Thesis67 PDF

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ

ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ
ΤΜΗΜΑ ∆ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ταχ. ∆/νση: ΑΤΕΙ Ιονίων Νήσων – Λεωφόρος Αντώνη Τρίτση
Αργοστόλι – Κεφαλληνίας, Ελλάδα 28100, +30 2671027311, +30 2671027312
grampr@teiion.gr
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΑΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ

ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ.
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Ονοματεπώνυμο φοιτήτριας
Αναστασία Γρηγοροπούλου

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ
ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ
ΤΜΗΜΑ ∆ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ταχ. ∆/νση: ΑΤΕΙ Ιονίων Νήσων – Λεωφόρος Αντώνη Τρίτση
Αργοστόλι – Κεφαλληνίας, Ελλάδα 28100, +30 2671027311, +30 2671027312
grampr@teiion.gr
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΑΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ

ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ.
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Ονοματεπώνυμο φοιτήτριας
Επιβλέπουσα: Αικατερίνη Χαρπίδου
Επιτροπή Αξιολόγησης:
Ημερομηνία Παρουσίασης:
Αύξων Αριθμός Πτυχιακής Εργασίας

Αφιερωμένο στη μαμά μου.
Κι ένα τέταρτο μητέρας αρκεί για δέκα ζωές,

και πάλι κάτι θα περισσέψει που να το ανακράξεις
σε στιγμή μεγάλου κινδύνου.
Οδυσσέας Ελύτης,
Εκ του πλησίον.

Περιεχόμενα Πτυχιακής Εργασίας
Περίληψη…………………………………………………………………………………………………. 2
Abstract……………………………………………………………………………………….................. 3
Εισαγωγή…………………………………………………………………………………………………. 4
Κεφάλαιο 1.................................................................................................................................. 5
1.1 Εννοιολογικά στοιχεία…………………………………………………..........................…......... 5
1.1.1 Λαογραφία……………………………………………………………………………………... 5
1.1.2 Λαογραφικά μουσεία……………………………………………………………………......... 5
1.1.3 Μουσείο……………………………………………………………………………………....... 6
1.2 Η ιστορία του Μουσείου…………………………………………………………………………… 7
1.3 Μουσειολογία…………………………………………………………………..……………......... 10
1.3.1 Η εξέλιξη της μουσειολογίας…………………………………………………………………. 10
1.3.2 H νέα μουσειολογία……………………………………………………………………………. 12
1.4 Κτιριακές εγκαταστάσεις, συνθήκες, προσωπικό………………………………………………. 13
1.5 Παρουσίαση στο κοινό, ζητήματα πληροφόρησης……………………………………….......... 15
1.6 Αλληλεπίδραση με την τοπική κοινωνία, εκπαιδευτικά προγράμματα,διαδίκτυο……………. 15
1.7 Μουσεία για τον 21ο αιώνα……………………………………………………………………….. 16
1.7.1 Μουσείο: μεταβαλλόμενα όρια και ορισμοί…………………………………………………. 16
1.7.2 Η εργασία στο μουσείο………………………………………………………………………... 18
1.8 Το κοινό των μουσείων……………………………………………………………………………. 20
1.9 Tύποι μουσείων……………………………………………………………………………………. 21
1.10 Η έννοια και η σημασία του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς………………… 23
1.10.1 Πολιτισμός……………………………………………………………………………………. 23
1.10.2 Πολιτιστική κληρονομιά……………………………………………………………..……….. 24
1.10.3 Η έννοια της ταυτότητας…………………………………………………………………….. 25
Κεφάλαιο 2................................................................................................................................. 26
2.1 Ορισμός και ανάλυση ∆ημοσίων Σχέσεων…………………………………………………….. 26
2.2 «Χρειάζονται 20 χρόνια για να κτίσεις φήμη και 5 λεπτά για να την καταστρέψεις»………... 28

2.3 Τα εργαλεία των ∆ημοσίων Σχέσεων……………………………………………………………. 29
2.4 ∆ημόσιες Σχέσεις και διαδίκτυο………………………………………………………………….. 30
2.5 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις ως διαδικασία……………………………………………………….......... 31
2.6 ∆ημόσιες Σχέσεις και Επικοινωνία………………………………………………………………. 32
2.7 Ιστορική αναδρομή……………………………………………………………………………….. 33
2.8 ∆ιάφοροι ορισμοί των ∆ημοσίων Σχέσεων……………………………………………….......... 35
2.8.1 Ελληνική Εταιρεία των ∆ημοσίων Σχέσεων………………………………………………… 35
2.8.2 ∆ιακήρυξη του Μεξικού 1978…………………………………………………………………. 35
2.8.3 Βρετανικό Ινστιτούτο ∆ημοσίων Σχέσεων (αναθεώρηση 1987)………………………….. 35
2.9 Η ανάπτυξη των ∆ημοσίων Σχέσεων……………………………………………………………. 36
2.9.1 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις στον κόσμο…………………………………………………………….. 36
2.9.2 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις στην Ελλάδα…………………………………………………………… 37
Κεφάλαιο 3…………………………………………………………………………………………….. 40
3.1 Σύντομη ιστορία της Κεφαλονιάς…………………………………………………………………. 40
3.2 Γεωγραφία………………………………………………………………………………………….. 41
3.3 Οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της Κεφαλλονιάς................................................. 44
3.3.1 Οικονομία……………………………………………………………………………………… 44
3.3.2 Κοινωνικές Υποδομές………………………………………………………………………… 45
3.4 Πολιτισμός………………………………………………………………………………………….. 46
3.5 Αξιοθέατα…………………………………………………………………………………………… 48
Κεφάλαιο 4……………………………………………………………………………………….......... 66
4.1 Εισαγωγή-Ιστορική αναδρομή…………………………………………………………………… 66
4.2 Μουσειακό υλικό…………………………………………………………………………………… 68
4.3 Προθήκες……………………………………………………………………………………………. 78
Κεφάλαιο 5…………………………………………………………………………………………….. 83
5.1 Το μουσείο ως παράγων προαγωγής της γνώσης σε θέματα Ιστορίας και Πολιτισμού……. 83
5.2 Ο ρόλος και οι προοπτικές των Λαογραφικών Μουσείων αναφορικά με τα άτομα με

αναπηρίες…………………………………………………………………………………………………
85

5.3 Μουσειακή εκπαίδευση και άτομα με ειδικές ανάγκες………………………………………….. 86
5.4 Ο ρόλος του μουσείου στην ιστορική εκπαίδευση………………………………………………. 88
5.5 GIS εφαρμογές……………………………………………………………………………………… 88
5.6 Υπάρχουσα κατάσταση……………………………………………………………………………. 90
5.6.1 Σε εθνικό επίπεδο……………………………………………………………………………… 90
5.6.2 Κυρίαρχα προβλήματα………………………………………………………………………… 91
5.6.3 Αιτίες των κυριάρχων προβλημάτων………………………………………………………… 93
5.7 ∆ιερεύνηση επιλογής στρατηγικών στόχων επίλυσης κυρίων προβλημάτων και

αναβάθμισης του τομέα…………………………………………………………………………………
94
5.7.1 Επιλογή μέσων-δράσεων για επίτευξη στρατηγικών στόχων…………………………….. 95
5.8 Πολιτιστική Χορηγία………………………………………………………………………………… 101
5.8.1 Η εξέλιξη της επιχειρηματικής χορηγίας στην Ελλάδα και το φορολογικό της
Πλαίσιο………………………………………………….……………………………………….............
102
5.8.2 Οι αδυναμίες των πολιτιστικών φορέων στα πλαίσια της συνεργασίας τους με τους
χορηγούς………………………………………………………………………………………………….
104
5.8.3 Οι υπηρεσίες των πολιτιστικών φορέων προς τους χορηγούς……………………………. 104
Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………………… 106
Ελληνική Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………. 106
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία……………………………………………………………………............. 108
∆ιαδικτυακή Βιβλιογραφία……………………………………………………………………………… 109
Παράρτημα………………………………………………………………………………………………. 111
Ι. Τι είναι το ICOM……………………………………………………………………………………….. 111
ΙΙ. ICOM και Μουσειοπαιδαγωγική…………………………………………………………………….. 112
ΙΙΙ. Η ιστορική εξέλιξη του μουσείου στην ελληνική πραγματικότητα………………………………. 113
IV. Θεματικός Κατάλογος Μουσείων της Ελλάδας………………………………………….............. 115
V. Μουσεία που οργανώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα………………………………………… 116
VI. Θεματικός κατάλογος Ιστορικών-Λαογραφικών μουσείων……………………………………… 117
VII Φωτογραφικό υλικό από την προσεισμική Κεφαλλονιά…………………………………………. 119

ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες μου στην επιβλέπουσα καθηγήτρια μου
κ.Αικατερίνη Χαρπίδου για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση που μου προσέφερε κατά
τη διάρκεια εκπόνησης της διπλωματικής αυτής εργασίας. Ήταν πάντα πρόθυμη και
συνεργάσιμη να συζητήσει μαζί μου και να με βοηθήσει στη λύση των προβλημάτων που
παρουσιάστηκαν. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τη δρ. Ιωάννα Φαρακλού, επιστημονική
συνεργάτιδα του Τμήματος ∆ημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας του Τ.Ε.Ι Ιονίων Νήσων,
που με ανέλαβε κατά το τελικό στάδιο της εργασίας μου και πρόσφερε τις συμβουλές της
κάνοντας μια τελική ανάγνωση του κειμένου.
Περαιτέρω, θα ήθελα να ευχαριστήσω την κ. Αικατερίνη Μαραβέγια, υπεύθυνη στο

Κοργιαλένειο Ιστορικό- Λαογραφικό Μουσείο για την άψογη συνεργασία που είχαμε και για
την αφιέρωση του πολύτιμού της χρόνου για να με καθοδηγήσει στη μουσειολογική πλευρά
της εργασίας αυτής, καθώς και για το φωτογραφικό υλικό. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω
το οικογενειακό και φιλικό μου περιβάλλον για την ηθική συμπαράσταση και το κουράγιο που
μου έδωσαν για να φέρω εις πέρας την ατομική διπλωματική μου εργασία.
Με αγάπη, εκτίμηση και σεβασμό,

Σελίδα 1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το σύγχρονο μουσείο επιχειρεί ένα άνοιγμα στην κοινωνία με εκθέσεις, σεμινάρια,

διάφορες εκδηλώσεις κλπ. Η μορφωτική αποστολή του μουσείου για την κοινωνία εκφράζεται
μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στην παρούσα εργασία μελετάται η συμβολή των
μουσειακών οργανισμών στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας και συγκεκριμένα η περίπτωση
του Κοργιαλενείου Ιστορικού-Λαογραφικού Μουσείου Κεφαλονιάς. Επιχειρούμε να
διαπιστώσουμε αν τα μουσεία εξακολουθούν να επιτελούν ιδεολογικές λειτουργίες που
συμβάλλουν στη δημιουργία εθνικής ταυτότητας, στην εγχάραξη εθνικής συνείδησης, στον
προσδιορισμό και την οριοθέτηση «τοπικής και εθνικής μνήμης» καθώς και στην ανάπτυξη της
κάθε κοινωνίας.
Η αρχική μας υπόθεση ότι το μουσείο δεν είναι ένας αξιολογικά ουδέτερος χώρος, αλλά
αντανακλά τις αντιλήψεις και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της κοινωνίας μέσα στην οποία
λειτουργεί, επιβεβαιώθηκε με την μεθοδολογική προσέγγιση της ανάλυσης περιεχομένου. Οι
πολιτιστικές δραστηριότητες προάγουν την ατομική και κοινωνική ανάπτυξη των συμμετεχόντων.
Αποτελούν μορφή μάθησης μέσω της πράξης. Επίσης, οι πολιτιστικές δραστηριότητες
προσφέρουν σημαντική προστιθέμενη αξία για την κοινωνία και την οικονομία και συμπληρώνουν
το επίσημο σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Λέξεις κλειδιά: λαογραφία, λαογραφικό μουσείο, μουσείο, μουσειοπαιδαγωγική,

εκπαιδευτικά προγράμματα μουσείων, έθνος, εθνική συνείδηση, ταυτότητα, πολιτισμός,
πολιτιστική κληρονομιά.
Σελίδα 2

ABSTRACT
The modern museum attempts an opening to the society in the form of fairs, seminars,
events etc. On the other hand the educational mission of the museum to the community is
expressed through educational programs.Goals of this dissertation are first, to study the
contribution of museums in the development of local communitiesin general and in particular the
case of Corgialenios Historical-Ethnographic Museum of Kefaloniain particular as an important
cultural factor for the inhabitants of the island.Secondly,to see if museums continue to perform
ideological functions that contribute to building national identity, national consciousness and the
engraving, identification and delineation of national memory.
Our initial assumption, namely that the museum is not an evaluative neutral space, but it
reflects the perceptions and characteristics of the society in which it operates, was
confirmedusing Content Analysisasour mainmethodological approach,concluding thatthe cultural
activities promote personal and social development of participants and become a form of learning
by doing. Cultural activities also offer significant added value for a society and itseconomy and
complement the formal education system and training.
Keywords:folklore, folk art museum, museum, Museum education, educational

programs, museums, nation, national consciousness, identity, culture, heritage.
Σελίδα 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το μουσείο σαν θεσμός που ανάγει τη γέννησή του στην εποχή της νεωτερικότητας
συνεπικουρεί στη δημιουργία εθνικών ταυτοτήτων. Είναι, όμως, και ένας θεσμός που συνεχώς
μεταβάλλεται σε σχέση με το ιστορικό, επιστημολογικό, πολιτικό-οικονομικό, πολιτισμικό και
κοινωνικό πλαίσιο της εποχής του και καλείται να προσαρμοστεί στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο και
να λειτουργήσει στην κατεύθυνση διαμόρφωσης κουλτούρας και πολιτισμικής κριτικής. Στις
σύγχρονες κοινωνίες το μουσείο δεν είναι πλέον αποκλειστικά ο θεσμός που νομιμοποιεί και
αναπαράγει την εθνική ιδέα. Ούτε μπορεί να είναι ο χώρος όπου συγκροτείται και
εργαλειοποιείται η συλλογική μνήμη.
Το άνοιγμα του μουσείου προς την κοινωνία γίνεται με πολλούς τρόπους, όπως οι
εκθέσεις, τα σεμινάρια, οι διάφορες εκδηλώσεις κλπ. Η μορφωτική αποστολή του μουσείου για
την κοινωνία εκφράζεται μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τα περισσότερα μουσεία
πλέον υλοποιούν εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε σχολικές ομάδες μαθητών.
Στην έρευνα που θα κάνουμε θα επιχειρήσουμε να ανιχνεύσουμε, πώς η συμβολή των
μουσειακών οργανισμών βοηθάει στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας, με τη μεθοδολογική
προσέγγιση της ανάλυσης περιεχομένου. Η καταγραφή και ταξινόμηση των κειμένων σε
θεματικές ενότητες έγινε με μονάδα ανάλυσης το θέμα, ως προς το νόημα και το περιεχόμενο.
Η εργασία αυτή διαρθρώνεται σε πέντε κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στην

έννοια του μουσείου και στην ιστορική του εξέλιξη, στον ορισμό του λαογραφικού μουσείου και
της λαογραφίας, του πολιτισμού, της πολιτιστικής κληρονομιάς, της κουλτούρας, των
πολιτισμικών αξιών, την έννοια της εθνικής και πολιτιστικής συνείδησης και ταυτότητας και τους
παράγοντες διαμόρφωσής τους, στις μεθόδους και τεχνικές διδασκαλίας των εκπαιδευτικών
προγραμμάτων και στο ρόλο των πολιτισμικών δραστηριοτήτων. Το δεύτερο κεφάλαιο
αναφέρεται στο ρόλο των ∆ημοσίων Σχέσεων και στην ανάπτυξη τους στην Ελλάδα και
γενικότερα στον κόσμο καθώς και στα εργαλεία που χρησιμοποιούν. Στο τρίτο κεφάλαιο
παρουσιάζω τα γεωγραφικά, οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της Κεφαλονιάς, καθώς
επίσης και τον πολιτισμό της και τα αξιοθέατα. Το τέταρτο κεφάλαιο περιέχει την ιστορική
αναδρομή του Κοργιαλένειου Ιστορικού-Λαογραφικού μουσείου, παρουσιάζεται το μουσειακό
υλικό και οι προθήκες. Και στο τελευταίο κεφάλαιο αναφέρονται τα συμπεράσματα μου και οι
προτάσεις, ο ρόλος και οι προοπτικές των Λαογραφικών Μουσείων αναφορικά με τα άτομα με
αναπηρίες, η υπάρχουσα κατάσταση, οι αιτίες των κυρίαρχων προβλημάτων, η διερεύνηση
επιλογής στρατηγικών στόχων επίλυσης κυρίων προβλημάτων και τέλος η πολιτιστική χορηγία.
Σελίδα 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
1.1 Εννοιολογικά Στοιχεία
1.1.1 Λαογραφία
Ως λαογραφία ορίζεται εκείνη η επιστήμη που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του
λαϊκού πολιτισμού. Εξετάζει, καταγράφει και ταξινομεί όλα όσα ένας λαός κατά παράδοση λέγει,
ενεργεί και πράττει σε συλλογικό επίπεδο. Το περιεχόμενο των θεμάτων της αποτελεί εκδήλωση
της ψυχικής και κοινωνικής ζωής του λαού σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο και συνεπώς ποικίλει.
Κατηγορίες, τις οποίες θα μπορούσε κανείς να διακρίνει ως αντικείμενο έρευνας της λαογραφικής
επιστήμης, αφορούν στον υλικό βίο και την λαϊκή δημιουργία (οίκος και αυλή, τροφές και ποτά,
ενδύματα και καλλωπισμός, λαϊκές τέχνες), στον πνευματικό βίο (λατρεία, θρησκευτική ζωή,
δημώδης μετεωρολογία, φυτά, ζώα, μύθοι, παραδόσεις, παροιμίες, αινίγματα, λαϊκό θέατρο κ.α.)
και στον κοινωνικό βίο (καθημερινά έθιμα, παιχνίδια, σχολική ζωή κ.α.).1
1.1.2 Λαογραφικά μουσεία
Ως λαογραφικό μουσείο θα μπορούσαμε να ορίσουμε έναν τόπο αναπαράστασης της

πολιτισμικής παραγωγής που περιγράφτηκε πιο πάνω. Η ιδιαιτερότητα ενός λαογραφικού ή και
εθνογραφικού μουσείου είναι ότι μπορεί να προβάλλει καταρχήν την ταυτότητα μιας κοινωνίας, σε
τοπικό ή εθνικό επίπεδο, απλά και μόνο περιγράφοντας την διαφορετικότητα. Ο πολιτισμός, σε
ένα πλατύ σύνολο ανθρώπων, είναι συνήθως ένα άθροισμα πολλών διαφορετικοτήτων, ένα πάζλ
που συνθέτει τη γενική εικόνα και υποδεικνύει τις κοινές ρίζες. Το λαογραφικό μουσείο ως ανοικτή
πολιτισμική διαδικασία μέσα από τις συλλογές του βοηθά τον επισκέπτη στην κατανόηση και τη
βίωση του τοπικού πολιτισμού. (Σπαθάρη-Μπεγλίτη,1994,5)
Το περιεχόμενο ενός λαογραφικού μουσείου αποτελείται από αντικείμενα τα οποία, εκτός

από το θέμα τους, καθρεφτίζουν ουσιαστικά τον πολιτισμό μέσα από τον οποίο γεννήθηκαν και
τον οποίο εκφράζουν. Κάθε ανθρώπινο δημιούργημα είναι ατομικό στη βάση του, αλλά έχει
κοινωνικές προεκτάσεις, γιατί βασίζεται στις συλλογικές παραστάσεις που επικρατούσαν στην
εποχή του. Οι τρόποι κατασκευής, τα διαφορετικά υλικά, οι πρώτες ύλες, η τεχνογνωσία, η
χρηστικότητα, μαρτυρούν για τους διαθέσιμους πόρους της εποχής του, ενώ η διακόσμηση του
είναι δυνατόν να μας ανοίγει ένα παράθυρο στις μαγικό-θρησκευτικές, ανθρωπολογικές ή
κοσμολογικές πεποιθήσεις των ανθρώπων που τα παρήγαγαν. Από αυτή την άποψη
θεωρούμενα τα λαογραφικά μουσεία, οι λαογράφοι και η λαογραφία είναι μια αδιάσπαστη ενότητα
έρευνας, ταξινόμησης, ανάδειξης της ταυτότητας του λαϊκού πολιτισμού. Γενικότερα το

1
http://el.wikipedia.org
Σελίδα 5

λαογραφικό μουσείο ασχολείται με τη συλλογή, καταγραφή και τεκμηρίωση αντικειμένων που

σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον λαϊκό πολιτισμό μιας περιοχής ή μιας κοινωνικής ομάδας π.χ.
μεταναστών, τσιγγάνων, προσφύγων κ.λπ. Το υλικό της συλλογής μπορεί να αποτελείται από
κινητά αντικείμενα ή εξοπλισμό εργαστηρίων ακόμη και κτίρια με τον εξοπλισμό τους. Μπορεί να
πλαισιώνεται από φωτογραφικό υλικό ή ταινίες, βίντεο ή άλλο υλικό που συμπληρώνει το θέμα
του μουσείου. Στο πλαίσιο λειτουργίας ενός λαογραφικού μουσείου μπορούν να διοργανώνονται
εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια.2
1.1.3 Μουσείο
Με τον όρο Μουσείο εννοείται σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό της ICOM (International
Council of Museums) «ένα μόνιμο ίδρυμα, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στην υπηρεσία της
κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτό στο κοινό, που έχει ως έργο του τη συλλογή, τη μελέτη,
τη διατήρηση, τη γνωστοποίηση και την έκθεση τεκμηρίων του ανθρώπινου πολιτισμού και
περιβάλλοντος, με στόχο τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία».(Γκράτζιου,1990,7)
Βάσει του σύγχρονου ορισμού τους τα μουσεία ικανοποιούν μια ιδιαίτερη ανθρώπινη
ανάγκη, τη δημιουργία ενός μόνιμου αρχείου για το πώς έζησαν οι άνθρωποι και τι πέτυχαν σε
έναν αλληλεξαρτώμενο κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση έχει διαφοροποιήσει σαφώς τον ρυθμό της
αλλαγής του κόσμου μας και σε ένα βαθμό έχει συνδέσει πλέον το τοπικό, εθνικό στοιχείο με το
παγκόσμιο.3 Μέσα σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο τα μουσεία είναι χώροι στους οποίους οι
άνθρωποι μπορούν να εξερευνήσουν τις προσωπικές τους πεποιθήσεις εν τω μέσω καθολικών
αληθειών. Εν ολίγοις, μπορούν να επιδείξουν στο πλατύ κοινό πώς διαμόρφωσαν τα γεγονότα
και οι πεποιθήσεις των ανθρώπων του παρελθόντος την εμπειρία του παρόντος.
Τα μουσεία επιτρέπουν στους ανθρώπους να αποκαλύπτουν συλλογές και να αντλούν

έμπνευση, γνώση και ευχαρίστηση. Πρόκειται για ιδρύματα που συλλέγουν, προστατεύουν, και
κάνουν προσιτά αντικείμενα και δείγματα του φυσικού κόσμου, τα οποία φυλάσσουν προς
όφελος της κοινωνίας4.

2
3
(http://www.ilis.org.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=59:2010-02-05-20-11-40&catid=24:2010-
02-05-20-10-32&Itemid=22)
4
(Βρετανικός Σύνδεσμος Μουσείων), archive.enet.gr/online/online_text/c=113,dt=12.01.2004
Σελίδα 6

1.2 Η ιστορία του Μουσείου
Ο ορισμός του ICOM5 δεν συνιστούσε εξαρχής το πλαίσιο μέσα στο οποίο καθορίζονται
οι λειτουργίες ενός μουσείου, ούτε συνδεόταν με τη συλλογή και την έκθεση αντικειμένων. Η
ανάπτυξη της συλλεκτικής δραστηριότητας εμφανίζεται ήδη από την αρχαιότητα σε διάφορες
περιοχές, όπως η Μεσοποταμία, η Αρχαία Ελλάδα, η Ρώμη, η Ινδία και η Κίνα25.Πρόκειται για
συλλογές με θρησκευτικό και τελετουργικό κυρίως περιεχόμενο. Ορόσημο για την ανάπτυξη των
μουσείων αποτέλεσε το «Μουσείο» που ίδρυσε ο Πτολεμαίος ο Α΄ το 290 π.Χ. Το μουσείο
περιελάμβανε συλλογές από διάφορα πεδία. (Νικομάνου,2010,54)
Στην αρχαιότητα το μουσείο περιγράφεται ως τέμενος αφιερωμένο στη λατρεία των

Μουσών. Τούτο σημαίνει πως στο συγκεκριμένο χώρο καλλιεργούνταν οι τέχνες, τα γράμματα, η
μουσική, η ποίηση, η φιλοσοφία και ο χορός. Στην περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ο όρος
χρησιμοποιείται κυρίως για χώρους στους οποίους διεξάγονταν φιλοσοφικές συζητήσεις. Κατά
την περίοδο της Αναγέννησης ο όρος παραπέμπει στις ιδιωτικές συλλογές της ευρωπαϊκής
αριστοκρατίας, ενώ στον 17ο αιώνα σχετίζεται με την πληρότητα των εγκυκλοπαιδικών γνώσεων
και την «ευρεία κάλυψη ενός γνωστικού αντικειμένου». Στα μέσα του ίδιου αιώνα στην Ευρώπη
χρησιμοποιείται ο λατινικός όρος musaeum για τον προσδιορισμό συλλογών με περίεργα
αντικείμενα (cabinets des curiosités). Στα τέλη του 17ου, αρχές του 18ου, αιώνα καθιερώθηκε ο
όρος για συγκεκριμένα κτήρια που στέγαζαν συλλογές αντικειμένων και χρησιμοποιήθηκε για
πρώτη φορά στην περιγραφή της έκθεσης αντικειμένων του (Elias Ashmol) στην Οξφόρδη.
(Ελίας,1997,15)
O παραπάνω ορισμός αναφέρεται στο μακρόχρονο και σταθερό χαρακτήρα των

μουσείων που έχουν ως σκοπό τη διαφύλαξη των συλλογών για το μέλλον και τις επόμενες
γενιές, σε αντίθεση με άλλους προσωρινούς πολιτιστικούς οργανισμούς που συστήνονται, για
παράδειγμα, για την οργάνωση ενός πολιτιστικού φεστιβάλ και στη συνέχεια διαλύονται. Επίσης,
τονίζει τον κοινωνικό ρόλο και δημόσιο χαρακτήρα των μουσείων, που δεν είναι ιδιωτικές
συλλογές υπό τον έλεγχο και για την τέρψη ενός ατόμου, ούτε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις με
στόχο τη διανομή οικονομικού κέρδους σε μετόχους. Ακόμη και όταν διαθέτουν πωλητήρια τα
οποία έχουν κέρδη, τα μουσεία δεν λειτουργούν με κύριο σκοπό το κέρδος. (Μπούνια,2009,37)
Εδώ βέβαια, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ δημόσιου μουσείου και
ιδιωτικής συλλογής δεν ήταν πάντα ξεκάθαρη στο παρελθόν αλλά ούτε και στις μέρες μας. Ο
ορισμός αυτός περιγράφει τις κύριες λειτουργίες των μουσείων και αναφέρεται αρχικά σε αυτές
που επικεντρώνονται στις συλλογές και συνήθως λαμβάνουν χώρα «κεκλεισμένων των θυρών»
χωρίς να τις αντιλαμβάνεται το ευρύ κοινό: όπως η απόκτηση νέων αντικειμένων με

5
Βλ. παράρτημα, σ.111
Σελίδα 7

διαφορετικούς τρόπους (δωρεά, αγορά, ανασκαφή), διαδικασία η οποία στις μέρες μας ελέγχεται
από διεθνείς συμβάσεις και κώδικες δεοντολογίας (για παράδειγμα, για την προφύλαξη
πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς και την απαγόρευση του παράνομου εμπορίου και τη
μεταφορά πολιτιστικών αγαθών) η συντήρηση των συλλογών που μπορεί να γίνεται μέσα στο ίδιο
το μουσείο ή από κεντρικές υπηρεσίες ή εξωτερικούς συνεργάτες, όταν δεν υπάρχουν τα
κατάλληλα μέσα και το προσωπικό μέσα στον ίδιο τον οργανισμό η μελέτη που μπορεί να
αναφέρεται σε απλή ταύτιση ή χρονολόγηση των αντικειμένων ή σε εκτενή και συστηματική
έρευνα είτε από τους επιμελητές του μουσείου είτε από εξωτερικούς επιστήμονες και ειδικούς,
τους οποίους στηρίζει το μουσείο δίνοντάς τους πρόσβαση στο υλικό. Στη συνέχεια αναφέρονται
οι λειτουργίες που σχετίζονται με την επικοινωνία των μουσείων προς τα έξω, τις δραστηριότητες
με το κοινό και τις εκθέσεις. Η έκθεση των συλλογών είναι μία από τις κύριες λειτουργίες του
μουσείου, συνήθως εθνικά, οι συλλογές που εκτίθενται αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό
ποσοστό, ενώ οι υπόλοιπες είναι στις αποθήκες. Η έκθεση υπονοεί επίσης ότι τα μουσεία είναι
ανοιχτά στο κοινό κατάλληλες ώρες και περιόδους. Οι «υλικές μαρτυρίες» παραπέμπουν στον
απτό και αυθεντικό χαρακτήρα των συλλογών του μουσείου. Στους σκοπούς του οργανισμού
αναφέρονται η μελέτη και η εκπαίδευση, που παραδοσιακά συνδέονται με τα μουσεία από την
αρχή της εμφάνισής τους, το 17ο αιώνα, αλλά και η ψυχαγωγία που εκφράζει τις νέες αντιλήψεις
για το ρόλο του μουσείου στις μέρες μας. (Οικονόμου,2003,16-17)
Πολλά κράτη παγκοσμίως έχουν υιοθετήσει αυτό τον ορισμό, ενώ σε μερικές χώρες οι
εθνικοί οργανισμοί που ασχολούνται με τα μουσεία, έχουν προτείνει και τους δικούς τους.
Σύμφωνα με την Ένωση Μουσείων της Βρετανίας και τον ορισμό που εγκρίθηκε από το συνέδριο
του 1984, «το μουσείο είναι ένας οργανισμός που συλλέγει, τεκμηριώνει, διαφυλάσσει, εκθέτει και
ερμηνεύει υλικές μαρτυρίες και σχετικές πληροφορίες για το δημόσιο όφελος». Η έννοια
«οργανισμός» υπονοεί ένα επίσημο ίδρυμα, το οποίο έχει μακρόχρονους σκοπούς. Η έννοια
«συλλέγει» περιλαμβάνει όλες τις μορφές απόκτησης συλλογών. Η λέξη «τεκμηριώνει» τονίζει
την ανάγκη διατήρησης αρχείου. Η έννοια «διαφυλάσσει» περιλαμβάνει όλους τους τομείς της
συντήρησης και ασφάλειας. Ο όρος «εκθέτει» επιβεβαιώνει την προσδοκία των επισκεπτών ότι
θα μπορούν να δουν τουλάχιστον ένα αντιπροσωπευτικό μέρος από τα αντικείμενα των
συλλογών. Η λέξη «ερμηνεύει» θεωρείται ότι καλύπτει τα διαφορετικά πεδία της έκθεσης,
εκπαίδευσης, έρευνας και δημοσίευσης. «Υλικές» δηλώνει κάτι απτό, ενώ «μαρτυρίες» εγγυάται
την αυθεντικότητά τους ως τα «πραγματικά αντικείμενα». Οι όροι «σχετικές πληροφορίες»
αντιπροσωπεύουν τη γνώση, η οποία είναι η ειδοποιός διαφορά ώστε το μουσείο να μην εκθέτει
απλώς αξιοπερίεργα αντικείμενα, και επίσης περιλαμβάνουν όλα τα αρχεία που σχετίζονται με
την προηγούμενη ιστορία, απόκτηση και μετέπειτα χρήση των αντικειμένων. Η φράση «για το
δημόσιο όφελος» είναι συνειδητά ανοιχτή και έχει στόχο να μεταφέρει το πρόσφατο ρεύμα μέσα
στο επάγγελμα, αλλά και πέρα από αυτό: ότι τα μουσεία είναι υπηρέτες της κοινωνίας.
Παρατηρούμε αρκετές ομοιότητες με τον ορισμό του ICOM. Ο ορισμός αυτός άλλαξε το 1998 και
Σελίδα 8

προσαρμόστηκε ως εξής: «Τα μουσεία επιτρέπουν στους ανθρώπους να εξερευνούν συλλογές

για έμπνευση, μάθηση και ψυχαγωγία. Κάνουν προσιτά αντικείμενα και δείγματα του φυσικού
κόσμου, τα οποία διαφυλάσσουν για την κοινωνία». Είναι ενδιαφέρον να συγκρίνουμε τους δύο
ορισμούς της Βρετανικής Ένωσης Μουσείων. Ο πρώτος, του 1984, έχει πολλές ομοιότητες με
αυτόν του ICOM και δίνει μεγάλη έμφαση στις συλλογές και στις λειτουργίες που σχετίζονται με
την επιμέλεια τους, ενώ αναφέρει με γενικό τρόπο ότι όλα αυτά έχουν ως στόχο το δημόσιο
όφελος. Ο δεύτερος ορισμός, του 1998, αναφέρει συγκεκριμένα τους ανθρώπους και φαίνεται
περισσότερο επικεντρωμένος σε αυτούς, δίνοντάς τους ένα πιο ενεργητικό ρόλο. Η σχέση που
υποδηλώνει μεταξύ μουσείου και επισκεπτών είναι περισσότερο διαδραστική. Οι άνθρωποι
εξερευνούν τις συλλογές και βρίσκουν έμπνευση σ’ αυτές, αντί να δέχονται παθητικά τα μηνύματα
του μουσείου. Επίσης, ο δεύτερος ορισμός τονίζει την έννοια της πρόσβασης και του ανοίγματος
του μουσείου σε ένα ευρύ κοινό, ένα από τα ζητήματα που απασχολούν σε μεγάλο βαθμό τους
επαγγελματίες των μουσείων σήμερα. (Οικονόμου, 2003,18)
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Μουσείων, το μουσείο ορίζεται ως «ένας

οργανωμένος και μη κερδοσκοπικός οργανισμός με στόχο κατά ουσία εκπαιδευτικό ή αισθητικό,
με επαγγελματικό προσωπικό, που κατέχει και χρησιμοποιεί απτά αντικείμενα, τα οποία
επιμελείται και εκθέτει στο κοινό με κάποιο τακτό πρόγραμμα» .Η Αμερικανική Ένωση Μουσείων
χρησιμοποιεί τον παραπάνω ορισμό για το «Πρόγραμμα Επικύρωσης» (Museum Accreditation
Scheme) που έχει θεσπίσει από το 1971 για να ενθαρρύνει την εφαρμογή αποδεκτών προτύπων
και τη διαρκή βελτίωση σε όλους τους τομείς λειτουργίας του μουσείου, από τη διαχείριση των
συλλογών μέχρι τις παροχές για τους επισκέπτες. Τα μουσεία που πληρούν τις ελάχιστες
προϋποθέσεις και συμφωνούν με τον ορισμού του μουσείου που έχει ορίσει η Ένωση,
επικυρώνονται από το Πρόγραμμα με ένα σταδιακό σύστημα και δικαιούνται, μεταξύ άλλων, να
λάβουν χρηματοδότηση από την Πολιτεία στην οποία ανήκουν. (Οικονόμου,2003,19)
Εκτός από τα μουσεία που ακολουθούν στενά τον ορισμό του ICOM, αναγνωρίστηκαν
επίσης ήδη από το 1974 ως μουσεία και μια σειρά οργανισμοί που δεν ακολουθούν στενά το
πνεύμα του. Η τελευταία λίστα που επικυρώθηκε το 2001 στην 20ή Γενική Σύνοδο του ICOM στη
Βαρκελώνη περιλαμβάνει:
 Φυσικά αρχαιολογικά και εθνογραφικά μνημεία και θέσεις και ιστορικά μνημεία και
χώρους μουσειακού χαρακτήρα που αποκτούν, συντηρούν και κοινοποιούν υλικές
μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του.
 Ιδρύματα που διατηρούν συλλογές και εκθέτουν ζωντανά δείγματα από φυτά και ζώα,
βοτανικοί και ζωολογικοί κήποι, ενυδρεία και vivaria.
 Κέντρα επιστήμης και αστρονομίας
 Αίθουσες εκθέσεων τέχνης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα
 Προστατευμένους βιότοπους
Σελίδα 9

 ∆ιεθνείς ή εθνικούς ή περιφερειακούς ή τοπικούς μουσειακούς οργανισμούς, υπουργεία ή

τμήματα ή δημόσιους φορείς υπεύθυνους για μουσεία όπως αυτά ορίζονται στο σχετικό
άρθρο του καταστατικού του ICOM
 Ιδρύματα και οργανισμούς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που διενεργούν συντήρηση,
έρευνα, εκπαίδευση, επιμόρφωση, τεκμηρίωση και άλλες δραστηριότητες που σχετίζονται
με τα μουσεία και τη μουσειολογία
 Πολιτιστικά κέντρα και άλλους φορείς που διευκολύνουν τη διατήρηση, συνέχιση και
διαχείριση απτών ή άυλων αγαθών της πολιτιστικής κληρονομιάς (ζωντανές παραδόσεις
και ψηφιακές δημιουργικές δραστηριότητες)
Άλλους οργανισμούς που το Εκτελεστικό Συμβούλιο θεωρεί, αφού αναζητήσει τη

συμβουλή της Συμβουλευτικής Επιτροπής, ότι διαθέτουν μερικά από τα χαρακτηριστικά του
μουσείου ή ότι στηρίζουν τα μουσεία και το επαγγελματικό προσωπικό των μουσείων μέσω
μουσειολογικής έρευνας, εκπαίδευσης ή επιμόρφωσης. Είναι εμφανές ότι ένα πολύ ευρύτερο
είδος οργανισμών υπάγονται πια στην κατηγορία «μουσείο» σε σχέση με παλαιότερα, ενώ έχει
επίσης διευρυνθεί ο τομέας δραστηριότητάς τους, το είδος των συλλογών και ο τρόπος
επικοινωνίας των μουσείων με το κοινό. (Οικονόμου,2003,20-21)
1.3 Μουσειολογία
Με τον όρο μουσειολογία εννοείται «το γνωστικό αντικείμενο που μελετά την απαραίτητη
μεθοδολογία για την επίλυση όλων των θεωρητικών και πρακτικών θεμάτων που συνδέονται με
τις λειτουργίες των μουσείων».(Γκαζή και Νούσια,2003,21). Σύμφωνα με τους Ambrose and
Paine (Ambrose and Paine,1993,8), «η μουσειολογία είναι η επιστήμη του μουσείου. Μελετά την
ιστορία του, τον ρόλο του στην κοινωνία, τις τεχνικές συντήρησης των αντικειμένων, τα ειδικά
συστήματα προώθησης της έρευνας, τη δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων και την
οργάνωση της λειτουργίας του. Επιπλέον, καθορίζει τη σχέση του μουσείου με το φυσικό
περιβάλλον του και ταξινομεί τα μουσεία σε διάφορες κατηγορίες. Επομένως η μουσειολογία είναι
η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των σκοπών και της οργάνωσης των μουσείων».
1.3.1 Η εξέλιξη της μουσειολογίας
Συγκροτημένος και διεπιστημονικός κλάδος σήμερα η μουσειολογία δεν ήταν ανέκαθεν

έτσι. Σε ότι αφορούσε τουλάχιστον στο θεωρητικό της υπόβαθρο, δεν ήταν σταθεροποιημένη ως
επιστημονικό πεδίο. Τα πάντα ερευνούνταν, αναπροσαρμόζονταν, επαναπροσδιορίζονταν και
εκσυγχρονίζονταν σε ότι αφορούσε στο καθεστώς, τη λειτουργία, την προβολή και τη διαχείριση
των πολιτισμικών μονάδων εν γένει, των μουσείων ειδικότερα. Η μουσειολογική θεωρία
Σελίδα 10

αποτελείτο επίσης από ευρήματα αταξινόμητα. Τούτο είναι φυσικό, καθώς υπήρχαν και
υπάρχουν πολλοί τύποι μουσείων, όπως και θεματικές ενότητες που καλύπτουν τα μουσεία, και
ακόμη περισσότερα ιδιαίτερα μουσειολογικά θέματα σε δημοσιεύσεις πολλών επιστημών που
συσχετίζονταν με τα μουσεία κατ' ανάγκην. Η έρευνα έγινε έτσι ένας δύσκολος στόχος, που
απαιτούσε ισχυρή βιβλιογραφική αναφορά και ικανές δεξιότητες για την ταξινόμηση του υλικού.
Αυτή η εξάρτηση από το υπάρχον υλικό οδήγησε τον G. Stansfield να γράψει το Πηγές
Μουσειολογικής Βιβλιογραφίας (Stansfield,1976,18) και τον P. Woodhead να εκδώσει το
Μουσειολογικές Σπουδές. Ένας οδηγός για βιβλιογραφικές πηγές στο πανεπιστήμιο του
Leicester (Woodhead,1978,34). Παρόμοιος οδηγός υπάρχει στο πανεπιστήμιο του Τορόντο,
προορισμένος όμως μόνον για μεταπτυχιακά προγράμματα μουσειολογικών σπουδών). Όπως
αναφέρει ο συγγραφέας, «ο εντοπισμός των άρθρων σε ιδιαίτερα θέματα της μουσειολογίας
μπορεί να είναι μια κουραστική και χρονοβόρα διαδικασία...»( Stansfield,1976,1).
Σημαντικό πρακτικό πρόβλημα για την εξέλιξη των μουσειακών σπουδών υπήρξε και η
επιμόρφωση των προσωπικών των μουσείων. Στη μελέτη της D. Mariner για τους εργαζόμενους
στα μουσεία πίσω στο 1974 είχαν εντοπιστεί αρκετοί κρίσιμοι παράγοντες, στους οποίους
συμφωνούσαν οι κοινωνιολόγοι για την αξιολόγηση της επαγγελματικής αξιοπιστίας ενός
επαγγέλματος (Mariner,1974,14). Ως βασικότερους από αυτούς τους παράγοντες είχε εντοπιστεί
«η γνώση της πολιτισμικής παράδοσης σε μουσειολογική βάση, που είναι η βάση της γνώσης και
της πείρας του επαγγέλματος». Παρά την καθιέρωση ενώσεων μουσείων και διαφόρων
επιμορφωτικών προγραμμάτων, οι συζητήσεις για την επαγγελματική εκπαίδευση των
εργαζομένων στα μουσεία επέστρεφαν διαρκώς στο θέμα της βιωσιμότητας της μουσειολογίας
ως επιστήμης ή στις μουσειολογικές σπουδές, χωρίς να ενισχύουν την επαγγελματική κατάρτιση
των εργαζομένων στα μουσεία. Σύμφωνα με τον J. Neustupny ήταν κοινή εμπειρία εκείνων που
συνδέονταν με την οργάνωση της εργασίας στα μουσεία ότι το προσωπικό αρνείται στην πράξη
τη χρησιμότητα της μουσειολογίας. Η προσωπική εμπειρία που συμπλήρωνε μερικές φορές την
εμπειρία προκατόχων, αναγόταν στο ρόλο θεωρητικού μοντέλου» (Neustupny,1980,28).
Οπωσδήποτε, η γνώση της πολιτισμικής παράδοσης του έργου των μουσείων γενικότερα ήταν
και είναι εκ των ουκ άνευ για κάθε γενεά εργαζομένων και απασχολούμενων στα μουσεία. H
ξεκάθαρη αντίληψη της πολιτισμικής παράδοσης οδήγησε ουσιαστικά σε ένα «σώμα γνώσης»,
κοινά αποδεκτό, για το σκοπό, τη λειτουργία και τους μηχανισμούς ανάπτυξης των μουσείων.
Όπως είχε προτείνει ο A.J. Duggan το 1969, «η μουσειολογία στερείτο πιθανώς ενός
επαγγελματικού τελετουργικού, ενός καθορισμένου κανόνα γνώσης και δεξιοτήτων» (Duggan,
1969,134), τον οποίο προσπάθησε να εισάγει η 'νέα μουσειολογία', οριοθετώντας την επιστήμη
σε ένα νέο εννοιολογικό πλαίσιο.
Σελίδα 11

1.3.2 H νέα μουσειολογία
Η νέα μουσειολογία βασίζεται στην ιδέα ότι το μουσείο έχει έναν εκπαιδευτικό ρόλο να
παίξει στην κοινωνική ανάπτυξη (de Varine,1985,4) «το μουσείο για εμάς είναι ή θα έπρεπε να
είναι ένα από τα τελειότερα εργαλεία που διαθέτει η κοινωνία για να προετοιμάσει και να
συνοδεύσει τον μετασχηματισμό της»). Στο επίκεντρο αυτής της άποψης για το μουσείο δε
βρίσκονται τα αντικείμενα, αλλά οι άνθρωποι(de Varine,1976,127). Παρόλο που η άποψη
ακούγεται καινοτόμος, στην πραγματικότητα προέρχεται από την αντίληψη που είχαν οι
εργαζόμενοι του 19ου αιώνα στα μουσεία για τον χώρο τους ως εκπαιδευτικό οργανισμό στην
υπηρεσία της κοινωνίας. Φαίνεται πως η μεταστροφή από την αρχική εκείνη αντίληψη ήταν
τέτοια, ώστε το 1971, στο 9ο γενικό συνέδριο της ICOM o Στανιζλάς Αντοβέτι, συγγραφέας και
φιλόσοφος υπέδειξε πως το μουσείο είτε θα άλλαζε ριζικά ή ή θα έχανε το δικαίωμά του να
υπάρχει και αργά ή γρήγορα θα εξαφανιζόταν. Από τότε έγιναν αναρίθμητα συνέδρια,
ακαδημαϊκές διαλέξεις, κριτικές για τον χαρακτήρα των μουσείων, χωρίς ωστόσο να επέλθει η
αναμενόμενη κρίση. Τα μουσεία άλλαξαν, κυρίως γιατί υπό την πίεση των γεγονότων οι
εργαζόμενοι συνειδητοποίησαν ότι έπρεπε να προχωρήσουν σε αλλαγές.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '80 ιδρύθηκε ένας σύνδεσμος εργατών μουσείων, το
∆ιεθνές Κίνημα για την Νέα Μουσειολογία (MINOM). Στο σύνδεσμο ανήκαν μουσειολόγοι που
ενώθηκαν για να διερευνήσουν ιδέες για το 'νέο' μουσείο. Σύμφωνα με την άποψή τους το
μουσείο είναι ένας δημοκρατικός εκπαιδευτικός θεσμός στην υπηρεσία της κοινωνικής
ανάπτυξης, ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο. Ο Γκάι Μπάρον στην ίδια περίοδο καθορίζει την έννοια
της νέας μουσειολογίας ως εξής: «αυτή η ενεργητική ή κοινοτική στη φύση της μουσειολογίας
προκαλεί το μουσείο ως θεσμό, την παντοδυναμία και παντογνωσία των διευθυντών, την
κυριαρχία των καλών τεχνών επί πάσης άλλης επιστήμης, την αισθητική απόλαυση ως ουσιώδες
κριτήριο της αξίας του αντικειμένου, την απόλυτη προτεραιότητα των αντικειμένων έναντι της
ζωής και της εγγενούς φύσης της ιστορίας τους και τις αξίες μιας ελίτ που στρέφει προς όφελός
της τις πηγές πληροφοριών του πλανήτη, τη δημιουργικότητα των κατοίκων του και επικρίνει τους
συνανθρώπους της»6.

6
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%
BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1
Σελίδα 12

1.4 Κτιριακές εγκαταστάσεις, συνθήκες, προσωπικό
Τα μουσεία είναι χώροι μνήμης και γνώσης και καταδεικνύουν στο πλατύ κοινό πώς τα
γεγονότα και οι πεποιθήσεις των ανθρώπων του παρελθόντος διαμόρφωσαν την εμπειρία του
παρόντος. Τα μουσεία κατηγοριοποιούνται βάσει του περιεχομένου των συλλογών τους, των
εκθεσιακών τους χώρων, των φορέων που τα ιδρύουν και τα διαχειρίζονται. Συνήθως o
σχεδιασμός νέων, ή η μουσειακή αξιοποίηση παλαιών κτηριακών εγκαταστάσεων αναλαμβάνεται
από ομάδες αρχιτεκτόνων-μηχανικών, οι οποίες φροντίζουν για την ένταξη του μουσείου στο
φυσικό αστικό ή ημιαστικό τοπίο της περιοχής. Ιδιαίτερα στις εργασίες αναπαλαίωσης δίνεται
έμφαση στην κατάλληλη ένταξη ειδικών συσκευών κλιματισμού, προαπαιτούμενων για τη
συντήρηση και καλή κατάσταση των μουσειακών αντικειμένων να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες
ανάγκες των μουσειακών συλλογών που πρόκειται να εκτεθούν.
Στις σύγχρονες μουσειακές εγκαταστάσεις αφιερώνεται ιδιαίτερη μέριμνα στις βοηθητικές

εγκαταστάσεις, σε διαδραστικά τεχνοπάρκα, σε εργαστήρια συντήρησης, σε γραφεία διοικητικού
προσωπικού και κατάλληλους χώρους αποθήκευσης, έτσι ώστε να αποφευχθούν κατά το
δυνατόν οι ανθρωπογενείς και οι περιβαλλοντικές αιτίες καταστροφής των μουσειακών
αντικειμένων. Η διατήρηση των συλλογών, της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς, προϋποθέτει τη
συστηματική εφαρμογή μεθόδων και τεχνικών, προληπτική και επεμβατική συντήρηση. Ο όρος
προληπτική συντήρηση περιλαμβάνει το σύνολο των δράσεων που αναχαιτίζουν ή περιορίζουν
τις συνέπειες των βιολογικών , χημικών και μηχανικών παραγόντων φθοράς με στόχο την
επίτευξη των κατάλληλων συνθηκών χρήσης, έκθεσης και αποθήκευσης των αντικειμένων
ιστορικής ή συναισθηματικής σημασίας και των έργων τέχνης που βρίσκονται σε ένα μουσείο.
Οι κανόνες που διέπουν τις αρχές της προληπτικής συντήρησης συνοψίζονται στα εξής
απλά μέτρα:
 Καθαριότητα των εκθεσιακών χώρων και χώρων αποθήκευσης με τη κατάλληλη

τεχνική, υλικά και εξοπλισμό. Επίσης, δίνεται ιδιαίτερη μέριμνα στην καθαριότητα των
χώρων αποθήκευσης και την κατηγοριοποίηση των αντικειμένων ανά υλικό, έτσι ώστε
να είναι ευκολότερος ο περιβαλλοντικός τους έλεγχος και ο περιορισμός της
καταστροφής των μουσειακών αντικειμένων από φυσικά αίτια. Ορισμένοι τύποι
αντικειμένων, ιδιαίτερα εκείνα που ανήκουν στην κατηγορία των οργανικών υλικών, αν
και απαντώνται σπάνια, έχει προβλεφθεί να αποθηκεύονται σε συγκεκριμένες συνθήκες
υγρασίας και θερμοκρασίας.7

7
Οστά και ελεφαντοστούν: αποθηκεύονται σε θερμοκρασία όχι μεγαλύτερη των 25 °C και σχετική υγρασία από
45% - 55%..
Ξύλο: σχετική υγρασία 45% στους 20 °C.
Σελίδα 13

 ∆ιατήρηση σταθερών περιβαλλοντικών συνθηκών.

 Προσεκτικό χειρισμό των αντικειμένων κατά τη μεταφορά.
 Έλεγχο για εντοπισμό μικροοργανισμών και εντόμων προσβολής.
 Έλεγχο των κτιριακών εγκαταστάσεων.
Παρ’ όλο που αυτοί οι κανόνες είναι απλοί και ίσως ευνόητοι για τα μεγάλα κρατικά
μουσεία που είναι ενταγμένα στο τακτικό προϋπολογισμό του Υπουργείου Πολιτισμού, για τα
ιδιωτικά μουσεία και Ιδρύματα -πλην ελάχιστων εξαιρέσεων- που δεν είναι ενταγμένα στο κρατικό
προϋπολογισμό ή δεν είναι κάτω από την ομπρέλα προστασίας μεγάλων οργανισμών, η
εφαρμογή των φαινομενικά απλών αυτών κανόνων προϋποθέτει τη συστηματική ενασχόληση
εκπαιδευμένου προσωπικού, κόστος δυσβάσταχτο για τα μικρά μουσεία που η βιωσιμότητα
τους συχνά εξαρτάται από τη ενθουσιώδη προσφορά εθελοντών.8
Ο άνθρωπος θεωρείται μια από τις εξωγενείς αιτίες καταστροφής των μουσειακών
αντικειμένων. Οι ανθρωπογενείς αιτίες προέρχονται κυρίως από την αμέλεια στο χειρισμό, τη
συντήρηση, την αποθήκευση και τη μεταφορά των αντικειμένων μουσείων, γεγονός που απαιτεί
διαρκή εκπαίδευση του υπεύθυνου προσωπικού στις νέες μεθόδους και τεχνολογίες συντήρησης
και αποκατάστασης. Ένα πολύ μεγάλο μέρος του έργου του μουσείου στηρίζεται αποκλειστικά
στην αξιοπιστία των ανθρώπων που εργάζονται σε όλους τους τομείς δραστηριότητάς του. Όπως
έχει επισημάνει η D. Mariner στη μελέτη της για τους εργαζόμενους στα μουσεία υπάρχουν έξι
κρίσιμοι παράγοντες στους οποίους συμφωνούν οι κοινωνιολόγοι για την αξιολόγηση της
επαγγελματικής αξιοπιστίας ενός επαγγέλματος. Ο πρώτος και βασικότερους από αυτούς τους
παράγοντες είναι «η γνώση της πολιτισμικής παράδοσης σε μουσειολογική βάση, που είναι η
βάση της γνώσης και της πείρας του επαγγέλματος». Παρά την καθιέρωση ενώσεων μουσείων
και διαφόρων επιμορφωτικών προγραμμάτων, οι συζητήσεις για την επαγγελματική εκπαίδευση
των εργαζομένων στα μουσεία επιστρέφουν διαρκώς στο θέμα της βιωσιμότητας της
μουσειολογίας ως επιστήμης ή στις μουσειολογικές σπουδές, χωρίς να ενισχύουν την
επαγγελματική κατάρτιση των εργαζομένων στα μουσεία. ∆υναμικός και διαρκώς εξελισσόμενος
τομέας για την ελληνική πραγματικότητα η μουσειολογία είναι δυνατόν να προσφέρει όχι μόνο το

Περγαμηνές και πάπυροι: θερμοκρασία 21 °C - 25 °C και σχετική υγρασία 40% - 50%..Κεραμεική και ύαλος:
ιδανικές τιμή σχετικής υγρασίας για έκθεση και αποθήκευση 45% - 55%..
Φωτογραφίες και αρνητικά: η σχετική υγρασία για την αποθήκευση φωτογραφικού υλικού κυμαίνεται από 30%
έως 50%, και δεν υπερβαίνει σε καμία περίπτωση την τιμή του 60%,ενώ η ιδανική θερμοκρασία ποικίλει από 15
°C έως 25 °C και δεν υπερβαίνει τους 30°C.
Μέταλλο: Όλα τα μεταλλικά αντικείμενα υπόκεινται σε σοβαρή οξείδωση όταν η ατμοσφαιρική υγρασία είναι
μεγαλύτερη του 65% ή 70%.
8
(http://www.katakouzenos.gr/logos1.php)
Σελίδα 14

κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό, αλλά ταυτόχρονα να διεκδικήσει τον εκσυγχρονισμό της

υποδομής των μουσείων και τη στελέχωσή τους με εξειδικευμένο προσωπικό.9
1.5 Παρουσίαση στο κοινό, ζητήματα πληροφόρησης
Στόχος του μουσείου δεν είναι η απλή έκθεση αντικειμένων, αλλά η παρουσίαση και η
σύνθεση συλλογών, με τέτοιο τρόπο ώστε να αναδεικνύεται ο καλλιτεχνικός χαρακτήρας των
εκθεμάτων όποτε αυτό απαιτείται, αλλά και το γνωστικό πολιτισμικό τους περιεχόμενο. Έτσι,
απαιτείται ειδική μέριμνα για τα κείμενα που συνοδεύουν τα εκθέματα, εξαρχής στον σχεδιασμό
της λειτουργίας του μουσείου. Τα κείµενα περιλαμβάνουν στοιχεία για όλες τις κατηγορίες
επισκεπτών και αναπτύσσονται βάσει παραµέτρων που ενισχύουν τις αρχές της εκπαιδευτικής
και επικοινωνιακής πολιτικής του μουσείου. Τα κείµενα αποτελούν σηµαντικό τµήµα τόσο της
επικοινωνίας των επισκεπτών µε την έκθεση, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις βασίζονται στη
γλώσσα για καλύτερη κατανόηση και ερµηνεία των εκθεμάτων που βλέπουν. Έτσι ενισχύεται ο
κοινωνικός παράγοντας που σε κάθε περίπτωση υποστηρίζει την άντληση γνωστικού
περιεχομένου από την επιτόπια επίσκεψη. Έχει παρατηρηθεί πως ενίοτε οι γονείς χρησιμοποιούν
τα κείµενα, για να µμεταφέρουν πληροφορίες στα παιδιά τους και τα θεωρούν απαραίτητα,
προκειμένου να καλύψουν τα δικά τους γνωστικά κενά. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις τα κείμενα
που συνοδεύουν τα εκθέματα είναι γραμμένα σε απλή και κατανοητή γλώσσα, χωρίς ωστόσο να
υποβιβάζουν την αξία της πληροφορίας.
1.6 Αλληλεπίδραση με την τοπική κοινωνία, εκπαιδευτικά προγράμματα, διαδίκτυο
Βασική παράμετρο των εργασιών ενός σύγχρονου μουσείου αποτελεί και η κοινωνική
διάσταση της λειτουργίας του, η επικοινωνία με το κοινό, η ερμηνεία και η μετάδοση του
περιεχομένου των συλλογών του. Εκτός, λοιπόν, από τις ξεναγήσεις, το μουσείο θα έπρεπε να
παρέχει εκπαιδευτικές δυνατότητες σε ειδικά διασκευασμένα τεχνοπάρκα του, επιμορφωτικά
σεμινάρια και προγράμματα εκπαίδευσης από απόσταση με εκδόσεις CD-ROM και εκπαιδευτική
παρουσία στο διαδίκτυο. Με αυτόν τον τρόπο, πέραν των επιτόπιων επισκέψεων στις συλλογές
ενός μουσείου, ο περιηγητής του ∆ιαδικτύου μπορεί να πλοηγηθεί σε επιλεγμένες περιοχές ενός
τόπου που παρουσιάζουν πολιτισμικό ενδιαφέρον ή να αντλήσει πληροφορίες για εικονικές
εκθέσεις. Οι σύγχρονες εφαρμογές παρέχουν στον χρήστη τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης με
τρισδιάστατα μοντέλα εδάφους και την άντληση δεδομένων για μνημεία οχυρωματικής
αρχιτεκτονικής, για παράδειγμα, ή χώρους πολιτισμικού και ιστορικού ενδιαφέροντος.

9 http://www.ilis.org.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=59:2010-02-05-20-11-40&catid=24:2010-02-05-20-10-
32&Itemid=22
Σελίδα 15

1.7 ΜΟΥΣΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ
1.7.1 Μουσείο: μεταβαλλόμενα όρια και ορισμοί
Πώς γίνεται αντιληπτή η έννοια «μουσείο» σήμερα; Η απάντηση εξαρτάται από το πού
τοποθετεί κανείς το κέντρο βάρους: στις λειτουργίες του μουσείου (π.χ. απόκτηση, καταγραφή,
τεκμηρίωση, έκθεση κ.λπ.),στην αποστολή του (π.χ. παροχή γνώσης, έμπνευση, ψυχαγωγία), σε
κάποια ιδανικά (π.χ. την ανάπτυξη της κοινωνίας) ή και στους τρεις αυτούς παράγοντες μαζί; Η
παραδοσιακή αντίληψη για το μουσείο είναι μια αντίληψη λειτουργική: Το μουσείο είναι ένας
φορέας διαχείρισης αντικειμένων μέσα από συγκεκριμένες και εν πολλοίς μετρήσιμες λειτουργίες
όπως, για παράδειγμα, η συλλογή, η καταγραφή, η τεκμηρίωση, η συντήρηση, η μελέτη. Όπως
έχει επισημάνει ο Weil (1990,46) πρόκειται για μια άποψη βολική, η οποία αποπνέει μια αίσθηση
ιδεολογικής ουδετερότητας: Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αναγκαιότητα ορισμένων
βασικών λειτουργιών, όπως η συλλογή, η καταγραφή, η συντήρηση, η έρευνα, λειτουργιών που
υπακούουν σε μια μεθοδολογία επιστημονική και άρα, φαινομενικά, ουδέτερη ιδεολογικά.
(Γκαζή,2004,11)
Αντίθετα, η συζήτηση για την κοινωνική αποστολή των μουσείων εμπλέκει θέματα σχετικά
με πολιτιστικές, πολιτικές και ηθικές αξίες και πεποιθήσεις τα οποία σπάνια επισύρουν κοινή
συναίνεση. Παρ’ όλα αυτά, η μεγαλύτερη ίσως χρησιμότητα της λειτουργικής αντίληψης του
μουσείου έγκειται ακριβώς στην επισήμανση και απαρίθμηση των στοιχείων εκείνων που
αποτελούν τους κανόνες «σωστής συμπεριφοράς», δηλαδή του επαγγελματισμού στα μουσεία.
Σε μια διευρυμένη παραλλαγή αυτής της άποψης το κέντρο βάρους μετατοπίζεται από τα
αντικείμενα και τις λειτουργίες οι οποίες είναι απαραίτητες για την διαφύλαξη τους στις
πληροφορίες που τα συνοδεύουν. Η συνειδητοποίηση της αξίας που έχουν οι πληροφορίες,
δηλαδή τα σημασιολογικά συμφραζόμενα των αντικειμένων που φτάνουν στο μουσείο, ήταν ένα
από τα μεγαλύτερα βήματα στην εξέλιξη της μουσειακής θεωρίας και πρακτικής, φυσικό
επακόλουθο της άνθησης του ενδιαφέροντος για την μελέτη του υλικού πολιτισμού τα τελευταία
είκοσι χρόνια. Η σημαντικότερη όμως αλλαγή των αντιλήψεών μας για το τι είναι μουσείο έγκειται
στην μετατόπιση του κέντρου βάρους από το μουσείο ως οργανισμό, τα αντικείμενα και τις
πληροφορίες που τα συνοδεύουν στον ίδιο τον αποδέκτη όλων αυτών, δηλαδή τον επισκέπτη.
Πουθενά αλλού δε διατυπώνεται τόσο ξεκάθαρα η άποψη αυτή, όσο στον ορισμό του μουσείου
τον οποίο υιοθέτησε το 1998 η Ένωση Μουσείων της Μεγάλης Βρετανίας ( σε αντικατάσταση του
παλαιότερου ορισμού του 1991): «Τα μουσεία δίνουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα να
ανακαλύπτουν συλλογές και να αντλούν έμπνευση, γνώση και ευχαρίστηση. Είναι ιδρύματα που
συλλέγουν, προστατεύουν και κάνουν προσιτά αντικείμενα και δείγματα του φυσικού κόσμου, τα
οποία φυλάσσουν προς όφελος της κοινωνίας». Πρόκειται για έναν πρωτοποριακό ορισμό, με
την έννοια ότι προτάσσει τις δυνατότητες του μουσείου στην ιδανική εκδοχή του, δηλαδή το
θεωρεί ως χώρο ευχαρίστησης , ψυχικής ανάτασης, έμπνευσης, πνευματικής απελευθέρωσης.
Ότι τα μουσεία εκτός από πηγές γνώσης και πληροφοριών μπορούν να αποτελούν και χώρο
Σελίδα 16

έμπνευσης και ψυχαγωγίας είναι μια αντίληψη που είχε εκφραστεί μεμονωμένα ήδη από το 18ο
αιώνα, αλλά ουδέποτε υιοθετήθηκε με το ζήλο που βλέπουμε σήμερα. Η νέα ανθρωποκεντρική
αντίληψη του μουσείου είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς πολιτικών, κοινωνικών και ιδεολογικών
αλλαγών των τελευταίων τριάντα χρόνων. Στη βάση αυτής της θεώρησης βρίσκεται η
συνειδητοποίηση του ανερχόμενου κοινωνικού ρόλου των μουσείων στο πλαίσιο μιας
διευρυμένης αντίληψης για την εκπαίδευση και την ανάπτυξη της κοινότητας στην οποία το
μουσείο ανήκει ή απευθύνεται. (∆εληγιάννης,1999,28). Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι
ο αυξημένος ανταγωνισμός με άλλους φορείς και ιδρύματα που προσφέρουν ψυχαγωγικές και
εκπαιδευτικές δραστηριότητες, καθώς και υπηρεσίες αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου.
Έχοντας να ανταγωνιστούν με άλλους τομείς της «πολιτιστικής βιομηχανίας» (τηλεόραση,
κινηματογράφο, Internet, φεστιβάλ, θεματικά πάρκα κ.λπ.), τα μουσεία βρίσκονται πολύ συχνά
στην ανάγκη να πρέπει να αποδείξουν την ωφελιμότητα των υπηρεσιών τους έτσι ώστε να
προκύψουν όχι μόνο νέες κατηγορίες επισκεπτών, αλλά και νέες πηγές χρηματοδότησης. Τέλος,
υπάρχει σήμερα πολύ μεγαλύτερη απαίτηση για περισσότερη διαφάνεια στη διαχείριση των
δημοσίων κονδυλίων, εφόσον τα περισσότερα μουσεία χρησιμοποιούν σε μεγαλύτερο ή
μικρότερο βαθμό τέτοια κονδύλια για την λειτουργία τους (Merriman,1999,43). Τα μουσεία,
επομένως, διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν πλέον να βασίζονται σε παρωχημένες αντιλήψεις για
την αξία τους. Αυτό που προσφέρουν πρέπει αποδεδειγμένα να έχει αξία (Μιχαηλίδου,2002,49).
∆ύο ακόμα θέματα πρέπει να επισημανθούν εδώ. Το πρώτο αφορά τα όρια της έννοιας
«μουσείο». Είναι προβληματικό το γεγονός ότι στη σύγχρονη εκδοχή του μουσείου είναι δυνατό
να συγκαταλέγονται οργανισμοί αρκετά ανόμοιοι μεταξύ τους από αρχεία και βιβλιοθήκες, που
διατηρούν κάποια μόνιμη έκθεση , φυσικά, αρχαιολογικά και εθνογραφικά μνημεία και θέσεις
(sites) έως πλανητάρια, φυσικά πάρκα, βοτανικοί και ζωολογικοί κήποι.
Το δεύτερο θέμα αφορά την ίδια την ουσία της έννοιας «μουσείο». Τι είναι τελικά το
μουσείο: αντικείμενα, ιδέες, κτήριο; Πριν από αρκετά χρόνια ο Stephen Weil (1990, 24) έγραψε
ένα άρθρο με τίτλο «Η πραγματική δουλειά του: Ιδέες ή πράγματα;», δίνοντας το έναυσμα για μια
συζήτηση που διαρκεί ακόμη. Μιλάμε σήμερα για μουσεία που δίνουν προτεραιότητα σε ιδέες, οι
οποίες διαμορφώνονται ανεξάρτητα από τα αντικείμενα που αποτελούν τις συλλογές τους ή για
μουσεία χωρίς εκθέματα (π.χ. μουσειακά κτίρια που λειτουργούν ως κελύφη μιας ιδέας) ή ακόμη
και για αντικείμενα χωρίς κτίρια μουσείων (τέτοια για παράδειγμα , είναι η φιλοσοφία των
οικομουσείων, έτσι τουλάχιστον όπως αυτή διατυπώθηκε θεωρητικά από τους οπαδούς της νέας
μουσειολογίας)
Τελικά, τι μπορεί να θεωρείται μουσείο σήμερα; Στον πυρήνα της έννοιας «μουσείο»
εξακολουθεί να βρίσκεται η διατήρηση και η διαχείριση ενός συνόλου αντικειμένων. Επίσης, η
βιωσιμότητα και η κανονικότητα της λειτουργίας του οργανισμού. Ο επαγγελματισμός στη
λειτουργία του. Όλα αυτά, ωστόσο, δε θεωρούνται αρκετά, αν υπάρχουν μέσα σε ένα κενό
επικοινωνίας με τους επισκέπτες, και αν δε διαπνέονται από μια αίσθηση κοινωνικής αποστολής.
Σελίδα 17

«Τα μουσεία» γράφει η Gaynor Κavanagh (1994,3) «αφορούν πολύ περισσότερα πράγματα από
μια λίστα λειτουργιών, έναν κατάλογο καθηκόντων, ένα συνταγολόγιο καλής πρακτικής. Αφορούν
την πειθώ, την ενέργεια, την αφοσίωση, τον επαγγελματισμό και μια γερή δόση ενθουσιασμού.
Αφορούν επίσης τη σοφή διαχείριση, τη σωστή αντιμετώπιση και τον ανοικτό διάλογο». (Γκαζή,
2004,τ.1,4). Είναι, πάντως, ενδιαφέρον να αναρωτηθεί κανείς κατά πόσο η σύγχρονη εκδοχή του
μουσείου, όπως σκιαγραφήθηκε παραπάνω, γίνεται αντιληπτή από το κοινό. Αν για τους
επαγγελματίες των μουσείων το μουσείο είναι εντέλει ένας χώρος που προωθεί διαφορετικούς
τρόπους ερμηνείας και ενισχύει πολλαπλές εμπειρίες μάθησης για τους επισκέπτες, η συνήθης
αντίληψη περί μουσείου διαφέρει αρκετά από την παραπάνω περιγραφή. Η μεγαλύτερη
πρόκληση για τους επαγγελματίες των μουσείων βρίσκεται ακριβώς εδώ, δηλαδή να αλλάξουν
αυτή την εικόνα στα μάτια του κοινού.
H σύντομη αυτή επισκόπηση είχε σκοπό να καταγράψει ορισμένες από τις

σημαντικότερες τάσεις που επικρατούν στο χώρο των μουσείων σήμερα, με έμφαση στα
ζητήματα που σηματοδοτούν μια αλλαγή νοοτροπίας στη μουσειολογική σκέψη και πρακτική.
Πρόσφατα ο Spalding (2002,57) έγραφε ότι «τα μουσεία δεν είναι γεμάτα μόνο με παλιά
αντικείμενα, αλλά και με παλιές ιδέες». Παρ’ όλες τις εξελίξεις που σκιαγραφήθηκαν στο άρθρο
αυτό, η άποψη αυτή εξακολουθεί να επαληθεύεται σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Αν κάτι έγινε
σαφές από την συζήτηση που προηγήθηκε, αυτό είναι ότι ο σχεδιασμός μιας συγκεκριμένης
επικοινωνιακής και διαχειριστικής πολιτικής από ένα μουσείο θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις
δραστηριότητες που γίνονται εντός και εκτός του φυσικού χώρου του και αφορούν εντέλει τη
συνολική εικόνα του μουσείου προς τα έξω. Η μεγαλύτερη πρόκληση την οποία αντιμετωπίζουν
τα μουσεία σήμερα αφορά ακριβώς στην αλλαγή των παλιών ιδεών, αλλαγή η οποία καθορίζει
τελικά και τη στάση μας απέναντι όχι μόνο στα αντικείμενα, παλιά ή νέα, αλλά και στο σύνολο των
λειτουργιών διαχείρισης και επικοινωνίας του μουσείου. (Γκαζή,2004,τ.1,11)
1.7.2 Η εργασία στο μουσείο
Τα μουσεία αναπτύσσουν ποικίλες δραστηριότητες και προσφέρουν πολυάριθμες

υπηρεσίες που θεωρούνται πια δεδομένες και αναμενόμενες από την επιστημονική και
εκπαιδευτική κοινότητα καθώς και το ευρύ κοινό. Οι κατακτήσεις των μουσείων οφείλονται
αδιαμφισβήτητα στα ικανά, δημιουργικά και παραγωγικά στελέχη τους που «ζωντανεύουν» τα
μουσεία τους προς όφελος των πολλών και διαφορετικών επισκεπτών τους. Πέρα από τα
στελέχη και τους επαγγελματίες των μουσείων υπάρχουν οι αφοσιωμένοι εθελοντές που
συνεργάζονται με τα στελέχη αφιλοκερδώς στην προσπάθεια να επιτύχουν τους στόχους του
μουσείου. Το να μάθει κανείς για την εργασία στο μουσείο ίσως να μην επαρκεί. Πρέπει επίσης
να μάθει για την κουλτούρα που διέπει την εργασία στο μουσείο και να ανακαλύψει εάν έχει την
προσωπικότητα και τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται γι’ αυτή.
Σελίδα 18

Παρά τις πολυάριθμες και πολυδιάστατες ειδικότητες και τα διαφορετικά προσόντα των
εργαζομένων, οι θέσεις εργασίας σε ένα μουσείο κατατάσσονται σε τέσσερις ευρύτερες
κατηγορίες: διοικητικές θέσεις, θέσεις σχετικές με τις συλλογές, θέσεις σχετικές με το έργο της
επικοινωνίας με το κοινό, και θέσεις συντονισμού . ∆ιοικητικές θέσεις μπορεί να είναι του
διευθυντή, του υποδιευθυντή και του οικονομικού διευθυντή. Οι θέσεις του επιμελητή, του
τεκμηριωτή και του συντηρητή είναι θέσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση των συλλογών, ενώ
θέσεις σχετικές με το έργο της επικοινωνίας είναι του υπεύθυνου εκπαιδευτικής πολιτικής, του
σχεδιαστή εκθέσεων και του υπεύθυνου οπτικοακουστικών μέσων. Θέσεις συντονισμού είναι του
υπεύθυνου αρχείων, του βιβλιοθηκάριου και του υπεύθυνου εκδόσεων. Κάποιες θέσεις υπάρχουν
αποκλειστικά σε μουσεία, όπως του επιμελητή, του υπεύθυνου συλλογών και του συντηρητή,
άλλες είναι γενικότερης κατεύθυνσης, όπως του υπεύθυνου δημοσίων σχέσεων, του οικονομικού
διευθυντή και του υπεύθυνου εκδόσεων. Είναι εύλογο ότι από χώρα σε χώρα υπάρχουν μεγάλες
διαφοροποιήσεις όσον αφορά την ορολογία που χρησιμοποιείται σχετικά. Ανεξάρτητα όμως από
την εξειδίκευση, το κάθε στέλεχος του μουσείου αποτελεί μέλος μιας ομάδας επαγγελματιών που
είναι αφοσιωμένοι στην επιστήμη, την επικοινωνία και την κοινωφελή προσφορά. (Ζενέτου,
1996,19)
Ο αριθμός και η ποικιλία των θέσεων εργασίας που υπάρχουν σε ένα συγκεκριμένο
μουσείο εξαρτώνται από το αντικείμενο, το μέγεθος και τη χρηματοοικονομική δομή του μουσείου.
Κάποιες θέσεις εργασίας υπάρχουν μόνο σε μεγάλα, «πλούσια» μουσεία με εκτεταμένες και
πολυδιάστατες συλλογές, ποικιλόμορφες εκθέσεις και ευρύ προγραμματισμό. Τα «μεσαία»
μουσεία συνήθως παραλείπουν ή συνδυάζουν κάποιες θέσεις ανάλογα με τις δυνατότητές τους.
Ένα «μικρό» μουσείο συχνά απασχολεί περιορισμένο μόνιμο προσωπικό, στελέχη που πολλές
φορές καλούνται να καλύψουν δύο και τρεις διαφορετικούς τομείς (γενικών καθηκόντων).
Γενικότερα, δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες προδιαγραφές για τις θέσεις εργασίας των μουσείων
και ευτυχώς ούτε τυποποίηση των αρμοδιοτήτων και καθηκόντων της κάθε θέσης. Τα μουσεία
στις ΗΠΑ είναι τόσο ανεξάρτητα και διαφοροποιημένα μεταξύ τους, που θα ήταν ανεπιθύμητο και
ουσιαστικά αδύνατο να υιοθετήσουν άκαμπτες απαιτήσεις για κάθε θέση. (Ζενέτου,1996,20)
Η τελευταία τάση που αναπτύσσεται μεταξύ των μεγάλων μουσείων είναι να

προσλαμβάνονται ανώτερα στελέχη εταιρειών ή πανεπιστημιακοί σε θέσεις διευθυντών, με τη
λογική ότι το μουσείο πρέπει να λειτουργεί σαν μια επιχείρηση. Και ενώ υπάρχει η γενικότερη
παραδοχή ότι η εφαρμογή κάποιων εταιρικών διαδικασιών είναι απαραίτητη για λόγους
αξιοπιστίας και καλής οικονομικής διαχείρισης, υπάρχουν σημαντικές ενστάσεις στους κόλπους
της μουσειακής κοινότητας σχετικά με τις παραπάνω πρακτικές. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι
στα μουσεία συνεχίζουν να πιστεύουν ακράδαντα ότι κάποιος/-α που έχει εκπαιδευτεί σε σχετική
με το αντικείμενο του μουσείου ειδικότητα και διαθέτει αποδεδειγμένες διευθυντικές ικανότητες
πρέπει να είναι ο διευθυντής του μουσείου, με κάποιον υποδιευθυντή που θα ασχολείται με τα
Σελίδα 19

χρηματοοικονομικά θέματα. Ένα εξειδικευμένο στέλεχος όχι μόνο έχει τα προσόντα να

κατανοήσει και να κατευθύνει καλύτερα το σκοπό και το περιεχόμενο μιας συλλογής, αλλά είναι
και σε θέση να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επισκεπτών καθώς και να καθοδηγεί και να
εμπνέει το προσωπικό του μουσείου. Το στέλεχος αυτό ως διευθυντής μουσείου μπορεί να
κατανοήσει τη σπουδαιότητα της αποστολής του μουσείου και να εκπροσωπήσει το μουσείο στην
κοινωνία, με όραμα για το μέλλον. Τα μουσεία αναζητούν ηγέτες που διαθέτουν οργανωτικές,
επιχειρηματικές, εμπορικές ικανότητες εξεύρεσης πόρων σε συνδυασμό με βαθιά επιστημονική
γνώση του αντικειμένου. (Ζενέτου,1996,20)
1.8 Το κοινό των μουσείων
Η έννοια του δημόσιου μουσείου χρονολογείται από το 18ο αιώνα, στην ουσία όμως
απασχολεί τα μουσεία μόνο τα τελευταία τριάντα χρόνια, στο πλαίσιο της νέας ανθρωποκεντρικής
διάστασης που αποδίδεται στο μουσείο. Αυτό που αδιαφοροποίητα αποκαλείται «κοινό του
μουσείου» περιλαμβάνει: α) τους πραγματικούς επισκέπτες, β) τους εν δυνάμει επισκέπτες ενός
μουσείου και γ) τους εικονικούς επισκέπτες που επισκέπτονται το μουσείο ηλεκτρονικά. Η
οριοθέτηση των ομάδων αυτών γίνεται με ποικίλα κριτήρια, όπως η ηλικία, το κοινωνικό πλαίσιο
μέσα στο οποίο πραγματοποιούν την επίσκεψη (οικογένειες, σχολικές ομάδες, τουρίστες), το
επίπεδο των γνώσεων τους σχετικά με ένα θέμα (αρχάριοι, με κάποια γνώση, ειδικοί, άτομα με
ειδικές ανάγκες κ.λπ.). Ουσιαστικά οι πολιτιστικοί και οι κοινωνικοί παράγοντες καθορίζουν τελικά
τη σύνθεση του κοινού των μουσείων. Πρόκειται για ένα κοινό περισσότερο ομοιογενές από ότι
ίσως φαντάζεται κανείς. Το κοινό που επισκέπτεται το μουσείο στον ελεύθερο χρόνο του έχει
διαφορετικά χαρακτηριστικά από το κοινό που επισκέπτεται το μουσείο κατά ομάδες
συνοδευόμενο από κάποιον διδάσκοντα εντός του αναλυτικού προγράμματος. Στην πρώτη
περίπτωση η επίσκεψη αποκτά συχνά τα χαρακτηριστικά μιας ευχάριστης εξόρμησης εκτός του
εκπαιδευτικού ιδρύματος ενώ στη δεύτερη περίπτωση παρουσιάζει μια χροιά υποχρεωτικής
εκδήλωσης. Τα μουσεία στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν ολοένα και ευρύτερο κοινό,
μελετούν τα χαρακτηριστικά των ατόμων που τα επισκέπτονται, προκειμένου να ανταποκριθούν
στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. Μεγαλύτερη σημασία αποδίδεται στην προσέγγιση των
νέων, μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα, καθώς θα αποτελέσουν και το μεγαλύτερο κοινό
του. Η εμπειρία στο μουσείο μπορεί να είναι μια βίου διαδικασία μάθησης. Για το λόγο αυτό οι
εκθέσεις σχεδιάζονται έτσι ώστε να προσεγγίσουν και νεαρά άτομα. Τα βασικά στοιχεία που θα
πρέπει να λαμβάνουν υπόψη εκθέσεις που απευθύνονται σε νεαρές ηλικίες αναφέρονται στον
παρακάτω:
Σελίδα 20

 Χρήση λεζάντων, περιγραφών και ορολογίας κατανοητών
 Επίσκεψη προσανατολισμένη στους νέους
 Κατανόηση των ενδιαφερόντων των νέων
 Έμφαση και στην πρακτική εκμάθηση, εκτός από τη θεωρητική
 Παροχή έξυπνης, ευκολοκατανόητης ερμηνείας
 Χρήση ποικίλων ερμηνευτικών μέσων
 Περιορισμένη χρήση κειμένων
 Ξεκάθαρες συνδέσεις- συσχετισμούς γεγονότων
 Σύντομο ερμηνευτικό φυλλάδιο
 ∆ημιουργία κόμικς- σκίτσων που θα εξιστορούν ιστορικά γεγονότα
 Απτική προσέγγιση παράλληλα με την νοητική προσέγγιση των εκθεμάτων
 Αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας
 Επαφή με διεπιστημονικές μεθόδους
 Αξιοποίηση φορητών συσκευών
1.9 Tύποι μουσείων
Τα μουσεία δεν είναι στατικά ιδρύματα, αλλά μεταβάλλονται σύμφωνα με τις γενικές
αλλαγές και μετατοπίσεις που εκδηλώνονται στο επιστημολογικό, ιστορικό, κοινωνικό, οικονομικό,
πολιτικό, ιδεολογικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Ειδικότερα, τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου
αιώνα κυριαρχούν έντονες τάσεις αναδιοργάνωσης των μουσείων. Τα μουσεία αναπτύσσουν
πολύπλευρη επικοινωνιακή πολιτική, επιδιώκοντας το ουσιαστικό άνοιγμα τους προς το
κοινωνικό σύνολο, σύμφωνα με τις σύγχρονες μουσειολογικές αναζητήσεις. Συνεπώς, κάθε
προσέγγιση της ιστορίας μέσα σε ένα μουσειακό περιβάλλον δεν μπορεί να παραβλέπει τις
μουσειολογικές παραμέτρους που αναπτύσσονται στα μουσεία σήμερα. (Σκαλτσά,2002,178-181).
Είναι δυνατόν να συνδεθούν οι διαφορετικοί τύποι μουσείων με αντίστοιχους τύπους γνώσης,
καθώς αυτοί οι διαφορετικοί τύποι διαμορφώνουν διαφορετικούς παιδευτικούς χώρους, που
καλλιεργούν διαφορετικούς τύπους γνώσης. Σύμφωνα με τα παραπάνω, υπάρχουν τρείς βασικές
κατηγορίες μουσείων τα «παραδοσιακά», τα «μοντέρνα» και τα «μεταμοντέρνα» μουσεία.
(Νάκου,2001,65)
Σελίδα 21

Τα «παραδοσιακά» μουσεία, ξεκινούν τη λειτουργία τους τα τέλη του 18ου αιώνα και
κυρίως τις αρχές του 19ου αιώνα, συνδέονται άμεσα με την ιδεολογία του έθνους. Τα μουσειακά
αντικείμενα συνιστούν εθνική κληρονομιά ενώ η μουσειολογική έκθεση παρουσιάζει (συνθέτει και
παράγει) την εθνική ιστορία. Τα μεγάλα ευρωπαϊκά μουσεία παρουσιάζουν το παρελθόν και
άλλων εθνών, λειτουργώντας ως φύλακες, αν όχι και παραγωγοί, των ιδεών της εθνικής
ενότητας, δύναμης, κληρονομιάς, ακόμα και της εθνικής συγκρότησης. Για αυτό το λόγο, τόσο τα
μουσεία όσο και τα μουσειακά αντικείμενα θεωρούνται ιερά.
Η δεύτερη κατηγορία, τα «μοντέρνα» μουσεία παρουσιάζουν τα αντικείμενα σε σχέση με

το κοινωνικό πλαίσιο τους και παρέχουν πολύπλευρες πληροφορίες και ενδείξεις, που
αποσκοπούν στην προσέγγιση και κατανόηση τους από το ευρύ κοινό. Τα «μοντέρνα» μουσεία
απευθύνονται τόσο στο νου όσο και στις αισθήσεις των επισκεπτών. Αυτός ο τύπος μουσείων
δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για βιωματική προσέγγιση των μουσειακών
αντικειμένων και του θεματικού περιεχομένου των εκθεσιακών ενοτήτων, με στόχο να
διευκολύνουν το κοινό τους στη δόμηση αντίστοιχων γνώσεων. Τα «μοντέρνα» μουσεία
εστιάζουν τόσο στα αντικείμενα όσο και στο κοινό τους. Για αυτό διακρίνονται για τον έντονο
εκπαιδευτικό και «ψυχαγωγικό» τους χαρακτήρα, ο οποίος συνδέεται με τις πολυάριθμες
δυνατότητες, που παρέχουν στο κοινό τους. Οι δυνατότητες αυτές καθιστούν το κοινό ικανό να
«διαβάζει» την εκθεσιακή λογική, να κατανοεί τα μουσειακά αντικείμενα σε σχέση με το
ανθρώπινο πλαίσιό τους και να δομεί αντίστοιχες γνώσεις.
Αναφορικά με τα «μεταμοντέρνα» μουσεία το ενδιαφέρον εντοπίζεται κυρίως στην

εξυπηρέτηση του κοινού τους, γι’ αυτό και λειτουργούν ως χώροι που εξυπηρετούν
πολύπλευρους ατομικούς και κοινωνικούς σκοπούς. (Χαρακτηριστικό είναι το στοιχείο ότι τη
δεκαετία του ΄70 έγιναν πολλές έρευνες της συμπεριφοράς του κοινού, που συνδέθηκαν, μεταξύ
άλλων, με την επιδίωξη των μουσείων να ανταποκρίνονται στις πολύπλευρες και ιδιαίτερες
ανάγκες και επιδιώξεις διαφορετικών ατόμων και ομάδων που αποτελούν το κοινό τους).
Σελίδα 22

1.10 Η έννοια και η σημασία του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς
1.10.1 Πολιτισμός
Το δικαίωμα στον πολιτισμό αναγνωρίζεται ως ανθρώπινο δικαίωμα στο άρθρο 27 παρ.1

της Οικουμενικής ∆ιακήρυξης των ∆ικαιωμάτων του Ανθρώπου (που υιοθετήθηκε από τη γενική
συνέλευση του ΟΗΕ στο Παρίσι στις 10.12.1948), με την εξής διατύπωση: «Καθένας έχει το
δικαίωμα να συμμετέχει ελεύθερα στην πολιτιστική ζωή της κοινότητας, να απολαμβάνει τις
τέχνες και να μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και στα ωφελήματά της». (Βουδούρη,2003,156)
Ο Banks ορίζει τον πολιτισμό ως «τρόπο και στάση ζωής, που διαμορφώνεται κάτω από
συγκεκριμένες ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες και αναφέρει ότι
αποτελείται από σχήματα συμπεριφοράς, σύμβολα, συνθήκες, αξίες, νόρμες, προοπτικές και
άλλους παράγοντες που καθιστούν την ομάδα μέλος της κοινωνίας και την ξεχωρίζουν από άλλες
κοινωνικές ομάδες» (Banks,2000,70). Η έννοια του πολιτισμού είναι πλατιά καθώς
συμπεριλαμβάνει πολυποίκιλες εκφάνσεις της ζωής μιας ομάδας. Ο εννοιολογικός πλούτος του
όρου αναφέρεται- μεταξύ άλλων- ως ένα πολυδύναμο και πολύπλοκο σύνολο συστημάτων που
εμπεριέχει γνώσεις, πεποιθήσεις, τέχνες, ηθικούς κανόνες, έθιμα, γλωσσικούς κώδικες, αλλά και
τη μη λεκτική επικοινωνία. Ο πολιτισμός αφομοιώνεται και μεταδίδεται, είναι δυναμικός,
επιλεκτικός, συχνά εθνοκεντρικός (Παπάς,2001,325). Σε όλους τους ορισμούς, η έννοια του
πολιτισμού αναφέρεται συγχρόνως σε υλικές και σε ηθικές αξίες, σε ευγενείς πνευματικές
αναζητήσεις και σε υλικές πραγματώσεις των επιτευγμάτων του ανθρώπου. Ο πολιτισμός
φανερώνει την καλλιέργεια, την παιδεία στη διάδοση κοινών πολιτισμικών αγαθών και την
αδιάσπαστη ενότητα της ανθρωπιστικής μάθησης όσον αφορά στα επιτεύγματα των ανθρώπων.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο βιομηχανικός και τεχνολογικός πολιτισμός αποτελεί μέρος της ευρύτερης
έννοιας του πολιτισμού. Τα στοιχεία που απαρτίζουν τον πολιτισμό διακρίνονται σε τρεις ομάδες:
στα υλικά, στα κοινωνικά και στα πνευματικά. Στα πρώτα, που αποτελούν το λεγόμενο υλικό
πολιτισμό, εντάσσονται τα ανθρώπινα επιτεύγματα που αποβλέπουν στην ικανοποίηση των
βιοτικών αναγκών του ανθρώπου, όπως τροφή, ένδυση, κατοικία, σκεύη και εργαλεία,
μεταφορικά μέσα κ.α. Τα δεύτερα, αναφέρονται στην οργάνωση της κοινωνίας και της οικονομίας.
Τα δε τρίτα, συνθέτουν το λεγόμενο πνευματικό πολιτισμό, που περιλαμβάνει τη γλώσσα, τις
θρησκευτικές δοξασίες, τους μύθους, τα ήθη και τα έθιμα, τις επιστήμες και τις τέχνες.
(Γεωργιτσογιάννη,2001,1)
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η εκπαίδευση είναι μια από τις πιο ευαίσθητες
και ευάλωτες περιοχές του πολιτισμού, αφού η παρακαταθήκη των πολιτισμικών αγαθών
μεταβιβάζεται μέσα από τη διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης «μέσω αλληλεπίδρασης»
(Τσιπλητάρης,1998,115-121). Καθίσταται εύλογο ότι η εκπαίδευση συνιστά καθοριστικής
σημασίας παράγοντα για την προβολή του οικουμενικού χαρακτήρα, της πολιτισμικής
προσφοράς όλων των λαών, την προώθηση της συνεργασίας και του σεβασμού στο πλαίσιο της
Σελίδα 23

αλληλοκατανόησης και της αλληλοεκτίμησης, με παράλληλη ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.

(Τριλιανός,1997,55-59)
1.10.2 Πολιτιστική κληρονομιά
Το πολιτιστικό αγαθό είναι κάθε υλικό ή άυλο δημιούργημα του ανθρώπου, το οποίο είχε
κάποτε :
α) χρηστική αξία ( σκεύη οικιακής χρήσης, εργαλεία, κοσμήματα, όπλα κ.α.)
β) ή συμβολική λειτουργία ( λατρευτικά αντικείμενα, εθνικά σύμβολα, οικογενειακά κειμήλια κ.α.)
γ) ή πνευματική αποστολή ( ποιητική δημιουργία, ιστορικά συγγράμματα, φιλοσοφικά κείμενα,

επιστημονικές διατριβές κ.α.)
Στη σημερινή εποχή το πολιτιστικό αγαθό αποτελεί κάθε στοιχείο που διασώθηκε και
παραπέμπει στις αντιλήψεις, στα επιτεύγματα και στον τρόπο ζωής του παρελθόντος. Το σύνολο
των πολιτιστικών αγαθών που αναφέρονται σε έναν τόπο συγκροτούν την πολιτιστική
κληρονομιά του. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελείται, λοιπόν, από το σύνολο των πολιτιστικών
αγαθών που υπάρχουν στο έδαφος κάθε κράτους. Εμπεριέχει: α) όλα εκείνα τα στοιχεία που
απαρτίζουν την ιστορική μνήμη ενός λαού ή μιας κοινωνίας και β) τους ανθρώπους που
κατοικούν σε αυτήν, δηλαδή οτιδήποτε δημιουργήθηκε στο παρελθόν και σχετίζεται με τη διάρκεια
στο χρόνο. (Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων – Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2000,65)
Η πολιτιστική κληρονομιά εκτός από τα πολιτιστικά αγαθά, περιλαμβάνει και την άυλη
πολιτιστική κληρονομιά. Άυλη πολιτιστική κληρονομιά σύμφωνα με το άρθρο 2.1 της σύμβασης
της Unesco είναι οι πρακτικές, αναπαραστάσεις, εκφράσεις, γνώσεις και δεξιότητες, τις οποίες
κοινότητες, ομάδες –και σε ορισμένες περιπτώσεις μεμονωμένα άτομα- αναγνωρίζουν ως
στοιχεία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς ( προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις, όπως π.χ.
γλώσσα, παραστατικές τέχνες, κοινωνικές πρακτικές, τελετουργίες, γνώσεις και πρακτικές που
αφορούν στη φύση και εν γένει στον κόσμο).10 Ο όρος πολιτιστική κληρονομιά περιλαμβάνει το
σύνολο των συλλογικών βιωμάτων, των γνώσεων, των ιδεών, των ηθικών και αισθητικών αξιών
που μας έχουν παραδοθεί από τις προηγούμενες γενιές, το οποίο παράγεται και προσδιορίζεται
ιστορικά. Τα ορατά σημάδια του παρελθόντος εγγράφονται σε κείμενα, ιστορικούς χώρους,
μουσεία ή γειτονιές, αλλά και αντανακλώνται σε έθιμα, συνήθειες, μύθους και ήχους,
απομνημονεύματα και χρονικά, συμπεριφορές, τελετουργίες και μνήμες, ατομικές και
11
συλλογικές.

10
Βλ. http://www. Portal.unesco.org/culture/en/ και ∆ιεθνές Συμβούλιο Μουσείων στην ηλεκτρονική διεύθυνση
http://icom.museum/general-conference2004.html
11
Βλ. Κ. ∆ημητριάδου στην ηλεκτρονική διεύθυνση http:// www.pee.gr/pr_syn/s_nay/c/2/dimitriadou.htm.
Σελίδα 24

Στην Ελλάδα το ενδιαφέρον για τη διατήρηση έργων του παρελθόντος επενδύεται κυρίως
στα αρχαιολογικά και εθνογραφικά μουσεία. Τα εθνογραφικά μουσεία αναλαμβάνουν μια
ανειλημμένη υποχρέωση, που αγγίζει διττά τον τομέα της επικοινωνίας: αφενός όσον αφορά το
περιεχόμενο των συλλογών (που συχνά χαρακτηρίζεται ως εθνική κληρονομιά) και αφετέρου
όσον αφορά το κοινό στο οποίο απευθύνονται, κοινό που φέρει τα χαρακτηριστικά μιας
ομοιογενούς εθνικής πολιτισμικής κοινότητας, παρά τις δυσκολίες προσδιορισμού της. Συνεπώς
τα εθνογραφικά μουσεία προσανατολίζονται να επικοινωνήσουν με όσο το δυνατόν ευρύτερα
κοινωνικά σύνολα με κοινή εθνική και πολιτιστική ταυτότητα, συνείδηση και αξίες. (Λαπούρτας και
∆ημητρακάκη,1993,88)
1.10.3 Η έννοια της ταυτότητας
Η γνώση του παρελθόντος, η γνώση της ιστορίας γενικότερα, πηγάζει από την ανάγκη για
ταυτότητα ατομική και ομαδική. Η ανάγκη για πιστοποίηση της ταυτότητας και του αισθήματος του
«ανήκειν» είναι η βαθύτερη αιτία που ωθεί τα άτομα στη διερεύνηση του παρελθόντος. Η ιστορική
ταυτότητα ενός λαού συγκροτείται από το σύνολο των πράξεων του παρελθόντος, που
συνθέτουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα. Από την άλλη μεριά, η δημιουργία έργων
στο παρελθόν, για το παρόν και το μέλλον εμφορείται από την ανάγκη του ανθρώπου να υπάρξει
και ταυτόχρονα να πιστοποιήσει την ύπαρξη του. Η πιστοποίηση αυτή, ως πράξη κάθε γενιάς,
αποτελεί συνολικά το υλικό για την ιστορική του ταυτότητα. (Βούρη,2002,55)
Η ταυτότητα είναι η υποτιθέμενη απάντηση στο ερώτημα που θέτουν τα άτομα για το ποια
είναι. Όταν η έννοια αυτή αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο άτομο, τυπικά, δίνεται έμφαση στα
ιδιαίτερα στοιχεία του, όπως τα χαρακτηριστικά του, ο τόπος και η ώρα γεννήσεώς του, το
επάγγελμα κ.λπ., στοιχεία που περιλαμβάνονται στο «δελτίον ταυτότητος». Περισσότερες
προσωπικές πληροφορίες περιέχονται σε βιογραφικά, σε βιογραφίες ή στην αυτοβιογραφία του
ίδιου του ατόμου. Ανάλογη είναι και η μορφή μιας ομαδικής ταυτότητας που δημιουργείται με τη
συγγραφή της ιστορίας ενός λαού ή μιας μικρότερης κοινωνικής ή επαγγελματικής ομάδας. Η
έννοια της ταυτότητας αναφέρεται στα επιμέρους στοιχεία ομάδων ή ατόμων, τα οποία τους
προσδίδουν μια συγκεκριμένη υπόσταση.
Σελίδα 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
2.1 Ορισμός και ανάλυση ∆ημοσίων Σχέσεων
Οι ∆ημόσιες Σχέσεις, είναι ένα στρατηγικό σύστημα επικοινωνίας, απαραίτητο σε κάθε

επιχείρηση, οργανισμό, κυβερνητικούς μηχανισμούς και μηχανισμούς δημόσιας διοίκησης. Η
θεωρία είναι η βάση της επιστήμης . Στην κατάρτιση των ∆ημοσίων Σχέσεων μετουσιώνεται η
θεωρία σε πράξη. Έτσι και στην δική μας περίπτωση του Κοργιαλένειου Ιστορικού και
Λαογραφικού Μουσείου απαραίτητο στοιχείο και σημαντικό ρόλο έχουν οι ∆ημόσιες Σχέσεις. Οι
∆ημόσιες Σχέσεις είναι απαραίτητες για κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο κρατικού ή ιδιωτικού
δικαίου που συναλλάσσεται με οποιανδήποτε μορφή με μεγάλες ομάδες κοινού. Το
επαγγελματικό πεδίο μέσα στο οποίο κινούνται αφορά την επικοινωνία μεταξύ των νομικών ή
φυσικών προσώπων και του κοινού τους. Οι σωστές ∆ημόσιες Σχέσεις αφουγκράζονται τις
ανάγκες του κοινού, εργάζονται πάνω σε αυτές και φροντίζουν για τον εκατέρωθεν αμοιβαίο
σεβασμό ώστε από την μία η δημόσια εικόνα αυτών που υπηρετούν να είναι άψογη και από την
άλλη το κοινό να είναι ικανοποιημένο και να παραμένει σταθερό στις επιλογές του.
Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία ∆ημοσίων Σχέσεων, το επάγγελμα των ∆ημοσίων

Σχέσεων, αποτελεί λειτουργία αμφίδρομης επικοινωνίας, αποσκοπεί στην προγραμματισμένη
διατήρηση ή δημιουργία σωστής εικόνας στο κοινό, για μια ομάδα ή άτομο, προκειμένου να
πετύχει την ανάπτυξη της επικοινωνίας και των σχέσεων τους, σε βάση αμοιβαίου συμφέροντος.
Οι δημόσιες σχέσεις αποβλέπουν στην προσέγγιση της επιχείρησης με το (αγοραστικό)
κοινό. Αφορούν δραστηριότητες, όπως η παρουσίαση των προϊόντων και του προγράμματός
της, καθώς και διάφορες εκδηλώσεις, μέσω των οποίων η επιχείρηση κερδίζει κυρίως σε ενός
είδους «ανατροφοδότηση» μετά από το διάλογο με το κοινό, αναδιαμορφώνοντας το σχεδιασμό
της. Κύριος στόχος των δημόσιων σχέσεων είναι βέβαια η επιρροή των συνεργατών και των
πελατών με απώτερο σκοπό την αύξηση των πωλήσεων και του κέρδους.12
Στις μεγάλες επιχειρήσεις το τμήμα των δημοσίων σχέσεων αποτελεί ξεχωριστό τμήμα,
άλλοτε ανεξάρτητο στο συνολικό οργανόγραμμα της επιχείρησης και άλλοτε σε εξάρτηση με
κάποιο άλλο τμήμα (είτε απευθείας με το γενικό διευθυντή είτε με το τμήμα μάρκετινγκ). Ένα
ενδεικτικό οργανόγραμμα του ίδιου του τμήματος μπορεί να περιλαμβάνει το διευθυντή του
τμήματος, τον προϊστάμενο επικοινωνίας, τον υπεύθυνο επικοινωνίας με τον Τύπο και τα Μέσα
Μαζικής Ενημέρωσης, τους συντάκτες πληροφοριακών δελτίων, τους συνεργάτες (εσωτερικούς ή
εξωτερικούς) επικοινωνίας, τους διευθυντές σχέσεων περιφερειακών γραφείων της επιχείρησης,
κ.λπ. Ο προγραμματισμός του τμήματος μπορεί να περιλαμβάνει σταθερές πολιτικές (επιλογή

12
http://georgepapatriantafillou.wordpress.com
Σελίδα 26

των τρόπων σχεδιασμού και λειτουργίας του τμήματος, μακροπρόθεσμοι στόχοι, κ.λπ.),
προγράμματα (π.χ. χορηγίες) ή καμπάνιες (εκδηλώσεις, projects, κ.λπ.).13
Οι ομάδες ανθρώπων στους οποίους τυπικά απευθύνεται το τμήμα δημοσίων

σχέσεων είναι:
 οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση,

 οι μέτοχοι και οι επενδυτές της επιχείρησης,
 οι συνεργάτες της επιχείρησης (προμηθευτές, πωλητές, κ.λπ.),
 οι καταναλωτές (το αγοραστικό κοινό),
 τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, και
 η κοινότητα/περιοχή στην οποία έχει την έδρα της η επιχείρηση.
Τα βασικότερα μέσα και οι κυριότερες μέθοδοι υλοποίησης ενός προγράμματος

που καταρτίζει ένα τμήμα δημόσιων σχέσεων είναι τα εξής: (Wilcox/ Ault/Agee,2001,45-47)
 η βάση δεδομένων που περιλαμβάνει όλους τους πιθανούς αποδέκτες του

προγράμματος,
 το αρχείο των πραγματοποιηθεισών εκδηλώσεων μαζί με τις μελέτες υλοποίησής τους,
 οι εκδηλώσεις (προσκλήσεις, οργάνωση, κ.λπ.),
 οι διαλέξεις και τα σεμινάρια,
 οι συνεντεύξεις Τύπου,
 οι χορηγίες,
 το lobbying (πολιτική μεσολάβησης και επηρεασμού προσώπων και ομάδων που
έχουν εξουσίες και θεωρείται ότι μπορούν να φανούν χρήσιμοι στην ανάπτυξη της
επιχείρησης, όπως για παράδειγμα πολιτικοί, συνδικάτα, ισχυρές προσωπικότητες,
οργανώσεις και σύλλογοι, κ.λπ.),
 τα δελτία τύπου, τα neswletters, κ.λπ.,
 τα gudgets, τα δώρα, τα διαφημιστικά προϊόντα, οι διαφημιστικοί φάκελοι, κ.λπ.,
 η τηλεφωνική και η προσωπική επικοινωνία.
Οι δημόσιες σχέσεις αναφέρονται στην προσπάθεια μίας επιχείρησης , ενός οργανισμού

να προβληθεί ευρέως και να δημιουργήσει θετική εικόνα γύρω από το πρόσωπό του. Στον 21o
αιώνα οι επιχειρήσεις δεν παράγουν μόνο προϊόντα και υπηρεσίες αλλά και ηθικές αξίες. Η
ειδοποιός διαφορά των ∆ημοσίων Σχέσεων και των άλλων εκφραστικών λειτουργιών της
επικοινωνίας είναι ότι η πολυμέρεια της πληροφόρησης δεν είναι μόνο εκ των άνω. Για να είναι
πλήρης η πληροφόρηση πρέπει να είναι και εκ των κάτω (από την βάση), ο κάθε πομπός να
γίνεται δέκτης και αντίστροφα. Σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε το 1994 σε παγκόσμιο

13
www.aspete.gr/grafeiodiasyndesis/info_marketing.doc
Σελίδα 27

συνέδριο και είναι γνωστό σαν «Mexican statement», «∆ημόσιες Σχέσεις είναι η διαχείριση της
φήμης σαν αποτέλεσμα των πράξεων, των μηνυμάτων και της αντίληψης των άλλων για αυτά». Η
φήμη επί της ουσίας καθορίζονται από αυτά που λες και από αυτά που λένε οι άλλοι για εσένα. Οι
∆ημόσιες Σχέσεις βρίσκονται στο κέντρο μεταξύ των οργανισμών και της κοινής γνώμης.
Επηρεάζουν αυτήν και τη συμπεριφορά της . Η κοινωνικότητα που προσφέρουν διαφοροποιούν
τον οργανισμό, ενισχύουν το προφίλ του και αποκτούν ευνοϊκή εικόνα στην κοινή γνώμη.14
2.2 «Χρειάζονται 20 χρόνια για να κτίσεις φήμη και 5 λεπτά για να την καταστρέψεις»
Η διαμόρφωση της εικόνας της εταιρίας, η δημοσιότητα στα ΜΜΕ, η διοργάνωση

εκδηλώσεων (events) και η προβολή του κοινωνικού προσώπου μιας επιχείρησης αποτελούν τα
μέσα για το κτίσιμο της εταιρικής της εικόνας και τον σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου
προγράμματος ∆ημοσίων Σχέσεων. Για τη λειτουργία των ∆ημοσίων Σχέσεων απαιτούνται ειδικές
γνώσεις για τη διαμόρφωση της εταιρικής εικόνας, τήρηση συγκεκριμένων κανόνων και
δοκιμασμένων πρακτικών. Σημαντικός αναδεικνύεται και ο ρόλος της Γραμματείας ∆ιοίκησης,
καθώς κατά κανόνα εμπλέκεται σε πολλές από τις παραπάνω δραστηριότητες των ∆ημοσίων
Σχέσεων. (Παπαλεξανδρή,2001,17)
Οι οργανισμοί πρέπει να προσφέρουν κοινωνικό έργο για να υπάρξουν οι ∆ημόσιες

σχέσεις . Το έργο των ∆ημοσίων Σχέσεων είναι πάντα υπέρ του κοινωνικού συνόλου. Με αυτό
τον τρόπο δημιουργούνται καλή φήμη και καλή εικόνα. Επίσης, παρέχουν πληροφορίες, ειδήσεις,
γεγονότα τα οποία αξιοποιούν τα ΜΜΕ ή οι ομάδες κοινού. Ένας οργανισμός για να μπορέσει να
απευθυνθεί στην κοινή γνώμη πρέπει τα θετικά του στοιχεία να υπερτερούν των αρνητικών. Οι
ενέργειες των ∆ημοσίων Σχέσεων για να είναι αποτελεσματικές πρέπει να είναι προμελετημένες ,
συνεχείς και συνεπείς.
Οι ∆ημόσιες Σχέσεις ανήκουν στην κατηγορία των νεότερων Κοινωνικών και

Ανθρωπιστικών Επιστημών (Human Sciences) οι οποίες σχετίζονται με την οικονομική κοινωνική
και ψυχολογική υπόσταση του ανθρώπου. Σκοπός των ∆ημοσίων Σχέσεων είναι το καλό του
συνόλου και το γενικότερο κοινωνικό συμφέρον. Οι ∆ημόσιες Σχέσεις μελετούν και αναλύουν την
ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα στην κοινωνία καθώς και τις αντιδράσεις των ομάδων και των
ατόμων στα διάφορα ερεθίσματα που παρουσιάζονται. ∆ημιουργούν την εικόνα αυτή ώστε να
επιδιώκουν οι ομάδες κοινού τη συνεργασία με τον οργανισμό και δημιουργούν αρμονικές
σχέσεις μεταξύ των στελεχών αυξάνοντας την αποδοτικότητα τους. Οι ∆ημόσιες Σχέσεις είναι
ένας τομέας δράσης της διοίκησης, που με συγκεκριμένες ενέργειες βελτιώνουν την εικόνα ενός
ατόμου μίας επιχείρησης ή ενός προϊόντος. Στην ουσία είναι η εγγύηση πως θα φτάσει το
κατάλληλο μήνυμα στο κοινό που στοχεύουμε. Επιπρόσθετα, δημιουργούν σχέσεις αμοιβαίου

14
el.wikipedia.org/wiki/∆ημόσιες_Σχέσεις
Σελίδα 28

συμφέροντος. Και είναι το τμήμα αυτό στην επιχείρηση που επηρεάζει άμεσα την κοινή γνώμη,
αλλά και μεταφέρει τα μηνύματα αυτής στα τραπέζια των συναντήσεων των στελεχών.
∆ημιουργούν και εφαρμόζουν πλήρες στρατηγικό πλάνο, μέσα στο οποίο εντάσσουν πλήρη
προγράμματα ∆ημοσίων σχέσεων. Βοηθούν τον οργανισμό να κάνει γνωστά τα προτερήματα του
και τα προσόντα του, και δίνουν πλήρεις και ακριβείς πληροφορίες για τον οργανισμό, στην κοινή
γνώμη. Οι ∆ημόσιες Σχέσεις τείνουν στο να καταστήσουν πιο ανθρώπινες τις επιχειρήσεις,
δηλαδή να τις κάνουν να ενεργούν όχι σαν ανώνυμες οντότητες αλλά σαν ανθρώπινα όντα, σε
όλες τις σχέσεις τους με τα ανθρώπινα όντα. (Παπατριανταφύλλου,2008,73)
2.3 Τα εργαλεία των ∆ημοσίων Σχέσεων
Κύρια εργαλεία των δημοσίων σχέσεων αποτελούν:15
 Τα ∆ελτία Τύπου όπου ο αποστολέας του μηνύματος (δηλαδή η επιχείρηση ή ο

οργανισμός κτλ.) αναγγέλλει την ύπαρξη ή έλευση ενός σημαντικού γεγονότος το οποίο
αφορά ή μπορεί να αφορά το κοινό.
 Οι τηλεφωνικές γραμμές εξυπηρέτησης οι οποίες προσφέρουν υπηρεσίες ενημέρωσης
των καταναλωτών (πολλές φορές είναι χωρίς χρέωση για τους καταναλωτές).
 Ιστοσελίδες και άλλα διαδραστικά εργαλεία (όπως CD και άλλο ψηφιακό υλικό) όπου
προβάλλονται πληροφορίες για την εταιρία και τα προϊόντα της.
 Εταιρικές Χορηγίες και συναφείς ενέργειες (όπως εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού για
ένα θέμα). Αν και τέτοιες ενέργειες εντάσσονται πολλές φορές στα πλαίσια
προγραμμάτων Εταιρικής Κοινωνική Ευθύνης θεωρούνται και ως ένα εργαλείο δημοσίων
σχέσεων.
 Lobbying: Το Lobbying είναι η προσπάθεια επηρεασμού και δημιουργίας θετικά
προσκείμενων φορέων. Για παράδειγμα το Lobbying μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να
δημιουργηθεί ένας θετικά προσκείμενος νέος νόμος που θα ευνοεί την επιχείρηση ή για
την άρση ενός απαγορευτικού μέτρου.
Άλλες λειτουργίες που επιτελούνται στο τμήμα δημοσίων σχέσεων είναι η διαχείριση και
διεκπεραίωση των παραπόνων και παρατηρήσεων του κοινού και η επικοινωνιακή σύνδεση της
επιχείρησης με τα οποιοδήποτε ενδιαφερόμενα μέρη.
Οι δημόσιες σχέσεις της κάθε επιχείρησης είναι από τα πιο σημαντικά κομμάτια στην
επικοινωνιακή της πολιτική. Τον όρο δημόσιες σχέσεις γενικά (Public Relations) τον
χρησιμοποιούμε για να χαρακτηρίσουμε το σύνολο των ενεργειών που κάνει ένα νομικό
πρόσωπο ή ένα φυσικό πρόσωπο, για να δημιουργήσει και να συντηρήσει την όσο το δυνατόν

15
Σελίδα 29

θετικότερη εικόνα για το όνομα του στην κοινή γνώμη. Οι δημόσιες σχέσεις διαφέρουν από την
διαφήμιση σε αρκετά σημεία αλλά είναι και πάρα πολλές φορές που οι δραστηριότητες των
δημοσίων σχέσεων διαχέονται και στις διαφημιστικές δραστηριότητες. Υπάρχουν ορισμοί για τις
δημόσιες σχέσεις που θεωρούν ότι αυτές βασίζονται σε δημοσιότητα και δημόσια εικόνα που την
αποκτάει κανείς χωρίς κόστος και έτσι τις ξεχωρίζουν από την διαφήμιση. Όμως η σύγχρονη
πραγματικότητα μας δείχνει ότι οι δημόσιες σχέσεις κοστίζουν στην κάθε εταιρία που τους δίνει
την απαιτούμενη σημασία και σε χρόνο και σε χρήμα και σε ανθρώπινο δυναμικό. Οι δημόσιες
σχέσεις στην εποχή μας πρέπει σε συνεργασία με τη διαφήμιση να οδηγούν στα επιθυμητά
αποτελέσματα. Αν θέλαμε να ξεχωρίσουμε κάπως την διαφήμιση από τις δημόσιες σχέσεις θα
ήταν λογικότερο να πούμε ότι με τις δημόσιες σχέσεις περιμένουμε πιο μακροπρόθεσμα
αποτελέσματα που ίσως να μην είναι και μετρήσιμα από ότι με τη διαφήμιση που το ζητούμενο
είναι άμεσο και με πιο ασφαλείς τρόπους μετρήσιμο. (Wilcox/Ault/Agee,2001,60-63)
2.4 ∆ημόσιες σχέσεις και διαδίκτυο
Οι δημόσιες σχέσεις στο διαδίκτυο είναι πολυσύνθετες και θα γίνει προσπάθεια με αδρές
γραμμές να χαράξουν τις κεντρικές κατευθύνσεις που πρέπει να ακολουθεί μια σύγχρονη
επιχείρηση. Το πρώτο μέλημα μιας εταιρίας είναι η διαδικτυακή της παρουσία με τον ιστοχώρο
της να συνάδει απόλυτα με τη δημόσια εικόνα που θέλει να δημιουργήσει. Η διαδικτυακή
παρουσίαση πιο εύκολα από οτιδήποτε άλλο μπορεί να δημιουργήσει λανθασμένες εντυπώσεις.
Ένας όμορφα σχεδιασμένος ιστόχωρος δεν αρκεί. Η διαδικτυακή παρουσία πρέπει να ταιριάζει
με το υπόλοιπο προφίλ της εταιρίας και στα άλλα μέσα. Ο ιστόχωρος πρέπει να είναι εύκολος
στην περιήγηση και ο επισκέπτης πρέπει εύκολα να βρίσκει τις πληροφορίες που τον
ενδιαφέρουν καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας της εταιρίας. Η διαρκής ανανέωση και η
προσφορά δωρεάν περιεχομένου, πληροφοριών και υπηρεσιών κάνει πολύ καλό στις δημόσιες
σχέσεις της εταιρίας ειδικά στους σταθερούς χρήστες του διαδικτύου. Πολύ σημαντικό για τη
διαδικτυακή παρουσία είναι ότι οι ιστοσελίδες πρέπει να μπορούν να έχουν παρουσία στις
πρώτες δύο ιστοσελίδες των αποτελεσμάτων των μηχανών αναζήτησης για αναζητήσεις σχετικές
με το αντικείμενο του οργανισμού. Ειδικά αυτό το τελευταίο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις
δημόσιες σχέσεις και στην δημόσια εικόνα και κάνει το όνομα της εταιρείας να συζητιέται ανάμεσα
στους χρήστες του διαδικτύου.
Πολύ σημαντικό βήμα για τις δημόσιες σχέσεις είναι η δημιουργία αλλά και σωστή
διαχείριση και ανανέωση ενός εταιρικού blog. Τα blog τον τελευταίο καιρό έχουν κατακτήσει
μεγάλη δημοσιότητα στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και είναι κι αυτό ένα εργαλείο πολύ
χρήσιμο στις δημόσιες σχέσεις. Πολύ χρήσιμο είναι το blog και στην διαχείριση κρίσεων στις
δημόσιες σχέσεις και στην σωστή ενημέρωση των πελατών/ επισκεπτών γρήγορα και άμεσα. Η
Σελίδα 30

δημιουργία Newsletter - περιοδικού ηλεκτρονικού ενημερωτικού δελτίου - της εταιρίας με τακτική

ενημέρωση για τις δραστηριότητες της εταιρίας καθώς και με ειδικές προσφορές για τους
αποδέκτες της λίστας είναι άλλη μια τακτική που ενισχύει τις δημόσιες σχέσεις στο ίντερνετ.16
2.5 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις ως διαδικασία
Οι ∆ημόσιες Σχέσεις (είτε συστηματικές είτε αυθόρμητες) αποτελούν μια παγκόσμια

λειτουργία. Λειτουργούν σε κάθε τομέα της ζωής μας. Σύμφωνα με τον ορισμό του Βρετανικού
Ινστιτούτου ∆ημοσίων Σχέσεων, ∆ημόσιες Σχέσεις είναι η συστηματική, προγραμματισμένη,
συνεχής και συνεπής προσπάθεια, για τη δημιουργία και τη διατήρηση σχέσεων αμοιβαίας
κατανόησης και καλής θέλησης, ανάμεσα σε μια οργανωμένη ομάδα (ή άτομο) και τα κοινά της.
Όλοι χρησιμοποιούν τις αρχές των δημοσίων σχέσεων με σκοπό την απόκτηση της αποδοχής και
της συνεργασίας των άλλων. Οι επαγγελματίες που ασχολούνται με τις ∆ημόσιες Σχέσεις ασκούν
τις ∆ημόσιες Σχέσεις ως επάγγελμα και μια εφαρμοσμένη κοινωνική επιστήμη. Αυτοί καθορίζουν
και εφαρμόζουν την πολιτική, χρησιμοποιώντας μια ποικιλία επαγγελματικών προσόντων
επικοινωνίας και παίζοντας ενεργό ρόλο όχι μόνο στην οργάνωση αλλά και στη σχέση που
υπάρχει μεταξύ της οργάνωσης και του εξωτερικού περιβάλλοντος. (Wilcox/Ault/Agee,2001,39-
41)
Ο σύμβουλος δημοσίων σχέσεων είναι ένα είδος κοινωνικού λειτουργού της κοινής
γνώμης και των διαφόρων κοινών. (Σκλαβούνης,2002,131-132). Οι ∆ημόσιες Σχέσεις είναι μια
διαδικασία, είναι ένα σύνολο πράξεων ή λειτουργιών με τις οποίες φτάνουμε σε κάποιο
αποτέλεσμα. Η διαδικασία αυτή περιγράφεται από τον John Marstong με τη χρήση του
ακρώνυμου Ε∆ΕΑ που σημαίνει: έρευνα, σχεδιασμός, επικοινωνία, αξιολόγηση. Ο σύμβουλος
δημοσίων σχέσεων προκειμένου να οργανώσει ένα σωστό πρόγραμμα δράσης πρέπει να
συγκεκριμενοποιήσει τους αντικειμενικούς στόχους του προγράμματος του, μετά από μια
εμπεριστατωμένη εκτίμηση της παρούσας κατάστασης, έτσι ώστε όλες οι επικοινωνιακές
εκδηλώσεις να στοχεύουν τον κοινό στόχο. Μ’ αυτό τον τρόπο θα βοηθηθεί ν’ απευθυνθεί στις
κατάλληλες ομάδες κοινού. Πριν λειτουργήσει το πρόγραμμά του θα κάνει τον απαραίτητο
οικονομικό προϋπολογισμό, μη παραλείποντας την κοστολόγηση πιθανών εξελίξεων.
(Σκλαβούνης,2002,136) Στη συνέχεια ορίζει την απαραίτητη επιτροπή που θα αναλάβει την
εφαρμογή του θεωρητικού προγράμματος των δημοσίων σχέσεων, ενώ φτιάχνει ένα
χρονοδιάγραμμα μέσα από το οποίο κατευθύνει όλες τις ενέργειες.

16
http://www.internetinfo.gr/internetadvertising/pr/index.html
Σελίδα 31

2.6 ∆ημόσιες Σχέσεις και Επικοινωνία
Ο κορμός της όλης διαδικασίας των δημοσίων σχέσεων είναι το μήνυμα που θα
μεταδοθεί, ο τρόπος που θα διοχετευθεί από τον πομπό, ο χαρακτήρας και το περιεχόμενο του
μηνύματος και η στόχευση του κατάλληλου κοινού. Το μήνυμα πρέπει να είναι άμεσο, απλό,
δραματοποιημένου ή επικριτικού χαρακτήρα κάποιες φορές, εντυπωσιακό και αξιόπιστο ως
περιεχόμενο, προερχόμενο από έρευνες και στατιστικές. Προκειμένου το μήνυμα να ενστερνιστεί
από το δέκτη πρέπει να έχει πιστότητα. Τα πειστικά μηνύματα είναι περισσότερο
αποτελεσματικά. Αυτό συνίσταται στα χαρακτηριστικά του μεταδότη που πρέπει να είναι
ειλικρινής, άτομο χαρισματικό, ειδικός στο θέμα και να το υποστηρίζει με τη γενική στάση του.
(Wilcox/Ault/Agee,2001,342)
Τέλος απαραίτητο είναι να υπολογιστούν οι παράμετροι του κοινού, προκειμένου να

καθοριστούν προτεραιότητες μέσα στα όρια του προϋπολογισμού και των πόρων. Οι ∆ημόσιες
Σχέσεις ως επικοινωνιακή λειτουργία ασχολούνται προσεκτικά με επιλεγμένες ομάδες ανθρώπων
που είναι υποδιαιρέσεις του ευρύτερου συνόλου, και δεν μεταβιβάζουν τα μηνύματά τους μαζικά,
όπως συμβαίνει στη διαφήμιση. Επιπλέον ανάλογα με το τι ενδιαφέρει το κοινό απευθυνόμαστε
στις υποομάδες κοινού με τον καταλληλότερο τρόπο. Ο καταμερισμός του καταναλωτικού κοινού
σε διάφορους τρόπους ζωής του προγράμματος Vals διευκολύνει την επικοινωνία. Μια ανάλυση
του ακροατηρίου μαζί με τον συνδυασμό των σωστών μηνυμάτων και τα κατάλληλα μέσα
συνιστά επιτυχία στη τεχνική της διοχέτευσης. Στην τακτική αυτή είναι σκόπιμα εμβόλιμη, η
εφαρμογή αξιολόγησης της αλλαγής του κοινού, των απόψεων και των στάσεων. Μια τέτοια
μέτρηση πριν, κατά την διάρκεια και μετά την εκστρατεία των δημοσίων σχέσεων, απεικονίζεται
μέσω της μελέτης benchmark διαγραμματικά και δείχνει την ποσοστιαία αλλαγή στην στάση και
τις απόψεις, ως αποτέλεσμα της πληροφόρησης. Ο κοινωνιολόγος Harold Lasswell λέει ότι οι
άνθρωποι παρακινούνται από οκτώ βασικά κίνητρα. Αυτά είναι η δύναμη, ο σεβασμός, η ευεξία, η
στοργή, ο πλούτος, η ικανότητα, η διαφώτιση και η ψυχική και νοητική ζωτικότητα. Επιπροσθέτως
απαιτείται προσφυγή στην ιδιοτέλεια του κοινού, εφόσον το κοινό δίνει βάση σε μηνύματα που
έλκουν ψυχικές ή οικονομικές ανάγκες του. (Wilcox,Ault,Agee,2001,320,345). Ο ψυχολόγος
Abraham Maslow ενισχυτικά λέει ότι οποιαδήποτε προσφυγή στην ιδιοτέλεια πρέπει να
βασίζεται σε μια ιεραρχία αναγκών. Το πρώτο και χαμηλότερο επίπεδο αφορά τις βασικές
ανάγκες για τροφή, νερό και στέγη. Το δεύτερο επίπεδο αποτελείται από τις ανάγκες ασφαλείας.
Στο τρίτο επίπεδο βρίσκονται οι ανάγκες «του να ανήκεις κάπου». Οι ανάγκες για «αγάπη»
περιλαμβάνονται στο τέταρτο επίπεδο στην ιεραρχία. Στο πέμπτο και υψηλότερο επίπεδο κατά το
Maslow βρίσκονται οι ανάγκες αυτοεξυπηρέτησης. Είναι σκόπιμο λοιπόν, η κατηγορία των
ατόμων του συστήματος Vals να συνδέεται με το ανάλογο επίπεδο της πυραμίδας του Maslow.
(Παπατριανταφύλλου,2008,58)
Σελίδα 32

Στην διαδικασία των δημοσίων σχέσεων πρακτικό και αποφασιστικό ρόλο παίζει το μέσο
προβολής του μηνύματος. Γι αυτό αξιολογούνται τα οφέλη που προκύπτουν από πάγιες
εναλλακτικές δυνατότητες, ενώ καλλιεργούνται καινοτόμες προτάσεις προκειμένου να
δημιουργηθεί το ζητούμενο, που είναι η κατάκτηση του κοινού. Συνηθισμένες και αποτελεσματικές
εφαρμογές αποτελούν οι εκθέσεις, οι βιτρίνες, τα φέιγ βολάν, οι αφίσες, τα πόστερ, τα συμπόσια,
τα συνέδρια, τα σεμινάρια, οι διαλέξεις, οι συζητήσεις, οι συνεντεύξεις, οι συνεντεύξεις τύπου, με
την ανάλογη προβολή από τα ΜΜΕ και στις μέρες μας το διαδίκτυο. Επίσης οι χορηγίες και οι
εκδηλώσεις εκπαιδευτικού χαρακτήρα όπως οι εκδρομές, οι υποτροφίες, οι διαγωνισμοί, τα
φεστιβάλ, οι τοπικές γιορτές. Τέλος σημαντικό για την απήχηση του μηνύματος στο κοινό είναι το
χρώμα. Κάθε εκστρατεία για να έχει τη δυνατότητα της διείσδυσης στη συνείδηση του κοινού
πρέπει να ταυτίζεται με τον ιδανικό, συγκεκριμένο χρωματισμό που παραπέμπει αυτόματα,
χαρακτηριστικά και δυναμικά στο μεταδιδόμενο μήνυμα. Οι ∆ημόσιες Σχέσεις εξυπηρετούν την
επιταγή ανθρωποκεντρικών προσεγγίσεων μ’ έναν συνδυασμένο άγγιγμα μέγιστης κοινής
απόδοσης. Είναι σαφές λοιπόν, το μέγεθος της προσπάθειας του υπεύθυνου δημοσίων σχέσεων
και το εύρος των δεξιοτήτων του. (Mallinson,2000,98)
2.7 Ιστορική αναδρομή
Πολλοί συγγραφείς αναφέρονται στην ιστορικότητα των δημοσίων σχέσεων,

χρησιμοποιώντας διάφορα παραδείγματα που φτάνουν ίσαμε τη ρωμαϊκή και ελληνική
αρχαιότητα. Σημειώνουν λόγου χάρη, ότι οι περίφημες αμφικτιονίες δεν ήταν τίποτα άλλο παρά
μία μορφή δημοσίων σχέσεων. Όμως και χωρίς να διαφωνούμε με εκείνους που προσπαθούν ν’
αποδείξουν ότι το παρελθόν (όσον αφορά το πνεύμα των δημοσίων σχέσεων) έχει ιστορικότητα
χιλιάδων χρόνων, αναφερόμαστε στο πραγματικό παρελθόν των δημοσίων σχέσεων, που ως
πνεύμα και ως πράξη γεννήθηκε στην Αμερική του 1903. (Σκλαβούνης,1999,26)
Σημειώνουμε ότι ίσαμε το 1919 επικρατούσε ο όρος ‘’σύμβουλος δημοσιότητας’’, ενώ ο

όρος ‘’δημόσιες σχέσεις’’ ακούστηκε για πρώτη φορά το 1972 από τον Αμερικανό Πρόεδρο
Τόμας Τζέφερσον σε μία διακήρυξή του στο Κογκρέσσο. Επίσης οι δημόσιες σχέσεις
εφαρμόστηκαν με απόλυτη επιτυχία το 1929, εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης, τόσο από
τους επιχειρηματίες, όσο και από τον Αμερικανό Πρόεδρο Φραγκλίνο Ρούσβελτ.
Στη διάρκεια του Β’ παγκόσμιου πόλεμου οι δημόσιες σχέσεις καλλιεργήθηκαν και πάλι
μεταξύ των Αμερικανών πολιτών και στρατιωτών και με το τερματισμό του εξοντωτικού αυτού
πολέμου, ο θεσμός τους άρχισε να εφαρμόζεται σε πολλά μέρη του κόσμου. Στο χρονικό
διάστημα 1946-1955 οι δημόσιες σχέσεις εμφανίζονται στη Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Ελλάδα,
Ιαπωνία, Αυστραλία, Ν.Ζηλανδία, Κορέα, Ν. Αφρική, Κεντρική και Ν. Αμερική. Το 1955 ιδρύεται η
‘’∆ιεθνής Ένωση ∆ημοσίων Σχέσεων’’ (ΙPRA) και λίγο αργότερα το ‘’Ευρωπαϊκό Κέντρο
Σελίδα 33

∆ημοσίων Σχέσεων’’ (CEPR). Στα δύο αυτά διεθνή σώματα η συμβολή της Ελλάδας υπήρξε
τεράστια, αρκεί να σημειώσουμε, ότι ο Μάνος Παυλίδης ήταν για τέσσερα χρόνια (1973-1976)
πρόεδρος της IPRA και αντιπρόεδρος του CEPR. Επιπρόσθετα αναφέρουμε ότι η IPRA απονέμει
κάθε χρόνο το μεγάλο ‘’Παγκόσμιο Χρυσό Βραβείο’’ με τη βοήθεια χορηγών. (Αρναούτογλου-
Ντουρουντάκης,1999, 21-23)
Οι ∆ημόσιες Σχέσεις είναι προϊόν της εξέλιξης της κοινωνίας του ανθρώπου. Από την
στιγμή που ο άνθρωπος οργανώθηκε σε ομάδες, είτε συμβολικές είτε επαγγελματικές, άσκησε και
ανέπτυξε ενέργειες ∆ημοσίων Σχέσεων. Βλέπουμε λοιπόν ότι οι ∆ημόσιες Σχέσεις είναι
κατεξοχήν προϊόν της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου. Αν και οι ενεργές ∆ημόσιες Σχέσεις
υπήρχαν πάντα, η σημερινή μορφή τους και δυναμική ξεκινά στη Μ. Βρετανία. Η πρώτη εμφάνιση
του τομέα των ∆ημοσίων Σχέσεων πραγματοποιήθηκε στην Μ. Βρετανία τον 19ο αιώνα. Οι
υπάρχουσες οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της εποχής άρχιζαν να επιβάλλουν
μεθοδικά την ενεργή συμμετοχή των πολιτών σ' όλα τα επίπεδα καθώς οι διάφορες πολιτικές και
οικονομικές αποφάσεις απαιτούσαν την ομαλή συνεργασία και την υποστήριξή τους. Άλλωστε το
γεγονός ότι μια πολιτική ηγεσία όταν προσπαθεί για μια κοινωνική, εργασιακή ή πολιτική
μεταβολή στηρίζεται στις συμμετοχικές διαδικασίες ενισχύει την ανάγκη που υπέδειξε εκείνη την
εποχή την εισαγωγή μιας νέας επιστήμης της επικοινωνίας, αυτής, που της αποδόθηκε, ο όρος
"Public Relations". Η λέξη "Public" σημαίνει «κοινό» και η λέξη Relations σημαίνει «σχέσεις» και
ο εμπνευστής του συνολικού όρου ήθελε να περιγράψει μια νέα κατάσταση που στην προκειμένη
περίπτωση αφορούσε τις «σχέσεις του κοινού» με την κρατική εξουσία. (Σκλαβούνης,1999,27-
28)
Ο σεβασμός του πολίτη, η ενημέρωση και η πληροφόρηση του για νέους τρόπους
προοδευτικής ανάπτυξης του κοινωνικού συνόλου κρίθηκαν από την αγγλική ηγεσία ως στόχοι
που πρέπει γρήγορα να επιτευχθούν. Το εργαλείο που δημιούργησαν για την πραγματοποίηση
τους ήταν η επιστήμη των ∆ημοσίων Σχέσεων ευελπιστώντας σε μια καλύτερη επικοινωνία που
θα προσανατόλιζε και θα ενημέρωνε ανάλογα την κοινή γνώμη.17 Όπως γίνεται αντιληπτό από
τα παραπάνω, στην Ελλάδα η μετάφραση που έχει υιοθετηθεί εδώ και αρκετά χρόνια δεν είναι και
η πλέον πιο εύστοχη καθώς στο άκουσμα μόνο των δύο λέξεων «∆ημόσιες Σχέσεις» ο καθένας
που δεν έχει σχέση με τον κλάδο μπορεί να τις ερμηνεύσει όπως ακριβώς τις αντιλαμβάνεται
εκείνη την στιγμή, γεγονός που οδηγεί πολλές φορές σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Τελειώνοντας, θα αναφερθούν διάφοροι ορισμοί για το τι είναι οι ∆ημόσιες Σχέσεις όπως

είναι αυτοί που έχουν δοθεί από το Ινστιτούτο ∆ημοσίων Σχέσεων ή από τη ∆ιακήρυξη του
Μεξικού.

17
http://www.image-com.gr
Σελίδα 34

2.8 ∆ΙΑΦΟΡΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ∆ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ18
2.8.1 Ελληνική Εταιρεία των ∆ημοσίων Σχέσεων
∆ημόσιες Σχέσεις, είναι η τέχνη και η κοινωνική επιστήμη της ανάλυσης των τάσεων, της
πρόληψης των συνεπειών τους, της προσφοράς συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τους
υπεύθυνους οργανισμών και της υλοποίησης προγραμμάτων δράσης, που θα εξυπηρετούν τόσο
το συμφέρον του οργανισμού, όσο και του κοινού. Αποκαλούνται ∆ημόσιες Σχέσεις στην Αμερική,
Public Relations, το σύνολο των μεθόδων που χρησιμοποιούνται από τους επιχειρηματίες για να
προκαλέσουν τη συμπάθεια και την καλή θέληση του εξωτερικού κόσμου.
2.8.2 ∆ιακήρυξη του Μεξικού 1978
“∆ημόσιες Σχέσεις είναι η διαχείριση της φήμης σαν αποτέλεσμα των πράξεων, των
μηνυμάτων και της αντίληψης των άλλων για αυτά’’. Η πρακτική των ∆ημοσίων Σχέσεων ορίζεται
ως η διαδικασία μέσω της οποίας προφυλάσσεται η φήμη. Οι ∆ημόσιες Σχέσεις
συμπεριλαμβάνουν την έρευνα και την ανάλυση, τη χάραξη στρατηγικής, τον προγραμματισμό
και τη συλλογή πληροφοριών από πολλές διαφορετικές πηγές, και την ανταπόκριση πολλών
διαφορετικών ομάδων κοινού.
2.8.3 Βρετανικό Ινστιτούτο ∆ημοσίων Σχέσεων (αναθεώρηση 1987).
Θεσμός των ∆ημοσίων Σχέσεων. ∆ημόσιες Σχέσεις είναι λειτούργημα αμφίδρομης

επικοινωνίας που μετά από έρευνα και αντικειμενική πληροφόρηση, στοχεύει στη δημιουργία
κλίματος εμπιστοσύνης και αλληλοκατανόησης, ανάμεσα σε μια οργανωμένη ομάδα ή άτομο και
στο κοινό τους, για να πετύχει την ανάπτυξη της επικοινωνίας και των σχέσεων τους σε βάση
αμοιβαίου συμφέροντος.

18
http://www.stamoulis.gr
Σελίδα 35

2.9 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ∆ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
2.9.1 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις στον κόσμο
Σε κάθε χώρα το επάγγελμα των ∆ημοσίων Σχέσεων αποτελείται από στελέχη,

εξωτερικούς συμβούλους, ακολούθους τύπου, πρακτορεία ∆ημοσίων Σχέσεων και επαγγελματίες
ενώσεις. Το 1950 ιδρύεται η ∆ιεθνής Ένωση ∆ημοσίων Σχέσεων. Το 1965 στην Αθήνα
συγκεντρώνεται το Ευρωπαϊκό Κέντρο ∆ημοσίων Σχέσεων το οποίο υιοθετεί τον «∆ιεθνή Κώδικα
Ηθικής των ∆ημοσίων Σχέσεων», που ονομάζεται επίσης και «Κώδικας των Αθηνών». Τα
γεγονότα του Μαΐου 1968 αρχικά στην Γαλλία και μετά στην υπόλοιπη Ευρώπη και στις Η.Π.Α.
προωθούν την επικοινωνία στην πρώτη θέση των προτεραιοτήτων των κυβερνήσεων και των
επιχειρήσεων. Πράγματι τόσο η γαλλική κυβέρνηση, όσο και οι υπόλοιπες χώρες έπρεπε να
αρχίζουν να εξηγούν την πολιτική τους και να βγαίνουν στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης , γιατί
στα κοινοβουλευτικά συστήματα δεν κυβερνάμε μόνο με πλειοψηφίες, αλλά και με την εύνοια των
μεγάλων ομάδων συμφέροντος: συνδικάτα, φοιτητές, αγρότες, διανοούμενοι κ.λπ.
(Αρναούτογλου και Ντουρουντάκης,1999,26). Οι ∆ημόσιες Σχέσεις στην ορθολογική Ευρώπη
δεν υιοθετήθηκαν αμέσως και τα επαγγέλματα των ∆ημοσίων Σχέσεων υπήρξαν αντικείμενο
γελοιοποίησης ακόμη και από τον κινηματογράφο με τις μορφές των ‘’ελαφρών κοριτσιών’’,
υπεύθυνες ∆ημοσίων Σχέσεων.
Όμως οι ∆ημόσιες σχέσεις είναι προϊόν της οικονομίας και της πολιτικής, δηλαδή δύο
πεδίων γνώσης και δράσης που ακολουθούν την εξέλιξη των κοινωνιών. Έτσι, οι δημόσιες
Σχέσεις παρ’ όλη την ‘’κακόγουστη’’ κριτική από παλαιότερα θεσμικά επαγγέλματα, όπως οι
γιατροί, δικηγόροι, ανώτατα τεχνικά στελέχη, πολιτικοί νομικής προέλευσης, ανώτεροι δημόσιοι
υπάλληλοι, πέτυχαν μετά από κάθε κρίση, όχι μόνο την αναγνώρισή τους αλλά και την
αναγνώριση της αναγκαιότητάς τους.
Σελίδα 36

2.9.2 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις στην Ελλάδα
Στον ελλαδικό χώρο μπορούμε να διακρίνουμε τρεις περιόδους ανάπτυξης των ∆ημοσίων
Σχέσεων. Η πρώτη περίοδος είναι εκείνη της Ανάληψης (1950-1960), η δεύτερη (1960-1980) είναι
εκείνη της Εδραίωσης και η τρίτη (1980-2000) είναι η περίοδος Κατάκτησης. Στην Ελλάδα οι
∆ημόσιες Σχέσεις ήρθαν μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο με την ανάπτυξη των πολυεθνικών
εταιρειών καταναλωτικών προϊόντων και την ανάγκη των ελληνικών επιχειρήσεων να
προβάλλουν και να προωθήσουν τα προϊόντα τους στον έξω κόσμο. Στην Ελλάδα του 1944-
1950 δεν υπήρχαν οργανωμένα γραφεία δημοσίων σχέσεων και οι διάφορες κρατικές υπηρεσίες,
οι οργανισμοί και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις προσπαθούσαν να κάνουν δημόσιες σχέσεις με τη
βοήθεια απλώς και μόνο της διαφήμισης και της προπαγάνδας. Στο κατώφλι της νέας δεκαετίας
(1950-60) η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία έκανε γιορταστική εκδήλωση για τη συμπλήρωση
1900 χρόνων από τότε που ήρθε στην Αθήνα ο Απόστολος Παύλος. Η εκδήλωση αυτή έγινε μέσα
στα πλαίσια των δημοσίων σχέσεων της ελληνικής Εκκλησίας και μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε
η πρώτη ελληνική προσπάθεια για την καλλιέργεια προγράμματος δημοσίων σχέσεων.
(Αρναούτογλου και Ντουρουντάκης,1999,27)
Πρώτη επίσημη, επώνυμη κι απόλυτα οργανωμένη εφαρμογή ελληνικών δημοσίων

σχέσεων έχουμε το 1951, όταν ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, με χρήματα της
αμερικανικής αποστολής (σχέδιο Μάρσαλ) προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό για την ανάθεση ενός
εξαμηνιαίου προγράμματος προβολής του στην Ευρώπη και στην Αμερική. Στο διαγωνισμό
αυτόν προτιμήθηκαν οι όροι του βρετανικού οίκου Fote Cone and Belding Comunications, που
ανέλαβε την ίδια χρονιά την εξάμηνη εκστρατεία δημοσίων σχέσεων, για την προβολή του
Ελληνικού Τουρισμού στο εξωτερικό. Το πρόγραμμα καθοδηγούσε από την Αθήνα, ο Εγγλέζος
σύμβουλος δημοσίων σχέσεων Έρικ Γουίλιαμς μαζί με το στενό του συνεργάτη και πρωτοπόρο
των ελληνικών σχέσεων Μάνο Παυλίδη. (Αρναούτογλου και Ντουρουντάκης,1999,27).
Σημειώνεται, ότι Fote Cone and Belding Communications, που είναι η 8η επικοινωνιακή εταιρεία
στην Αμερική, 10η στον κόσμο, με 30 γραφεία σε 16 χώρες, με 3000 στελέχη, με 13 γραφεία στην
Αμερική και από ένα στην Αγγλία, Γερμανία, Αυστραλία και Πόρτο Ρίκο, συγχωνεύτηκε το 1978με
την Carl Buoir, που είναι το μεγαλύτερο γραφείο δημοσίων σχέσεων του κόσμου. Ένα χρόνο μετά
την εφαρμογή των δημοσίων σχέσεων από τον ΕΟΤ, η ‘’Α∆ΕΛ’’ δημιούργησε την πρώτη ελληνική
υπηρεσία δημοσίων σχέσεων, με πρώτο πελάτη την ιδιωτική επιχείρηση ‘’Ιζόλα’’. Τον ίδιο χρόνο
πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα το 1ο ∆ιεθνές Ξενοδοχειακό Συνέδριο που οργανώθηκε και πάλι
από την Α∆ΕΛ. (Αρναούτογλου και Ντουρουντάκης,1999,28)
Το 1952 ο Γεράσιμος Αποστολάτος, διευθυντής-σύμβουλος Τύπου και Ραδιοφωνίας του

ΓΕΣ, δημιούργησε σε αυτό ειδική διεύθυνση δημοσίων σχέσεων, ενώ το 1954 ίδρυσε το πρώτο
ανεξάρτητο γραφείο δημοσίων σχέσεων με την ονομασία ‘’Ορίζων’’. Το 1955 ο ΄΄Οικονομικός
Ταχυδρόμος΄΄ δημοσίευσε μία ενδιαφέρουσα σειρά εκλαϊκευμένων θεμάτων γύρω από τις
δημόσιες σχέσεις και ακολούθησαν παρόμοια άρθρα στη ΄΄Ναυτεμπορική΄΄, στα ΄΄Ελληνικά
Σελίδα 37

Θέματα΄΄ και στην ΄΄Ελευθερία΄΄. Το 1956 ιδρύθηκε το ΄΄ Ελληνικό Κέντρο Αναπτύξεως ∆ημοσίων
Σχέσεων΄΄ με ιδρυτές τους: Ζομπανάκη, Λαζαρίδη, Ζαφειρόπουλο, Μπέττο, Παυλίδη, Καραγάτση,
Καζατζή, Ρουσσέν, Στρουμπούλη, Παράσχο, Βαλασίδη, Σαφαρίκα, Οικονόμου, Ισαακίδη, Βώκο,
Πιούμπουρα, Χατζηλάρο, ∆ιαμαντούρο, Λαζαρίδου και Τριανταφυλλίδη. ∆ύο χρόνια αργότερα το
Ελληνικό Κέντρο Παραγωγικότητας, με μία πλούσια σειρά σεμιναρίων σε ολόκληρη την χώρα,
γνώρισε το πνεύμα και τη φιλοσοφία των δημοσίων σχέσεων. Στο σεμινάριο αυτό ανάπτυξαν
διάφορα θέματα δημοσίων σχέσεων οι Μ. Παυλίδης, Ε. Κιτσιούλας, ∆. Μαγκλιβέρας, ∆.
Κακαβελάκης, Ν. Κόνσολας, Σπ. Ζομπανάκης, Μ. Λιδωρίκης, ∆. Μιχαηλίδης, Γ. Βαλασίδης και Α.
Πάγκαλος. (Σκλαβούνης,1999,29). Στα υπόλοιπα χρόνια έχουμε την ίδρυση του γραφείου
δημοσίων σχέσεων ΄΄∆εσμός΄΄ (1957), την είσοδο των δημοσίων σχέσεων στο Αρχηγείο
Χωροφυλακής (1958), εφαρμογή μελέτης προγράμματος δημοσίων από ομάδα συμβούλων
δημοσίων σχέσεων (Γκούφας, Μιχαηλίδης και Παυλίδης) για την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία
Ελλάδος (1958), ίδρυση του σωματείου ΄΄Ελληνικόν Ινστιτούτον ∆ημοσίων Σχέσεων΄΄(1958), την
έκδοση του περιοδικού ΄΄∆ημοσιότης και Προβολή΄΄, την εκπροσώπηση της Ελλάδας στο 1ο
παγκόσμιο Συνέδριο της ∆ιεθνούς Ένωσης ∆ημοσίων Σχέσεων (1958) και το 1959 ο Ιωάννης
Παπαμιχαλάκης δημιούργησε γραφείο ∆Σ.
Η δεκαετία του 1960 συστηματικοποιεί ακόμα περισσότερο την καλλιέργεια και εφαρμογή
των ∆Σ. Μάλιστα τον Φεβρουάριο του 1960, δημιουργείται η Ελληνική Εταιρεία ∆ημοσίων
Σχέσεων (ΕΕ∆Σ) με τ’ ακόλουθα ιδρυτικά μέλη: Γ. Αποστολάτο, Ι.Βαλασίδη, Χ. Γαβριηλίδη, Χ.
Γαρυφαλάκη, Χ.Μαρκόπουλο, Μ. Γιοέλ, Ε. Γκούφα, Μ. Ιατρίδη, Ι. ∆ιαμαντούρο, Μ. Παυλίδη, Α.
Λιαναντωνάκη, Γ. Μαυροκέφαλο, ∆. Μερεμέτη, ∆. Μιχαηλίδη, Ε. Νικολάου, ∆. Ραπίδη, Ε.
Σαφαρίκα, ∆. Οικονόμου, Α. Παπαδάκη, ∆.Στρουμπούλη και Ο. Χατζηλάρο (Σκλαβούνης,1999,
30). Από το 1960 έως το 1980, οι ∆ημόσιες Σχέσεις στην Ελλάδα παρουσιάζουν γεωμετρική
αύξηση εξαιτίας της ανάπτυξης των αγορών προϊόντων μόδας και περιποίησης προσώπου και
σώματος, καθώς και της εξάπλωσης του θεάματος και του αθλητισμού. Αποκτούν το δικαίωμα όχι
μόνο να αποκτήσουν budget (προϋπολογισμό) αλλά και θέση στην αποτελεσματική επικοινωνία.
Γραφεία ∆ημοσίων Σχέσεων αρχίζουν να εμφανίζονται και πολλές επιχειρήσεις υιοθετούν τις
∆ημόσιες Σχέσεις για το ‘’λανσάρισμα ‘’ προϊόντων και υπηρεσιών: Εθνική και Εμπορική
Τράπεζα, εταιρείες καλλυντικών κ.α. Από το 1980 οι ∆ημόσιες Σχέσεις κατακτούν έναν αυτόνομο
χώρο στην επικοινωνία, εφάμιλλο με εκείνον της ∆ιαφήμισης. Εκείνη την εποχή οι ∆ημόσιες
Σχέσεις δεν μεταφέρουν μηνύματα και εικόνες μόνο για προϊόντα και υπηρεσίες ευρείας
κατανάλωσης, αλλά χρησιμοποιούνται από τα Μ.Μ.Ε. όπως το συγκρότημα Λαμπράκη, τους
πολιτικούς και τα Κόμματα. (Σκλαβούνης,1999,33). Παράλληλα, οργανώνεται ο κλάδος, δηλαδή
δημιουργούνται γραφεία και σχολές ∆ημοσίων Σχέσεων, ειδικότητες, θέσεις στελεχών στις
επιχειρήσεις και στους Οργανισμούς.
Σελίδα 38

Η επιτυχία των ∆ημοσίων Σχέσεων, ως εργαλείο επικοινωνίας του Marketing και του
Management, είναι τόσο μεγάλη, που οι διαφημιστικές εταιρείες είτε εξαγοράζουν είτε
δημιουργούν εταιρείες ∆ημοσίων Σχέσεων και υποχρεώνονται στην παραχώρηση ενός μέρους
του επικοινωνιακού προϋπολογισμού τους στις ∆ημόσιες Σχέσεις. Στα υπόλοιπα χρόνια και ίσαμε
σήμερα, η ανάπτυξη των δημοσίων σχέσεων καλλιεργήθηκε σε όλους σχεδόν τους δημόσιους και
ιδιωτικούς τομείς, ενώ μπορούμε να πούμε ότι πέρα απ’ όλους εκείνους που αναφέραμε πιο
πάνω, στη γενικότερη προβολή των ∆Σ στον ελληνικό χώρο, βοήθησαν σε μεγάλο βαθμό η
Ελληνική Εταιρεία ∆ημοσίων Σχέσεων καθώς επίσης πολλοί αξιόλογοι Έλληνες σύμβουλοι ∆Σ.
Ακόμα αρκετοί σύμβουλοι ∆Σ ανήκουν στην IPRA στη διεθνή, δηλαδή Ένωση ∆ημοσίων
Σχέσεων. Για την ιστορία αναφέρουμε τους εφτά πρώτους Έλληνες συμβούλους δημοσίων
σχέσεων που έγιναν μέλη της IPRA. Πρόκειται για τους ∆ημήτρη Αλεξάτο, Θαλή Κουτούπη,
Γιάννη Λαβέτζη, Γιάννη Παπαμιχαλάκη, Μάνο Παυλίδη, Ηλέκτρα Βασιλείου και Μαρσέλ Γιοέλ.
Σήμερα στην ΕΕ∆Σ τα τακτικά της μέλη ξεπερνάνε τα διακόσια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όσοι
σύμβουλοι δεν είναι γραμμένοι στην ΕΕ∆Σ δεν έχουν το δικαίωμα ν’ ασκούν το επάγγελμα.
(Σκλαβούνης,1999,35). Τέλος σημαντικό ρόλο στις ελληνικές δημόσιες σχέσεις, διαδραματίζει και
η Νεοϊδρυθείσα Ένωση Εταιρειών ∆ημοσίων Σχέσεων Ελλάδος (ΕΕΣ∆Ε), που ξεκίνησε το 1997.
(Σκλαβούνης,1999,36)
Σελίδα 39

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
3.1 Σύντομη ιστορία της Κεφαλονιάς
Η Κεφαλονιά κατοικείται διαρκώς από την παλαιολιθική εποχή. Οι πρώτοι γνωστοί

κάτοικοι ήταν οι Λέλεγες, οι οποίοι κατοίκησαν το νησί προφανώς την εποχή του 15ου αι. π.Χ.,
φέρνοντας μαζί τους τη λατρεία του Ποσειδώνα. Την εποχή του χαλκού, ένας άλλος αρχαίος
Ελληνικός λαός, οι Ταφίοι ή Τηλεβόες είχαν εγκατασταθεί στην γύρω θάλασσα και κατοικούσαν
στο νησί, ή διατηρούσαν εμπορική βάση στο νησί και συναλλάσσονταν στενά με τους κατοίκους
του νησιού. Το νησί πήρε το όνομα του από τον μυθικό Κέφαλο, ο οποίος έφτασε στο νησί ως
πρόσφυγας από την Αθήνα. Στα Ομηρικά κείμενα δεν εμφανίζεται το όνομα της νήσου ως έχει,
αλλά με άλλες ονομασίες όπως ∆ουλίχιον, Σάμος ή Σάμη. Σε αυτή τη μορφή διατηρείται ως το
όνομα μίας εκ των πόλεων της νήσου από την αρχαιότητα έως σήμερα. Παρ' όλα αυτά ο Όμηρος
αναφέρει σαφέστατα ότι ο λαός στον οποίο ηγείται, είναι οι Κεφαλλήνες. Κατά την αρχαιότητα
άκμασαν τέσσερις πόλεις, οι οποίες ήταν ανεξάρτητα κράτη. Η Κράνη, οι Προννοί, η Σάμη και η
Πάλη. Το νησί κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους και κατά το μεσαίωνα αποτέλεσε τμήμα της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Υπήρξε μάλιστα και έδρα του Θέματος της Κεφαλληνίας, που
περιλάμβανε και τα γειτονικά νησιά του Ιονίου.
Κατακτήθηκε από τους Νορμανδούς, τους Ενετούς και για λίγα χρόνια από τους
Οθωμανούς. Επανήλθε στην κυριαρχία της Βενετίας μέχρι το 1797, οπότε την κατέλαβαν οι
Γάλλοι. Κατά τη σύντομη γαλλική κατοχή, ο λαός του νησιού εξεγέρθηκε, επηρεασμένος από τη
Γαλλική Επανάσταση και ανέτρεψε το φεουδαρχικό καθεστώς, το οποίο αποκαταστάθηκε με το
Ιόνιο Κράτος, το οποίο ήταν υπό την επιρροή διαφόρων δυνάμεων, εκ των οποίων η βρετανική
επιρροή έφερε τις μεγαλύτερες αντιδράσεις. Οι Βρετανοί επένδυσαν στην υποδομή του νησιού, το
οδικό δίκτυο, γέφυρες και λιμάνια, ενώ έκαναν και δραστικές περικοπές στην δημοκρατία που
είχαν εφαρμόσει οι Γάλλοι με το σύνταγμα τον Επτανήσων και την κατάργηση του Libro de Oro.
Το 1864 ενώθηκαν τα Επτάνησα με το φτωχότερο Βασίλειο της Ελλάδος, το οποίο προκάλεσε
μια πτώχευση και των νησιών. Άρχισε μετανάστευση, ιδιαίτερα προς τις ΗΠΑ και Αυστραλία.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου το νησί κατέλαβαν, για μικρό χρονικό διάστημα, οι
γαλλικές ναυτικές δυνάμεις. Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καταλήφθηκε αρχικά από τους Ιταλούς,
που απέβλεπαν στην ενσωμάτωση της Επτανήσου στην Ιταλία καθιερώνοντας νομισματική και
οικονομική ένωση. Με την ιταλική συνθηκολόγηση, το 1943, οι Γερμανοί κατέλαβαν την
Κεφαλονιά και μετά από μεγάλη μάχη με τους 12.000 Ιταλούς στρατιώτες της Μεραρχίας Acqui
(Divisione Acqui) που επιθυμούσαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, εκτέλεσαν τους
περισσότερους απ' αυτούς. Στην Κεφαλονιά αναπτύχθηκε ισχυρό κίνημα Αντίστασης από το
ΕΑΜ, ενώ κατά την περίοδο του Εμφυλίου δόθηκαν πολλές μάχες μεταξύ του κυβερνητικού
στρατού και των ανταρτών, που δρούσαν στο νησί μέχρι τα τέλη του 1949.
Σελίδα 40

Η Κεφαλονιά πλήγηκε από τους μεγάλους σεισμούς του 1953, όταν ισοπεδώθηκαν όλα
σχεδόν τα οικήματα του νησιού. Η μετανάστευση αυξήθηκε, ενώ αρκετοί κάτοικοι από φτωχότερα
μέρη της Ελλάδος εγκαταστάθηκαν στο νησί. Σχετικά αργά αναπτύχθηκε ο τουρισμός του νησιού
καθώς οι Κεφαλλονίτες συνήθως είχαν έσοδα από τη ναυτιλία.{1}19
3.2 Γεωγραφία
H Κεφαλλονιά είναι το έκτο σε μέγεθος νησί της Ελλάδας και το μεγαλύτερο του Ιονίου
Πελάγους. Βρίσκεται απέναντι από την είσοδο του Πατραϊκού Κόλπου, βόρεια της Ζακύνθου,
νότια της Λευκάδας και δυτικά της Ιθάκης. Υπάγεται μαζί με την Ιθάκη στο νομό Κεφαλληνίας με
πρωτεύουσα το Αργοστόλι, ενώ οι κυριότερες κωμοπόλεις του νησιού είναι το Ληξούρι και η
Σάμη. Έχει συνολική έκταση 781 τ.χλμ. και ακτογραμμή μήκους 254 χλμ. Ο πληθυσμός της
ανέρχεται στους 35.590 κατοίκους, σύμφωνα με τα προσωρινά αποτελέσματα της απογραφής
του 2011.Άρρενες 17.750 και θήλεις 17840 και πυκνότητα μόνιμου πληθυσμού ανά τετραγωνικό
χιλιόμετρο 45,25.20
Εικόνα 1: Χάρτης Κεφαλλονιάς
Πηγή: http://www.in2greece.com/kefalonia.htm

19
http://www.kefaloniainfo.com/kefaloniaisland/kefaloniahistory/index.html

20
http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE
Σελίδα 41

Οι κάτοικοι του νησιού ασχολούνται με την οινοποιία, την γεωργία, την αλιεία και τον
τουρισμό. Στο νησί βρίσκεται η μεγάλη και ορεινή οροσειρά του Αίνου ή Μεγάλου Βουνού, η
οποία υποστηρίζουν ότι αποτελεί γεωλογική συνέχεια των οροσειρών της Πίνδου. Το όρος Αίνος
προσφέρει μοναδική μαγευτική θέα στις πεδιάδες του νησιού, στα όμορφα γραφικά χωριά και
στην γαλάζια θάλασσα του Ιονίου Πελάγους.
Εικόνα 2: Αίνος- Μαύρο έλατο
Πηγή: http://www.xgames.gr/sea/photo/Naturephotos_gr.html
Η ψηλότερη κορυφή του Μεγάλου Βουνού ο Μέγας Σωρός αγγίζει τα 1640 μ., ενώ άλλες
ψηλές κορυφές αποτελούν η Κόκκινη Ράχη, ο Ξερακιάς και η Αγ.∆υνατή. Οι ακτές της Κεφαλονιάς
σχηματίζουν πολλούς κόλπους και ακρωτήρια. Σπουδαιότεροι κόλποι είναι της Σάμης, του
Μύρτου, του Λουρδά, του Αθέρα, του Φισκάρδου, του Γαϊδάρου, του Λιβαδιού, του Αργοστολίου
γνωστός και ως Κουτάβου. Κυριότερα ακρωτήρια είναι η Μούντα, η Κάπρος, το Σαρακήνικο, ο
Μύτικας, το Κεντρί, το βορεινό ∆αφνούδι, ο Αθέρας, στα δυτικά τα Ορθολίθια, η Σκίζα και ο
Γερόγομπος και το Ακρωτήρι και η Αγία Πελαγία, ο Λιάκας, ο Καστανάς κ.ά. Οι ακτές είναι γενικά
βραχώδεις και απότομες προς το Ιόνιο, ενώ έχουν ηπιότερους σχηματισμούς προς την ανατολική
πλευρά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σπήλαια του νησιού, όπως τα βαραθρώδη
Μελισσάνη, Αγκαλάκι, Αγίων Θεόδωρων, Ζερβάτη, η Σπηλιά ∆ρογκαράτη, το σπήλαιο Σάκκου
κ.ά. Η παραλία Μύρτος στην βορειοδυτική πλευρά του νησιού έχει ψηφιστεί 11 φορές ως η
καλύτερη ελληνική θάλασσα σύμφωνα με την ετήσια ψηφοφορία του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆Ε.
Επανειλημμένα έχει χαρακτηριστεί ως η ωραιότερη παραλία της Μεσογείου και έχει περιληφθεί
στον κατάλογο των ωραιότερων παραλιών του πλανήτη.
Σελίδα 42

Εικόνα 3: Παραλία Μύρτος
Πηγή: Η φωτογραφία είναι προσωπική
Τα περίεργα γεωλογικά φαινόμενα που υπάρχουν στο νησί, αποτελούν οι Καταβόθρες ή

Θαλάσσιοι Μύλοι στην πόλη Αργοστολίου, η Κουνόπετρα στα νότια της Παλικής χερσονήσου και
οι λίμνες Άβυθος και Άκωλη στην περιοχή Πυργί. Αυτά σύμφωνα με τους ερευνητές οφείλονται
στην έντονη σεισμική δραστηριότητα και γεωμορφολογική σύσταση του νησιού. Αρκετές
σεισμικές δονήσεις πλήττουν την περιοχή κάθε χρόνο. Το 1953 ένας τρομερός σεισμός σχεδόν
κατέστρεψε το νησί, αφήνοντας "όρθιο" μόνο το βορειότερο μέρος της νήσου, την χερσόνησο της
Ερίσου όπου και ο παραδοσιακός οικισμός του Φισκάρδου. Η χλωρίδα και η πανίδα είναι
ιδιαίτερα πλούσιες ενώ πολλά σπάνια είδη του ζωικού βασιλείου βρίσκουν καταφύγιο στο νησί,
όπως η φώκια μονάχους-μονάχους και η χελώνα καρέτα-καρέτα που εναποθέτει τα αβγά της στις
αμμουδιές της Κεφαλονιάς.
Σελίδα 43

Εικόνα 4: Παραλία Φισκάρδου
Πηγή:http://google.gr/imgres
Πάνω στην μικρή χερσόνησο στην περιοχή Φανάρι βρίσκεται το υπέροχο Αργοστόλι , η
πρωτεύουσα του νησιού, με την γέφυρα του ∆ραπάνου, την λιμνοθάλασσα Κούταβος, τον Φάρο
των Αγ.Θεοδώρων και το σπήλαιο του Αγ.Γεράσιμου.
3.3 Οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της Κεφαλλονιάς
3.3.1 Οικονομία
Η οικονομία της Κεφαλονιάς παρουσιάζει μια σταθερή πορεία ανάπτυξης η οποία

οφείλεται στην ανάκαμψη του τουρισμού παγκοσμίως και στην σταθερή εγχώρια τουριστική
ζήτηση. Ο αριθμός των επιχειρήσεων σε τουρισμό και εμπόριο αυξάνεται συνεχώς, στη γεωργία
αυξάνεται επίσης αλλά με αργούς ρυθμούς ενώ στην μεταποίηση μειώνεται αλλά με αργό ρυθμό.
Στον γεωργικό τομέα κύριο προϊόν παραγωγής είναι το ελαιόλαδο και υπάρχει και αξιοσημείωτη
παραγωγή γάλακτος γαλακτοκομικών προϊόντων και κρέατος. Στην φυτική παραγωγή αξιόλογη
είναι η παραγωγή εσπεριδοειδών. Η κτηνοτροφία δεν αποτελεί σημαντικό οικονομικό πόρο
εξαιτίας των μικρών οικογενειακών μικρών μονάδων που λειτουργούν συμπληρωματικά με τη
γεωργία. Παρόλο τη μικρή εκμετάλλευση του, το ζωικό κεφάλαιο της Κεφαλονιάς καλύπτει το 38%
του ζωικού κεφαλαίου της Περιφέρειας των Ιονίων Νήσων (Καλούδης,2008,57). Οι κατασκευές
είναι επίσης ένας αξιοσημείωτος οικονομικός πόρος του νησιού. Στο νησί παρουσιάζεται υψηλά
συγκέντρωση οικονομικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον τριτογενή τομέα παραγωγής
και ειδικά με τον τουρισμό.
Σελίδα 44

Σε μεγάλο βαθμό ο τουρισμός της Κεφαλονιάς στηρίζεται σε ημεδαπούς τουρίστες

πράγμα που επιδρά θετικά στις χρηματικές εισροές όσο και στα επίπεδα θωράκισης προορισμών
από επικείμενες κρίσεις. Οι αλλοδαποί τουρίστες που επισκέπτονται τα Ιόνια Νησιά προέρχονται
από χαμηλά οικονομικά στρώματα μειώνοντας έτσι το κατά κεφαλήν εισόδημα που δαπανάται. Σε
αντίθεση οι ημεδαποί τουρίστες έχουν ικανοποιητικά υψηλότερες δαπάνες κατά τη διάρκεια των
διακοπών τους (Καλούδης,2008,65). Σημαντικό ρόλο επίσης στην οικονομική ανάπτυξη του
νησιού διαδραματίζει και η λειτουργία του Τ.Ε.Ι Κεφαλληνίας.
Εικόνα 5: Τ.Ε.Ι ∆ημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας
Πηγή: http://www.google.gr/imgres
3.3.2 Κοινωνικές Υποδομές
1. Εκπαίδευση: Σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από το 2003 λειτουργεί το Α.Τ.Ε.Ι

Ιονίων Νήσων με έδρα το Αργοστόλι και έξι τμήματα. Τα δύο από αυτά εδρεύουν στο Αργοστόλι
(Τμήμα Βιολογικής Γεωργίας και Τμήμα ∆ημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας) και δύο στο
Ληξούρι Τμήμα Τεχνολογίας Ήχου και Μουσικών Οργάνων και Τμήμα ∆ιοίκησης Επιχειρήσεων).
Επίσης λειτουργεί και η Ανώτερη Σχολή Εμπορικού Ναυτικού η οποία είναι σχολή πλοιάρχων και
η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας η οποία ιδρύθηκε πριν 170 χρόνια περίπου. Σημαντικό
Εκπαιδευτικό Ίδρυμα είναι ταυτόχρονα και το ειδικό ∆ημοτικό σχολείο Περατάτων για τα παιδιά με
Ειδικές Ανάγκες.21
2. Υγεία-Κοινωνική Πρόνοια: Ο νομός καλύπτεται υγειονομικά με τη λειτουργία δύο

Γενικών Νοσοκομείων (Αργοστόλι, Ληξούρι), δύο Κέντρων Υγείας και δεκατριών περιφερειακών
ιατρείων.

21
www.kefalonia-online.gr
Σελίδα 45

Λειτουργούν επίσης:
 Κέντρα Εκπαίδευσης, Κοινωνικής Υποστήριξης και Κατάρτισης ΑΜΕΑ για άτομα με

Ειδικές Ανάγκες
 Κέντρο Πρόληψης Ν. Κεφαλληνίας και Ιθάκης, «ΑΠΟΠΛΟΥΣ»
 Κ.Α.Π.Η. ( Κέντρο Αναψυχής και Περίθαλψης Ηλικιωμένων)
 Κ.Α.Φ.Η. (Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων)
Η ∆ημοτική Επιχείρηση Κοινωνικής Ανάπτυξης Αργοστολίου (∆.Ε.Κ.Α.Α.) δημιουργήθηκε

από το δήμο Αργοστολίου το 1995 με στόχο την παρέμβαση στους τομείς της υγείας, της
πρόνοιας, της απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης. Είναι η πρώτη δημοτική επιχείρηση
που δημιουργήθηκε με καθαρά κοινωνικό σκοπό. Υπάρχει επίσης γραφείο κοινωνικών
υποστηρικτικών υπηρεσιών από το δήμο Αργοστολίου που προσφέρονται σε άτομα και
οικογένειες που εντάσσονται στις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες και πλήττονται με αποκλεισμό από
την αγορά εργασίας όπως άτομα με αναπηρία, μονογονεικές οικογένειες, κακοποιημένες
γυναίκες, αλλοδαποί, άτομα με γλωσσικές πολιτισμικές ιδιαιτερότητες.
3.4 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ένας μεγάλος αριθμός τουριστών επισκέπτεται το νησί κάθε χρόνο. Οι επισκέπτες

αυξήθηκαν από τη στιγμή που το βιβλίο "Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι" έγινε ταινία
(2001), η οποία γυρίστηκε στο νησί. Η παράδοση και η λαογραφία αναβιώνει μέσα από τα ήθη,
έθιμα, πανηγύρια και τις τοπικές εκδηλώσεις σε κάθε παραδοσιακό οικισμό του νησιού. Η τέχνη
της ξυλογλυπτικής εμφανής στα υπέροχα τέμπλα των εκκλησιών, η τέχνη τη αγιογραφίας
υπέροχη και μαζί με την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική εντυπωσιάζει τους επισκέπτες. Η
αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική και η διάχυτη καλόβουλη φιλοξενία των κατοίκων μετατρέπουν το
νησί σε καλοκαιρινό καταφύγιο απόλαυσης και ξεκούρασης. Η πολιτισμική φυσιογνωμία του
νησιού σαφώς επηρεασμένη από τις συνεχές κατακτήσεις, πληθυσμιακές αλλαγές επηρεάστηκε
κυρίως από την ∆ύση και ιδιαίτερα από την γειτονική Ιταλία. Το νησί της Κεφαλονιάς από τα
αρχαϊκά χρόνια και σχεδόν σε όλα τα χρόνια της ιστορίας του μέχρι και σήμερα κατάφερε να
αναδείξει σπουδαίες φυσιογνωμίες σε πολλές πτυχές του ελληνικού πολιτισμού.
Στην πνευματική καλλιέργεια και εξέλιξη των κατοίκων του νησιού, συντέλεσε η
οικονομική άνθιση του νησιού, γύρω στα (1850-1950), με αποτέλεσμα την εμφάνιση
αξιοσημείωτων επιτευγμάτων στον χώρο της ποίησης, της λογοτεχνίας, του θεάτρου, της
μουσικής και των επιστημών. Οι οικονομικό-κοινωνικές ανακατατάξεις στα τέλη του 19ου αι.
Σελίδα 46

ενισχύουν ενεργά στην ανάδειξη πνευματικών μορφών στο νησί. Στον χώρο της ποίησης
ξεχωρίζουν, ο Π.Κατσαίτης, ο Ανδρέας Λασκαράτος, ο Γεώργιος Μολφέτας, ο Μπάμπης Αννίνος,
ο Μικέλης Αβλίχος και ο Ιούλιος Τυπάλδος. Φυσικά υπάρχουν και άλλοι, με παρόμοιο σημαντικό
ποιητικό έργο, το οποίο είναι άγνωστο στους περισσότερους. Παραμένοντας στον χώρο της
λογοτεχνίας, σημαντικές μορφές για την ιστορική ταυτότητα του νησιού, αποτελούν, ο λόγιος
Παναγιώτης Λορεντζάτος, ο Γεράσιμος Ε. Μαυρογιάννης, ο Ιωάννης Κ. Λοβέρδος, ο Ηλίας Α.
Τσιτσέλης και ο Παναγιώτης Βεργωτής. Ανάμεσα στις μορφές που διακρίνονται στο νησί
συναντάμε τους Γεράσιμο Μαρκορά, Μαρίνο Αντύπα και ο Ρόκο Χοϊδά. Το νησί παρουσιάζει
ιδιαίτερο παλαιολογικό ενδιαφέρον λόγω των ευρημάτων παλαιολιθικής εποχής που
υποστηρίζουν την άποψη για την ύπαρξη ανθρώπου στο νησί πριν 50.000 χρόνια. Πέρα όμως
από τις λόγιες μορφές, το νησί ανάδειξε λαμπρές μορφές στον χώρο της μουσικής τέχνης, όπως
οι συνθέτες Νικόλαος Τζ. Μεταξάς και ο ∆ιονύσιος Λαυράγκας, ο βιολιστής ∆ημήτριος Χωραφάς,
ο πιανίστας Σπύρος Φαραντάτος, ο Γεράσιμος Μηλιαρέσης, ο Γέωργιος Λαμπίρης, ο Πέτρος
Σκαρλάτος και τέλος ο διακεκριμένος συνθέτης συμφωνικής μουσικής και κονσέρτων Αντίοχος
Ευαγγελάτος. Στο νησί ιδιαιτερότητα αποτελεί η ‘’αριέτα’’, το οποίο θυμίζει έντονα την ζακυνθινή
‘’αρέκεια’’. Λέγεται ότι προέρχεται από την Γένοβα της Ιταλίας και ξεκίνησε από το Ληξούρι.
Πρόκειται για λαϊκό τραγούδι το οποίο κατευθύνει η μουσικοακουστική αντίληψη των
τραγουδιστών και είναι εντελώς διαφορετικό από την γνωστή καντάδα. Παραδοσιακοί χοροί του
νησιού αποτελούν οι “Καντριλίες” και οι “Λαντσιέρες” , πρόκειται για ευρωπαικούς χορούς οι
οποίοι αφομοιώθηκαν και εξελίχθηκαν από τους Κεφαλλονίτες. Στον χώρο της γλυπτικής
μοναδική λαμπρή μορφή ο Γεώργιος Μπονάνος με έργα τα οποία ανέδειξαν το νησί της
Κεφαλονιάς.
Εικόνα 6: Παραδοσιακοί χοροί
Πηγή: http://www.google.gr/
Η λαϊκή παραδοσιακή αρχιτεκτονική σαφώς επηρεασμένη από τα χρόνια του Βυζαντίου,

την Φραγκοκρατία και την Βενετική κυριαρχία αναβλύζει από τους γραφικούς οικισμούς, τα στενά
δρομάκια, τα παλιά αρχοντικά και τα επιβλητικά κάστρα. Στον χώρο της ζωγραφικής ξεχωρίζει ο
Σπύρος Βικάτος (1874-1900) έργα του οποίου εκτίθονται σε πινακοθήκες στο Μόναχο και την
Σελίδα 47

Βενετία, ο εικονογράφος, σκιτσογράφος και σπουδαίος γελοιογράφος Θέμος Αννίνος και οι

ζωγράφοι και αγιογράφοι, Χερουβείμ Αννίνος, Νικόλαος Λιώκης, Γεώργιος Αβλίχος, Χαρίλαος
Λουκέρης, Ευστάθιος Μαυρογιάννης και ο ∆ημήτριος Στελλακάτος. Στη Χαροκόπειο Σχολή
βρίσκονται εντυπωσιακά δείγματα εργοχειριακής τέχνης του νησιού. Τέλος στις επιστήμες,
αρκετοί διακρίθηκαν στο χώρο της ιατρικής, νομικής και στην συγγραφή και έκδοση
επιστημονικών συγγραμμάτων, ονόματα των οποίων περικλείονται στο τοπικό ιστορικό αρχείο
της Κεφαλονιάς, στην Κοργιαλένειο βιβλιοθήκη, με 53.000 βιβλία. Στην ίδια βιβλιοθήκη βρίσκεται
και το αξιόλογο λεύκωμα "Κεφαλονιά". Ένα μεγάλο Μουσείο. Εκκλησιαστική τέχνη Κραναίας, στο
οποίο θα έχετε την μοναδική δυνατότητα να απολαύσετε τις εικαστικές τέχνες του νησιού σε όλο
το μεγαλείο τους. Σύγχρονοι ζωγράφοι του νησιού οργανώνουν εκθέσεις σε διάφορα σημεία στην
ευρύτερη περιοχή του νησιού, όπως στο "Σπίτι του ∆ασκάλου", στο πνευματικό κέντρο Πόρου,
στις Βόβυκες στο σπίτι της ζωγράφου Ντιάνας Αντωνακάτου, στο Ρίφι στο σπίτι του ζωγράφου
Παναγιώτη Γαβριελάτου και σε αίθουσες τέχνης στο Αργοστόλι και στο Φισκάρδο. Εντυπωσιακά
έργα τέχνης αποτελούν τα τέμπλα στους ναούς των Καλλιγάτων, Σβορωνάτων και Χαβδάτων.
Λαμπρά δείγματα αρχαίων πολιτισμών που πέρασαν από το νησί αποτελούν τα τείχη της
αρχαίας Κράνης, ένα μοναδικό δείγμα οχυρωματικής τέχνης, τάφοι προμυκηναϊκής περιόδου
διάσπαρτοι στο νησί και άλλα σημαντικά ευρήματα μυκηναϊκής, υστερομυκηναϊκής, αρχαϊκής,
ελληνιστικής περιόδου στις περιοχές Κρανία, Κοντογενάδα και Λειβαθώ.{3}22
3.5 ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Στη Κεφαλονιά το μόνο βέβαιο για τον επισκέπτη είναι ότι δεν πρόκειται να πλήξει. Εκτός
από ένα καταπληκτικό φυσικό περιβάλλον για καλοκαιρινές διακοπές, στη Κεφαλονιά βρίσκουμε
αξιοθέατα τα οποία ικανοποιούν κάθε ταξιδιωτική διάθεση και μας μαγεύουν. Στο νησί υπάρχουν
δύο μεγάλα μοναστήρια. Το ένα είναι το μοναστήρι του Αγ. Ανδρέα Μηλιαπιδιάς, το οποίο
βρίσκεται στο σημερινό δήμο Λειβαθούς και το άλλο βρίσκεται στο κέντρο του νησιού, στην
κοινότητα Ομαλών και είναι αφιερωμένο στον προστάτη της νήσου Αγ. Γεράσιμο. Αμφότερα είναι
γυναικεία. Στο τελευταίο εκτυλίχθηκε και το γνωστό κωμικό περιστατικό της Μ. Πέμπτης, όπου ο
"Κεφαλλονίτικος" μεθυσμένος παπάς, διαβάζοντας με σοφία, έβγαλε τα Ευαγγέλια 13. Η μονή του
Άγιου Γεράσιμου είναι οπωσδήποτε ένα από τα αξιοθέατα που προσελκύει επισκέπτες από όλο
το κόσμο. Oι περισσότεροι προσπαθούν να συνδυάσουν την επίσκεψη τους εκεί την μια από τις
δύο φορές που γιορτάζεται ο Άγιος. Η εμπειρία είναι μοναδική. Όμως και τα υπόλοιπα
μοναστήρια της Κεφαλονιάς αξίζουν την επίσκεψη μας, όπως και το μουσείο στη Μονή του Άγιου
Ανδρέα.

22
http://www.greek-tourism.gr/kefalonia/politismos.htm
Σελίδα 48

Το μοναστήρι του αγίου Γερασίμου
Ο Άγιος Γεράσιμος είναι ο προστάτης του νησιού. Στη μονή που βρίσκεται στην περιοχή
των Ομαλών, διατηρείται άφθαρτο και ευωδιάζον το σκήνωμα του Αγίου. Πριν το 1554 η μονή
ήταν αφιερωμένη στην Παναγία. Ο Γεράσιμος Νοταράς, μοναχός από τα Τρίκαλα Κορινθίας, την
ανέδειξε σε σημαντικό γυναικείο μοναστήρι μετά το 1560. Προς τιμήν του Αγίου γίνονται δυο
μεγάλα πανηγύρια το χρόνο, στις 16 Αυγούστου (μέρα θανάτου του) και στις 20 Οκτωβρίου (μέρα
ανακομιδής των λειψάνων του). Προσκυνητές απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδος έρχονται για να
προσκυνήσουν το θαυματουργό σκήνωμά του. Το σκήνωμα του Αγίου μεταφέρεται με πομπή,
500 περίπου μέτρα από την εκκλησία ως έναν μεγάλο πλάτανο όπου βρίσκεται ένα πηγάδι που
το έσκαψε ο ίδιος ο Άγιος με τα χέρια του. Παρά το ότι έχει κτιστεί καινούριο μοναστήρι, υπάρχει
και η παλιά εκκλησία , όπου βρίσκεται το ασκητήριο του Αγίου με διάφορα αντικείμενα που ο ίδιος
χρησιμοποιούσε. Ο Άγιος Γεράσιμος κοιμήθηκε στις 15 Αυγούστου του 1579 και το πατριαρχείο
τον ανακήρυξε Άγιο το 1622 όταν στις 20/10/1581 έγινε ανακομιδή των λειψάνων του και το σώμα
του βρέθηκε άθικτο κι ανέδιδε μια ευχάριστη μυρωδιά.
Εικόνα 7: Το μοναστήρι του αγίου Γερασίμου

Τα κάστρα της Κεφαλονιάς, του Αγίου Γεωργίου που υπήρξε και πρωτεύουσα της
Κεφαλονιάς και το Κάστρο της Άσσου, θα μας γνωρίσουν τη ιστορία της Βενετοκρατίας. Ένα
ταξίδι στην ιστορία που δυστυχώς στη Κεφαλονιά δεν μπορούν να μας το προσφέρουν πολλές
Σελίδα 49

ανθρώπινες κατασκευές καθώς από τους καταστρεπτικούς σεισμούς είναι λιγοστά τα κτήρια που
άντεξαν. Όμως τα λίγα αρχιτεκτονικά μνημεία που έχουν διασωθεί και αναστηλωθεί, θα μας
μεταφέρουν μνήμες και χαρακτηριστικές εικόνες από τη προσεισμική Κεφαλονιά
Κάστρο αγίου Γεωργίου
Το Ενετικό Φρούριο του Αγίου Γεωργίου (Κάστρο) υψώνεται πάνω από το χωριό
Περατάτα. Χτισμένο στον ομώνυμο λόφο δεσπόζει στο νοτιοδυτικό τμήμα της Κεφαλονιάς. Το
όνομά του το οφείλει στο ναό που υπήρχε στην κορυφή του, ενώ το ομώνυμο χωριό αποτελούσε
έως το 1757 την πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς. Σε αυτό σώζονται προμαχώνες και επιβλητικά
τείχη, στρατώνες, καθώς και οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Μάρκου. Πιθανότατα
κτίστηκε τον 12o αιώνα μ.Χ από τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες.
Οι Βενετοί μόλις έγιναν κύριοι του νησιού φρόντισαν αμέσως για την οχυρωματική
ενίσχυση του φρουρίου. Το 1504 κατασκευάστηκε ένα νέο εξωτερικό περιτείχισμα που σώζεται
μέχρι σήμερα από το μηχανικό Νικόλαο Τσιμάρα και από ειδικούς τοιχοδόμους που κλήθηκαν
από τη Βενετία. Το φρούριο του Αγίου Γεωργίου χάνει την αμυντική του σημασία από τα τέλη
κιόλας του 16ου αιώνα. Η άμυνα πια του νησιού απαιτεί την ανέγερση οχυρών κοντά στις
θάλασσες και τα λιμάνια. Το κάστρο υπέστη ζημιές από τους σεισμούς το 1636 και 1637. Οι
τελευταίοι σεισμοί του 1953 προξένησαν μεγάλες καταστροφές. Το κάστρο υπήρξε η
πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς μέχρι το 1757 όταν έγινε νέα πρωτεύουσα το Αργοστόλι.
Εικόνα 8: Το κάστρο του αγίου Γεωργίου

Πηγή: Βασίλειος Λουκάτος
Σελίδα 50

∆ύο σημαντικά μουσεία το Αρχαιολογικό και το Κοργιαλένειο Ιστορικό-Λαογραφικό

βρίσκονται στο Αργοστόλι. ∆ύο από τα αξιοθέατα που αξίζουν τη επίσκεψη μας. Στο
αρχαιολογικό μπορούμε να δούμε τις απαρχές του πολιτισμούς της Κεφαλονιάς που κατοικήθηκε
από τα πολύ παλιά χρόνια. Και στο λαογραφικό μουσείο έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε
μοναδικές δημιουργίες του πρόσφατου λαϊκού πολιτισμού.
Αρχαιολογικό μουσείο
Το Αρχαιολογικό Μουσείο στην πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς φιλοξενεί την αρχαιότητα

του νησιού μας. Το παλιό Μουσείο καταστράφηκε από τους σεισμούς το 1953. Μετά από
πολυετής προσπάθεια οικοδομήθηκε το 1960 και μέχρι σήμερα μπορούμε να θαυμάσουμε την
πρώιμη ιστορικότητα της Κεφαλονιάς. Το Μουσείο διαθέτει ευρήματα από τα προϊστορικά και
ρωμαϊκά χρόνια και κυρίως από την μυκηναϊκή περίοδο. Αν θα σταθείτε στις προθήκες του
Μουσείου θα απολαύσετε τα αρχαία χρυσά νομίσματα, χάλκινα σπαθιά, σφραγίδες, πολύτιμες
χάντρες και εργαλεία παλαιολιθικού ανθρώπου στην Κεφαλονιά, δημιουργήματα γεωμετρικής και
αρχαϊκής κεραμικής. Η πρώιμη συλλογή των ευρημάτων του Γιώργου Καββαδία θα τραβήξει την
προσοχή σας.
Εικόνα 9: Αρχαιολογικό Μουσείο

Πηγή: http://www.moyseioarx.gr
Σελίδα 51

∆ήμος Αργοστολίου
Ο δήμος Αργοστολίου είναι ο μεγαλύτερος του νησιού. Έχει να επιδείξει πολλά σπουδαία
αξιοθέατα. Οι βομβαρδισμοί των Γερμανών το 1943 και στην συνέχεια ο σεισμός του 1953
καταστρέψανε αρκετά από τα μνημεία της εποχής των Φράγκων και Ενετών και η δόμηση της
πόλης του Αργοστολίου έγινε εκ νέου. Παρόλα αυτά, το Αργοστόλι ήταν η δεύτερη πόλη στην
Ελλάδα που ηλεκτροδοτήθηκε. Το λιμάνι του Αργοστολίου είναι το τέταρτο μεγαλύτερο φυσικό
λιμάνι της Ελλάδας. Η γέφυρα ∆εβοσέτου (1813) είναι ιστορικό μνημείο και αδιαμφισβήτητο
ορόσημο στη λιμνοθάλασσα του Κουτάβου. Αρχικά ήταν ξύλινη και ύστερα από τριάντα χρόνια
έγινε λιθόκτιστη με τόξα από λαξευτούς πωρόλιθους και βέβαια τον πολύ χαρακτηριστικό
οβελίσκο της στο μέσον. Έχει μήκος 900 μέτρα. Η λιμνοθάλασσα του Κουτάβου μπορεί να
χαρακτηριστεί σαν η μοναδική που δημιουργήθηκε χάρη σε μία μνημειώδη ανθρώπινη
κατασκευή, τη γέφυρα του ∆εβοσέτου. Οι θολωτές καμάρες της τα λεγόμενα «κασόνια»,
επιτρέπουν στη λιμνοθάλασσα να επικοινωνεί με τον ευρύτερο κόλπο και έτσι να ανανεώνεται το
νερό της. Αποτελούν δηλαδή δίαυλους ζωής ανάμεσα στα γαλήνια νερά του Κουτάβου και στα
σχεδόν πάντα ανήσυχα νερά του ευρύτερου κόλπου. Γύρω από τη λιμνοθάλασσα έχουν
διαμορφωθεί περιπατητικά μονοπάτια, ενώ σ' αυτήν ζουν, αγριόπαπιες, αγριόχηνες, κύκνοι και
άλλα είδη πουλιών. Στη λιμνοθάλασσα εκβάλουν επτά μικρά ποταμάκια με πόσιμο νερό.
Εικόνα 10: Η λιμνοθάλασσα Κουτάβου

Πηγή: προσωπική φωτογραφία
Σελίδα 52

Στο Αργοστόλι αξίζει μια βόλτα στον πεζόδρομο με τα εμπορικά μαγαζιά το Λιθόστρωτο
όπως ονομάζεται, την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα με το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αιώνα,
την καθολική εκκλησία του Αγίου Νικολάου και την Πλατεία Καμπάνας με το αναστηλωμένο
καμπαναριό που ονομαζόταν «Πλατεία του Ωρολογίου».
Εικόνα 11: Πλατεία Καμπάνας

Πηγή: kefalonitis.com
Στην κεντρική πλατεία ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το άγαλμα του ευεργέτη

Παναγή Βαλλιάνου. Στην πλατεία υπάρχουν πολλές καφετέριες, μπαράκια, εστιατόρια και
ζαχαροπλαστεία, ενώ δίπλα της βρίσκεται το κτίριο της Νομαρχίας και το ∆ημαρχείο.
Περπατώντας στην οδό Ριζοσπαστών, στον πανέμορφο πλατύ δρόμο με τους φοίνικες, μπορεί
κανείς να δει το κτίριο της Φιλαρμονικής Σχολής Αργοστολίου, και στο τέλος του δρόμου να
φτάσει στο μνημείο των Ριζοσπαστών, σύμβολο ελευθερίας, έργο του γλύπτη Γ. Μπονάνου. Εδώ
τιμάται κάθε χρόνο η ένωση των Επτανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα στις 21 Μαΐου. Επίσης,
αξίζει μια βόλτα στην πανέμορφη παραλία με τους φοίνικες, την τόσο καλλιτεχνικά στρωμένη με
βότσαλο. Κάνοντας βόλτα στο Αργοστόλι, μπορεί κανείς να επισκεφτεί τον Κήπο του Νάπιερ, με
φωταγωγημένα μονοπάτια και αρκετά μεγάλη ποικιλία δέντρων. Ονομάστηκε έτσι προς τιμή του
Βρετανού διοικητή της Κεφαλονιάς, κατά την θητεία του οποίου έγιναν πολλά μεγάλα έργα στο
Αργοστόλι, στα μέσα του 19ου αιώνα.
Η Κοργιαλένειος βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1924 από κληροδότημα του Μαρίνου

Κοργιαλένιου. Στο ισόγειο βρίσκεται το Κοργιαλένειο Ιστορικό & Λαογραφικό Μουσείο. Η
Κοργιαλένειος Βιβλιοθήκη θεμελιώθηκε το 1924 με ∆ωρεά του Μαρίνου Κοργιαλένιου από τον
οποίο πήρε και το όνομά της και στεγάζεται στο ίδιο κτίριο με το ομώνυμο Ιστορικό & Λαογραφικό
Μουσείο στο Αργοστόλι. Αν και υπέστη σοβαρές ζημιές στους σεισμούς του 1953 η βιβλιοθήκη
επισκευάστηκε στην αρχική της μορφή. Σήμερα είναι ανοικτή στο κοινό και μπορούμε να δούμε
πάνω από 46.000 χιλιάδες τίτλους βιβλίων. Έχει 53000 τόμους και έναν σημαντικό αριθμό
χειρόγραφων που την καθιστούν μια από τις μεγαλύτερες στη Ελλάδα. Το πιο παλιό βιβλίο είναι
Σελίδα 53

το λεξικό της Σούδας του 1499. Σε κάποια από της αίθουσές της εκτίθεται η συλλογή του
Σπυρίδωνος Χαροκόπου Επίσης πολλά σημαντικά πολιτιστικά και πνευματικά γεγονότα
λαμβάνουν χώρα σε αυτήν κάθε χρόνο.
Εικόνα 12: Η Κοργιαλένειος Βιβλιοθήκη

Πηγή: http://www.kefalonia.biz/hotelmiramare/grpage4.html
Το θέατρο «Κέφαλος» εγκαινιάστηκε το 1859 με την Τραβιάτα του Βέρντι. Καταστράφηκε

το 1943 από τους βομβαρδισμούς και αναστηλώθηκε. Το 2006 έκλεισε και πάλι τις πύλες του για
ανακαίνιση και στις αρχές του 2008 επαναλειτούργησε. Σε αυτό φιλοξενούνται πολλές
καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις καθώς και αίθουσα κινηματογράφου.
Εικόνα 13: Το θέατρο Κέφαλος

Πηγή: http://www.mouikis.com.gr/el/showcat.asp?CatID=1&SCatID=1#bp
Σελίδα 54

Το Ίδρυμα Υιών Παναγή Φωκά-Κοσμετάτου στην Κεντρική Πλατεία Αργοστολίου,

δημιουργήθηκε με κληροδότημα των αδερφών Σπυρίδωνος, Κοσμέτου και Νικολάου.
Περιλαμβάνει τις συλλογές των τριών αδερφών, λιθογραφίες Επτανησιακού και Ελληνικού
ενδιαφέροντος, λιθογραφίες του Γαλλικού 18ου αιώνα καθώς και νομίσματα και χαρτονομίσματα
του Μεσογειακού χώρου.
Οι Καταβόθρες λίγο έξω από την πόλη Αργοστολίου έχουν κάτι το ρομαντικά διαχρονικό,
ο μύλος γυρνάει ακόμα αλλά σκουριασμένος και το νερό αναβλύζει μέσα από την όμορφη
τοιχοποιία που ορίζει τη ροή του. Εδώ συναντάμε ένα σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο, κατά το
οποίο θαλασσινό νερό από διάφορα σημεία της ακτής εισρέει σε μεγάλες ρωγμές και κυλά
υπογείως εκβάλλοντας στη Σάμη στην περιοχή Καραβόμυλος και στη λίμνη Μελισσάνη. Αρχικά
είχε παρατηρηθεί ότι τα νερά της θάλασσας εισέρχονταν στο έδαφός μέσω οπών και
εξαφανίζονταν. Μετά από έρευνα που διεξήγαγε το 1963 ο Γιάννης Πετρόχειλος και οι Αυστριακοί
επιστήμονες Zolt και Maurin, ανακαλύφθηκε ότι τα θαλάσσια ύδατα μέσω υπόγειων ποταμών
κατέληγαν στο χωριό Καραβόμυλος στην Ανατολική πλευρά του νησιού 15χλμ μακριά και στην
πηγή Φρύδι στην περιοχή της Αγίας Ευφημίας κάθε 15 ήμερες ακριβώς. Στις αρχές του 20ου
αιώνα στην περιοχή υπήρχε ένα υδροηλεκτρικό εργοστάσιο και ένα εργοστάσιο παραγωγής
πάγου που λειτουργούσαν εκμεταλλευόμενα την ενέργεια των υπόγειων ποταμών.
Εικόνα 14: Οι Καταβόθρες

Πηγή: http://www.yousouroum.gr/forum/showpost.php?p=33256&postcount=1
Σελίδα 55

Στην άκρη της χερσονήσου του Αργοστολίου υπάρχει το Φανάρι (ή Φάρος) των Αγίων
Θεοδώρων. Πρόκειται για κυκλικό κτίριο δωρικού ρυθμού το οποίο περιστοιχίζεται από κίονες.
Πρωτοχτίστηκε το 1828, επί θητείας Νάπιερ, όμως με τον σεισμό του 1953 καταστράφηκε.
Ξαναχτίστηκε με πρωτοβουλία Κεφαλλονιτών το 1964. Από το Φανάρι, μπορεί κανείς να
θαυμάσει την όμορφη θέα του Ληξουρίου και του Ιονίου πελάγους.
Εικόνα 15: Το Φανάρι Αγίων Θεοδώρων

Πηγή: travelmagic.gr
Στη Λάσση μπορεί κανείς να δει το Μνημείο των πεσόντων Ιταλών καθώς και το Σπήλαιο
του Αγίου Γερασίμου, όπου ασκήτεψε ο Άγιος για λίγα χρόνια. Στα Κοκολάτα και στα Ραζάτα,
μπορεί κανείς να επισκεφθεί τους θολωτούς τάφους, που σίγουρα καθιστούν την Κεφαλονιά
σπουδαίο μυκηναϊκό κέντρο. Στην Αρχαία Πόλη της Κράνης, λίγο έξω από τα Ραζάτα, σώζονται
Κυκλώπεια Τείχη του 7ου π.Χ. αιώνα, καθώς και τα ερείπια δωρικού ναού αφιερωμένου στη
∆ήμητρα. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Αργοστολίου φυλάσσονται προμυκηναϊκά, μυκηναϊκά
και υστερομυκηναϊκά ευρήματα. Τα ερείπια των ναών που βρίσκονται στις Μηνιές και στην Κράνη
υποδεικνύουν ότι οι Κεφαλλονίτες λάτρευαν τους ίδιους θεούς με τους υπόλοιπους Έλληνες και
την ύπαρξη ενός δυνατού δεσμού πολιτισμού και θρησκείας με την κεντρική Ελλάδα. Τα
Προκοπάτα, ένα χωριό έξω από το Αργοστόλι, διαθέτουν πηγή με πόσιμο νερό, από τα καλύτερα
της Κεφαλονιάς. Απέναντι από το Αργοστόλι βρίσκονται τα χωριά Κουρουκλάτα και Φάρσα,
σκαρφαλωμένα στις πλαγιές του κόλπου. Τα Κουρουκλάτα είναι χτισμένα ψηλά στον λόφο και
στην κορυφή του χωριού βρίσκεται η πλατεία του χωριού με την εκκλησία και το καμπαναριό, που
φωταγωγείται κάθε βράδυ. Η θέα από εκεί είναι υπέροχη και οι ντόπιοι αποκαλούν το χωριό
«μπαλκόνι της Κεφαλονιάς». Τα Φάρσα, αμφιθεατρικά χτισμένα στην πλαγιά του όρους Χαλί,
έχουν σπίτια παραδοσιακά χτισμένα, δείγματα της Κεφαλλονίτικης αρχιτεκτονικής. Στις πλαγιές
του όρους Ευμορφία συναντάμε τα χωριά ∆αυγάτα, ∆ιλινάτα και Φαρακλάτα. Είναι ορεινά χωριά
και οι κάτοικοί τους ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία, την παραγωγή γαλακτοκομικών
προϊόντων και την παραγωγή κρασιού. Πέρα από τα Κουρουκλάτα, συναντάμε την περιοχή
Θηνιά, με τα ορεινά χωριουδάκια της σκαρφαλωμένα στους πρόποδες του βουνού Μεροβίγλι.
Σελίδα 56

Στην βραχώδη αυτή περιοχή, παράγεται το Θηνιάτικο κρασί, κόκκινο κρασί από τρεις ποικιλίες
σταφυλιού, με κύρια τη μαυροδάφνη.23
∆ήμος Ελειού - Πρόννων
Τα ευρήματα στην περιοχή δείχνουν ότι η περιοχή είχε κατοίκους πολύ παλιότερα από τα
προϊστορικά χρόνια. (Παπαδάτος,2008,180-205)
* Στα Αργίνια υπάρχει μέρος Τείχους που έχει καταρρεύσει. Ήταν κατασκευασμένο από
ακατέργαστους ασβεστόλιθους και υπολογίζεται πως θα είχε εντυπωσιακό πλάτος και
μήκος. Είχε κατασκευασθεί πριν από τα κλασικά χρόνια.
* Στη Μονή Άτρου υπάρχει μεσαιωνικό κτίσμα προ των χρόνων της Ενετοκρατίας για
άμυνα των μοναχών εναντίον επιδρομών, το οποίο σώζεται σε καλή κατάσταση.
* Το προϊστορικό Σπήλαιο της ∆ράκαινας στον Πόρο. Έχουν βρεθεί ενδείξεις
ανθρώπινης ζωής πριν το 5.000 π.Χ. Χρησιμοποιούνταν ως κατοικήσιμος χώρος αλλά
και ως χώρος λατρείας θεοτήτων. Το σπήλαιο διασώζει πλούσια πολιτιστικά στοιχεία.
Από τα τέλη του 7ου π.Χ. αιώνα και έως τις αρχές του 2ου π.Χ. αιώνα είχε
χρησιμοποιηθεί ως ιερό το οποίο όπως αποδεικνύεται από επιγραφική μαρτυρία, ήταν
αφιερωμένο στις Νύμφες. Στα ευρήματα της χρήσης του σπηλαίου κατά τους ιστορικούς
χρόνους περιλαμβάνονται κατάλοιπα θυσιαστηρίων γευμάτων, πλήθος αγγείων ποτού και
φαγητού, ειδώλια και ανάγλυφα πλακίδια. Η παλαιότερη χρήση του σπηλαίου ανάγεται
στους προϊστορικούς χρόνους. Ανασκαφικά ευρήματα και ραδιοχρονολογήσεις
πιστοποιούν ανθρώπινη εγκατάσταση από το 5.700 π.Χ. έως το 2.300 π.Χ. Στις
επιχώσεις αυτής της περιόδου αποκαλύπτονται επάλληλες στρώσεις δαπέδων,
υπολείμματα από εστίες παρασκευής τροφίμων, θέρμανσης και φωτισμού, διατροφικά
κατάλοιπα, πολυάριθμα θραύσματα αγγείων, πολλά εργαλεία και αρκετά είδη
προσωπικού καλλωπισμού, όπως χάντρες από πέτρα και όστρεο καθώς και τμήματα
βραχιολιών από ένα όστρεο που ήταν αλιεύσιμο στο Β. Αιγαίο. Βρίσκεται στο φαράγγι του
Βόχινα.
* Θολωτός τάφος στα Τζανάτα. Μυκηναϊκός τάφος που χρονολογείται από 1350 έως
1000 π.Χ. και είναι ο σημαντικότερος του είδους σε όλο το δήμο. Τα χρυσά ευρήματά του
δηλώνουν ταφές "αρχόντων" πλούσιων και ισχυρών. Βρίσκεται στην περιοχή Μπρούζι. Ο
τάφος αυτός σηματοδοτεί την ύπαρξη ενός ισχυρού Μυκηναϊκού κέντρου, πιθανόν της
Ομηρικής Ιθάκης.

23
http://www.kefaloniaguide.gr/content.php?action=view&lang=greek&id=3

Σελίδα 57

* Θολωτός τάφος μυκηναϊκής εποχής κοντά στα Μαυράτα, στην τοποθεσία Κοτρώνια.
* Ρωμαϊκή έπαυλη στη Σκάλα. ∆άπεδο πολυτελούς κατοικίας με ψηφιδωτά. Μπορούμε
να δούμε καλοδιατηρημένες επιγραφές και ψηφιδωτές παραστάσεις που χρονολογούνται
από τον 3ο μΧ. αιώνα. Σε ένα ψηφιδωτό απεικονίζεται η θυσία ενός ταύρου από δύο
άνδρες. Σε άλλο υπάρχει η αναπαράσταση του Φθόνου που κατασπαράσσεται από άγρια
θηρία. Συνοδεύονται από επιγράμματα σε ελεγειακό και δακτυλικό μέτρο.
* Ερείπια αρχαϊκού ναού στην περιοχή της Σκάλας, που χρονολογείται γύρω στον 6ο
π.Χ. αιώνα. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Ποσειδώνα ή τον Απόλλωνα.
* Σε απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων από την παραλία του Πόρου βρίσκεται
Ακρόπολη από τα κλασικά χρόνια.
* Τον Πόρο διασχίζει ο ποταμός Βόχινας, που πηγάζει από τη λίμνη Άβυθο ή Μεγάλη
Άκωλη, όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι, επειδή έχει αμέτρητο βάθος.
* Η σπηλιά του Σάκκου και στη Μούντα και τα ευρήματα της Παλαιολιθικής Εποχής,
δείχνουν ότι η περιοχή κατοικείται συνεχώς από την Προϊστορική Περίοδο.
Ιδιαίτερο θρησκευτικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η εμφάνιση φιδιών κατά το

δεκαπενταύγουστο στα χωρία Αργίνια και Μαρκόπουλο του δήμου Ελειού - Πρόννων. Τα φιδάκια
σύμφωνα με την παράδοση εμφανίζονται μόνο αυτές τις ημέρες με τη χάρη της Παναγίας. Τα δύο
χωρία μαζεύουν τα άκακα αυτά φίδια και τα προσφέρουν για αφή στους πιστούς, στις εκκλησίες
τους που είναι αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Τα τελευταία χρόνια όμως που το
επίπεδο των πιστών ανέβηκε, άρχισε να αποκαλύπτεται η απάτη, ενώ πολλοί διαμαρτύρονται για
το φολκλορικό χαρακτήρα που παίρνει η γιορτή.24
∆ήμος Ερίσου
Στο ∆ήμο Ερίσου έχουμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε το φημισμένο χωριό της Άσσου
με το περίφημο Κάστρο. Το κάστρο της Άσσου χτίστηκε έπειτα από αίτημα των βενετικών
αρχών για καλύτερη οχύρωση της περιοχής, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι
ληστρικές επιδρομές, κάτι που τελικά επετεύχθη. Η περιοχή επιλέχθηκε, γιατί η χερσόνησος της
Άσσου είναι ιδιαίτερα απόκρημνη και έτσι απρόσβλητη από θαλάσσιες επιδρομές. Το 1593 η
Άσσος έγινε πρωτεύουσα του βόρειου τμήματος του νησιού, οπότε και άρχισε η ανέγερση του
Κάστρου. (Παπαδάτος,2008, 246-283)

24
Σελίδα 58

Στόχος ήταν να εγκατασταθεί μόνιμος πληθυσμός εκεί, ένα σχέδιο που απέτυχε λόγω της
απομακρυσμένης θέσης του. Το 1684 η Λευκάδα ξαναπέρασε στην κατοχή των Βενετών και το
κάστρο έχασε τη στρατηγική του σημασία. Το Κάστρο λειτουργούσε έως το 1953 σαν αγροτικές
φυλακές. Σήμερα, στο κάστρο σώζονται ερείπια από τα τείχη μήκους περίπου 2 χιλιομέτρων
καθώς και επιμέρους τμήματα από το κτίσμα όπως στρατώνες, η κατοικία του Ενετού Προβλεπτή
και το εκκλησάκι του Αγίου Μάρκου. Αξίζει ακόμα να επισκεφθείτε την εκκλησία του Προφήτη
Ηλία που βρίσκεται κάτω από το κάστρο.25 Σε πολλά από τα χωριά της Ερίσου δεσπόζει η
προσεισμική αρχιτεκτονική του νησιού λόγω του ότι πολλά από τα κτίσματα δεν γκρεμίστηκαν
από τον καταστροφικό σεισμό το 1953.
Εικόνα 16: Το κάστρο της Άσσου

Πηγή:kefaloniainfo.com

25
Σελίδα 59

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΠΑΛΙΚΗΣ
Αρχοντικό Ιακωβάτων: Το κτίριο διασώθηκε από τους σεισμούς και έχει αποκατασταθεί.
Βρίσκεται στη δυτική άκρη της πόλης και αποτελείται από 14 δωμάτια, με διακοσμητικά
φατνώματα στην οροφή και με διακοσμημένους τοίχους. Εδώ στεγάζεται η δημόσια βιβλιοθήκη,
με σύγχρονες συλλογές βιβλίων αλλά και ιστορικές εκδόσεις (7000 βιβλία δώρισαν οι απόγονοι
των Ιακωβάτων). Στο ίδιο κτίριο υπάρχει και μια καλλιτεχνική συλλογή μεγάλης αξίας. Έχει 36
σπουδαίες εικόνες (από τις οποίες ξεχωρίζουν δύο φορητές, η «Σύναξις των Ταξιαρχών», έργο
του ιερομονάχου Φιλόθεου Σκούφου, και «Το εν Χώναις θαύμα», έργο του Μιχαήλ ∆αμασκήνου),
τρία χειρόγραφα ευαγγέλια (του 10ου, του 14ου και του 15ου αιώνα) αρχιερατικές στολές,
εγκόλπια κ.α. του Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως και Σχολάρχη της Θεολογικής Σχολής Χάλκης
Κωνσταντίνου Τυπάλδου-Ιακωβάτου κ.α. Επίσης εδώ στεγάζεται και η Φιλαρμονική Σχολή
Ληξουρίου, από τις αρχαιότερες φιλαρμονικές της σύγχρονης Ελλάδας.
Στην παραλία έχει στηθεί το άγαλμα του σατιρικού ποιητή και διανοητή Ανδρέα
Λασκαράτου, που γεννήθηκε στο Ληξούρι. Άλλα αγάλματα επιφανών Ληξουριωτών είναι του Ηλία
Μηνιάτη και του Στάμου Πετρίτση. Υπάρχουν ακόμη προτομές των ριζοσπαστών Γεώργιου
Τυπάλδου-Ιακωβάτου, Σταματέλου Πυλαρινού και Ιωάννη Τυπάλδου Καπελέτου -∆οτοράτου.
Ληξουριώτες ήταν επίσης και οι Βικέντιος ∆αμωδός, Ιούλιος Τυπάλδος, Μικέλης Άβλιχος. Το
Ληξούρι έχει αναδείξει και δύο αγίους : τον Όσιο Άνθιμο Κουρούκλη και τον Ιερέα Παναγή
Μπασιά (οστά του φυλάγονται στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα). Στα βορινά περίχωρα του
Ληξουρίου έχουν διασωθεί ερείπια της αρχαίας πόλης Πάλη, που πιθανότατα ήταν αποικία της
αρχαίας Κορίνθου. Η Πάλη βρέθηκε σε μεγάλη ακμή κατά την κλασική περίοδο της αρχαιότητας.
Τα νομίσματά της εικονίζουν κεφάλι της Περσεφόνης με στεφάνι από στάχυα, τον ήρωα και
βασιλιά Κέφαλο και τον Πήγασο. Ο λόφος με τα ερείπια της Πάλης λέγεται σήμερα Παλιόκαστρο.
Στην περιοχή της Κοντογενάδας έχουν βρεθεί αξιόλογοι Μυκηναϊκοί τάφοι. (Παπαδάτος,2008,94-
131)
Υδροβιότοπος βάλτου Λιβαδίου: Πρόκειται για ένα από τα πιο όμορφα αξιοθέατα του
Ληξουρίου και ένας από τους πιο σημαντικούς υδροβιότοπους της Ελλάδας. Επιστήμονες μετά
από έρευνες διαπίστωσαν ότι εκεί καταλήγουν περίπου 100 ρυάκια και ποταμάκια. Η βλάστησή
του αποτελείται κυρίως από καλάμια, βούρλα και ψάθες ενώ τα πτηνά που βρίσκουν καταφύγιο
από την άνοιξη μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου είναι συνήθως λευκοί ερωδιοί, πρασινοκέφαλοι,
φασονέτες και κύκνοι.26

26
http://www.kefaloniaguide.gr
Σελίδα 60

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΛΕΙΒΑΘΩΣ
Στη Λειβαθώ υπάρχουν χώροι αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (Κάστρο Αγ. Γεωργίου,

Μυκηναϊκοί Τάφοι κ.α.), χαρακτηρισμένοι παραδοσιακοί οικισμοί (Περατάτων, Σβορωνάτων) και
νεότερα μνημεία, σημεία αναφοράς της περιοχής. Συγκεκριμένα:
Αρχαιολογικός χώρος Μαζαρακάτων - Κοκολάτων
Σε αυτόν τον χώρο σώζεται το μυκηναϊκό νεκροταφείο Μαζαρακάτων με συστάδα 16

θαλαμωτών τάφων. Παράλληλα από τη διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού έχει γίνει ο χαρακτηρισμός
ως έργα τέχνης πολλών ταφικών μνημείων. Στη Χαλικερά, περιοχή νοτιοανατολικά των
Μεταξάτων, βρέθηκαν θαλαμωτοί Μυκηναϊκοί τάφοι με πολλά αντικείμενα και αγγεία. Η ευρύτερη
περιοχή της Λειβαθούς διαθέτει παλαιά κτίρια ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, καθώς
και αρκετά κτίρια χαρακτηρισμένα ως νεότερα μνημεία. Επίσης η Γενική ∆/νση Πολεοδομίας του
ΥΠΕΧΩ∆Ε χαρακτήρισε τους οικισμούς Σβορωνάτων και Κάστρου (Περατάτων) ως
παραδοσιακούς. Στα διοικητικά όρια του ∆ήμου ανήκει και η νησίδα ∆ίας, μπροστά από την
παραλία Άβυθος, στην οποία υπάρχει ναΐδιο της Παναγίας ∆ιότισσας ή Παναγίας Βλαχερνών.
Στην αρχαιότητα υπήρχε στο νησάκι βωμός του ∆ία. Στο νησάκι ανεβαίνει κανείς από τα 144
σκαλοπάτια που είναι σκαλισμένα στο βράχο.(Παπαδάτος,2008,132-179)
Εικόνα 17: Τάφοι Μαζαρακάτων

Πηγή: http://www.kefaloniainfo.com/kefaloniaisland/kefaloniaview/tafoimazarakaton/index.html
Σελίδα 61

Σημεία αναφοράς:
 Το Φαράγγι Κατελέζια. Ξεκινά από το όρος Αίνος και καταλήγει στη θάλασσα, στην
περιοχή της Ιεράς Μονής Σισίων.
 Το Εθνικό μνημείο του δημοτικού διαμερίσματος Σβορωνάτων.
 Ο Βράχος του Λόρδου Βύρωνα στη Λακήθρα. Εδώ ο ποιητής Λόρδος Βύρωνας έγραφε
ποιήματα εμπνευσμένος από την υπέροχη θέα. Λέγεται ότι εδώ έγραψε το έργο του «∆ον
Ζουάν».
 Ο Λόφος Καλλιθέας στη Λακήθρα. Θέση με εξαιρετική θέα όλου του ∆ήμου, της νησίδας
∆ίας και της Ζακύνθου.
 Το Πνευματικό & Πολιτιστικό Κέντρο Κουρκουμελάτων, κτίριο νεοκλασικό.27
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΣΑΜΗΣ
Η ιστορία της Σάμης χάνεται στα βάθη των αιώνων. Πασίγνωστη ήδη από την εποχή του
Ομήρου, οπότε, όπως ο σπουδαιότερος αυτός επικός ποιητής της αρχαιότητας αναφέρει
χαρακτηριστικά στα έργα του, οι άνδρες της εκστράτευσαν στο πλευρό του Οδυσσέα εναντίον της
Τροίας. Το φυσικό λιμάνι της, ευρισκόμενο σε κομβικό σημείο μεταξύ ∆ύσης και Ανατολής,
αποτέλεσε διαχρονικά μεγίστης στρατηγικής σημασίας θέση, σπουδαιότατο σημείο συνάντησης
πολιτισμών και κέντρο εμπορικών συναλλαγών. Γι' αυτό το λόγο, άλλωστε, η Σάμη δέχτηκε - κατά
τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της - αλλεπάλληλες επιθέσεις, πολιορκίες και λεηλασίες από
επίδοξους κατακτητές που εποφθαλμιούσαν να την καταλάβουν. Οι ανασκαφές που γίνονται στην
ευρύτερη περιοχή της Σάμης τα τελευταία χρόνια φέρνουν στο φως λείψανα επιβλητικών
δημοσίων κτιρίων, περίτεχνων επαύλεων και κατοικιών, υδραγωγείων, συστημάτων ύδρευσης και
αποχέτευσης, τα οποία καταδεικνύουν περίτρανα την άνθιση που γνώρισε η πόλη σε διάφορες
περιόδους κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης ιστορίας της. (Παπαδάτος,2008,206-225)

27
Σελίδα 62

Σπήλαιο ∆ρογκαράτης
Κοντά στη Σάμη, στην περιοχή των Χαλιωτάτων και σε υψόμετρο 120 μέτρων, βρίσκεται
το σπήλαιο της ∆ρογκαράτης. ∆ιάσπαρτο από περίτεχνους σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που
δημιουργούνται ακατάπαυστα χιλιάδες χρόνια τώρα, το συγκεκριμένο σπήλαιο θεωρείται από τα
καλύτερα της Ελλάδας. Στον κυρίως χώρο του σπηλαίου γίνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, καθώς
διαθέτει μοναδική ακουστική, εξού και ο χαρακτηρισμός του ώς "Θέατρο Αποθέωσης". Οι
επίσημοί κάθονται στο "Βασιλικό Θεωρείο" το οποίο προσφέρει μοναδική θέα από την κορυφή
του σπηλαίου και οι μουσικοί κάθονται στην αντίθετη πλευρά σε μία ειδικά διαμορφωμένη εξέδρα
κατά μήκος των βράχων. Το σπήλαιο μπορεί να φιλοξενήσει κοινό 500 ατόμων. Ο τεχνητός
φωτισμός σε συνδυασμό με την αντανάκλαση των σταλακτιτών δημιουργούν ένα μοναδικό οπτικό
υπερθέαμα.
Εικόνα 18: Σπήλαιο ∆ρογκαράτης
Σελίδα 63

Το σπήλαιο της Μελισσάνης
Το σπήλαιο της Μελισσάνης βρίσκετε έξω από την Σάμη και είναι ένα από τα
σημαντικότερα αξιοθέατα της Κεφαλονιάς. Όπως κατέδειξαν οι ανασκαφές του 1963 πήρε το
όνομα του από την Νύμφη “Μελισσάνθη”. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα
για την λατρεία της Νύμφης, όπως ένα άγαλμα και ένα βωμό με επιγραφή αφιερώσεων στον Θεό
Πάνα. Το 1951 βρέθηκε και μία αρχαία λάμπα η οποία εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο
Αργοστολίου. Το σπήλαιο έχει 45 μέτρα πλάτος, 36 μέτρα ύψος και 3,5 μέτρα διάμετρο. Το
εσωτερικό του καλύπτεται από υπόγεια ύδατα που φθάνουν από 20 έως 30 μέτρα βάθος μετά
από την κατάρρευση ενός μέρους της οροφής. Η περιήγηση γίνετε από μικρές βάρκες και
μπορείτε να θαυμάσετε την μοναδική θέα που προσφέρουν οι σταλακτίτες και τα νερά που
αλλάζουν χρώματα. Επίσης ένα τεχνητό μπαλκόνι στην οροφή προσφέρει μία μοναδική
πανοραμική θέα του σπηλαίου.
Εικόνα 19: Το σπήλαιο της Μελλισσάνης

Πηγή:http://www.panoramia.com
Σελίδα 64

Λίμνη Καραβόμυλου
Λίγο πιο κάτω από το λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης, στην παραλία του χωριού
Καραβόμυλος, βρίσκεται η ομώνυμη λίμνη, στην οποία δεσπόζει ο επιβλητικός νερόμυλος,
απομεινάρι μιας άλλης εποχής, τότε που ακούραστα εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων της
περιοχής. Εδώ καταλήγουν, ύστερα από διαδρομή δεκατεσσάρων ημερών και αφού
προηγουμένως διασχίσουν υπογείως το νησί, τα νερά που «χάνονται» στην περιοχή Καταβόθρες
του Αργοστολίου.28
Εικόνα 20: Καραβόμυλος

28
Σελίδα 65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
4.1 Ιστορική αναδρομή Κοργιαλένειου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου
Η Κεφαλονιά, με έκταση 689 τετραγωνικά χιλιόμετρα, είναι το μεγαλύτερο νησί των

Ιονίων νήσων και αντικρίζει την είσοδο του Πατραϊκού κόλπου. Η πρωτεύουσα, Αργοστόλι,
απλώνεται αμφιθεατρικά στο βάθος του ομώνυμου κόλπου απέναντι από πευκόφυτους λόφους.
Το Αργοστόλι, μαζί με το μεγαλύτερο τμήμα του νησιού, καταστράφηκε στους σεισμούς του 1953.
Λίγο αργότερα ξαναχτίστηκε μεν στην ίδια θέση αλλά όχι και με το ίδιο πολεοδομικό σχέδιο.
Ολόκληρες οικογένειες σκόρπισαν, αναζητώντας καταφύγιο στην Ηπειρωτική Ελλάδα ή στις
φιλόξενες ακτές της Αμερικής, του Καναδά και της Αυστραλίας. Αν και οι Κεφαλλονίτες, ως λαός,
είναι ανοικτοί σε νέες ιδέες και προοδευτικοί στο σύνολό τους, η νοσταλγία για τη ζωή όπως ήταν
πριν από τους σεισμούς του 1953 διατηρείται στις αναμνήσεις των μεγαλυτέρων και επιβιώνει
στα όνειρα μιας μεγάλης μερίδας των νεωτέρων, μπολιάζοντας την ευαισθησία τους. Το 1968,
δέκα πέντε χρόνια μετά την καταστροφή, άρχισε να λειτουργεί το Κοργιαλένειο Ιστορικό και
Λαογραφικό Μουσείο Αργοστολίου, για να στεγάσει τα αγαπημένα αλλά ορφανεμένα αντικείμενα
των κατοίκων του. Το Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο (δωρεά Ευαγγέλου
Τυπάλδου-Μπασιά) αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού ∆ικαίου29 εποπτευόμενο και
επιχορηγούμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Περιδιαβαίνοντας τους χώρους του Μουσείου οι
παλαιότεροι ξαναζούν τις αναμνήσεις τους και οι νεώτεροι παίρνουν, μέσα από τα εκθέματα, μια
γεύση εκείνης της ζωής όπως ήταν παλαιότερα στην πόλη και την ύπαιθρο. Σ΄αυτό λοιπόν το
‘’Θησαυροφυλάκιο των Αναμνήσεων’’ δημιουργήθηκε ένα ‘’γυναικείο’’, θα λέγαμε, Μουσείο,
του οποίου η επιτυχία υπήρξε άμεση. Τα περισσότερα εκθέματα αναφέρονται στον 19ο αιώνα και
συνοδεύονται από σύντομες πληροφορίες στην Ελληνική και στην Αγγλική γλώσσα.
(Κοσμετάτου,2003,8)
Το Μουσείο αποτελεί Κληροδότημα του Ν. 2039/1939. Ιδρύθηκε με την αριθ. 583/Α/19-7-

1966 απόφαση του Κοργιαλενείου ∆ιοικητικού Συμβουλίου Κεφαλληνίας (άρθρο 23 της από 5-6-
1910 ∆ιαθήκης του ευεργέτη Μαρίνου Κοργιαλένιου). ∆ιοικείται, από κοινού με την Κοργιαλένειο
Βιβλιοθήκη, από το Κοργιαλένειο ∆ιοικητικό Συμβούλιο, προεδρεύοντος του εκάστοτε
Μητροπολίτη Κεφαλληνίας. ∆ιέπεται από τον Οργανισμό του Κοργιαλενείου ∆ιοικητικού

29
Νομικό πρόσωπο είναι η ένωση προσώπων, η οποία επιδιώκει ορισμένο σκοπό και έχει δική της κατά το νόμο
προσωπικότητα και βούληση. Τα νομικά πρόσωπα διακρίνονται: (α) σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (β) σε
νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και (γ) σε νομικά πρόσωπα μεικτής φύσεως.
Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (Ν.Π.∆.∆.): Είναι τα πρόσωπα εκείνα, τα οποία συστήνονται με πράξη της
πολιτείας και μάλιστα με νόμο για την εξυπηρέτηση δημόσιες λειτουργίας όπως: (α) η Πολιτεία, (β) η Εκκλησία της
Ελλάδος, (γ) οι ∆ήμοι και Κοινότητες, (δ) Επιμελητήρια, (ε) Πανεπιστήμια, (στ) Επαγγελματικοί Σύλλογοι.
Νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι.∆.): Είναι τα πρόσωπα εκείνα τα οποία ιδρύονται προκειμένου να
εξυπηρετήσουν ιδιωτικούς σκοπούς π.χ. εταιρείες, σωματεία κ.λπ.
Εκ παραλλήλου έχουν αναπτυχθεί στη σύγχρονη οικονομία τα νομικά πρόσωπα μεικτής οικονομίας, τα οποία ενώ
είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου εξυπηρετούν σκοπούς κοινής ωφέλειας.
Σελίδα 66

Συμβουλίου (Π.∆. 611/11-7-1979 - ΦΕΚ 181/Α/9-8-1979), όπως τροποποιήθηκε από το Π∆ της

29-8-1995 (ΦΕΚ 760/Β/5-9-1995). Σύμφωνα με το άρθρο 12 του εν λόγω Οργανισμού, του
Μουσείου προΐσταται η Πρόεδρος της Εφορείας. Το Μουσείο εποπτεύεται από το Υπουργείο
Πολιτισμού, ∆ιεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού και επιχορηγείται τακτικά από το Υπουργείο αυτό. Ως
κληροδότημα υπάγεται στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, ∆ιεύθυνση Εθνικών
Κληροδοτημάτων, και διέπεται από την νομοθεσία περί αυτών (Α.Ν. 2039/1939 όπως ισχύει).
Ελέγχεται διαχειριστικά από το Υπουργείο Οικονομικών, Οικ. Επιθεώρηση Περιφέρειας Ιονίων
Νήσων. Καταστατικός σκοπός του Κοργιαλένειου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου είναι η
έρευνα, καταγραφή, μελέτη, ανάδειξη και προβολή της Ιστορίας της Κεφαλονιάς, από τον 16ο
αιώνα και κατά τη διάρκεια όλων των ξένων κατοχών (Βενετοί, Γάλλοι, Ρωσοτούρκοι, Άγγλοι),
αλλά και μετά την ένωση με την Ελλάδα, ως τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1953, που
σώριασαν σε ερείπια ολόκληρο το νησί εξαφανίζοντας σχεδόν ολοκληρωτικά τα ιδιαίτερα στοιχεία
του υλικού πολιτισμού του. Επίσης, η μελέτη και προβολή της Λαογραφίας του τόπου και της
καθημερινής ζωής των ανθρώπων, όπως αυτή διαμορφώνεται είτε στις πόλεις (αστικό τμήμα) είτε
στην περιφέρεια (αγροτικό τμήμα). Επίσης, η μελέτη της εκκλησιαστικής τέχνης (εκκλησιαστικό
τμήμα) και των λατρευτικών συνηθειών των πιστών.30
Η Ελένη Κοσμετάτου, Πρόεδρος της Εφορείας του Μουσείου από την ίδρυσή του, μια
Κεφαλλονίτισσα με πλούσια κοινωνική και πολιτιστική δράση, συνέλαβε τότε την ιδέα της
δημιουργίας ενός Μουσείου που θα συγκέντρωνε αντικείμενα και φωτογραφικό υλικό από τον
προσεισμικό πολιτισμό της Κεφαλονιάς (Ενετοκρατία μέχρι τους σεισμούς του 1953). Το
Κοργιαλένειο ∆ιοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να φιλοξενήσει το Μουσείο στα υπόγεια του
κτιρίου της Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης, που ανεγέρθηκε το 1963. Ο μεγάλος ευεργέτης της
Κεφαλονιάς Ευάγγελος Τυπάλδος Μπασιάς παρείχε τα οικονομικά μέσα για την υλοποίηση του
εγχειρήματος. Το υλικό του Μουσείου συγκεντρώθηκε αρχικά με προσωπικές προσπάθειες της κ.
Ελένης Κοσμετάτου, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του φωτογραφικού του αρχείου οφείλει την
ύπαρξή του στον Μαρίνο Κοσμετάτο, τότε αντιπρόεδρο του Κοργιαλενείου ∆ιοικητικού
Συμβουλίου. Στη συνέχεια, το υλικό εμπλουτίστηκε με (ως επί το πλείστον αυθόρμητες) δωρεές
κατοίκων της Κεφαλονιάς ή Κεφαλλονιτών της διασποράς, που αγκάλιασαν το Μουσείο και το
αποδέχτηκαν σαν μια κιβωτό της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Ενδυμασίες, αντικείμενα
οικιακής χρήσης, έπιπλα, φωτογραφικό υλικό, εικόνες και εκκλησιαστικά αντικείμενα, αλλά και
πλούσιο αρχειακό υλικό συγκεντρώθηκαν μεθοδικά και εκτέθηκαν σε θεματικές ενότητες (αστικό,
αγροτικό, εκκλησιαστικό, φωτογραφικό τμήμα), παράλληλα με την ανάπτυξη του τμήματος
τεκμηρίωσης, που παρέχει το θεωρητικό υπόβαθρο για περαιτέρω έρευνα. Στα μέσα της
δεκαετίας του 1970 το Ίδρυμα απέκτησε με μορφή δωρεάς την συλλογή βυζαντινών εικόνων Σπ.
Χαροκόπου, η οποία εκτέθηκε αυτόνομα, στο ισόγειο της Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης. Στη νέα
πτέρυγα του πρώτου ορόφου του κτιρίου που είχε ανεγερθεί στο μεταξύ, φιλοξενήθηκε στις αρχές

30
http://www.upno.gr
Σελίδα 67

της δεκαετίας του 1990 άλλη μία σπάνια συλλογή, η συλλογή βυζαντινών εικόνων και αρχαίων
αντικειμένων των Φραγκίσκου και Στέφανου Βαλλιάνου. Στην αίθουσα συναυλιών της
Βιβλιοθήκης φιλοξενούνται επίσης το τέμπλο του Ι.Ν. Αγ. Ανδρέα της Οικογένειας Σδριν (18ος
αι.), η κόγχη του Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέου Καρυάς (13ος αι.), καθώς και μινιατούρες εμπορικών
πλοίων, δωρεά της οικογένειας Λυκιαρδοπούλου.
Σήμερα το Κοργιαλένειο Μουσείο είναι μέλος του ∆ιεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM)
i
{2} και έχει αποκτήσει διεθνή ακτινοβολία. ∆έχεται περίπου 10.000 επισκέπτες ετησίως κατά
τους θερινούς μήνες, ενώ κατά τους χειμερινούς μήνες στους χώρους του πραγματοποιούνται
εκπαιδευτικές ξεναγήσεις και εκδρομές από σχολικούς και άλλους φορείς. Σε συνεργασία με την
Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη αποτελούν επίσης έναν δημοφιλή προορισμό ερευνητών της Ιστορίας
των Επτανήσων απ' όλες τις γωνιές της γης. Το Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο
Αργοστολίου διατρέχει ολόκληρη την ιστορία της Κεφαλονιάς, από την εποχή της Ενετικής
κατάκτησης (γύρω στο 1500 μ.Χ.) μέχρι την καταστροφή του πολιτισμού του νησιού από τους
σεισμούς του 1953, από τη σκοπιά της καθημερινής ζωής των ανθρώπων, στην οποία
παρεμβάλλονται και ασκούν δυναμική επίδραση οι ιστορικές εξελίξεις (διαδοχικές ξένες
κατακτήσεις, Ένωση με την Ελλάδα, πόλεμοι, σεισμοί κλπ.). Σκοπός του Μουσείου είναι η
συγκέντρωση, καταγραφή, ταξινόμηση, μελέτη και προβολή της Ιστορίας, της Λαογραφίας και του
πολιτισμού της Κεφαλονιάς, αστικού και αγροτικού, από την περίοδο της Ενετοκρατίας ως τους
καταστροφικούς σεισμούς του 1953. 31
4.2 Μουσειακό υλικό
Το μουσειακό υλικό, η καταγραφή, καταλογογράφηση, τεκμηρίωση και ανάδειξη του

οποίου πραγματοποιείται στο Μουσείο, εντάσσεται στις ακόλουθες κατηγορίες32:
I. Ιστορικά έγγραφα σε φωτοτυπίες από τα αρχεία Αγγλίας - Γαλλίας - Ιταλίας.
Πολλά έγγραφα ( που χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα και εξής) στα Κεφαλλονίτικα
Αρχεία, αναφέρονται σε πλούσιες προίκες. Σύμφωνα με αυτά τα έγγραφα, ένα μπαούλο με
φορέματα, ασπρόρουχα και κοσμήματα συνόδευαν τη νύφη στο σπίτι του συζύγου της. Για όλες
τις νύφες τα προικώα είδη ήταν τα ίδια διέφεραν μόνο ως προς την ποιότητα.

31
http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=3415&theme_id=23
32
Τα παρακάτω κείμενα προέρχονται από ενημερωτικό φυλλάδιο που μου παραχώρησε το προσωπικό του
μουσείου. Ευχαριστώ επίσης ιδιαίτερα για την ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών που στο σύνολό τους
ανήκουν στην συλλογή του μουσείου και πωλούνται ως καρτ ποστάλ στην είσοδο αυτού.
Σελίδα 68

Εικόνα 21: Ιστορικά έγγραφα
II. Προσωπογραφίες, ελαιογραφίες, συλλογές προσωπικών αντικειμένων ιστορικών

προσώπων.
Στον ελεύθερο χώρο βλέπουμε αντικείμενα που σχετίζονται με την κοινωνική ζωή της
Κεφαλονιάς: προσωπογραφίες σε λάδι, έπιπλα, οπώρωνες στις εντοιχισμένες ντουλάπες από την
καθημερινή χρήση των κατοίκων, πιάνο με ουρά του 1840, πέντε κινητές προθήκες αφιερωμένες
σε: κοσμήματα, δείγματα κεντημάτων υψηλής στάθμης, χαρτονομίσματα από τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο, ασημένια σερβίτσια τραπεζιού και ενδιαφέροντα μικροαντικείμενα προσωπικής χρήσης.
Επίσης παρουσιάζεται αφιέρωμα στη μνήμη του ∆ημητρίου Κοργιαλένια, μέλους της Φιλικής
Εταιρείας, της οποία σκοπός ήταν η απελευθέρωση της Ελλάδος από τον πλέον των 400 ετών
Τουρκικό ζυγό. (Κοσμετάτου,2003,28)
Εικόνα 22: Προσωπογραφίες, ελαιογραφίες
Πηγή: odysseus.culture.gr

Σελίδα 69

III. Σκεύη, ποράνες , ασημικά, χαλκώματα.
Εικόνα 23: Ασημικά
IV. Κεντήματα, σκεύη ζωής της υπαίθρου.
Η αγροτική ζωή στην Κεφαλονιά, μετά από αιώνες χειρωνακτικής εργασίας, με εργαλεία
κατασκευασμένα στο σπίτι, σύμφωνα με αρχαίες συνήθειες και μεθόδους, σήμερα έχει αλλάξει.
Για χρόνια τα σπιτικά εργαλεία βρίσκονταν εγκαταλειμμένα σε υπόγεια, στάβλους ή αποθήκες και
διασώθηκαν για να εκτεθούν στο μουσείο και να αναδειχθούν ως θεμελιώδη αντικείμενα στη ζωή
του αγροτικού πληθυσμού της Κεφαλονιάς. Για τη λειτουργικότητά τους ας δούμε μερικά
παραδείγματα:
 Κατσουρίδα. Με το αγκίστρι της κατέβαζε κοντά στον άνθρωπο τα ώριμα φρούτα των
ψηλότερων κλαδιών. Άλλη χρήση της ήταν το τίναγμα των ελιών από τα ψηλά κλαδιά.
Αυτό φυσικά ήταν ένα στοιχειώδες εργαλείο το οποίο δεν απαιτούσε και ιδιαίτερη
επιδεξιότητα. Άλλο παράδειγμα αφορά το μαλλί κατσίκας, από το οποίο έφτιαχναν σκοινί
και νήμα για την ύφανση και την κατασκευή του γαμπά, μιας αδιάβροχης κάπας που
φορούσαν οι βοσκοί. (Κοσμετάτου,2003,36)
 Ασκιά: για την μεταφορά λαδιού και αποθήκευση τυριών.
 Το Σκαλνταλέτο: ένα μεταλλικό δοχείο γεμάτο με αναμμένα κάρβουνα, ζέσταινε τα λινά
σεντόνια τον χειμώνα. Ένα κέρατο σαν αυτό που κρέμεται δίπλα στην φωτογραφία του
νερόμυλου στα Τζανάτα, φύσαγε ο μυλωνάς αναγγέλλοντας στους πελάτες του ότι ο
μύλος ήταν ελεύθερος για το επόμενο άλεσμα.
 Τσερέπα: μικρός πήλινος φούρνος.
Τα εκθέματα από τον Αγροτικό Κόσμο αποκαλύπτουν την εφευρετικότητα των προγόνων
μας στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούσαν τα δώρα της φύσης για την εξυπηρέτηση των
Σελίδα 70

ζωτικών αναγκών τους, Κεφαλλονίτες του εσωτερικού και του εξωτερικού θα ανακαλύψουν στο
Κοργιαλένειο Μουσείο πολλά από τα στοιχεία εκείνα που καθορίζουν την αγροτική και αστική
καθημερινή ζωή των παππούδων τους.
Εικόνα 24 :Παραδοσιακός αργαλειός
Η συλλογή των αντικειμένων στην έκθεση της Αγροτικής Ζωής άρχισε 10 χρόνια μετά
τους σεισμούς του 1953. Καθένα απ’ αυτά έχει τοποθετηθεί όπως θα ήταν στον κόσμο του πριν
να ξεριζωθεί και να απομακρυνθεί. Το ότι αυτά τα αντικείμενα βρίσκονται σήμερα σε έκθεση στο
‘’σπίτι’’ τους είναι αναμφίβολα ένα θαύμα. Αυτό το θαύμα οφείλεται στο όραμα δύο φωτισμένων
ανδρών: του Ευάγγελου Τυπάλδου Μπασιά, ο οποίος προσέφερε απεριόριστη οικονομική
υποστήριξη και του Μαρίνου Κοσμετάτου, Αντιπροέδρου του Κοργιαλενείου ∆ιοικητικού
Συμβουλίου, ο οποίος με την διορατικότητα που τον διέκρινε, συνέλαβε την ιδέα της χρήσης του
άδειου υπογείου της Βιβλιοθήκης και προχώρησε στην διαμόρφωσή του σε Μουσείο.
Στο Μουσείο έχει δωρηθεί ένα θαυμάσιο ανδρικό κουστούμι φτιαγμένο στο σπίτι, από το
κούρεμα των προβάτων μέχρι το κόψιμο και το ράψιμο της ζακέτας και του παντελονιού. Η
κατασκευή σπιτικών χαλιών (κουρελούδες) ήταν κάτι συνηθισμένο, αλλά κουστούμια φτιάχνονταν
σπάνια επειδή απαιτούσαν ειδικές ικανότητες π.χ. βάψιμο, κόψιμο, ράψιμο. (Κοσμετάτου,
2003,39)
Οι επισκέπτες της Κεφαλονιάς θα έχουν παρατηρήσει κάποια κυκλόσχημα πέτρινα

καλύβια σκορπισμένα ανάμεσα σε λόφους και αγρούς. Πρόκειται για πέτρινα καταφύγια, που
χρησιμοποιούσαν οι βοσκοί για να προστατεύσουν τους εαυτούς τους από τον καιρό και το
κοπάδι τους από τους κλέφτες. Σώζονται ακόμη μερικές τέτοιες ερειπωμένες καλύβες στα βουνά
και τους αγρούς της Κεφαλονιάς.
Σελίδα 71

 Η τρυγιά του κρασιού και η Ορνέλλα
Σκοπός αυτού του ασυνήθιστου αντικειμένου είναι να στραγγίζει τα υπολείμματα του

κρασιού από την τρυγιά. Μέσα στο δοχείο τοποθετούσαν ένα σακί υφασμένο με μαλλί κατσίκας
με την άκρη του τυλιγμένη και δεμένη γύρω από το στόμιο του δοχείου. Έχυναν την τρυγιά του
παλιού κρασιού μέσα στο σακί το οποίο κατόπιν έλυναν από την ορνέλλα και το έκλειναν καλά
δένοντάς το με σκοινί του οποίου την άλλη άκρη κρέμαγαν από ένα πατερό. Τραβώντας το
σκοινί, το σακί σηκωνόταν μαζί με την ορνέλλα, το βάρος της οποίας προκαλούσε το στύψιμο του
υγρού που περιείχε. Το κρασί που έβγαινε από αυτή την διαδικασία ονομαζόταν ‘’λάνγκερο’’.
 Παραδοσιακό Όργωμα
Εξετάζοντας την κοινωνική ιστορία του Αγροτικού Κόσμου σαν μια συνεχόμενη γραμμή
ζωής παρατηρούμε ότι σε μια σειρά από ανθρώπινες γενεές που καλύπτουν μερικές χιλιάδες
χρόνια, αφήνοντας η μια στην άλλη τα σημάδια του περάσματός της, άλλοτε ειρηνικά και άλλοτε
όχι, ο αγροτικός κόσμος και η αγροτική οικονομία δεν σημείωσαν σημαντικές αλλαγές. Αυτό το
βουκολικό σύστημα άλλαξε δραστικά μόνο όταν τα μηχανικά μέσα μπήκαν στα χωράφια. Το
τρακτέρ, αφού έδιωξε το αλέτρι με τα βόδια, άρχισε να κυβερνά. (Κοσμετάτου,2003,44)
V. Αναπαράσταση υπνοδωματίου.
Περνώντας από το ‘’στανζίνο’’, στα δεξιά μας βλέπουμε την αναπαράσταση μιας
κρεβατοκάμαρας όπως ήταν πριν από τους σεισμούς του 1953. Οι περισσότερες
κρεβατοκάμαρες ακολουθούσαν την ίδια περίπου διαρρύθμιση. ∆ύο διακοσμητικές πόρτες του
18ο αιώνα από ένα προσεισμικό εξοχικό σπίτι μας οδηγούν στον Αγροτικό κόσμο. Η κανάτα και
το καϊνέλλο, τοποθετημένα πάνω στο λαβομάνο, υποκαθιστούν το νιπτήρα κατά το πρωινό
ξύπνημα. (Κοσμετάτου,2003,33)
Εικόνα 25:Υπνοδωμάτιο
Σελίδα 72

VI. Υδατογραφίες, λιθογραφίες, χάρτες, αποτυπώσεις, σχέδια εκκλησιών και

ιστορικών φρουρίων.
Ο Γεράσιμος Πιτσαμάνος, αρχιτέκτονας, ζωγράφος και μηχανικός, γεννήθηκε το 1987 στο

Αργοστόλι. ∆ιδάχθηκε ζωγραφική στη Ζάκυνθο από τον διάσημο καλλιτέχνη Καντούνη και στη
Σχολή Καλών Τεχνών της Ρώμης και σπούδασε αρχιτεκτονική και μηχανική στο Παρίσι. Το 1818
συνόδευσε τον τότε Ύπατο Αρμοστή των Ιονίων Νήσων Sir Frederic Adam σε μια περιοδεία στη
∆υτική Ελλάδα. Κατά την διάρκειά της σκιτσάρισε σε υδατογραφία τοπικές ενδυμασίες και
συνέλεξε πολύτιμες ιστορικές και λαογραφικές πληροφορίες. Το ενδιαφέρον του για την
ενδυμασία διαφαίνεται στη σειρά ενδυμασιών από διάφορες περιοχές της Κεφαλονιάς που
σκιτσάρισε το 1814. Αυτά τα σκίτσα σήμερα βρίσκονται στο Εθνολογικό Μουσείο των Αθηνών,
όπου και η αυτοπροσωπογραφία του, φωτογραφία της οποίας βλέπετε το Μουσείο. Στις 5
∆εκεμβρίου του 1825, μετά από μια σύντομη αλλά λαμπρή σταδιοδρομία, πέθανε στην Κέρκυρα
όπου είχε διορισθεί ∆ιευθυντής της Ακαδημίας της Τέχνης στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Αντίγραφα
των πρωτότυπων σχεδίων του Πιτσαμάνου από την κ. Ε. Κοσμετάτου, βρίσκονται στο Αγροτικό
τμήμα του Μουσείου. (Κοσμετάτου,2003,23)
Εικόνα 26: Σχέδια εκκλησιών
Σελίδα 73

VII. Φωτογραφικά αρχεία
Αποτελούμενα από περίπου 3.000 φωτογραφίες προσεισμικής Κεφαλονιάς, σεισμών του

1953, επιφανών Κεφαλλήνων της διασποράς, ιστορικών προσώπων, η δράση των οποίων
σχετίζεται με την Κεφαλονιά, αρχιτεκτονικού υλικού, πολύτιμων εκκλησιαστικών εικόνων και
ναών.33 Έναν χαμένο κόσμο δείχνουν οι εξαιρετικές φωτογραφίες του Αργοστολίου του 1930
από τον Πέτρο και τον Μαρίνο Κοσμετάτο. Σχολεία, νοσοκομεία, ορφανοτροφείο, γηροκομείο και
το θέατρο ‘’Κέφαλος’’, όπου η σεζόν της όπερας ήταν το γεγονός της χρονιάς, όλα χάθηκαν μέσα
σε σύννεφα σκόνης σε λίγα μόνο λεπτά. Σε έναν ολόκληρο τοίχο οι φωτογραφίες της
καταστροφής, του καθαρισμού των ερειπίων και λεπτομέρειες της αντισεισμικής μεθόδου
ανοικοδόμησης αποτελούν μια ανατριχιαστική υπόμνηση της μανίας του εγκέλαδου. Από πάνω
τους βλέπουμε τα εμβλήματα πλοίων του Βρετανικού Ναυτικού τα οποία, μαζί με Αμερικάνικα και
Ισραηλινά, τα πρώτα που έφτασαν, κάλυψαν τις πρώτες ανάγκες των κατοίκων.
Ακολουθεί ο χώρος που αναφέρεται στην Ιστορία του Αργοστολίου από το 1814, όταν ο
Κάρολος Φίλιππος ντε Μποσσέ, ως ∆ιοικητής της Κεφαλονιάς, άρχισε να κατασκευάζει τους
πρώτους δρόμους στη Λειβαθώ, τη Σάμη κ.λπ., καθώς και την περίφημη Γέφυρα που φέρει το
όνομά του. Κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής αυτών των πρώτων δρόμων ανακάλυψε
τους Μυκηναϊκούς τάφους των Μαζαρακάτων, πενήντα χρόνια πριν ο Σλήμαν ανακαλύψει την
Τροία. Μπροστά στην είσοδο της μεγάλης αίθουσας υπάρχει χώρος αφιερωμένος στο Λόρδο
Βύρωνα. Την έκθεση αποτελούν ένα αντίγραφο προσωπογραφίας του ποιητή από την Εθνική
Πινακοθήκη του Λονδίνου και τρεις χαλκογραφίες, του Βύρωνα, της συζύγου του και της κόρης
του Άδα. Ο Βύρωνας έμεινε στα Μεταξάτα για 4 μήνες. Κατόπιν αναχώρησε για το Μεσολόγγι
όπου πέθανε λίγο αργότερα. Λόγω και της δικής του επιρροής , ο αγώνας των Ελλήνων για την
ελευθερία από τον Τουρκικό ζυγό των 400 χρόνων, έγινε παγκοσμίως γνωστός. Σε μια γωνιά της
αίθουσας, σε ένα κομψό γραφείο, μπορούμε να μελετήσουμε την Τέχνη της Καλλιγραφίας σε
εικονογράφηση του Ludovico Vicentino(1520). (Κοσμετάτου,2003,27)
VIII. Έργα τέχνης. Ξυλόγλυπτα τέμπλα. Εκκλησιαστικά σκεύη, εικόνες κλπ.
Οι καλλιτεχνικοί θησαυροί υπήρχαν στους ναούς της Κεφαλονιάς από αιώνες. Οι τέχνες
της ξυλογλυπτικής, μαρμαρογλυπτικής, εικονογραφίας, τοιχογραφίας, τα ασημικά, οι περίπλοκες
δαντέλες και τα έπιπλα, έκαναν κάθε εκκλησία, όσο μικρή κι αν ήταν, έναν πολιτισμένο γαλήνιο
χώρο όπου ο περαστικός Χριστιανός έμπαινε να ανάψει ένα κεράκι και να κάνει μια μικρή
προσευχή πριν συνεχίσει το δρόμο του. Σήμερα, αυτά τα ήρεμα καταφύγια είναι κλειδωμένα από
τον φόβο της κλοπής. Μόνο μια σειρά βιβλίων με φωτογραφίες των εικόνων τους στο πλούσιο

33
Βλ.παράρτημα, σ.119
Σελίδα 74

φωτογραφικό έργο του Μαρίνου Κοσμετάτου, μας δείχνουν τους θησαυρούς τους και μας κάνουν
να εκτιμήσουμε την τέχνη των παλαιών καλλιτεχνών.
Για αιώνες τα κεριά στις εκκλησίες του νησιού ήταν από μελισσοκέρι. Το υψηλό σημείο
τήξης και το ευχάριστο άρωμά του το καθιστούσαν εύχρηστη πρώτη ύλη για τα κεριά. Λάμπες
παραφίνης και λυχνάρια λαδιού εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του σπιτιού στα χωριά μέχρι τους
σεισμούς του 1953. Τα πρώτα μανουάλια είχαν σιδερένιες μύτες για να κρατούν τα μαλακά
μελισσοκέρια. Όταν η χρήση κεριών παραφίνης γενικεύθηκε χρησιμοποιούσαν κυλινδρικές
υποδοχές για να κρατούν τα νέα τύπου κεριά. Αρχικά τα μανουάλια κρατούσαν ένα μόνο μεγάλο
κερί ή ‘’πυρσό’’. Στην Κεφαλονιά τα μεγάλα αυτά κεριά λέγονταν ‘’τόρτσες’’ , ιταλική λέξη η
οποία, όπως τόσες άλλες, υιοθετήθηκε στην καθομιλουμένη γλώσσα του νησιού.
Τα σιδερένια κηροπήγια που βλέπουμε στο Μουσείο ανήκουν στα τέλη του 16ο αιώνα.
Πεταμένα για σχεδόν είκοσι χρόνια, αφού οι σεισμοί κατέστρεψαν τις περισσότερες από τις
εκκλησίες και τα μοναστήρια, παρόμοια κηροπήγια βρέθηκαν ανάμεσα στα χαλάσματα. Αυτά τα
εξαιρετικά δείγματα της τέχνης του σιδηρουργού από τον 16ο και τον 17ο αιώνα,
αποκαταστημένα στην αρχική τους μορφή από έμπειρους τεχνίτες του Αργοστολίου, κοσμούν το
Εκκλησιαστικό τμήμα του Μουσείου. Απόγονοί τους είναι τα κακότεχνα μπρούτζινα μανουάλια,
τόσο αγαπητά στους σύγχρονούς επιτρόπους των εκκλησιών, που με την παρουσία τους και
μόνο αλλοιώνουν την ομορφιά των θαυμάσιων ξυλόγλυπτων εικονοστασίων.
Εικόνα 27: Εικόνες Εικόνα 28: Σιδερένια κηροπήγια
Σελίδα 75

IX. Νομίσματα.
Εικόνα 29: Νόμισμα Αρχαίας Κεφαλονιάς Εικόνα 30: Xαρτονόμισμα 100 δραχμές
Πηγή: athos.cti.gr Πηγή: athos.cti.gr
X. Τextiles. Ειδική βιβλιοθήκη που αναφέρεται στην γυναικεία, ανδρική ενδυμασία από τον
16° μέχρι τον 19° αιώνα. Μαρτυρίες από Νοταριακά έγγραφα που παρέχουν
πληροφορίες για την ονομασία διαφόρων ειδών ρουχισμού και διακοσμητικών στοιχείων,
όπως ποικιλία δαντελών κλπ.
XI. Μουσικά όργανα
Εικόνα 31
Πηγή: http://www.kefalonitis.com
Σελίδα 76

XII. Ιστορική τεκμηρίωση ναυσιπλοΐας και εμπορίου.
XIII. Πληροφοριακή Βιβλιοθήκη 700 περίπου βιβλίων εκδόσεων, ελληνικών και

ξενόγλωσσων.
XIV. Αίθουσα Χαροκόπου με εκκλησιαστικές εικόνες.
Εικόνα 32
XV. Αίθουσα συλλογής Φραγκίσκου και Στέφανου Βαλλιάνου με δωρεά εικόνων, ειδωλίων,
αυθεντικά βιβλία με πίνακες Lea, Cartwright.
Εικόνα 33 Εικόνα 34
Σελίδα 77

4.3 Προθήκες
Προθήκη 8: ∆αντέλλα
Από τις αρχές του 17ου μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα η δαντέλλα Βενετίας
παρασκευαζόταν κατά παραγγελία στη Βενετία. Η δαντέλλα Βρυξελλών που αναφέρεται σε
έγγραφα του 16ου αιώνα σαν ‘’Φλάντερς’’ είναι η Κεφαλλονίτικη ‘’ Victoria and Albert’’ προς
αναγνώριση και μπορούμε να το δούμε στην έκθεση. Κάποια είδη δαντέλλας κατασκευάζονταν
από επαγγελματίες, όπως εκείνη του βελονιού, γνωστή σαν ‘’ Punto in aria’’, αλλά οι
περισσότερες προέρχονται από ταλαντούχους ερασιτέχνες. (Κοσμετάτου,2003,.17). Η Συλλογή
δαντελλών του Μουσείου ταξινομήθηκε από την κ. Ειρήνη Αλιβιζάτου και περιέχει: Μακραμέ,
Φιλτιρέ, Λασέ, Βενίζ, Αθάνατο, Κορσέ με το βελονάκι, Πλεκτή, Punto in aria, Ιρλάντ,
Σταυροβελονιά, Φιλέ, Μιλανέζα, Κυπριακή, Βαλενσιέν, Βρυξελλών, Ισπανική, Φιαντρινέζα,
Μοτίβα κροσέ για κουβέρτα, Ρετεντζέλα ( Κοσμετάτου,2003,19)
Εικόνα 35: Συλλογή δαντελλών
Σελίδα 78

Προθήκη 9: Ενδυμασίες
Ένας σημαντικός παράγοντας που υπογραμμίζει την ταυτότητα του Μουσείου είναι η
συλλογή ρουχισμού του τέλους του 19ου και αρχών του 20ου αιώνα, ενδεικτική του ρυθμού της
τότε ζωής. Έτσι, ενώ αρχικά ο χώρος προοριζόταν για την δημιουργία Ιστορικού Μουσείου, τα
λίγα φορέματα που δοκιμαστικά εκτέθηκαν, έγιναν αποδεκτά με τόσο ενδιαφέρον από τους
επισκέπτες, ώστε αποφασίστηκε η αποδοχή δωρεών ενδυμασιών και ασπρορούχων τα οποία
αποτελούν δείγματα της ποιότητας ζωής των Κεφαλλήνων στις αρχές του 20ου αιώνα. Αυτό το
σοβαρό θέμα απαιτούσε εργασίες αποκατάστασης των ενδυμασιών, για τις οποίες η γνώση της
ιστορίας της ενδυμασίας και στοιχειώδης γνώση συντήρησης υφασμάτων είναι απαραίτητες.
Μέσω του Τμήματος Επιδιόρθωσης Φορεμάτων του Μουσείου Victoria and Albert του Λονδίνου,
το προσωπικό του οποίου με υπομονή και ευγένεια οδήγησε με ασφάλεια στις σωστές λύσεις.
Το έργο προχώρησε και με τον καιρό ολοκληρωμένα και περίτεχνα φορέματα άρχισαν να
παίρνουν τη θέση τους. Όμορφες ιταλικές κούκλες ντυμένες μ’ αυτά έκλεβαν την παράσταση
κοιτώντας με τα όμορφα γυάλινα μάτια τους, κάτω από μακριές σκούρες βλεφαρίδες, τους
επισκέπτες τους. Μια απ’ αυτές, ντυμένη με άσπρο πρωινό φόρεμα από μουσελίνα, καθισμένη σε
γαλλική πολυθρόνα με τα πόδια ακουμπισμένα σε σκαμνάκι, μπορούμε να θαυμάσουμε στην
προθήκη 14. Το φόρεμα αυτό, όπως και άλλα που βρίσκονται στο Μουσείο, το φορούσε η
Ευγενία, νόνα του μεγάλου ευεργέτη του Μουσείου Ευαγγέλου Μπασιά. Το Μουσείο διαθέτει
ειδική βιβλιοθήκη της οποίας βασικό θέμα είναι οτιδήποτε αφορά την ενδυμασία.
( Κοσμετάτου,2003,21)
Εικόνα 36 Εικόνα 37
Σελίδα 79

Προθήκη 10: Μητέρες και μωρά
Σ’ αυτήν την προθήκη επικρατεί ένα μεσοαστικό στυλ, αγαπητό σε όλο το νησί , όπως
φαίνεται από την πικεδένια ‘’ρόμπα ντι κάμαρα’’ με τα φουσκωτά μανίκια και το γαλλικό κόψιμο
στην πλάτη. Όμως η πλειονότητα φορούσε την πανταχού παρούσα ‘’σοταμπάρκα’’, ένα είδος
πουκαμίσας. Η σοταμπάρκα φοριόταν από τις περισσότερες γυναίκες μαζί με το μισοφόρι στον
ύπνο. Στο ραφάκι βλέπουμε τις φασκιές, μια συνήθεια άγνωστη σήμερα, που έχει τις ρίζες της
στα βάθη των αιώνων, όταν οι άνθρωποι μετακινούνταν από τον ένα βοσκότοπο στον άλλο,
ταξιδεύοντας για μέρες. Τότε οι μητέρες τύλιγαν τα βρέφη με τις φασκιές για τους πρώτους έξι
μήνες της ζωής τους. Όταν, το 1945 ιδρύθηκε το Παιδικό Νοσοκομείο, για πρώτη φορά στην
Κεφαλονιά, οι επαγγελματίες αδελφές οι οποίες ανέλαβαν την εκπαίδευση αδελφών νοσοκόμων
στην ειδικότητα αυτή κατάφεραν να πείσουν την κοινωνία ότι όπως και το πουλάρι δε το
φασκιώνει η μάνα του, έτσι και η φύση θέλει το ανθρώπινο βρέφος ελεύθερο.
Εικόνα 38
Σελίδα 80

Εικόνα 39
Προθήκη 12: Είδη τουαλέτας
Σε όλον τον κόσμο οι γυναίκες ενδιαφέρονται για την εμφάνισή τους. Σε χρόνια
περασμένα, η τουαλέτα υπήρξε ο πιστός τους σύμμαχος. Αντικείμενα από ελεφαντόδοντο,
όπως αυτά στην έκθεση, δωρεά του κ. Μάνου Χαριτάτου, ιδρυτή του Ε.Λ.Ι.Α., χρησιμοποιούνταν
σε κάθε φάση της καθημερινής γυναικείας περιποίησης. Η τουαλέτα πλαισιώνεται από δύο
‘’ντόλμαν’’ για εξωτερική χρήση, κάτι μεταξύ σάλι ή σπαλέτα, όπως το έλεγαν οι Κεφαλλονίτες και
το επανωφόρι. ( Κοσμετάτου,2003,13)
Εικόνα:40
Σελίδα 81

Προθήκη 13: Βεντάλιες- Κεντήματα
Οι βεντάλιες της μικρής έκθεσης και τα περίπλοκα κεντημένα μεταξωτά νυφικά μαντήλια
αποκαλύπτουν ευρωπαϊκά στοιχεία μέσα στον αμιγώς ελληνικό τοπικό πληθυσμό. Πολλές απ’
αυτές είναι δωρεά του Ευάγγελου Μπασιά. Οι περισσότερες γυναίκες είχαν χάρτινα ‘’βέντουλα’’,
όπως ήταν γνωστά, τα οποία έφεραν πλούσια διακόσμηση και πωλούνταν σε τιμές που
επέτρεπαν μεγάλη κυκλοφορία. (Κοσμετάτου,2003,24)
Εικόνα:41 Εικόνα:42
Παραδοσιακή Ενδυμασία στην Κεφαλονιά
Η Κεφαλονιά και η Ιθάκη, σε αντίθεση με την Ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά Κέρκυρα
και Λευκάδα, δεν είχε παραδοσιακή ενδυμασία. Το γεγονός έχει εκπλήξει όσους ασχολούνται τα
τελευταία χρόνια με την Ελληνική Λαογραφία και Ενδυμασία. Τόσο μάλιστα που σε κάποιο
σχολείο έραψαν μια δήθεν ‘’παραδοσιακή’’ ενδυμασία, αντίγραφο ενδυμασίας σχεδιασμένης από
τον Κ. Φωκά- Κοσμετάτο, μετά από πληροφορίες που είχε συλλέξει πολλά χρόνια πριν την
ίδρυση του Κοργιαλενείου Μουσείου. Το βιβλίο του για τη Λαογραφία είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον,
αλλά η περιγραφή της ‘’παραδοσιακής’’ ενδυμασίας είναι μια λανθασμένη περιγραφή της
καθημερινής εργατικής ενδυμασίας στον αγροτικό χώρο. ∆εν αναφέρει δε καθόλου το καλό
φόρεμα, ‘’το άμπιτο’’, για την εκκλησία ή τις γιορτές. Όλες οι γυναίκες είχαν ένα καλό μεταξωτό
φόρεμα, εάν όχι ακριβώς, πάντως πολύ πλησίον στη μόδα της εποχής. Αυτά τα προσεκτικά
φυλαγμένα φορέματα τα φορούσαν στην εκκλησία και στις γιορτές. Οι άντρες, μέχρι το 1800,
είχαν τα δικά τους στολίδια, το σοκάρδι, με οκτώ ασημένια κουμπιά και τη βράκα. Αυτά όμως
καταργήθηκαν κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, τότε που γενικεύθηκε η συνήθεια του παντελονιού,
οπότε η ‘’βράκα’’ εγκαταλείφθηκε για το πλέον πρακτικό παντελόνι. Ρούχα στο ίδιο στυλ
φορούσαν οι αγρότες και οι ναυτικοί σε όλη την Ευρώπη. (Κοσμετάτου,2003,20)
Σελίδα 82

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
5.1 Το μουσείο ως παράγων προαγωγής της γνώσης σε θέματα Ιστορίας και

Πολιτισμού.
Από την δεκαετία του ‘80 αναπτύσσεται η μουσειοπαιδαγωγική και παρατηρείται

αυξημένη δραστηριότητα και ευαισθητοποίηση για την μουσειακή εκπαίδευση και τη δημιουργία
εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τα τελευταία χρόνια σχεδιάζονται, οργανώνονται και
υλοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα από τα ίδια τα μουσεία, τα οποία απευθύνονται στους
μαθητές πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο θεσμός των
προγραμμάτων αυτών προωθήθηκε καθώς παρέχει τη δυνατότητα για ερμηνεία και κριτική
προσέγγιση των αντικειμένων από τους ίδιους τους μαθητές με προεκτάσεις διάφορες στην
ιστορική περίοδο του αντικειμένου. (Ανδρέου,1996,18). Τα μουσεία έχουν αρκετά σημαντικά
πλεονεκτήματα, γεγονός που ενδυναμώνει τον εκπαιδευτικό τους ρόλο. Τα πλεονεκτήματα
συνοψίζονται στα ακόλουθα: έχουν αντικείμενα, ετοιμάζουν εκθέσεις, προσφέρουν δυνατότητες
για συμμετοχή και επικοινωνία.
Πιο αναλυτικά34:
 ∆ιαθέτουν πρωτότυπο υλικό και αποτελούν κατάλληλη μέθοδο για την απόκτηση της
ιστορικής γνώσης, αλλά και την εισαγωγή των μαθητών στην ιστορική μέθοδο.
 Καλλιεργείται η κριτική σκέψη με ευρύτερες προεκτάσεις στο πολιτισμικό και φυσικό
περιβάλλον.
 Παρουσιάζουν τα αντικείμενα στην τρισδιάστατη μορφή τους. Τα αντικείμενα είναι πιο
ελκυστικά από τις γραπτές πηγές, ή τις προφορικές μαρτυρίες, ή τα ακουστικά μέσα.
 Έχουν την δυνατότητα να εκτίθενται, ένα μέσο που κάνει τα τρισδιάστατα αντικείμενα πιο
ελκυστικά.
 Παρέχουν την δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των αντικειμένων και των επισκεπτών, γι’
αυτό και δίνουν στους επισκέπτες την ευκαιρία να λάβουν ενεργό ρόλο σε προγράμματα
με συγκεκριμένο περιεχόμενο και στόχους, ή σε εκθέσεις επίλυσης προβλήματος, όπου
τα αντικείμενα χρησιμοποιούνται ως προσχήματα ή επεξηγήσεις. (Αντζουλάτου και
Ρετσίλα,1984,25)

34
Βλ. Ξανθάκου Γ., «Εκπαιδευτικές δραστηριότητες και προγράμματα διασύνδεσης σχολείου και μουσείου» στην
ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.pee.gr/e27_11_03/sin_ath/mer_c_th_en_iv/xsanthaki_naxopoulos.htm
Σελίδα 83

Στην Ελλάδα, όπου η μουσειοπαιδαγωγική έχει πρόσφατη ιστορία, προκύπτει επιτακτική

η ανάγκη διερεύνησης του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της στο σύγχρονο μουσείο, το οποίο
επιδιώκει να θέσει στο επίκεντρο των εργασιών του τον άνθρωπο. Παράλληλα, τίθεται βασική
αρμοδιότητα του μουσείου η ανάπτυξη δραστηριοτήτων επικοινωνίας με εκπαιδευτικές προθέσεις
για το κοινό. Η αντίληψη σύμφωνα με την οποία, απώτερος στόχος και βασική αποστολή του
μουσείου είναι η εκπαίδευση δεν πρέπει να θεωρείται ως πρόταση που απαξιώνει τις μουσειακές
λειτουργίες όπως τη συλλογή, τη διατήρηση, κ.λπ. (Ζαφειράτου,2000,67) Η εκπαιδευτική
αποστολή του μουσείου προϋποθέτει, σε κάθε περίπτωση, τη συνεργασία διαφορετικών
ειδικοτήτων και επιστημονικών κατευθύνσεων, μεταξύ των οποίων η μουσειοπαιδαγωγική
διεκδικεί, δικαιολογημένα μια ισότιμη θέση. (Βέμη,2006,45)
Σήμερα τα μουσεία είναι χώροι που δημιουργείται και συντηρείται η τέχνη, διασώζεται η
πολιτιστική κληρονομιά, διευρύνεται ο ρόλος του καλλιτέχνη και των έργων τέχνης. Τα στοιχεία
που χαρακτηρίζουν τη διαχρονικότητα των μουσείων και τα καθιστούν σημαντικούς χώρους
πολιτισμικής αναφοράς για το κοινό είναι: α) η ισχύς της φυσικής παρουσίας των ατόμων στο
χώρο του μουσείου, β) η δυνατότητα να κανονίζει κάποιος το ρυθμό μάθησής του, γ) η
προσωπική επαφή με τα εκθέματα, δ) η εστίαση της προσοχής σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα του
ατόμου, ε) η ευχαρίστηση που προσφέρει η βιωματική προσέγγιση μέσα σε μία άνετη και χαλαρή
ατμόσφαιρα. Το μουσείο είναι ο βασικός και πιθανόν ο σημαντικότερος χώρος επαφής και
επικοινωνίας του κοινού με την ιστορία (Καλούρη και Αντωνοπούλου,1988,23). Τα μουσεία που
ιδρύονται στην ελληνική επαρχία, αντίθετα από πολλά ξένα, είναι ζωντανοί οργανισμοί που
εμπλουτίζονται συνεχώς. Ως χώροι συλλεκτικής αποθήκευσης και καλαίσθητης παρουσίασης των
εκθεμάτων, τα μουσεία γίνονται όλο και περισσότερο πολιτιστικά κέντρα με δραστηριότητες που
στοχεύουν στην προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς με κάθε είδους εκδηλώσεις στις περιοχές,
όπου εδρεύουν (Τσαραβόπουλος και Ραφτοπούλου,1984,30). Η ενσωμάτωση ενός μουσείου στις
τοπικές κοινωνίες προσφέρει ουσιαστικά τη δυνατότητα πολιτιστικής παρέμβασης, μιας
παρέμβασης που επιδιώκει να αποτελέσει το κέντρο της πνευματικής, εκπαιδευτικής και
κοινωνικής ζωής κάθε τόπου. Η ύπαρξη ενός κοινού κώδικα συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών
τύπων μουσείων συμβάλλει καθοριστικά στην ανάδειξή τους και στην τόνωση της ταυτότητας
κάθε λαού. Τα μουσεία επιδιώκουν με ποικίλους τρόπους, όπως είναι: η ιδιαίτερα επιμελημένη
κτιριακή υποδομή, οι πολλαπλές και υψηλού επιπέδου παρεχόμενες υπηρεσίες, οι πρωτότυπες
εκθεσιακές προτάσεις, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, καθώς και η συστηματική προβολή τους
στα Μ.Μ.Ε., να πείσουν για τον ψυχαγωγικό και μορφωτικό τους χαρακτήρα. Όλα τα παραπάνω
τους προσδίδουν μια καίρια θέση στην πολιτιστική ζωή της περιοχής και της χώρας τους και
επιπλέον ζωτικό τμήμα της τουριστικής βιομηχανίας του τόπου τους. (Κόκκινος και Αλεξάκη,2002,
68)
Σελίδα 84

Η επικοινωνία στο μουσείο είναι σημαντική ως συνισταμένη τόσο του εξωτερικού όσο και
του εσωτερικού περιβάλλοντος του. Η ολιστική προσέγγιση του μουσείου (Hooper
Greenhill,1999) αναφέρεται στην επικοινωνία που επιτυγχάνεται μέσα από την εξέταση κάθε
παραμέτρου του μουσείου (όπως τη λειτουργία του ιδρύματος, την εικόνα του μουσείου, τη γενική
εικόνα που αποκτά ο επισκέπτης). Η εικόνα αυτή περιλαμβάνει, τα κτήρια, τα καταστήματα, το
πωλητήριο, ακόμα και τις τουαλέτες, τους χώρους ανάπαυσης και ψυχαγωγίας, τους χώρους
διαλέξεων και σεμιναρίων, τα εποπτικά μέσα. Τόσο τα εσωτερικά όσο και τα εξωτερικά
χαρακτηριστικά του μουσείου επιδρούν στη συνολική εικόνα του. Επιπλέον, η συμπεριφορά και οι
δραστηριότητες του προσωπικού του μουσείου, από το διευθυντή μέχρι το τελευταίο μέλος που
εργάζεται στο χώρο του είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη μάθηση και τη γενική ατμόσφαιρα
του ιδρύματος. Η προσοχή πρέπει να δίνεται στην άνεση του επισκέπτη, στον προσανατολισμό
και στη γενικότερη υποδοχή και ξενάγηση του, ώστε όλες οι παράμετροι να συνθέτουν μία
μοναδική εμπειρία για τον επισκέπτη. Η ολιστική θεώρηση του μουσείου είναι μια προσέγγιση,
που εμπεριέχει όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την ιδανική εικόνα του μουσείου, εφόσον η
εμπειρία που αποκτά ο επισκέπτης επηρεάζεται από όλους τους παραπάνω παράγοντες. Η
αρχιτεκτονική για παράδειγμα του μουσείου αποτελεί μέσο οπτικής επικοινωνίας,
αναδεικνύοντας, όχι μόνο τους δημιουργούς της, αλλά και το κοινό πλαίσιο μέσα στο οποίο
διαμορφώνεται. (Munissi,1988,10-14). Το κτήριο αφενός αποτελεί το περίβλημα για την ανάδειξη
των εκθεμάτων και αφετέρου το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται οι επισκέπτες.
Παρατηρείται μια σχέση αλληλεξάρτησης ανάμεσα στην αρχιτεκτονική του μουσείου και τα
εκθέματα, η οποία με την σειρά της επηρεάζει σημαντικά τη συμπεριφορά των επισκεπτών.(
Kimmel and Manes,1972,17-19) Μέσα στο μουσείο οι επισκέπτες συνήθως επιζητούν την
ασφάλεια και την οικειότητα που τους παρέχει ο προσανατολισμός του χώρου. Το ενδιαφέρον
του κοινού να επισκεφτεί μια αίθουσα πολλές φορές εξαρτάται από το πόσο ελκυστική μπορεί
αυτή να χαρακτηριστεί. Αυτή η σχέση ενδιαφέροντος-έλξης μπορεί να θεωρηθεί αμφίδρομη.
Όταν μάλιστα το ενδιαφέρον για κάποια συλλογή ή εκθέματα προϋπάρχει τότε δημιουργείται μια
ικανοποιητική σχέση κόστους-ανταμοιβής για τους επισκέπτες. (Λαπουρτάς και ∆ημητράκη,87-
93)
5.2 Ο ρόλος και οι προοπτικές των Λαογραφικών Μουσείων αναφορικά με τα άτομα

με αναπηρίες.
Σε μια κοινωνία, όπου τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα Άτομα με Αναπηρίες

(ΑμεΑ) είναι πολλά, ίσως με μια επιφανειακή ματιά να μη φαντάζει πρώτης προτεραιότητας η
πρόσβαση και η ανεμπόδιστη ανάπτυξή τους στους χώρους των μουσείων. Με δεδομένη όμως,
την παραδοχή ότι τα μουσεία αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους φορείς μετάδοσης της
γνώσης και έναν από τους κυριότερους παράγοντες κοινωνικοποίησης του ατόμου, γίνεται
αντιληπτό πως οι δράσεις που αναπτύσσονται σ’ αυτά αντικατοπτρίζουν την ευρύτερη κοινωνική
Σελίδα 85

πολιτική που λαμβάνεται ή οφείλεται να ληφθεί. Τα Άτομα με Αναπηρίες, ως μέρος της κοινωνίας
που δημιουργεί πολιτιστικά αγαθά, συμμέτοχοι και συνδημιουργοί, έχουν το απαράβατο δικαίωμα
της πρόσβασης σε αυτά (Παγκόσμια ∆ιακήρυξη Ανθρωπίνων ∆ικαιωμάτων, Άρθρο 27).
Θα πρέπει όχι μόνο να προσεγγίσουμε κοινωνιολογικά το θέμα αλλά να καταπιαστούμε

με ζητήματα πρακτικής, οργάνωσης και λειτουργίας και να διερευνήσουμε τι προοπτικές
υπάρχουν, ούτως ώστε τα μουσεία να επιτελέσουν στο ακέραιο το ρόλο τους. Αφενός πρέπει να
μελετηθεί το πολιτιστικό γίγνεσθαι μιας περιοχής, για την οποία δεν έχουν διενεργηθεί αρκετές
μελέτες και έρευνες και αφετέρου να καταδειχθεί πόσο μεγάλη ανάγκη υπάρχει να επιτελούν τα
μουσεία τον κοινωνικό, εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό τους προορισμό και ρόλο σε μια περιοχή,
που βρίσκεται μακριά από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων, όπου η κρατική αρωγή δεν είναι
επαρκής. Τα λαογραφικά μουσεία παρουσιάζουν μεγάλη εγγύτητα, λόγω θέματος, στη σύγχρονη
ζωή και έτσι είναι τα πιο προσιτά γεωγραφικά και θεματικά εγγύτερα, αν και όχι αναγκαστικά
προσβάσιμα, προς επίσκεψη μουσεία για τα ΑμεΑ. Στόχος είναι να διερευνηθούν οι δυνατότητες
και προοπτικές που υπάρχουν στους χώρους αυτούς, μουσεία και συλλογές, ούτως ώστε τα
ΑμεΑ να μπορέσουν να έχουν πρόσβαση, και το πως μπορούν αυτοί οι χώροι να
μετασχηματιστούν σε πόλους πολιτιστικής ανέλιξης των ΑμεΑ, αλλά και όλων των κατοίκων
συνεκδοχικά. Πρωταρχικά εξετάζεται επισταμένως η όλη κατάσταση που επικρατεί στα
λαογραφικά μουσεία. Τα ζητήματα που τίθενται από μουσειολογικής απόψεως είναι πολλά και το
κυριότερο είναι το κατά πόσο μπορούμε να μιλάμε για μουσεία, κανόνες και πρότυπα που πρέπει
να τεθούν για την πρόσβαση σε ΑμεΑ, όταν οι χώροι αυτοί δεν είναι πιστοποιημένα ιδρύματα, με
τις απαιτούμενες προδιαγραφές και δεν εξασφαλίζουν όσα ορίζονται από τις διεθνείς συμβάσεις
και την εθνική νομοθεσία. ∆ύο ακανθώδη, λοιπόν, από τη φύση τους ζητήματα τίθενται από
κοινού προς διαπραγμάτευση, τα λαογραφικά μουσεία και τα ΑμεΑ.
5.3 Μουσειακή εκπαίδευση και άτομα με ειδικές ανάγκες
Η εξασφάλιση ίσων δυνατοτήτων και ευκαιριών σε όλες τις κατηγορίες του πληθυσμού
καθίσταται αναγκαία, ώστε τα άτομα να μπορούν να απολαμβάνουν τα πολιτιστικά αγαθά, να
διευρύνουν τις γνώσεις τους και να αναπτύσσουν την προσωπικότητα τους. Η συμμετοχή των
ατόμων με ειδικές ανάγκες σε όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού γίγνεσθαι, όπως επίσης η
πρόσβαση στην ενημέρωση, η ικανότητα συνεργασίας, η απόκτηση επικοινωνιακών δεξιοτήτων
και εμπειριών, θα πρέπει να τίθενται στόχοι άμεσης προτεραιότητας. Η εκπαίδευση στο μουσείο
είναι μια διαδικασία, η οποία στηρίζεται σε ενεργητικές μεθόδους μάθησης, ανάλογα με τις
ανάγκες και τις δυνατότητες των ατόμων. Κατά συνέπεια, όταν γίνεται αναφορά στην
«εκπαίδευση στα μουσεία», εννοείται εκπαίδευση για όλους, ανεξάρτητα από φύλο, ηλικία,
καταγωγή και όποια άλλη διάκριση. (Βελιώτη και Γεωργόπουλου,1997,34). Συμπερασματικά,
Σελίδα 86

κρίνεται σκόπιμη η οργάνωση μιας εκπαίδευσης για άτομα με ή χωρίς ειδικές ανάγκες στο
μουσείο που να βασίζεται στις ακόλουθες κατευθυντήριες αρχές:
α) Τη διεπιστημονικότητα
β) Την ανάπτυξη κριτική σκέψης
γ) Τη δημιουργία ευκαιριών για ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων μέσα στο μουσείο
Τα μουσεία ως παράγοντες ανάδειξης του πολιτιστικού και του κοινωνικού επιπέδου μιας
χώρας, λαμβάνουν εξέχουσα σημασία ιδιαίτερη στους τομείς της ιστορίας, της παράδοσης, των
τεχνών, κ.λπ. Για να είναι προσιτά και προσβάσιμα σε όλα τα άτομα θα πρέπει να διαθέτουν τις
παρακάτω βασικές παροχές:
 Να υπάρχουν θέσεις στάθμευσης για τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

 Να υπάρχει χώρος ελεύθερος, κατά προτίμηση στεγασμένος, για στάση μικρού
αυτοκινήτου μπροστά στην είσοδο για την αποβίβαση ή την επιβίβαση των ατόμων με
ειδικές ανάγκες.
 Μια είσοδος, κατά προτίμηση η κύρια, να είναι κατάλληλη για αμαξίδια και να υπάρχει
χώρος όπου θα διατίθενται αμαξίδια σε όσους ζητήσουν.
 Σε όλους τους χώρους του μουσείου να υπάρχουν διαδρομές, τουλάχιστον 1,5 μ. πλάτος
ελεύθερες εμποδίων, κεκλιμένα επίπεδα, κατάλληλοι κατασκευασμένοι ανελκυστήρες
εφόσον υπάρχουν όροφοι, άπλετος φωτισμός, χρωματικές διαφορές στα κουφώματα, τα
έπιπλα, τα εμπόδια κ.λπ.
 Τα ευρήματα να είναι κατάλληλα τοποθετημένα, ορατά από όλους με επεξηγηματικές
πινακίδες, εύκολα προσεγγίσιμες, σύντομες, χωρίς αντανακλαστικό υλικό και με μεγάλα
γράμματα.
 Να υπάρχουν χώροι υγιεινής με εξοπλισμό κατάλληλο για τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
 Οι τηλεφωνικές συσκευές και οποιοσδήποτε άλλος εξοπλισμός να μπορούν να
χρησιμοποιηθούν από όλους τους επισκέπτες.
 Ο περιβάλλων χώρος να είναι προσεγγίσιμος.
 Να υπάρχει σήμανση ώστε να είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι οι χώροι.
 Απαιτείται, επίσης, αστική υποδομή στην εξυπηρέτηση των ατόμων με ειδικές ανάγκες,
συντονισμένη συνεργασία ατόμων διαφόρων ειδικοτήτων, εκπαίδευση του προσωπικού
φύλαξης.
Τα μουσεία προσφέρονται για την αξιοποίηση πολύπλευρων και ιδιαίτερων σωματικών,

ψυχικών και διανοητικών δυνατοτήτων που διαθέτουν άτομα και ομάδες ανεξάρτητα από
ιδιαίτερες προσωπικές ανάγκες και χαρακτηριστικά. Η χρήση και η ερμηνεία μουσειακών
Σελίδα 87

αντικειμένων με ιστορικό προσανατολισμό δύναται να καλλιεργήσει την κριτική και τη δημιουργική

σκέψη με συνεπακόλουθο τη δημιουργική αξιοποίηση του πολιτιστικού και φυσικού
περιβάλλοντος. Το μουσείο διαμορφώνει ένα γόνιμο παιδευτικό περιβάλλον, διότι είναι χώρος με
έντονο κοινωνικό, εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα, που ενθαρρύνει τις κοινωνικές
σχέσεις ατόμων και ομάδων πέρα από διακρίσεις. (∆άλκος,2000,56)
5.4 Ο ρόλος του μουσείου στην ιστορική εκπαίδευση
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα μεταμορφώνουν το μουσείο σε ανοικτό, πολιτιστικό και

εκπαιδευτικό ίδρυμα, σε έναν οργανισμό μάθησης και ψυχαγωγίας. Εκπαιδευτικά προγράμματα
μέσα σε μουσειακούς χώρους σηματοδότησαν την έναρξη μιας νέας περιόδου στη ζωή αρκετών
μουσείων στην Ευρώπη, την Αμερική αλλά και την Ελλάδα.35 Τα εκπαιδευτικά προγράμματα δεν
διαχωρίζονται από τη διδασκαλία, αφού έρχονται να ενισχύσουν όσα διδάσκονται στη τάξη. Τα
εκπαιδευτικά προγράμματα των μουσείων φαίνεται ότι κυρίως στοχεύουν να κάνουν το μουσείο
χώρο ελκυστικό για τους νέους και να ενισχύσουν τον κοινωνικό και εκπαιδευτικό τους ρόλο. Η
παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού σε κάθε μουσείο με βάση τις σύγχρονες παιδαγωγικές αρχές, η
ελκυστική παρουσίαση των εκθεμάτων και η αξιοποίηση των εφαρμογών των νέων τεχνολογιών (
κατάλληλος φωτισμός, σύγχρονα οπτικό-ακουστικά αναπαραστάσεις χώρων κ.α.) για την
καταλληλότερη προβολή τους συμβάλλουν στη διεύρυνση του θεσμού του μουσείου και στην
ανάδειξή του. (Γκράτζιου,1990,27)
5.5 GIS εφαρμογές
Οι GIS εφαρμογές που σχετίζονται με τον πολιτισμό, τις θέσεις ιστορικής σημασίας, τις
αρχαιολογικές θέσεις, τα λαογραφικά αλλά και αθλητικά δρώμενα της τοπικής κοινωνίας
προσαρμόζονται στις ανάγκες της εκάστοτε περιοχής και του εκάστοτε φορέα (δήμος, φορέας
διαχείρισης πολιτισμικών θέσεων, τοπικοί σύλλογοι, κτλ). Παρά τη ραγδαία αύξηση της
διείσδυσης του Internet στη χώρα μας χάρη στα ευρυζωνικά δίκτυα, η σημαντικότατη πολιτιστική
και ιστορική κληρονομιά σε πολλές πόλεις της Ελλάδας δεν έχει έως σήμερα αξιοποιηθεί κατά
τρόπο που να ενισχύει τη διεθνή εικόνα, αλλά και ειδικότερα την προώθηση και προβολή
πολιτιστικών εκδηλώσεων, εναλλακτικών μορφών τουρισμού, αθλητισμού και ψυχαγωγίας ως
μείζονα δραστηριότητα στη τοπική κοινωνία. Ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, με πολλαπλές
αρνητικές συνέπειες για την τοπική κοινωνία είναι η απουσία μιας κεντρικής πηγής
πληροφόρησης και διαχείρισης που να σχετίζεται με τα πολιτιστικά, τουριστικά και αθλητικά

35
Βλ. Σ. Γελαδάκη « Πανεπιστημιακά Μουσεία Εκπαίδευσης» στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://
www.elemedu.upatras.gr

Σελίδα 88

δρώμενα της περιοχής. Αυτό έχει ως συνέπεια πολλές φορές οι ίδιοι οι κάτοικοι να στερούνται
πληροφόρησης, σχετικά με την διοργάνωση και τα δρώμενα της πόλης τους. Το σύστημα δίνει
την δυνατότητα πολυκαναλικής διάθεσης πληροφοριών στον τομέα του πολιτισμού με εργαλεία
ηλεκτρονικής συμμετοχής για τον πολίτη και εργαλεία διαχείρισης για τις τοπικές αρχές και τους
κοινωνικούς εταίρους. Προσφέρει real –time αναμετάδοση εκδηλώσεων, άμεση, πολυκαναλική
και προσωποποιημένη ενημέρωση στους χρήστες του, σχετικά με την ακριβή τοποθεσία, τον
χρόνο, το είδος και τις μεταβολές των τοπικών πολιτιστικών, τουριστικών και αθλητικών
εκδηλώσεων. Το σύστημα εναρμονίζεται με τις υφιστάμενες ψηφιακές υπηρεσίες που ενδέχεται
να λειτουργούν στο δήμο. Η δικτυακή γεωγραφική πλατφόρμα που αναπτύσσεται διευκολύνει
τους δημότες τόσο στην παρακολούθηση των εξελίξεων της τοπικής κοινωνίας, όσο και στην εξ
αποστάσεως ζωντανή παρακολούθηση των εκδηλώσεων. Παρέχει ένα πλήρες και διαδραστικό
περιβάλλον (web-tv, sms, forum, κ.ά.) που καλύπτει οποιαδήποτε ανάγκη επικοινωνίας φυσικών
ή νομικών προσώπων με τον ∆ήμο για θέματα πολιτιστικού, τουριστικού και αθλητικού
ενδιαφέροντος. Ενδεικτικά αναφέρεται η ανακοίνωση μίας συναυλίας, ενός φεστιβάλ, αθλητικών
αγώνων, το αίτημα ενός συλλόγου για παραχώρηση του δημοτικού θεάτρου ή μιας αθλητικής
εγκατάστασης, η online αναμετάδοση μίας εκδήλωσης μέσω internet και η ψηφιακή καταγραφή
της για αναμετάδοση μέσω του webTV του ∆ήμου.
Το σύστημα παρέχει πρωτοποριακές υπηρεσίες διαδραστικότητας, όπως η επιλογή των

σημείων πραγματοποίησης ενός γεγονότος, ή των σημείων που διατίθενται (από τον ∆ήμο,
άλλους φορείς ή και ιδιώτες) για τη διεξαγωγή πολιτιστικών δρώμενων, αλλά και υπηρεσίες
προσωποποιημένης τηλεειδοποίησης σε περιπτώσεις μεταβολής των συνθηκών. Επίσης, δίνει
την δυνατότητα στον ενδιαφερόμενο να γνωρίζει άμεσα τους διαθέσιμους χώρους εκδηλώσεων,
την χρονική διαθεσιμότητά τους και τους όρους χρήσης ώστε να μπορεί άμεσα να προβεί σε
αίτηση παραχώρησης. Η αίτηση διεκπεραιώνεται μέσα από το ίδιο το σύστημα ή και σε
συνεργασία με συνεργαζόμενους σχετικούς φορείς και ο ενδιαφερόμενος ενημερώνεται στο
άμεσο διάστημα για την εξέλιξη της αίτησής του αλλά και για τυχόν μελλοντικές μεταβολές.
Για το Κοργιαλένειο Μουσείο πιστεύω ότι θα ήταν καλή ιδέα η δημιουργία ενός
συστήματος πληροφοριών για την διαχείριση και την ανάλυση των χαρακτηριστικών του
μουσείου. Θα μπορούσε επίσης να ενταχθεί σε κάποιο επιχειρησιακό πρόγραμμα της τοπικής
κοινωνίας και να συγχρηματοδοτηθεί από εθνικούς, τοπικούς και εθελοντικούς πόρους. Τα
προσδοκώμενα οφέλη αυτής της εφαρμογής κρίνονται πολύ σημαντικά εφόσον θα εισάγει της
νέες τεχνολογίες κυρίως σε τοπικό επίπεδο αλλά και παγκοσμίως με αποτέλεσμα τη βελτίωση της
επικοινωνίας και της ποιότητας της εξυπηρέτησης που θα λαμβάνουν τόσο οι πολίτες και οι
επιχειρήσεις από τους ∆ήμους αλλά και οι επισκέπτες του νησιού.
Στην εποχή μας έχει πλέον συντελεστεί η καταστροφή κάθε παραδοσιακής μορφής βίου
και έχει αντικατασταθεί από τον αστικό τρόπο ζωής. Η ισορροπία υπαίθρου-πόλης έχει
Σελίδα 89

διασαλευτεί υπέρ της πόλης και του αστικού βίου που συνεπάγεται και την απόλυτη κυριαρχία
της τεχνολογίας. Ωστόσο τις τελευταίες δεκαετίες ως αντιστάθμισμα στην παγκοσμιοποίηση
διαπιστώνεται πραγματική στροφή και ενδιαφέρον της ανθρωπότητας προς την διάσωση,
ανακάλυψη και μελέτη του παραδοσιακού πολιτισμού και την αποκατάσταση της διασαλευμένης
ισορροπίας υπαίθρου- πόλης. Σήμερα η εθνογραφική επιστήμη εργάζεται εντατικά και εκτατικά
και δεν είναι τυχαία η αύξηση της ίδρυσης Λαογραφικών Μουσείων, Συλλογών, πολιτιστικών
συλλόγων και σωματείων που στόχο έχουν τη διάσωση και διαφύλαξη της παραδοσιακής
κληρονομιάς κάθε τόπου36.
5.6 Υπάρχουσα κατάσταση
5.6.1 Σε εθνικό επίπεδο
Στην Ελλάδα τα Μουσεία του νεώτερου Ελληνισμού, τα λαογραφικά και εθνογραφικά

ανήκουν κυρίως σε ιδιωτικούς φορείς και τα περισσότερα- εφόσον το επιθυμούν- εποπτεύονται
από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Μόνο τα εθνικά Μουσεία, το Μουσείο
Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης στην Αθήνα, το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας στη
Θεσσαλονίκη και το Μουσείο των Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων- Συλλογή Φοίβου
Ανωγειανάκη στην Αθήνα, είναι Νομικά Πρόσωπα ∆ημοσίου ∆ικαίου. Αντίστοιχα Μουσεία έχουν
συσταθεί με τη μορφή των Ιδρυμάτων και Κληροδοτημάτων, όπως το Πελοποννησιακό
Λαογραφικό Ίδρυμα, το Μουσείο Μπενάκη, το Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου κ.α. Τα
περισσότερα από τα ελληνικά λαογραφικά μουσεία, είναι προσαρτημένα σε σωματεία, συλλόγους
και εταιρείες μη κερδοσκοπικές και είναι Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ∆ικαίου (Ν.Π.Ι.∆). Τα
Λαογραφικά Μουσεία και οι Μουσειακές Συλλογές διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο στην
ευαισθητοποίηση και πληροφόρηση των πολιτών και για τη θέση της χώρας μας στην
Ευρωπαική Ένωση. Το ευρύ ελληνικό κοινό είναι συναισθηματικά δεμένο με τα Μουσεία και τα
Μουσεία μπορούν να ενδυναμώσουν την πανευρωπαϊκή συνείδηση των εθνών-κρατών και να
καταδείξουν ότι η ευρωπαϊκή ταυτότητα δεν αμφισβητεί ούτε καταργεί την εθνική–τοπική, απλά
την διευρύνει. (Αντζουλάτου και Ρετσίλα,1991,22)

36
http://www.avmap.gr/gis-culture
Σελίδα 90

5.6.2 Κυρίαρχα προβλήματα
Η εθνογνωσιακή στροφή προς το πρόσφατο παρελθόν, άμυνα προς την

παγκοσμιοποίηση, θέτει ορισμένα προβλήματα αξιολογήσεων, ιεραρχήσεων, σαφέστερων
προσδιορισμών, στόχων και μεθόδων. Πλέον ο ερασιτεχνικός ζήλος είναι ανεπαρκής. Η
ταχύρυθμη ανάπτυξη της μουσειολογίας και μουσειογραφίας σε διεθνή κλίμακα δημιούργησε και
καθιέρωσε νέες πραγματικότητες, νέα κριτήρια, μεθόδους και στόχους που άφησαν πίσω όχι
μόνο την ευρύτερα διαδομένη τουριστική εικόνα των μουσείων αλλά και τις παλιές επιστημονικές
αντιλήψεις για τη μορφή, το έργο και τους σκοπούς των Μουσείων.
Σύμφωνα με τον ορισμό του ∆ιεθνούς Συμβουλίου Μουσείων Μουσείο «είναι ένα
ίδρυμα μόνιμο, μη κερδοσκοπικό, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της,
ανοικτό στο κοινό. Το Μουσείο κάνει έρευνες σχετικές με τα υλικά τεκμήρια του ανθρώπου
και περιβάλλοντός του, τα συλλέγει, τα διατηρεί, τα κοινοποιεί και ιδίως τα εκθέτει για
μελέτη, παιδεία, ψυχαγωγία» Η εφαρμογή του ορισμού αυτού, διεθνώς αποδεκτού, στη
σημερινή ελληνική πραγματικότητα μας δίνει τη δυνατότητα μιας ηρεμότερης αξιολόγησης
καταστάσεων που είναι αναγκαία αν ο ζήλος πρέπει να μετατραπεί σε έργο με τη δημιουργική
πλαισίωση και καθοδήγηση των ερασιτεχνικών προσπαθειών από τους ειδικούς. Καθένας όρος
του ορισμού αυτού θέτει κι ένα ερώτημα σε όσους επιδιώκουν τη δημιουργία ή ασχολούνται με
την οργάνωση εθνογραφικών μουσείων.
Κυρίαρχο πρόβλημα διαπιστώνεται ότι δεν είναι σαφής ο χαρακτήρας των φορέων που
ασχολούνται με θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο κάθε φορέας
δεν έχει επαρκή αντίληψη για το χαρακτήρα και τις δυνατότητές του. Οι έννοιες Μουσείο και
Μουσειακή Συλλογή συγχέονται και η έλλειψη διάκρισης εμποδίζει την ανάπτυξη και επίτευξη των
στόχων και των δυνατοτήτων του κάθε φορέα. Το Μουσείο, σύμφωνα πάντα με το άρθρο 3 του
Καταστατικού του I.C.O.M, είναι στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτό
στο κοινό. Ωστόσο ένας μεγάλος αριθμός Μουσείων και κυρίως τοπικών Μουσειακών Συλλογών
λειτουργούν περιστασιακά, εποχιακά, κατά τη διάρκεια κυρίως του καλοκαιριού, με περιορισμένο
ωράριο λειτουργίας, καθώς δεν διαθέτουν το κατάλληλο δυναμικό για να στηρίξουν τη λειτουργία
τους. Τα περισσότερα λειτουργούν ως επιμελημένοι, λιγότερο ή περισσότερο αποθηκευτικοί
χώροι ή ως απλά εκθετήρια. Η κτιριακή υποδομή είναι προβληματική καθώς το καθεστώς
ποικίλει. Σε κάποιες περιπτώσεις τα κτίρια που φιλοξενούν τα Λαογραφικά μουσεία ή τις
Μουσειακές Συλλογές είναι ιδιόκτητα, άλλοτε είναι παλαιά κτίσματα, που έχουν υποστεί μια
σχετική αναπαλαίωση αλλά όχι ικανή ώστε να μη πολλαπλασιάζει τα προβλήματα (στατική,
ασφάλεια, συνθήκες φωτισμού, υγρασίας κτλ.). Σε άλλες περιπτώσεις οι χώροι που φιλοξενούν
τις συλλογές είναι ενοικιασμένοι, η χρησιμοποιούνται περιοδικά σε άλλες περιπτώσεις πρόκειται
για αποθήκες στην κυριολεξία, παλιών τοπικών συνεταιρισμών ή άλλοι βοηθητικοί χώροι της
Σελίδα 91

κοινότητας. Όπως και να έχει το κτιριακό καθεστώς που σήμερα ισχύει ελάχιστα διασφαλίζει τη
μονιμότητα και τη διάρκεια των Λαογραφικών συλλογών στο χώρο και το χρόνο.
Συνεχίζοντας την ανάλυση του ορισμού διαπιστώνουμε ότι το Μουσείο “ερευνά” καθώς
είναι ένα ερευνητικό κέντρο με αντικείμενο σπουδής του τα υλικά τεκμήρια, τα αντικείμενα που
ως υλικά κατάλοιπα έχουν τη δύναμη να ανασυνθέσουν την ανθρώπινη πορεία στον πλανήτη ,
την ιστορία, τον πολιτισμό του. Η έρευνα είναι έργο ειδικών επιστημόνων: λαογράφων, ιστορικών,
εθνογράφων οι οποίοι πέρα από το πανεπιστημιακό τους πτυχίο έχουν μετεκπαιδευτεί στην
πρακτική εργασία της υπαίθρου και γνωρίζουν να συλλέγουν επί τόπου τεκμηριωμένα, με τις
αναγκαίες πληροφορίες, αντικείμενα. Ελάχιστα από τα Μουσεία ή της Μουσειακές Συλλογές που
λειτουργούν σήμερα στις μικρές κοινωνίες πραγματοποιούν επιστημονική Έρευνα. Η τεκμηρίωση
του υλικού τους είναι επιφανειακή καθώς στηρίζεται σε προφορικές μόνο μαρτυρίες των
δωρητών τους οι οποίες αν και είναι πολύτιμες ωστόσο δεν επαρκούν για μια αξιόλογη
τεκμηρίωση. Η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, καθώς διαπιστώνεται έλλειψη πόρων για τη
μόνιμη απασχόληση του, δημιουργεί προβλήματα τεκμηρίωσης, έρευνας, συντήρησης και
αξιοποίησης του υλικού, οργάνωσης και ανάδειξης των συλλογών. Ελάχιστα από τα ήδη
υπάρχοντα Μουσεία και Μουσειακές Συλλογές μπορούν να διατηρήσουν, να διαφυλάξουν από
κλοπή, φωτιά, υγρασία ακόμη και έντομα τα αντικείμενα τους, να κοινοποιήσουν, να
γνωστοποιήσουν με εκδόσεις, διαλέξεις, ημερίδες, συνέδρια την αξία των συλλογών τους.
Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους που τα Μουσεία κάθε είδους, επομένως και τα
Λαογραφικά, καλούνται σήμερα να επιτελέσουν είναι ο ρόλος του Μουσείου ως «παιδευτικού
μέσου». Τα Μουσεία, ως ιδρύματα πολιτισμού καλούνται να αναπτύξουν και την εκπαιδευτική
τους διάσταση καθώς είναι χώροι που διαφυλάττουν τις παραδόσεις, τον πολιτισμό, την ιστορία
και τις αξίες του παρελθόντος (Σπαθάρη και Μπεγλίτη,1994,74). Είναι γεγονός ότι η πλειοψηφία
των επισκεπτών των Μουσείων και των Μουσειακών Συλλογών είναι οι μαθητές όλων των
βαθμίδων της εκπαίδευσης, με μεγαλύτερο ποσοστό στους μαθητές της πρωτοβάθμιας
εκπαίδευσης. Τα περισσότερα από τα Μουσεία ή τις Μουσειακές Συλλογές προσφέρουν στις
σχολικές ομάδες που τα επισκέπτονται απλές, κατατοπιστικές ξεναγήσεις. Ελάχιστα από τα
Λαογραφικά Μουσεία που λειτουργούν είναι σε θέση να οργανώσουν ειδικά εκπαιδευτικά
προγράμματα με συγκεκριμένη θεματολογία, μέσα από τα οποία οι μαθητές θα αξιοποιήσουν
γόνιμα την επίσκεψή τους στο χώρο αποκομίζοντας γνώσεις και εμπειρίες. Η έλλειψη
εξειδικευμένων Μουσειοπαιδαγωγών και Εμψυχωτών με επαγγελματική σχέση με τα Μουσεία
αποτελεί τροχοπέδη στην εκπαιδευτική δράση που οφείλουν να αναπτύσσουν. Επομένως και ο
ρόλος του Μουσείου ως χώρος εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας μένει αναποτελεσματικός. Ο
υπομνηματισμός με τις απαραίτητες πληροφορίες για τους χώρους και τα αντικείμενα είναι κατά
πλειοψηφία ελλιπέστατος στην ελληνική γλώσσα, πόσο μάλλον σε άλλες γλώσσες της
ευρωπαϊκής κοινότητας, ώστε η πρόσβαση στον επισκέπτη κάθε επιπέδου και εθνικότητας να
είναι εύκολη και ενδιαφέρουσα. Το Κοργιαλένειο Μούσειο υστερεί στην προσβασιμότητα από
Σελίδα 92

ΑΜΕΑ, σε προσωπικό, σε ώρες λειτουργίας καθώς επίσης και στην εξωτερική του εικόνα που
εύκολα ο επισκέπτης ενώ πηγαίνει στη βιβλιοθήκη είναι δύσκολο να το παρατηρήσει.
5.6.3 Αιτίες των κυριάρχων προβλημάτων
Από τα σημαντικότερα αίτια των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα Λαογραφικά

Μουσεία και οι τοπικές Μουσειακές Συλλογές είναι η έλλειψη σχεδίου και συντονισμού από την
Κεντρική Εξουσία. Το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και η ∆ιεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού δεν
διαθέτει ακόμη μια ξεκάθαρη καταγραφή και κατηγοριοποίηση των Λαογραφικών Μουσείων και
των Μουσειακών Συλλογών της χώρας, γεγονός που δυσχεραίνει την ομαδοποίηση, διάκριση και
ανάπτυξη των φορέων. Όσο αφορά την αξιολόγησή τους δεν υφίστανται ακόμη μέθοδοι
πιστοποίησης και αξιολόγησης του έργου που κάθε τοπικό Μουσείο επιτελεί καθώς κυριαρχεί
ασάφεια για τις δράσεις, τα όρια και τα αποτελέσματα των δράσεων τους.
Τα περισσότερα Λαογραφικά Μουσεία και Μουσειακές Συλλογές υπάρχουν και

δραστηριοποιούνται αυτόνομα, προσπαθώντας κατ’ αρχήν να επιβιώσουν οικονομικά, καθώς
ελάχιστα επιχορηγούνται μόνιμα και σταθερά από το Υπουργείο Πολιτισμού. Αντλούν τους
απαραίτητους πόρους από διάφορους άλλους φορείς- Πολιτιστικούς Οργανισμούς των ∆ήμων,
κληροδοτήματα, χορηγίες, πενιχρά έσοδα από ποικίλες εκδηλώσεις-εισιτήρια -και τα περισσότερα
αδυνατούν να απασχολήσουν μόνιμο επιστημονικό προσωπικό. Συνήθως η δημιουργία ενός
τοπικού Λαογραφικού Μουσείου ή Μουσειακής συλλογής είναι συγκυριακή ή ευκαιριακή καθώς
δεν υπάρχει συνολικό πρόγραμμα ανάπτυξης αλλά και δικτύωσης μεταξύ τους. ∆εν αποτελούν
αυθύπαρκτες οντότητες και συνήθως προσδένονται κατ’ ανάγκη στο «άρμα» των πολιτιστικών
συλλόγων με αμφιβόλου ποιότητας και αξίας δράσεις. Η πληροφόρηση για ενδεχόμενα
ευρωπαϊκά προγράμματα είναι ελλιπέστατη και σχεδόν αδύνατη η αξιοποίησή τους.
(Λουκάτος,1978,67)
Η ίδρυση και η εξέλιξη ενός τοπικού Μουσείου γίνεται συνήθως με την ευαισθητοποίηση
των μελών της τοπικής κοινωνίας με καθαρά ρομαντική διάθεση και τα περισσότερα τοπικά
Μουσεία δεν εντάσσονται στην ευρύτερη ζωή της κοινότητας. Μετά τη συγκρότηση και την τελετή
των εγκαινίων τους μένουν ανενεργά. Ωστόσο η ύπαρξη και λειτουργία Λαογραφικών Μουσείων
και τοπικών Μουσειακών Συλλογών και η προσφορά τους στο πολιτιστικό οικοδόμημα κάθε
τόπου είναι σημαντικότατη καθώς η λειτουργία τους είναι συσπειρωτική για την τοπική κοινωνία
και μεταλαμπαδεύουν την τοπική παράδοση στις νεότερες γενιές, έστω και με δόσεις φολκλόρ ή
μαζικών εκδηλώσεων. Ένας τρόπος για να αναζωπυρωθεί η επτανησιακή παράδοση είναι η
προβολή βίντεο στο χώρο του μουσείου που θα μπορούσε να παρουσιάζει την προσεισμική
Κεφαλονιά τον τρόπο ζωής των Κεφαλλήνων, την παράδοση τους, τα ήθη και έθιμα,
παραδοσιακούς χορούς κ.α
Σελίδα 93

5.7 ∆ιερεύνηση επιλογής στρατηγικών στόχων επίλυσης κυρίων προβλημάτων και

αναβάθμισης του τομέα.
Είναι σαφές ότι τα προβλήματα του αντιμετωπίζουν σήμερα τα Λαογραφικά Μουσεία και
οι Μουσειακές συλλογές είναι πολλά και σημαντικά. Ωστόσο, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον των
φορέων διαχείρισης του Λαογραφικού πλούτου της Κεφαλονιάς για την επίλυση των κυρίαρχων
προβλημάτων και την αναβάθμιση του σημαντικότατου έργου που επιτελούν. Η παρούσα έκθεση
προτείνει τους εξής στόχους αναβάθμισης του τομέα:
1. Η ολοκληρωμένη καταγραφή και αξιολόγηση των φορέων διαχείρισης λαογραφικού

πλούτου με σκοπό την αξιολόγηση των δυνατοτήτων και προοπτικών κάθε φορέα και την
αξιοποίηση των δραστηριοτήτων κρίνεται απαραίτητη.
2. Η εξεύρεση ικανοποιητικών πόρων για τη διασφάλιση των λειτουργικών εξόδων αποτελεί

στόχο υψίστης προτεραιότητας, καθώς τα Λαογραφικά Μουσεία και οι Μουσειακές Συλλογές δεν
παράγουν τους απαιτούμενους πόρους, ώστε να εξασφαλιστεί η λειτουργία τους και η ύπαρξή
τους στο χώρο και το χρόνο, καθώς η βιωσιμότητά τους δεν είναι αυτοσκοπός.
3. Εθνογραφική και λαογραφική έρευνα. Η έρευνα θα αφορά τις πληθυσμιακές ομάδες της
Κεφαλονιάς και τις ιδιαιτερότητες του πολιτισμού τους (παραδόσεις, ήθη-έθιμα, ενδυμασία,
επαγγελματικές απασχολήσεις, τοπικά προϊόντα). Η έρευνα αυτή αφενός θα καταγράψει και θα
διασώσει ανεκτίμητα στοιχεία πολιτισμού και αφετέρου θα αναδείξει κάποια τοπικά προϊόντα και
ήθη – έθιμα, που μπορούν να αποτελέσουν πηγές οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.
4. ∆ημιουργία δομών υποστήριξης φορέων πολιτισμού, ατόμων και ενώσεων νέων που
δραστηριοποιούνται α) σε θέματα πολιτιστικής, πολιτικής διαχείρισης πόρων πολιτισμικής
παράδοσης ή την ανάπτυξη καινοτόμων πολιτιστικών προϊόντων και υπηρεσιών β) στην
παραγωγή και διάθεση πιστοποιημένων αντιγράφων ή άλλων ειδών προς πώληση με χρήση
νέων τεχνικών και μεθόδων και αξιοποίηση νέων τεχνολογιών. γ) Στην ανάπτυξη καινοτομικών
προϊόντων παραγωγής C.D, κόμβων στο ∆ιαδίκτυο, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ψηφιακά
Μουσεία, πολιτιστικά πολυκέντρα, δ) στην ίδρυση βιοτεχνικών καλλιτεχνικών εργαστηρίων
(ψηφιδωτό- αγιογραφία- βιτρώ- κεραμική κ.α.).
5. Προστασία και ανάδειξη παραδοσιακών επαγγελμάτων (ξυλοτεχνία, λιθοξοϊκή,

αγγειοπλαστική, κεραμική, σιδηρουργία κ.α.)
Σελίδα 94

5.7.1 Επιλογή μέσων-δράσεων για επίτευξη στρατηγικών στόχων
1. ∆ικτύωση των Λαογραφικών Μουσείων και των Μουσειακών Συλλογών. ∆ημιουργία ή

ενίσχυση συλλογικών θεσμών συνεργασίας. Η ∆ικτύωση των φορέων διαχείρισης του
Λαογραφικού πλούτου των Επτανήσων μεταξύ τους και με αντίστοιχους φορείς: Τ.Ε.Ι, Ο.Τ.Α,
Πολιτιστικοί Σύλλογοι θα δώσει νέα δυναμική στους φορείς και θα αποτελέσει εφαλτήριο
αναβάθμισης του ρόλου και των δυνατοτήτων τους.
2. Ανάπτυξη δικτύου πολιτιστικών διαδρομών της Κεφαλονιάς για την επίσκεψη των
σημαντικών πολιτιστικών της αξιοθέατων και ένταξη των τοπικών Λαογραφικών Μουσείων
και Μουσειακών Συλλογών στις πολιτιστικές διαδρομές.
3. Προτεραιότητα στην ίδρυση μονογραφικών – θεματικών Λαογραφικών Μουσείων

(π.χ. Μουσείο του Σιταριού, Μουσείο της Ελιάς κτλ.) στη τοπική κοινωνία και ∆ικτύωσή
τους. Το Κοργιαλένειο Μουσείο και το Μουσείο Ελιάς μπορούν να δικτυωθούν μέσω internet
στο blog κάθε μουσείου να εμφανίζεται επιλογή και για το άλλο. Άλλος τρόπος είναι να
υπάρχει το έντυπο διαφημιστικό υλικό και στα δύο μουσεία και τέλος στη προβολή του κάθε
μουσείου να γίνεται αναφορά και στο άλλο.
4. Ανάπτυξη ολοκληρωμένων παρεμβάσεων και δικτύωσης των υποδομών προβολής

της τοπικής λαογραφικής και πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και της παραδοσιακής
παραγωγικής φυσιογνωμίας, με σκοπό την ενημέρωση, εκπαίδευση και προσέλκυση των
νέων που προέρχονται από τις περιοχές αυτές, αλλά και των εν δυνάμει επισκεπτών
κατοίκων αστικών κέντρων, στις λαογραφικές, πολιτιστικές και παραδοσιακές αξίες των
περιοχών της Κεφαλονιάς.
5. Ενίσχυση εκείνων των δραστηριοτήτων των μη κερδοσκοπικών φορέων διαχείρισης

λαογραφικού πλούτου, οι οποίες θα μπορέσουν να αποδώσουν οικονομικά, όχι με την
έννοια της κερδοσκοπικής επιχείρησης, αλλά με την έννοια της δημιουργίας δυνατότητας
αυτοχρηματοδότησης στο μέλλον (π.χ. εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδόσεις, διοργάνωση
συνεδρίων ή σεμιναρίων κ.λπ.).
Σελίδα 95

Στην Ελλάδα η λειτουργία των πιο πολλών μουσείων παραμένει χωρίς τους
απαιτούμενους κανόνες και τις κατάλληλες υποδομές. Και το κύριο εμπόδιο γι’ αυτό δεν είναι
μόνο οι περιορισμένοι οικονομικοί πόροι ή η έλλειψη ενδιαφέροντος. Είναι κυρίως η απουσία των
κατάλληλων θεσμών και δομών που θα υποβοηθήσουν τη μουσειολογική διαδικασία και αν
χρειασθεί θα επιβάλουν την αρμόζουσα λειτουργία. Γιατί δε θα πρέπει πλέον να χαθεί πολύτιμος
χρόνος, δεν θα πρέπει να υπάρξουν άλλες χαμένες ευκαιρίες και η πολύμορφη και πολυδιάστατη
πολιτιστική μας κληρονομιά απαιτεί άμεση και καθοριστική παρέμβαση ώστε με τη
χρησιμοποίηση των σύγχρονων δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, να
διασωθούν, να προστατευθούν αλλά κυρίως να προβληθούν οι μαρτυρίες της ψυχής του λαού
μας. Προς αυτή την οραματική κατεύθυνση είναι πλέον καιρός να ανοιχτεί ο ορίζοντας και να
στραφεί η προοπτική όσων μοχθούν και αγωνίζονται για το μέλλον των μουσείων. Και είναι
ιδιαίτερα ευχάριστο να συζητούμε σήμερα για κανονισμούς, διοίκηση και μουσειολογική πολιτική,
ωθούμενοι ίσως, από μια κοινωνία πιο αναπτυγμένη, πιο απαιτητική, που ανακαλύπτει με
θαυμασμό και πολλές φορές με υπέρμετρο ενθουσιασμό τον κόσμο των μουσείων. Θέματα που
παλιότερα περνούσαν απαρατήρητα ή ήταν αντικείμενο συζήτησης ενός ορισμένου και
εξειδικευμένου χώρου, γίνονται ευρύτερα γνωστά και προκαλούν το ενδιαφέρον του κοινού. Είναι
επομένως τώρα, η κατάλληλη στιγμή για τον επαναπροσδιορισμό των στόχων και τη χάραξη των
γενικών κανόνων λειτουργίας των μουσείων. Σήμερα, διεθνώς, η μουσειολογική έκρηξη της
δεκαετίας του ΄80, έδωσε τη θέση της σε μια ολοένα αυξανόμενη άνθηση των μικρών
εξειδικευμένων μουσειακών μονάδων με σαφείς κανόνες και καθαρούς στόχους που
κατορθώνουν να προκαλούν όχι μόνον τους υποψιασμένους αλλά και το ευρύτερο κοινό. Αυτό
βέβαια για να επιτευχθεί με συνέχεια και συνέπεια, με συντονισμό και προγραμματισμό απαιτεί:
1. Την καθιέρωση κριτηρίων και διαδικασιών για τη συνεχή και απρόσκοπτη

χρηματοδότηση των μουσείων από διεθνείς φορείς, την πολιτεία και τους χορηγούς,
προκειμένου να παρέχεται η δυνατότητα χάραξης μακροπρόθεσμης μουσειολογικής
πολιτικής.
2. Τον καθορισμό των γενικών κανόνων κτηριολογικού προγραμματισμού. Όπως

γνωρίζουμε, το έργο της κατασκευής, επέκτασης ή επαναχρησιμοποίησης χώρων για τη
δημιουργία μουσείων, απαιτεί ειδικές λύσεις και η αρχιτεκτονική καλείται να απαντήσει
στη νέα φιλοσοφία που θεωρεί το Μουσείο ως χώρο υποδοχής ενός ευρύτερου κοινού και
όχι μόνο μιας κλειστής ομάδας παθιασμένων ερευνητών. Η κτηριολογική μελέτη λοιπόν
ενός Μουσείου απαιτεί σήμερα νέες λύσεις πιο ελκυστικές, για ένα κοινό που έχει γίνει πιο
απαιτητικό στη γνώση, την ενημέρωση και την ψυχαγωγία του.
3. Τη χάραξη του πλαισίου οργάνωσης, λειτουργίας και διοίκησης των μουσείων.

Σελίδα 96

Τα μουσεία για τη σωστή λειτουργία και εξυπηρέτηση των σκοπών τους πρέπει να έχουν
τα εξής τμήματα:
i Τμήμα ∆ιοίκησης, το οποίο επιβλέπει και συντονίζει όλα τα υπόλοιπα και στο οποίο
συμπεριλαμβάνονται τα γραφεία του ∆ιευθυντή, Υποδιευθυντή ή του Οικονομικού
∆ιευθυντή (ανάλογα με το μέγεθος και τις ανάγκες του κάθε μουσείου).
ii Τμήμα Συλλογών, το οποίο ασχολείται με τα έργα της μόνιμης συλλογής του Μουσείου,
την καταλογράφησή τους, τις απαραίτητες μετακινήσεις τους, την αποθήκευσή τους, τη
συντήρηση, τα πνευματικά δικαιώματα των έργων κτλ.
iii Τμήμα Επικοινωνίας, το οποίο συνεργάζεται με τον Τύπο και το κοινό για την
προώθηση των εκθέσεων και άλλων δραστηριοτήτων.
iv Τμήμα Επιμέλειας, οργανώνει εκθέσεις, γράφει συνοδευτικούς καταλόγους, μελετά και
επεξηγεί το υλικό.
v Τμήμα Εκπαίδευσης, διαμορφώνει και συντονίζει όλες τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες
σχετικές με το εκθεσιακό πρόγραμμα των μουσείων, διοργανώνει σεμινάρια, ξεναγήσεις,
προβολές κ.λπ.
vi Τμήμα εκθέσεων, σχεδιάζει και οργανώνει τις εκθέσεις, είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά,
την ασφάλιση και τοποθέτηση των έργων.
vii Τμήμα υπηρεσιών/συστημάτων πληροφόρησης, υπεύθυνο για το διαδίκτυο, τα
τηλεφωνικά συστήματα και τα εσωτερικά δίκτυα υπολογιστών.
viii Τμήμα βιβλιοθήκης και αρχείου, το οποίο διατηρεί και εμπλουτίζει τη συλλογή βιβλίων
και περιοδικών.
ix Τμήμα εκδόσεων, επιμελείται και παράγει όλο το έντυπο υλικό ενός Μουσείου,
συμπεριλαμβανομένων των καταλόγων, πόστερ, προγραμμάτων κ.λπ.
x Τελευταίο, αλλά πραγματικά σημαντικότατο για τη σωστή λειτουργία και διεκπεραίωση
των σκοπών ενός Μουσείου είναι το Τμήμα ανάπτυξης, το οποίο είναι υπεύθυνο για την
εξεύρεση εσόδων.
Σελίδα 97

Το εισόδημα ενός Μουσείου μπορεί να ανήκει σε δύο κατηγορίες: στο εισόδημα από
αυτοχρηματοδότηση και στο εισόδημα από έξωθεν πόρους όπως:
Εισόδημα από αυτοχρηματοδότηση Εισόδημα από έξωθεν πόρους
Εισιτήρια Κληροδοτήματα
∆ίδακτρα ∆ωρεές
Εισφορές μελών Κρατικές επιχορηγήσεις
Έσοδα εστιατορίου εταιρικές χορηγίες
Έσοδα πωλητηρίου χορηγίες ι
ιδιωτικές χορηγίες κ.λπ.
Πολλά μουσεία σήμερα, βρίσκουν πολύτιμους πόρους από ιδιώτες, εταιρείες, κρατικούς
φορείς ή από μη- κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Γιατί τα Μουσεία είναι πλέον ζωντανοί,
δυναμικοί οργανισμοί και βρίσκονται σε διαρκή συναλλαγή με το κοινό στο οποίο απευθύνονται.
Όμως, όπως είναι φυσικό, δεν πρέπει να ζητάνε χωρίς να προσφέρουν. Και πραγματικά
προσφέρουν: Αν έπρεπε να διαλέξει κανείς ένα μοναδικό χαρακτηριστικό των μουσείων όπως
έχουν μετεξελιχθεί, θα ήταν το άνοιγμα των οργανισμών αυτών προς όλους και όχι μόνον στον
κύκλο των διανοουμένων και φιλότεχνων. Το άνοιγμα αυτό τα έχει βοηθήσει ώστε η εμπειρία της
επίσκεψης σε ένα μουσείο να είναι, σήμερα, διδακτική, αλλά ταυτόχρονα ψυχαγωγική και
ευχάριστη. Η δυνατότητα αυτή έχει γίνει κατορθωτή με τις εξής παρεμβάσεις:
Σελίδα 98

Φυσική πρόσβαση
Σε μια ιδέα του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης στο διαδίκτυο, τονίζεται ότι
το Μουσείο είναι «για όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας και ικανοτήτων». Το τμήμα
εκπαίδευσης παρέχει υπηρεσίες και προγράμματα για να έχουν στις συλλογές του Μουσείου
πρόσβαση όλοι οι επισκέπτες συμπεριλαμβανομένων όσων έχουν:
 σωματικές αδυναμίες
 αδυναμίες εκμάθησης
 οπτικές αδυναμίες
Τα μουσεία προσφέρουν:
 Εκπαιδευτικά και άλλα προγράμματα

Μαθήματα και εργαστήρια, ξεναγήσεις, οικογενειακά προγράμματα, προγράμματα για
σχολεία, προγράμματα για νέους, προγράμματα για ηλικιωμένους, διαλέξεις, φεστιβάλ
κινηματογράφου, συναυλίες.
 Βιβλιοθήκες/ αρχεία, για ερευνητές, φοιτητές, μαθητές και άλλους ενδιαφερόμενους.

 Μόνιμες εκθέσεις
 Περιοδικές εκθέσεις, που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα του κοινού, με
συνοδευτικά κείμενα που επεξηγούν χωρίς να προκαλούν δέος.
 Πωλητήρια
 Εστιατόρια/καφέ
 Παρουσία στο διαδίκτυο
Επομένως, τα μουσεία παίζουν πλέον ένα βασικό ρόλο στην οικονομία και την κοινωνία
καθώς διαμορφώνουν καθοριστικά την πολιτιστική ζωή ενός τόπου. Έτσι μετατρέπονται ήδη από
τον περασμένο αιώνα, αλλά κυρίως με τις αρχές της νέας χιλιετίας σε βασικούς πολιτιστικούς
οργανισμούς που γνωρίζουν πώς να ευαισθητοποιήσουν, να διδάξουν, να μορφώσουν και να
ψυχαγωγήσουν το κοινό τους. Για να γίνει όμως αυτό κατορθωτό, θα πρέπει κάθε μουσείο, όποια
και αν είναι η σπουδαιότητα των συλλογών του, να διαθέτει την κατάλληλη υποδομή για την
υλοποίηση της πρωταρχικής του αποστολής που είναι η προστασία, η διατήρηση και η προβολή
της πολιτιστικής κληρονομιάς κάθε τόπου. Επομένως, σε κάθε ενέργεια για τη δημιουργία ενός
σημαντικού έργου πολιτιστικής υποδομής, θα πρέπει να πρυτανεύει κατ’ αρχήν η σκέψη τι
στόχος επιδιώκεται, τι κατεύθυνση θα πρέπει να δοθεί, σε τι ανάγκες θα ανταποκριθεί, ποιες
δομές θα το στηρίξουν, τι ρόλο θα παίξει σε ένα ευρύτερο γεωγραφικό, οικονομικό, τουριστικό και
κοινωνικό πλαίσιο.
Σελίδα 99

Κυρίως η χάραξη του πλαισίου οργάνωσης, λειτουργίας και διοίκησης των μουσείων και η
επαγγελματική κατοχύρωση του επιστημονικού δυναμικού και πρωτίστως του ∆ιευθυντή,
σηματοδοτούν καθοριστικά την ευτυχή ή μη πορεία του. Γιατί η θέση του ∆ιευθυντή ενός
μουσείου συνεπάγεται, ως γνωστόν, πολλές ευθύνες και απαιτεί πέραν της επιστημονικής
επάρκειας, ιδιαίτερη οργανωτική εμπειρία και υψηλές διοικητικές ικανότητες. Γι’ αυτό και η
επιλογή του απαιτεί ειδικές διαδικασίες που θα του προσφέρουν κατάλληλη επαγγελματική
κατοχύρωση και θα του επιτρέψουν να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα και αποτελεσματικά.
Επίσης η ενσωμάτωση ενός Μουσείου στις τοπικές κοινωνίες του προσφέρει ουσιαστικά τη
δυνατότητα πολιτιστικής παρέμβασης ώστε να κατορθώσει να αποτελεί το κέντρο της
πνευματικής εκπαιδευτικής και κοινωνικής ζωής κάθε τόπου. Ένα ακόμα βασικό στοιχείο για την
εύρυθμη λειτουργία του μουσείου αποτελεί η ρύθμιση, με σαφή και αυστηρό τρόπο, των σχέσεων
με τους χορηγούς και τους δωρητές: Είναι γενικά παραδεκτό ότι ο συνεπής, σοβαρός και
μακροχρόνιος προγραμματισμός ενός μουσείου δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα για δωρεές,
κληροδοσίες και άλλες οικονομικές ενισχύσεις. Η καθιέρωση επομένως γενικότερα αποδεκτών
κανόνων, θα αποτρέψει τις ανεπιθύμητες παρεξηγήσεις που όταν προκληθούν αποβαίνουν,
συνήθως, εις βάρος των Μουσείων. Όπως λοιπόν θεωρείται δεδομένο ότι οι όροι αποδοχής μιας
δωρεάς δεν θα πρέπει να περιορίζουν μέχρι απαγορεύσεως την εκθεσιακή πολιτική ενός
Μουσείου, το ίδιο αυτονόητο ισχύει στην υποχρέωση του να επιδιώκει την συγκατάθεση του
διαθέτη στη διαχείριση της προσφοράς ή της κληροδοσίας του. Και το θέμα δεν είναι μόνο νομικό.
Είναι κυρίως θέμα ηθικής τάξης και καλής έξωθεν μαρτυρίας από την οποία εξαρτάται κατά πολύ
η ηθική και υλική ενίσχυση μιας μουσειακής μονάδας. Οι ίδιοι κανόνες οφείλουν να διέπουν και τις
σχέσεις του Μουσείου με τους «Φίλους και Εθελοντές» που προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες
στην καλή επικοινωνία του μουσειακού κόσμου με το ευρύτερο κοινό. Η αγάπη, το όραμα και η
αφοσίωση ανιδιοτελών ανθρώπων διέσωσε μέχρι σήμερα την πολιτιστική κληρονομιά κάθε
τόπου. Η καθιέρωση ενός κοινού κώδικα συνεργασίας μεταξύ των μουσείων θα συμβάλλει
καθοριστικά στην προσπάθεια για την προβολή τους και θα καταστήσει δυνατή την ανάγκη
συλλογικών ενεργειών για την προστασία της ταυτότητας κάθε λαού. Πρέπει όμως όλοι εμείς
που πονούμε για τα πολιτιστικά πράγματα και δουλεύουμε για αυτά, να πείσουμε το ευρύ κοινό
ότι η πολιτιστική ευαισθησία και η πνευματική καλλιέργεια είναι το μοναδικό αντίδοτο στον άκρατο
ωφελιμισμό. Και είναι πλέον καιρός να αγωνισθούμε με επιμονή και υπομονή για να προσεχθεί
όπως πρέπει το πολιτισμικό γίγνεσθαι κάθε τόπου, ώστε να δοθεί η δυνατότητα να αντλήσει τις
δυνάμεις και τα πιστεύω της μια κοινωνία που άρχισε ήδη να πορεύεται, με δέος και
προβληματισμό, προς τη νέα χιλιετία.
Σελίδα 100

5.8 Πολιτιστική Χορηγία
Η πολιτιστική χορηγία είναι ένας θεσμός της ελληνικής πολιτείας που αποσκοπεί στη
χρηματοδότηση του πολιτισμού από πόρους προερχόμενους από τον ιδιωτικό τομέα. Η
Πολιτιστική Χορηγία δεν σχετίζεται με τις επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού και
Τουρισμού από δημόσιους πόρους. Αποδέκτες πολιτιστικής χορηγίας μπορούν να είναι όχι μόνο
δημόσιες υπηρεσίες αλλά και κάθε μη κερδοσκοπικός οργανισμός με πολιτιστικούς σκοπούς.
Ο νόμος 3525/07 (αναρτάται παρακάτω με τις τροποποιήσεις του) προβλέπει κίνητρα για φυσικά
και νομικά πρόσωπα ώστε να προβούν σε πολιτιστικές χορηγίες. Αναρτώνται επίσης, πρότυπο
αίτησης του Χορηγού και πρότυπο σύμβασης μεταξύ Χορηγού και Αποδέκτη.
Το Γραφείο Χορηγιών επιδιώκει την ταχεία εξυπηρέτηση των Χορηγών και των Αποδεκτών.
Εξέχουσα θέση κατέχουν οι μουσειακοί οργανισμοί με τη συμβολή της επιχειρηματικής χορηγίας
στην ανάπτυξη των πολιτιστικών φορέων στην Ελλάδα. Η εταιρική χορηγία μπορεί να συμβάλλει
τόσο στην οικονομική όσο και την επικοινωνιακή υποστήριξη των πολιτιστικών οργανισμών.
Ειδικότερα, σε αυτό το σημείο αναλύεται η εξέλιξη της επιχειρηματικής πολιτιστικής χορηγίας, το
φορολογικό πλαίσιο λειτουργίας της χορηγίας στην Ελλάδα, οι στόχοι και η στρατηγική των
πολιτιστικών φορέων με επίκεντρο τη χορηγία, οι αδυναμίες των πολιτιστικών φορέων στα
πλαίσια της συνεργασίας τους με τους χορηγούς καθώς και οι υπηρεσίες των πολιτιστικών
φορέων προς τους χορηγούς.
Η επιτυχία του θεσμού της χορηγίας εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την ενεργό
συμβολή και συμμετοχή των πολιτιστικών φορέων στα χορηγικά δρώμενα. Η χορηγία αποτελεί
σήμερα ένα σύγχρονο μέσο χρηματοδότησης των πολιτιστικών φορέων και τα τελευταία χρόνια
εξελίσσεται σε σημαντικό μοχλό πολιτιστικής ανάπτυξης τόσο στην Αμερική όσο και την Ευρώπη,
καθώς και την Ελλάδα.
Οι χορηγούμενοι πολιτιστικοί φορείς, αποδέκτες της επιχειρηματικής χορηγίας, είναι

κυρίως:
α) Μη κερδοσκοπικοί φορείς με νομική οντότητα όπως μουσεία και πινακοθήκες.
β) Κερδοσκοπικοί φορείς με νομική οντότητα όπως αίθουσες τέχνης (ιδιωτικοί εκθεσιακοί

χώροι).
γ) Φυσικά πρόσωπα όπως καλλιτέχνες και ομάδες καλλιτεχνών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι
μουσειακοί οργανισμοί κατέχουν εξέχουσα θέση στις προτιμήσεις των χορηγών, που στηρίζουν
τον πολιτισμό και τις τέχνες, λόγω του γεγονότος ότι οδηγούν συνήθως σε μακροχρόνιες και
σταθερές συνεργασίες των δύο μερών.
Σελίδα 101

5.8.1 Η εξέλιξη της επιχειρηματικής χορηγίας στην Ελλάδα και το φορολογικό της
πλαίσιο.
Στην Ελλάδα η επιχειρηματική χορηγία των τεχνών εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας
του ’80, αλλά μόνο την τελευταία δεκαετία οι επιχειρήσεις αρχίζουν να συνειδητοποιούν τη μεγάλη
σημασία της ως μορφής επικοινωνιακής πρακτικής και στρατηγικής. Σημαντικό γεγονός ήταν η
ίδρυση του Ομίλου Ενίσχυσης Πολιτιστικών ∆ραστηριοτήτων (ΟΜΕΠΟ) στα τέλη του 1986. Ο
ΟΜΕΠΟ ιδρύθηκε στις 5 Νοεμβρίου 1986 από είκοσι άτομα-μέλη, εκπροσώπους του
πνευματικού και επιχειρηματικού κόσμου με ουσιαστικό ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά πράγματα
στην Ελλάδα και πίστη στις τεράστιες δυνατότητες της συμβολής του ιδιωτικού παράγοντα στις
τέχνες (Σκαλτσά,1992,85). Η συμβολή του ΟΜΕΠΟ ήταν πολύ σημαντική στην ευαισθητοποίηση
των εταιριών πάνω σε πολιτιστικά θέματα με στόχο την ενθάρρυνση εταιρικών χορηγιών προς
πολιτιστικά προγράμματα. Όμως η μη ουσιαστική στήριξη των ενεργειών αυτών του ΟΜΕΠΟ από
την ελληνική πολιτεία και η έλλειψη σχεδιασμού σε εθνικό και επιχειρηματικό επίπεδο οδήγησαν
πριν έξι περίπου χρόνια (∆εκέμβριος 1998) στην αναστολή της λειτουργία του ΟΜΕΠΟ με
αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός κενού σε επίπεδο χορηγικών μηχανισμών στην Ελλάδα.
Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έγιναν και άλλες αξιόλογες προσπάθειες για τη διάδοση
της ιδέας της χορηγίας και την προώθηση της συμμετοχής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην
πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου. Η σημαντικότερη από αυτές ήταν η πρωτοβουλία της ∆ιοίκησης
της Εθνικής Τράπεζας και άλλων 26 στελεχών του δημοσίου, τραπεζικού και επιχειρηματικού
κόσμου να δημιουργήσουν το 1994 ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο με την επωνυμία «Εθνικό
Σύστημα Χορηγιών»(Απολογισμός Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, 1994-1995, σ. 100). Σκοπός
του σωματείου αυτού θα ήταν η συγκέντρωση χορηγικών κεφαλαίων για τη διάσωση, συντήρηση
και αποκατάσταση κτιρίων που αποτελούν μνημεία της εθνικής μας κληρονομιάς, καθώς και
αντικειμένων ύψιστης ιστορικής, πολιτιστικής και καλλιτεχνικής αξίας ή και ολόκληρων συλλογών
εθνικού ή άλλου εξαιρετικού επιστημονικού, αρχαιολογικού και μορφωτικού ενδιαφέροντος.
∆υστυχώς με την αλλαγή της διοίκησης στην Τράπεζα το 1996 σταμάτησε η λειτουργία του
σωματείου αυτού με τα τόσα μεγαλόπνοα σχέδια. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά
στοιχεία όπως αναφέρονται στις τελευταίες εμπειρικές μετρήσεις (1997) του ΟΜΕΠΟ, η
επιχειρηματική χορηγία των τεχνών και του πολιτισμού στην Ελλάδα ήταν 6,5 δις. δρχ. το 1997,
σχεδόν τριπλάσια από τα μεγέθη του 1991 (2 δις. δρχ.), (Χορηγία ΄97, 1998,22-24). Η
αρχαιολογία και η πολιτιστική κληρονομιά κατέχουν το μεγαλύτερο τμήμα των χορηγικών
κεφαλαίων όπου το 1997ήταν της τάξεως του 30%. Ειδικότερα, η ποσοστιαία κατανομή των
χορηγικών κεφαλαίων στις τέχνες και τον πολιτισμό στην Ελλάδα σύμφωνα με τις μετρήσεις
αυτές ήταν (Χορηγία ΄97, 1998,200)
Σελίδα 102

1. Αρχαιολογία – Πολιτιστική Κληρονομιά: 30%

2. Εικαστικά: 13,1%
3. Μουσική: 10,4%
4. Μουσεία: 7,7%
5. Θέατρο –Χορός: 4,9%
6. Εκδόσεις: 4,6%
7. Φεστιβάλ: 2%
8. Κινηματογράφος: ο,7%
Σύμφωνα με την υπάρχουσα φορολογική νομοθεσία στην Ελλάδα οι επιχειρήσεις δεν

μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη χορηγία ως ένα επικοινωνιακό μέσο όπως τα άλλα εταιρικά
μέσα (διαφήμιση, προώθηση πωλήσεων, κ.ά.). Ειδικότερα, η ελληνική φορολογική νομοθεσία δεν
αναγνωρίζει την επιχειρηματική χορηγία ως δαπάνη έμμεσης και ενίοτε διακριτικής προβολής των
εταιριών και των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους, αλλά ως δαπάνη χρηματοδότησης μη
κερδοσκοπικών και κοινωφελών δραστηριοτήτων (δωρεές). Η δαπάνη αυτή υπάγεται σε
φορολογία 10% για δωρεές ή χορηγίες προς νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙ∆)
δημιουργώντας ένα σοβαρό αντικίνητρο για τους χορηγούς.
Οι στόχοι και η στρατηγική των πολιτιστικών φορέων
Οι στόχοι των πολιτιστικών φορέων από την επιχειρηματική χορηγία είναι ο πρωταρχικός
σκοπός της εξασφάλισης πόρων για την υλοποίηση των πολιτιστικών τους προγραμμάτων, αλλά
και η ενίσχυση της αίγλης και της φήμης τους διαμέσου μίας επιτυχημένης χορηγικής
συνεργασίας καθώς και η δημιουργία κατάλληλου κλίματος για την ενίσχυση των επαφών τους:
α) Με μέλη του πνευματικού, πολιτιστικού και πολιτικού κόσμου, που μπορούν να τους
εξασφαλίσουν μελλοντικές νέες συνεργασίες και ενίσχυση του κύρους τους, και
β) Με μέλη του επιχειρηματικού κόσμου ( στελέχη, εταιρίες, κ.ά.) που μπορούν να τους
εξασφαλίσουν μελλοντικές χορηγικές συνεργασίες και συμφωνίες.
Η στρατηγική που ακολουθούν οι πολιτιστικοί φορείς κατά την αναζήτηση χορηγών

αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επιτυχία των πολιτιστικών τους προγραμμάτων. Τα
βασικά σημεία της στρατηγικής των πολιτιστικών φορέων κατά την προσέγγιση των εταιρειών-
χορηγών είναι ο καθορισμός της χορηγικής πρότασης ( βασικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα
ενός πολιτιστικού φορέα κατά την αναζήτηση χορηγών), η έρευνα της χορηγικής αγοράς ( η
έρευνα αυτή βοηθάει τον πολιτιστικό φορέα να εντοπίσει τις εταιρείες που μπορούν να
Σελίδα 103

αποτελέσουν τους πιθανούς χορηγούς του) και ο καθορισμός χρονοδιαγράμματος για την
εκτέλεση του χορηγικού προγράμματος (ο πολιτιστικός φορέας χρειάζεται να σχεδιάζει τα
πολιτιστικά του προγράμματα 9 με 18 μήνες πριν για να είναι σε θέση να εξασφαλίζει εγκαίρως
τις χορηγικές συμφωνίες και συνεργασίες που χρειάζεται).
5.8.2 Οι αδυναμίες των πολιτιστικών φορέων στα πλαίσια της συνεργασίας τους με
τους χορηγούς.
Οι πολιτιστικοί φορείς στην Ελλάδα μετά από μία μακρά περίοδο αποκλειστικής
χρηματοδότησης και ενίσχυσης από το Υπουργείου Πολιτισμού, έχουν αρχίσει σταδιακά να
εντάσσονται και στο πλαίσιο της συνεργασίας με χορηγούς προκειμένου να επιτύχουν την
πραγματοποίηση των πολιτιστικών έργων και επιδιώξεων. Η ολοένα μειούμενη κρατική αρωγή,
λόγω της γενικότερης οικονομικής πολιτικής λιτότητας καθώς και της διεθνούς στροφής από το
μοντέλο του κρατικά στηριζόμενου πολιτισμού σε εκείνο που λειτουργεί με ιδιωτικούς πόρους,
ανάγκασε τους πολιτιστικούς φορείς να στραφούν προς τους χορηγούς. Οι περισσότεροι από
αυτούς τους φορείς δεν είναι έτοιμοι να συνεργαστούν με τους χορηγούς, γιατί δεν έχουν
κατάλληλα διοικητικά στελέχη και αντιμετωπίζουν τις χορηγίες ως μία άλλη μορφή κρατικής
χρηματοδότησης, χωρίς να είναι σε θέση να προσφέρουν ειδικές αντισταθμιστικές υπηρεσίες
προς τους χορηγούς. ∆ιατυπώνουν συνήθως το αίτημα για χορηγία προς τις εταιρείες την
τελευταία στιγμή χωρίς κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και χωρίς να έχει προηγηθεί ένας
σχεδιασμός για τα βήματα ενεργειών που θα ακολουθήσουν από τη σύλληψη του προγράμματος
μέχρι την υλοποίησή του. Υπάρχουν όμως και ορισμένοι πολιτιστικοί φορείς, συνήθως στην
Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, που έχουν δημιουργήσει διοικητικούς μηχανισμούς για την ανάπτυξη
συνεργασιών με χορηγούς καθώς και κίνητρα για την επικοινωνιακή προβολή και δημοσιότητα
των χορηγών τους.
5.8.3 Οι υπηρεσίες των πολιτιστικών φορέων προς τους χορηγούς.
Οι πολιτιστικοί φορείς στα πλαίσια της συνεργασίας τους με τους χορηγούς έχουν
αναπτύξει οργανωμένες υπηρεσίες για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των χορηγών. Οι
υπηρεσίες αυτές προς τους χορηγούς είναι:
Α) Υπηρεσίες ∆ημοσιότητας μέσω του έντυπου χορηγικού υλικού: Το έντυπο αυτό υλικό
είναι συνήθως προσκλήσεις, εισιτήρια, αφίσες, προγράμματα, κατάλογοι, πανό και λάβαρα που
αναγράφονται σε ενδεικτικά και διακριτικά σημεία η επωνυμία και το λογότυπο (logo) της
εταιρείας-χορηγού.
Σελίδα 104

Β) Υπηρεσίες Προβολής του χορηγού στα Μ.Μ.Ε.: Τα πολιτιστικά γεγονότα προβάλλονται

συνήθως, μέσα από τα Μ.Μ.Ε. με τη μορφή παρουσιάσεων, σχολίων, δελτίων τύπου και
διαφημιστικών καταχωρίσεων.
Γ) Υπηρεσίες Εταιρικής Φιλοξενίας (Corporate Hospitality): Οι μορφές που μπορεί να πάρει

η εταιρική φιλοξενία είναι:
 ∆εξιώσεις με στόχο την προσέγγιση Opinion Leaders (∆ιαμορφωτές Κοινής Γνώμης)

από τον επιχειρηματικό, πολιτικό και πνευματικό κόσμο.
 Ειδικές επισκέψεις για το προσωπικό της εταιρείας- χορηγού.
 Ειδικές επισκέψεις και ξεναγήσεις για επιλεγμένους πελάτες-στόχους.
Πιστεύω ότι η επιχειρηματική πολιτιστική χορηγία στην Ελλάδα μπορεί να οδηγηθεί σε

ιδιαίτερη ανάπτυξη αν αξιοποιηθούν αποτελεσματικά οι προκλήσεις και οι προοπτικές της
Ενωμένης Ευρώπης, που θα επιτρέψουν εκτός από την κοινή πορεία σε οικονομικό επίπεδο
ελληνικών και ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και την από κοινού στήριξη πανευρωπαϊκών
πολιτιστικών προγραμμάτων και εκθέσεων. Για να επιτευχθεί η θετική αυτή εξέλιξη είναι αναγκαία
η συνδρομή τόσο των κρατικών παραγόντων που χρειάζεται να δημιουργήσουν το κατάλληλο
φορολογικό πλαίσιο (φορολογικά κίνητρα για εταιρείες-χορηγούς) όσο και των επιχειρηματικών
στελεχών με την κατάλληλη χορηγική τεχνογνωσία και πολιτιστική παιδεία αλλά και των
πολιτιστικών φορέων με την κατάλληλη οργανωτική δομή. Τέλος, το Κοργιαλένειο Ιστορικό
Λαογραφικό μουσείο επιβάλλεται να βρει χορηγό για να μπορέσει να μεταφερθεί σε ένα δικό του
χώρο με παραδοσιακό ύφος που του αρμόζει προβάλλοντας έτσι τη συλλογή του. Αυτό θα έχει
σαν αποτέλεσμα να προσελκύσει επισκέπτες και να τονίσει την επτανησιακή παράδοση.
Σελίδα 105

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 Ανδρέου Α., «Ιστορία, Μουσείο και Σχολείο», ∆εδούσης, Θεσσαλονίκη, 1996

 Αντζουλάτου-Ρετσίλα Ε., «Η μουσειογραφική δικαίωση της τοπικής συλλογικής μνήμης και
πείρας», στα Πρακτικά Α΄ Συνάντησης Μουσειολογίας, 1984
 Αντζουλάτου- Ρετσίλα, Ε., Λαογραφικά μουσεία και παιδεία, Έλλην, Αθήνα 1991
 Βελιώτη- Γεωργόπουλου, «Μουσεία και άτομα με ειδικές ανάγκες-Εμπειρίες και
προοπτικέ»ς, Κέντρο Κοινωνικής Μορφολογίας και Κοινωνικής Πολιτικής- Υπουργείο
πολιτισμού, Gutenberg, Αθήνα 1997.
 Βέμη Β., « Μουσειοπαιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών: Προϋπόθεση για μια κοινή
‘’γλώσσα’’ μουσείου και σχολείου» Παιδαγωγική Επιθεώρηση, τ.42,(2006)
 Βουδούρη ∆., «Η κινητικότητα των μουσειακών αντικειμένων», Σάκκουλας, Αθήνα-
Θεσσαλονίκη 2003
 Βούρη Σ., «Μουσείο και συγκρότηση εθνικής ταυτότητας», στο Κόκκινος Γ.,
∆ιεπιστημονικές Προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002
 Βούρτσης Ι., Μανακίδου Ε., «Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό: Η έννοια του
Πολιτισμού, Όψεις του Ελληνικού Πολιτισμού», τ. Α’ , Ε.Α.Π., Πάτρα, 1999.
 Γεωργιτσογιάννη Ε.Ν , «Εισαγωγή στην Ιστορία του Πολιτισµού», τ.Α΄, Χαροκόπειο
Πανεπιστήµιο, Πανεπιστηµιακές. Σηµειώσεις, Αθήνα, 2001
 Γελαδάκη Σ., « Πανεπιστημιακά Μουσεία Εκπαίδευσης» στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
http:// www.elemedu.upatras.gr
 Γκαζή, Α., ‘’Μουσεία για τον 21ο αιώνα’’ Τετράδια Μουσειολογίας, τ.1 (2004).
 Γκράτζιου Β., «Μουσείο και Εκπαίδευση», Τομή 1, 1990
 ∆άλκος, Γ., «Σχολείο και Μουσείο», Καστανιώτης, Αθήνα, 2000.
 ∆εληγιάννης ∆., «Περί Μουσείων», Βόλος, 1999.
 ∆ημητριάδου Κ., «Προσέγγιση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από τα εκπαιδευτικά
σχέδια Comenius. Ένα παράδειγμα από την ελληνική πραγματικότητα» στην ηλεκτρονική
διεύθυνση: http://www. pee.gr/pr_syn/s_nay/c/2/dimitriadoy.htm
 Ελίας Ν., «Η εξέλιξη του πολιτισμού», Τόμος Α’, Νεφέλη, Αθήνα 1997.
 Ζαφειράτου Α., Ξανθοπούλου Κ., «Μουσεία και σχολεία», Τυπωθύτω, Αθήνα, 2000.
 Ζενέτου Α., «τα μουσεία ως χώρος εργασίας» ,Αθήνα,1996
 Ζωγράφου- Τσαντάκη Μ., «Μουσειακή εκπαίδευση», Υδρόγειος, Αθήνα, 2000.
 Κακούρου- Χρόνη, «Μουσείο-Σχολείο. Αντικριστές πόρτες στη γνώση», Πατάκης, Αθήνα
2005.
Σελίδα 106

 Καλούρη-Αντωνοπούλου Ρ., Κάσσαρης Χ., «Το μουσείο μέσο τέχνης και αγωγής»,
Καστανιώτη, Αθήνα, 1988.
 Κόκκινος Γ. & Αλεξάκη, «∆ιεπιστημονικές προσεγγίσεις στη Μουσειακή αγωγή», εκδ.
Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002
 Κόκκου Α., «Η μέριμνα για τις αρχαιότητες στην Ελλάδα και τα πρώτα Μουσεία», Ερμής,
Αθήνα, 1977.
 Κοσμετάτου Ελένη Μαρ., «Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό μουσείο»,
Αργοστόλι,2003
 Λαπούρτας A., ∆ημητρακάκη A., «Μουσείο και επικοινωνία: περί όρων και ορίων»,
τ.48,Σεπτέμβριος, 1993
 Λουκάτος Σ.∆., «Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής
Τραπέζης, Αθήνα, 1978.
 Μιχαηλίδου Μ., «Μουσείο: Πορεία και Προοπτικές προς τον 21ο αιώνα», στο Γ. Κόκκινος.
∆ιεπιστημονικές προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002.
 Μπούνια Α., «Στα παρασκήνια του μουσείου» εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2009
 Νάκου Ε., ∆ιημερίδα: «∆ιεπιστημονικές Προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή»
Θεσσαλονίκη Νοέμβριος 2003
 Νάκου Ε. «Μουσεία: Εμείς τα πράγματα και ο πολιτισμός», εκδ.Νήσος, Αθήνα,2001
 Νικονάνου Ν., «Μουσειοπαιδαγωγική: από τη θεωρία στην πράξη» εκδ.Πατάκη, Αθήνα
2010
 Ξανθάκου Γ., «Εκπαιδευτικές δραστηριότητες και προγράμματα διασύνδεσης σχολείου και
μουσείου» στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
http://www.pee.gr/e27_11_03/sin_ath/mer_c_th_en_iv/xsanthaki_naxopoulos.htm
 Οικονόμου Ν.Α., «Ο ρόλος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα Μουσεία: Τρόποι
εκσυχρονισμού τους τύποι εκπαιδευτικών προγραμμάτων», στα πρακτικά του Τεχνικού
Μουσείου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1996.
 Οικονόμου Μ., «Μουσείο: Αποθήκη ή ζωντανός οργανισμός; Μουσειολογικοί
προβληματισμοί και ζητήματα», Κριτική, Αθήνα, 2003
 Παπαδάτος Π., «Κεφαλονιά και Ιθάκη, το προσωπικό μου ταξίδι», 05-2008.
 Παπαλεξανδρή Ν. «∆ημόσιες Σχέσεις», Μπένου, Αθήνα, 2001
 Πασχαλίδης Γ., «Από το Μουσείο του πολιτισμού στον πολιτισμό του Μουσείου» στο
Σκαλτσά Μ. «Η μουσειολογία στον 21ο αιώνα. Θεωρία και πράξη», Πρακτικά ∆ιεθνούς
Συνεδρίου, Ελληνικό τμήμα ICOM, Θεσσαλονίκη 21-24/11/1997
 Παπατριανταφύλλου Γ., «Προγράμματα ∆ημοσίων Σχέσεων- Στρατηγική και εκτέλεση»,
Σταμούλη, Αθήνα 2008
 Σπαθάρη- Μπεγλίτη Ε., «Λαογραφικά μουσεία και παιδαγωγική», Απόψεις, Παράρτημα 8,
1994.
Σελίδα 107

 Σκαλτσά Μ., «Η μουσειολογία στον 21ο αιώνα Θεωρία και πράξη: Πρακτικά διεθνούς
συμποσίου», Θεσσαλονίκη 1997
 Τριλιανός Α., «Η κριτική σκέψη και η διδασκαλία της», Παπαστάμου, Αθήνα, 1997
 Χατζηνικολάου Τέτη, «Το ∆ιεθνές Συμβούλιο Μουσείων και η Μουσειοπαιδαγωγική», εκδ.
Μεταίχμιο “∆ιεπιστημονικές προσεγγίσεις στη μουσειακή αγωγή”, Αθήνα 2002
 Χορταρέα Ε., «Η ιστορική εξέλιξη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων μουσείων στην
Ελλάδα και στο εξωτερικό», στο Κόκκινος, ‘’∆ιεπιστημονικές προσεγγίσεις στη Μουσειακή
Αγωγή’’, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002.
 Χρυσουλάκη Σ., «Ο εκπαιδευτικός ρόλος του Μουσείου», 5ο περιφερειακό σεμινάριο,
Μουσείο-Σχολείο, Πρακτικά Συνεδρίου, ΥΠ.ΠΟ-ΥΠΕΠΘ-ICOM, Καλαμάτα 1997.
 Σκλαβούνης Ν.Γ., «Ολοκληρωμένες ∆ημόσιες Σχέσεις & Ελληνική Πραγματικότητα»,
Έλλην, Αθήνα, 1999
 Wilcox L.D,Ault H.P,Agee K.W., «∆ημόσιες Σχέσεις στρατηγικές και τεχνικές», Έλλην,
Αθήνα, 2001
 Αρναούτογλου Ε. / Ντουρουντάκη Μ., «∆ημόσιες Σχέσεις μια τεχνική επικοινωνίας του
Marketing και του Management», Interbooks,Αθήνα
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 Stansfield G., «Sources of Museological Literature», London,1976

 Woodhead P., «Museum Studies»,1978
 Mariner D,«Professionalizing the Museum Worker», Museum News 52,1974
 Neustupny, «Museology as an Academic Discipline», MuWop, I,1980
 De Varine,«το μουσείο για εμάς είναι ή θα έπρεπε να είναι ένα από τα τελειότερα εργαλεία
που διαθέτει η κοινωνία για να προετοιμάσει και να συνοδεύσει τον μετασχηματισμό
της»,1985
 Duggan A.J., «Training professional museum curators», Museums Journal,1969
 Mallinson W., «Public lies and private truths», 2000
Σελίδα 108

∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
http://www.ilis.org.gr ,ανεκτήθη:15/05/2011
http://www.katakouzenos.gr/logos1.php , ανεκτήθη :15/05/2011
http://en.wikipedia.org/wiki/Skansen, ανεκτήθη :15/05/2011
http://www.internetinfo.gr/internetadvertising/pr/index.html,ανεκτήθη:17/05/2011
http://el.wikipedia.org/wiki/∆ημόσιες_Σχέσεις,ανεκτήθη:17/05/2011
http://www.aspete.gr/grafeiodiasyndesis/info_marketing.doc, ανεκτήθη: 17/05/2011
http://www.aqs.gr/?cat_id=597,ανεκτήθη:22/05/2011
http://www.greek-tourism.gr/kefalonia/,ανεκτήθη:22/05/2011
http://www.e-kefalonia.net/?p=7749,ανεκτήθη:22/05/2011
http://www.e-ionia.gr,ανεκτήθη:22/05/2011
http://www.kefalonitis.com ,ανεκτήθη:22/05/2011
http://www.kefalonia-ithaca.com/sights/sights_gr.htm ,ανεκτήθη :30/05/2011
www.kefalonia.eu , ανεκτήθη:30/05/2011
http://www.image.com , ανεκτήθη :10/06/2011
http://www.in2greece.com/kefalonia.htm,ανεκτήθη:10/06/2011
http://www.kefaloniainfo.com ,ανεκτήθη :10/06/2011
http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE, ανεκτήθη :10/06/2011
http://www.xgames.gr/sea/photo/Naturephotos_gr.html, ανεκτήθη :15/06/2011
http://www.google.gr/imgres, ανεκτήθη :15/06/2011
www.kefalonia-online.gr, ανεκτήθη :15/06/2011
http://www.greek-tourism.gr/kefalonia/politismos.htm, ανεκτήθη :15/06/2011
thematamonastery.jpg, ανεκτήθη 21/06/2011
http://www.kefaloniaguide.gr, ανεκτήθη :21/06/2011
kastro_ag_kef1.jpg, ανεκτήθη :21/06/2011
kastro_ag_kef1.jpg, ανεκτήθη :21/06/2011
www.google.gr. , ανεκτήθη :21/06/2011
http://georgepapatriantafillou.wordpress.com, ανεκτήθη:16/07/2011
http://www.kefalonia.biz/hotelmiramare/grpage4.html, ανεκτήθη: 17/07/2011
http://www.mouikis.com. , ανεκτήθη: 17/07/2011
http://www.yousouroum.gr, ανεκτήθη: 17/07/2011
http://www. travelmagic.gr, ανεκτήθη: 17/07/2011
http://www.kefaloniaguide.gr, ανεκτήθη: 17/07/2011
http://www.kefaloniaguide.gr , ανεκτήθη: 17/07/2011
http://www.stamoulis.gr, ανεκτήθη: 18/07/2011
http://www.kefaloniainfo.com , ανεκτήθη: 25/08/2011
http://www.kefaloniaguide.gr, ανεκτήθη: 25/08/2011
Σελίδα 109

http://www.panoramio.com, ανεκτήθη: 25/08/2011

http://www.yppo.gr, ανεκτήθη: 14/09/2011
http://odysseus.culture.gr, ανεκτήθη: 14/09/2011
http://www.corgialenios.gr, ανεκτήθη: 14/09/2011
http://odysseus.culture.gr, ανεκτήθη: 14/09/2011
http://www.google.gr , ανεκτήθη: 30/09/2011
http://el.wikipedia.org , ανεκτήθη: 30/09/2011
http://www.pee.gr, ανεκτήθη: 30/09/2011
http://www.avmap.gr/gis-culture, ανεκτήθη: 30/09/2011
http://moyseia.tripod.com/ , ανεκτήθη: 12/10/2011
www . istomediahost . gr / icom . gr, ανεκτήθη: 12/10/2011
http :// odysseus . culture . gr , ανεκτήθη: 12/10/2011
http://www.e-yliko.gr, ανεκτήθη: 12/10/2011
http://odysseus.culture.gr/h/1/gh110.jsp?theme_id=23, ανεκτήθη: 12/10/2011
http://athos.cti.gr , ανεκτήθη: 12/10/2011
http://tilevoaskefalonias.blogspot.com, ανεκτήθη: 12/10/2011
http://ma museology.web.auth.gr, ανεκτήθη 14/11/2011
Σελίδα 110

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
I.Τι είναι το ICOM
Το ∆ιεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 1946 ως μη

κυβερνητικός οργανισμός από λίγους αρχικά επαγγελματίες μουσείων - αρχαιολόγους, ιστορικούς
της τέχνης, μουσειολόγους, συντηρητές κ.ά.- που αγωνιούσαν για την τύχη της παγκόσμιας
πολιτισμικής κληρονομιάς μετά τις καταστροφές που είχε υποστεί στη διάρκεια του Β'
Παγκοσμίου Πολέμου. Η UNESCO αποφάσισε εξ αρχής να στηρίξει το ICOM προσφέροντάς του
στέγη στο κτίριο της στο Παρίσι. Το 1951 ξεκίνησαν μαζί το πρόγραμμα "Σταυροφορία των
Μουσείων", που συνέβαλε ουσιαστικά στην αναγνώριση του εκπαιδευτικού ρόλου των μουσείων.
Μέσα από τον ίδιο προβληματισμό, το 1977, καθιερώθηκε η 18η Μαΐου ως ∆ιεθνής Ημέρα
Μουσείων. Κύριο μέλημα του ICOM είναι η επισήμανση και η αντιμετώπιση των προβλημάτων
των μουσείων και των εργαζομένων σε αυτά, καθώς και η ανάπτυξη του κλάδου της
μουσειολογίας. Για το σκοπό αυτό έχουν συσταθεί 30 ∆ιεθνείς Επιτροπές με ειδικό αντικείμενο -
όπως π.χ. αρχιτεκτονική μουσείων, συντήρηση, περιφερειακά μουσεία, εκπαίδευση, κλπ. -, όπου
μπορούν να συμμετέχουν όσα μέλη επιθυμούν. Οι επιτροπές αυτές συνέβαλαν, μεταξύ άλλων,
στη συγγραφή βασικών εγχειριδίων, όπως ο Κώδικας Επαγγελματικής ∆εοντολογίας που
υιοθετήθηκε το 1986. Το ICOM εκδίδει για τα μέλη του την περιοδική έκδοση ICOM News
(Nouvelles de l' ICOM) και τα Τετράδια Μελέτης (Cahiers d' étude), καθώς και το περιοδικό
MUSEUM International για το ευρύ κοινό - εκδίδεται σε συνεργασία με την UNESCO στην
αγγλική και γαλλική γλώσσα και είναι προσιτό και από το διαδίκτυο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνει το
ICOM στον αγώνα κατά της παράνομης διακίνησης των πολιτισμικών αγαθών και εκδίδει ειδικά
τεύχη για τις ανά τον κόσμο συλήσεις αρχαιοτήτων και έργων τέχνης. Βασική επιδίωξή του είναι η
αρμονική συνύπαρξη των μουσείων με τις κοινωνίες τις οποίες υπηρετούν. Έτσι, από πολύ νωρίς
έστρεψε την προσοχή του σε μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και συνδύασε τη δράση του με
γενικότερες πρωτοβουλίες που είχαν αναληφθεί για τα θέματα αυτά σε διεθνές επίπεδο.
Αναφέρουμε ενδεικτικά τη συμμετοχή του ICOM στον αγώνα κατά του ρατσισμού (1961), στο
Παγκόσμιο Έτος για τα δικαιώματα του Παιδιού (1979), στην Παγκόσμια ∆εκαετία Πολιτιστικής
Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (1988-1997) και στα προβλήματα των ατόμων με αναπηρία
(1992). Ιδιαίτερα απασχόλησαν το ICOM και οι καταστροφές των πολιτισμικών αγαθών στους
τόπους πολεμικών συρράξεων (Λίβανος, Περσικός Κόλπος, πρώην Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, κλπ.).
Μαζί με άλλους πέντε μη κυβερνητικούς οργανισμούς (CCAAA, ICA, ICOM, ICOMOS, IFLA),
συνέβαλε στη δημιουργία, το 1996, της ∆ιεθνούς Επιτροπής της "Μπλε Ασπίδας" (ICBS) που
μεριμνά για την προστασία της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς από πολεμικές
επιχειρήσεις ή φυσικές καταστροφές. Το ICOM παρέχει επίσης, ήδη από τη δεκαετία του 1960,
Σελίδα 111

επιστημονική και τεχνική βοήθεια στα μουσεία των αναπτυσσόμενων χωρών. Σήμερα το ICOM
αριθμεί 22.000 περίπου μέλη σ' όλο τον κόσμο και δραστηριοποιείται σε 145 χώρες37.
II. ICOM και Μουσειοπαιδαγωγική
Το 1983 ιδρύεται το Ελληνικό Τμήμα του ICOM, που από τα πρώτα κιόλας χρόνια της
ίδρυσής του δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Μουσειοπαιδαγωγική και την εφαρμογή
εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Το σεμινάριο του
Ελληνικού Τμήματος του ICOM, όπου συζητείται και η μουσειακή εκπαίδευση πραγματοποιείται
στην Αθήνα. ∆ιήρκεσε έναν ολόκληρο μήνα και είχε ως θέμα «Ο ρόλος των μουσείων στην
Εκπαίδευση». Οργανώθηκε με πρωτοβουλία του Βυζαντινού Μουσείου. Είχε σημαντικό
αντίκτυπο στον Τύπο της εποχής (εκτενή) αποσπάσματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό του
Ευάγγελου Παπανούτσου «Παιδεία και Ζωή». Το σεμινάριο αυτό ακολούθησαν πλήθος άλλες
δραστηριότητες με τον ίδιο προβληματισμό, που κατέληξαν το 1977 στην καθιέρωση της 18ης
Μαΐου ως ∆ιεθνούς Ημέρας Μουσείων, με κύριο σκοπό την επισήμανση του ευρύτερου
κοινωνικού τους ρόλο» (Χατζηνικολάου,2002,102). Το πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ «Εκπαίδευση και
Πολιτισμός» ξεκινά την εφαρμογή του στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, με τον λαϊκό πολιτισμό.
Το 1975 Μουσείο Μπενάκη, θα εφαρμόσει εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα σχολεία. Το 1979
ακολουθεί το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, με προγράμματα, που απευθύνονται σε
παιδιά και νέους της πόλης του Ναυπλίου. Το ενδιαφέρον των αρχαιολογικών μουσείων για τα
εκπαιδευτικά προγράμματα εκδηλώνεται αργότερα, με πρωτοπόρο Το Νομισματικό Μουσείο της
Αθήνας είναι το πρώτο από τα αρχαιολογικά μουσεία που υλοποιούν εκπαιδευτικά προγράμματα.
Παράλληλα ξεκινούν και τα περιβαλλοντικά προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας, τα
προγράμματα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, ενώ και τα σχολεία αρχίζουν δειλά- δειλά να
δηλώνουν την παρουσία τους στα ελληνικά μουσεία (Ζωγράφου και Τσαντάκη,2000,67).
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού, η «Γέννηση της Γραφής», που
πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Αθήνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, προσφέρει το ερέθισμα
για τη δημιουργία, από πλευράς υπουργείου, του Κέντρου Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της
∆ιεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, στην οδό Πρυτανείου, στην Πλάκα με μια
σημαντικότατη έκτοτε πορεία στην μουσειακή εκπαίδευση.
Το 1987 η ∆ιεθνής Ημέρα Μουσείων αφιερώνεται στη μουσειοπαιδαγωγική, ενώ ένα

χρόνο μετά, το 1988, η διεθνής επιτροπή του C.E.C.A συνεδριάζει στο Ναύπλιο, με θέμα:
Εκπαιδευτική και Πολιτιστική ∆ράση των Μουσείων. Συνέδριο ορόσημο για τη μουσειακή αγωγή
στη Ελλάδα. Αμέσως μετά, πραγματοποιείται στην Αθήνα η πρώτη συνάντηση για την οργάνωση
του Σεμιναρίου «Μουσείο-Σχολείο» με τη συμμετοχή και ξένων ειδικών. Από τότε, το εκπαιδευτικό

37
www . istomediahost . gr / icom . gr
Σελίδα 112

σεμινάριο “Μουσείο-Σχολείο”, συνεχίζει την πορεία του σε διάφορους Νομούς της χώρας, και
οργανώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού, το Υπουργείο Παιδείας, το ελληνικό τμήμα του ICOM
και τους τοπικούς φορείς (δήμοι, πανεπιστημιακά τμήματα, βιβλιοθήκες κ.ά.). Σκοπός του
σεμιναρίου είναι η ενημέρωση του εκπαιδευτικού κόσμου μέσα από θεωρητικές
μουσειοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις και παρουσιάσεις εκπαιδευτικών εφαρμογών, σε μουσεία και
αρχαιολογικούς χώρους. Το σεμινάριο καταλήγει πάντα με την πρακτική εφαρμογή από τις
ομάδες εργασίας. Το 1995-1996 το πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ «Εκπαίδευση και Πολιτισμός» έρχεται
να αλλάξει την εκπαιδευτική πολιτική στα σχολεία και παράλληλα να συνδέσει ακόμα
περισσότερο το μουσείο με το σχολείο. Το Ελληνικό Τμήμα του I.C.O.M θα συμβάλλει ουσιαστικά
στη δημιουργία ενός σημαντικού εκπαιδευτικού προγράμματος, σε συνεργασία με το Υπουργείο
Πολιτισμού, με θέμα «Το Σχολείο υιοθετεί ένα μνημείο». Η μουσειοπαιδαγωγική μπορεί να
αποτελέσει αυτή την γέφυρα, που είναι, άλλωστε, αναγκαία στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες του
21ου αιώνα» (Χατζηνικολάου,2002,102)
III. Η ιστορική εξέλιξη του μουσείου στην ελληνική πραγματικότητα
Τα πρώτα «μουσεία» στην Ελλάδα ιδρύθηκαν σχεδόν παράλληλα με το νεοελληνικό

κράτος και λειτουργούσαν ως αποθήκες, με τα σημερινά κριτήρια, δεδομένου ότι πρωτίστως
θεωρούνταν χώροι συγκέντρωσης και φύλαξης αρχαιοτήτων (Κόκκου,1977,56). Οι ιστορικές
περίοδοι, που θεωρούνται καθοριστικές για την εξέλιξη των μουσείων στην Ελλάδα, συνοψίζονται
παρακάτω:
1829: το ψήφισμα του Καποδίστρια, με το οποίο ιδρύθηκε το «Εθνικόν Μουσείον» στην Αίγινα,
έθετε ως στόχο τη «συλλογήν» των αρχαιοτήτων που βρίσκονταν στο υπέδαφος ή διάσπαρτες σε
διάφορα μέρη της επικράτειας.
1834: Στο νόμο της Αντιβασιλείας ο σκοπός των δημοσίων μουσείων αναφερόταν στη
«διατήρηση» των αντικειμένων. Παράλληλα εισάγονταν οι κανόνες για την καταγραφή και
καταλογράφησή τους. Η σημασία αυτής της καταγραφής υπογραμμιζόταν ήδη από τον Κοραή το
1807.
1837: Ιδρύεται η Αρχαιολογική Εταιρεία Ελλάδας.
1846:Θεσμοθετούνται οι ξένες αρχαιολογικές σχολές στην Ελλάδα επί πρωθυπουργό Ι. Κωλλέτη.
1874: Ανεγείρεται και ιδρύεται το πρώτο μουσείο, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
1882: Ιδρύεται η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρία καθώς και το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, που
επίσημα λειτούργησε το 1926.
1885: Στο Βασιλικό διάταγμα ορίζεται η ευρύτερη παιδευτική αποστολή των μουσείων.
Σελίδα 113

1886: Σε εγκύκλιο του Υπουργού Παιδείας προς τους καθηγητές και τους δασκάλους τονίζεται ότι
η διδασκαλία αποτελεί πρώτιστο σκοπό της ίδρυσης των μουσείων, ενώ η σύνδεση του μουσείου
με το σχολείο επιδιωκόταν ήδη από την περίοδο της Επανάστασης.
1918: Ιδρύεται το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και το Λαογραφικό Αρχείο.
1932: Ορίζεται το δικαίωμα και η φροντίδα του κράτους για την αναζήτηση και διάσωση των
αρχαίων σε δημόσια μουσεία.
1945:Αρχίζει ουσιαστικά η εποχή των ανασκαφών, της οργάνωσης των μουσείων και της μελέτης
των αρχαιολογικών ευρημάτων.
1973:Ιδρύεται το Κέντρο Συντήρησης Αρχαιοτήτων στο Υπουργείο Πολιτισμού.
1977:Στον οργανισμό του Υπουργείου Πολιτισμού καθορίζονται οι αρμοδιότητες ορισμένων

μεγάλων Αθηναϊκών μουσείων. Η αρμοδιότητα τους αυτή ανάγεται σε θέματα που σχετίζονται με
τη «φύλαξη, προστασία, διάσωση, συντήρηση, έκθεση, ανάδειξη και προβολή» των αρχαιοτήτων
και των συλλογών τους.
1983:Ιδρύεται το Ελληνικό Τμήμα του ICOM. Την περίοδο αυτή παρατηρείται μια τάση
αναθεώρησης της παραδοσιακής αντίληψης για το μουσείο και τις λειτουργίες του. Επιδιώκεται να
τεθεί το μουσείο στο επίκεντρο της κρατικής πολιτικής για τις αρχαιότητες και να καταστεί
ζωντανό κύτταρο πολιτισμού.
1985:Πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά εκπαιδευτική έκθεση, ειδικά σχεδιασμένη για παιδιά.
1987:Ιδρύεται το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο.
1988:Ξεκινά η λειτουργία του Προγράμματος Σπουδών Επιλογής (Π.Σ.Ε.)
‘’Μουσειοπαιδαγωγική Εκπαίδευση’’ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Σελίδα 114

IV. Θεματικός Κατάλογος Μουσείων της Ελλάδας38
 Αρχαιολογικά Μουσεία & Συλλογές

 Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά Μουσεία & Συλλογές
 ∆ιαχρονικά Μουσεία Ιστορικά και Λαογραφικά Μουσεία
 Μουσεία Εικαστικών Τεχνών
 Μουσεία Θεάτρου
 Μουσεία Κινηματογράφου
 Μουσεία Μουσικής
 Μουσεία Φωτογραφίας
 Ναυτικά Μουσεία
 Μουσεία με θέματα ειδικού ενδιαφέροντος
Οι τάσεις στο χώρο των μουσείων μιας χώρας έχουν να κάνουν με τον καθορισμό της
εθνικής ταυτότητας των κατοίκων της. Στην Ελλάδα δόθηκε προβάδισμα στα αρχαιολογικά
μουσεία, επειδή τα αρχαιολογικά ευρήματα αντιπροσώπευαν την άμεση σύνδεσή μας με ένα
λαμπρό παρελθόν. Τα πρώτα χρόνια του ελεύθερου εθνικού βίου μας τα μουσεία είχαν αναλάβει
το δύσκολο έργο της νομιμοποίησης, στα μάτια των Ευρωπαίων, του ανεξάρτητου νεοελληνικού
κράτους.
Στις μέρες μας παρουσιάζεται μια θετική εξέλιξη στον τομέα των μουσείων στη χώρα μας
αλλά και διεθνώς. Έχει πλέον σταματήσει η σύνδεση της έννοιας του μουσείου αποκλειστικά με
τον τομέα της αρχαιολογίας. Το ενδιαφέρον του κοινού έχει ήδη στραφεί και προς άλλα είδη
μουσείων, εξίσου σημαντικά. Η μακρά ζωή τους στη σκιά άλλων μουσείων μπορεί ίσως να
οφείλεται στη δευτερεύουσα σημασία που αποδιδόταν στις υλικές εκφάνσεις του πολιτισμού,
έναντι άλλων τομέων περισσότερο «πνευματικών» και «αισθητικών», όπως είναι η ιστορία, η
ιστορία της τέχνης, η αρχαιολογία. Η Ελλάδα σήμερα δεν εκφράζει πλέον μόνο το στερεότυπο της
ανάδειξης του αρχαίου παρελθόντος. Στις μέρες της παγκοσμιοποίησης του πολιτιστικού και
επιστημονικού γίγνεσθαι, αναπόφευκτα ακολουθούνται οι διεθνείς τάσεις και εδώ, έστω και με
σχετική καθυστέρηση. Από πλευράς θεωρητικού πλαισίου, στις μέρες μας, η έννοια της
κουλτούρας διευρύνεται καθώς διευρύνεται και η έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς, και
μεταβάλλεται η αντίληψη γι’ αυτήν από στενά αισθητική, σε πολιτισμική.

38
http :/ / odysseus . culture. gr / h /1 / gh 10 . jsp ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Σελίδα 115

V.Μουσεία που οργανώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα39
 Βουλή των Ελλήνων

 Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
 Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς
 ∆ημοτικό Μουσείο Καβάλας
 Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδας
 Εθνική Πινακοθήκη
 Εθνικό Ιστορικό μουσείο
 Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
 Ελληνικό Παιδικό Μουσείο
 Επιγραφικό Μουσείο
 Αρχαιολογικό Μουσείο Ελευσίνας
 Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου
 Αρχαιολογικό Μουσείο ∆ελφών
 Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας
 Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής
 Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου
 Μουσείο Αντρέα Λεντάκη
 Θεατρικό Μουσείο Πάνου Αραβαντινού
 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
 Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Κορίνθου
 Ιστορικό Μουσείο Κρήτης
 Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας
 Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης
 Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
 Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού
 Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας
 Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης
 Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης
 Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας
 Μουσείο Ιστορίας της Παιδείας
 Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών
 Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη
 Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
 Μουσείο Μπενάκη

39
http://www.e-yliko.gr/htmls/ekp_episkepseis/ektheseis-ath.aspx
Σελίδα 116

 Μουσείο Παραδοσιακής Ζωής και Λαϊκού Πολιτισμού

 Μουσείο Προσκοπισμού
 Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος
 Ναυτικό Μουσείο Κρήτης
 Ναυτικό Μουσείο Οινουσσών
 Νομισματικό Μουσείο
 Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα
 Σκιρώνειο Μουσείο Πολυχρονοπούπου
 Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
 Τοπικό Μουσείο – Μηλιές Πηλίου
VI. Θεματικός κατάλογος Ιστορικών-Λαογραφικών μουσείων40
 Βέροιας Λαογραφικό Μουσείο

 Βουβάλη Αρχοντικό
 Βρέλλη Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας
 Γαβαλοχωρίου Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο
 ∆ημητρίου Νικολάου Λαογραφικό Μουσείο
 ∆ήμου Ι. Π. Μεσολογγίου Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης
 Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος
 Εβραϊσμού Θεσσαλονίκης Κέντρο Ιστορικής ∆ιαδρομής
 Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
 Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης Μουσείο
 Ζυγομαλά Μουσείο
 Ηπειρωτικής Λαϊκής Τέχνης Μουσείο "Κώστας Φρόντζος"
 Θυσίας Καλαβρυτινών Μουσείο
 Ιστορίας των Ανασκαφών Μουσείο
 Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας Μουσείο
 Καζαντζάκη Μουσείο
 Καΐρειος Βιβλιοθήκη - "Οικία Μιχαήλ Ε. Κυδωνιέως"
 Καλαθοπλεκτικής των Ρωμά Μουσείο.
 Καποδίστρια Μουσείο.
 Κέντρο Μελέτης Νεώτερης Κεραμικής

40
http://odysseus.culture.gr/h/1/gh110.jsp?theme_id=23
Σελίδα 117

 Κοζάνης Ιστορικό - Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο

 Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο
 Κορίνθου Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο
 Κουντουριώτη Παύλου Αρχοντικό
 Κρήτης Ιστορικό Μουσείο
 Κρητικής Εθνολογίας Μουσείο
 Κύμης Λαογραφικό Μουσείο
 Λαλαούνη Μουσείο Κοσμήματος
 Λάρισας Λαογραφικό - Ιστορικό Μουσείο
 Λασκαρίδειο Λαογραφικό Μουσείο
 Λυχνοστάτης - Μουσείο Παραδοσιακής Ζωής και Λαϊκού Πολιτισμού Κρήτης
 Μακεδονίας - Θράκης Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο
 Μακεδονικού Αγώνα Μουσείο
 Μάχης της Κρήτης και Εθνικής Αντίστασης ∆ημοτικό Μουσείο
 Μεσαγρού Φούρνος
 Νέας Καρβάλης Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο
 Ορεστιάδας και Περιφέρειας Μουσείο Λαογραφίας και Ιστορίας Τέχνης
 Ρεθύμνου Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο
 Ρόδου Κοσμητική Συλλογή
 Σαρακατσάνων Λαογραφικό Μουσείο
 Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων Μουσείο
 Σολωμού Μουσείο
 Στεμνίτσας Λαογραφικό Μουσείο
 Φοινικίου Λαογραφικό Μουσείο
 Φολεγάνδρου Οικολογικό - Λαογραφικό Μουσείο
Σελίδα 118

VII. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΙΣΜΙΚΗ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ41
Εικόνα 1: Η γέφυρα ∆εβοσέτου

41
http://athos.cti.gr/cultureportalweb/viewitems.php?topic_id=10&level=2&belongs=9&area_id=6&lang=gr
Σελίδα 119

Εικόνα 2
Εικόνα 3: Αργοστόλι
Πηγή: tilevoaskefalonias.blogspot.com
Εικόνα 4
Πηγή: tilevoaskefalonias.blogspot.com
Σελίδα 120

Εικόνα 5: Η Γέφυρα Ντε Μποσσέ
Εικόνα 6 Η Κολόνα στη Γέφυρα Αργοστολίου

Σελίδα 121

Εικόνα 7
Πηγή: http://athos.cti.gr/cultureportalweb/viewitems.php?topic_id=10&level=2&belongs=9&area_id=6&lang=gr
Εικόνα 8: Πλατεία Π.Βαλλιάνου Αργοστόλι
Σελίδα 122

Εικόνα 9: Προσεισμικό σπίτι στη Λακήθρα
Εικόνα 10: ∆ρόμος στο χωριό Χιονάτα
Σελίδα 123

Εικόνα 11: Εορτασμός της 25ης Μαρτίου στο Λιθόστρωτο Αργοστολίου
Εικόνα 12: Ο Σεισμός του 1953: Ερείπια στην πόλη του Αργοστολίου
Σελίδα 124

Εικόνα 13: Γέφυρα στο ποτάμι, Ληξούρι.
Εικόνα 14: Το "Μαρκάτο" Ληξουρίου
Σελίδα 125

Εικόνα 15: Ερείπια των φυλακών στο Αργοστόλι
Εικόνα 16: Παραλία Αργοστολίου
Σελίδα 126

Εικόνα 17: Βέγειο Ψυχιατρείο Αργοστολίου
Εικόνα18: Πλοία αγγλικού στόλου στο λιμάνι του Αργοστολίου
Σελίδα 127

Εικόνα 19: Ο κήπος Νάπιερ
Εικόνα 20: Το κτίριο της Ιονικής Τράπεζας στην παραλία Αργοστολίου
Σελίδα 128

Εικόνα 21: Το πτωχοκομείο Αργοστολίου
Εικόνα 22: Το προσεισμικό κτίριο του Νοσοκομείου Αργοστολίου
Σελίδα 129

Εικόνα 23: Το Λιθόσρωτο στο Αργοστόλι, διακρίνεται το προσεισμικό καμπαναριό του

Αγίου Σπυρίδωνα.
Εικόνα 24: Στρατώνες - Φιλανθρωπικά καταστήματα στο Αργοστόλι
Σελίδα 130

Εικόνα 25: Η Κοργιαλένειος Βιβλιοθήκη
Σελίδα 131


Σελίδα 132

Thesis67 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thesis67 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΑΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΑΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ

Επιβλέπουσα: Αικατερίνη Χαρπίδου

Κι ένα τέταρτο μητέρας αρκεί για δέκα ζωές,

1.1 Εννοιολογικά στοιχεία…………………………………………………..........................…......... 5

1.1.2 Λαογραφικά μουσεία……………………………………………………………………......... 5

1.2 Η ιστορία του Μουσείου…………………………………………………………………………… 7

1.3.1 Η εξέλιξη της μουσειολογίας…………………………………………………………………. 10

1.3.2 H νέα μουσειολογία……………………………………………………………………………. 12

1.4 Κτιριακές εγκαταστάσεις, συνθήκες, προσωπικό………………………………………………. 13

1.5 Παρουσίαση στο κοινό, ζητήματα πληροφόρησης……………………………………….......... 15

1.6 Αλληλεπίδραση με την τοπική κοινωνία, εκπαιδευτικά προγράμματα,διαδίκτυο……………. 15

1.7 Μουσεία για τον 21ο αιώνα……………………………………………………………………….. 16

1.7.1 Μουσείο: μεταβαλλόμενα όρια και ορισμοί…………………………………………………. 16

1.7.2 Η εργασία στο μουσείο………………………………………………………………………... 18

1.8 Το κοινό των μουσείων……………………………………………………………………………. 20

1.9 Tύποι μουσείων……………………………………………………………………………………. 21

1.10.2 Πολιτιστική κληρονομιά……………………………………………………………..……….. 24

1.10.3 Η έννοια της ταυτότητας…………………………………………………………………….. 25

2.1 Ορισμός και ανάλυση ∆ημοσίων Σχέσεων…………………………………………………….. 26

2.4 ∆ημόσιες Σχέσεις και διαδίκτυο………………………………………………………………….. 30

2.5 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις ως διαδικασία……………………………………………………….......... 31

2.6 ∆ημόσιες Σχέσεις και Επικοινωνία………………………………………………………………. 32

2.7 Ιστορική αναδρομή……………………………………………………………………………….. 33

2.8 ∆ιάφοροι ορισμοί των ∆ημοσίων Σχέσεων……………………………………………….......... 35

2.8.1 Ελληνική Εταιρεία των ∆ημοσίων Σχέσεων………………………………………………… 35

2.8.2 ∆ιακήρυξη του Μεξικού 1978…………………………………………………………………. 35

2.8.3 Βρετανικό Ινστιτούτο ∆ημοσίων Σχέσεων (αναθεώρηση 1987)………………………….. 35

2.9 Η ανάπτυξη των ∆ημοσίων Σχέσεων……………………………………………………………. 36

2.9.1 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις στον κόσμο…………………………………………………………….. 36

2.9.2 Οι ∆ημόσιες Σχέσεις στην Ελλάδα…………………………………………………………… 37

3.1 Σύντομη ιστορία της Κεφαλονιάς…………………………………………………………………. 40

3.3 Οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της Κεφαλλονιάς................................................. 44

3.3.2 Κοινωνικές Υποδομές………………………………………………………………………… 45

4.1 Εισαγωγή-Ιστορική αναδρομή…………………………………………………………………… 66

4.2 Μουσειακό υλικό…………………………………………………………………………………… 68

5.2 Ο ρόλος και οι προοπτικές των Λαογραφικών Μουσείων αναφορικά με τα άτομα με

5.4 Ο ρόλος του μουσείου στην ιστορική εκπαίδευση………………………………………………. 88

5.5 GIS εφαρμογές……………………………………………………………………………………… 88

5.6 Υπάρχουσα κατάσταση……………………………………………………………………………. 90

5.6.1 Σε εθνικό επίπεδο……………………………………………………………………………… 90

5.6.2 Κυρίαρχα προβλήματα………………………………………………………………………… 91

5.6.3 Αιτίες των κυριάρχων προβλημάτων………………………………………………………… 93

5.7 ∆ιερεύνηση επιλογής στρατηγικών στόχων επίλυσης κυρίων προβλημάτων και

5.7.1 Επιλογή μέσων-δράσεων για επίτευξη στρατηγικών στόχων…………………………….. 95

5.8 Πολιτιστική Χορηγία………………………………………………………………………………… 101

5.8.3 Οι υπηρεσίες των πολιτιστικών φορέων προς τους χορηγούς……………………………. 104

Ελληνική Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………. 106

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία……………………………………………………………………............. 108

∆ιαδικτυακή Βιβλιογραφία……………………………………………………………………………… 109

Ι. Τι είναι το ICOM……………………………………………………………………………………….. 111

ΙΙ. ICOM και Μουσειοπαιδαγωγική…………………………………………………………………….. 112

ΙΙΙ. Η ιστορική εξέλιξη του μουσείου στην ελληνική πραγματικότητα………………………………. 113

IV. Θεματικός Κατάλογος Μουσείων της Ελλάδας………………………………………….............. 115

V. Μουσεία που οργανώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα………………………………………… 116

VI. Θεματικός κατάλογος Ιστορικών-Λαογραφικών μουσείων……………………………………… 117

VII Φωτογραφικό υλικό από την προσεισμική Κεφαλλονιά…………………………………………. 119

Περαιτέρω, θα ήθελα να ευχαριστήσω την κ. Αικατερίνη Μαραβέγια, υπεύθυνη στο

Με αγάπη, εκτίμηση και σεβασμό,

Το σύγχρονο μουσείο επιχειρεί ένα άνοιγμα στην κοινωνία με εκθέσεις, σεμινάρια,

Λέξεις κλειδιά: λαογραφία, λαογραφικό μουσείο, μουσείο, μουσειοπαιδαγωγική,