dü+|ü⁄{Ï : 44 dü+∫ø£ : 5

jÓ÷»q
ISSN : 0971-8729
e÷]Ã 2016
eTTK´ dü+bÕ<ä≈£î\T : B|æø± ø£#·Ã˝Ÿ
e]wü˜ dü+bÕ<ä≈£î&ÉT : $»j·T≈£îe÷sY y˚<ä–] C≤sTT+{Ÿ &Ó’¬sø£ºsY (Áb˛&Éø£åHé) : $.¬ø. MTHê
dü+bÕ<ä≈£î&ÉT : eTVü≤eTà<é dæsêEB›Hé e-mail : yojana_telugu@yahoo.co.in
e-mail : yojana.telugu@nic.in
ÄH√uÛÑÁ<ë Áø£‘·y√j·TqTÔ $X¯«‘·' (ñ‘·ÔeT uÛ≤yê\T nìïyÓ’|ü⁄\ qT+&ç sêyê*)
á dü+∫ø£˝À...
1. Á>±MTD, e´ekÕj·T s¡+>±\≈£î yÓqTï <äqTï 10. $C≤„q $|ü+∫ ` ÁbÕ‘·÷] b˛‘·j·T´ X¯s¡à 36
2016`17 πøsÁ<ä ã&Ó®{Ÿô|’ düMTø£å 5 11. <äsŒ¡ D+ 39
` d”.mdt.d”. X‚KsY 12. ªªuÛ≤s¡‘Y ˝À ‘·j·÷Øμμ øÏ |ü{ÏwüºyÓTÆq $<Ûëq+ 41
2. ¬s$q÷´˝À≥T, $‘·Ô˝À≥T <Û√s¡DT\T`Ä]úø£s¡+>∑+ 9 - ˙s¡CŸ u≤CŸ bÕjYT
- &Üø£ºsY ny˚Tj·T≈£îe÷sY eTVü‰bÕÁ‘ê 13. πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ 2016`17 :$<ë´s¡+>±ìøÏ 45
3. eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\≈£î ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+|ü⁄\T 13 πø{≤sTT+|ü⁄\T - Áb˛$‘· ≈£î+<äT
- õ. s¡|òüTTsê+ 14. C…+&ÉsY ã&Ó®{Ÿ ` ìã+<Ûäq\T 49
4. dü¬s’q n+#·Hê ` ndü˝…’q ÁbÕ<ÛëHê´\T 16 15. Äs√>∑´ ã&Ó®{Ÿ`2016 52
- Ábıô|òdüsY &ç.ôV≤#Y. bÕjYT |üD+~ø£sY - ñ]à m.>√kÕ«$T
5. πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ 2016`17: $‘·Ô dü+|òüT{Ï‘êìøÏ 20 16. Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ ÄsÁ<ÛäÁ|ü<˚XŸ ã&Ó®{Ÿ... 56
z j·T‘·ï+ - _.$.eT<ÛäTdü÷<äHésêe⁄ - J&ç>∑T+≥ Hêπ>X¯«s¡ sêe⁄
6. 2016-17 ¬s’˝Ò« ã&Ó®{Ÿô|’ Á|ü‹düŒ+<äq\T 23 17. kÕ>∑T˙{Ï ÁbÕC…≈£îº\≈£î n‘·´~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫Ãq 60
- XÊ+‹ Hêsêj·TDé ‘Ó\+>±D ã&Ó®{Ÿ - πsePs¡T ñe÷eTùV≤X¯«s¡sêe⁄
7. Á>±MTD eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\÷, Á>±MTD $<äT´Bø£s¡D 25 18. Á|ü|ü+#· Ä]úø£ düeTdü´ ` uÛ≤s¡‘Y˝À dü+düÿs¡D\ 63
- &܈ˆ Væ≤s¡DàjYT sêjYT, &܈ˆ nì˝Ÿ ≈£îe÷sY, &܈ˆ Á|üdü÷+ ~«y˚~. Á|üuÛ≤e+ - õ. nq÷wü
8. u≤´+øÏ+>¥ s¡+>±ìï πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ 29 19. eTVæ≤fi≤s√>∑´+ `bÂwæºø±Vü‰s¡ ˝À|ü+ 66
|ü⁄qs¡T<ä]∆ +#·>\∑ <ë? - MTsê $TÁXÊ
- mHé.ÄsY. uÛ≤qTeT÷]Ô, eT˙wt Á|ükÕ<é 20. uÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Ø s¡+>∑+ (y˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj·÷) 69
9. u&Ó®{Ÿ 2016`17˝À |üqTï\ ùV≤‘·TãB∆ø£s¡D 33 - dü+B|t <ëdt
Á|ü‹bÕ<äq\T - »j·T+‘· sêjYT #Í<ä]
Á|üD≤[ø£\T, n_Ûeè~∆ ø±s¡´Áø£e÷\ >∑T]s∫q düe÷#êsêìï n+<äCÒùds<äT≈£î ‘Ó\T>∑T, Væ≤sB, Ç+^¢wüß, nkÕ‡$T, u…+>±*, ‘·$Tfi¯+, ñs¡÷›,
eTsê؃, >∑T»sêr, eTfi¯j·÷fi¯+, |ü+C≤;, ø£qï&É, ˇ&çj·÷ uÛ≤wü\˝À yÓ\Te&ÉT‘·Tqï e÷dü|üÁ‹ø£.
jÓ÷»q (‘Ó\T>∑T) #·+<ë $esê\T
1 dü+e‘·‡sêìøÏ ` s¡÷. 230/` 2 dü+e‘·‡sê\≈£î ` s¡÷. 430/` 3 dü+e‘·‡sê\≈£î ` s¡÷. 610/`
eT]ìï $esê\ø√dü+ : 040`27546312 / 13 / 14
#·+<ëqT eTìj·÷s¡¶s¡T / &ç.&ç. <ë«sê |ü+|üe\dæq ∫s¡THêe÷ :m&ç≥sY, jÓ÷»q (‘Ó\T>∑T)
205, 2e n+‘·TdüTÔ, dæ.õ.z. ≥esY‡, ø£yê&ç>∑÷&É, ôV’≤<äsêu≤<é ` 500 080
jÓ÷»q˝À Á|ü#·T]+∫q yê´kÕ\˝À e´ø£Ô|ü]∫q uÛ≤yê\T Äj·÷ s¡#·sTT‘·\y˚, yês¡T |üì#˚düTÔqï dü+düú\T, Á|üuÛÑT‘·« n_ÛÁbÕj·÷\qT n$
Á|ü‹_+_s#·e⁄.
jÓ÷»q˝À Á|ü#·T]s#˚ Á|üø£≥q\˝Àì n+XÊ\T Äj·÷ dü+düú\T yê] Á|ü‹ì<ÛäT\≈£î #Ó+~q$. Á|üø£≥q bÕsƒ¡+/kÕsê+X¯+ eT÷\+>±
m<äTs¡j˚T´ m≥Te+{Ï |üs¡´ekÕHê\≈£î jÓ÷»q u≤<Ûä´‘· eVæ≤+#·<äT.

jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 3

 jÓ÷»q
ISSN : 0971-8729

N|òt m&ç≥sY‡ &Ódtÿ

dü+bÕ<äø°j·T+:
C≤‹ ìsêàD+
πø+Á<ä Ä]úø£eT+Á‹ ns¡TDY C…’{°¢ düeT]Œ+∫q ‘êC≤ ã&Ó®{Ÿ ¬s’‘·T\≈£î, ù|<ä\≈£î eT<䛑·Tì#˚Ã~>±q÷,
n_Ûeè~∆ Áù|s¡ø£+>±q÷ ñqï≥T¢ Á|ü»\qTs&ç Á|ü‹düŒ+<äq e∫Ã+~. m+<äT≈£î sê<ä÷, H˚{Ïø° dü÷ú\ C≤rj·T
Ä<ëj·T+˝À 17 XÊ‘·+ e´ekÕj·T+ qTs&˚ edüTÔqï~. <˚X¯+˝Àì ø±]à≈£î\˝À dü>∑+ eT+~ e´ekÕj·T+ô|’H˚
Ä<Ûës¡|ü&ç J$düTÔHêïs¡T. 2022 Hê{ÏøÏ ¬s’‘·T\ Ä<ëj·Tìï ¬s{Ϻ+|ü⁄ #˚j·÷\H˚ Á|üuÛÑT‘·« ñ<˚›X¯´+ ø=+‘·
nyêdüÔ$ø£+>± ‘√#·e#·TÃ, ø±˙, ¬s’‘·T\˝À ø=s‘·y˚Ts¡¬ø’Hê Ä‘·à $XÊ«kÕìï, düs‘√cÕìï ø£*–düTÔ+~ ø£<ë!
es¡Tdü>± ¬ss&ÉT dü+e‘·‡sê\ |ü+≥ qwüº+ ‘·s¡Tyê‘·, á yês¡Ô ¬s’‘·T\≈£î ì»+>± m+‘√ ÄXÊ»qø£yÓTÆ+~.
ªªÁ|ü<ëÛ qeT+Á‹ dæ+#êsTT jÓ÷»qμμ |ü<øä∏ +£ <ë«sê 28.5 \ø£\å ôV≤ø±ºs¢¡ uÛ÷Ñ $Tì n<äq+>± j·TT<ä∆ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’
kÕ>∑T˝ÀìøÏ ‘Ó#Ã˚ Á|ü‹bÕ<äq düeTdü´qT ø=s‘·es¡≈L£ |ü]wüÿ]+#·e#·TÃ. Hêu≤s¡T¶ H˚‘è· ‘·«+˝À eTs√ 20,000\
ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\‘√ kÕ>∑T˙{Ï \uÛ´Ñ ‘· eTs√ Áb˛‘ê‡Vü≤ø£ #·s´¡ ! Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ |òdü ˝ü Ÿ ;e÷jÓ÷»q |ü<øä∏ +£ s¡÷. 5,500\ ø√≥¢ øπ {≤sTT+|ü⁄‘√
Á|ü‹≈£L\ |ü]dæú‘·T\˝À ¬s’‘·T\qT n<äT≈£î+≥T+~.
πøe\s Á|üC≤s¡+»ø£+>± ø±ø£, á ã&Ó®{Ÿ˝À, Á|ü‹s¡+>±ìø° yêdüÔ$ø£ πø{≤sTT+|ü⁄\‘√, ÁbÕ<Ûä$Tø£ n+XÊ\ô|’ <äèwæº πø+ÁBø£]+#ês¡T.
ã&Ó®{Ÿ˝À nìïs{Ïø£Hêï Á|ü<ÛëHê+X¯eTT, Á>±MTD≤_Ûeè~∆øÏ s¡÷. 87,765 ø√≥T¢ ˇπø yÓTT‘·Ô+>± πø{≤sTT+#·&É+. n‘·´~Ûø£ πø{≤sTT+|ü⁄
Á>±eT |ü+#êsTTr\≈£î »]–s~.s¡÷. 2.87 \ø£å ø√≥¢ πø{≤sTT+|ü⁄‘√ Á|ü‹ Á>±eT |ü+#êj·Trø°, eTTìdæbÕ*{°ø° >∑‘· |ü+#·es¡¸Á|üD≤[ø£‘√
b˛*ùdÔ, πø{≤sTT+|ü⁄ 228 XÊ‘·+ ô|s¡>∑&É+ $X‚wüy˚T. n+fÒ dü>∑≥Tq Á|ü‹ Á>±eT|ü+#êj·Trø° s¡÷. 80 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T, Á|ü‹
eTTìdæbÕ*{°ø° s¡÷. 21 ø√≥T¢ øπ {≤sTTs∫q≥T¢! eTVü‰‘êà >±+BÛ Á>±MTD ñbÕ~ÛV‰ü MT |ü<øä∏ ±ìøÏ s¡÷. 38,500\ ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#·&+É ‘√
Á>±MTD e´ekÕj˚T‘·s¡ s¡+>±ìøÏ, eT]s‘· eP|ü⁄ì∫Ãq≥¢sTT+~. Á>±MTD eTÚ*ø£ kÂø£s¡´yÓTÆq s√&É¢ ìsêàD≤ìøÏ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ Á>±eT
dü&Éø˘ jÓ÷»q |ü<∏äø±ìøÏ eT]ìï ì<ÛäT\ πø{≤sTT+|ü⁄ ˇø£ y˚T\T eT\T|ü⁄. Äs√>∑´+, eTVæ≤fi≤`•X¯ó dü+πøåeT+ e+{Ï kÕe÷õø£ s¡s>±\≈£î
eT]s‘· Áù|s¡Dì#˚Ã+<äT≈£î, nìï eT+Á‹‘·«XÊK\ <ë«sê eTVæ≤fi≤`•X¯ó dü+πøåeT+ø√dü+ #˚ùd Ks¡TÃqT 55 XÊ‘·+ ô|+#ês¡T. eTVæ≤fi≤
düX¯ø°Ôø£s¡D |ü<∏äø£+ πø{≤sTT+|ü⁄qT ¬s{Ϻ+|ü⁄ #˚XÊs¡T. ìs¡“¤j·T |ü<∏äø£+ πø{≤sTT+|ü⁄qT ≈£L&É n~Ûø£+#˚XÊs¡T. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À eTVæ≤fi¯\
ù|s¡Tq m˝Ÿ.|æ.õ. ø£HøÓ qå£ ≈¢ î£ s¡÷. 2,000\ ø√≥¢qT øπ {≤sTT+#ês¡T. Á>±MTD ù|<ä ôw&É÷´˝Ÿ¶ ≈£î˝≤\T/‘Ó>\∑ ≈£î #Ó+~q eTVæ≤fi¯\T ‘·eTø±fi¯flô|’
‘êeTT ì\ã&˚+<äT≈£î }‘·$T#˚à ªkÕº+&É|tμ |ü<∏äø±ìøÏ s¡÷. 500 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. eTq<˚XÊìï Á|ü|ü+#· HÓ’|ü⁄D´ sê»<Ûëì>± #˚ùd
\ø£å´s‘√ 15 e+<ä\ ãVüQfi¯ HÓ’|ü⁄D´ πø+Á<ë\ kÕú|üq≈£î s¡÷. 1700 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. Á|ü<ÛëqeT+Á‹ øödü\´ $ø±dü jÓ÷»q
|ü<∏äø£+‘√ ñ<√´>±eø±XÊ\qT j·TTe‘· e<ä›πø ‘Ó#˚à \ø£å´+ |ü≥¢ Á|üuÛÑT‘·« ìã<ä∆‘·qT ‘Ó*j·T#˚düTÔqï~.
bÕ]ÁXÊ$Tø£s¡+>∑+ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ, >∑‘· ã&Ó®{Ÿ˝À Á|üø£{Ï+∫q $<Ûäs>± ÁbÕ<∏ä$Tø£ |üqTï πs≥TqT <äX¯\yêØ>± 30 XÊ‘·+ qT+&ç
25 XÊ‘·ìøÏ ‘·–ZkÕÔs¡H˚ n+<äs¡÷ uÛ≤$s#ês¡T. ø±˙ Ä]úø£˝À≥TqT uÛÑØÔ #˚ùd+<äT≈£î, m≥Te+{Ï ‘·–Zs|ü⁄q÷ Á|üø£{Ï+#·˝Ò<äT. nsTT‘˚,
ªuÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ‘·j·÷Ø |ü<∏äø±ìøÏ }‘·$T#˚Ãs<äT≈£î, ÁbÕs¡+uÛÑ dü+düú\≈£î (kÕºs¡º|t\T) eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\ |üqTï $TqVü‰sTT+|ü⁄ì#êÃs¡T.
dü«j·T+ ñbÕ~Û bı+~q n˝≤Œ<ëj·T e´≈£îÔ\≈£î |üqTï #Ó*¢s|ü⁄˝À n‘·´\Œ+>± Ç+{Ï n<Ó› uÛÑ‘·´+˝À }s¡≥ì∫Ã, n~Ûø£ Ä<ëj·T+e⁄qï
yê]øÏ e÷Á‘·+, eTs√ eT÷&ÉTXÊ‘·+ düsY #Ûê]®ì ô|s#ês¡T (nsTT‘˚ Ms¡T |üqTï #Ó*¢s|ü⁄<ës¡T\˝À πøe\+ ˇø£ÿ XÊ‘·+ e÷Á‘·y˚T!).
|ü{ÏwüºyÓTÆq ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÂø£sê´\T ô|≥Tºã&ÉT\qT Äø£]¸s#·&ÜìøÏ n‘ê´eX¯´ø£eTì Á>∑Væ≤+∫, s√&ÉT¢, ¬s’fi¯ófl, z&Éπse⁄\T, e+{Ï ÁbÕ<∏ä$Tø£
kÂø£sê´\≈£î 2.21 \ø£å\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT πø{≤sTT+#ês¡T. Çfi¯fl ìsêàD≤ìï Áb˛‘·‡Væ≤+#˚+<äT≈£î &Óe\|üs¡¢≈£î, e´øÏÔ>∑‘· ìsêàD<ës¡T\≈£î
|üqTï sêsTTrì#êÃs¡T. ‘=$Tà~ n+XÊ\ ÁbÕ<Ûëq´+‘√ Á|üuÛÑT‘·«+ #˚|ü{Ϻq eP´Vü≤+ ìCyÓTÆq düeTdü´\qT >∑T]Ô+∫, Bs¡Èø±*ø£ Á|ü>∑‹øÏ
sê#·u≤≥ y˚düTÔ+~.
4 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 <äXÊu≤›\ ìs¡¢ø£å´+
Á|ü‘˚´ø£ yê´dü+
Á>±MTD, e´ekÕj·T s¡+>±\≈£î yÓqTï <äqTï 2016`17
øπ sÁ<ä ã&Ó{
® ôŸ |’ düMTø£å
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À e´ekÕj·T s¡+>±ìï
Áb˛‘·‡Væ≤dü÷Ô Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\≈£î n_Ûeè~∆
#˚ùd ~X¯>± 2016`17 Ä]úø£ düse‘·‡s¡+
ø√dü+ bÕs¡¢yÓT+{Ÿ˝À Á|üy˚X¯ô|{Ϻq ã&Ó®{Ÿ
øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ <Û´˚ j·÷ìï Á|üdTü Œ¤≥+ #˚k˛Ô+~.
e´ekÕj· T s¡ + >∑ + n_Û e è~∆ ø√dü +
#˚|ü&ÉT‘·Tqï ø=‘·Ô |ü<∏äø±\˝À uÛ≤>∑+>±
e´ekÕj·Ts¡+>∑+˝À ø°\ø£yTÓ qÆ kÕ>∑T˙{Ï ÁbÕC…ø\º˘ qT dü‘«· s¡+ |üP]Ô
#˚ùd+<äT≈£î n<äq|ü⁄ ì<ÛäT\T πø{≤sTT+
ô|≥Tºã&ÉT\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#˚ #·&+É ‘√ Bs¡øÈ ±*ø£ düeTdü´\≈£î ‘·«]‘·>‹∑ q
~X¯>± sêÅcÕº\≈£î m˝≤+{Ï |ü]cÕÿs¡+ \_Ûs#˚ neø±X¯+ ø£ì|æk˛Ô+~.
sêsTTr\q÷ Çe«ø£b˛e&É+, >∑‘· s¬ +&˚fi˝¢¯ À m<äTs¬ q’ esê¸u≤Û e |ü]dæ‘ú T· \
C≤rj·T kÕúsTT qT+&ç ì<ÛTä \T |ò*ü ‘·+>± e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À n_Ûeè~∆
n≥º&>É T∑ kÕúsTT es¡≈î£ ≈£îs≥T|ü&&É +É ‘√ øπ +Á<äÁ|üuTÑÛ ‘·«+ á kÕ]
düe÷q+>± #˚sπ +<äT≈£î e´ekÕj·T, Á>±MTD≤_Ûeè~∆ s¡+>±\ô|’ Á|ü‘´˚ ø£
<äèwæº ô|{Ï+º ~. |ü<øä =+&Ée |ü+#·es¡¸ Á|üD≤[ø£
nedüsy¡ TÓ qÆ kÕúìø£ e÷s¡TŒ\T dü+<äs¡“¤+>± ÄXÊ»qø£+>± ø£ì|æ+∫q
#˚jT· ø£b˛e&É+ eT]j·TT uÛ÷Ñ e´ekÕj·Ts¡+>∑+ Ä ‘·sê«‘· n_Ûeè~∆
]ø±s¡T\º Ä<ÛTä ìø°øs£ D¡ qT >∑eTq+˝À ‘·&uÉ ≤≥T≈£î ˝ÀHÓ+’ ~. 2012`13
düàè•+#·ø£ b˛e&É+ á Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À 1.5 XÊ‘·+ ‘·sê«‘·
ã&Ó{® Ÿ˝Àì ˝ÀbÕ\T. @&Ü~ 4.2 XÊ‘·+ n_Ûeè~∆ qyÓ÷<äTø±>±
Ä ‘· s ê«‘· eè~∆ π s ≥T 0.2 XÊ‘êìøÏ
|ü&bç ˛e&É+ >∑eTHês¡Ω+. n˝≤π> 2015`16
Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+ e´ekÕj·÷_Ûeè~∆ øπ e\+
d”.mdt.d”. X‚KsY, nk˛dæj˚T{Ÿ Ábıô|òdüsY, Ç캇≥÷´{Ÿ Ä|òt mø£Hê$Tø˘ Á>√‘Y, &Ûç©¢ j·T÷ìe]‡{°
E-mail: csekhar@iegindia.org
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
|ü{ÏwüºyÓTÆq#˚j·T÷‘·
1.1 XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚ ñ+&É>\∑ <äì øπ sÁ<ä
>∑D≤+ø£ ø±sê´\j·T+ n+#·Hê y˚d+æ ~.
es¡Tdü>± s¬ +&ÉT d”»q¢˝À esê¸u≤Û e
|ü]dæ‘ú T· \T @s¡Œ&çq H˚|<ü ´ä∏ s˝À e´ekÕj·T
s¡+>∑+˝À eT+<ä>e∑ THêìï Ä~Û>$∑ T+#·˝øÒ £
b˛e&ÜìøÏ kÕ>∑T˙{Ï edü‹, $‘·ÔHê\T,
ms¡Te⁄\T, ÁøÏ$Tdü+Vü‰s¡ø£ eT+<äT\ ø=s¡‘,·
e÷¬sÿ{Ï+>¥ kÂø£s´¡ ˝Ò$T Á|ü<ëÛ q ø±s¡D≤\T>±
Á|üuÛÑT‘·«+ >∑T]Ô+∫+~. n+<äTe\¢ á
˝ÀbÕ\qT düe]s∫, e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À
Bs¡øÈ ±*ø£ düeTdü´\qT eTTs<äT>∑ |ü]wüÿ]+
#˚+<äT≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«+ q&ÉT+ _–+∫+~. á
#·s¡´˝À¢ uÛ≤>∑+>±H˚ kÕ>∑T˙{Ï edü‘·T\T,
Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢ eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\
ø£\Œq, e÷¬sÿ{Ï+>¥ kÂø£sê´\qT yÓTs¡T>∑T
|ü]#˚ ø±s¡´Áø£e÷\≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«+ #˚jT· ÷‘·
ìyê«\ì uÛ≤$k˛Ô+~.
ã&Ó®{À¢ ì<ÛäT\ πø{≤sTT+|ü⁄\qT
>∑eTìùdÔ e´ekÕj·÷_Ûeè~∆, ÄVü‰s√‘·Œ‹Ô,
Á<äy√´\“D+ e+{Ï n+XÊ\ìï+{Ï ô|’q
kÕqT≈£L\yÓTqÆ Á|üu≤Û e+ #·÷ù| neø±X¯+
ñ+~. 1990 <äXø¯ +£ ˝À e´ekÕj·÷_Ûeè~∆
eT+<äø=&ç>± kÕ>∑&+É e\¢ <˚X¯ Ä]úø£ Á|ü>‹∑
≈£L&Ü <Óã“‹qï~. Ç˝≤ e´ekÕj·÷_Ûeè~∆
5
≈£ î s≥Tã&É ≥ +‘√ 1997`98 qTs∫
2004`05 es¡≈î£ ø°\ø£yTÓ qÆ C≤rjÓ÷‘·Œ‹Ô˝À
e´ekÕj·T s¡+>∑+ yê]¸ø±_Ûeè~∆ sπ ≥T øπ e\+
2.2 XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚ ø±e&É+ >∑eTHês¡Ω+.
Ç˝≤+{Ï n_Ûeè~∆ì eTq+ Vü≤]‘· $|üy¢ êìøÏ
eTT+<äT ø±\+˝À e÷Á‘·yT˚ >∑eTìs#ês.
n+‘˚ ø±≈£îs&Ü ÄVü‰s√‘·Œ‹Ô ô|s¡T>∑T<ä\
≈£L&Ü yÓqTø£&TÉ >∑T>±H˚ kÕ–+~. Ç˝≤+{Ï
‹s√>∑eTq |ü]dæú‘·T\ e\¢ e´ekÕj·T
s¡ + >∑ + ˝À ô|≥Tº ã &É T \T ≈£ L &Ü
eT+<ä–s#·&+É ‘√ ∫es¡≈î£ bı\+˝À $‘·HÔ ê\T
#· \ ¢ & É + , ms¡ T e⁄\T yê&É & É + ≈£ L &Ü
>∑D˙j·T+>± ‘·–Z b˛j˚Ts‘·{Ï Á|ü‹≈£L\
|ü ] dæ ú ‘ · T \T @s¡ Œ &ܶ s TT. |ò ü * ‘· + >±
e´ekÕj· T + ˝≤uÛ ≤ ˝Ò ¢ ì <ä + &É > ∑ e ÷]
|ü]ÁX¯eT˝≤ e÷]b˛sTT+~.
á ‹s√>∑eTq |ü]dæ‘ú T· \T ‘=*kÕ]
2005`06 Ä]úø£ düse‘·‡s¡+˝À ø£ì|æ+#·>±
Á|üuTÑÛ ‘·«+ kÕqT≈£L\ #·s´¡ \T rdüTø√e&É+‘√
|ü ] dæ ú ‹ ø=+‘· n<ä T |ü ⁄ ˝ÀøÏ e∫Ã+~.
2007`08 dü+e‘·‡s¡+ Hê{ÏøÏ e´ekÕj·T
s¡ + >∑ + n_Û e è~∆ ˝ À ø=+‘· e÷s¡ T Œ
ø£ì|æ+∫+~. n|üŒ{À¢ e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À
ô|≥Tºã&ÉT\qT ô|+#˚+<äT≈£î sêÅcÕº\ yêØ>±
\øå±´\qT ìπs›•+#˚+<äT≈£î sêÅw”ºj·T ø£èwæ
$ø±dt jÓT»q (ÄsY.¬ø.$.yÓ’.), C≤rj·T
ÄVü ‰ s¡ uÛ Ñ Á <ä ‘ · ø±s¡ ´ Áø£ e ÷\qT
(mHé . m|ò t . mdt . m+.) #˚ | ü ≥ º & É + e\¢
<˚X¯yê´|üÔ+>± ø=s‘·y˚Ts¡≈£î ÄVü‰s√‘·Œ‹Ô
≈£L&Ü ô|]–q≥Tº >∑D≤+ø±\T #Ó|⁄ü ‘·THêïsTT.
nsTT‘˚ ñ‘·Œ‹Ô Áø£e÷˝À¢ ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\T
ñ+&É&É+, ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î ‘·–q e÷¬sÿ{Ï+>¥
kÂø£s¡´+ ˝Òø£b˛e&É+ e\¢ ¬s’‘·T≈£î ‘·–q
–≥Tºu≤≥T <Ûäs¡ \_Û+#·ø£b˛e&É+ e+{Ï
ø±s¡D≤\ e\¢ e´ekÕj·÷_Ûeè~∆ dæsú +¡ >±
ø√qkÕ>∑˝Òø£b˛sTT+~. á |ü]dæú‘·T\qT
<äèwæº˝À ñ+#·Tø=ì Bs¡Èø±*ø£ düeTdü´\
|ü]cÕÿsêìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·«+ á ã&Ó{® Ÿ <ë«sê
‘·–q #·s´¡ \T rdüT≈£îqï~.
6 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
kÕ>∑T˙{Ï bÕs¡T<ä\
<˚X+¯ ˝À #ê˝≤es¡≈î£ esê¸<ëÛ ]‘·yTÓ qÆ
uÛÑ÷eTT˝Ò ø±e&Éy˚T e´ekÕj·T s¡+>±ìï
|”&çdüTÔqï Á|ü<Ûëq düeTdü´! <˚X¯+˝Àì 45
XÊ‘·+ |ü+≥uÛ÷Ñ eTT\≈£î e÷Á‘·yT˚ kÕ>∑T˙{Ï
kÂø£s¡´+ ñ+&É&É+ e\¢ n‘·´~Ûø£ XÊ‘·+
uÛÑ÷$T˝À ~>∑Tã&ç <Ó’yêBÛq+>± nì•Ã‘·
|ü]dæú‹˝À ø=qkÕ>∑T‘√+~. á |ü]dæú‹ì
‘·|Œæ s#˚s<äT≈£î á ã&Ó{® Ÿ˝À 17,000 ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\ Ks¡Tà ns#·Hê‘√ 28 \ø£å\
ôV≤ø±ºs¡¢ ùd<ä´|ü⁄ uÛÑ÷$TøÏ kÕ>∑T˙{Ï edü‹
ø£*Œ+#˚+<äT≈£î Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ ø£èwæ dæ+#êjYT
jÓ÷»q (|æ.m+.¬ø.mdt.yÓ)’ <ë«sê #·s´¡ \T
#˚|ü{≤º\ì Á|üuÛÑT‘·«+ ø£è‘· ìX¯Ãj·T+‘√
ñ+~. n+‘˚ ø ±≈£ î +&Ü, ndü + |ü P ]Ô > ±
ì*∫b˛sTTq 89 kÕ>∑ T ˙{Ï |ü < ∏ ä ø ±\
ìsêàD≤ìï y˚>e∑ +‘·+ #˚jT· &É+ <ë«sê 81
\ø£å\ ôV≤ø±ºs¡¢ uÛÑ÷$TøÏ kÕ>∑T˙{Ï edü‹
ø£*Œs#˚s<äT≈£î nøχ\πsfÒ&é Ç]π>wüHé u…ì|ò{æ Ÿ
Áb˛Á>±+ (@◊;|”) #˚|fü +ºÒ <äT≈£î ì<ÛTä \qT
πø{≤sTT+∫+~. eTs√ Äs¡T y˚\ ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\‘√ uÛÑ÷>∑s¡“¤ »\eqs¡T\qT
|ü]|ü⁄wüº+ #˚ùd+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ eTs√
Á|üD≤[ø£qT s¡÷bı+~+∫+~. n+‘˚>±ø£
eTVü‰‘êà >±+BÛ C≤rj·T Á>±MTD ñbÕ~Û Vü‰MT
|ü<∏äø£+ <ë«sê ùd<ä´|ü⁄˙{Ï #Ós¡Te⁄\˝À
eTs¡ e Tà‘· T #˚ s TT+#· & É + , |ü P &ç ø £ \ T
rsTT+#· & É + e\¢ Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢
kÕ>∑T˙s¡T, ‘ê>∑T˙{Ï düs|¡ süò ê ô|+#˚+<äT≈£î
Á|üuÛÑT‘·«+ #·s¡´\T rdüT≈£î+≥Tqï~. á
|ü<øä∏ ±\ìïs{Ïø° ø£*|æ düTe÷s¡T 25 y˚\ ø√≥¢
s¡ ÷ bÕj· T \T Ks¡ T Ã#˚ ù d neø±X¯ +
ñ+&É & É + e\¢ e´ekÕj· T s¡ + >±ìøÏ ,
Á>±MTD≤_Ûeè~∆øÏ m+‘√ ‘√&ÜŒ≥T \_ÛdTü sÔ ~.
|üs¡|ü‹, ;e÷ kÂø£sê´\T
¬s’‘·T≈£î düø±\+˝À ‘·–q+‘· s¡TD
düV‰ü j·÷ìï n+<äCj Ò T· &É+, s¬ ‘’ T· |ü+&çs∫q
|ü+≥ qwü+º ø±≈£î+&Ü ‘·–q ;e÷ kÂø£s´¡ +
ø£*Œ+#·&+É e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ
düeTdü´\T. e´ekÕj·T s¡+>∑+ <ë«sê e#˚Ã
C≤rjÓ÷‘·Œ‹Ô‘√ b˛*ùdÔ á s¡+>±ìøÏ \_Ûs#˚
s¡TD kÂø£s´¡ + ≈£L&Ü ô|s¡T>∑T‘·÷H˚ e∫Ã+~.
1999`2000 Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À 10
XÊ‘·+>± ñqï e´ekÕj·Tø£ s¡TD≤\ yÓTT‘·+Ô
2012`13 Hê{Ïø° 38 XÊ‘·+ ô|]–+~.
nsTT‘˚ e´ekÕj·T s¡+>±ìøÏ n+<äe\dæq
Bs¡ È ø ±*ø£ s¡ T D≤\ yÓ T T‘· Ô + e÷Á‘· +
>∑D˙j·T+>± ‘·–Zb˛e&É+ <äTs¡<äèwüºø£s¡+.
2006`07˝À 55 XÊ‘·+>± ñqï Bs¡øÈ ±*ø£
s¡TD≤\ yÓTT‘·Ô+ 2011`12 Hê{Ïø° 39
XÊ‘êìøÏ |ü&bç ˛sTT+~. á |ü]dæ‹ú ì #·øÿ£ ~~›
Bs¡øÈ ±*ø£ s¡TD≤\ \øå±´ìï 8.5 \ø£\å ø√≥¢
qT+∫ á ã&Ó{® Ÿ˝À ‘=$Tà~ \ø£\å ø√≥¢≈î£
ô|+#ês¡T. n+‘˚ø±≈£î+&Ü s¬ ‘’ T· s¡TD≤\ô|’ e&û¶
sêsTTr ø£*Œ+#˚s<äT≈£î eTs√ 15 y˚\ ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\T øπ {≤sTT+#ês¡T. nsTTq|üŒ{Ïø°
uÛ÷Ñ $Tô|’ j·÷»e÷q´, øö\T Vü≤≈£îÿ\T ø£*–q
ì»yÓTqÆ s¬ ‘’ T· \≈£î e÷Á‘·yT˚ á e&û¶ sêsTTr
\_Ûk˛Ô+~.
Çø£ Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘ê´\˝À |ü+≥
qwü º b ˛sTT, Ä]ú ø £ $wü e \j· T +˝À
ø=≥Tº$T{≤º&TÉ ‘·Tqï s¬ ‘’ T· \qT Ä<äT≈£îH˚+<äT≈£î
ø=‘·Ô>± Á|üy˚X¯ô|{Ϻq Á|ü<ÛëqeT+Á‹ |òüdü˝Ÿ
;e÷ jÓ ÷ »q ø√dü + 5,500 ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\T øπ {≤sTT+#ês¡T. á |ü<øä∏ +£ øÏ+<ä
;e÷ Á|”$Tj·T+ (øÏd”Ô) yÓTT‘êÔìï ÄVü‰s¡
<Û ë Hê´\T, q÷HÓ – +»\T |ü + ≥\ô|’
s¬ s&ÉT XÊ‘·s>±qT Á|ü‹Ô Ç‘·s¡ ‘√≥ |ü+≥\ô|’
◊<äT XÊ‘·+>±qT ìs¡sí TT+#ês¡T. á |ü<øä∏ +£ ˝À
;e÷ kıeTTà yÓTT‘·+Ô ô|’ |ü]$T‹ ˝Òq+<äTe\¢
Á|”$Tj·T+ m+‘ÓH’ ê #Ó*+¢ ∫, n+<äT≈£î ‘·–q
ìwüŒ‹Ô˝À ;e÷ kıeTTà bı+<äe#·TÃ. n˝≤π>
ms¡Te⁄\T, s¡kÕj·THê\ dü_‡&ûì H˚s¡T>±
s¬ ‘’ T· \ u≤´+≈£î U≤‘ê˝À¢ y˚ùd Á|üj÷Ó >±‘·àø£
Á|üD≤[ø£qT s¡÷bı+~+#ês¡T. nsTT‘˚ Çe˙ï
uÛ÷Ñ $Tô|’ Vü≤≈£îÿ\T, ˝Ò<ë >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~q
øö\T<ës¡T\≈£î e÷Á‘·y˚T e]ÔkÕÔsTT. á
kÕqT≈£L\ Á|üD≤[ø£\ e\¢ s¬ ‘’ T· \≈£î m+‘·
y˚Ts¡≈£î \_› #˚≈£îs¡T‘·T+<äqï~ ¬s’‘·T\
˙‹ìC≤sTTrô|’q, M{Ïì neT\T #˚ùd
n~Û ø ±s¡ T \ ∫‘· Ô X ¯ ó ~∆ ô |’ q Ä<Û ë s¡ | ü & ç
ñs≥T+~. M{Ï neT\T rs¡ T qT
|ü]o*+∫q ‘·sê«‘· ø±ì |ò*ü ‘ê\T m˝≤
ñHêïj·Tqï~ #Ó|Œü ˝Ò+. ø±˙ Çe˙ï s¬ ‘’ T· \≈£î
$ìjÓ÷>∑|ü&˚ ø±s¡´Áø£eT˝Òqì e÷Á‘·+
düŒwü+º >± #Ó|Œü e#·TÃ.
<Ûëq´+ ùdø£s¡D, |ü+|æD°,
e÷¬sÿ{Ï+>¥ kÂø£sê´\T
bÕs¡ < ä s ¡ Ù ø£ y Ó T Æ q , $π ø +ÁBø£ s ¡ D
|ü<‘›ä T· ˝À¢ ªªÄHé˝H’… μé μ ùde\ <ë«sê s¬ ‘’ T· \
e<ä › q T+∫ <Û ë q´+ ùdø£ s ¡ D , |ü + |æ D ° ,
e÷¬sÿ{Ï+>¥ kÂø£sê´\qT ø£*Œ+#˚ $wüjT· +˝À
nìï sêÅcÕº\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#˚+<äT≈£î Á|ü‘´˚ ø£
#·s¡´\T #˚|ü≥º&É+ á ã&Ó®{Ÿ Á|ü‘˚´ø£‘·>±
#Ó|Œü e#·TÃ. |ü|ü <ÛëHê´\ ì\«\qT ô|<ä›
m‘·TqÔ ô|+#·&+É <ë«sê <Ûsä \¡ qT n<äT|ü⁄˝À
ñ+#˚+<äT≈£î ≈£L&Ü Á|üuTÑÛ ‘·«+ á ã&Ó{® Ÿ˝À
Á|ü‘´˚ ø£ ÁX¯<∆ä #·÷|æ+~. <˚X+¯ ˝À ñqï düTe÷s¡T
5.35 \ø£\å #Íø£ <äTø±D≤\˝À düTe÷s¡T
eT÷&ÉT \ø£\å <äTø±D≤\≈£î Ä<ÛTä ˙ø£]+∫q
ø£ + |ü P ´≥sY kÂø£ s ê´\qT ø£ * Œ+#ê\H˚
Á|ü‹bÕ<äq á ã&Ó®{Ÿ˝À ø£ì|ædüTÔ+~.
dü T e÷s¡ T 200 ø√≥¢ s¡ ÷ bÕj· T \
øπ {≤sTT+|ü⁄\‘√ @sêŒ≥T #˚dqæ e´ekÕj·T
kÕ+π ø ‹ø£ eTÚ*ø£ dü < ä T bÕj· ÷ \ ì~
(nÁ–`f…ø˘ ÇHé ÁbòÕÅdøºü ã sY |ò+ü &é`@◊{°m|ò)t
<ë«sê C≤rj·T e´ekÕj·T e÷¬sÿ{ŸqT
(H˚ w ü q ˝Ÿ nÁ–ø£ \ ÃsY e÷¬ s ÿ{Ÿ ` Hêyé T )
kÕú|+æ #ê\ì >∑‘· @&Ü~ p˝…˝’ À »]–q
eT+Á‹es¡Z düe÷y˚X+¯ ˝À ìs¡sí TT+#ês¡T. á
ã&Ó®{Ÿ˝À πø{≤sTT+∫q ì<ÛäT\‘√ 585
s¬ >∑T´˝Òf&… é nÁ–ø£\Ãs¡˝Ÿ Ábı&É÷´dt e÷¬sÿ{Ÿ
ø£$T{°\qT nqTdü+<Ûëq+ #˚ùd+<äT≈£î
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. nsTT‘˚ BìøÏ nH˚ø£
Á|ü ‹ ã+<Û ä ø ±\T ñHêïsTT. n+<ä T ˝À
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
eTTK´yÓTÆq~ Á|üdüTÔ‘·+ $$<Ûä sêÅcÕº\T
Á|üdTü ‘Ô +· nqTdü]düTqÔ ï nÁ–ø£\Ãs¡˝Ÿ e÷¬sÿ{Ÿ
ø£$T{°\ #·{≤º˝À¢ e÷s¡TŒ\T rdüT≈£îsêe\dæ
ñs≥T+~. $$<Û ä ÁbÕ+‘ê˝À¢ <Û ä s ¡ \ T
‘Ó\TdüT≈£îì, m\Åø±ºìø˘ |ü<ä∆‹˝À »]π>
y˚\+˝À bÕ˝§ZH+˚ <äT≈£î, dæ+–˝Ÿ bÕsTT+{Ÿ
e÷¬sÿ{Ÿ |ò”E #Ó*¢+|ü⁄‘√ bÕ≥T sêh
eT+‘·{Ïø° ˇπø ˝…’ôdHé‡ $<Ûëq+ neT\T
#˚jT· e\dæ ñ+≥Ts~. Á|üdTü ‘Ô +· 12 sêÅcÕº\T
e÷Á‘·y˚T @|”m+d” #·≥ºs˝À e÷s¡TŒ\T
#˚dTü ø√>± $T–*q sêÅcÕº\T á ìã+<Ûqä \qT
bÕ{Ï+#·&+É ø√dü+ y˚>e∑ +‘·yTÓ qÆ #·s´¡ \qT
rdü T ø√e\dæ ñ+~. ‘√≥ |ü + ≥\≈£ î
dü+ã+~Ûs∫ eTq <˚X¯+ m<äTs=ÿ+≥Tqï
Á|ü < Û ë q dü e Tdü ´ @$T≥+fÒ |ü + &É T ¢ .
≈£Lsê>±j·T\ ñ‘·Œ‘·\Ô ˝À düTe÷s¡T 20 qTs∫
22 XÊ‘·+ es¡≈î£ e÷¬sÿ{Ÿ≈î£ #˚sø¡ e£ TT+<˚
#Ó&çb˛sTT |üìøÏsê≈£î+&Ü b˛e&É+ ˝Ò<ë
eè<Ûëø£e&É+. (mô|&É 2007). 2015`16
Ä]úø£ düπs«˝À ‘êC≤ >∑D≤+ø±\T ôd’‘·+
ø£˙dü+ 15 XÊ‘·+ ‘√≥ |ü+≥\ ñ‘·Œ‘·T\Ô T
eè<Ûë ne⁄‘·Tqï≥T¢ düŒwü+º #˚dTü HÔ êïsTT. |ü⁄&é
ÁbÕôddæ+>¥ Ç+&ÉÅd˝º” À q÷{ÏøÏ q÷s¡T XÊ‘·+
$<˚o ô|≥Tºã&ÉT\qT n+^ø£]+#·&+É <ë«sê
e´ekÕj·T ñ‘·Œ‘·T\Ô ˝À eè<ÛëqT
n]ø£fsºÒ <äT≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«s jÓ÷∫düTqÔ ï~.
Á>±MTD≤_Ûeè~∆
Á|üdüTÔ‘· ã&Ó®{À¢ Á>±MTD≤_Ûeè~∆
ì<ÛäT\qT 87.765 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\≈£î
ô|s#ês¡T. Ç+<äT˝À eTVü‰‘·à >±+BÛ C≤rj·T
Á>±MTD ñbÕ~Û Vü‰MT |ü<øä∏ ±ìøÏ 38,500
ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T πø{≤sTT+#ês¡T. n+‘˚
>±≈£î+&Ü eTTqTô|qï&ÉT ˝Òq+‘· ô|<ä› m‘·TqÔ
düTe÷s¡T 2.87 \ø£å\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\
kıeTTàqT Á>±eT|ü+#êj·Tr\≈£î, |ü⁄s¡bÕ\ø£
dü+|ò÷ü \≈£î H˚sT¡ >± #Ó*+¢ #·&+É e\¢ ˇø=ÿø£ÿ
Á>±eT|ü+#êj·TrøÏ dü>∑≥T\ 80 \ø£å\
s¡÷bÕj·T\ y˚Ts¡≈î£ ì<ÛTä \T n+<˚ neø±X¯+
\_Û+∫+~. n˝≤π> Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ Á>±MTD
dü&øÉ ˘ jÓ÷»q (|”.ms.J.mdt.yÓ.’ )≈£î ô|<ä›
m‘·TqÔ ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+#·&+É Á>±MTD≤_Ûeè~∆
~X¯˝À ø°\ø£yTÓ qÆ #·s´¡ >± #Ó|Œü e#·TÃ. Á>±MTD
ÁbÕs‘ê˝À¢ ô|<ä› m‘·TÔq s√&ÉT¢, uÛÑeHê\
ìsêàD+, ùdyê ø±s¡´Áø£e÷\ $düsÔ D¡ e\¢
e´ekÕj˚T‘·s¡ s¡+>±\˝À ≈£L&Ü uÛ≤Ø
kÕús TT˝À ñbÕ~Û neø±XÊ\T @s¡ Œ&É T
‘·THêïsTT. B+‘√ Á|ü‘ê´e÷ïj·T ñbÕ~Û
neø±XÊ\T \_Ûs#·&É+ e\¢ e´ekÕj·T
s¡+>∑+ô|’ ˇ‹Ô&ç ‘·>&Z∑ yÉ T˚ >±ø£ e´ekÕj·T+
≈£L&Ü eT]s‘· ˝≤uÛÑkÕ{Ï>± e÷πs+<äT≈£î
e÷s¡+Z düT>∑eTeTe⁄‘·T+~.
ã&Ó®{Ÿ˝À ˝À≥TbÕ≥T¢
ms‘· >=|üŒ>± #Ó|ü ≈£îqï|üŒ{Ïø° á
ã&Ó{® À¢ ø=ìï ˝À≥TbÕ≥T¢ ≈£L&Ü ˝Òøb£ ˛˝Ò<Tä .
yÓ T T≥º y Ó T T<ä { Ï ~ e´ekÕj· T s¡ + >∑ + ˝À
ô|≥Tºã&ÉT\qT ô|+#˚ ~X¯>± sêÅcÕº\≈£î
m˝≤+{Ï Á|ü‘´˚ ø£ sêsTTr\T ø£*Œ+#·ø£ b˛e&É+
á ã&Ó ® { Ÿ ˝ ÀH˚ Á|ü < Û ë qyÓ T Æ q ˝À|ü + >±
ø£ì|æk˛Ô+~. yêdüyÔ êìøÏ sêC≤´+>∑ Ø‘ê´
e´ekÕj·T s¡+>±ìøÏ sêh Á|üuTÑÛ ‘ê«˝Ò ‘·–q
#·s¡´\T rdüTø√e\dæ ñqï|üŒ{Ïø°, πø+Á<ä
Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·–q #˚j·T÷‘· ìe«ø£b˛‘˚
\ø£´å kÕ<Ûqä ø£wkºü Õ<Û´ä y˚T ne⁄‘·Tqï~. Ç{°e\
ø=s‘· ø ±\+>± e´ekÕj· T s¡ + >∑ + ˝À
ô|≥Tºã&ÉT\T >∑D˙j·T+>± ‘·–bZ ˛‘·Tqï≥T¢
>∑D≤+ø±\T düŒwüº+ #˚düTÔqï ‘·s¡TD+˝À
e´ekÕj·T s¡+>∑+ yÓ’|ü⁄ ô|≥Tºã&ÉT\qT
Äø£ ] ¸+#˚ Á|ü j · T ‘êï\T eTTeTàs¡ + >±
kÕ>∑e\dæ ñ+~. Ä_Ûeè~∆ dü÷∫ø£\qT
|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îsfÒ e´ekÕj·Ts¡+>∑+˝À
»s¡T>∑T‘·Tqï n_Ûeè~∆øÏ ‘·–q≥Tº ô|≥Tºã&ÉT\T
˝Ò e qï~ dü Œ wü º e Te⁄‘√s~. e´ekÕj· T
s¡+>∑+˝À ô|≥Tºã&ÉT\T >∑D˙j·T Á|üe÷D+˝À
‘·–bZ ˛e&É+ 2004`05 Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+
qT+N »s¡T>∑T‘·T+&É>± øπ e\+ 2011`12
Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À
7
ô|≥Tº ã &É T \T 18.3 XÊ‘· + qT+∫ ]ø±s¡T¶\qT Ä<ÛäTìø°ø£]s#·ø£b˛‘˚, uÛÑ÷$T Çø£ ∫es¡>± e´ekÕj·T ùde\
2014`15˝À 15.8 XÊ‘êìøÏ ‘·–b˛e&É+ ]ø±s¡T\¶ ‘√ eTT&ç|&ü ç #˚j÷· *‡q n_Ûeè~∆øÏ $dü Ô s ¡ D n+X¯ + ˝À Ä<Û ä T ìø£ dü + π ø ‘·
>∑eTHês¡Ω+. á |ü]dæú‘·T˝À¢ e´ekÕj·T ndü \ T ns¡ ú y ˚ T ñ+&É < ä T . n+<ä T e\¢ |ü]C≤„Hêìï $ìjÓ÷–+#·T≈£îH˚ $wüjT· +˝À
s¡+>∑+˝À ô|≥Tºã&ÉT\T ô|+#˚~X¯>± sêh j· ÷ »e÷q´ Vü ≤ ≈£ î ÿ\≈£ î , øö\T¬ s ’ ‘ · T \ ‘·–q ÁX¯<∆ä eVæ≤s∫q≥Tº ø£ì|æs#·&+É ˝Ò<Tä .
Á|üuÛÑT‘ê«\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#˚s<äT≈£î ‘·–q Vü ≤ ≈£ î ÿ\≈£ î dü + ã+~+∫q #· { ≤º \ qT s¬ ‘’ T· \T e´ekÕj·T+˝À Á|üuTÑÛ ‘·« |ü<øä∏ ±\qT,
#·s¡´\T á ã&Ó®{Ÿ˝À dü÷∫+#·ø£b˛e&É+ |ü{wÏ |ºü ]ü ∫ e´ekÕj·T ø±s¡´Áø£e÷\ìï+{Ï˙ Ä<ÛTä ìø£ kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï $ìjÓ÷–s#·T
<äTs¡<èä wüøº s£ +¡ . bÕs¡<sä Ù¡ ø£+>± kÕ–+#·>*∑ >π q|ü&˚ n+<äsø¡ ° ø√˝Òøb£ ˛e&ÜìøÏ ø±s¡D+ yê{Ïø° ‘·–q+‘·
Çø£ n_Ûeè~∆ Áø£eTs˝À ìπs›•‘· Á|üj÷Ó »q+ ø£\T>∑T‘·T+~. uÛ÷Ñ $T ]ø±s¡T\¶ Á|ü#ês¡+ ˝Òøb£ ˛e&ÉyT˚ ! n+<äTe\¢ e´ekÕj·T
Á|üD≤[ø£\T, ì<ÛTä \T ô|q’ T+∫ n≥º&>É T∑ kÕúsTT Ä<ÛTä ˙ø£sD¡ ô|’ s¬ ‘’ T· \˝À ne>±Vü≤q ô|+#ê*‡ $C≤„Hêìï, Á|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø±\qT ¬s’‘·T\≈£î
es¡≈£î Á|üeVæ≤+#˚ dü+<äs¡“¤+>± kÕúìø£ ñ+~. Á|üdüTÔ‘·+ á ˝À|ü+e\¢ ndü˝…’q n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘Ó#˚Ã˝≤ ‘·–q Á|ü#ês¡+
|ü]dæ‘ú T· \qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îì ‘·–q \_› < ës¡ T \≈£ î Á|ü j Ó ÷ »q+ ˝Ò ≈ £ î +&Ü ø£*Œs∫q|ü&˚ ã&Ó®{Ÿ <ë«sê Ä•düTÔqï
e÷s¡TŒ\T #˚dTü ≈£îH˚ ùd«#·Ã¤ ø£*Œ+#·ø£ b˛e&É+ b˛‘√+<äì ˙r ÄjÓ÷>¥ ≈£L&Ü düŒwü+º #˚dqæ n_Ûeè~∆ kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~.
Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® Ÿ˝À s¬ +&√ Á|ü<ëÛ q ˝À|ü+>± $wüj÷· ìï Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ç|üŒ{Ïø¬ H’ ê >∑T]Ô+∫
ø£ì|æk˛Ô+~. n&ÉT>∑&ÉT>∑THê $_ÛqïyÓTÆq uÛ÷Ñ $T ]ø±s¡T\¶ Ä<ÛTä ˙ø£sD¡ ô|’ Á|ü‘´˚ ø£ <äèwæº
uÛÖ>√[ø£, yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\T ø£*–q kÕ]+#ê*.
uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ ˝À kÕ>∑T˙{Ï bÕs¡T<ä\, |ü+≥\
;e÷ e+{Ï |ü<øä∏ ±\qT neT\T #˚ùd≥|ü&ÉT
kÕúìø£ |ü]dæ‘ú T· \qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îì
‘·–q $<Ûä+>± e÷s¡TŒ\T #˚düT≈£îqï|ü&˚
Ä•+∫q Á|üj÷Ó »q+ dæ~d∆ Tü +Ô ~. nsTT‘˚
Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® Ÿ dü÷#·q\ô|q’ #Ó|Œæ s#˚ ÁøÏ+~
kÕú s TT˝À neT\T #˚ j · ÷ \qï <Û √ s¡ D Ï
ø={§º∫Ãq ˝À|ü+>± ø£ì|æk˛Ô+~. Bìï
Ä~Û>$∑ Ts#˚s<äT≈£î $$<Ûä sêÅcÕº˝À¢ Ç|üŒ{Ïøπ
‘·j·÷¬s’q sêÅw”ºj·T ø£èwæ $C≤„Hé jÓ÷»q
(ÄsY.¬ø.$.yÓ’.) õ˝≤¢ e´ekÕj·T Á|üD≤[ø£
(&ç.m.|”.)\qT düTì•‘·+>± |ü]o*+∫
neT\T#˚ d æ q |ü  &˚ ‘· – q ˝≤uÛ Ñ +
ø£\T>∑T‘·T+~. (ùdHé........2016)
øö\T s¬ ‘’ T· \≈£î ≈£L&Ü e´ekÕj·T
s¡TD≤\T, |ü+≥\ ;e÷ e+{Ï kÂø£sê´\qT
$dü]Ô +#˚˝≤, uÛ÷Ñ $T ]ø±s¡T\¶ qT Ä<ÛTä ˙ø£]+#˚
~X¯>± |ü{wÏ yºü TÓ qÆ #·s´¡ \qT á ã&Ó{® Ÿ˝À
≈£ L &Ü dü ÷ ∫+#· ˝ Ò ø £ b ˛e&É + eTs√
$#ês¡øs£ y¡ TÓ qÆ n+X¯+. e´ekÕj·T, Á>±MTD,
s¡ + >±˝À¢ ø° \ ø£ y Ó T Æ q øö\T ¬ s ’ ‘ · T \≈£ î ,
j·÷»e÷qT\≈£î dü+ã+~+∫q Vü≤≈£îÿ\qT
$&ç$&ç>±, düŒwü+º >± ù|s=ÿs≥÷ uÛ÷Ñ eTT\

8 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã

 Ä]úø£ Áø£eT•ø£åD
düTdæús¡ Á|üD≤[ø£

s¬ $q÷´˝À≥T, $‘·˝
Ô À≥T <Û√s¡DT\T`Ä]úøs£ +¡ >∑+

<˚XÊìï Ä]úø£ düTdæsú ‘¡ ,· n_Ûeè~∆ |ü<+ä∏ ˝À dü T dæ ú s ¡ ‘ · q T kÕ~Û + #· > ∑ \ ~>± ñqï<√

|”||” ” $<Ûëq+˝À s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü ¢
n_Ûe~∆ #˚j÷· \H˚ n+X¯+ ô|’
<äwæìº øπ +ÁBø£]+#·&+É eT+∫
eTT+<ä&TÉ >∑T. $<Ûëq s¡÷|üø\£ Œq
- neT\T Á|üÁøÏjT· \qT y˚sT¡
#˚jT· &É+ô|’ <äwæìº øπ +Á<˚ø]£ +#·
e\dæñ+~. Á|üD≤[ø±
ô|≥Tºã&ÉT\T m+‘· uÛ≤Ø>± ñ
Hêïj·TH˚ <ëì ø£Hêï ã&Ó{® Ÿ˝À
ìπs•› +#·T≈£îqï \øå±´\qT @
y˚Ts¡≈î£ kÕ~Û+#ês¡T, dü÷\ú +>±
Ä]úø£ e´edüôú |’ <ëì Á|üu≤Û e+
m˝≤ ñ+~ nqï<˚ ã&Ó{® Ÿ
düeTs¡‘ú ≈· î£ ^≥TsêsTT>±
ì\TdüT+Ô ~.
q&ç|+æ #ê\+fÒ $y˚ø+£ ‘√ bÕe⁄\T ø£<Tä |ü⁄‘÷·
$‘· Ô d æ ú Ø ø£ s ¡ D kÕ~Û + #· & É + n‘· ´ +‘·
ø°\ø£+. Ä]úø£ s¡+>∑+˝À dæ∆s¡yÓTÆq eè~∆
kÕ~Û+#˚ \ø£å´+‘√H˚ Á|üuÛÑT‘·«+ 2003
dü + e‘· ‡ s¡ + ˝À Ä]ú ø £ u≤<Û ä ´ ‘· \ T,
ã&Ó{® Ÿ ìs¡«Vü≤D #·≥+º `2003 (m|òÄt sY_m+)
s¡ ÷ bı+~+∫+~. e´j· ÷ \qT
ùV≤‘·TãB∆ø£]+∫, ÁbÕ<Ûëq´‘·\T |ü⁄qsY
ìs¡«∫+#·&+É <ë«sê uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À s¬ $q÷´,
$‘·Ô˝À≥T ¬s+&ç+{Ï˙ ìπs›•‘· kÕúsTT˝À¢
ì\Te]+#·&+É ø√dü+ m|òÄt sY_m+ |ü]~Û˝À
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø£èwæ #˚k˛Ô+~.
á m|òtÄsY_m+@ #·{≤ºìï
e÷s¡<Z sä Ù¡ ø£+>± #˚dTü ≈£îì Ä]úø£ s¡+>±ìøÏ
n‘·´+‘· ø°\ø£yÓTÆq $$<Ûä dü÷∫ø£\qT
$X‚¢wæ+#·&É+ <ë«sê 2016`17 Ä]úø£
dü + e‘· ‡ sêìøÏ π ø +Á<ä + Ç{° e \
Á|ü‹bÕ~+∫q ã&Ó{® ŸqT, Ä]úø£ e´edüôú |’ <ëì
Á|üu≤Û yêìï eT~+|ü⁄ #˚jT· e#·TÃ. Á|üuTÑÛ ‘·«+
‘êqT kÕ~Û+∫q≥Tº #Ó|⁄ü Œ≈£î+≥Tqï Ä]úø£
$»j· ÷ \qT ≈£ L &Ü |ü ] >∑ D q˝ÀøÏ
rdü T ≈£ î +≥÷ $$<Û ä ˝À≥T dü ÷ ∫ø£ \
Ä<Ûës¡+>± ã&Ó{® Ÿ m+‘· Äs√>∑´ø£s+¡ >±qT,
$X‚ ¢ w æ + #ê*‡ ñ+≥T+~. eTqøÏ
n+<äTu≤≥T˝À ñqï Á|ü<ëÛ q Ä]úø£ dü÷∫ø£\T
s¬ $q÷´˝À≥T, $‘·˝Ô À≥T, ÁbÕ<∏$ä Tø£ ˝À≥T.
ã&Ó{® Ÿ kÕ~Û+∫q dü÷\ú Ä]úø£ $»j·÷\T,
Bs¡Èø±*ø£ \øå±´\ kÕ<Ûäq≈£î Á|üuÛÑT‘·«+
rdüT≈£î+≥Tqï #·s¡´\ìï+{Ï˙ eT~+|ü⁄
#˚jT· &ÜìøÏ á Ä]úø£ dü÷∫ø£\T n‘·´+‘·
ø°\ø£+. dü$Tà[‘· eè~∆ |ü<+ä∏ M&É≈î£ +&ÜH˚
Bs¡Èø±*ø£ eè~∆, Á|üdüTÔ‘· nedüsê\≈£î
eqs¡T\T düeT≈£Ls¡TÃ≈£î+≥÷H˚ Á|üuÛÑT‘·«+
s¬ $q÷´˝À≥T, $‘·˝Ô À≥T s¬ +&ç+{Ï˙ ìπs•› ‘·
|ü]~Û˝À @ $<Ûä+>± n<äT|ü⁄ #˚j·T>∑*
–+<äqï<˚ ã&Ó®{Ÿ m+‘· y˚Ts¡≈£î $»j·T+
kÕ~Û+∫+<äH+˚ <äT≈£î ^≥TsêsTT.
s¬ $q÷´˝À≥T, Ä]úø£ Áø£eT•ø£Då ô|’
<ëì Á|üu≤Û e+
ªªÁ|ü u Û Ñ T ‘ê«ìøÏ n+<ä T ‘· T qï
Ä<ëj·÷ìï $T+∫b˛sTT Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·÷\T
@ kÕúsTT˝À ñHêïsTTμμ nqï~ ‘Ó*j·T#˚ùd<˚
¬s$q÷´˝À≥T. m|òtÄsY_m+@ nq+‘·s¡
ø±\+˝À Á|üuTÑÛ ‘·« s¬ $q÷´˝À≥T \øå±´\T,
yêdüeÔ +>± kÕ~Û+∫q kÕúsTT\qT á ~>∑Te
|ü{øºÏ -£ 1 dü÷∫düT+Ô ~.

&Üø£ºsY ny˚Tj·T≈£îe÷sY eTVü‰bÕÁ‘ê, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY (mø£Hê$Tø˘‡) bòÕs¡÷ÃHé ÇHédæº≥÷´{Ÿ Ä|òt Ç+≥πsïwüq˝Ÿ _õHÓdt
(m|òt◊◊_) edü+‘Y $Vü‰sY, q÷´&Ûç©¢ ` #·s¡yêDÏ : 08826464474 E-mail:

jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 9

|ü{øºÏ £ ` 1: C≤rj·T dü÷\ú ñ‘·Œ‹Ô˝À s¬ $q÷´ ˝À≥T yêdüyÔ ê\T, n+#·Hê\ XÊ‘·+.

dü+e‘·‡s¡+
s¬ $q÷´ ˝À≥T
n+#·Hê (XÊ‘·+)
yêdüeÔ s¬ $q÷´
˝À≥T (XÊ‘·+)
eT÷\+ øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ |üÁ‘ê\qT+∫ s¡#s· TT‘· ùdø£]+#ês¡T.
s¬ $q÷´˝À≥T <Û√s¡DT\T`Á|üu≤Û e+ ˝À≥TqT |üP&ÉTÃø√e&ÜìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·«+ m+‘· ‹]– $‘·˝Ô À≥T 2010`11 ˝À 5.5
Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ Ä<ëj·T+ düeT≈£Lπs yÓTT‘·Ô+˝À s¡TD≤\T düMTø£]+∫+<äqï~ XÊ‘êìøÏ, 2011`12˝À 4.6 XÊ‘êìøÏ
e÷sêZ\˙ï |üP]Ô kÕúsTT˝À eT÷düT≈£î $‘·Ô˝À≥T dü÷∫düTÔ+~. Ç+ø± $es¡+>± ~–e∫Ã+~. eT∞fl 2012`13˝À j·T÷s√
b˛e&É+‘√ Ä ˝À≥TqT |üP&ÉTÃ≈£îH˚+<äT≈£î #ÓbÕŒ\+fÒ ˇø£ <˚X¯+ Ä]úø£ |ü⁄s√>∑‹ì, dü+øå√uÛ+Ñ , <˚oj·T Ä]úø£ e´edü˝ú À HÓ\ø=qï
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ô|≥Tºã&ÉT\ düMTø£sD¡ ô|’ <äèwæìº s¡TDuÛ≤sêìï eT~+|ü⁄ #˚jT· &ÜìøÏ Á|ü‘´˚ øÏ+∫ e÷+<ä´|ü]dæ‘ú T· \ ø±s¡D+>± 5.1 XÊ‘êìøÏ
kÕ]+#ê*‡edüTÔ+~. Ç˝≤ düMTø£]+#˚ Ä <˚ X ¯ bÂs¡ T \ Ä]ú ø £ dü « dü ú ‘ · q T #˚]+~. Ä ‘·sê«‘· eT∞fl n<∏√>∑eTq+ |ü{ºÏ
ô|≥Tºã&ÉT\T Ç≥T ÄdüT\Ô qT ‘·]–+#˚jT· &ÉyT˚ ‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î $‘·˝Ô À≥T ˇø£ dü÷∫ø£>± 4.8 XÊ‘·+ (2013`14), 4.1 XÊ‘·+
ø±≈£î+&Ü n≥T s¡TDuÛ≤sêìï ô|+#·T‘êsTT ì\TdüTÔ+~. Á|üuÛÑT‘ê«\ s¡TDdüMTø£s¡D (2014`15) kÕúsTT\≈£î ~–e∫Ã+~.
>∑qTø£ ¬s$q÷´ ˝À≥T |üP&ÉTÃ≈£îH˚+<äT≈£î ø√D+˝À Á|üuTÑÛ ‘·« ì<ÛTä \ dæ‹ú ô|’ ˇø£ düeTÁ>∑ 2016`17 dü+e‘·‡sêìøÏ Ä]úø£eT+Á‹
ô|≥Tº ã &É T \T dü M Tø£ ] +#· & É + n‘· ´ +‘· ∫Á‘êìï Ç~ Ä$wüÿ]düT+Ô ~. Ç{°e\ Á|ü‹bÕ~+∫q ã&Ó®{Ÿ˝À πø\ÿsY
Á|üe÷<äøs£ y¡ TÓ qÆ <Û√s¡DÏ nH˚ #ÓbÕŒ*. Bì ø£$T{° dæbÕò s¡dTü \≈£î bÕøÏøå +£ >± ø£≥Tºu≤≥TqT
$‘·˝Ô À≥T <Û√s¡DT\T`<ëì Á|üu≤Û e+
e\¢ uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À e&û¶#Ó*¢+|ü⁄\ uÛ≤s¡+ Á|ü ø £ { Ï d ü ÷ Ô $‘· Ô ˝ À≥TqT 2015`16
m|òÄt sY_m+@ nq+‘·s¡ ø±\+˝À
ô|]–b˛‘·÷ ¬s$q÷´˝À≥TqT eT]+‘·>± dü + e‘· ‡ s¡ + ˝À 3.5 XÊ‘êìøÏ
(2004`05 qT+∫ 2016`17 es¡≈£î)
ô|+#˚ d ü T Ô + ~. ô|’ > ± ô|≥Tº ã &É T \ ñ ≈£î~+#·>*∑ –q≥Tº Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
$‘·˝Ô À≥T <Û√s¡DT\T |ü]o*+#·&+É e\¢ Ä]úø£
|üd+ü Vü≤s¡D/ÄdüT\Ô $Áø£jT· + nH˚~ ≈£î≥T+ã
e´edüôú |’ <ëì ‘·øDå£ Á|üu≤Û e+ @ $<Û+ä >± ø±>± Á<äy√´\“D e‹Ô&TÉ \T, Ç‘·sÁ¡ ‘ê
ªeT÷\dü+|ü<μä qT $Áø£sTT+#·&+É e+{Ï<.˚
ñqï<äH˚<˚ ø±≈£î+&Ü es¡Ôe÷q, uÛÑ$wü´‘Y ø±s¡ D ≤\T Ä]ú ø £ e´edü ú ô |’ Á|ü u Û ≤ e+
Ç˝≤ #˚jT· &É+ e\¢ Ä<ëj·÷\T eT]+‘·>±
nedüsê\ô|’ ≈£L&Ü <äèwæº ô|≥ºe#·TÃ. Ä]úø£ #·÷|ü⁄‘·Tqï e÷≥qT n+^ø£]+#ê*‡ ñ
ø°Då +Ï ∫b˛sTT Á|üuTÑÛ ‘·« Ä<ëj·÷\ |ü]dæ‹ú
dæ ú Ø ø£ s ¡ D kÕ<Û ä q ˝À ˇø£ kÕ<Û ä q +>± qï|üŒ{Ïø° $\Te|üs¡+>± Á|üuÛÑT‘·« s¡TD
eT]+‘· dü + øÏ ¢ w ü º + ne⁄‘· T +~.
m|ò t Ä sY m +_@ì Á|ü y ˚ X ¯ ô |≥º & É + ‘√ düMTø£sD¡ ø=ìï s¬ ≥T¢ ô|s¡>&∑ +É Ä+<√fi¯q
Ä<ëj·Teqs¡T\T ñ‘˚Ôõ‘·+ #˚j·T&É+,
2004`05 $‘· Ô ˝ À≥T 4.4 XÊ‘· + ø£ * –+#˚ n+X¯ + . 2008`09 qT+∫
|üqTï\T, Ç‘·s¡ e÷sêZ˝À¢ (HêHé{≤ø˘‡)
(2004`05), 4.3 XÊ‘·+ (2005`06), 2015`16 dü+e‘·‡sê\ eT<Ûä´ ø±\+˝À
Ä<ëj· ÷ \T ô|+#· T ø√e&É + <ë«sê
3.8 XÊ‘·+ (2006`07), 3.3 XÊ‘·+ yêdü Ô e $‘· Ô ˝ À≥T 1,33,287 ø√≥¢
¬ s $q÷´˝À≥TqT ø£ ˙ dü kÕú s TTøÏ
(2007`08), 2.5 XÊ‘·+ (2008`09) s¡ ÷ bÕj· T \ qT+∫ 5,55,649 ø√≥¢
‘·–+Z #·Tø√e#·TÃ.
kÕúsTT\≈£î Áø£eT+>± ~>∑T‘·÷ e∫Ã+~. ø±ì s¡ ÷ bÕj· T \≈£ î ô|]–+~. n+fÒ @&É T
$‘·˝Ô À≥T`Ä]úø£ Áø£eT•ø£Då ô|’ <ëì n+‘·sê®rj·T Ä]úø£ e÷+<ä´+ |ü]dæ‘ú T· \qT dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À Ç~ Hê\T>∑T s¬ ≥¢≈î£
Á|üu≤Û e+ B≥T>± m<äTs=ÿH˚+<äT≈£î <˚X¯+˝À Ä]úø£ ô|ã’ &˚ ô|]–+<äqï e÷≥. ø±ì á kÕ]
ªªÁ|üuTÑÛ ‘·«+ düMTø£]+#˚ s¡TD≤\T ñB›|üq\T Á|üø£{Ï+#·&É+‘√ 2009`10 ã&Ó{® Ÿ˝À Á|üuTÑÛ ‘·«+ $‘·˝Ô À≥TqT õ&ç|˝æ À
$TqVü‰ KC≤Hê≈£î edüTÔqï Ä<ëj·÷ìï dü+e‘·‡s¡+˝À Ç~ õ&ç|˝æ À 6.8 XÊ‘êìøÏ XÊ‘·+>±H˚ ø±≈£î+&Ü yêdüÔe >∑D≤+ø±\
$T+∫b˛sTTq Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·T+μμ $‘·˝Ô À≥T>± <ä÷düT≈£îb˛sTT+~. s¡ ÷ |ü + ˝À ≈£ L &Ü 5,33,904 ø√≥¢
ìs¡«∫+#·e#·TÃ. ˇø£ Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À

10 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã

s¡÷bÕj·T\≈£î ~+#·qTqï≥Tº ìC≤j·Tr‘√ düeTs¡˙ú j·T+ ø±<äT. á ø√D+˝À #·÷ùdÔ Ä]úø£ düTdæsú ‘¡ `· HêD´‘· n+#·Hê
≈£L&çq ∫‘·XÔ ó¯ ~∆ì Á|üø{£ +Ï ∫+~. eTT+<äT |üqTï\ |ü]~Ûì $dü]Ô +#·&+É <ë«sê |üqTï\ Á|üD≤[ø± ô|≥Tºã&ÉT\T m+‘· uÛ≤Ø>±
dü+e‘·‡sê\‘√ b˛*Ñ˚ Ç~ n‘·´+‘· <ë«sê düeT≈£Lsπ Ä<ëj·÷\T ô|+#·Tø√e&É+ ñHêïj· T H˚ <ëì ø£ H êï ã&Ó ® { Ÿ ˝ À
dü+‘·è|æøÔ s£ y¡ TÓ qÆ dæ‹ú . Á|üuTÑÛ ‘·« Ä]úø£ $#·øDå£ ,
ˇø£ÿfÒ ˝À≥TqT ‘·–Z+#˚+<äT≈£î dü¬s’q ìπ s › • +#· T ≈£ î qï \øå ± ´\qT @ y˚ T s¡ ≈ £ î
u≤<Ûä´‘·\T ¬s+&ç+{Ï ø√D+˝À #·÷dæHê Á|ü‘ê´e÷ïj·T+. kÕ~Û+#ês¡T, dü÷\ú +>± Ä]úø£ e´edüôú |’ <ëì
$‘·˝Ô À≥TqT õ&ç|˝æ À XÊ‘·+>±H˚ ø±≈£î+&Ü ¬s$q÷´ ˝À≥T, $‘·Ô˝À≥T eT<Ûä´ Á|üu≤Û e+ m˝≤ ñ+~ nqï<˚ ã&Ó{® Ÿ düeTs¡‘ú ≈· î£
yêdüeÔ $\Te |üs+¡ >± ≈£L&Ü n<äT|ü⁄˝ÀøÏ m|ü⁄Œ&É÷ n$HêuÛ≤e dü+ã+<Û+ä ñ+≥T+~. ^≥TsêsTT>± ì\TdüT+Ô ~. $‘·˝Ô À≥TqT ìπs•› ‘·
‘˚yê\qï ∫‘·XÔ ó¯ ~∆øÏ Ç~ <äsŒ¡ D+ |ü&TÉ ‘√+~.
á ~>∑Teq Ç∫Ãq |ü{øºÏ ˝£ À <ëìï düŒwü+º >± kÕúsTTøÏ ≈£î~+#·&É+ nH˚~ >∑D≤+ø±\πø
á ¬ s +&ç + {Ï ˙ kÕ~Û + #· >∑ * –q|ü ⁄ Œ&˚ #·÷&Ée#·TÃ. 2009`10 qT+∫ 2016`17 |ü ] $T‘· + ø±≈£ î +&Ü <ëì HêD´‘· ,
$‘·|Ô sü y¡ TÓ qÆ Áø£eT•ø£Då kÕ<Û´ä + ne⁄‘·T+~.
eT<Û´ä ø±\+˝À s¬ $q÷´˝À≥T 4.8 XÊ‘·+ |ü]D≤e÷\T ≈£L&Ü Á|ü<ëÛ qy˚T. 2016`17
$‘·˝Ô À≥T`¬s$q÷´˝À≥T eT<Û´ä qT+∫ 2.3XÊ‘êìøÏ ~–e∫ÃHê $‘·˝Ô À≥Tô|’ dü+e‘·‡s¡|⁄ü ã&Ó{® Ÿ $‘·˝Ô À≥T≈£î ˇø£ dæsú y¡ TÓ qÆ
nqTã+<Û+ä <ëì Á|üu≤Û e+ n~Ûø+£ >±H˚ ñ+~. qeT÷Hê Ä$wüÿ]+∫+~. e´j·÷\≈£î ø√‘·
s¬ $q÷´˝À≥T, ô|≥Tºã&ÉT\ e´j·T+ n+fÒ e´j·÷\≈£î m˝≤+{Ï ø√‘· $~Û+#·≈î£ +&ÜH˚ eT÷\<Ûqä ÄdüT\Ô ô|q’ , $$<Ûä
s¬ +&É÷ $‘·˝Ô À≥T˝À Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ $uÛ≤>±\T. $~Û+#·≈î£ +&ÜH˚ s¬ $q÷´˝À≥TqT ‘·–+Z #·&+É dü+øπ eå T |ü<øä∏ ±\ ô|q’ e´j·÷\qT ô|+#·&+É
Á|ü<ëÛ Hê+XÊ\T>± $‘·˝Ô À≥TqT ≈£î~+#·&+É á
Á<äe´˝À≥T n+#·Hê\T ` ø√≥¢ s¡÷bÕj·T˝À¢ qeT÷Hê˝À Á|ü‘´˚ ø£+>± #Ó|⁄ü Œø√<ä–q n+X¯+.
Ä<ëj· ÷ \qT @j˚ T eqs¡ T \ <ë«sê
m+‘· y ˚ T s¡ ≈ £ î ô|+#· T ø√ >∑ \ T>∑ T ‘ês¡ q ï
n+X¯ + ô|’ $‘· Ô ˝ À≥T, ¬ s $q÷´˝À≥T
s¬ +&ç+{Ï˙ |üP&ÉTÃø√e&É+ nH˚~ Ä<Ûës¡|&ü ç
ñ+≥T+~. BH˚ï ªm+3 qeT÷Hêμ>± (m+3:
eT]+‘· e´j· T +, eT]+‘· Ä<ëj· T +
qeT÷Hê) e´eVü≤]düTHÔ êïs¡T. Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® ˝Ÿ À
Ç~ dü Œ wü º + >± Á|ü ‹ _+_+∫+~.
>ös¡ e ˙j· T T˝… ’ q eTq Ä]ú ø £ e T+Á‹
Ä<ëj·÷˝À¢ ˝À≥TqT |üP&ÉTÃ≈£îH˚+<äTπø <ë«sê e÷Á‘·y˚T $‘·Ô˝À≥TqT ‘·–Z+#·&É+ Ä<ëj· ÷ \qT ô|+#· T ø√e&É + , ø° \ ø£
ø±≈£î+&Ü ô|≥Tºã&ç e´j·÷\ ø√dü+ ≈£L&Ü kÕ<Û ä ´ +. Ä<ëj· ÷ \T ô|+#· T ø√e&É + , s¡+>±\ô|’ n~Ûø+£ >± e´j·T+ #˚jT· &É+ e+{Ï
Á|üuÛÑT‘·«+ s¡TD≤\T düMTø£]düTÔ+~. n+fÒ e´j·÷\qTùV≤‘·TãB∆ø£]+#·&É+ Ç+<äT˝À <Û√s¡DÏ nqTdü]dü÷Ô $‘·˝Ô À≥TqT õ&ç|˝æ À
¬ s $q÷´˝À≥TqT Á|ü u Û Ñ T ‘· « + m+‘· Á|ü<Ûëq+. Ä]úø£ dæúØø£s¡D kÕ~Û+#ê\+fÒ 3.5 XÊ‘êìøÏ ø£≥º&ç #˚ùd ~X¯>± n‹
düeTs¡eú +‘·+>± ìπs•› ‘· kÕúsTT\≈£î n<äT|ü⁄ düeTs¡úe+‘·yÓTÆq, Ä#·s¡D°j·TyÓTÆq e´j·T C≤Á>∑‘>Ô· ± #·s´¡ \T rdüT≈£îHêïs¡T. 2015`16
#˚jT· >∑*–+<äqï n+X¯+ ô|H’ ˚ $‘·|Ô sü y¡ TÓ qÆ ìs¡«Vü≤D ø°\ø£+. á \ø£´å +‘√H˚ Á|üD≤[πø‘·s¡ düe]+∫q n+#·Hê\‘√ b˛*Ñ˚ Á|üD≤[ø±
$#·øDå£ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~. e´j·÷\≈£î s¬ $q÷´ e´j·÷˝À¢ ÁbÕ<Ûëq´‘·\qT |ü⁄qsY ô|≥Tºã&çì 15.3 XÊ‘·+, Á|üD≤[πø‘·s¡
ø√‘· $~Û + #· ≈ £ î +&Ü Ä<ëj· ÷ \T ìs¡ « ∫+#˚ + <ä T ≈£ î Á|ü u Û Ñ T ‘· « + ªe´j· T ô|≥Tºã&çì 9 XÊ‘·+ ô|+#˚+<äT≈£î ã&Ó{® Ÿ˝À
ô|+#·Tø√e&É+ <ë«sê e÷Á‘·y˚T Ä]úø£ dü+düÿs¡D\ ø£$TwüHμé qT @sêŒ≥T #˚d+æ ~. Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
dæ ú Ø ø£ s ¡ D kÕ<Û ä ´ eTe⁄‘· T +~. C≤‹ $$<Ûä |ü<Tä \› øÏ+<ä düeTs¡eú +‘·+>± ì<ÛTä \ Çø£ Ä<ëj·÷\ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ
kÕe÷õø£`Ä]úø£ dü+øπ eå ÷ìøÏ ‹˝À<äø±*∫à øπ {≤sTT+|ü⁄, ˝À≥TbÕ≥T¢ dü]~<ä&› +É <ë«sê Ä<Û ë s¡ ˙ j· T yÓ T Æ q |ü q Tï $<Û ë Hê\T
e´j·÷\qT ‘·–+Z #·&+É <ë«sê $‘·˝Ô À≥TqT ©πøõ\ ìyês¡D≈£î e÷sêZ\qT á ø£$TwüHé neT\T|üs¡#ê\ì Ä]úø£eT+Á‹ ø£≥Tºu≤≥T
ìπs•› ‘· kÕúsTT\≈£î ≈£î~+#·&+É @ $<Û+ä >±qT ìπs•› +#ê*‡ ñ+~. Á|üø£{Ï+#ês¡T. düe÷»+˝À ndüe÷q‘·\T
‘·–+Z #˚+<äT≈£î n~Ûø±<ëj·T esêZ\ô|’ n~Ûø£

jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 11

|üqTï\T Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. |üsê´es¡Dô|’ $\TyÓ ’ q eqs¡ T \qT bı<ä T |ü ⁄ >± #·≥+º |ü]~Û˝À $‘·Ô Áø£eT•ø£Då kÕ~Û+#·&ÜìøÏ
Á|ü‹≈£L\ Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘·Tqï, e÷qe $ìjÓ÷–+#·Tø√yê\+fÒ $$<Ûä |ü<Tä \› øÏ+<ä düV‰ü j·Tø±]>± ñ+{≤sTT.
Äs√>∑ ´ +, J$‘êìøÏ Á|ü e ÷<ä ø £ s ¡ + >± ì<ÛäT\ πø{≤sTT+|ü⁄ Hê´j·Tã<ä∆+>±qT, yê´dü+˝Àì n+XÊ\ düMTø£å
|ü]>∑DdÏ Tü qÔ ï edüTùÔ de\ô|’ |üqTï\T ô|+#ês¡T. düeT‘·÷ø£+>±qT ñ+&˚˝≤ #·÷düTø√e&É+‘√ ã&Ó{® Ÿ m+‘· uÛ≤Ø>± ñ+~ nH˚ ø£Hêï
n<˚ düeTj·T+˝À e´ekÕj·T+, Á>±MTD bÕ≥T ©π ø õ\T ìyê]+#· T ø√e&É + , n+<äT˝À ìπs•› +#·T≈£îqï \øå±´\qT m+‘·
s¡+>±\≈£î, ìsê<äs¡D≈£î >∑Ts¡e⁄‘·Tqï, ˝À≥TbÕfÒy¢ H’Ó ê ñ+fÒ yê{Ïì ‘=\–+#·&+É y˚Ts¡≈£î kÕ~Û+#·>∑*>±s¡T, C≤‹ $düÔè‘·
ìdü‡Vü‰j·TT˝…q’ Á|ü»\ dü+øπ eå ÷ìøÏ n~Ûø+£ >± ≈£L&Ü ‘·|Œü ìdü]. n+‘˚ ø±<äT düe÷»+˝Àì dü+øπ eå ÷ìï, düe÷»+˝Àì n≥º&TÉ >∑T esêZ\
<√Vü≤<ä|ü&˚ |ü<∏äø±\ô|’ πø{≤sTT+|ü⁄\T n≥º&TÉ >∑T, n˝≤Œ<ëj·T esêZ\ dü+øπ eå T+‘√ dü + π ø å e ÷ìï |ü ] >∑ D q˝ÀøÏ rdü T ≈£ î ì
$X‚w+ü >± ô|+#ês¡T. n+‘˚ ø±<äT $<˚XÊ\ sêJ |ü&É≈£î+&ÜH˚ ÁbÕ<Ûëq´‘·\qT |ü⁄qsY s¡÷bı+~+∫q $$<Ûä |ü<øä∏ ±\T, ø±s¡´ø£Áe÷\
qT+∫ m<äTs¡jT˚ ´ m˝≤+{Ï Á|ü‹≈£L\‘·\T, ìs¡ « ∫+#· T ø√yê*. dü e Ts¡ ú ‘ · \ T neT\T rs¡T m˝≤ ñ+~, Äj·÷ |ü<øä∏ ±\
Ä]úø£ ndæsú ‘¡ \· T ‘·≥Tºø√>∑\ yÓdTü \Tu≤≥T ô|+#·Tø√e&É+, n$˙‹ n<äT|ü⁄˝ÀøÏ ‘˚e&É+, dü e Ts¡ ú ‘ · q T Á|ü u Û Ñ T ‘· « + @ $<Û ä + >±
ñ+#·T≈£î+≥÷H˚ $‘·˝Ô À≥TqT ìπs•› ‘· |ü]~Û˝À bÕ\Hê|üsy¡ TÓ qÆ qcÕº\qT ‘·–+Z #·Tø√e&ÉyT˚ |üs´¡ y˚økåÏ ˛Ô+~ nqï n+XÊ\ ô|H’ ˚ ã&Ó{® Ÿ
ì\Te]+#ê\qï ø£≥Tºu≤≥TqT Á|üø{£ +Ï #ês¡T. Ç+<äT≈£î e÷s¡+Z . Ä<ëj·÷\T, eT÷\<Ûqä $»j·T+ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~. e´j·÷\qT
Ä]úø£ dæØ∆ ø£sD¡ ≈£î Á|üuTÑÛ ‘·« #·s´¡ \T eqs¡T\ eT<Û´ä ndüeT‘·T\´‘·qT ‘=\–+#·&+É dü e Ts¡ ú e +‘· + >±qT, Ä#· s ¡ D ° j · T +>±qT
π ø \ÿsY ø£ $ T{° dæ b ò Õ s¡ d ü T \≈£ î <ë«sê e÷Á‘·yT˚ e´j·÷\ ùV≤‘·TãB∆øs£ D¡ n<ä T |ü ⁄ ˝ÀøÏ ‘˚ y ê*. |ü q Tï\ |ü ] ~Û ì
nqT>∑TD+>± s¡÷bı+~+∫q m.m|ò.t ÄsY. düTkÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~. $düÔ]+#ê*. ny˚ $‘·Ô ìs¡«Vü≤D, Ä]úø£
_.m+.@ ìπs•› +∫q y˚Ts¡≈î£ $‘·˝Ô À≥TqT 2. Ä<ëj·÷\ ô|+|ü⁄ dæØú ø£sD¡ ≈£î eT÷\+>± ì\TkÕÔsTT. |üHï˚ ‘·s¡
2016`17 dü+e‘·‡s¡+ Hê{ÏøÏ õ&ç|æ˝À KC≤Hê≈£ î e#˚ à Ä<ëj· ÷ \qT $uÛ≤>±\≈£î dü+ã+~Û+∫q e´j·÷\qT ≈£L&Ü
eT÷&É T XÊ‘êìøÏ ø£ ≥ º & ç #˚ j · ÷ \qï ô|+#·Tø√e&É+ Á|üdüTÔ‘· Á|üuÛÑT‘·« Á|ü<Ûëq XÊÁd”j Ô T· +>± s¡÷bı+~+#ê*. n|ü⁄Œ&˚ Ä
\ø£´å kÕ<Ûqä ˝À eTq+ ˇø£ @&Ü~ yÓqTø£ã&ç <Û´˚ j·T+. |üqTï\ <ë«sêqT, Ç‘·sÁ¡ ‘ê e÷sêZ\ $uÛ≤>±\ düeTs¡ú˙j·T‘· ô|s¡T>∑T‘·T+~.
ñqï|üŒ{Ïø° n+<äTu≤≥T˝À ñqï |ü]$T‘· <ë«sêqT eT]+‘· > ± Ä<ëj· ÷ \qT kÕeTsêú ´ \qT ô|+#· & É + , n$˙‹ì,
neø±XÊ\ |ü]~Û˝ÀH˚ Ä]úø£ dæúØø£s¡D Ä]® + #˚ + <ä T ≈£ î nedü s ¡ y Ó T Æ q #· s ¡ ´ \T ìs¡«Vü≤D≤|üs¡yÓTÆq e´j·÷\qT n<äT|ü⁄
kÕ~Û+#˚+<äT≈£î Á|üdTü ‘Ô · Á|üuTÑÛ ‘·«+ >∑{>ºÏ ±H˚ rdüT≈£î+~. |üqTï\ |ü]~Ûì $dü]Ô +#·&+É , #˚jT· &É+ <ë«sê |æmdtjT· T\ ìs¡«Vü≤DqT
ø£èwæ #˚k˛Ô+~. Ä]úø£ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\qT, |üqTï edü÷fi¯flqT ô|+#·&+É , |üqTï e´edüú yÓTs¡T>∑T|üs#¡ ê*. Ç$ kÕ~ÛùdÔ s¬ $q÷´˝À≥T,
|ü q Tï\ |ü ] ~Û ì $dü Ô ] +#· & É + , |ü q Tï yÓTs¡T>¬ q’ ìs¡«Vü≤D #·s´¡ \ <ë«sê õ&ç|˝æ À $‘·Ô˝À≥T yê{Ïø£y˚ n<äT|ü⁄˝ÀøÏ ekÕÔsTT.
edü÷fi¯ófl ô|+#·&+É , |üqTï $<ÛëHê\ yÓTs¡T>¬ q’ |ü q Tï\ XÊ‘êìï ô|+#· q Tqï≥Tº m|òtÄsY_m+ #·≥º+ ìπs›•+∫q |ü]~Û˝À
ìs¡«Vü≤D, õ&ç|˝æ À |üqTï\ yê{≤ ô|+|ü⁄, Á|ü‹bÕ~+∫+~. á #·s´¡ \˙ï $‘·˝Ô À≥TqT Ä]úø£ dæØú ø£sD¡ kÕ~Û+∫ Ä]úø£ düTdæsú ‘¡ ≈· î£
e´j· T dü e Ts¡ ú ‘ · e+{Ï #· s ¡ ´ \T >∑D˙j·T+>± ‘·–Z+#·&ÜìøÏ, m|òtÄsY_m+ e÷s¡Z+ düT>∑eT+ ne⁄‘·T+~.
nqTdü]+#·&+É , dü÷\ú Ä]úø£ yê‘êes¡D+
Á<äe´˝À≥T n+#·Hê\T
yÓTs¡T>∑T|üs#¡ &· +É , dü‘Œ· ]bÕ\q <ë«sê á ¬s$q÷´ ˝À≥T n+#·Hê\T
Ä]úø£ \øå±´\T kÕ~Û+#·e#·TÃ.
ìπs•› ‘· |ü]~Û˝À $‘·˝Ô À≥TqT ø£≥&º ç
#˚ùd+<äT≈£î rdüTø√<ä–q ø=ìï kÕs¡«Á‹ø£
#·s´¡ \T |ü]o*<ë›+...
1. e´j·TùV≤‘·TãB∆øs£ D¡
$‘·˝Ô À≥TqT ìπs•› ‘· kÕúsTT\≈£î ø£≥&º ç
#˚ j · ÷ \+fÒ Á|ü u Û Ñ T ‘· « + e´j· ÷ \qT
ùV≤‘·TãB›ø£]+#·&É+ ‘·|üŒìdü]. n˝≤π>

12 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã

 eTÚ*ø£ eT<䛑·T
dü¬s’q e÷s¡Z+

eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\≈£î ã&Ó{

® Ÿ øπ {≤sTT+|ü⁄\T

|ü]#·j·T+: >∑+<äs¡>√fi¯+>± ñHêï, yêdüÔe n+¬ø\T,

|”||” ” $<Ûëq+˝À s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü ¢
n_Ûe~∆ #˚j÷· \H˚ n+X¯+ ô|’
<äwæìº øπ +ÁBø£]+#·&+É eT+∫
eTT+<ä&TÉ >∑T. $<Ûëq
s¡÷|üø\£ Œq - neT\T
Á|üÁøÏjT· \qT y˚sT¡ #˚jT· &É+ô|’
<äwæìº øπ +Á<˚ø]£ +#·
e\dæñ+~. Ç~˝≤ ñ+f…
øπ {≤sTT+|ü⁄\T, sêÁcÕº\ ã&Ó{® Ÿ øπ {≤sTT+|ü⁄\T
eTs√ e+ø£ C≤rj·T
»\e÷sêZ\T, düeTTÁ<ä rs¡
HÍø±j·÷q+ ô|’ düeTÁ>∑
$<Ûëq+ $wüjT· +˝À \ø£´å X¯ó~∆
˝À|ü+ ø£ì|æk˛Ô+~.
<˚ X ¯ + ˝À eTÚ*ø£ dü < ä T bÕj· ÷ \
n_Ûe~∆øÏ 2016-17 dü+e‘·‡s¡|⁄ü øπ +Á<ä
ã&Ó{® Ÿ düs¬ q’ ~X¯˝ÀH˚ n&ÉT>∑T\T y˚d+æ ~.
á ã&Ó{® Ÿ ˝À eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ n_Ûe~∆øÏ
s¡ ÷ . 220 ø√≥¢ q T π ø +Á<ä yê{≤>±
πø{≤sTT+#ês¡T. Ç+<äT˝À n‘·´~Ûø£+>±
s¡÷.70,000 ø√≥T¢ C≤rj·T s¡V≤ü <ës¡T\≈£î
øπ {≤sTT+#ês¡T. á yÓTT‘·+Ô ˝À s¡÷. 15000
ø√≥T¢ u≤+&É¢ <ë«sê düeT≈£îs¡TÃ≈£î+{≤s¡T.
Çø£ Ç‘· s ¡ eTÚ*ø£ n+XÊ\≈£ î
$uÛ ≤ >±\ (&=yÓ T ÿqT¢ ) ≈£ î ì<Û ä T \
øπ {≤sTT+|ü⁄q≈£î dü+ã+~Û+∫ Ç+ø± |üP]Ô
düŒwü‘º · sê˝Ò<Tä . |üÁ‹ø£\˝À e∫Ãq $esê\˝À
Ä düŒwü‘º · ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . Ç‘·s¡ $uÛ≤>±\≈£î
dü+ã+~Û+∫q n+¬ø\T øπ e\+, øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ
øπ {≤sTT+|ü⁄˝≤, ˝Òø£ yê{Ï˝À s¬ ˝’ «Ò ã&Ó{® Ÿ
≈£L&É ñHêïj·÷? nqï $wüjT· +˝À düŒwü‘º ·
ø=s¡e&ç+~. nsTT‘˚, @ |ü<Tä › (ôV≤&é) qT+∫
m+‘Ó+‘· ì<ÛTä \T ekÕÔsTT nH˚ n+#·Hê\T,
˝…øÿ£ \˙ï øπ +Á<ä Ä]∆ø£ eT+Á‹‘·« XÊK ‘·j÷· s¡T
#˚dqæ y˚ ø±ã{Ï,º Ä]úø£ eT+Á‹‘·« XÊK e<ä›
Ä $esê\˙ï ñ+&˚ ñ+{≤j· T ì Hê
qeTàø£+. ãj·T≥≈£î e∫Ãq n+¬ø\T ø=+#Ó+
dü+K´\T Ç+ø± m≈£îÿe>±H˚ ñ+{≤sTT.
m+<äTø£+fÒ, á øπ {≤sTT+|ü⁄\≈£î n<äq+>±
sêÁcÕº\T Ks¡Tà #˚ùd yÓTT‘êÔ\T+{≤sTT, kÕúìø£
dü+dü\ú T Ks¡TÃ #˚ùd ì<ÛTä \T+{≤sTT. n<˚
$<Ûä+>± πø+Á<ä ã&Ó®{À¢ ¬s’˝Ò«\≈£î #˚dæq
øπ {≤sTT+|ü⁄ s¡÷. 45,000 ø√fÒ¢ nsTTHê,
n+<äT≈£î n<äq+>± s¬ ˝’ «Ò düeT≈£Ls¡TÃ≈£îH˚
n+‘·s‘Z¡ · eqs¡T\T, u≤+&é‡ s¡÷|ü+˝À, Ç‘·s¡
s¡TD dü<Tä bÕj·T e÷sêZ\˝À e#˚Ãì<ÛTä \T,
Á|üuÛÑT‘·« Áô|’y˚≥T uÛ≤>∑kÕ«eT´+ (|”|”|”)\
<ë«sê düeT≈£Lsπ ì<ÛTä \T nìï ø£\T|ü⁄≈£î+fÒ
ndü\T yÓTT‘·+Ô n~Ûø+£ >± ñ+≥T+~.
Á|ü<Ûëq eT+Á‹ Á>±MTD dü&Éø˘
jÓ÷»q e+{Ï ø=ìï πø{≤sTT+|ü⁄\≈£î
dü + ã+~Û + ∫ sêÁcÕº \ yê{≤\qT
ø£\T|ü⁄≈£î+fÒ ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+|ü⁄\ ø£+fÒ
yêdüeÔ e´j·T+ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. Á|ü<ëÛ q
eT+Á‹ Á>±MTD dü&Éø˘ jÓ÷»q≈£î πø+Á<ä
ã&Ó{® Ÿ øπ {≤sTT+|ü⁄\T s¡÷. 19,000 ø√≥T¢.
eTs√ s¡÷. 8000 ø√≥T¢ sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘ê«\T
Ks¡ T Ã #˚ k ÕÔ s TT. n<˚ $<Û ä + >± yÓ T Á{À
ÁbÕC…≈î£ \º T. á |ü<Tä › øÏ+<ä øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ˝À
s¡÷.10 y˚\ ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. Ç~
øπ +Á<äs yê{≤ e÷Á‘·yT˚ . BìøÏ sêÁcÕº\ yê{≤

õ. s¡|òüTTsê+, Ábıô|òdüsY, |ü_¢ø˘ dædüºyéT‡ Á>∑÷|t, Ç+&çj·THé Ç쇺≥÷´{Ÿ n|òt y˚TH˚õyÓT+{Ÿ, nVü≤à<ëu≤<é.

jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 13

 ø£\TdüTÔ+~. dü+K´ ô|s¡T>∑T‘·T+~. Ç‘·s¡ $wüjT· +˝À n˝≤+{Ï nqTuÛeÑ + ˝Ò<Tä . á »\ e÷sêZ \ T,¬ s ’ ˝ Ò « \≈£ î dü + ãs~Û + ∫
Á|ü<ëÛ q eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ s¡+>∑ ÁbÕC…≈î£ \º , s¡+>±ìøÏ n+‘·>± ì<ÛäT\T πø{≤sTT+#·ø£ Äø£s¸¡ Dj ° T· yÓTqÆ Á|üuTÑÛ ‘·«, Áô|y’ ≥˚ T uÛ≤>∑kÕ«eT´
øπ {≤sTT+|ü⁄\T Ç˝≤ ñHêïsTT. b˛e&É+ ≈£L&Ü BH˚ï dü÷∫k˛Ô+~. kÕ>∑se¡ ÷\ (|”|”|”) $<Ûëq+ Ç+ø± dæ<ä›∆+ ø±˝Ò<äT.
n+<ä T ø√dü + Ç+ø± #ê˝≤ ø£ d ü s ¡ ‘ · T Ô
es¡Tdü s√&ÉT¶, ¬s’\T, yÓTÁ{§\qT ã&Ó®{Ÿ n+#·Hê\T #˚jT· e\dæq nedüs+¡ ñ+~.
dü+K´. $TqVü‰sTT+∫ $T–*q$ 2016`17 Çø£ s¬ +&Ée düyê\T $wüj÷· ìøÏ eùd,Ô
(s¡÷.\T ø√≥¢˝À) á \øå±´\qT kÕ~Û+#·>∑\ kÕeTs¡∆´+,
1. Á|ü<ëÛ qeTsÁ‹ Äyêdt jÓ÷»q 20075 ñ‘ê‡Vü≤+ ñqï ø£+Á{≤ø£sº T¡ ¢ |”||” ” Á|üy÷Ó ≥s¡T¢
2. dü«#·ÃuÛ≤s¡‘Y n_Ûj÷· Hé 11300 ñHêïsê, nqï~ #ê˝≤ ô|<ä› Á|üXï¯ . #ê˝≤
3. BHé<j ä ÷· fiŸ ñbÕ<Ûë´j·T Á>±eTCÀ´‹ jÓ÷»q, 8500 ô|<ä› düyê\T. >∑&∫É q ◊<äT dü+e‘·‡sê\
düMTø£è‘· Ç+<Ûqä n_Ûeè~∆ |ü<øä∏ +£ ø±\+˝À s√&ÉT,¶ yÓTÁ{À |üqT\qT #˚|{ü qºÏ
4. |ü≥D º |ü⁄qs¡TJ®eq |ü<øä∏ +£ (neTè‘Y eT]j·TT 7296
100 kÕàsYº dæ{\° n_Ûeè~∆ |ü<øä∏ +£ ) nH˚ø£ eT+~ ø£+Á{≤ø£sº T¡ ,¢ |üsê´es¡D, uÛ÷Ñ
5. C≤rj·T Á>±MTD ‘ê>∑T˙{Ï |ü<øä∏ +£ 5000 ùdø£s¡D e+{Ï düeTdü´\T, sêj·Tr\
6. C≤rj·T ô|≥Tºã&ç, eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·T\ |ü<øä∏ +£ 4000 $yê<ë\ ø±s¡ D +>± yÓ q ø£ & É T >∑ T
7. nDT $<äT´<äT‘·Œ‹Ô 3000 y˚XÊs¡T.nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ<äT s√&É¢ ìsêàD+
8. C≤rj·T bÕ]ÁXÊ$Tø£ yê&É\T 1448 $wüj·T+˝À düe]+∫q q÷‘·q ôV’≤Á_&é
9. <˚oj·T »\ s¡yêD≤ e÷s¡\Z T 800 $<Ûëq+ #ê˝≤ Äø£s¸¡ Dj ° T· +>± ñ+~. #ê˝≤
10. kÕ>∑s¡e÷\ 450 eT+~ ø±+Á{≤ø£sº q¢¡ T Äø£≥Tº≈î£ H˚˝≤ ñ+~.
11. 160 $e÷HêÁX¯j·÷\ |ü⁄qTs¡T<ä∆s¡D 50 qT+∫ 100 nsTT‘· Ç‘·s¡ s¡+>±\ $wüjT· +˝À Ä |ü]dæ‹ú
˝Ò<äT. m˝Ÿ n+&é {° ˝≤+{Ï ø=+<äs¡T
ã&Ó{® Ÿ øπ {≤sTT+|ü⁄˝À¢. s√&ÉT,¶ s¬ \’ T $wüj T
· +˝Àq÷ n<˚ |ü] dæ ‹
ú . Á|ü
D ≤[ø£
\ T ø£ + Á{≤ø£ º s ¡ T ¢ ìsêàD+ yÓ ’ ù | yÓ T T>∑ T Z
n~Ûe~∆øÏ n~Ûø£ ÁbÕ<Ûäq´‘· Ç#êÃs¡T, nsTT‘˚ #ê˝≤H˚ ñHêïsTT, ø±˙, dü+kÕú>‘∑ · #·÷|ü⁄‘·THêïs¡T. ìsêàD - ìs¡«Vü≤D yÓ|’ ⁄ü
Ä‘·sê«‘· es¡d>ü ± >∑Vü≤ ìsêàD+, dü«#·Ã dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê\ $wüj·T+ e#˚Ãdü]øÏ #·÷&É&+É ˝Ò<Tä . n<˚ $<Û+ä >±, $yê<ë\qT
uÛ ≤ s¡ ‘ Y n_Û j · ÷ Hé , yÓ T Á{À, $<ä T ´‘Y , |ü]dæú‹ _Ûqï+>± ñ+~. dü+kÕú>∑‘·+>± düeTs¡+∆ >±, oÁ|òTü +>± |ü]wüÿ]+#˚+<äT≈£î
|ü ≥ º D ≤_Û e ~∆ s¡ + >±\T ì*#êsTT. ˝ÀbÕ\T, ø=s¡‘\· T #ê˝≤H˚ ñHêïsTT. nsTT‘˚, nedüsy¡ TÓ qÆ ©>∑˝Ÿ, E´&çwj æ T· ˝Ÿ kÕeTs¡´∆ +
øπ {≤sTT+|ü⁄\T Ç+‘· >∑D˙j·T+>± ñHêï 2016 e÷sYÃ 4e ‘˚Bq, s√&ÉT¶ s¡yêD≤ ñ+<ë nH˚~ eT÷&Éen‹ ô|<ä› düyê\T.
düyêfi¯ó¢ ≈£L&Ü n˝≤π> ñHêïsTT. eTTK´+>± HÓ|’ ⁄ü D´ |ü⁄s¡kÕÿsê\ ø±s¡´Áø£eT+˝À, s√&ÉT¶ #ê˝≤ es¡≈î£ eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ ÁbÕC…≈î£ \º T
kÕeTs¡∆´+, uÛ≤>∑kÕ«eTT\ kÕeTsê∆´\≈£î s¡yêD≤, C≤rj·T s¡Vü≤<ës¡T\ eT+Á‹‘·« Hê´j·T |üs¡yÓTÆq ∫≈£îÿ\ ø±s¡D+>±H˚
düã+~Û+∫ ≈£L&Ü düyêfi¯ó¢ ñHêïsTT. XÊK\‘√ bÕ≥T>± wæ|Œæ +>¥ eT+Á‹‘·« XÊKqT n\dü´eT e⁄‘T· HêïsTT. Ç+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫
≈£L&Ü ìs¡«Væ≤düTqÔ ï øπ +Á<ä s¡yêD≤ XÊK eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ ÁbÕC…≈î£ \º $yê<ë\
düyêfi¯ó¢ : eT+Á‹ ì‹Hé >∑&ÿÉ ], ÄX¯Ãs¡´ø£s+¡ >± »\,
nedüsê\≈£î nqT>∑TD+>± ì<ÛTä \ s¬ ˝’ Ÿ, s√&ÉT¶ eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ ø£\Œq≈£î |ü]cÕÿsêìøÏ Á|üCÀ|üj÷Ó >∑ ($yê<ä |ü]cÕÿs¡)
$&ÉT<ä\, |üs´¡ y˚øDå£ ≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ kÕeTs¡´∆ + n<˚ Áø£ e T+˝À Á|ü u Û Ñ T ‘· « + ÁbÕ<Û ë q´‘· _\T¢qT Á|üyX˚ ¯ ô|&É‘êeTì Ä]∆ø£ eT+Á‹
dü<bä Õj·÷ìï düeT≈£Lsπ à kÕeTs¡´∆ + Á|üuTÑÛ ‘·«+ Çk˛Ô+<äì, ù|s=ÿHêïs¡T. |üsê´es¡D Á|üu≤Û e+ Á|üø£{Ï+#ês¡T. n+‘˚ ø±≈£î+&Ü sêsTTr
e<ä › ñ+<ë, nH˚ ~ yÓ T T<ä { Ï dü y ê\T. $wüj·T+>± Äj·Tq á ÁbÕ<Ûëq´‘·\qT ˇ|üŒ+<ë\ düMTø£å≈£î ≈£L&Ü neø±X¯+
s¡V≤ü <ës¡T\ ìsêàD+ $wüj÷· ìøÏ eùd,Ô á Á|üø{£ +Ï ∫Hê n~ ÄX¯Ãs¡´s>=*ù| n+X¯yT˚ ø£*Œ+#ês¡T. nH˚ø£ s√&ÉT¶ ìsêàD ÁbÕC…≈î£ \º
s¡+>∑+˝À y˚>+∑ >± eTT+<ä&TÉ >∑T y˚ùd+<äT≈£î, ne⁄‘·T+~.s¡Vü≤<ës¡T\ s¡+>∑+˝À >∑‘· $wüj·T+˝À Hê´j·T|üs¡yÓTÆq ∫≈£îÿ\qT
C≤rj·T s¡V≤ü <ës¡T\ dü+düú (mHé ôV≤#Y m nqTuÛyÑ ê\qT, uÛ$Ñ wü´‘Y nedüsê\qT <äwæ˝º À |ü]wüÿ]+∫, Ä–b˛sTTq nH˚ø£ ÁbÕC…≈î£ \º qT
◊), C≤rj·T Á>±MTD s√&ÉT¶ n_Ûe~∆ dü+düú ñ+#· T ≈£ î ì, ô|≥Tº ã &ç <ës¡ T \qT ‹]– |ü{≤º\ ô|ø’ Ï ‘Ó∫Ãq |òTü q‘· Á|üdTü ‘Ô ·
(mHé nsY nsY &û m) \T n+~+#˚ #·øÿ£ ì Äø£]¸+#˚+<äT≈£î ˇø£ $TÁX¯eT (ôV’≤Á_&é) Á|üuTÑÛ ‘ê«ìπø <ä≈î£ ÿ‘·T+~.
dü + kÕú > ∑ ‘ · nqTuÛ Ñ e + ñ+~. nsTT‘˚ $<ÛëHêìï n_Ûe~∆ #˚XÊs¡T. nsTT‘˚, C≤rj·T Çø£ Hê\Z e dü y ê\T, eTÚ*ø£
»\e÷s¡ Z \ dü + dü ú , (◊.&É ã T¢ ´ .m.◊.) dü<Tä bÕj·÷\ ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î s¡TD dü<Tä bÕj·T+.

14 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã

 eTTK´+>± u≤´+≈£î\T, n~≈£L&Ü Á|üuTÑÛ ‘·«
s¡ + >∑ u≤´+≈£ î \ qT+∫ \_Û + #˚
s¡TDdü<äTbÕj·T+ $wüj·T+˝À dü+<˚Vü‰\T
ñHêïsTT. Ç|üŒ{Ïøπ #ê˝≤ es¡≈î£ u≤´+≈£î\˝À
ìs¡sø∆¡ £ ÄdüT\Ô T ù|s¡T≈£î b˛j·÷sTT. Ç˝≤+{Ï
ìs¡s¡∆ø£ ÄdüTÔ\˝À eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\
ÁbÕC…≈£îº\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. á düeTdü´
|ü]cÕÿsêìøÏ Ä]úø£ eT+Á‹ Á|üuTÑÛ ‘·« s¡+>∑
u≤´+≈£î\≈£î s¡÷ 25 y˚\ ø√≥T¢ |ü⁄q' ô|≥Tºã&ç
ì~Ûì Á|üø£{Ï+#ês¡T. nsTT‘˚, u≤´+≈£î\T
eTT+<äTø=∫à ‹]– s¡TD≤\T Ç#˚Ã+<äT≈£î Ç~
dü]b˛<äT.dü+kÕú>‘∑ · kÕeTs¡´∆ +, ◊<√ düyê\T.
á $wüj÷· ìøÏ eùd,Ô •ø£Då , $<ä´, |ü]XÀ<Ûqä
ø°\ø£ n+XÊ\T. >∑‘· ø=ìïdü+e‘·‡sê\T>±
y˚ T H˚ õ yÓ T +{Ÿ dü + dü ú \ ‘√ dü V ü ‰ nìï
dü + dü ú \ ˝Àq÷ •ø£ å D kÕeTsê∆ ´ ìï
ô|+∫q|üŒ{Ïø,° ñ‘·eÔ T $<ë´ dü<Tä bÕj·÷\
ø=s¡‘· Ç+ø± n˝≤π> ñ+~. Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘·
es¡≈£î, eTT+u…’ $X¯«$<ë´\j·T+, ø=ìï
Áô|’ y ˚ ≥ T $X¯ « $<ë´\j· ÷ \T,n<ëì
Ç쇺≥÷´{Ÿ n|òt ÇÁHꌤÁdüøº ã sY y˚TH˚õyÓT+{Ÿ
˝À e÷Á‘·yT˚ eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ •ø£Då
ø√s¡ T ‡\T ñHêïsTT. Ç+‘· ≈ £ î $T+∫,
|ü]XÀ<Ûqä , n_Ûe ~∆ $wüjT· +˝À #ê˝≤ ô|<ä›
yÓ*‹ ñ+~. Á|ü|+ü #·+˝À mø£ÿ&Ü ˝Òq+‘·>±
eTq <˚X+¯ ˝À |”||” ” e÷¬sÿ{Ÿ $dü]Ô +∫+~.
nsTT‘˚ nqTuÛeÑ bÕsƒê\ $wüjT· +˝À e÷Á‘·+
Ä•+∫q |ò*ü ‘ê\T sê˝Ò<Tä . 2015 qe+ãsY
˝À ª|”|”|” eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ $<Ûëq
|ü⁄q' düMTø£,å |ü⁄qs¡T‘˚»Ô +μ nH˚ n+X¯+ô|’
øπ \ÿsY ø£$T{° ˇø£ ìy˚~ø£qT Ç∫Ã+~.
á ìy˚~ø£ Á|üø±s¡+ :
$TqVü ≤ sTT+|ü ⁄ nH˚ ~ ˝Ò ≈ £ î &Ü,
uÛ≤>∑kÕ«eTT´\+<äs¡÷, n+‘·≈£î eTT+<äT
ã&Ó{® Ÿ ˝À ù|s=ÿqï $<Û+ä >±, |”||” \” ø√dü+>±
Á|ü‘´˚ ø£ dü+düqú T ‘·øDå£ y˚T @sêŒ≥T #˚j÷· \ì
>∑{>ºÏ ± H=øÏÿ #ÓbÕŒs¡T.á H˚|<ü ´äÛ +˝À ø£$T{°,
ª3|”◊μ >∑{>ºÏ ± düeT]∆+∫+~. Ç~, |”||” \”
HÓ|’ ⁄ü D´ dü+dü>ú ± |üì #˚jT· &É+‘√ bÕ≥T>±,
|ü ] XÀ<Û ä q , dü M Tø£ å , kÕeTs¡ ∆ ´ ìsêàD
ø±s¡ ´ Áø£ e ÷\ neT\T≈£ î y˚ ~ ø£ > ±
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
ì\TdüT+Ô <äì, <ëì‘√ bÕ≥T>± ø±+Á{≤≈£îº
$yê<ë\ |ü ] cÕÿs¡ kÕ<Û ä q s>±,
j·T+Á‘·+>∑+˝≤, |üì#˚düTÔ+<äì ø£$T{°
ù|s=ÿ+~. ÁøÏj÷· o\ø£+>± |üì#˚ùd 3|”◊,
eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ Á|üÁøÏjT· ˝À ªìsêàD+-
ìs¡«Vü≤Dμ nH˚ $<Ûëq s¡÷|üø£\Œq≈£î
<√Vü≤<ä+ #˚dTü +Ô ~. n˝≤+{Ï Á|üÁøÏjT· Á|ü»\≈£î
$X¯«dü˙j·T eTÚ*ø£ ùde\qT n+~#˚+<äT≈£î
u≤≥\T y˚dTü +Ô ~. Hê n<Û´ä j·Tq+ y˚Ts¡≈î£
eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ s¡+>∑+˝À, ÁbÕC…ø˘º
Ádüøº ã sY, ]dtÿ n+#·Hê. y˚TH˚õyÓT+{Ÿ, k˛wü˝Ÿ
ø±dt º ` u… ì |ò æ { Ÿ mHê*dæ d t , Ä]ú ø £
Á|üj÷Ó »Hê\T,˝≤uÛÑ - qcÕº\ n+#·Hê, ;&é
&Ü≈£î´yÓT+{Ÿ ‘·j·÷Ø. f…+&És¡ Á|üÁøÏj·T,
sêsTTr ˇ|üŒ+<ë\T, Ä]∆ø£ Áø£eT•ø£åD,
ìj·T+Á‘·D e+{Ï |ü]XÀ<Ûqä n+XÊ\T
nH˚ø+£ ñHêïsTT.
$~Û $<ÛëHê\T:
düyêfi¯fl |ü]cÕÿsêìøÏ, ã&Ó®{Ÿ ≈£î
eT<ä‘› T· >± ì*∫ Ks¡Tà #˚dqæ kıeTTà≈£î ‘·–q
Á|ü ‹ |ò ü \ + e#˚ Ã <ä T ≈£ î M˝… ’ q $~Û
$<ÛëHê\THêïsTT. eTq+ Ç+‘·≈î£ eTT+<˚
ù|s=ÿqï≥T¢>± ÁbÕ<Ûëq´‘·\ $wüj·T+˝À
Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ düŒwüº‘· ñ+~, nsTT‘˚,
yêdüeÔ +˝À düT\uÛ+Ñ >±, eT]+‘· düŒwü+º >±
ø£ì|æ#˚ |üqT\T eT]+‘· düT\uÛ+Ñ >±, oÁ|òTü +>±
|üPs¡Ôe⁄‘êsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î, C≤rj·T
s¡V≤ü <ës¡T\ bı&Ée⁄qT Á|üdTü ‘Ô e· TTqï 96 y˚\
øÏ˝À MT≥s¡¢ qT+∫ 2 \ø£\å øÏ˝ÀMT≥s¡≈¢ î£
ô|+#˚ Á|ü‹bÕ<äq‘√ düVü‰, C≤rj·T
s¡V≤ü <ës¡T\ô|’ <äwæìº øπ +ÁB ø£]+#·&+É e\q
yÓTT‘·+Ô s√&É¢ bı&Ée⁄˝À C≤rj·T s¡V≤ü <ës¡T\
Á|üdTü ‘Ô · yê{≤ 2 XÊ‘·+ qT+∫ 4 XÊ‘êìøÏ
ô|]–+~. Ç~ kÕ«>∑‹+#·<–ä q |ü]D≤eT+.
Ç~˝≤ ñ+f… eTs√ e+ø£ C≤rj· T
»\e÷sêZ\T, düeTTÁ<ä rs¡ HÍø±j·÷q+ ô|’
düeTÁ>∑ $<Ûëq+ $wüjT· +˝À \ø£´å X¯ó~∆ ˝À|ü+
ø£ì|æk˛Ô+~. ãVüQfi¯ $<ÛëHê\T, ìj·T+Á‘·D\
düs¡∞ø£s¡D, düT+ø±\ ‘·–Z+|ü⁄ düeTÁ>∑
$<Ûëq+˝À ñ+&Ée\dæq ø°\ø£ n+XÊ\T. n<˚
$<Ûä+>±, á s¡+>∑+˝À ø±s¡´ø£˝≤bÕ\
Áoø±sêìøÏ kÕeTs¡´∆ Ä<Ûë]‘· dü_‡&û\T ≈£L&Ü
#ê˝≤ nedüs+¡ . Hê <ä wæ˝º À, C≤rj·T »\
e÷s¡Z <ä ø√ÿD+ ø£ì|æ+#˚ <ëì ø£+fÒ #ê˝≤
$XÊ\ yÓTqÆ ~.ùd‘·T uÛ≤s¡‘+· |ü<øäÛ +£ <ë«sê
C≤rj· T sêVü ≤ <ës¡ T \ô|’ ¬ s ’ ˝ Ò « ˝… y Ó ˝ Ÿ
Áø±dæ+>∑T\T nìï+{Ïì ‘=*–+#ê\H˚
Á|ü‹bÕ<äq eT+∫ Á|ü‹bÕ<äq. Çø£ ¬s’˝Ò«
$wüj÷· ìøÏ eùd,Ô |”||” ” $<Ûëq+˝À s¬ ˝’ «Ò
ùdwº qü ¢ n_Ûe~∆ #˚j÷· \H˚ n+X¯+ ô|’ <äwæìº
π ø +ÁBø£ ] +#· & É + eT+∫ eTT+<ä & É T >∑ T .
nsTT‘˚ , Ç|ü Œ {Ï ø Ï , _&ç ¶ + >¥ $<Û ë q+,
ˇ|üŒ+<ä+ $wüjT· +˝À düeTdü´\T ñHêïsTT.
Ç+‘·es¡≈£î, ¬s’˝Ò« ùdºwüq¢ &Óe\|tyÓT+{Ÿ
ø±s=ŒπswüHé yÓuŸ ôd{’ Ÿ˝À @&ÉT s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü \¢
ù|s¡ T ¢ H êïsTT. Ç+<ä T ˝À eT÷&ç + {Ï ø Ï
düsã+~Û+∫ e÷Á‘·yT˚ ø=ìï |üÁ‘ê\THêïsTT.
Hê\T>∑T e+<ä\≈£î ô|>’ ± s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü q¢ T dæ«dt
#Ûê˝…+CŸ $<Ûëq+˝À n_Ûe~∆ #˚j·÷\ì
Á|ü‹bÕ<äq\THêïsTT. á $<Ûëq+˝À y˚s=ø£sT¡
Á|ü‹bÕ~+∫q @ ÁbÕC…≈î£ qº T nsTTHê me¬sH’ ê
n_Ûe~∆ #˚j·Te#·TÃqT. nsTT‘˚, Çø£ÿ&É
j· T Á‘· + >±ìøÏ dü + ã+~+∫q
düeTdü´\THêïsTT. á düeTdü´\qT πø\ÿsY
ø£$T{° ìy˚~ø£˝À ≈£L&Ü Á|ükÕÔ$+#ês¡T.
∫es¡ ≈ £ î dæ « dt #Û ê ˝… + CŸ $<Û ë q+ á
düeTdü´\≈£î |ü]cÕÿs¡+ ø±<äì ø£$T{° dæbÕò s¡T‡
#˚d+æ ~. $<Ûëq s¡÷|üø\£ Œq, ìj·T+Á‘·D\qT
ìs¡«Vü≤D, ìj·T+Á‘·D\qT y˚sT¡ #˚ùd+<äT≈£î
M\T>±, dü « ‘· + Á‘· Á|ü ‹ |ü ‹ Ô > ∑ \ ¬ s ’ ˝ Ò «
&Óe\ô|à+{Ÿ n<∏ë]{°ì @sêŒ≥T #˚j÷· \ì
ø£ $ T{Ï dü ÷ ∫+∫+~. Ç+<ä T ≈£ î
dü+ã+~+∫q $~Û $<ÛëHê\T, n~Ûø±sê\T,
dü«j·T+ Á|ü‹|ü‹,Ô |ü]~Û m˝≤ ñ+{≤j·Tqï~
_\T¢ ‘·j÷· s¬ ’ bÕs¡y¢ TÓ +{Ÿ ÄyÓ÷<ä+ bı+~q
‘·sê«‘· >±˙ ‘Ó*j·T<äT. n+‘·es¡≈î£ y˚∫
#·÷&Ée\dæ+<˚. $<Ûëq s¡÷|üø\£ Œq - neT\T
Á|üÁøÏj·T\qT y˚s¡T #˚j·T&É+ô|’ <äwæºì
øπ +Á<˚ø]£ +#· e\dæñ+~.
q÷{ÏøÏ q÷s¡T XÊ‘·+ Á>±MTD
$<äT´Bø£sD¡ $<Ûëq+˝À 2018 y˚T 1 e
‘˚B Hê{Ïø° $T–*q 13,010 Á>±e÷\
‘·sT¡ yêsTT 19e ù|õ˝À...
15
 Ä]úø£düπs« 2015`16
düs¬ q
’ n+#·Hê ` ndü˝q
$$<Ûä eT+Á‹‘·«XÊK\
n_ÛÁbÕj·÷\qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ
rdüT≈£îqï øπ +Á<ä Ä]úø£
eT+Á‹‘·«XÊK Ç≥T Ä]úø£ düsπ «ì,
n≥T ã&Ó{® ŸqT ‘·q uÛ≤eC≤\+‘√
Á|üu≤Û $‘·+ #˚d+æ ~. ‘êC≤ Ä]úø£
düsπ «... Á|ü|+ü #· Ä]úø£ eè~∆ ˇø£ÿ
XÊ‘·+ ‘·–‘Z ˚ uÛ≤s¡‘˝Y À <ëì
Á|üu≤Û e+ 0.2 XÊ‘·+>± e÷Á‘·yT˚
ñ+≥T+<äì düŒwü+º #˚d+æ ~. eè~∆
sπ ≥TqT dü+s¡ø+åÏ #·Tø√e&Üìø°,Ï
y˚>e∑ +‘·+ #˚jT· &Üìø° m˝≤+{Ï
$<Ûëq|üsy¡ TÓ qÆ #·s´¡ \T
rdüTø√yê\qï<˚ Ç|ü&ÉT ø°\ø£
Á|üXï¯ >± e÷]+~.
Ábıô|òdüsY &ç.ôV≤#Y. bÕjYT |üD+~ø£sY, Áô|dæs&Ó{Ÿ, ÄsY.dæ.õ. bòÂ+&˚wHü .é
16
’… ÁbÕ<ÛëHê´\T
kÕ<Ûës¡D ã&Ó®{Ÿ 2016 s¡÷|üø£\Œq
H˚|ü<∏ë´ìï Ä]úø£ düπs« πsU≤ e÷Á‘·+>±
dü÷∫+∫+~. Ä]úø£ düsπ « yêdüyÔ êìøÏ n‹
<ä>sZ∑ >¡ ± ñ+≥÷ Á|üdTü ‘Ô · <˚X¯ Ä]úø£ |ü]dæ‹ú ì
düMTøÏådü÷Ô, Ä]úø£ s¡+>±ìï ã˝Àù|‘·+
#˚jT· &ÜìøÏ ne\+_Û+#ê*‡q $<ÛëHê\qT
$düèÔ ‘·kÕúsTT˝À #·]Ã+∫+~. nsTT‘˚ ã&Ó{® Ÿ
Ä]úø£ n+XÊ\qT <ë{Ï sê»ø°jT· n+XÊ\≈£î
Á|üuÛ≤$‘·yÓTÆq≥T¢, e´j·T ÁbÕ<Ûëq´‘·\T,
eqs¡T\ düMTø£sD¡ \≈£î ÁbÕeTTK´‘· Ç∫Ãq≥T¢
ø£ ì |æ k ˛Ô + ~. $$<Û ä eT+Á‹‘· « XÊK\
n_ÛÁbÕj·÷\qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îqï
øπ +Á<ä Ä]úø£ eT+Á‹‘·«XÊK Ç≥T Ä]úø£ düsπ «ì,
n≥T ã&Ó{® ŸqT ‘·q uÛ≤eC≤\+‘√ Á|üu≤Û $‘·+
#˚d+æ ~. á @&Ü~˝À ‘·q n+#·Hê\ y˚Ts¡≈î£
2016`17 Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À eè~∆ sπ ≥Tì
7`7.5 XÊ‘·+ ñ+≥T+<äì ù|s=ÿq&É+
dü‘´· <ä÷s¡yT˚ yÓ÷ nì uÛ≤$+#ê*‡ edüT+Ô ~.
m+<äTø£+fÒ n+‘·sê®rj·T+>± HÓ\ø=qï Ä]úø£
e÷+<ä´+ sêqTqï Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À m˝≤
ñ+≥T+<√ Ç|ü&˚ }Væ≤+#·&É+ kÕ<Ûä´+
ø±<äT. á nì•Ã‹ H˚|<ü ´ä∏ +˝À ≈£L&Ü uÛ≤s¡‘Y
düTdæús¡yÓTÆq, kÕù|øÏåø£+>± n~Ûø±_Ûeè~∆ì
kÕ~Û+∫+~. B+‘√ Bs¡Èø±*ø£ e´e~Û˝À
yêdüÔe Mø£åD+
uÛ≤s¡‘øY Ï 8`10 XÊ‘·+ eè~∆ kÕ~Û+#˚ dü‘êÔ
ñqï≥T¢ ìs¡÷|æ‘·yÓTÆ+~. Ç‘·s¡ <˚XÊ˝À¢
Ç˝≤+{Ï |ü]dæú‹ ˝Ò<äT. Ç|üŒ{Ïπø »bÕHé,
j· T ÷s√|t Ä]ú ø £ e÷+<ä ´ + n+#· T q
ì\ã&ܶsTT. Çø£ nyÓT]ø± n_Ûeè~∆ 2015
∫e] Á‘Óe’ ÷dæø+£ ˝À ≈£î~+#·Tø=ìb˛sTT+~.
Á_ø˘‡ <˚XÊ\T ≈£L&Ü düeTdü´\ e\j·T+˝À
∫≈£îÿ≈£îHêïsTT. >∑‘+· ˝À 10 XÊ‘·+ eè~∆ì
qyÓ÷<äT #˚dqæ #ÓH’ ê ‘êC≤>± øπ e\+ 6.5
XÊ‘·+ eè~∆‘√ dü]ô|≥Tºø√yê*‡ e∫Ã+~.
@ ˇø£ÿ <˚X+¯ ≈£L&Ü Á|ü|+ü #· Ä]úø£
|ü]dæ‹ú Á|üu≤Û e+ qT+∫ ‘·|Œæ +#·Tø√˝Ò<Tä .
nìï <˚XÊ\T ˇø£ <ëì‘√ ˇø£{Ï yêDÏ»´+,
ô|≥Tº ã &É T \ |ü s ¡ + >± nqTdü + <Û ë qyÓ T Æ
ñHêïsTT. á H˚|<ü ´ä∏ +˝À @ <˚Xy¯ TÓ ‘Æ ˚ eè~∆
π s ≥TqT |ü s ¡ T >∑ T \T ô|{Ï º + #· & ÜìøÏ
m>∑TeT‘·T\qT kÕ<Ûqä +>± #˚dTü ≈£î+≥T+<√
Ä <˚X¯+ Ä]úø£ |üs¡T>∑T |ü+<Ó+ qT+∫
yÓ<’ =\>±*‡ edüT+Ô ~. uÛ≤s¡‘Y ‘=*Hêfi¯˝¢ À ‘·q
n_Ûeè~∆ eP´Vü‰ìøÏ ~>∑TeT‘·T\qT Ä<Ûës¡+
#˚düT≈£î+~. nsTT‘˚ 1999 Hê{Ï Ä]úø£
dü+düÿs¡D\ |ò*ü ‘·+>± Ç+<äT˝À e÷s¡TŒ\T
e∫Ãq|ü Œ {Ï ø ° m>∑ T eT‘· T \qT ô|+#· T
ø√e&É+˝À ô|<ä>› ± Á|ü>‹∑ kÕ~Û+#·˝<Ò Tä . y˚Tø˘
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 ÇHé Ç+&çj·÷ e+{Ï yÓ’$<Ûä´uÛÑ]‘·yÓTÆq
ø±s¡ ´ Áø£ e ÷ìï Hê&É T ne\+_Û + #· ˝ Ò ø £
b˛sTT+~. <˚oj·T #√<äø£X¯≈£îÔ\ MT<ä
m≈£ î ÿe>± Ä<Û ë s¡ | ü & É & É + ‘√ $T–*q
Á|ü | ü + #· + ‘√ uÛ ≤ s¡ ‘ Y ø Ï Ä]ú ø £ | ü s ¡ y Ó T Æ q
nqTdü+<Ûëq+ ô|<ä›>± ˝Ò<äì #ÓbÕŒ*.
n+<äTø£H˚ ‘êC≤ Ä]úø£ düsπ «... Á|ü|+ü #· Ä]úø£
eè~∆ ˇø£ÿ XÊ‘·+ ‘·–Z‘˚ uÛ≤s¡‘Y˝À <ëì
Á|üu≤Û e+ 0.2 XÊ‘·+>± e÷Á‘·yT˚ ñ+≥T+<äì
düŒwü+º #˚d+æ ~. nsTT‘˚ 2008`09 Hê{Ï
rÁeyÓTqÆ Á|ü|+ü #· Ä]úø£ dü+øå√uÛ+Ñ uÛ≤s¡‘qY ÷
‘êøÏ+~. nsTTHê n˝≤+{Ï n+‘·sê®rj·T
Ä]úø£ $|ü‘ÿ· s¡ |ü]dæ‘ú T· \ qT+∫ uÛ≤s¡‘Y m˝≤
‘· ≥ Tº ø =ì dü T dæ ú s ¡ ‘ · kÕ~Û + ∫+~? Çø£
øπ +Á<ä+˝À n$˙‹ ìs¡÷à\q, $<˚o Á|ü‘´· ø£å
ô|≥Tº ã &É T \≈£ î eT]ìï neø±XÊ\T
ø£*Œ+#·&+É , Á|üuTÑÛ ‘·« e´eVü‰sê˝À¢ e´j·÷ìï
ìj·T+Á‹+#·&+É , »q <Ûqä jÓ÷»q ‘·~‘·s¡
kÕ+|òTæ ø£ dü+øπ eå T |ü<øä∏ ±\ô|H’ ê Ä]úø£ düsπ «
<ä è wæ º ô|{Ï º + ~. nsTT‘˚ á #· s ¡ ´ ˝Ò M
ô|≥Tºã&ÉT\qT ô|+#·&ÜìøÏ <√Vü≤<ä|&ü eÉ H˚
yêdüyÔ êìï >∑T]Ô+#ê*‡ ñ+≥T+~.
yÓTT‘·Ô+ J&û|”˝À 15 qT+∫ 16
XÊ‘·+ yê{≤‘√ uÛ≤s¡rj·T bÕ]ÁXÊ$Tø£
s¡ + >∑ + m>∑ T &É ÷ ~>∑ T &É ÷ ˝Ò ≈ £ î +&Ü
ñ+&çb˛sTT+~. <˚X+¯ ˝À ø±s=Œπs{Ÿ s¡+>∑+
|üìrs¡TqT u≤>±H˚ ø£qã]ÃHê á Ä]úø£
dü+e‘·‡s¡+˝À ô|<ä>› ± ˝≤uÛ≤\qT kÕ~Û+#·˝øÒ £
b˛sTT+~. edü ÷ Ô ‘ · Œ ‹Ô ø Ï &ç e ÷+&é
˝Òø£b˛e&É+‘√ n~Ûø£ kÕeTs¡ú´+ <˚oj·T
ø±s=Œπs{Ÿ s¡+>±ìøÏ >∑T~ã+&É>± e÷]+~.
B+‘√ ø±s=Œπs{Ÿ s¡+>∑+, s¡TD≤\ ì∫Ãq
u≤´+≈£î\÷ ìs¡øú £ ÄdüT\Ô ‘√ rÁe ˇ‹Ô&øç Ï
˝Àqj·÷´sTT. nsTT‘˚ ø=ìï s¡+>±\T e÷Á‘·+
ìdü‡+<˚V≤ü +>± >=|üŒ Á|ü>‹∑ ì kÕ~Û+#êj·Tì
n+^ø£]+#ê*. ùdyê s¡+>∑+ eè~∆ sπ ≥T≈£î
Ç+<ÛHä êìï n+~+#·>±, ô|H’ò êHé‡, |ü+|æD°
s¡+>±\T Ç‘√~Ûø+£ >± <√Vü≤<ä|&ü ܶsTT. >∑‘·
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
dü+e‘·‡sê˝À¢ <˚X+¯ ˝ÀøÏ Á|üeVæ≤+∫q n~Ûø£
ô|≥Tºã&ÉT\ Á|üuÛ≤ey˚T Ä]úø£ |ü]dæú‹ì
dæsú +¡ >± ñ+∫+<äì #ÓbÕŒ*. eTs√kÕ] <˚X¯
Ä]ú ø £ s¡ + >±ìï ø£ < ä + ‘=øÏ ÿ +#· & ÜìøÏ
edü÷Ô‘·Œ‹ÔøÏ ‘·–q &çe÷+&éqT rdüTø=ì
sêe&É+ n‘·´edüs+¡ . Bì ø√dü+ Á|üuTÑÛ ‘·«y˚T
eTÚ*ø£ kÂø£sê´\ s¡+>∑+˝À ô|≥Tºã&ÉT\qT
ô|+#ê*. Bì Á|üu≤Û e+ Ç‘·s¡ s¡+>±\ô|H’ ê
|ü&TÉ ‘·T+~. Çø£ÿ&É Á|üsTTy˚≥T s¡+>∑+ qT+∫
ô|≥Tº ã &É T \T ‘· > ∑ Z & ÜìøÏ n~Û ø £ e&û ¶ ˝ Ò
ø±s¡D+>± #ÓbÕŒ*. 2010`11 qT+∫
es¡dü>± Hê\Tπ>fi¯¢ bÕ≥T <˚oj·T Ä]úø£
s¡+>∑+ô|’ ô|qT Á|üu≤Û yêìï #·÷|æ+∫q n~Ûø£
Á<äy√´\“D≤ìï n]ø£≥º&ÜìøÏ uÛ≤s¡rj·T
]»s¡T« u≤´+≈£î e&û¶ πs≥¢qT ô|+#ê*‡
e∫Ã+~. á ø±\+˝À ô|≥Tºã&ÉT\T m≈£îÿe>±
ñqï|üŒ{Ïø° n$ Ä]úø£ eè~∆øÏ #˚d+æ ~ @MT
˝Ò<Tä . n|üŒ{À¢ Á<äy√´\“D≤ìøÏ e´ekÕj·T
ñ‘·Œ‘·T\Ô T eTØ eTTK´+>± Vü‰Øº ø£\ÃsY qT+∫
~>∑ T ã&É T \T ‘· – Z b ˛e&É y ˚ T ø±s¡ D +>±
uÛ ≤ $+#ê*. nsTT‘˚ >∑ ‘ · ¬ s +&˚ fi ¯ ó ¢ > ±
Á<äy√´\“D+ ‘·>T∑ eZ TTK+ |ü&TÉ ‘·÷ e∫Ã+~.
ôVA˝Ÿùd˝Ÿ kÕúsTT˝À Á<äy√´\“D+ Á|üu≤Û e+
s¡ T D≤‘· à +>± ñ+≥÷ ]f… Æ ˝ Ÿ kÕú s TTøÏ
e#˚Ã≥|üŒ{Ïø° n~ 6 XÊ‘êìøÏ #˚sT¡ ≈£î+~.
|üsê´edüq+>± ÄØ“◊ s¬ b˛ sπ ≥TqT 6.75
XÊ‘êìøÏ ‘·–+Z ∫Hê Bì |ò*ü ‘ê\qT yêDÏ»´
u≤+´≈£î\T $ìjÓ÷>∑<ës¡T\≈£î #˚sy¡ j ˚ T· &É+˝À
$|ò\ü eTj·÷´sTT. bÕ\d” sπ ≥TqT ‘·–+Z #·&+É ,
*øÏ«&ç{°øÏ nqT≈£L\yÓTÆq |ü]dæú‘·T\qT
ø£*Œ+#·&+É <ë«sê Ä]úø£ s¡+>∑+ |üsT¡ >∑T\T
rdüT+Ô <äì Ä]úø£ düsπ « dü÷∫+∫+~.
nsTTq|üŒ{Ïø° uÛ≤s¡‘Y m>∑TeT‘·T\qT
ˇø£ #√<äø£ X¯ø>ÔÏ ± e÷s¡TÃø√˝Òøb£ ˛‘√+~.
m+<äTø£+fÒ <˚oj·T bÕ]ÁXÊ$Tø£ ñ‘·Œ‘·T\Ô
$Áj·÷\qT dü>≥∑ Tq 12 XÊ‘êìøÏ ô|+#˚
kÕeTs¡ú´+ ˇø£ÿ m>∑TeT‘·T\≈£î e÷Á‘·y˚T
ñ+~. >∑ & ç ∫ q 14 HÓ \ \ ø±\+˝À
m>∑TeT‘·T˝À¢ >∑D˙j·T ø°åD‘· qyÓ÷<äT
ø±e&É+‘√ $<˚o e÷s¡ø£ Á<äe´ Äs¡®q
|ü&bç ˛sTT+~. B+‘√bÕ≥T, nyÓT]ø± ô|&ò sÉ ˝¡ Ÿ
u≤´+≈£î e&û¶ sπ ≥¢qT ô|+#·&+É , uÛ$Ñ wü´‘Y˝À
≈£L&Ü Ç<˚ $<ÛëHêìï ne\+_ÛdüTÔqï≥T¢
Á|üø£{Ï+#·&É+‘√ <ë<ë|ü⁄ nìï <˚XÊ\
ø£s¬ ˙‡\ô|’ Á|üu≤Û e+ m≈£îÿe>±H√ ‘·≈î£ ÿe>±H√
|ü&ç+~. B+‘√ >∑‘·+˝À ø°åD kÕúsTTøÏ
s¡ ÷ bÕsTT $\Te |ü & ç b ˛sTTHê Çø£
m+‘·e÷Á‘·eT÷ m>∑TeT‘·T\T #˚jT· C≤\ì
|ü]dæ‹ú @s¡Œ&ç+~. n+<äTe\q Ç‘·s¡ <˚XÊ\
ø£s¬ ˙‡ $\Te ≈£L&Ü |ü&bç ˛sTTHê eTq≈£î
n~ ô|<ä›>± ˝≤_Û+#·˝Ò<äT. dü]>±Z á
H˚|ü<∏ä´+˝À ÄØ“◊ s¡+>∑Á|üy˚X¯+ #˚dæ á
ø£s¬ ˙‡ j·TT<ä+∆ ˝À eTq qcÕºìï ø£˙dü kÕúsTTøÏ
|ü]$T‘·+ #˚ùd $<Û+ä >± #·s´¡ \T #˚|{ü +ºÏ ~.
nsTT‘˚ n˝≤+{Ï Á|ü e ÷<ä u Û Ñ ] ‘· y Ó T Æ q
|ü ] dæ ú ‘ · T ˝À¢ ø Ï <˚ X ¯ Ä]ú ø £ e´edü ú
Á|üy•˚ +#·&+É ˝Àì ø£wqºü cÕº\ô|’ Ä]úø£ düsπ «
Ä+<√fi¯q yÓ*ãT∫Ã+~.
yêDÏ » ´|ü s ¡ y Ó T Æ q m>∑ T eT‘· T \T
‘·>T∑ eZ TTK+ |ü{qºÏ |üŒ{Ïø° ø£s¬ +≥T U≤‘ê ˝À≥T
πøe\+ 1.1 XÊ‘·+ e÷Á‘·y˚T ñ+&É&É+
>∑eTHês¡Ω+. BìøÏ ùde ñ‘·Œ‘·T\Ô (◊{°, ◊{°
dü+ã+<Ûä ùde\T) m>∑TeT‘·T\T ø±s¡D+ø±>±
n+‘·sê®rj·T+>± eTT&ç #·eTTs¡T <Ûäs¡\T
‘·>T∑ eZ TTK+ |ü≥&º +É ≈£L&Ü eTs√ ø±s¡D+
uÛ≤$+#ê*. á Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À eTT&ç
#·eTTs¡T u≤´¬s˝Ÿ 45 &Ü\s¡T¢ ñ+&É>± sêqTqï
@&Ü~˝À n~ u≤´¬s˝ŸøÏ 35 &Ü\s¡¢≈£î
|ü&bç ˛‘·T+<äì Ä]úø£ düsπ « n+#·Hê y˚d+æ ~.
eè~∆ sπ ≥TqT dü+s¡ø+åÏ #·Tø√e&Üìø°,Ï
y˚ > ∑ e +‘· + #˚ j · T &ÜìøÏ m˝≤+{Ï
$<Ûëq|üs¡yÓTÆq #·s¡´\T rdüTø√yê\qï<˚
Ç|ü&ÉT ø°\ø£ Á|üXï¯ >± e÷]+~. Ç|üŒ{Ï eè~∆
π s ≥T Ç˝≤H˚ ñ+≥T+<ä ì uÛ Ñ s √kÕ
ô|≥Tºø√e&ÜìøÏ M˝Ò<¢ Tä . |üsd¡ Œü s¡ Á|üu≤Û yê\T
#Ó~]b˛e#·TÃ, ô|≥Tºã&ÉT\T ‘·>∑TZeTTK+
17
|ü≥eº #·TÃ. J&û|˝” À 3.5 XÊ‘êìøÏ ˝À≥T
ã&Ó{® ŸqT |ü]$T‘·+ #˚d÷ü Ô ã&Ó{® ŸqT ø£≥Tº~≥º+
#˚j÷· \ì øπ +Á<ä Ä]úø£ eT+Á‹‘·«XÊK >∑{ºÏ
|ü≥Tº<\ä ‘√ ñ+~. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«
s¡ + >∑ + eTÚ*ø£ edü ‘ · T \ s¡ + >∑ + ˝À
ô|≥Tºã&ÉT\qT ô|+#·&+É <ë«sê edü÷‘Ô Œ· ‹ÔøÏ
&ç e ÷+&é ô|+#· & É + , dü + dü ÿ s¡ D \qT
y˚>e∑ +‘·+ #˚jT· &É+ ‘·øDå£ ≤edüs+¡ >± ñ+~.
2016`17 ã&Ó{® Ÿ ªˇHé sê+´≈£î, ˇHé ô|q¸Hμé
neT\TøÏ, @&Ée ù| ø£$TwüHé dæbòÕs¡T‡\
y˚Ts¡≈£î y˚‘·Hê\ ô|+|ü⁄<ä\≈£î ì<ÛäT\T
πø{≤sTT+#ê*‡ ñ+≥T+~. B+‘√bÕ≥T
n_Û e è~∆ |ü q T\≈£ î e´j· T + ≈£ L &Ü
>∑ D ˙j· T +>±H˚ ñ+≥T+~. ã&Ó ® { Ÿ ˝ À
‘·|üŒìdü]>± ì<ÛäT\T πø{≤sTT+#ê*‡q
eT÷&ÉT s¡+>±\ô|’ e´j·T+ ô|+#ê\ì Ä]úø£
düsπ « >∑{>ºÏ ± dæbÕò s¡T‡ #˚d+æ ~. yÓTT<ä{~Ï $<ë´
s¡+>∑+. $<ä´ ˝Òì ø±]à≈£î\ |üìrs¡T‘√
ñ‘êŒ<äø‘£ · ‘·≈î£ ÿe>± ñ+&É&+É ‘√ y˚‘H· ê\T
≈£L&É ‘·≈£îÿe>± ñ+{≤sTT. ¬s+&Ée~
Äs√>∑´+. Äs√>∑´e+‘·T&Óq’ ø±]à≈£î&ÉT m≈£îÿe
ñ‘êŒ<äq kÕ~ÛkÕÔ&TÉ . B+‘√ yÓ<’ ´ä Ks¡TÃ\
e´j·T+ ‘·>T∑ ‘Z T· +~. |ò*ü ‘·+>± ø=qT>√\T
X¯øÔÏ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
$<ä´, Äs√>∑´+ s¬ +&É÷ dü+j·TTø£+Ô >±
n_Ûeè~∆øÏ ø°\ø£ n+XÊ\T>± e÷s¡‘êj·Tì
Ä]úø£ düsπ « ù|s=ÿ+≥÷ ‘·<ë«sê n_Ûeè~∆øÏ
sê#·u≤≥ @s¡Œ&ÉT‘·T+<äì düŒwü+º #˚d+æ ~.
nH˚ø£ <˚XÊ\ nqTuÛÑyê\T ≈£L&Ü BH˚ï
ìs¡÷|æ+#êsTT. eT÷&Ée~ e´ekÕj·T+.
yÓTs¡T¬>’q kÕ>∑T˙{Ï e´edüú, e´ekÕj·T
j·÷+Á‘ê+>∑+, e÷¬sÿ≥T¢, ÇHé|⁄ü ≥T¢‘√ bÕ≥T
»qT´|ü s ¡ + >± yÓ T s¡ T >∑ T |ü ] Ãq |ü + ≥\T
ñ‘êŒ<äqqT, ÄVü‰s¡ uÛÑÁ<ä‘·qT yÓTs¡T>∑T
|üsT¡ kÕÔjT· ì Ä]úø£ düsπ « >∑T]Ô+∫+~. nsTT‘˚
‘·≈£îÿe ñ‘êŒ<äq ˝Ò<ë ìs¡T|üjÓ÷>∑yÓTÆq
e´j·÷\T Á|ü‘´˚ øÏ+∫ dü_‡&û\ $wüjT· +˝À
ã&Ó{® Ÿ m˝≤+{Ï ø√‘·\T $<Û+ä #·˝<Ò Tä . á
18
n+XÊìï >∑T]Ô+∫q Ä]úø£ düπs«, \øÏå‘·
ã\V” ≤ q esêZ \ ≈£ î @ $<Û ä + >±q÷
˝≤uÛ Ñ < ëj· T +>± ˝Ò ì dü _ ‡&û \ qT m‹Ô
y˚j÷· \ì dæbÕò s¡T‡ #˚d+æ ~. á ~X¯>± s¬ +&ÉT
ø°\ø£ dæbÕò s¡T‡\T #˚d+æ ~. yÓTT<ä{~Ï , ñqï‘·
esêZ\≈£î ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ nH˚ø±H˚ø£
dü_‡&û\qT m‹Ôyj ˚ ÷· \ì dü÷∫+∫+~. ∫qï
bı<äT|ü⁄ yÓTT‘êÔ˝À¢ |üqTï sêsTTr\T, e+≥
>±´dt dü_‡&û\T, s¬ ˝’ «Ò , $<äT´‘Y, yÓe’ ÷ìø£
Ç+<Ûqä +, ã+>±s¡+, øÏs√dæHé e+{Ï yê{ÏøÏ
ÇdüTÔqï $TqVü‰sTT+|ü⁄\T <ë<ë|ü⁄ \ø£å
ø√≥T¢>± ñ+{≤j·Tì Ä]úø£ düsπ « n+#·Hê
y˚d+æ ~
s¬ +&Ée~, e´ekÕj·T Ä<ëj·T+ô|’
eTØ eTTK´+>± <Ûäì≈£î ¬s’‘·T\ Äs¡®qô|’
Ä<ëj·Tq |üqTï $~Û+#·&É+, ms¡Te⁄\
dü_‡&û\qT ùV≤‘·Tã<ä+› #˚jT· &É+. nsTT‘˚ á
[ Ä]úø£ eT+Á‹øÏ ô|<ä›
dü\Vü‰\T πø+Á<ä
s¡T∫+#·eH˚ #ÓbÕŒ*. bÕs¡y¢ TÓ +≥T˝À $|üø±å \
qT+#˚ ø±≈£î+&Ü düMT|ü+˝À ø=ìï sêÁcÕº˝À¢
nôd+;¢ mìïø£\T ≈£L&Ü ñqï H˚|<ü ´ä∏ +˝À
kı+‘· bÕغ qT+∫ ≈£L&Ü ô|<ä› ô|<ä› jÓT‘·TqÔ
e´‹πsø£‘· e´ø£eÔ Te⁄‘·T+~. nsTT‘˚ ø=ìï
eTTK´yÓTÆq Á|ü>∑‹o\ø£ dü+düÿs¡D\qT
C≤rj·T Á|üjÓ÷»Hê\ <äècÕº´ neT\T
#˚ j · ÷ *‡ ñqï|ü Œ {Ï ø ° sê»´dü u Û Ñ
n+^ø£ ] +#· ø £ b ˛e&É + ‘√ yÓ q Tø£ & É T >∑ T
y˚j÷· *‡ e∫Ã+~. |üqTï Ä<ëj·T+ qT+∫
M˝…q’ +‘· es¡≈î£ Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·÷ìøÏ ì<ÛTä \T
düeT≈£Ls¡TÃ≈£î+≥÷ nìyês¡´yÓTÆq |ü]dæú‹
‘·˝‹… qÔ |ü&ÉT Ç‘·sÁ¡ ‘ê s¡TD+>± rdüTø√yê*.
Çø£ düπs«˝À n_Ûe]í+∫q $<Ûä+>± n‹
‘· ≈ £ î ÿe |ü q Tï\Tqï <˚ X ¯ + >± uÛ ≤ s¡ ‘ Y
ì\TdüT+Ô ~. yÓTT‘·+Ô J&û|˝” À |üqTï Ä<ëj·T+
16.6 XÊ‘·+ ñ+&É>± n<˚ Á_ø˘ <˚XÊ˝…q’
#ÓH’ ê˝À 19.4XÊ‘·+, s¡cÕ´˝À 22 XÊ‘·+,
<äøÏåD≤Á|òæø±˝À 28.8, Áu…õ˝Ÿ˝À 35.6
XÊ‘·+>± ñ+~. nsTT‘˚ ‘·\dü] Ä<ëj·T+‘√
b˛*ùdÔ |üqTï ìwüŒ‹Ô ô|<ä>› ± ˝Òøb£ ˛e&É+
$X‚ w ü + . >∑ & ç ∫ q bÕ‹π ø fi¯ ó ¢ > ± ‘· \ dü ]
Ä<ëj·T+ ø£Hêï |üqTï $TqVü‰sTT+|ü⁄
y˚>∑+>± ô|]–+<äì Ä]úø£ düπs« düŒwüº+
#˚d+æ ~.
<˚X¯ Ä]úø±_Ûeè~∆øÏ á Hê\T>∑T
Á|ü<ëÛ q dü+düÿs¡D\T ø°\ø£bÕÁ‘· b˛wækÕÔjT· ì
Ä]úø£ düπs« düŒwüº+ ù|s=ÿ+~. Á|üuÛÑT‘·«,
Á|üsTTy˚≥T s¡+>±\ ô|≥Tºã&ÉT\T ô|s¡>&∑ ÜìøÏ
uÛÑ÷ùdø£s¡D #·≥º+ n&ÉT¶>± ì\Tk˛Ô+~.
uÛ÷Ñ ùdø£sD¡ ˝À düeTdü´\ ø±s¡D+>± 25 XÊ‘·+
ÁbÕC…≈î£ \º T Ä–b˛j·÷sTT. Çø£ Jmdt{° _\T¢ô|’
düTBs¡È+>± #·s¡Ã »s¡T>∑T‘√+~. Ä _\T¢
#·≥ºs¡÷|ü+ <ë\Ãø£b˛e&É+‘√ n_Ûeè~∆
yÓqTø£&TÉ >∑T y˚k˛Ô+~. Jmdt{° #·≥sº ÷¡ |ü+
<ë*ùdÔ J&û|” ø£˙dü+>± ˇø£ XÊ‘·+ eè~∆
#Ó+<äT‘·T+~. Çø£ m|ò&t ◊û \ $s¡eTD $<Ûëq+
≈£L&Ü n&ɶ+øÏ>± e÷s¡T‘√+~. ùd«#·Ã¤>±
<˚X¯+˝ÀøÏ Á|üeVæ≤+#˚ $<˚o ô|≥Tºã&ÉT\T
n+‘˚ ùd«#·Ã>¤ ± ìÁwüÿ$T+#˚ neø±X¯+ ñ
+&Ü*. ìÁwüÿeTD˝À n&ɶ+≈£î\‘√ $<˚o
Á|ü‘·´ø£å ô|≥Tºã&ÉT\ Á|üy˚X¯+ ≈£L&Ü eè~∆
#Ó+<ä&+É ˝Ò<Tä . ∫es¡>±, Ä]úø£ düsπ « ù|s=ÿqï
$<Ûä+>± ø±]àø£ $<ÛëHêìï düeT÷\+>±
e÷]Ãy˚jT· &É+ <ë«sê yÓTs¡T>¬ q’ ñbÕ~Û ø£\Œq
kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+~. eè~∆πs≥T |üs¡T>∑T\T
ô|{Ϻ+#·&ÜìøÏ, düTdæús¡‘·qT kÕ~Û+#·&ÜìøÏ
Ä]úø£ düπs« ø=ìï ø°\ø£ $<Ûëq|üs¡yÓTÆq
#·s´¡ \qT >∑T]Ô+∫+~:
™ <˚oj·T &çe÷+&é Ä<Ûës¡+>±H˚ m≈£îÿe>±
eè~∆ ñ+≥÷ Á|ü < Û ë q+>± eTÚ*ø£
s¡+>∑+ô|’ m≈£îÿe e´j·T+ #˚jT· &É+ <ë«sê
kÕ~Û+#ê*.
™ ñqï‘· esêZ\≈£î ≈£L&Ü ˝≤uÛ<Ñ ëj·T+>±
ñ+&˚ ã+>±s¡+, ô|q¸qT¢, ∫qïyÓTT‘êÔ\
bı<äT|ü⁄ô|’ sêsTTr\T e+{Ï yê{Ï
ø±s¡ D +>± \ø£ å ø√≥¢ uÛ ≤ sêìï
‘·–+Z #·Tø√yê*.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã

™ |üqTï |ü]~Û˝ÀøÏ rdüTø=#˚à esêZ\qT
ô|+#·T≈£î+≥÷ n<˚ düeTj·T+˝À e´øÏ>Ô ‘∑ ·
Ä<ëj·T+ |üqTïô|’ $TqVü‰sTT+|ü⁄\qT
ô|+#·sê<äT.
™ $<ä´, Äs√>∑´+, e´ekÕj·÷ìï ø°\ø£
s¡+>±\T>± >∑T]Ô+∫ yê{ÏøÏ ã&Ó®{Ÿ˝À
øπ {≤sTT+|ü⁄\T ô|+#ê*.
™ <Ûäìø£ ¬s’‘·T\ e´ekÕj·T Ä<ëj·T+ô|’
|üqTï\T $~Ûd÷ü Ô e´ekÕj·T Ä<ëj·÷ìï
≈£L&Ü |üqTï\ |ü]~Û˝ÀøÏ rdüTø=ì
sêyê*.
™ <Û ä ì ø£ ¬ s ’ ‘ · T \≈£ î ≈£ L &Ü ˝≤uÛ Ñ +
#˚≈L£ s¡T‘·Tqï+<äTq ms¡Te⁄ dü_‡&û\qT
ùV≤‘·ã<ä+› #˚j÷· *.
™ ÄØ“◊ ‘·q áøÏ«{° πø|æ≥˝ŸqT 16
XÊ‘êìøÏ ‘·–+Z #·Tø=ì ‘·<ë«sê e∫Ãq
ì<Û ä T \qT u≤´+øÏ + >¥ s¡ + >∑ + ˝À
ô|≥Tºã&ÉT\T>± ô|{≤º*.
™ yÓ T s¡ T ¬ > ’ q ñbÕ~Û neø±XÊ\qT
ø£ * Œ+#· & ÜìøÏ ø±]àø£ $<Û ë Hê\qT
düeT÷\+>± e÷sêÃ*.
düTBs¡Èø±\ e´e~Û˝À \_∆ #˚≈£Lπs
Ø‹˝À ÁbÕ<∏$ä Tø£ n+XÊ\ô|’ Ä]úø£ düsπ « <äèwæº
ô|{Ï+º ~. nsTT‘˚ ô|q’ dü÷∫+∫q #·s´¡ \T
neT\T ø±e&ÜìøÏ Bs¡øÈ ±\+ |ü{qºÏ |üŒ{Ïø°
M{Ï <ë«sêH˚ düTdæsú y¡ TÓ qÆ , n~Ûø£ eè~∆ sπ ≥T
kÕ<Û´ä eTe&ÜìøÏ nqT≈£L\yÓTqÆ yê‘êes¡D+
@s¡Œ&ÉT‘·T+~. nsTT‘˚ Ä]úø£ düsπ « n+#·Hê
y˚ d æ q 7 qT+∫ 7.1 eè~∆ π s ≥T
kÕ~Û + #· & ÜìøÏ á #· s ¡ ´ \T neT\T≈£ î
H√#·T≈£î+{≤j·Tì uÛ≤$+#·˝<Ò Tä . á #·s´¡ \
<ë«sê eT]+‘· eè~∆ kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+<äì
e÷Á‘·yT˚ ù|s=ÿ+~. n+<äTø£H˚ ákÕ] Ä]úø£
düsπ « m˝≤+{Ï ‘·|ü \T <=s¡≈¢ î£ +&Ü C≤Á>∑‘Ô·
|ü&+ç ~.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
15e ù|õ ‘·sT¡ yêsTT...
eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\≈£î ã&Ó®{Ÿ
πø{≤sTT+|ü⁄\T
$<äT´B›ø£s¡DqT |üP]Ô #˚j·T&É+˝À, n<˚
$<Ûä+>± Á>±MTD s√&É¢ nqTdü+<Ûëq+
(eTT+<äT nqT≈£îqï 2021 ø£+fÒ eTT+<äT>±
2019 Hê{Ïπø 65 y˚\ Á>±e÷\ s√&ÉT¶
nqTdü+<Ûëq+ |üP]Ô #˚j·T&É+) ø√dü+>±
ã&Ó{® À¢ ‘·–q $<Û+ä >±H˚ eqs¡T\ Ä<Ûë]‘·
πø{≤sTT+|ü⁄\T #˚j·T&É+ eTs√ eT+∫
|ü]D≤eT+. n<˚ $<Û+ä >± >∑Vü≤ ìsêàD+.
nsTT‘˚ dü«#·Ã uÛ≤s¡‘Y n_Ûj÷· Hé, kÕàsYº dæ{d° ,t
msTTsY b˛sY º |ü ⁄ qs¡ T <ä ∆ s ¡ D ì<Û ä T \
πø{≤sTT+|ü⁄≈£î dü+ã+~Û+∫ Hê≈£î n+‘·
qeTàø£+ ≈£î<äs&¡ +É ˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ M{Ï
neT\T≈£î nedüs¡+ nsTTq $<ÛëHê\T
Ç+ø± |ü<Tä qT ‘˚\e\dæ ñ+~. dü«#·Ã uÛ≤s¡‘Y
n_Ûj÷· Hé $wüjT· +˝À Á|ües¡qÔ ˝À |ü]es¡qÔ
rdüT≈£îsêe\dæq nedüs+¡ ñ+~. kÕàsYº dæ{°
uÛ≤eq, \øå±´\T Ç+ø± |ü]D≤eTÁø£eT
<äX˝¯ ÀH˚ ñHêïsTT.n<˚ $<Û+ä >±, <˚X+¯ Çìï
$e÷HêÁX¯j·÷\qT m+<äT≈£î |ü⁄qs¡T<ä∆
]+#ê\H˚ $wü j · T +˝À dü Œ wü º ‘ · ˝Ò < ä T .
eTTK´+>± Á|üdüTÔ‘·eTTqï yê{ÏH˚ |üP]Ô>±
$ìjÓ÷–+#·Tø√e&É+ ˝Ò<Tä . #ê˝≤ es¡≈î£ n$
qcÕº˝À¢ q&ÉTdüTHÔ êïsTT. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT, á
|ü⁄qs¡T<äs∆ D¡ m+<äTø£qï~ düŒwü‘º · sêe\dæ
ñ+~.
|ü ] à{Ÿ sêCŸ ìs¡ ÷ à\q eTq
eT<Ûä´+‘·s¡ \ø£å´+. yÓ÷{≤s¡T yêVü≤Hê\
#·{≤ºìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·«+ nedüsy¡ TÓ qÆ dües¡D\T
#˚ d ü T Ô + ~. s√&É T ¶ s¡ y êD≤ s¡ + >±ìï
Á|üj·÷D°≈£î\ $uÛ≤>∑+˝ÀøÏ rdüTø=düTÔ+~.
q÷‘·q |üsê´es¡D $<Ûëq+ s¡÷bı+~kÕÔsT¡ .
Ç+<äT˝À #·≥º Á|üe÷D≤\qT bÕ{Ï+#˚
$wüjT· +˝À sêÁcÕº\≈£î ùd«#·Ã ñ+≥T+~.
W‘ê‡Væ≤ø£ bÕ]ÁXÊ$Tø£ y˚‘·Ô\≈£î $$<Ûä
s¡÷≥¢˝À ãdüT‡\T q&ÉT|ü⁄≈£îH˚+<äT≈£î, ø=ìï
kÕeTs¡ ∆ ´ , dü T s¡ ø £ å wü s ¡ ‘ · T \≈£ î ˝Àã&ç
nqTeT‹kÕÔ s ¡ T . s¡ y êD≤ e´edü ú ˝ À
ô|qTe÷s¡TŒ\≈£î dü+πø‘·+>± ì*#˚, á
$<Ûëq+˝À Á|üeTTK+>± ù|s=ÿqe\dæq
$wüjT· + @eT+fÒ, eT]+‘· düeTs¡∆ e+‘·yTÓ qÆ
s¡yêD≤ dü<äTbÕj·÷\T n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
ekÕÔsTT. Á|ü»\≈£î eT]+‘· eTs¡T>¬ q’ ùde\T
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ekÕÔsTT. ás¡+>∑+˝ÀøÏ
ø=‘·Ô>± ô|≥Tºã&ÉT\T ekÕÔsTT. ø=‘·Ô ñ
<√´>±\T ekÕÔsTT. n+≈£îs¡ |ü]ÁX¯eT\T
n_Ûe~∆ #Ó+<äT‘êsTT. Ç$>±ø£ Ç+ø±
nH˚ø±H˚ø£ Á|üj÷Ó »Hê\T #˚≈L£ s¡‘êsTT. á
#·s´¡ \T n_Ûe~∆ y˚>±ìï ô|+∫ eTq <˚XÊìï
‘·«s¡>± \øå±´\qT #˚sT¡ kÕÔsTT. á $<Ûëq+˝À
sêÁcÕº\≈£î m+|æø£ ùd«#·Ã ñHêï, n+<äT˝À
ø=‘·>Ô ± e∫Ã+~ ˝Ò<Tä .Ç~ sêÁcÕº\ |ü]~Û˝Àì
n+X¯+ ø±ã{Ϻ Ç|üŒ{Ïøπ á ùd«#·Ã sêÁcÕº\≈£î
ñ+~. á $<Ûëq+ øπ e\+ <ëìï >∑T]Ôk˛Ô+~.
>∑ ‘ · + ˝À nH˚ ø £ Ä˝À#· q s¡ V æ ≤ ‘·
$<Û ë Hê\THêïsTT. Ç+<ä T ≈£ î ¬ s +&É T
ñ<ëVü≤s¡D\T yÓTT<ä{~Ï 2J øπ {≤sTT+|ü⁄˝À¢
eTT+<=∫Ãq yê]øÏ eTT+<ädüTÔ neø±X¯+
ˇø£{.Ï n~ ˇø£ uÛ≤Ø ≈£î+uÛøÑ √D≤ìøÏ <ë]
rdæ+~. ‘·<qä +‘·s+¡ b˛sYº f…]àq˝Ÿ‡≈£î düeTs¡∆
_&ç+¶ >¥ $<ÛëHêìï Á|üyX˚ ¯ ô|{≤ºsT¡ . n~ #·≥º
|üsy¡ TÓ qÆ ∫≈£îÿ˝À¢ ∫≈£îÿ≈£îì $|üØ‘· C≤bÕ´ìøÏ
<ë] rdæ+~.
düMTø£å:
yÓTT‘·+Ô >± #·÷ùd,Ô Ä]∆ø£ düsπ « yê]¸ø£
ÁbÕ‹|ü ~ ø£ q Ä]∆ ø £ |ü ] dæ ú ‹ ì ‘Ó * j· T
#˚dTü +Ô ~. n+‘˚ >±˙, >∑‘· dü+e‘·‡s¡+ ã&Ó{® Ÿ
˝À‘·T˝À¢øÏ b˛<äT. n+‘· ˝À‘·T>± düMTøÏ+å #·<Tä .
n<˚ $<Û ä + >± dü ÷ ú \ +>± dü e ]+∫q
n+#·Hê\T, ã&Ó{® Ÿ - yêdüeÔ >∑D≤+ø±\ eT<Û´ä
e´‘ê´kÕ\ô|’ <äwæº øπ +ÁBø£]ùdÔ Á|ü‘´˚ ø£ |ü<Tä \›
øÏ+<ä πø{≤sTT+|ü⁄\T, yê{Ïì düeT]∆+#˚
$<Û ë Hê\qT ‘Ó \ T‡≈£ î H˚ neø±X¯ +
ã\|ü&TÉ ‘·T+~. m+‘· øπ {≤sTT+#ês¡T, m+‘·
Ks¡Tà #˚XÊs¡T nH˚~ düŒwüºeTe⁄‘·T+~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î, >∑‘· ã&Ó®{À¢ C≤rj·T »\
e÷sêZ \ ≈£ î n~Û ø £ + >± ì<Û ä T \qT
øπ {≤sTT+#ês¡T. nsTT‘˚ ns<äT˝À m+‘· Ks¡TÃ
#˚XÊs¡T nH˚ <ëìô|’ düŒwü‘º · ˝Ò<Tä . n<ä˝≤
ñ+fÒ, eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ s¡+>∑+˝À
Á|ü‘´· ø£å Ks¡TÃ≈£î neø±X¯+ ø£*Œ+#˚+<äT≈£î
ã&Ó{® Ÿ kÕ~Û+∫q \øå±´\ ô|’ ìs¡s‘·s¡ düMTø£å
nedüs+¡ .
19
 ˝À≥T ìj·TsÁ‘·D
øπ +Á<ä ã&Ó{
® Ÿ 2016`17: $‘·Ô dü+|òTü {Ï‘êìøÏ z j·T‘·ï+
|òdæ ÿü ˝Ÿ s¬ kÕŒì‡_*{° n+&é ã&Ó{® Ÿ
y˚TH˚CŸyTÓ +{Ÿ (m|òt ÄsY _m+)
_\T¢ sêÁwü|º ‹ü ÄyÓ÷<ä+‘√
2003˝À #·≥+º >± s¡÷bı+~+~.
õ&ç|˝æ À $‘·Ô ˝À≥T eT÷&ÉT
XÊ‘êìøÏ $T+#·≈î£ +&Ü Á|üuTÑÛ ‘·«+
#·s´¡ \T rdüTø√e&Üìï á #·≥+º
dü÷∫k˛Ô+~. n˝≤π> bÕs¡y¢ TÓ +≥T
ñuÛj Ñ T· düu˝ÑÛ À¢ Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹
Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+ eT÷&ÉT
ìy˚~ø£\T Á|üyX˚ ô¯ |{≤º\ì
‘Ó*|æ+~. Ä]úø£ eT+Á‹ Áø£eT+
‘·|Œü ≈£î+&Ü ã&Ó{® Ÿ˝À bı+<äT
|ü]Ãq Á|üuTÑÛ ‘·« edü÷fi¯ó,¢ Ks¡TÃ\
Á‘Óe’ ÷dæø£ ìy˚<øä \£ T bÕs¡y¢ TÓ +≥T
ñuÛj Ñ T· düu˝ÑÛ À¢ Á|üyX˚ ô¯ |{≤º\ì
dü÷∫+∫+~.
_.$.eT<ÛäTdü÷<äHésêe⁄, |ü]XÀ<Ûqä dü\Vü‰<ës¡T, ôd+≥sY |òsü Y ã&Ó{® Ÿ   bÕ\d” dü&º dû ,t u…+>∑Tfi¯Ss¡T.
20
˝À≥T ã&Ó{® Ÿ : ˇø£ ne˝Àø£q+
˝À≥T ã&Ó{® Ÿ n+fÒ yÓTT‘·+Ô Á|üuTÑÛ ‘·«+ jÓTTø£ÿ
edü÷fi¯ó¢ eT]j·TT Ks¡TÃ\ eT<Ûä´uÒ<Ûä+>±
n_Ûe]íkÕÔsT¡ . n+fÒ ˇø£ Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À
Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ks¡Tà <ëì edü÷fi¯¢ ø£+fÒ ôV≤#·TÃ>±
ñ+&É&+É . sêuÀj˚T dü+e‘·‡s¡+˝À ˝À≥TqT
n+#·Hê y˚j·T&É+ nqïe÷≥. $‘·Ô˝À≥T
yÓTT‘·+Ô edü÷fi¯ó,¢ yÓTT‘·+Ô Ks¡TÃ\ eT<Û´ä uÒ<ëÛ ìï
Á|ü‹_+_düT+Ô ~. dü+j·TTø£Ô $‘·˝Ô À≥T øπ +Á<ä,
sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«\ ˝À≥T≈£î ñ<˚∆•+∫+~.
e÷+<ä´s düeTj·÷˝À¢ ˝À≥T ã&Ó{® Ÿ ˝Ò<ë
˝À≥T ô|H’ò êHé‡ nH˚ uÛ≤eqqT Á|üd<æ ∆ä Ä+>∑¢
Äs¡ ú X ÊÁdü Ô y ˚ ‘ · Ô C≤Hé y˚ T HêsY ¶ ‡ ø° H é ‡
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ñbÕ~Û, e&û,¶ <Ûqä + nH˚
kÕ<Ûäs¡D dæ<ë∆+‘êìï Äj·Tq 1936˝À
Á|üyX˚ ô¯ |{≤ºsT¡ . ˝À≥T ã&Ó{º Ÿ <ë«sê dæsú ¡ eè~∆
eT]j· T T ñbÕ~Û kÕ~Û + #˚ nedü s êìï
dü÷∫+#ês¡T. Ç~ >∑‘+· ˝À Ä]úø£ e´edüú
düeT‘·T\´+>± ñ+&˚<Hä ˚ uÛ≤eq≈£î e´‹πsø£+.
edüTÔe⁄\ ñ‘·Œ‹Ô kÕeTs¡ú´+, ùde\ø£+fÒ
$ìjÓ ÷ >∑ < ës¡ T \ nedü s ê\T m|ü ⁄ Œ&É T
m≈£îÿe>± ñ+{≤j·TH˚ uÛ≤eq. <Ûäs¡\T
>∑]wük˜ ÕúsTTøÏ #˚]q|ü⁄Œ&ÉT nìï ñ‘·Œ‘·T\Ô T,
ùde\T |üP]Ô>± $ìjÓ÷–+#·ã&É‘êsTT.
nsTT‘˚ nìï edü T Ô , ùde\qT |ü P ]Ô > ±
$ìjÓ÷–+#·Tø√ø£b˛e&É+‘√H˚ ìs¡T<√´>∑
$‘·Ôu≤<Ûä´‘·
düeTdü´ ñ‘·Œqï eTe«&ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü Ä]úø£
e´edüú eT+<ä+>± ñ+≥T+<äì ‘Ó*bÕs¡T.
e´øÏ Ô > ∑ ‘ · bı<ä T |ü ⁄ \qT edü T Ô , ùde\≈£ î
$ìjÓ÷–+#·øb£ ˛e&É+‘√ Ä]úø£ e´edüú ‘·q
ñ‘˚CÔ ≤ìï ø√˝ÀŒ‘√+<äì yê~+#ês¡T. Á|üuTÑÛ ‘·«
e´j·÷\T düeTwæº &çe÷+&éqT ‘·–+Z #ê\ì
n˝≤π> ìs¡T<√´>±ìï ‘·–Z+#ê\ì ø°Hé‡
yê~+#ês¡T. e&û¶\ πs≥¢ ‘·–Z+|ü⁄ (ø√X¯
$<Ûëq+) eT]j·TT Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·T+ ($‘·Ô
$<Ûëq+) Äs¡ú e´edüqú T ˇø£ >±&ç˝À ô|fÒº
kÕ<ÛäHê\T. á $<ÛëHê\qT 1937˝À
s¡÷CŸy˝Ó Ÿº ÄyÓT]ø±˝À ‘·sT¡ yê‘· Ç‘·s¡ <˚XÊ\T
ne\+_Û+#êsTT.
˝À≥T eT+∫<ë? #Ó&É›<ë?
Bìô|’ düŒwüyº TÓ qÆ düe÷<Ûëq+ Çe«&É+
ø£wüº+. nsTT‘˚ ˝À≥T ã&Ó®{Ÿ e÷Á‘·+
&çe÷+&éqT ô|+#·&+É <ë«sê Ä]úø£ e´edüqú T
ñ‘˚»Ô |üsT¡ düT+Ô <äH~˚ yêdüeÔ +. @~ @yÓTHÆ ê
e´j·T $‘·Ô $<Ûëq+ e\¢ Á|üuTÑÛ ‘ê«\ e´j·T+
ô|]– n~Ûø£ e&û\¶ ≈£î s¡TD≤\T rdüTø√yê*‡
ek˛Ô+~. B+‘√ e÷¬sÿ{Ÿ˝À e&û\¶ <Ûsä \¡ T
ô|s¡>&∑ +É ‘√ bÕ≥T Áô|y’ ≥˚ T s¡+>±ìøÏ |üs|¡ ‹ü
\uÛ´Ñ ‘· ô|s¡T>∑T‘√+~. e´j·T $‘·Ô $<Ûëq+
|ò*ü ‘ê\T #ê˝≤ Bs¡øÈ ±\+˝ÀH˚ ø£ì|ækÕÔsTT.
BìøÏ Á|ü‘ê´e÷ïj·T+>± |üqTï\ ‘·–Z+|ü⁄
˝≤+{Ï Á|ü‘˚´ø£å |ü]D≤e÷\‘√ <Ûäs¡\qT
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
‘·–+Z #·&+É , yê´bÕsê\qT ˝≤uÛ≤<ëj·Tø£‘y· |’Ó ⁄ü øπ +Á<ä u≤´+≈£î qT+∫ rdüTø√e&É+) eT]j·TT ìj·T+Á‘·D _\T¢ 2000qT Á|üyX˚ ô¯ |{≤ºsT¡ .
eT[¢+#·&É+, ñbÕ~Ûì ô|+bı+~#·&É+ Á<äe´ $<ÛëHê\˝À j·T÷ìj·THé düu´ÑÛ <˚XÊ\ Bìô|’ n_ÛÁbÕj·÷\qT ‘Ó*j·TCÒjT· &ÜìøÏ
Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ düT\uÛeÑ ÷s¡+Z . eT<Û´ä Á|ü{wÏ ˜ü ìã+<Ûqä \T ñHêïsTT. áj·T÷ bÕs¡¢yÓT+≥Ø kÕúsT÷ dü+|òü÷ìøÏ Bìï
Ä]úø£ dü+øå√uÛÑ+ düu´ÑÛ <˚XÊ\T $‘·˝Ô À≥T, Á<äy√´\“D+ ‘·–+Z |ü⁄ ìy˚~+#ês¡T. kÕúsT÷ dü+|òTü + dæbÕò s¡dTü \‘√
˝≤{ÏHé ÄyÓT]ø± <˚XÊ\T 1980 eT]j·TT yÓTT‘·+Ô s¡TD≤\≈£î dü+ã+~Û+∫ dæsú ¡ á_\T¢qT 2003 @Á|æ˝Ÿ˝À ˝Àø˘düuÛÑ˝À,
ÁbÕ+‘· + ˝À ‘· e T kÕú s TTøÏ $T+∫ \øå±´\qT $~Û+#·T≈£îHêïsTT. düuÛÑ´<˚XÊ\T Ä>∑dTü ˝º À sê»´ düu˝ÑÛ À Á|üyX˚ ¯ ô|{≤ºsT¡ . |òdæ ÿü ˝Ÿ
n+‘·sê®rj·T s¡TD≤\T bı+~ ô|≥Tºã&ÉT\qT Á<äy√´\“D≤ìï 1.5 XÊ‘êìøÏ ìj·T+Á‹+#·T s¬ kÕŒì‡_*{° n+&é ã&Ó{® Ÿ y˚TH˚CyŸ TÓ +{Ÿ (m|òt
ô|≥º≈î£ +&Ü dü«+‘·>± $ìjÓ÷–+#·T≈£îHêïsTT. ø√e&É+ n+fÒ eT÷&ÉT düu´ÑÛ <˚XÊ\ ø£ìwü̃ ÄsY _m+) _\T¢ sêÁwüº|ü‹ ÄyÓ÷<ä+‘√
B+‘√ ◊m+m|òt eT]j·TT Á|ü|+ü #· u≤´+ø˘ Á<ä y √\“D+ XÊ‘êìøÏ dü > ∑ ≥ T. n˝≤π > 2003˝À #·≥+º >± s¡÷bı+~+~. õ&ç|˝æ À
CÀø£´+ ø£*Œ+#·T≈£îì $$<ä e´j·÷˝À¢ düu´ÑÛ <˚X+¯ jÓTTø£ÿ Á|üuTÑÛ ‘·« s¡TD+ õ&ç|˝æ À $‘·Ô ˝À≥T eT÷&ÉT XÊ‘êìøÏ $T+#·≈î£ +&Ü
(kÕe÷õø£ e´j·÷\T, y˚‘H· ê\T, ñ<√´>±\T, 60 XÊ‘êìøÏ ô|s¡>∑≈£L&É<äT eT]j·TT Á|üuTÑÛ ‘·«+ #·s´¡ \T rdüTø√e&Üìï á #·≥+º
dü_‡&û\T) ø√‘·\qT Á|üyX˚ ¯ ô|{≤ºsTT. yêDÏ»´ $‘· Ô ˝ À≥T õ&ç | æ ˝ À eT÷&É T XÊ‘êìøÏ dü÷∫k˛Ô+~. n˝≤π> s¬ yÓq÷´ ˝À≥TqT 31
düs∞¡ ø£sD¡ , <Ûsä \¡ ìj·T+Á‘·D ‘=\–+|ü⁄, |ü]$T‘·yTÓ Æ ñ+&Ü\H˚ ìã+<Ûqä qT ‘·j÷· s¡T e÷]Ã,2008 Hê{ÏøÏ s¡÷|ü⁄e÷|æ, $T>∑T\T
<˚oj·T, $<˚oj·T ô|≥Tºã&ÉT\T ˝≤+{Ï #˚ d ü T ≈£ î HêïsTT. s¡ + >∑ s ê»Hé eT]j· T T s¬ yÓq÷´ ñ+&˚˝≤ #·÷&Ü\ì dü÷∫+∫+~.
düsT¡ u› ≤≥T $<ÛëHê\qT Á|üyX˚ ô¯ |{≤ºsTT. $‘·Ô düTu≤“sêe⁄ (]»sY« u≤´+ø˘ e÷J >∑es¡ïs¡T)¢ \ n˝≤π> bÕs¡y¢ TÓ +≥T ñuÛj Ñ T· düu˝ÑÛ À¢ Á|üuTÑÛ ‘·«+
<äsÙ¡ ˙j·T‘·ø√dü+ #·≥㺠<ä∆ $<Ûëq+ neX¯´ø£‘· n_ÛÁbÕj·T+ Á|üø±s¡+ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ bı<äT|ü⁄ 13 Á|ü‹ Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+ eT÷&ÉT ìy˚~ø£\T
‘Ó*j·Te∫Ã+~. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ≈£L&Ü XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚ Ç+<äT˝À ◊<äT qT+∫ s¬ +&ÉT Á|üyX˚ ô¯ |{≤º\ì n+fÒ n$ es¡Tdü>± 1)
1991˝À Ä]úø£ dü+øå√uÛÑ+ ‘·˝…‹Ô+~. XÊ‘·+ ø±s=Œπs{Ÿ eT]j·TT |ü_ø¢ ˘ s¡+>±\T eT<Û´ä +‘·s¡ $‘·Ô $<Ûëq ìy˚~ø£ 2) $‘·Ô $<Ûëq
C≤rj·T, sêÅwºü dü+j·TTø£Ô $‘·Ô ˝À≥T õ&ç|˝æ À $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥THêïsTT. B+‘√ øπ +Á<ä, Á|üD≤[ø£ ìy˚~ø£ 3) dü÷\ú Ä]úø£ #·Á≥+
11.24 XÊ‘êìøÏ ô|]–+~. #Ó*¢+|ü⁄\ sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘ê«\≈£î Äs¡T XÊ‘·+ ô|>’ ± ˝À≥T ìy˚~ø£. n˝≤π> Ä]úø£ eT+Á‹ Áø£eT+
düeTdü´ m≈£îÿyÓ’+~. s¡÷bÕsTT $\Te @s¡Œ&ÉT‘√+~. ‘·|Œü ≈£î+&Ü ã&Ó{® Ÿ˝À bı+<äT |ü]Ãq Á|üuTÑÛ ‘·«
|ü&çb˛e&É+‘√ dü+kÕú>∑‘· dü+düÿs¡D\T $‘·Ô u≤<Ûä´‘·, ã&Ó®{Ÿ ìj·T+Á‘·D edü÷fi¯ó¢, Ks¡TÃ\ Á‘Ó’e÷dæø£ ìy˚<äø£\T
#˚|{ü ≤º*‡ e∫Ã+~. B+‘√ 1996`97˝À #·≥º+`2003 eT]j·TT <ëì bÕs¡y¢ TÓ +≥T ñuÛj Ñ T· düu˝ÑÛ À¢ Á|üyX˚ ô¯ |{≤º\ì
õ&ç|˝æ À 8.17˝À≥T e∫Ã+~. 1997˝À ‘·s¡Tyê‘·... dü÷∫+∫+~.sêÁcÕº\T ≈£L&Ü Ç<˚ $<Ûyä TÓ qÆ
◊<äe Ä]úø£ y˚‘q· dü+|òTü + nyês¡T¶ ‘·sT¡ yê‘· uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ $‘·Ô u≤<Ûä´‘·ô|’ #·{≤º\qT s¡÷bı+~s#êsTT. m|òÄt sY_m+
á ˝À≥T 11XÊ‘êìøÏ ô|]–+~. s¬ yÓq÷´ #·{≤ºìï rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ eTTkÕsTT<ëqT #· ≥ º + Á|ü u Û ≤ e+‘√ sêÁcÕº \ T $T>∑ T \T
e´j·÷\T ô|s¡>&∑ +É ‘√ sêÁcÕº\ s¬ yÓq÷´ ˝À≥T ‘· j · ÷ s¡ T #˚ j · T &ÜìøÏ ˇø£ ø£ $ T{° ì kÕ~Û+#êsTT. $$<Ûä sêÅcÕº˝À¢ eT÷&ÉT XÊ‘·+
1999`2000\ eT<Ûä´ 3 qT+∫ 4.6 ìj· T $T+∫+~. Bì dæ b ò Õ s¡ d ü T \≈£ î $‘·Ô˝À≥T \øå±´\qT á ÁøÏs~ |ü{Ϻø£˝À¢
XÊ‘êìøÏ #˚]+~. dü_‡&û\ ô|s¡T>∑T<ä\, J‘ê\ nqT>∑ T D+>± $‘· Ô u≤<Û ä ´ ‘· , ã&Ó ® { Ÿ #·÷&Ée#·TÃ.
ô|s¡T>∑T<ä\‘√ s¬ yÓq÷´ ˝À≥T 60XÊ‘êìøÏ
ô|]–+~. B+‘√ #· ≥ º ã <ä ∆ $<Û ë Hêìï
#˚|≥ü eº \dæq neX¯´ø£‘· m<äTs¬ +’ ~.
e÷Ád”º#Y ˇ|üŒ+<ä+ eT]j·TT
$‘·Ô˝À≥T \ø£å´+
◊s√bÕ <˚ X Ê\T 1992˝À
HÓ<äsê¢+&釽Àì e÷Ád”º#Y˝À düe÷y˚X¯yÓTÆ
◊s√bÕ j·T÷ìj·THé>± @s¡Œ&ܶsTT. B+‘√
◊s√bÕ <˚ X Ê˝À¢ j· T ÷s√ @ø£ ø£ ¬ s ˙‡
Á|üyX˚ ô¯ |≥ºã&ç+~. @ø£ ø£s¬ ˙‡‘√ düu´ÑÛ <˚XÊ\T
dæ>√ïπsCŸ ( ø£s¬ ˙‡ eTTÁ~+#·T≈£îH˚ Vü≤≈£îÿ ˝Ò<ë

jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 21


FRBM
sêh kÕúsTT˝À Ä]úø£ dü+|òüT{Ï‘êìøÏ
j·T‘êï\T
sêÁcÕº\ kÕúsTT˝À Ä]úø£ dü+|òTü {Ï‘+·
nH˚~ $$<Ûä n+#Ó\T>± ñ+&É&yÉ T˚ ø±≈£î+&Ü
Ç~ øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«, ô|H’ò êHé‡ ø£$TwüH\é ô|’
Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~. #·≥+º ˝À bı+<äT|ü]Ãq
s¡TDe÷]Œ&ç |ü<øä∏ +£ (&Ó_{Ÿ kÕ«|æ+>¥ d”ÿ+)
<ë«sê sêÁcÕº\T ‘·≈î£ ÿe e&ûsπ¶ ≥¢≈î£ e÷¬sÿ{Ÿ
qT+∫ s¡TD≤\T bı+<äe#·TÃ ˝Ò<ë 13 XÊ‘·+
es¡ ≈ £ L π ø +Á<ä qT+∫ rdü T ø√e#· T Ã.
2002`03 qT+∫ 2004`05 es¡≈£L
s¡÷.1.03 \ø£\å ø√≥¢ s¡÷D≤\qT sêÁcÕº\T
‹]– #Ó*+¢ #êsTT. n˝≤π> 12 e ô|H’ò êHé‡
ø£$TwüHé s¡TD dæúØø£D eT]j·TT Ø©|òt
kÂø£s´¡ + (&çdÄæ sYm|ò)t qT dæbÕò s¡dt #˚d+æ ~.
Bì <ë«sê sêÁcÕº\T ‘·eT s¡TD≤\qT 20
yêsTT<ë˝À¢ 7.5 XÊ‘·+ e&û‘¶ √ øπ +Á<ëìøÏ
‹]– #Ó*+¢ #ê*‡ ñ+≥T+~. ø=ìï sêÁcÕº\T
≈£ L &Ü dü + |ò ü T {Ï ‘ · ì<Û ä T \ U≤‘ê
(dæmdtm|ò)t , ‘·|Œü ìdü]>± ‹]– #Ó*+¢ #˚ ì~Û
(Û õÄsYm|ò)t ˝≤+{° s¡TD≤\qT ‹]– #Ó*+¢ #˚
|ü<øä∏ ±\qT s¡÷bı+~+#êsTT.
2016`17˝À πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·« $‘·Ô
dü+|òüT{Ï‘· j·T‘êï\T
ã&Ó{® Ÿ 2016`17˝À øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«s
22
øÏ eTTs<äT FRBM øÏ ‘·sê«‘·
FRBM #᳼+
ˇø£ dæsú y¡ TÓ qÆ e÷s¡+Z ˝À $‘·Ô dü+|òTü {Ï‘‘· ê«ìï
kÕ~Û+#·&ÜìøÏ j·T‹ï+∫+~. õ&ç|æ˝À
2015`16˝À Á<äe´˝À≥T \ø£å´+ 3.9>±
ñ+&É>± Ç~ 2016`17˝À 3.5 XÊ‘·+
\ø£å´+>± ô|{Ϻ+~. ôd’ì≈£î<√´>∑T\≈£îˇπø
sê´+ø˘ ˇπø |æ+#ÛH· ,é @&Ée y˚‘q· dü+|òTü +
dæbÕò s¡dTü \T øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ô|’ Ä]úø£ uÛ≤sêìï
yÓ ÷ bÕsTT. nsTT‘˚ Á<ä e ´˝À≥TqT
dæ ú Ø ø£ ] +#· & ÜìøÏ dü e TÁ>∑ Á|ü D ≤[ø£ \ T
s¡÷bı+~+∫q≥Tº Ç+<äT˝À ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä .
¬syÓq÷´ ˝À≥T 66 XÊ‘·+(2016`17)
ñ+&É>± Ç+<äT˝À #ê˝≤ yÓTT‘·+Ô ô|≥Tºã&ÉT\T,
dæsú ¡ ÄdüT\Ô ≈£î eT[¢+#·øb£ ˛e&É+ Ä+<√fi¯q
ø£*–+#˚ $wüj·T+. B+‘√ Ä]úø£ eT+Á‹
m|òÄt sY_m+ kÕ~Û+∫q \øå±´\qT dü+K´˝À¢
‘Ó * j· T CÒ j · T ø£ b ˛e&É e TH˚ ~ , Bìï
|ü⁄düdMü TøÏ+å #˚+<äT≈£î ˇø£ ø£$T{° ìj·T$T+#˚
Ä˝À#·q˝À ñqï≥Tº ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~. nsTT‘˚
$‘· Ô ˝ À≥T ˇø£ XÊ|ü + e÷Á‘· +
ø±ø£b˛sTTq|üŒ{Ïø,° B+‘√ ô|<ä› m‘·TqÔ #˚ùd
s¡TD≤\T sêqTqï dü+e‘·‡sê˝À¢ e&û\¶ uÛ≤sêìï
e÷Á‘·+ $T>∑T\TkÕÔsTT. e&û\¶ #Ó*+¢ |ü⁄‘√
2014`15˝À 79 XÊ‘·+ ñqï $‘·˝Ô À≥T
2016`17 Hê{ÏøÏ 92XÊ‘êìøÏ #˚sT¡ ≈£î+~.
Á|üD≤[πø‘·s¡ Ks¡TÃ˝À¢ e&û¶\ #Ó*¢+|ü⁄
37XÊ‘·+ ñ+~, n+fÒ Ç~ >∑‘+· ˝À 4 ø£+fÒ
ˇø£ XÊ‘·+ ôV≤#·TÃ. |üqTï\ Ä<ëj·T+
46.7XÊ‘·+ ô|]–+~, Ç<˚ 2014`15˝À
44.5XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚ .
πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·« j·T‘êï\T
|ü < ëï\T>∑ e Ä]ú ø £ dü + |ò ü T +
dæbÕò s¡dTü \‘√ sêÁcÕº\ |üqTï\ $uÛ≤»´ ì~Û
yê{≤ ô|]–+~. πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ $$<Ûä
|ü<øä∏ ±\qT Á|üyX˚ ô¯ |{Ï+º ~ ( øπ +Á<ä ÁbÕjÓ÷õ‘·
|ü<øä∏ ±\T, øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·« |ü<øä∏ ±\T). Ä<ÛësY≈î£
XÊdüq ã<ä‘› · ø£*Œ+#·&+É <ë«sê Á|üuTÑÛ ‘·«
sêsTTr\qT H˚sT¡ >± \_∆<ës¡T\≈£î Ä+<äCùÒ d
ø±s¡´Áø£e÷\≈£î }‘·$Te«&É+ »]–+~.
2016`17˝À ø=ìï õ˝≤¢˝À¢ ms¡Te⁄\
sêsTTr\qT H˚sT¡ >± \_∆<ës¡T\≈£î n+<äCùÒ d
Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. ã&Ó®{Ÿ˝À sêsTTr\T
s¡÷.\ø£å ø√≥T¢ <ë≥&É+‘√ sêqTqï ø±\+˝À
M{Ïì düe]+#˚ neø±X¯+ ñ+~. $‘·Ô
dü+|òüT{Ï‘·+ 2015`16˝À n+‘·sê®rj·T
#·eTTs¡T <Ûsä \¡ ‘√ |üP]Ô>± Á|üu≤Û $‘·yTÓ +Æ ~.
Á|üuTÑÛ ‘·«+ 8 qT+∫ 10 kÕs¡T¢ ‘·q mø£‡sTTCŸ
&É÷´{°ì ô|+#ê*‡ e∫Ã+~. Ç<˚ ˇs¡e&ç
2016`17˝À ≈£L&Ü ø=qkÕ>∑e#·TÃ. n˝≤π>
2015˝À s¡÷.56 y˚\ ø√≥T¢ f…*ø±+ ôdŒÁø£+º
y˚ \ + <ë«sê e∫Ã+~. á \øå ± ´ìï
2016`17˝À s¡ ÷ .98995 ø√≥¢ > ±
ìs¡sí TT+#ês¡T. ø±s¡¢ ø=qT>√\Tô|’ 1 qT+∫
4 XÊ‘·+ eTÚ*ø£d<ü Tä bÕj·÷\ ôddt, 0.5
XÊ‘·+ ø£èwæø˝£ ≤´DY ôddt, u§>∑TZ MT<ä Á|ü‹
≥qTï≈£î 400 e+<ä\ s¡÷bÕj·T\ ø°H¢ é mqØ®
ôddt, dü«#Yä uÛ≤s¡‘Y ôddt <ë«sê s¡÷.35y˚\
ø√≥T¢ »eT nj˚ T ´ neø±X¯ + ñ+~.
sêsTTr\qT ˇø£ >±&çq ô|≥º&É+ <ë«sê
Ä]úø£ dæsú ‘¡ «· + kÕ~Û+#·&ÜìøÏ j·T‘êï\T
#˚dqæ ≥Tº ø£ì|æk˛Ô+~. @~ myÓTHÆ ê nìï+{≤
Á|ü‹|ò*ü +#˚ n+X¯yTÓ qÆ dü÷\ú <˚ojÓ÷‘·Œ‹Ô
(õ&ç|æ) e÷s¡TŒ\≈£î ˝Àqj˚T´ n+X¯+.
Ç≥Te+{Ï ‘·sT¡ D+˝À m<äTs¬ j ’ T˚ ´ düyêfi¯q¢ T
m<ä T s¡ T ø√e&ÜìøÏ dæ ú s ¡ y Ó T Æ q \øå ± ´\qT
kÕ~Û+#·&ÜìøÏ j·T‹ï+#ê*.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 e÷s¡Zìπs›X¯+
2016-17 s¬ ˝
’ «Ò ã&Ó{
Á|üj÷· D°≈î£ \‘√ eT]+‘·
kÕìïVæ≤‘ê´ìï ô|+#˚$<Û+ä >± yê]
Á|üj÷· D≤\qT eT]+‘·
düT\uÛkÑ Õ<Û´ä + #˚d÷ü Ô nH˚ø£
düe÷#ês¡ kÕ+πø‹ø£ kÂ\uÛ≤´\qT
(bı{Ϻ dü+<˚XÊ\T e+{Ï$)
ñ<Ûèä ‘·+ #˚XÊs¡T. ˝…y˝Ó Ÿ
Áø±dæ+>∑T\ìï+{Ï˙ ‘=\–+∫
Á_&ç\® qT ì]à+#ê\H˚~ eT]+‘·
$_ÛqïyÓTqÆ Ä˝À#·q. Bìe\q
Á|üe÷<ë\T 40 XÊ‘·+ es¡≈L£
‘·>T∑ ‘Z êsTT. s¬ ˝’ Ÿ s¬ >∑T´˝Ò≥Ø
n<Ûë]{° @sêŒ≥T e\¢ s¡yêD≤
eT]+‘· düT\uÛeÑ Te⁄‘·T+~ ø£qTø£
yÓ+≥H˚ Bìì ˇø£ dü«‘·+Á‘·
dü+dü>ú ± @sêŒ≥T#˚j÷· *.
XÊ+‹ Hêsêj·TDé, n+‘·sê®rj·T dü\Vü‰<ës¡T, Ädæj÷· n_Ûeè~∆ u≤´+≈£î.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
® ôŸ |’ Á|ü‹düŒ+<äq\T
eT÷dü<√Û s¡DÏ qT+&ç <ë]eT[fl, s¬ ˝’ «Ò \
ÁbÕ<Û$ä Tø£ kÂø£sê´\qT |ü{wÏ ºü |üs#¡ &· ÜìøÏ
kÕVü≤dü+ #˚dqæ s¬ ˝’ «Ò eT+Á‹ düTsπ wt Á|üuTÑÛ ≈£î
eTT+<äT>± n_Ûq+<äq\T. á e÷s¡TŒ s¬ ˝’ «Ò \
|ü]dæú‹ì yÓTs¡T>∑T |üs¡#·&ÜìøÏ eT]ìï
eqs¡T\ ÄeX¯´ø£‘q· T H=øÏÿ #Ó|Œü &ÉyT˚ ø±<äT,
n+‘· düT\uÛ+Ñ >± kÕ~Û+#·>*∑ –q<˚MT ≈£L&É
ø±<äT. n+‘·es¡≈L£ s¡÷. 60,000 ø√≥T¢>±
e⁄qï s¬ ˝’ «Ò \ ô|≥Tºã&ÉT\qT 2015-16 ˝À
\ø£å ø√≥¢≈£î ô|+#·&Éy˚Tø±<äT, H˚{ÏøÏ
s¡ ÷ . 1.21 \ø£ å \ ø√≥¢ ≈ £ î #˚ s êÃ\ì
\øÏ´å +#ês¡T. es¡eÔ ÷q |ü+#·es¡¸ Á|üD≤[ø£
n+‘êìøÏ n+fÒ 2020-21 Hê{ÏøÏ á
ô|≥Tºã&ÉT\qT yÓTT‘·+Ô s¡÷. 8.54 \ø£\å
ø√≥¢≈î£ #˚sêÃ\H˚ \ø£´å +˝À Ç~ ˇø£ uÛ≤>∑+
e÷Á‘·yT˚ ! á\ø£´å + ø£qTø£ HÓsy¡ ]˚ ‘˚, >∑‘·
|ü+#·es¡¸ Á|üD≤[ø£ ø£Hêï, ô|≥Tºã&ÉT\T
eT÷&ÉT ¬s≥T¢ ô|]–q≥T¢. á ã&Ó®{Ÿ ˝À
rdüT≈£îqï eTs√ Á|ü<ë∏ q ìs¡j í T· y˚TeT+fÒ,
n+<ä T u≤≥T˝ÀqTqï eqs¡ T \ìï+{Ï ˙
ÁbÕ<∏ëq´‘ê Áø£eT+˝À e÷Á‘·y˚T Ks¡TÃ
#˚ j · ÷ \ì! $T–*q nÁbÕ<∏ ë q´
n+XÊ\ìï+{Ï ˙ , dü + ã+~∏ ‘ · sêÁwü º
Á|üuTÑÛ ‘ê«\T ‘·eTe+‘·T eqs¡T\qT ≈£L]Ã,
Á|ü‹düŒ+<äq
ÁbÕC…≈î£ \º neT\T≈£î Á|ü‘´˚ ø£ j·T+Á‘ê+>±\qT
(Special Purpose Vehicle) @sêŒ≥T
#˚ ù d+‘· e s¡ ≈ £ L , |ü ø £ ÿ q ô|{≤º \ ˙
ìs¡sí TT+#ês¡T. e÷sêZ\ qMø£sD¡ , Á|ü‘´˚ ø£
düsT¡ ≈£î s¡yêD≤ e÷sêZ\ |üP]Ô, z&Ésπ e⁄\
nqTdü+<∏ëqeTT e+{Ï |üqT\ìï+{Ïø°
øπ {≤sTT+|ü⁄qT Ç‘√~∏ø+£ >± ô|+#ês¡T. Bì
Á|üø±s¡+, e#˚Ã eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\ es¡≈L£
s√E≈£î 13 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ y˚Ts¡ ˝…q’ T |üP]Ô
#˚j÷· *‡e⁄+≥T+~.>∑‘· Äs¡T dü+e‘·‡sê\T>±
á \ø£ å ´ + s√E≈£ î π ø e\+ 4.3
øÏ˝ÀMT≥s¡T>¢ ± ñqï~.
á ã&Ó®{À¢ì $T–*q $X‚cÕ+XÊ\T
@eT+fÒ:
Á|ü j · ÷ D° ≈ £ î \‘√ eT]+‘·
kÕìïVæ ≤ ‘ê´ìï ô|+#˚ $ <Û ä + >± yê]
Á|üj÷· D≤\qT eT]+‘· düT\uÛkÑ Õ<Û´ä + #˚d÷ü Ô
nH˚ø£ düe÷#ês¡ kÕ+πø‹ø£ kÂ\uÛ≤´\qT
(bı{Ϻ dü+<˚XÊ\T e+{Ï$) ñ<Ûèä ‘·+ #˚XÊs¡T.
n˝≤π > ¬ s ’ ˝ Ò « ùdº w ü q ¢ ˝ À mdü ÿ ˝Ò ≥ s¡ T ¢ ,
Á|üj÷· D°≈î£ \ ˝≤+J\ @sêŒ≥T e+{Ï nH˚ø£
kÂø£sê´\qT ø£*Œ+#ês¡T. ¬s’˝Ò« ÄVü‰s¡
|ü<ësê∆\T, |ü]X¯óÁuÛÑ‘· e+{Ï n+XÊ\˝À
eT]+‘· HêD´‘·‘√ ≈£L&çq yÓTs¡T>∑T<ä\
23
ø√dü + , á ùde\qT <ä X ¯ \ yêØ>±
◊.ÄsY.dæ.{Ï.dæ. (Indian Railway Catering
and Tourism Corporation Limited)øÏ
ã<ä˝≤sTTkÕÔs¡T. BìøÏ ‘√&ÉT, á-πø≥]+>¥
nH˚~ eTs√ $q÷‘·ï Ä˝À#·q! dæã“+~‘√
≈£L&çq/˝Òì ˝…yÓ˝Ÿ Áø±dæ+>∑T\ìï+{Ï˙
‘=\–+∫ Á_&ç®\qT ì]à+#ê\H˚~ eT]+‘·
$_ÛqïyÓTqÆ Ä˝À#·q. Bìe\q Á|üe÷<ë\T
40 XÊ‘·+ es¡≈£L ‘·>∑TZ‘êsTT. Bìø√dü+
dü ‘ · « s¡ |ò ü * ‘ê\qT sêãfÒ º Á|ü ‘ ˚ ´ ø£
j·T+Á‘ê+>±ìï ¬s’˝…’« uÀs¡T¶˝À @sêŒ≥T
#˚XÊs¡T. @&ÉT Á|ü<Ûëq $Twüq¢qT @sêŒ≥T
#˚dæ, ˇø£ dü+#ê\≈£îì kÕúsTT n~Ûø±]
H˚‘·‘·«+˝À |üì#˚ùd≥≥T¢ ìj·T$T+#ês¡T.
á @&ç + {Ï ˝ À ˇø£ f … Æ q kÕeTs¡ ∆ ´
$ìjÓ ÷ >±ìøÏ dü + ã+~∏ + ∫q es¡ Z + ,
eTT+<äT>± Á|ü‘´˚ ø£ düsT¡ ≈£î s¡yêD≤ e÷sêZ\qT
@sêŒ≥T #˚dqæ eTs¡Tø£Då +, yê{Ï kÕeTsêú´ìï
>∑]wüº+>± m˝≤ $ìjÓ÷–+#·Tø√e#√à ˇø£
qeT÷Hê |üÁ‘êìï düeT]ŒdüTÔ+~. n+‘·s¡Z‘·
eqs¡T\qT >∑]wüº+>± $ìjÓ÷–+#·T≈£îì
kÕeTsêú´ìï m˝≤ >∑]wü+º #˚jT· e#√à Bìe\¢
‘Ó\TdüTÔ+~. n<˚$<∏ä+>± e÷¬sÿ{Ÿ Á|üD≤[ø£
es¡+Z , s¬ ˝’ «Ò s¡yêD≤ kÕeTsêú´ìï m˝≤ >∑]wü+º
#˚düTø√e#√à H˚s¡TŒ‘·T+~. Ç+ø± ÁøÏ+<ä
$e]+∫q #·s¡´\qT #˚|ü≥ºe#·TÃ:
n) düsd¡ yü TÓ qÆ <Ûsä \¡ qT Á|üø{£ +Ï #·&+É <ë«sê,
Á|üdüTÔ‘·+ πøe\+ 20 XÊ‘·+>±qTqï
ø£+f…ÆqsY ø±s√Z s¡yêD≤qT, 40-50
XÊ‘êìøÏ ô|+#·e#·TÃ. m+<äTø£+fÒ
Á|üdüTÔ‘·+ á ø£+f…ÆqsY ø±s√Z πs≥T¢
n~Ûø£+>± ñ+&É≥+ e\¢, s¡yêD≤
neø±XÊ\T s√&ÉT¶ e÷sêZìøÏ ‘·s¡*
yÓfió¯ HÔ êïsTT.
Ä) ∫qï kÕúsTT˝À ñ+&˚ Ç+{Ï kÕe÷q¢qT
s√&ÉT¶ <ë«sê s¡yêD≤ #˚jT· &É+ H˚&TÉ n~∏ø£
Ks¡TÑ√ ≈£L&ÉT≈£îì ñqï~. Bìì ‹]–
s¬ ˝’ «Ò \T #˚|{ü ≤º*.
24
Ç) s√&É ¢ ô |’ Á≥≈£ î ÿ\ <ë«sê rdü T ¬ ø fi‚ fl
düs¡T≈£î\qT, Á≥≈£îÿ\‘√ düVü‰ ¬s’fi¯¢˝À
‘·s*¡ ùd,Ô s√&Éô¢ |’ Á{≤|òøæ ˘ s¡B› ‘·>T∑ ‘Z T· +~.
á) n<äq|ü⁄ e´j·÷\qT |üP]Ô>± edü÷\T
#˚ ù d \ø£ å ´ +‘√ s¡ y êD≤ π s ≥¢ q T
düe]+#ê*. n+‘˚ ø±<äT >∑eT´kÕúq+˝À
düs¡T≈£î\qT ~+∫q ‘·sê«‘·, ‹]–
U≤∞>± e#˚Ã y˚>q∑ ¢ Ks¡TÃqT ≈£L&É dæsú ¡
e´j·÷\˝À #˚sêÃ*.
ñ) ¬s>∑T´\sY ø£wüºeTs¡T¢>±qTqï yê´bÕs¡
dü+dü\ú T, ‘êeTT s√&ÉT¶ e÷s¡+Z ˝À #˚ùd
düs¡T≈£î s¡yêD≤qT ¬s’\T e÷sêZ\≈£î
eT[flùd,Ô sêsTTr\ìyê«*.
ã&Ó®{À¢ì ô|’q ù|s=ÿqï≥Te+{Ï
Áb˛‘ê‡Vü≤ø£ #·s¡´\qT e÷Á‘·y˚T ø±ø£,
Ç+‘·es¡≈£L dü¬s’q <äwæº ô|≥ºì s¡yêD≤
$<∏ëHêìï, eT]+‘· ùV≤‘·Tã<∏+úä #˚j÷· *.
Á|üj·÷D°≈£î\ s¡yêD≤˝À edüTÔqï s¡÷.
30,000/- yÓTT‘·+Ô qwü+º , düsT¡ ≈£î s¡yêD≤˝À
ÇdüTÔqï sêsTTrøÏ düe÷qeTe⁄‘·Tqï~.
düãs¡“Hé eT]j·TT HêHé düãs¡“Hé ¬s’fi¯¢˝À
~«rj·T ÁX‚DÏ Á|üj·÷D°≈£î\ #ÛêØ®\qT
düe]+#·øb£ ˛e&É+, <äXÊu≤›\T>± ô|s¡T>∑T‘·Tqï
Á<äy√´\“D+ ˝≤+{Ï qcÕº\‘√ eT]+‘·
ø£+–b˛sTT, ã<äT\T>± düs¡T≈£î s¡yêD≤
#ÛêØ®\qT ô|+#·&+É $TqVü‰ eTs√ e÷s¡+Z
s¬ ˝’ «Ò \≈£î ˝Òøb£ ˛sTT+~. Bì‘√ uÛ≤s¡rj·T
|ü]ÁX¯eT\≈£î Á|ü|ü+#· kÕ∆sTT˝À nH˚ø£
ˇ&ç<Tä &ÉT≈£î\T m<äTs¡j÷· ´sTT. á düeTdü´qT
|ü ] wü ÿ ]+#˚ $ <Û ä + >± á ã&Ó ® { Ÿ ˝ À
Á|üj÷· D°≈î£ \ kÂø£sê´\qT yÓTs¡T>∑T |üsT¡ dü÷,Ô
‘·–q+‘·>± #ÛêØ®\qT ô|+#·&ÜìøÏ düeTj·T+
ÄdüqïyÓTÆ+~. ùde\ HêD´‘· ô|]–‘˚
#ÛêØ®\T ø=+‘· ô|]–Hê, Á|ü»\T ô|<ä>› ±
|ü{+ºÏ #·Tø√s¡T. á neø±XÊìï s¬ ˝’ «Ò eT+Á‹
eTs√kÕ] ø√˝ÀŒj·÷s¡T. Ç|üŒ{Ïø¬ H’ ê $T–*q
|ü~ HÓ\\ ø±\+˝À, |ü~ XÊ‘·+ es¡≈L£
s¬ ˝’ «Ò eT+Á‹ #ÛêØ®\qT ô|+#·e#·TÃ. >∑‘·
dü+e‘·‡s¡+ s¬ ˝’ «Ò ã&Ó{® Ÿ ˝À Á|üø{£ +Ï ∫ ≈£L&É
neT\T≈£î H√#·Tø√ì eTs√ ìs¡j í T· +, s¬ ˝’ Ÿ
¬s>∑T´˝Ò≥Ø n<Ûë]{° @sêŒ≥T. Bìe\¢
s¡yêD≤ eT]+‘· düT\uÛeÑ Te⁄‘·T+~ ø£qTø£
yÓ+≥H˚ Bìì ˇø£ dü«‘·+Á‘· dü+düú>±
@sêŒ≥T#˚j÷· *.
eTs√ $<∏ä+>± #·÷ùdÔ, Á|üdüTÔ‘·
Á|üuTÑÛ ‘·«+ sêsTTr\˙ï øπ e\+ ù|<äesêZ\øπ
n+<ä#j ˚ T· &É+ e+{Ï nH˚ø£ düs¬ q’ Áb˛‘ê‡Vü≤ø£
#·s¡´\qT #˚|ü{Ϻ+~. |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\
˝ÀqsTT‘˚ Ç˝≤+{Ï sêsTTr\T πøe\+
dü«j·T+ ñbÕ~∏ bı+~qyê]πø #Ó+<ë*.
$T–*qyês¡+<ä]ø° yê] m+bÕ¢jT· sY‡ qT+&ç
á sêsTTr\T @<√$<Ûä+>± n+<äT‘·÷H˚
e⁄+{≤sTT. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À ≈£L&É, s¬ fi’ fl¯
ø£Hêï Hê\T>∑T s¬ ≥T¢ n~Ûø£ #ÛêØ®\T ô|≥Tº≈î£ ì
ãdüT‡\˝À yÓfifl‚ yês¡÷ ˝Òøb£ ˛˝Ò<Tä . Á>±MTD
ÁbÕ‘ê\ $<Ûë´s¡T\∆ T bÕsƒX¡ Ê\/ø£fi≤XÊ\\≈£î
yÓfi&¢̄ ÜìøÏ sêsTTr bÕdüT\THêïsTT. eTs√
ìs¡T‘ê‡Vü≤»qø£ $wüjT· y˚TeT+fÒ, 2014-
15 ˝À88.2 XÊ‘·+>±qTqï ìs¡«Vü≤D≤
Ks¡TÃ\T 2015-16 Hê{ÏøÏ 90 XÊ‘êìøÏ
ô|]>±sTT. Ç$ 2016-17 dü+e‘·‡s¡
n+‘êìøÏ 92XÊ‘·+ ø±>∑\eì n+#·Hê!
n+fÒ Ks¡ T Ã\qT ìj· T +Á‹+#· & ÜìøÏ
n+‘·s¡Z‘· eqs¡T\ düMTø£s¡D≈£î n~∏ø£
ÁbÕ<∏ëq´$Tyê«\qïe÷≥. Ä]úø£ |üì‘·q+
‘·>∑Z{≤ìøÏ ‘·–q ø±s¡D≤\THêï, n˝≤>∑ì
dü+‘· |æÔ |ü&{É ≤ìøÏ M\T ˝Ò<Tä . kÕeTsêú´ìøÏ
ÁbÕ<∏ëq´$Tdü÷,Ô n<äq|ü⁄ eqs¡T\˙ï ‘·–q
Á|ü‹|ò˝ü ≤ìï #·÷bÕ*. Bìe\¢ e <∏ë Ks¡TÃ,
n<ä q |ü ⁄ e´j· T + nH˚ $ e⁄+&É e ⁄.
ìj·T+Á‘·D≤ e´edü\ú T eT]+‘· |ü{wÏ +ºü >±
|üì #˚j÷· *.
∫es¡ > ±, Á|ü u Û Ñ T ‘· « -Áô|’ y ˚ ≥ T
uÛ≤>∑kÕ«eT´+ <ë«sê n<äq|ü⁄ eqs¡T\
düMTø£sD¡ , ˝Ò<ë s¬ ˝’ «Ò uÛ÷Ñ eTT\ neTàø£+
‘·sT¡ yêsTT 32e ù|õ˝À...
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 eTÚ*ø£ ÁbÕ<ÛëHê´\T
Á>±MTD eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\÷, Á>±MTD $<äT´Bø£sD
e#˚à Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À
Á|üuTÑÛ ‘·«+ #˚ùd Ks¡TÃ\ Á|üu≤Û e+
ã&Ó{® Ÿô|’ ñ+≥T+~. n<˚
$<Û+ä >± dü+ã+~Û‘· Ä]∆ø£
dü+e‘·‡sêìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·« Á|üD≤[ø£
m˝≤ ñ+B nH˚ $wüjT· +ô|’
ô|≥Tºã&ç<ës¡T\≈£î,
uÛ≤>∑kÕ«eTT\≈£î ˇø£ ne>±Vü≤q
ø£\T>∑T‘·T+~. 2015 @Á|æ˝Ÿ
ˇø£≥e ‘˚B Hê{ÏøÏ - 18 y˚\
542 Á>±e÷\≈£î $<äT´‘Y düs|¡ süò ê
˝Ò<Tä . Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ <˚X¯
Á|ü»\qT ñ<˚•› +∫ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷
- $T–*q Á>±e÷\≈£î yÓsTT´
s√E˝À¢ - $<äT´‘Y kÂø£s´¡ +
ø£*Œ+#·qTqï≥T¢ Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
&܈ˆ Væ≤s¡DàjYT sêjYT, ndæôd+º {Ÿ Ábıô|dò sü ,Y j·TT.|æ.á.mdt. &܈ˆ nì˝Ÿ ≈£îe÷sY, Ábıô|dò sü ,Y ôV≤#Y.ˇ.&ç., j·TT.|æ.á.mdt.
&܈ˆ Á|üd÷ü + ~«y˚~, d”ìj·TsY nk˛dæjT˚ {Ÿ Ábıô|dò sü ,Y j·TT.|æ.á.mdt.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
ÄeX¯´ø£ $<Ûëq+
¡
2014 ˝À 3.4 XÊ‘·+>± ñqï n+‘·sê®rj·T 2016-17 Á|üD≤[ø£ :
Ä]∆ø£ eè~∆sπ ≥T 2015 ˝À 3.1 XÊ‘êìøÏ e#˚à Ä]∆ø£ dü+e‘·‡sêìøÏ <˚X+¯ ˝À
‘·–qZ H˚|<ü ´äÛ +˝À uÛ≤s¡‘· <˚X¯ Ä]∆ø£ eè~∆sπ ≥T e´j·T+ m˝≤ ñ+≥T+B nH˚~ ã&Ó{® Ÿ <ë«sê
<ë<ë|ü⁄ 7XÊ‘·+ y˚Ts¡ dæsú +¡ >± ô|s¡T>∑T‘√+~. eTq≈£î ‘Ó\TdüT+Ô ~. e#˚à Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À
2014-15 e÷~]>±H˚ 2015-16˝À Á|üuTÑÛ ‘·«+ #˚ùd Ks¡TÃ\ Á|üu≤Û e+ ã&Ó{® Ÿô|’
≈£L&Ü <˚X¯ Ä]∆ø±_Ûe~∆ dæsú y¡ TÓ qÆ ô|s¡T>∑T<ä\ ñ+≥T+~. n<˚ $<Û+ä >± dü+ã+~Û‘· Ä]∆ø£
qyÓ÷<äT #˚d+æ ~. <˚oj·T ñ‘·Œ‘·T\Ô n+&É‘√ dü+e‘·‡sêìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·« Á|üD≤[ø£ m˝≤ ñ+B
yÓTT‘·Ô+ MT<ä <˚XÊ_Ûe~∆ kÕqT≈£L\+>± nH˚ $wü j · T +ô|’ ô|≥Tº ã &ç < ës¡ T \≈£ î ,
ñ+~. uÛ ≤ >∑ k Õ«eTT\≈£ î ˇø£ ne>±Vü ≤ q
#ê˝≤ eT+~ Ä•+∫q≥T¢ > ±H˚ ø£\T>∑T‘·T+~. <˚XÊ_Ûe~∆ø,° <˚X¯ |ü⁄s√>∑‹ø°
2016-17 yê]¸ø£ ã&Ó{® Ÿ ˝À ‘=$Tà~ Á|ü<ëÛ q
Ç{°e\ Á|üø{£ +Ï ∫q ã&Ó{® Ÿ Á|üD≤[ø£ eT+∫
Áb˛‘ê‡Vü≤ø£+>±H˚ ñ+~. e´ekÕj·T+, n+XÊ\qT bı+<äT|ü]#ês¡T.
S e´ekÕj·T+, s ¬ ‘’ T· \ dü+øπ eå T+
Á>±MTD s¡+>∑+, kÕe÷õø£ s¡+>∑+, eTÚ*ø£
S Á>±MTD ñbÕ~Û, eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\≈£î
dü<äTbÕj·÷\ s¡+>∑+, ñbÕ~Û ø£\Œq,
u≤´+≈£ î \≈£ î Ä]∆ ø £ #˚ j · T ÷‘· e+{Ï ÁbÕ<Ûëq´‘· Çdü÷Ô Á>±MTD s¡+>∑+
ÁbÕ<Ûëq´‘ê n+XÊ\≈£î πø{≤sTT+|ü⁄\T S Äs√>∑´ |ü]s¡øD å£ ‘√ düV‰ü kÕe÷õø£
ô|+#·&+É ô|’ <ä wæº ô|{Ï+º ~. >∑‘+· ˝À Ç∫Ãq s¡+>∑+
Vü‰MT\qT H˚s¡y˚s¡Ã&É+‘√ bÕ≥T eTÚ*ø£ S $<ä´, HÓ| ’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆
dü<Tä bÕj·÷\ ø£\Œq≈£î ô|<ä|› ≥” y˚j÷· \H˚ S eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\÷, ô|≥Tºã&ç
Ä˝À#·q‘√ düeT÷\ e÷s¡TŒ\ ø√dü+ ø£ wæ S Ä]∆ø£ s¡+>∑+˝À dü+düÿs¡D\T
#˚dTü HÔ êïeTqï $wüjT· + ‘Ó*j·TCÒjT· &ÜìøÏ S |ü ] bÕ\q, yê´bÕsêìøÏ nqTyÓ ’ q
uÛ ≤ s¡ ‘ · Á|ü u Û Ñ T ‘· « + dü Œ wü º y Ó T Æ q #· s ¡ ´ \T yê‘êes¡D+
rdüT≈£î+{À+~. S Ä]∆ø£ Áø£eT•ø£D å
S |üqTï $~Û+|ü⁄˝À dü+düÿs¡D\T
25
eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ s¡+>∑+ bÕÁ‘· : nsTT‘˚ á s¡+>∑+˝À e#˚à ◊<˚fifl¯ ˝À ˇø£ düT+ø£+ (infrastructure cess) $~Û+#ê*.
@ Ä]∆ø£ e´edüú |ü⁄s√>∑‹¬ø’Hê, Á{Ï*j·THé &Ü\s¡¢ es¡≈£L ô|≥Tºã&ÉT\ á düT+ø£+ #Ó*+¢ #·&ÜìøÏ - m≥Te+{Ï ôddt
n_Ûe~∆ ø¬ H’ ê eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ s¡+>∑+ neø±X¯+ ñ+~. ø±>± Ç+<äT˝À dü>∑+ Á¬ø&ç{Ÿ ñ+&É<Tä . n˝≤π> - Ç‘·s¡ |üqTï\
yÓqTïeTTø£ ˝≤+{Ï~. nyÓ÷]ø± 42e Á|üsTTy˚≥T s¡+>∑+ qT+∫ ô|≥Tºã&ÉT\T ÁøÏ&ç{Ÿ ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–+#·≈£L&É<äT. á
n<Û´ä ≈£îå &ÉT $*j·T+ C… øÏ+¢ ≥Hé ˇø£kÕ] #Ó|Œæ q sêe\dæñ+~. n+<äTe\¢ á ã&Ó{® Ÿ yê]øÏ $<Ûëq+ - LPG, CNG, m\ÁøÏøº ˘ yêVü≤Hê\
Á|üø±s¡+ - ªªdüe÷q neø±XÊ\T, Ä]∆ø£ m+‘√ ø° \ ø£ y Ó T Æ q ~. n<ä q |ü ⁄ |ü q Tï $ìjÓ÷>±ìï Áb˛‘·‡Væ≤düT+Ô ~.
kÕ~Ûø±s¡‘· - s¬ +&É÷ - HÓ‹’ ø£+>± düs¬ q’ y˚. sêsTTr\T, e&û¶ sêsTTr\T ø£*Œ+#·&+É <ë«sê $<äT´‘·TÔ, Ç+<Ûäq s¡+>∑+ :
n˝≤π> Ä]∆ø£ e´eVü‰s¡yT˚ . m+<äTø£+fÒ - >∑Vü≤ìsêàD s¡+>±ìï |ü⁄qs¡T<ä]∆ +#ê*.
<˚X+¯ ˝À @ |ü]ÁX¯eT @sêŒ≥T¬øH’ ê
$eø£å / |üøbå£ Õ‘·+, ù|<ä]ø£+, ne÷j·Tø£‘«· + s¡Vü≤<ës¡T\ s¡+>∑+ : $<äT´‘·T,Ô Ç+<Ûqä + s¬ +&É÷ ≈£L&Ü ÁbÕ<Û$ä Tø£
yÓTT<ä˝q’… $ n_Ûe~∆ì n&ÉT≈¶ î£ +{≤sTT. ø±>± s¡V≤ü <ës¡T\ s¡+>±ìøÏ yÓTT‘·+Ô 97 eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ ÁøÏ+<äøπ ekÕÔsTT. M{Ïì
- $<ä´, eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T, XÊÁdüÔ, y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T πø{≤sTT+#ês¡T. m+‘·e÷Á‘·+ $düà]+#·˝eÒ TT. >∑‘· s¬ +&ÉT
kÕ+π ø ‹ø£ |ü ] XÀ<Û ä q ˝À¢ ô|≥Tº ã &ç -
Á|üuÛÑT‘·«+ 55 y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT <äXÊu≤›\˝À Á|üuTÑÛ ‘·«+ u§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ô˝À -
n_Û e ~∆ ì ô|+bı+~kÕÔ s TT. n˝≤π > øπ {≤sTT+#·>± - uÛ≤s¡‘· C≤rj·T s¡V≤ü <ës¡T\ n‘·´~Ûø£ ô|s¡T>∑T<ä\ kÕ~Û+∫q≥T¢ ã&Ó®{Ÿ
eTq+<ä]ø° - eT]ìï eT+∫ ñ<√´>±\ kÕ~Ûø±s¡ dü+düú (mHé.ôV≤#Y.m.◊.) 15 y˚\ ù|s=ÿ+~. n<˚ $<Û+ä >± n‘·´~Ûø£ kÕeTs¡´∆ +‘√
ø£\Œq≈£L - ø=‘·Ô dü+|ü<\ä n_Ûe~∆ø° - ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ y˚Ts¡ |üqTï ˝Òì u≤+&Éq¢ T $<äT´‘Y ñ‘·Œ‹Ô, $<äT´‘Y düs¡|òüsê˝…’qT¢
neø±X¯+ ñ+≥T+~.μμ C≤Ø#˚ d ü T ø√e#· T Ã. M{Ï ˝ À - Á>±MTD >∑D˙j·T+>± ô|s¡>∑&É+‘√ bÕ≥T-LED
Ç~ Á|üdTü ‘Ô · uÛ≤s¡rj·T |ü]dæ‘ú T· \≈£î
s¡V≤ü <ës¡T\≈£î Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ Á>±eT dü&øÉ ˘ ã\T“\ düs|¡ süò ê ≈£L&Ü yÓTs¡T>¬ +’ ~.
≈£L&Ü e]ÔdüTÔ+~. m+<äTø£+fÒ eTÚ*ø£ jÓ÷»q (|æ.myéT.õ.mdt.yÓ.’ ) ÁøÏ+<ä 27 y˚\ Á>±MTD $<äT´Bø£s¡D,
dü<Tä bÕj·÷\T Ç+ø± ‘·–q+‘· ÁbÕ<Ûëq´+ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T øπ {≤sTT+#ês¡T. eTÚ*ø£ |ü⁄q]«ìjÓ÷>∑ Ç+<Ûäq+ :
dü+‘·]+#·Tø√˝Ò<äT ø±ã{Ϻ. ø±˙ düMT|ü dü<Tä bÕj·÷\ s¡+>±ìøÏ düT\Te⁄>± ì<ÛTä \T
2015 @Á|æ˝Ÿ ˇø£≥e ‘˚B Hê{ÏøÏ
uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À eTTK´+>± Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢
eT+ps¡T #˚jT· &ÜìøÏ M\T>± - ø=‘·Ô Á¬ø&ç{Ÿ
- 18 y˚\ 542 Á>±e÷\≈£î $<äT´‘Y düs|¡ süò ê
Bì ÁbÕeTTK´‘·qT - >∑eTì+#·e#·TÃ. e#˚Ã πs{Ï+>¥ $<ÛëHêìï n_Ûe~∆ #˚j·Te\dæ
˝Ò<Tä . Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ <˚X¯ Á|ü»\qT ñ<˚•› +∫
Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ ñ+~.
e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ - $T–*q Á>±e÷\≈£î yÓsTT´
s¡+>∑+ bÕÁ‘·qT m+‘· e÷Á‘·+ ‘·≈î£ ÿe #˚dæ 2016-17 Ä]∆ø£ dü+e‘·‡sêìøÏ s√E˝À¢ - $<äT´‘Y kÂø£s´¡ + ø£*Œ+#·qTqï≥T¢
#·÷&É˝ÒeTT. m+<äTø£+fÒ - e#˚à Ä]∆ø£ <ë<ë|ü⁄ 10 y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡¢ y˚Ts¡ s¡V≤ü <ës¡T\T Á|üø{£ +Ï #ês¡T. 2018 y˚T Hê{ÏøÏ e+<ä XÊ‘·+
dü+e‘·‡s¡+ ã&Ó{® Ÿ ˝À s¬ ˝’ «Ò \T, s¡V≤ü <ës¡T\T
ì]à+#ê\ì Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫+~. Á>±MTD $<äT´Bø£s¡Dô|’ Á|üuÛÑT‘·«+ <äwæº
Ç‘·s¡ eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ s¡+>±\T s¡Vü≤<ës¡T\ô|’ Á|üj·÷D°≈£î\ sêø£b˛ø£\ ô|{Ï+º ~. Ç+<äTø√dü+ BHé <äj÷· fiŸ Á>±MTD
nìï+{Ïø° ø£*|æ - yÓTT‘·+Ô 2 \ø£\å 21 ìj·T+Á‘·D ø√dü+ yÓ÷{≤s¡T yêVü≤Hê\ #·≥º $<äT´Bø£s¡DY jÓ÷»q (DDGVY) ÁøÏ+<ä,
y˚ \ ø√≥¢ s¡ ÷ bÕj· T \ y˚ T s¡ Ä]∆ ø £dües¡D nq+‘·s+¡ ˇø£ ø=‘·Ô dü+düÿs¡DqT düeTÁ>∑ $<äT´‘Y n_Ûe~∆ |ü<øäÛ +£ (DPDS)
øπ {≤sTT+|ü⁄\T #˚XÊs¡T. @ s¡+>∑+ n_Ûe~∆rdüT≈£îsêe\dæñ+~. $$<Ûä e÷sêZ\ eT<Û´ä øÏ+<ä m≈£îÿe yÓTT‘·+Ô ˝À ì<ÛTä \T düMTø£]kÕÔsT¡ .
#Ó+<ë\Hêï ÁbÕ<Û$ä Tø£ eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\T
ùde\ ìs¡«Vü≤D≈£î düeTs¡y∆ TÓ qÆ , düTs¡ø‘åÏ y· TÓ qÆ Bìe\¢ $<äT´‘Y &çe÷+&é ô|s¡T>∑T‘·T+~.
‘·|Œü ìdü] - n+<äTe\¢ nìï s¡+>±˝À¢ - ìã+<Ûqä \‘√ - á dües¡D bÕ]ÁXÊ$Tø£ $ìjÓ÷>∑+ ô|s¡T>∑T‘·T+~. ‘·<ë«sê $<äT´‘Y
eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ bÕÁ‘· nìyês¡´+. y˚‘·Ô\qT Áb˛‘·‡Væ≤düTÔ+~. ∫qï ô|Á{À\T ñ‘·Œ‹Ô ø£+ô|˙\ kÕeTs¡´∆ + ô|s¡T>∑T‘·T+~.
uÛÖ‹ø£ eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ ø√dü+ ø±s¡T,¢ LPG ø±s¡T¢, CNG ø±s¡¢ ô|’ ˇø£ XÊ‘·+ e+<ä XÊ‘·+ Á>±MTD $<äT´Bø£s¡D \ø£å´
ã&Ó®{Ÿ : - ìØí‘· kÕeTs¡´∆ + >∑\ &ûõ˝Ÿ ø±s¡¢ ô|’ 2.5 kÕ<Ûqä ø√dü+ - BHé <äj÷· fiŸ ñbÕ<Ûë´j·T
dü÷ú\ C≤rjÓ÷‘·Œ‹Ô (GDP)˝À XÊ‘·+ - ô|<ä› Ç+»qT kÕeTs¡∆´+ >∑\ Á>±yéT CÀ´‹ jÓ÷»q≈£L, n˝≤π> düeTÁ>∑
düTe÷s¡T 10 XÊ‘·+ ÇHéÁbòÕ (INFRA) yêVü≤Hê\T, k˛ŒsY‡º j·TT{Ï*{° yêVü≤Hê\T $<äT´‘Y n_Ûe~› |ü<øäÛ ±ìø° - 8 y˚\ 5e+<ä\
ôdø±ºs˝Y Àì ìsêàD s¡+>∑+ qT+&˚ ek˛Ô+~. (SUV)\ ô|’ 4XÊ‘·+ eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ ø√≥¢ s¡ ÷ bÕj· T \T π ø {≤sTT+#ês¡ T .

26 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã

|ü ⁄ q]«ìjÓ ÷ >∑ Ç+<Û ä H êìøÏ ã&Ó ® { Ÿ ˝ À
‘·sT¡ >∑T<ä\ ô|’ $TqVü‰sTT+|ü⁄ \_Û+#·&+É ‘√
- <ëì Á|üuÛ≤e+ e\¢ - |üeq $<äT´‘Y
#êØ®\T - eTTK´+>± 2017 e÷]à ‘·sê«‘·
HÓ\ø=˝ÒŒ ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î ô|s¡T>∑T‘êsTT.
nDT$<äT´‘·TÔ:
sêqTqï 15-20 dü+e‘·‡sê\˝À
uÛ≤s¡‘Y ˝À nDT $<äT´‘·TÔ kÕeTsê∆´ìï
ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ \øå±´ìï ìs¡sí TT+#ês¡T.
Vü≤]‘· $<äT´‘Y Áb˛‘ê‡Vü‰ìøÏ á #·s´¡ ˇø£
eTT+<ä&TÉ >∑T>± |üì#˚dTü +Ô ~. n˝≤π> <Û√]j·T+
|ü⁄wüÿ\+>± ñqï uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À - Ç~ ˇø£
dæsú y¡ TÓ qÆ $<äT´‘Y ñ‘·Œ‹ÔøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.
dü«#·Ûä Ç+<Ûäq düT+ø£+ :
u§>∑TZô|’ $~Û+∫q ªªdü«#·ÛÃÇ+<Ûäq
düT+ø£+ / Clean Energy Cessμμ ≈£î
n<äq+>± - *π>ïÌ {Ÿ, |”{Ÿ (Peat) ô|’ á
ôddtqT ªª dü«#·ÃÛ |¤ sü ê´es¡D düT+ø£+ / Clean
Environment Cessμμ >± ù|s¡T e÷]Ã
- ≥qTï≈£î s¬ +&ÉT e+<ä\ s¡÷bÕj·T\ qT+∫
Hê\T>∑T e+<ä\ s¡÷bÕj·T\≈£î ô|+#ês¡T.
Bìe\¢ u§>∑TZ Ä<Ûë]‘· $<äT´‘Y bÕ¢+≥¢
$düsÔ D¡ ‘·–Z Á|ü‘ê´e÷ïj·T Ç+<Ûqä eqs¡T\
$düsÔ D¡ ≈£î Áb˛‘ê‡Vü≤+ \_ÛdTü +Ô ~.
#·eTTs¡T, düVü≤» yêj·TTe⁄ s¡+>∑+ :
düeTTÁ<ä >∑s¡“¤+ qT+N, ˝À‘Ó’q
»\eqs¡T\ qT+N #·eTTs¡T, düV≤ü » yêj·TTe⁄
yÓ*øÏr‘· neø±XÊ\qT ô|+bı+~+#˚+<äT≈£î
- nH˚«wüDqT Áb˛‘·‡Væ≤düTHÔ êïs¡T. Bìe\¢
<˚oj·T+>± #·eTTs¡T, düV≤ü »yêj·TTe⁄ ñ‘·Œ‹ÔøÏ
m≈£îÿeeT+~ ñ‘ê‡Vü≤+ #·÷|ædüTÔHêïs¡T.
‘·<ë«sê Ä]∆ø£ e´edüú ô|’ ~>∑TeT‹ uÛ≤s¡+
‘·>T∑ ‘Z T· +~. <˚oj·T #·eTTs¡T, düV≤ü »yêj·TTe⁄
eqs¡T\≈£î b˛{° <Ûsä \¡ T \_ÛkÕÔsTT.
Á|üuÛÑT‘·«, Á|üsTTy˚≥T uÛ≤>∑kÕ«eT´+
(|”.|”.|”.) :
Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® Ÿ ˝À Á|üuTÑÛ ‘·«, Á|üsTTy˚≥T
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ˇø£ eTTK´yÓTÆq uÛÑ÷$Tø£
b˛wædüTÔqï~. Á|üsTTy˚≥T e´≈£îÔ\T ˝Ò<ë
dü+dü\ú qT+∫ ô|≥Tºã&ÉT\÷, n˝≤π> yê]
HÓ|’ ⁄ü D´+ ≈£L&Ü, uÛ≤Ø eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\
ÁbÕC…≈î£ \º dü‘«· s¡ n_Ûe~∆øÏ <√Vü≤<ä|&ü ‘É êsTT.
Á|üsTTy˚≥T s¡+>∑ ô|≥Tºã&ÉT\T #·eø£>±q÷,
n‘·´+‘· düeTs¡e∆ +‘·+>±q÷ n+<äTu≤≥T˝À
ñ+&É&+É ‘√ - |”.|”.|”.$<Ûëq+ e\¢ Ä]∆ø£
uÛ≤s¡+ ≈£L&Ü ‘·>T∑ ‘Z T· +~. |”.|”.|”.$<Ûëq+
Ç+ø± ÁbÕs¡+uÛÑ kÕúsTT ˝ÀH˚ ñ+&É&+É e\¢
- á $<Û ë Hêìï eT]+‘· nqTe⁄>±,
dü+Á|ü~+|ü⁄\≈£î jÓ÷>∑´+>± #˚ùd+<äT≈£î
uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ #·s¡´\qT y˚>∑e+‘·+
#˚k˛Ô+~.
|”.|”.|”.\qT #Ó’‘·q´ |ü]#˚+<äT≈£î
#·s¡´\T :
* 2016-17 ˝À Á|üC≤ $ìjÓ÷>∑+
($yê<ë\ rsêàq+) _\T¢ Á|üyX˚ ô¯ |{≤º*
* |” . |” . |” . sêsTTr\ ˇ|ü Œ +<ä + ,
dü+Á|ü~+|ü⁄\≈£î e÷s¡<Z sä Ù¡ ø£ dü÷Á‘ê\T
ñ+&Ü*.
* eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î ø=‘·Ô
|üs|¡ ‹ü Á|üe÷D $<ÛëHêìï Á|üyX˚ ô¯ |{≤º*
(|”.|”.|”.$<ÛëHêìï |üØøÏå+∫, #Ó’‘·q´
|ü]#˚+<äT≈£î øπ \ÿsY ø£$T{° düeT]Œ+∫q
ìy˚~ø£˝À á #·s´¡ \T ≈£L&Ü ñHêïsTT)
>∑‘+· ˝À düeT]Œ+∫q _&é‡ ˝À ù|s=ÿqï
Ä#· s ¡ D jÓ ÷ >∑ ´ +ø±ì #êØ® \
ø±s¡ D +>±q÷, Bs¡ È ø ±\+>±
ø=qkÕ>∑T‘·Tqï eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\
ÁbÕC…≈£îº\ ø±s¡D+>±q÷ qwüºb˛sTTq
$<äT´‘Y ñ‘·Œ‹Ô dü+düú\≈£î Á|üdüTÔ‘·
|” . |” . |” . ø±+Á{≤≈£ î º \ Á|ü ‹ bÕ~‘·
e÷s¡Z<äs¡Ùø£ dü÷Á‘ê\T kÕqT≈£L\+>±
ñHêïsTT.
* eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\T, $<äT´‘Y s¡+>±\
n_Ûe ~∆ øÏ eT]+‘·>± Ks¡Tà #˚ùd+<äT≈£î
Á|üuÛÑT‘·«+ 31 y˚\ 3 e+<ä\ ø√≥¢
s¡ ÷ bÕj· T \ y˚ T s¡ n<ä q |ü ⁄ Ä]∆ ø £
dü V ü ‰ j· T + dü e T≈£ L s¡ T Ãø√e&ÜìøÏ
nqTeT‹ìdü T Ô + ~. 2016-17 ˝À
u≤+&é‡ <ë«sê á ì<ÛTä \qT - NHAI,
PFC, REC, IREDA, NABARD
‘√ bÕ≥T <˚oj·T »\kÕ~Ûø±s¡ dü+dü\ú ≈£î
nqTeT‹ìkÕÔsT¡ .
$yê<ë\ rsêàq+ :
Á|ü‘´˚ ø£+>± $yê<ë\ rsêàq+ e+{Ï
Hê´j·T |ü]~Û ˝À #·s´¡ \qT Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® Ÿ˝À
Á|üyX˚ ô¯ |{≤º\ì dü÷∫+#ês¡T. |”.|”.|”.‘·sV¡ ‰ü
ÁbÕC…≈£îº˝À¢ |òæsê´<äT\ |ü]cÕÿs¡ $<Ûëq+
eT]+‘· ÄyÓ÷<äj÷Ó >∑´+>±, bÕs¡<sä Ù¡ ø£+>±,
y˚ > ∑ + >± |ü ì #˚ ù d+<ä T ≈£ î Ç~ <√Vü ≤ <ä
|ü&TÉ ‘·T+~.
$<˚o Á|ü‘·´ø£å ô|≥Tºã&ÉT\ $<ÛëHê\T:
$<˚o Á|ü‘´· ø£å ô|≥Tºã&ÉT\T (FDI)\
$<ÛëHê\˝À ≈£L&Ü e÷s¡TŒ\T #˚j·÷\ì
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ÄVü‰s¡ |ü<ësê∆\ Áb˛ôddæ+>¥,
ÄVü‰s¡ |ü<ësê∆\T ì\« #˚ùd |ü]ÁX¯eT˝À¢ e+<ä
XÊ‘· + $<˚ o Á|ü ‘ · ´ ø£ å ô|≥Tº ã &É T \qT
nqTeT‹kÕÔsT¡ . Bìe\¢ Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ #·eø£>±
ô|≥Tºã&ç \_Û+#·&+É ‘√ bÕ≥T Çã“+<äT\T
‘·≈î£ ÿe>± ñ+{≤sTT. uÛ≤s¡‘· Ä]∆ø£ e´edü˝ú À
ô|≥Tºã&ç ô|≥º&ÜìøÏ ÄdüøÏÔ #·÷ù| $<˚o
ô|≥Tºã&ç<ës¡T\qT ≈£L&Ü Ç~ Äø£]¸dTü +Ô ~.
e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À eTÚ*ø£
dü<äTbÕj·÷\T :
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À <ä>sZ∑ ¡ <ä>sZ∑ ¡ 50 XÊ‘·+
es¡≈L£ Á|ü»\T eT‘·‡´ |ü]ÁX¯eT, ñ<ë´qeq
kÕ>∑T‘√ düVü‰ e´ekÕj·T s¡+>∑+ ô|’H˚
Ä<Û ë s¡ | ü & ç ñbÕ~Û bı+<ä T ‘· T Hêïs¡ T .
e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À n_Ûe~∆øÏ yÓTs¡T>∑T
|üs¡#·e\dæq eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T á
$<Û+ä >± ñHêïsTT.
* ÄVü‰s¡ uÛÁÑ <ä‘· ø√dü+ >√<ëeTT\q÷, o‘·\
–&ɶ+>∑T\ eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\q÷
yÓTs¡T>∑T|üs#¡ ê*.
27
* ñ‘êŒ<äø‘£ q· T ô|+bı+~+#˚+<äT≈£î Je
dü+ã+<Ûä ms¡Te⁄\qT ùdø£]+#ê*.
* uÛ÷Ñ >∑s“¡ ¤ »˝≤\ yê&Éø±ìï ‘·–+Z #˚+<äT≈£î
dæsú y¡ TÓ qÆ eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\qT n_Ûe~∆
#˚j÷· *.
* kÕ>∑T˝À ˝Òì bı˝≤\qT n_Ûe~∆
#˚ùd+<äT≈£î M\T>± - kÕ>∑T˙{Ï e´edü˝ú À
eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\qT yÓTs¡T>∑T |üs#¡ ê*.
* s¬ ‘’ T· \T H˚sT¡ >± ø=qT>√\T #˚jT· &ÜìøÏ
M\T>± eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ $esê\qT
n+‘·sê®\+ ˝À n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*.
* ms¡Te⁄\ sêsTTr q>∑<Tä Á|üj÷Ó »Hêìï
H˚sT¡ >± s¬ ‘’ T· \ U≤‘ê˝À »eT #˚j÷· \ì
á ã&Ó{® Ÿ ˝À Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
Á>±MTD s¡+>∑+˝À eTÚ*ø£
dü<äTbÕj·÷\T :
uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ ˝Àì yÓTT‘·+Ô »HêuÛ≤ ˝À
72.2 XÊ‘·+ Á>±MTD Á|ü»˝Ò ñHêïs¡T.
nsTTHê nH˚ø£ eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\T yê]øÏ
n+<ä T u≤≥T˝À ˝Ò e ⁄. m+<ä T ø£ + fÒ -
Ç≥Te+{Ï eTÚ*ø£ dü < ä T bÕj· ÷ \T
ì]à+#· T ≈£ î ì, ìs¡ « Væ ≤ +#· T ø√&ÜìøÏ
nedüsy¡ TÓ qÆ Ä]∆ø£ yÓdTü \Tu≤≥T yê]øÏ ˝Ò<Tä .
n<˚ |ü≥Dº ≤˝À¢ nsTT‘˚ - »HêuÛ≤ kÕ+Á<ä‘·
m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. yê]˝À nø£så êdüT´\T
≈£L&Ü m≈£îÿe>± ñ+{≤s¡T. nsTT‘˚ Á>±eT
|ü+#êsTTr\T Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä]∆ø£+>±q÷,
ìs¡«Vü≤D |üs¡+>±q÷ kÕ~Ûø±s¡‘· ø£*–
ñHêïsTT.
* XÊ´yéT Á|ükÕ<é eTTKØ® Á>±MTD, |ü≥Dº
$TwüHé øÏ+<ä eT÷&ÉT e+<ä\ Á>±MTD
|ü≥Dº ø£d¢ sºü ¢¡ qT n_Ûe~∆ #˚XÊs¡T.
* 2018 y˚T HÓ\ ˇø£≥e ‘˚B Hê{ÏøÏ
e+<ä XÊ‘·+ Á>±e÷\qT $<äT´Bø£]kÕÔsT¡ .
* e#˚à eT÷&˚fi¯fl˝À 6 ø√≥¢ eT+~ì
n<äq+>± ˇø£ ø=‘·Ô &çõ≥˝Ÿ nø£så êdü´‘ê
28
$TwüHé (DISHA) |ü]~Û˝ÀøÏ ‘ÓkÕÔsT¡ . ø£\Œq≈£L nedüs¡yÓTÆq ô|≥Tºã&ÉT\ô|’
* øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·« Ä]∆ø£ düV≤ü ø±s¡+‘√ neT\T
Á|üuÛÑT‘·« ∫‘·ÔX¯ó~›ì á ã&Ó®{Ÿ ‘˚≥‘Ó\¢+
#˚k˛Ô+~. ìC≤ìøÏ Á|üuÛÑT‘·« e´j·T+
#˚ùd |ü<øäÛ ±\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· ÁbÕ‹|ü~ø£q
πø{≤sTT+|ü⁄\T #˚dæ - e\dü\T ˝Òì ô|+#·&É+, ø=‘·Ô>± eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\
Á>±e÷\≈£î ãVüQeT‘·T\T ÇkÕÔsT¡ . ø√dü+ ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+#·&+É , |ü{wÏ yºü TÓ qÆ ,
eT]+‘· bÕs¡<sä Ù¡ ø£yTÓ qÆ |”.|”.|”.$<ÛëHê\≈£î
>∑‘+· ˝À mqï&É÷ ˝Òì $<Û+ä >± uÛ≤s¡‘·
X¯+≈£îkÕú|qü \T #˚jT· &É+ e+{Ï #·s´¡ \ <ë«sê
<˚X+¯ ˝À Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ Á>±yéT dü&øÉ ˘ jÓ÷»q
(PMGSY) neT˝Ö‘√+~. düs¬ q’ ì<ÛTä \T - C≤rj·T, n+‘·sê®rj·T ô|≥Tºã&ç<ës¡T\T
˝ÒeHÓ‹qÔ ø°\ø£ düyêfi¯flqT |ü]wüÿ]+#·&+É ˝À
düeT≈£Ls¡Ãì ø±s¡D+>± >∑‘+· ˝À á |ü<øäÛ +£
Á|üuÛÑT‘·«+ ∫‘·ÔX¯ó~∆‘√ ñ+<äqï $wüj·T+
nH˚ø£ Çã“+<äT\≈£î >∑Ts¬ +’ ~. 2012-13 ˝À
8 y˚\ 885 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T øπ {≤sTT+#·>±, ‘Ó\Tk˛Ô+~.
2013-14 ˝À 9 y˚\ 805 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Á|üC≤<ÛHä êìï Bs¡øÈ ±*ø£ Á|üj÷Ó »Hê\
ø√dü+ yÓ∫Ã+#·&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ dæ<ä∆+>±
e÷Á‘·y˚T πø{≤sTT+#ês¡T. >∑‘· ¬s+&˚fi¯¢˝À
Á|üuTÑÛ ‘·«+ á øπ {≤sTT+|ü⁄\qT >∑D˙j·T+>± ñ+<äqï $wüjT· + á ã&Ó{® Ÿ $X‚w¢ Dü <ë«sê
eTq≈£î ns¡e∆ TÚ‘√+~. n+<äTe˝Ò¢ - eTÚ*ø£
ô|+∫+~. Á|ü d ü T Ô ‘ · + 2016-17 ˝À
Ç+<äTø√dü+ 19 y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT dü < ä T bÕj· ÷ ˝À¢ ô|≥Tº ã &É T \ <ë«sê
øπ {≤sTT+#ês¡T. sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘ê«\ yê{≤‘√ Ä]∆ ø ±_Û e ~∆ kÕ~Û + #ê\ì Á|ü u Û Ñ T ‘· « +
ø£*dæ 2016-17 ˝À á |ü<øäÛ ±ìøÏ <ë<ë|ü⁄ ìs¡ í s TT+∫+~. $<Û ë q ìs¡ í j · ÷ \qT
27 y˚ \ ø√≥¢ s¡ ÷ bÕj· T \T Ks¡ T à yÓTs¡T>∑T|üs#¡ &· +É <ë«sê - |ü≥Dº ÁbÕ+‘·
eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\‘√ bÕ≥T - Á>±MTD
#˚jT· qTHêïs¡T. eTT+<äT>± ìs¡sí TT+#·T≈£îqï
Á|üø±s¡+ á ø±s¡´Áø£eT \øå±´ìï 2021 ˝À ÁbÕ+‘· eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\qT ≈£L&Ü
|üP]Ô#j ˚ T· e\dæ ñ+&É>± - Bìï eT]+‘· yÓTs¡T>∑T|üs#¡ &· ÜìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·«+ kÕqT≈£L\+>±
eTT+<äT≈£î rdüT≈£î e∫à 2019 ˝ÀH˚ \øå±´ìï ñ+<äqï $wüj÷· ìï ≈£L&Ü á ã&Ó{® Ÿ eTq≈£î
düŒwüº+ #˚k˛Ô+~. >∑‘·+˝À mH√ï eTÚ*ø£
#˚sT¡ ø√yê\qï~ Ç|üŒ{Ï <Û´˚ j·T+. Ç+<äTø√dü+
2 \ø£\å 23 y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡¢ s¡V≤ü <ës¡T\qT dü<Tä bÕj·÷\ ÁbÕC…≈î£ \º T yÓ\T>∑T #·÷&É˝<Ò Tä .
ì]à+#·&É+ <ë«sê - $T–*q 65 y˚\ ˝Ò<ë Á|üsTTy˚≥T ì<ÛTä \ ø=s¡‘· e\¢ eT<Û´ä ˝À
ÄyêkÕ\qT nqTdü+<Ûëì+#·e\dæ ñ+~. Ä–b˛j· ÷ sTT. eTÚ*ø£ dü < ä T bÕj· ÷ \
n<˚$<Û+ä >± 2011-14 ø±\+˝À s√E≈£î ô|≥Tº ã &É T \ ø√dü + á ã&Ó ® { Ÿ ≈£ L &Ü
dü s êdü ] 73.5 øÏ ˝ ÀMT≥s¡ T ¢ >± ñqï Á|üsTTy˚≥T s¡+>∑ dü+düú\ <ë«sê ˇ‹Ô&çì
s¡V≤ü <ës¡T\ ìsêàD kÕeTsê∆´ìï >∑D˙j·T+>± ô|+∫+~. <ë<ë|ü ⁄ nìï n+XÊ\q÷
ô|+∫ - Á|üdTü ‘Ô +· s√E≈£î e+<ä øÏ˝ÀMT≥s¡¢Á|ükÕÔ$+∫q á ã&Ó{® Ÿ qT ˇø£ düs«¡ ‘√eTTK
#=|ü⁄Œq s¡V≤ü <ës¡T\T ì]àdüTHÔ êïeTT. ã&Ó ® { Ÿ > ± ù|s=ÿqe#· T Ã. ¬ s ’ ‘ · T \
eTT–+|ü⁄ : Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\ô|’q, Á>±MTD, kÕe÷õø£,
eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ n_Ûe ~∆ ô|H’ ê - ˇø£
yÓTT‘·+Ô MT<ä á @&Ü~ ã&Ó{® Ÿ eTÚ*ø£ düŒwüyº TÓ qÆ ne>±Vü≤q‘√ - ˇø£ |ü]es¡qÔ ‘√
dü<äTbÕj·÷\ s¡+>∑+‘√ bÕ≥T Á>±MTD ≈£ L &ç q nC… + &ÜqT á ã&Ó ® { Ÿ
s¡+>±ìø° Áb˛‘ê‡Vü≤ø£s+¡ >±H˚ ñ+~. Á>±MTD Á|ü‹bÕ~+∫+~.
ÁbÕ+‘ê\ n_Ûe~∆ø° eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 u≤´søÏ+>¥≈£î eT<䛑·T
u≤´+øÏ+>¥ s¡+>±ìï øπ +Á<ä ã&Ó{
® Ÿ |ü⁄qs¡T<ä]
Á|üdTü ‘Ô +· uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
m<äTs=ÿ+≥Tqï s¬ s&ÉT qcÕº\qT
Ä]úø£ düsπ « Á|ü<ëÛ q+>± m‹Ô
#·÷|ü⁄‘√+~. ˇø£{,Ï u≤´+øÏ+>¥
s¡+>∑+˝À, eTTK´+>± Á|üuTÑÛ ‘·«
s¡+>∑ u≤´+≈£î\˝À ã\V”≤q+>±
ñqï u≤´\Hé‡ w”{Ÿ. s¬ +&Ée~,
ø±s=Œπs{Ÿ s¡+>∑+. u≤´+≈£î\≈£î
ô|≥Tºã&ÉT\T
nedüse¡ TTqï+<äTq, eT÷\<Ûqä
|ü⁄qs¡TB∆ ø£sD¡ ˝À
(Øø±´|æ≥˝…C’ wÒ Hü )é uÛ≤>∑+>±
25,000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT
øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ˝À øπ {≤sTT+#·&+É
dü]jÓTÆ q<˚.
mHé.ÄsY. uÛ≤qTeT÷]Ô, Ábıô|dò sü ,Y mHé.◊.|æ.m|ò.t |æ, eT˙wt Á|ükÕ<é, |ü]XÀ<Ûøä £ $<ë´]ú, mHé.◊.|æ.m|ò.t |æ.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
∆ +#·>\
∑ <ë?
Á|üdTü ‘Ô +· uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ m<äTs=ÿ+≥Tqï s¬ s&ÉT
qcÕº\qT Ä]úø£ düπs« Á|ü<Ûëq+>± m‹Ô
#·÷|ü⁄‘√+~. ˇø£{,Ï u≤´+øÏ+>¥ s¡+>∑+˝À,
eTTK´+>± Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑ u≤´+≈£î\˝À
ã\V”≤q+>± ñqï u≤´\Hé‡ w”{Ÿ. s¬ +&Ée~,
ø±s=Œπs{Ÿ s¡+>∑+. á »+≥ qcÕº\qT
#·]Ã+#ê\+fÒ á ¬s+&É÷ ø=+‘·es¡≈£î
ˇø£<ëì‘√ eTs=ø£{Ï eTT&ç|&ü ç e⁄HêïsTT.
nsTT‘˚ Á|üuTÑÛ ‘·« s¡+>∑ u≤´+≈£î\˝Àì á
qcÕº\T πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ ` 2016`17˝À
Á|ü k ÕÔ e q≈£ î ekÕÔ j · T ì Ä•+#ês¡ T .
‘·‘Œ· *¤ ‘·+>±, $$<Ûä #·s´¡ \ <ë«sê Á|üuTÑÛ ‘·«
s¡+>∑ u≤´+≈£î\ |ü⁄qs¡T<ä∆s¡Dô|’ <äèwæº
ô|fÒ+º <äT≈£î ã&Ó{® Ÿ Á|üjT· ‹ï+∫+~. M{Ï˝À
ø=ìï Á|ü‘´· ø£å #·s´¡ \T ø±>± eT]ø=ìï |üs√ø£å
$<Ûëq #·s´¡ \T. Bì >∑T]+∫ #·]Ã+#˚eTT+<äT,
düeTdü´qT ‘Ó\TdüTø√e&É+ nedüs+¡ .
düeTdü´
Á|ü|+ü #· Ä]úø£ dü+øå√uÛ+Ñ ‘·sê«‘·,
nH˚ø£ Ç‘·s¡ <˚XÊ\ e÷~]>± uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
≈£L&Ü ô|<ä›kÕúsTT˝À ñB›|üq #·s¡´\T,
eTTK´+>± Ä]úø£ s¡+>∑+˝À, #˚|{ü +ºÏ ~. Ä]úø£
e´edü ú ø√\Tø√e&ÜìøÏ á #· s ¡ ´ \T
‘√&ÉŒ&çq|üŒ{Ïø,° Ä]úø£ #·s´¡ \ nHê˝À∫‘·
$TÁX¯eT+ e\¢ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ uÛ≤Ø Ä]úø£
>∑]wüº Á|üjÓ÷»q+
˝À≥T˝À eTTì–b˛sTT+~. 2008`09˝À
m|ò.t ÄsY._.m+ ˝ø£´å kÕ<Ûqä ≈£î n‹ #˚sT¡ e˝À
ñqï @ø°ø£è‘· Ä]úø£ ˝À≥T ¬s+&É+¬ø\≈£î
ô|]–+~. Ç≥Te+{Ï uÛ≤Ø Ä]úø£ ˝À≥TbÕ≥T¢,
e÷Áø√ y˚]j·TãT˝Ÿ‡ô|’ <ëì ô|qT Á|üu≤Û e+
|üs¡´ekÕq+>±, uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À õ.&ç.|æ
m<äT>∑T<ä\ |ü&bç ˛e&É+, uÛ≤Ø Á<äy√´\“D+‘√
bÕ≥T ø£s¬ +≥T U≤‘ê ˝À≥T >∑D˙j·T+>±
ô|s¡>&∑ +É e+{Ï$ #√≥T#˚dTü ≈£îHêïsTT. Ç~
Bs¡È ø±\+ bÕ≥T e&û¶ sπ ≥¢ dü+ø√#· Á<äe´
$<Ûëq+ yÓ|’ ⁄ü ≈£î <ë]rdæ+~. <˚X+¯ ˝À Ä]úø£
<ä T s¡ “ ¤ \ ‘· (ndæ ú s ¡ ‘ · ) ô|s¡ > ∑ & ÜìøÏ á
ø±s¡D≤\˙ï <√Vü≤<ä|ü&ܶsTT. uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À
n_Û e è~∆ ø Ï bı+∫e⁄qï Á|ü e ÷<ë\T>±
e÷sêsTT.
Ä]úø£ s¡+>±ìï yÓ÷düTqÔ ï ã\yÓTqÆ
dü+Ô u≤\˝À ˇø£fqÆ… u≤+´øÏ+>¥ s¡+>∑+ Ä
e´edüqú T ]j·T˝Ÿ s¡+>∑+‘√ CÀ&çdTü +Ô &É&+É
e\q, ]j·T˝Ÿ s¡+>∑+˝À ndæsú ‘¡ · u≤´+øÏ+>¥
e´edüôú |’ ≈£L&Ü Á|üu≤Û e+ #·÷|ü⁄‘·Tqï~. Ç~
s¬ +&ÉT e÷sêZ\ <ë«sê »]–q≥T¢ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
yÓTT<ä{~Ï , uÛ≤Ø Á|üuTÑÛ ‘·« s¡TD≤\T, <ëì‘√
bÕ≥T n~Ûø£ Ä]úø£ ˝À≥T eT]j·TT s¬ +&Ée~
n~Ûø£ e&û¶ πs≥¢ ø±s¡D+>± ø±s=Œπs{Ÿ
˝≤uÛ<Ñ ëj·Tø£‘˝· À ˇ‹Ô&.ç Ç~ uÛ≤s¡‘· Á|üuTÑÛ ‘·«
29
s¡+>∑ u≤´+≈£î\˝À ©eπsJ ìwüŒ‹Ô <ës¡TD+>±
|ü&bç ˛e&ÜìøÏ <ë] rdæ+~. uÛ≤s¡‘· ]»s¡T«
u≤´+ø˘ (ÄsY._.◊) 4.5 XÊ‘·+ ©eπsJ
ìwüŒ‹Ôì dü÷∫düT+Ô &É>±, uÒd˝æ Ÿ`3 ìj·Te÷\
Á|üø±s¡+ á ìwüŒ‹Ô 3 XÊ‘·+ ñ+&Ü*.
nsTT‘˚ #ê˝≤ u≤´+≈£ î \T ÄsY . _.◊
dü÷∫+∫q |ü]$T‹ ø£+fÒ #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe
XÊ‘· + <ä > ∑ Z s ¡ eTT–kÕsTT. eTT+<˚
}Væ≤+∫q≥T¢>±, á ìj·Te÷\ ñ\¢+|òTü q
Á|ü u Û ≤ e+ u≤´+≈£ î \ ìs¡ s ¡ ∆ ø £ Ädü T ú \
(mHé.|æ.m)ô|’ #·÷|æ+∫+~.
dü+øå√uÛ≤ìøÏ eTT+<äT qT+∫ Ç|üŒ{Ï
es¡≈£î Áô|’y˚≥T eT]j·TT Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑
u≤´+≈£î\ dü÷\ú ìs¡sø∆¡ £ ÄdüT\ú b˛ø£&\É qT
øÏ+<ä ù|s=ÿqï Á>±|ò˝t À #·÷|ü&+É »]–+~.
dü÷ú\ ìs¡s¡∆ø£ ÄdüTÔ\‘√ dü÷ú\ s¡TD≤\ (XÊ‘·+)
Á|üuTÑÛ ‘·«s¡+>∑ u≤´+≈£î\T
|ü{øºÏ £ 1
e÷]Ã 13
dü÷ú\ mHé.|æ.m (%) 2.0
|ü⁄qsY 7.2
e´ed”úø£]+∫q ÄdüTú\T(%)
dü÷ú\ G |ü⁄qsY 11.0
e´ed”úø£]+∫q ÄdüTú\T(%)
dü÷ú\ G |ü⁄qsY 13.4
e´ed”úø£]+∫q
G e÷|ò” #˚dæq ÄdüTú\T (%)
30
n~Û ø £ eè~∆ ø±\+˝À ¬ s +&É T s¡ + >±\
u≤´+≈£î\T 3 XÊ‘·+ ø£Hêï ‘·≈î£ ÿe mHé.|æ.mqT
ø£*– ñHêïsTT. n+<äT˝Àq÷ Áô|y’ ≥˚ T s¡+>∑
u≤´+≈£î\ ø£Hêï Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑ u≤´+≈£î\
mHé.|æ.m ø£˙dü+ ˇø£ÿ XÊ‘·+ ‘·≈î£ ÿe ñ+~.
‘·≈î£ ÿe Ä]úø£ ˝À≥T‘√ bÕ≥T dü+øå√uÛ≤ìøÏ
|üPs¡«+ Á|üuTÑÛ ‘·«+ jÓTTø£ÿ nqT≈£L\ bı<äT|ü⁄\
e\¢ Ç˝≤ »]–e⁄+&Ée#·TÃ. nsTT‘˚, dü+øå√uÛ+Ñ
‘·sê«‘· ø±\+˝À Á|üuTÑÛ ‘·« s¡+>∑ u≤´+≈£î\
mHé.|æ.m˝À >∑D˙j·TyÓTqÆ ô|s¡T>∑T<ä\ eTq+
#·÷düTHÔ êï+. n<˚ düeTj·T+˝À Áô|y’ ≥˚ T s¡+>∑
u≤´+≈£î\T |ü]$T‹˝ÀH˚ ñqï≥T¢ ‘Ó\Tk˛Ô+~.
Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+ eT]j·TT Ä]úø£ s¡+>±ìøÏ
eT<Û´ä ñqï ã\yÓTqÆ ã+<Ûëìï düŒwü+º #˚d÷ü ,Ô
Ç~ Ä]úø£ dü÷∫ø£\˝À m≥Te+{Ï ø°Då ‘·HH’Ó ê
Á|üsTTy˚≥Ts¡+>∑ u≤´+≈£î\T
Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑ u≤´+≈£î\T
e÷]Ã 14 e÷]Ã 15 ôdô|º+ãsY 15 e÷]Ã 13 e÷]Ã 14 e÷]Ã 15 ôdô|º+ãsY 15
2.7 3.2 3.6
7.2 8.1 7.9
11.9 13.5 14.0
14.1 16.1 17.0
<ëì >∑D˙j·TyÓTÆq Á|üuÛ≤e+‘√ Ä]úø£
e÷¬sÿ≥¢≈î£ ã~© #˚j÷· *‡ nedüsêìï ≈£L&Ü
dü÷∫düTÔ+~. n+#·Hê\ y˚Ts¡≈£î Á|üdüTÔ‘·+
Á|üuTÑÛ ‘·« s¡+>∑ u≤´+≈£î\˝À mHé.|æ.m 6 XÊ‘·+
ø£Hêï ø=~›>± m≈£îÿe>± ñ+~. Ç~ ì»+>±
Ä+<√fi¯qø£sy¡ TÓ qÆ $wüjT· +. n+‘˚ø±≈£î+&Ü
Ç~ u≤´+≈£î\ ˝≤uÛÑ<ëj·Tø£‘·qT ≈£L&Ü
Á|üu≤Û $‘·+ #˚jTÓ T#·TÃ. #ê˝≤ ø±\+ $sêeT+
‘·sê«‘·, <ë<ë|ü⁄ 11 Á|üuTÑÛ ‘·« s¡+>∑ u≤´+≈£î\T
2016`17 Á‘Ó ’ e ÷dæ ø £ + ˝À qcÕº \ T
e∫Ãq≥T¢>± Á|üø£{Ï+#êsTT. Ç≥Te+{Ï
Á|ü‹≈£L\ <Û√s¡DT\T ô|≥Tºã&ÉT\qT |ü]$T‘·+
#˚düTÔqï≥T¢>± ø£ì|ædüTÔ+~, <ë+‘√bÕ≥T
<˚X+¯ ˝À eè~∆ |ü⁄qs¡T<äs∆ D¡ qT ≈£L&Ü.
dü÷ú\ mHé.|æ.m ‘√ dü÷ú\ n&Ü«qT‡\
XÊ‘·+
ìø£ s ¡ mHé . |æ . m ‘√ bÕ≥T
|ü⁄qs¡´ed”øú ]£ +∫q ÄdüT\Ô T eT]j·TT yÓTT+&ç
ãø±sTT\ $wüjT· +˝À ≈£L&Ü Çy˚ <Û√s¡DT\T
ø£ì|æ+#êsTT. Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑ u≤´+≈£î\
˝À|ü˝,Ò dü÷\ú mHé.|æ.m yÓTT‘·+Ô , Ç|üŒ{Ïøπ
|ü⁄qsYe´ed”øú ]£ +∫q ÄdüT\Ô T eT]j·TT yÓTT+&ç
ãø±sTT\‘√ ø£*|æ, 17 XÊ‘·+ dü÷ú\
n&Ü«qT‡≈£î ô|]–+~. Áô|’y˚≥T s¡+>∑
u≤´+≈£î\‘√ b˛*ùdÔ á XÊ‘·+ 6.7%
e÷Á‘·yT˚ ñ+~. (|ü{øºÏ £ 1 #·÷&É+&ç)
|ü{øºÏ £ 1 : Á|üuTÑÛ ‘·« eT]j·TT Áô|y’ ≥˚ T
s¡+>∑ u≤´+≈£î\˝À ÄdüT\ú <Û√s¡DT\T
Áô|’y˚≥T s¡+>∑ u≤´+≈£î\T
0.5 0.7 0.9 0.9
1.9 2.3 2.4 2.4
3.8 4.2 4.6 4.6
5.4 6.4 6.7 6.7
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 mHé . |æ . m\˝À Ç≥Te+{Ï
ô|s¡T>∑T<ä\≈£î <ë]rùd s¡+>±\ >∑T]+∫
‘Ó\TdüTø√e&É+ ≈£L&Ü m+‘√ eTTK´+.
kÕ<Ûës¡D n+#·Hê\≈£î e´‹πsø£+>±, n_Ûeè~∆
ì<ëq+>± kÕ>∑T‘·Tqï ø±\+˝À ≈£L&Ü
u≤´+≈£î\ mHé.|æ.m\≈£î e´ekÕj·T s¡+>∑
düVü≤ø±s¡+ n‘·´+‘· ‘·≈£îÿe>± ñ+&É&Éy˚T
ø±≈£î+&Ü eT]+‘·>± ø°Då +Ï ∫q $wüj÷· ìï
|ü{Ϻø£˝À >∑eTì+#·e#·TÃ. 2015`16˝À
e´ekÕj·T s¡TD≤\T ô|]>±sTT. ãVüQXÊ
<˚X+¯ ˝À s¬ +&ÉTkÕs¡T¢ es¡d>ü ± e∫Ãq ø£sT¡ e⁄
e\¢ Ç˝≤ »]–e⁄+&Ée#·TÃ. ø±˙ bÕ]ÁXÊ$Tø£
s¡+>∑+˝À, eTTK´+>± ∫qï`eT<Û´ä ‘·sV¡ ‰ü
s¡+>∑+˝À |ü]ÁX¯eT\ ìs¡s¡∆ø£ ÄdüTÔ\T
>∑ D ˙j· T +>± ô|]–q≥T¢ ‘Ó \ Tk˛Ô + ~.
bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>∑+˝À ø=qkÕ–q eT+<ä–+|ü⁄
ãVüQXÊ Ç+<äT≈£î <√Vü≤<ä+ #˚deæ ⁄+&Ée#·TÃ.
|ü{Ϻø£ ` 2
|ü{Ϻø£`2 nìï u≤´+≈£î\T (dü÷ú\G|ü⁄qsYe´ed”úø£]+∫qGe÷|ò” #˚j·Tã&çq ÄdüTÔ\T (%))
e÷]Ã 13 e÷]Ã 14 e÷]Ã 15 ôdô|º+ãsY 15
e´ekÕj·T+ 8.2
|ü]ÁX¯eT\T (yÓTÆÁø√) 10.2
(∫qï) |ü]ÁX¯eT\T 13.2
(eT<Ûä´‘·s¡Vü‰) |ü]ÁX¯eT\T 20.2
(ô|<ä›) |ü]ÁX¯eT\T 16.3
ÄsY._.◊ yÓuŸôd’{Ÿ qT+∫
Á|üuÛ≤e+:
yÓTT‘·+Ô Ä]úø£ e´edü˝ú À u≤´+øÏ+>¥
s¡ + >∑ + ô|’ mHé . |æ . m Á|ü u Û ≤ e+ m˝≤
ñ+≥T+~? Bìï Á¬ø&ç{Ÿ eT]j·TT e&û¶ sπ ≥¢
$<ÛëHê\ <ë«sê ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. Ç{°e\
Á<äy√´\“D \øå±´\ e÷s¡TŒ ns‘·sê®rj·T+>±
eTT&ç#e· TTs¡T <Ûsä \¡ ‘·>T∑ <Z \ä e\¢, <˚oj·T
Á<äy√´\“D+ 5.6 XÊ‘êìøÏ ø°Då +Ï ∫+~. á
H˚|ü<Ûä´+˝À, e&û¶ πs≥T¢ ‘·–Zb˛‘êj·Tì
m<ä T s¡ T #· ÷ XÊs¡ T . ì»+>±H˚ ÄsY . _.◊
&çôd+ãsY, 2014 qT+∫ ¬sb˛ πs≥TqT
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
Áø£e÷+ø£q |ü<‹∆ä ˝À 125 uÒddæ t bÕsTT+≥¢
y˚Ts¡≈£î ‘·–Z+∫+~. nsTT‘˚, u≤´+≈£î\T
(Á|üuTÑÛ ‘·« eT]j·TT Áô|y’ ≥˚ T u≤´+≈£î\T ≈£L&Ü)
s¡TD≤\ô|’ e&û¶ sπ ≥¢qT 40 uÒddæ t bÕsTT+≥T¢
e÷Á‘·yT˚ ‘·–+Z #êsTT. ‘·eT ©eπsJ ìwüŒ‹Ôì
ô|+#˚ + <ä T ≈£ î m≈£ î ÿe bı<ä T |ü ⁄ qT
≈£L&É>≥∑ Tºø√yê*‡q H˚|<ü ´äÛ +˝À u≤´+≈£î\T
ákÕ] &çbÕõ{Ÿ sπ ≥¢qT ≈£L&Ü |ü]$T‘·+>±H˚
‘·–+Z #êsTT. s¬ b˛ qT+∫ ô|≥Tºã&ÉT\ es¡≈î£
Á<äe´ $<Ûëq Á|ükÕs¡ j·T+Á‘ê+>∑+˝À
nes√<Ûë\Tqï≥T¢ Ç~ dü÷∫düT+Ô ~. eTs√
$<Ûä+>± #ÓbÕŒ\+fÒ, ¬sb˛ πs≥T ‘·–Z+|ü⁄
ô|≥Tº ã &É T \ #· Á ø£ + |ü ⁄ qs¡ T <ä ∆ s ¡ D ≈£ î
<ë]rj·T<äT. Á|üdTü ‘Ô +· u≤´+≈£î\≈£î yê{Ï
u≤´\Hé‡ w”{Ÿ‡ dü]#˚dTü ≈£îH˚+<äT≈£î Á<äe´+
(ô|≥Tºã&ÉT\T) m+‘√ nedüs+¡ . e&û¶ sπ ≥T¢
` ô|≥Tºã&ÉT\ *+πøJ\T $&çb˛sTTq
H˚|<ü ´äÛ +˝À, Áô|y’ ≥˚ T ô|≥Tºã&ÉT\‘√ bÕ≥T
7.4 7.5 7.9
10.0 10.5 12.3
13.3 14.8 16.8
23.6 27.0 31.5
19.0 23.0 23.7
eè~∆ì ≈£L&Ü ìj·T+Á‹düTqÔ ï e&û¶ sπ ≥¢qT
eT]+‘· ‘· – Z + #˚ + <ä T ≈£ î ÄsY . _.◊
yÓqø±&ÉT‘√+~.
n~Ûø£ mHé.|æ.m\ e\¢ »]π>
nqsê∆\qT ◊.m+.m|òt ‘·q ‘êC≤ ìy˚~ø£˝À
düŒwü+º >± $e]+∫+~. á ìy˚~ø£ y˚Ts¡≈î£ ,
uÛ≤s¡‘· Ä]úø£ e´edüú˝À <äTs¡“¤\‘ê«\T
ô|]>±sTT. á ìy˚ ~ ø£ Ç+ø± @$T
#Ó b ˛Ô + <ä + fÒ , ªªuÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝À u≤Vü ≤ ´
<ä T s¡ “ ¤ \ ‘ê«\qT ‘· – Z + #· & É + , n˝≤π >
}Væ≤+∫q <ëìø£Hêï y˚>+∑ >± Á<äy√´\“D+
|ü&bç ˛e&É+ »]>±sTT. ø±˙ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï
n~Ûø£ Á<äy√´\“D+ n+#·Hê\T eT]j·TT
uÛ≤Ø Ä]úø£ ˝À≥T ø°\ø£yTÓ qÆ dü÷\ú Ä]úø£
düyêfi¯ó>¢ ± e÷sêsTT. Á<äy√´\“D+, Á<äy√´\“D
n+#· H ê\˝À ‘· – Z + |ü ⁄ \T ø=+‘· ø ±\+
ø=qkÕπ>˝≤ ñ+&˚+<äT≈£î Á<äe´ $<Ûëq yÓK’ ]
<äè&ÛÉ+>± ñ+&Ü*‡q nedüs¡+ m+‘Ó’Hê
ñ+~. düeTÁ>∑ |üqTï dü+düÿs¡D\T eT]j·TT
dü_‡&û\˝À eT]+‘· ‘·–+Z |ü⁄\ ìj·T+Á‘·D˝À
Ä]úø£ dæØú ø£sD¡ ø=qkÕ>±*. >∑T]Ô+#·≈î£ +&Ü
e~˝Òdqæ ≥¢sTT‘˚, ø±s=Œπs{Ÿ Ä]úø£ |ü]dæ‘ú T· \T
eT]j·TT Á|üuTÑÛ ‘·« u≤´+≈£î ÄdüT\ú HêD´‘·˝Àì
<äTs¡“\¤ ‘ê«\T Ä]úø£ dæsú ‘¡ ê«ìøÏ eTT|ü⁄Œ>±
e÷s¡‘êsTT.μμ (Ç+≥πsïwüq˝Ÿ e÷ì≥Ø |ò+ü &é,
2016)
πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ @$T #˚dæ+~?
u≤´+≈£ î \≈£ î ô|≥Tº ã &É T \T
nedüs¡eTTqï+<äTq, eT÷\<Ûäq |ü⁄qs¡TB∆
ø£ s ¡ D ˝À (Øø±´|æ ≥ ˝… ’ C Ò w ü H é ) uÛ ≤ >∑ + >±
25,000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ
dü]>±ZH˚ øπ {≤sTT+∫+~. n<˚ düeTj·T+˝À,
nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚ øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ eT]ìï ì<ÛTä \T
düeT≈£Ls¡TdüT+Ô <äì ≈£L&Ü dü÷∫+∫+~. Ç~
Á|ü‘·´ø£å #·s¡´ ø±>±, u≤´+≈£î\ô|’ |üs√ø£å+
Á|üu≤Û e+ #·÷|æ+#˚ eT]ø=ìï #·s´¡ \T ≈£L&Ü
ñHêïsTT. n$ @$T≥+fÒ `
1. Ä]úø£ dü+dü\ú rsêàHê\ô|’ ˇø£ düeTÁ>∑
ø√&éì Á|üyX˚ ô¯ |≥º&+É .
2. ˇø£ kÕŒq‡sY m.ÄsY.dæ˝À 100 XÊ‘·+
yê{≤qT ø£*–e⁄+&˚+<äT≈£î nqTe⁄>±
mdt.m.ÄsY. m|òt.m.Ç.mdt.◊ #·≥º+
2002 ˝À dü e s¡ D \T #˚ j · T &É + .
ôd≈£L´]f…CÆ wÒ Hü é ]d”≥˝¢ À ô|≥Tºã&ÉT\T
ô|fÒ º + <ä T ≈£ î dü + kÕú > ∑ ‘ ˚ ‘ · s ¡
ô|≥Tºã&ÉT<ës¡T\qT nqTeT‹+#·&+É .
3. s¡TD edü÷fi¯¢ Á{ÏãT´q˝Ÿ #·{≤º\qT
düe]+∫, yê{Ïì ÄHé˝H’… ˝é À |üì#˚ùd˝≤
#˚jT· &É+.
31
4. nÁø£eT+>± &çbÕõ{Ÿ rdüT≈£îH˚ |ü<øä∏ ±\
u…&<É qä T ‘=\–+#˚+<äT≈£î ˇø£ düeTÁ>∑
øπ +Á<ä #·{≤ºìï Á|üyX˚ ô¯ |≥º&+É .
5. ôd≈£L´]{°dt nô|˝Ò{Ÿ ø√s¡Tº düuÛÑT´\T,
Hê´j·÷~Û|‘ü T· \qT ô|+#·&+É .
6. Á|ü<ëÛ q eT+Á‹ eTTÁ<ë jÓ÷»q |ü<øä∏ +£
ÁøÏ + <ä eT+ps¡ s TTq yÓ T T‘êÔ ì ï
1,80,000 ø√≥¢ s¡ ÷ bÕj· T \≈£ î
ô|+#·&+É .
]j· T ˝Ÿ s¡ + >∑ + ˝À s¡ T D≤\
ô|s¡ T >∑ T <ä \ ≈£ î eT]j· T T <ëì≈£ î qï
n&É+¶ ≈£î\qT ‘=\–+#·&+É ˝À ô|q’ ù|s=ÿqï
#·s¡´\T ‘√&ÉŒ&ÉT‘êsTT. nsTT‘˚, Á|üuÛÑT‘·«
s¡ + >∑ + ˝À ñqï nìï dü e Tdü ´ \qT
|ü ] wü ÿ ]+#· & ÜìøÏ Ç$ dü ] b˛‘êj· ÷?
u≤´+øÏ+>¥ s¡+>±ìï ‹]– Äs√>∑´e+‘·+>±
#˚j·T&ÜìøÏ e÷ ñ<˚›X¯´+˝À eT¬s+‘√
#˚ j · ÷ *‡ ñ+~. Çø£ ÿ &É ‘· | ü Œ ≈£ î +&Ü
ù|s=ÿHê*‡q eTTK´yÓTqÆ $wüjT· + @$T≥+fÒ,
u≤´+øÏ+>¥ s¡+>∑+˝À düeTÁ>∑ bÕ\q ñ+&É&+É .
á düeTj·T+˝À |æ.C…. Hêj·Tø˘ ø£$T{°
dæbòÕs¡T‡\qT C≤Á>∑‘·Ô>± |ü]o*+#ê*‡q
nedü s ¡ e TT+~. ø=ìï eTTK´yÓ T Æ q
dæbòÕs¡T‡\qT ÁøÏ+<ä u≤≈£î‡˝À ù|s=ÿq&É+
»]–+~.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì u≤´+≈£î uÀs¡T¶\
bÕ\qqT düMTøÏ+å #˚+<äT≈£î Hêj·Tø˘ ø£$T{°
#˚dqæ ø=ìï eTTK´yÓTqÆ dæbÕò s¡T‡\T :
1. u≤´+ø˘ C≤rj·T #·{≤º\T 1970 eT]j·TT
1980, mdt._.◊ #·≥º+, mdt._.◊
(nqTã+<Û ä u≤´+≈£ î \T) #· { ≤º \ qT
‘=\–+#·&+É .
2. ø£+ô|˙\ #·≥+º ÁøÏ+<ä nìï u≤´+≈£î\qT
$©q+ #˚j·T&É+. u≤´+≈£î\˝À ñqï
Á|üuTÑÛ ‘·« yê{≤\qT ã~© #˚ùd+<äT≈£î
M\T>± u≤´+ø˘ ô|≥Tº ã &ç ø£ + ô|˙
(_.◊.dæ)ì @sêŒ≥T #˚jT· &É+.
3. u≤´+ø˘ uÀsY ¶ ‡ ã÷´s√ (_._._)
32
düVü‰j·T+‘√ |üP]Ôø±\+ &Ó’¬sø£ºs¡¢qT
eT÷&ÉT <äX\¯ T>± ìj·T$T+#·&+É .
4. 50 XÊ‘·+ ø£Hêï ‘·≈£îÿeøÏ Á|üuÛÑT‘·«
yê{≤\qT ‘·–+Z #·&+É .
5. ñqï‘·kÕúsTT bÕ\ø£es¡+Z ˝À j·TTe‘·qT
ìj·T$T+#˚˝≤ ôV≤#Y.ÄsY $<ÛëHêìøÏ
dü÷#·q\T #˚jT· &É+.
6. n~Ûø£ eP´Vü‰‘·àø£ <äèwæìº n+~+#˚+<äT≈£î
M\T>± uÀs¡ T ¶ Ä˝À#· q \ |ü ] ~Û ì
yÓTs¡T>∑T|üs#¡ &· +É .
7. n_Ûeè~∆ \øå±´\ eTTdüT>∑T˝À |æ.mdt._\≈£î
dü ÷ #· q \T Çe«&É + Á|ü u Û Ñ T ‘· « +
e÷qTø√yê*.
8. <ä«+<ä« ìj·T+Á‘·D $eøå±|üP]‘·+
ø±e&É+ e\¢, |æ.mdt._\≈£î e÷Á‘·yT˚
e]Ô+#˚ ìj·T+Á‘·D dü÷#·q\qT Çe«&É+
≈£L&Ü Á|üuTÑÛ ‘·«+ e÷qTø√yê*.
ô|q’ ù|s=ÿqï #·s´¡ \‘√ bÕ≥T, ÄdüT\ú
|ü⁄q]ïsêàD ø£+ô|˙\ bÕÁ‘· eT]j·TT yê{Ï
ìj·T+Á‘·Dô|’ ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·«+ <äèwæº
kÕ]+#ê*‡s¡ ÄeX¯´ø£‘· >∑T]+∫ #Ó|⁄ü Œø√yê*.
C≤rj·T ÄdüT\ú ìj·T+Á‘·D ø£+ô|˙ (H˚wqü ˝Ÿ
nôd{Ÿ ‡ y˚ T H˚ C Ÿ y Ó T +{Ÿ ø£ + ô|˙
mHé.m.m+.dæ.z)ì @sêŒ≥T #˚ùd+<äT≈£î
Á|ü‹bÕ<äq\T e#êÃsTT. á ø£+ô|˙ <ë«sê
yÓTT+&ç ÄdüTú\qT dü¬s’q <Ûäs¡≈£î dü¬s’q
düeTj·÷ìøÏ ny˚Tàj·Te#·TÃ. BìøÏ ‘√&ÉT,
u≤´+≈£î\T m<äTs=ÿ+≥Tqï nH˚ø£ düeTdü´\qT
ns¡ ú + #˚ d ü T ≈£ î ì, yê{Ï ø Ï |ü ] cÕÿsê\T
ø£qT>=H˚+<äT≈£î, >±´Hé dü+>∑+ (u≤´+≈£î\T,
Ä]úø£ eT+Á‹‘·« XÊK, ÄsY._.◊øÏ #Ó+~q
ñqï‘ê~Ûø±s¡T\ yê]¸ø£ ‹s√>∑eTq+) <ë«sê
Á|üuTÑÛ ‘·«+ eT]j·TT ÄsY._.◊ u≤´+≈£î\‘√
#· s ¡ Ã \T »s¡ T |ü ⁄ ‘√+~. π ø +Á<ä ã&Ó ® { Ÿ
2016`17 ‘·sê«‘· yÓ+≥H˚ »]–q >±´Hé
dü+>∑+, u≤´+≈£î\ dæØú ø£sD¡ eT]j·TT s¡TD
edü ÷ fi¯ ¢ #· { ≤º \ ≈£ î dü + ã+~Û + ∫ ø=ìï
Á|ü‹bÕ<äq\T #˚d+æ ~.
ã&Ó®{Ÿ ø=ìï Á|ü‘·´ø£å #·s¡´\T
dü÷∫+∫q H˚|<ü ´ä∏ +˝À, á s¡+>∑+ M˝…q’ +‘·
‘· « s¡ > ± mHé . |æ . m dü e Tdü ´ qT+∫
ãj· T ≥|ü & ˚ + <ä T ≈£ î , Ç|ü Œ {Ï π ø Á|ü u Û Ñ T ‘· «
n+<äTu≤≥T˝À ñqï ø=ìï Á|ü‹bÕ<äq\˝Àì
düŒwüº‘· eT]j·TT yê{Ï neT\T≈£î m+‘√
düV‰ü j·T|ü&‘É êsTT. Á|üdTü ‘Ô +· ô|≥Tºã&ç #·Áø£+
ø√\Tø√e&É+ nH˚~ Á|ü<Ûëq+>± u≤´+ø˘
u≤´\Hé‡ w”≥¢ ã\+ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ñç +~.
24e ù|õ ‘·sT¡ yêsTT...
2016-17 ¬s’˝Ò« ã&Ó®{Ÿô|’
Á|ü‹düŒ+<äq\T
e+{Ï #·s¡´\ <ë«sê n<äq|ü⁄ eqs¡T\
düMTø£sD¡ ˝À yÓ|’ ˝üò ≤´\ ø±s¡D≤\qT e÷Á‘·+,
dü÷ø£å+>± |ü]o*+#ê*. Á|ü<∏ëqyÓTÆq
Ä<∏ ë ´‹àø£ , |ü s ê´≥ø£ π ø +Á<ë\˝À
eT<∏ä´‘·s¡>∑‹yê]øÏ ≈£L&É n+<äTu≤≥T˝À
ñ+&˚ ã&Ó®{Ÿ Vü≤À≥fi¯¢ @sêŒ≥T m+‘√
˝≤uÛ<Ñ ëj·Tø£yTÓ qÆ Ä˝À#·q! >∑‘· <äXÊã›qïs¡
ø±\+>±, dü+ã+~∏‘· $uÛ≤>±\ ∫qï#·÷|ü⁄≈î£
>∑Ts¬ ,’ á Ä˝À#·q neT\T≈£î H√#·Tø√˝Ò<Tä .
n‘·T´qï‘· kÕúsTT n~∏ø±s¡T\T Ç|üŒ{Ϭø’Hê
ø£fió¯ ¢ ‘Ós∫¡ , ‘·–q #·s´¡ \T #˚|{ü ≤º*. ‘·–q
nqTeT‘·T\ eT+ps¡T≈£î, @ø£ >∑yêø£å
|ü<∏äú‹ì @sêŒ≥T #˚dæ, <ëìøÏ ◊. ÄsY.
dæ.{Ï.dæ. øÏ (á dü+dü≈ú î£ Ç|üŒ{Ïøπ yêDÏ»´
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ nqTuÛeÑ + e⁄qï+<äTq) H√&É˝Ÿ
dü+dü>ú ± u≤<∏´ä ‘·\qT ø£≥uº {… ≤º*. @ dü+dü≈ú î£
u≤<Ûä´‘·ì∫ÃHê, n~ y˚>∑+>± »s¡>±*.
n<˚$<Û+ä >± s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü ¢ Ä<ÛTä ìø°øs£ D¡ eTs√
Á|ü<ÛëHê+X¯eTT. Çø£ÿ&É≈£L&É ˇπø dü+düú,
ãVüQeTTK Á|ü»„qT #·÷bÕ*‡q nedüs¡+
ñqï~.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 |üqTï\T
u&Ó{
® Ÿ 2016`17˝À |üqTï\ ùV≤‘·TãB∆øs£ D
¡ Á|ü‹bÕ<äq\T
2016-17 øπ +Á<ä ã&Ó≥® T ø=+‘·
ÄXÊ»qø£+>±H˚ e⁄+<äì
#Ó|Œü e#·TÃ. m+<äTø£+fÒ,
m+‘√ø±\+>± m<äTs¡T#·÷düTqÔ ï
|üqTï\ ùV≤‘·Tã~Ûø∆ s£ D¡ qT á
ã&Ó{® Ÿ˝À #˚|{ü ≤ºsT¡ .
y˚>e∑ +‘·yTÓ qÆ Ä]∆ø£
dü+düÿs¡D\ >∑T]+∫ ã&Ó{® Ÿ˝À
Á|ükÕÔ$+#·q|üŒ{Ïø,° eT]+‘·
ùV≤‘·TãBÛø∆ s£ D¡ ‘√ |üqTï\T ‘·>π Z
neø±X¯eTT+~. sêuÀe⁄
dü+e‘·‡sê˝À¢ |üqTï
$TqVü‰sTT+|ü⁄\qT |üP]Ô>±
m‹Ôyù˚ d dü÷#·q\THêïsTT.
»j·T+‘· sêjYT #Í<ä], d”ìj·TsY m&ç≥sY, <ä f…*Á>±|ò,t \+&ÉH.é
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
2 016-17 π ø +Á<ä ã&Ó ® ≥ T ø=+‘·
ÄXÊ»qø£ + >±H˚ e⁄+<ä ì #Ó | ü Œ e#· T Ã.
m+<äTø£+fÒ, m+‘√ø±\+>± m<äTs¡T#·÷düTqÔ ï
|üqTï\ ùV≤‘·Tã~Û∆ø£s¡DqT á ã&Ó®{Ÿ˝À
#˚|{ü ≤ºsT¡ . y˚>e∑ +‘·yTÓ qÆ Ä]∆ø£ dü+düÿs¡D\
>∑T]+∫ ã&Ó{® ˝Ÿ À Á|ükÕÔ$+#·q|üŒ{Ïø,° eT]+‘·
ùV≤‘· T ãBÛ ∆ ø £ s ¡ D ‘√ |ü q Tï\T ‘· π > Z
neø±X¯eTT+~. sêuÀe⁄ dü+e‘·‡sê˝À¢ |üqTï
$TqVü ‰ sTT+|ü ⁄ \qT |ü P ]Ô > ± m‹Ô y ˚ ù d
dü÷#·q\THêïsTT.
eTT&ç #·eTTs¡T <Ûsä \¡ T n‘·´+‘· ø£ìwüº
kÕúsTTøÏ #˚s¡T≈£îqï á ‘·s¡TD+˝À Ä]∆ø£
eT+Á‹ ns¡ T DY C… ’ { ° ¢ ø Ï |ü q Tï\ô|’
kÕVü≤k˛ù|‘·yÓTÆq ìs¡íj·÷\T rdüT≈£îH˚
neø±X¯ + \_Û + ∫+~. m+<ä T ø£ + fÒ ,
eTT&ç#e· TTs¡T <Ûsä \¡ T |ü&bç ˛e&É+‘√ $$<Ûä
sêsTTr\ uÛ≤s¡+ >∑D˙j·T+>± ‘·–Z+~.
Á|ü | ü + #· yê´|ü Ô + >± Ä]∆ ø £ e÷+<ä ´ +
HÓ \ ø=qï|ü Œ {Ï ø ° uÛ ≤ s¡ ‘ · Ä]∆ ø £ e´edü ú
|ü⁄+Eø√e&Üìø°, e~Û∆ sπ ≥T ô|s¡>&∑ Üìø°
Ç~ ‘√&ÉŒ&ç+~. >∑‘· ø=H˚ïfi¯ó>¢ ± ø±s=Œπs≥T,
e´øÏÔ>∑‘· |üqTï\qT ‘·–Z+#·&É+, |üqTï\T
$~Û+#·&ÜìøÏ e⁄qï Ä<ëj·T |ü]$T‹ì
ô|+#·&+É ‘√ Á<äy√´\“D+ y˚>+∑ >± ô|]–+~.
E-mail: jrchowdhury@yahoo.com
Ä<ëj·T e÷sêZ\T
|üqTï\T #Ó*+¢ #˚ Á|ü‹ ‘·s>¡ ‹∑ ø° 2016-17
ã&Ó{® Ÿ˝À m+‘√ ø=+‘· ePs¡≥ \_Û+∫+~.
e´øÏÔ>∑‘· |üqTï #Ó*¢+|ü⁄<ës¡T\≈£î
}s¡≥:
n<Ó› Ç+{À¢ ìyêdüeTT+≥÷ n<Ó›
uÛ Ñ ‘ · ´ + bı+<ä ˝ Ò ì dü q ïø±s¡ T |ü q Tï
#Ó * ¢ + |ü ⁄ <ës¡ T \≈£ î ø=+‘· |ü q Tï
$TqVü‰sTT+|ü⁄qT á ã&Ó{® Ÿ˝À ø£*Œ+#ês¡T.
yê]¸ø£ Ä<ëj·T+ nsTT<äT \ø£\å ≈£î $T+#·ì
yê]øÏ HÓ \ ≈£ î 2 y˚ \ qT+∫ 5 y˚ \
s¡÷bÕj·T\ es¡≈£î |üqTï $TqVü‰sTT+|ü⁄
\_ÛdüTÔ+~. Bì‘√ bÕ≥T, 2016-17˝À
‘=*kÕ]>± Ç\T¢ ø=qT>√\T #˚ùd yê]øÏ Á|ü‹
@{≤ n<äq+>± 50 y˚\ s¡÷bÕj·T\ es¡≈î£
>∑Vü≤s¡TD≤\ e&û¶ô|’ sêsTTr ÇkÕÔs¡T.
Bìe\¢ Ç|üŒ{Ïøπ ìsêXÊ»qø£+>± e⁄qï uÛeÑ q
ìsêàD s¡+>±ìøÏ, ø=‘·Ô Çfi¯¢ ø=qT>√\T
<ës¡ T \≈£ î }s¡ ≥ \_Û d ü T Ô + ~. ø=‘· Ô > ±
ø=qT>√\T #˚ùd Ç+{Ï <Ûäs¡ 50 \ø£å\
s¡ ÷ bÕj· T \≈£ î $T+#· ≈ £ L &É < ä ì , Çfi¯ ó fl
ø=qT>√\T ø√dü+ rdüT≈£îH˚ s¡TD+ 35 \ø£\å
s¡÷bÕj·T\≈£î $T+#·≈£L&É<äì ã&Ó®{Ÿ˝À
ìπs•› +#ês¡T.
33
dü+|üqTï\ô|’ |üqTï:
ø√{Ïs¡÷bÕj·T\≈£î $T+∫ yê]¸ø£
Ä<ëj·T+ e⁄qï yê] ô|’ $~Û+#˚ düsY #ê]®ì
12 qT+∫ 15 XÊ‘êìøÏ ô|+#ês¡ T .
dü+e‘·‡sêìøÏ 10 \ø£\å s¡÷bÕj·T\≈£î ô|>’ ±
&ç$&Ó+&ÉT¢ bı+<˚ e´≈£î\Ô T, n$uÛ≤»´ Væ≤+<ä÷
≈£î≥T+u≤\T, dü+dü\ú qT+∫ 10 XÊ‘·+
|üqTï edü÷\T #˚kÕÔsT¡ . ø±s¡¢ ô|’ ô|s¡T>∑T‘·Tqï
yÓ÷EqT <äwæº˝À ô|≥Tºø=ì 10 \ø£å\
s¡÷bÕj·T\≈£î ô|ã’ &ç KØ<äTqï ø±s¡Tô|’ ˇø£
XÊ‘·+ |üqTïy˚kÕÔsT¡ . s¬ +&ÉT \ø£\å s¡÷bÕj·T\
ô|>’ ± q>∑<Tä ø=qT>√\T #˚ùd edüTÔ ùde\ô|’
≈£L&Ü Ç<˚ $<Û+ä >± |üqTï $~ÛkÕÔsT¡ . 10
qT+∫ 15 \ø£\å s¡÷bÕj·T\ es¡≈î£ KØ<äT
#˚ùd ø±s¡¢qT $˝≤düe+‘·yÓTÆq ø±s¡T¢>±
|ü]>∑D+Ï #·&+É düs¬ +’ ~ ø±<äì Ä]∆ø£ y˚‘\Ô· T
#ÓãT‘·Tqï|üŒ{Ïø,° s¬ +&ÉT|üP≥˝≤ ø£&TÉ |ü⁄ì+&Ü
‹+&ç <=s¡øì£ yês¡T nH˚ø£ eT+~ e⁄qï uÛ≤s¡‘Y
˝≤+{Ï <˚X+¯ ˝À Ç~ düeT+»düyT˚ qH˚ yê<äq
e⁄+~.
q\¢<Ûäq+ ô|’ |üqTï:
<˚X¯ Ä]∆ø£ e´edü˝ú À q\¢ <ÛHä êìï
‘·–+Z #ê\H˚ \ø£´å +‘√ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ªªÄ<ëj·T
Á|ü ø £ ≥ q |ü < ∏ ä ø £ + 2016μμ ( Income
declaration scheme 2016 )qT
Á|ü ø £ { Ï + ∫+~. |ü q Tï #Ó * ¢ + |ü ⁄ <ës¡ T \TyÓTT‘êÔìøπ |üqTï $TqVü‰sTT+|ü⁄ e]ÔdTü +Ô ~.
Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ yÓ\&¢ +ç #·ì ‘·eT Ä<ëj·T+ô|’
30 XÊ‘·+ |üqTï, @&ÉTqïs¡ XÊ‘·+ düsY #ê]®
eTs√ @&ÉTqïs¡ XÊ‘·+ n|üsê<Ûä s¡TdüTeTT
yÓTT‘·+Ô >± 45 XÊ‘·+ |üqTï #Ó*+¢ #ê\ì, Bìï
ˇø£ ÿ kÕ] e÷Á‘· y ˚ T nqTeT‹+#˚
neø±X¯+>± Á|üuTÑÛ ‘·«+ ù|s=ÿ+~. $<˚XÊ˝À¢
<ë∫q q\¢<qäÛ +ô|’ Á|üuTÑÛ ‘·«+ >∑‘· @&Ü~ ø±s=Œπs{Ÿ |üqTï ˝…ø£ÿ\T :
ã&Ó{® Ÿ ˝À Ç≥Te+{Ï neø±XÊìï ø£*Œ+∫q
dü+>∑‹ ‘Ó*dæ+<˚.
ñ<√´>∑T\ uÛÑ$wü´ ì~Û (EPFO)øÏ
#Ó+~q ì<ÛäT\T:
34
ñ<√´>∑T\T ‘·eT uÛÑ$wü´ ì~Û
(á|æm|ò)t ì yÓqøÏÿ rdüT≈£îH˚ düeTj·T+˝À
|üqTï $~Û+#ê\qï Á|ü‹bÕ<äqqT øπ +Á<ä+
ñ|üd+ü Vü≤]+∫+~. á $wüj÷· ìï øπ +Á<ä
Ä]∆ø£ eT+Á‹ ns¡TDY C…’{°¢ e÷]Ã 8q
˝Àø˘duü ˝ÑÛ À Á|üø{£ +Ï #ês¡T. j·÷»e÷Hê´\T
#Ó*+¢ #˚yê{≤≈£î ˇø£ |ü]$T‹ (\øå± 50 y˚\
s¡÷bÕj·T\T) $~Û+#ê\ì 2016-17
ã&Ó{® ˝Ÿ À #˚dqæ Á|ü‹bÕ<äqqT Á|üuTÑÛ ‘·«+ yÓqøÏÿ
rdüT≈£î+≥Tqï≥T¢ yÓ\¢&ç+∫+~. C≤rj·T
|æ+#ÛH· é |ü<øä∏ +£ (mHé |æ mdt)˝À ñqï yês¡T
Ä yÓTT‘êÔìï yÓqøÏÿ rdüT≈£îH˚≥|ü⁄Œ&ÉT <ëì˝À
60 XÊ‘·+ì<ÛäT\ô|’ |üqTï #Ó*¢+#ê\qï
Á|ü‹bÕ<äqô|’ düeTÁ>∑ düMTø£å »s¡bÕ\ì
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ìs¡sí TT+∫+~. mHé |æ mdt #·+<ë
<ës¡T\ yÓTT‘êÔ\ ñ|üd+ü Vü≤s¡D düeTj·T+˝À
40 XÊ‘êìøÏ Ç∫Ãq $TqVü‰sTT+|ü⁄qT
ø=qkÕ–dü T Ô H êïs¡ T . Áô|’ y ˚ ≥ T, ˝Ò < ë
Á|üuTÑÛ ‘·«s¡+>∑ dü+dü˝ú À¢ |” m|òqt T dü«#·Ã+¤ <ä+>±
#Ó*+¢ #˚ düuTÑÛ ´\T ø=+<äsT¡ e⁄+{≤s¡ì yês¡T
|ü<ä$ $s¡eTD düeTj·T+˝À 60 XÊ‘·+
yÓTT‘êÔìï yê]¸ø£ ô|≥Tºã&ÉT˝À¢ <ë#·T≈£î+fÒ
m˝≤+{Ï |ü q Tï e⁄+&É < ä ì Á|ü u Û Ñ T ‘· « +
‘Ó*|æ+~. j·÷q÷´{°˝À <ë#·Tø√sê<äì
ìs¡ísTT+#·T≈£î+fÒ e÷Á‘·+ 40 XÊ‘·+
HÓ\≈£î 15 y˚\ s¡÷bÕj·T\ es¡≈î£ y˚‘q· +
bı+<äT‘·Tqï ñ<√´>∑T\T ‘·eT á.|”.m|ò.t
U≤‘ê˝À+∫ rdüT≈£îH˚ ì<ÛäT\ô|’ |üqTï
e⁄+&É<Tä . Á|üdTü ‘Ô +· e⁄qï 3.7 ø√≥¢ eT+~
á. |”. m|ò.t U≤‘ê<ës¡T˝À¢ düTe÷s¡T 3 ø√≥¢
eT+~ á ø√e≈£î #Ó+~q yêπs.
ø±s=Œπs{Ÿ dü+düú\ |ü≥¢ Á|ü|ü+#·
yê´|üÔ+>± Á|üdüTÔ‘·eTTqï |ü]dæú‘·T\≈£î
nqT>∑TD+>± |üqTï $~Û+|ü⁄˝À kÕqT≈£L\
<Û√s¡DìÏ 2016-17 ã&Ó{® À¢ Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
∫qï ∫qï dü+dü\ú ≈£î ø±s=Œπs≥T |üqTïqT
‘·–+Z #ês¡T. 2014-15 Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À
5 ø√≥¢ s¡÷bÕj·÷\ ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe ≥s√ïes¡T
e⁄qï dü+düú\ qT+∫ 29 XÊ‘·+ |üqTï
edü÷\T #˚kÕÔsT¡ . @Á|æ˝Ÿ 2016 qT+∫ 2019
eT<Û´ä @sêŒ≥T #˚ùd n+≈£îs¡ ø£+ô|˙\≈£î
eT÷&É T dü + e‘· ‡ sê\ bÕ≥T |ü q Tï
$TqVü‰sTT+|ü⁄ Á|üø{£ +Ï #ês¡T. nsTT‘˚, á
n+≈£îs¡ dü+düú\T ô|≥Tºã&ÉT\ô|’ |üqTï
$TqVü‰sTT+|ü⁄ ‘·~‘·s¡ s¡øDå£ \qT Ä•+#·
≈£L&É<ìä ‘Ó*bÕs¡T. øπ +Á<ä+ $$<Ûä ÁbÕ+‘ê˝À¢
|ü\T |ü]ÁX¯eT\≈£î ô|≥Tºã&ÉT\ô|’ |üqTï
$TqVü ‰ sTT+|ü ⁄ \T neT\T #˚ k ˛Ô + ~.
eTTK´+>±, áXÊq´ sêÁcÕº\T, »eTTà ø£oàsY,
Væ ≤ e÷#· ˝ Ÿ Á|ü < ˚ X Ÿ ‘· ~ ‘· s ¡ sêÁcÕº ˝ À¢
@sêŒ≥T#˚ùd $<äT´‘·TÔ ñ‘·Œ‹Ô, |ü+|æD°,
düs|¡ süò êdü+dü\ú T, Á|ü‘´˚ ø£ Ä]∆ø£ eT+&Éfió¯ fl,
f…©ø£eT÷´ìπøwüqT¢, ‘·j÷· Ø dü+dü\ú ≈£î |üqTï
$TqVü‰sTT+|ü⁄ìk˛Ô+~. kÕ<Ûës¡D+>± á
dü+düú\ô|’ 30 qT+∫ 33 XÊ‘·+ |üqTï
$~Û+#ê*‡ e⁄+&É>± Ç|ü⁄Œ&ÉT øπ e\+ 23
XÊ‘·+ |üqTï e÷Á‘·yT˚ edü÷\T #˚dTü HÔ êïs¡T.
Ç˝≤ |üqTï $TqVü‰sTT+|ü⁄\ e\¢ 62 y˚\
ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ Ä<ëj·÷ìï Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹
@{≤ ø√˝ÀŒ‘√+~.
$<˚o dü+dü\ú ≈£î ø£˙dü Á|ü‘ê´e÷ïj·T
|üqTï (MAT): uÛ≤s¡‘˝Y À ˝Òøb£ ˛sTTq|üŒ{Ïø°
$$<Ûä ˇ|üŒ+<ë\ e\¢ eT÷\ <Ûqä ˝≤uÛ≤\T
bı+<ä T ‘· T qï $<˚ o dü + dü ú \ ≈£ î ø£ ˙ dü
Á|ü‘ê´e÷ïj·T |üqTï (MAT)ô|’ $yê<ë\≈£î
‘Ós|¡ &ü +ç ~. uÛ≤s¡‘Y ‘√ ˇ|üŒ+<ä+ #˚dTü ø√ì
<˚XÊìøÏ #Ó+~q dü+dü\ú T ˝Ò<ë eTq <˚X¯
#·{≤º\ |ü]~Û ˝À Áô|y’ ≥˚ T áøÏ«{° ô|≥Tºã&ÉT\T
˝Òì $<˚o ø£+ô|˙\≈£î MAT ìã+<Ûqä \
e]Ô+|ü⁄qT $TqVü‰sTTdü÷Ô 2016-17
ã&Ó{® Ÿ˝À Á|ü‹bÕ<äq\T #˚XÊs¡T. Bìï @Á|æ˝Ÿ
1,2001 qT+∫ neT\j˚ T ´˝≤
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
>∑÷>∑T˝Ÿ |üqTï:
ÄX¯Ãs¡´ø£s+¡ >±, 2016-17 ã&Ó{® Ÿ˝À
düe÷q‘·« ˝…M (Equalisation levy)ì
Á|üyX˚ ô¯ |{≤ºsT¡ . Ç~ j·TTHÓf’ &… é øÏ+>¥ &ÉyTé
˝À Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº ª>∑÷>∑T˝Ÿ |üqTïμ ˝≤ e⁄+~.
B+‘√ uÛ≤s¡‘· ≈£î #Ó+~q dü+dü\ú T ÄHé ˝…H’ é
dü+‘ê|ü+
Á|üø≥£ q\ e+{Ï ùde\≈£î á- ø±eTsY‡ bÕ¢{Ÿ
bòÕsê\‘√ düV≤ü $<˚o dü+dü\ú qT+∫ ÄHé
˝…H’ é ˝À bı+<˚ ùde\≈£î »]ù| #Ó*+¢ |ü⁄\ô|’
6 XÊ‘·+ |üqTï $~ÛkÕÔsT¡ .
•ø£å\T:
‘·eT Ä<ëj·÷ìï ‘·≈£îÿe #˚dæ
#·÷|æ+#˚ e´≈£î\Ô qT+∫ n|üsê<Ûä s¡TdüTeTT &çjT· sY &܈ˆ kÕ<Ûqä J,
edü÷\T #˚ùd˝≤ z ø=‘·Ô ìã+<Ûqä qT 2016 eTq Á|ü#T· s¡D\ $uÛ≤>∑+˝À düV‰ü j·T dü+#ê\≈£îì>± |üì#˚dTü qÔ ï
@Á|æ˝Ÿ 1 qT+∫ neT\T #˚jT· qTHêïs¡T. Bì l cÕVæ≤<é nq«sY nø±\ eTs¡D+ qqTï rÁe+>± u≤~Û+∫+~.
Á|üø±s¡+ Ä<ëj·÷ìï ‘·≈î£ ÿe #˚dæ #·÷|æ+#˚ uÛ≤s¡rj·T düe÷#ês¡ ùde≈£î #Ó+~q l cÕVæ≤<é nq«sY Á|ü#T· s¡D\
e´≈£î\Ô qT+&ç #Ó*+¢ #ê*‡q |üqTï ø£+fÒ 50
$uÛ≤>±ìøÏ n+<ä#d˚ qæ nqq´ ùde\T qHÓïs‘√ eTT>∑&› ïç #˚XÊsTT. Hê≥ø£
XÊ‘·+ m≈£îÿe edü÷\T #˚kÕÔs¡T. ‘·eT
s¡#s· TT‘·>± ≈£L&É n‘·qT düTÁ|üd<æ Tä &∆ TÉ .
Ä<ëj·T+ >∑T]+∫ yêdüyÔ ê\qT <ë∫ô|fÒº
yê]ô|’ 200 XÊ‘·+ es¡≈î£ n|üsê<Ûä s¡TdüTeTT n‘·ì ≈£î≥T+u≤ìø°, düV≤ü À<√´>∑T\≈£î Hê Á|ü>±&ÛÉ dü+‘êbÕìï ‘Ó*j·T
$~Û + #· e #· T Ã. Á|ü d ü T Ô ‘ · + á n|ü s ê<Û ä #˚jT· >∑\s¡T.
s¡TdüTeTTqT Ä<ëj·T |üqTï n~Ûø±s¡T\T e+<ä
qT+∫ 300 XÊ‘·+ es¡≈î£ $~ÛdTü HÔ êïs¡T.
sêÁcÕº\ Ä<ëj·T+:
Ä]∆ø£ ô|&ò sÉ *¡ C≤ìøÏ eP‘·$Tdü÷,Ô
2016-17 ã&Ó®{Ÿ n+#·Hê\ Á|üø±s¡+
sêÁcÕº\≈£î ã~© #˚ùd nìï Ä]∆ø£ eqs¡T\qT
12 XÊ‘·+ ô|+#ês¡T. nsTT‘˚, ôddt \ $~Û+|ü⁄
e\¢ e#˚à Ä<ëj·÷ìï øπ +Á<ä+ sêÁcÕº\ ‘√
|ü+#·Tø√<äT. q÷‘·q+>± Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº ø£wæ
ø£fi≤´DY ôddt <ë«sê e#˚à 5 y˚\ ø√≥¢
s¡ ÷ bÕj· T \ Ä<ëj· T + π ø +Á<ëìπ ø
#Ó+<äT‘·T+~ . Bì‘√ bÕ≥T, $˝≤düe+‘·yTÓ qÆ düV≤ü #·sT¡ ì nø±\ eTs¡D≤ìøÏ jÓ÷»q ‘Ó\T>∑T |üÁ‹ø£ rÁe
ø±s¡¢ ô|’ $~Û+#˚ eTÚ*ø£ edü‘T· \ ôddt <ë«sê dü+‘ê|ü+ ‘Ó*j·T#˚dTü qÔ ï~.
e#˚à 3 y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T ≈£L&Ü ` jÓ÷»q ‘Ó\T>∑T düsbÕ<äøe£ s¡+Z
πø+Á<ëìy˚. á $<Ûä+>± ôddt \ <ë«sê
2016-17 Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+ ˝À 1.9 \ø£\å
ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T ekÕÔjT· ì n+#·Hê.

jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 35


ÁbÕ‘·÷] b˛‘·j·T´ X¯s¡à
1. Ä~‘·´ ` L1 $esê˝Ò$?
m) 2019`20˝À dü÷s¡T´&ç n<Û´ä j·THêìøÏ ÇÁk˛
|ü+ù| 400 øÏ˝ÀÁ>±eTT\ ãs¡Te⁄qï ùdŒdt Áø±|ò.ºt
_) L1 nH˚ kÕú q +˝À (˝≤Á>±+–j· T Hé
bÕsTT+{Ÿ) ñ+&ç |ü]o*düTÔ+~.
dæ) ‘·sê«‘· ø±\+˝À L5 nH˚ #√{ÏøÏ eTs√
ùdŒdt Áø±|òtº |ü+|ækÕÔs¡T.
&ç) ô|’e˙ï (¬s+&ÉT ùdŒdt Áø±|òtº\T dü÷s¡T´ì
n<Û´ä j·Tq+ #˚kÕÔsTT.)
2. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ã&Ó®{Ÿì 7`4`1860 Hê&ÉT
‘=*kÕ]>± Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡T. ‘=* Ç+&çj·THé
ô|ò’HêHé‡ yÓT+ãsY mes¡T?
m) CÒyéT‡$\‡Hé _) *j·÷K‘Y Ä*U≤Hé
dæ) C.D. <˚XŸeTTUŸ &ç) wüDTà>∑+ #Ó{Ϻ
3. 73e >√˝…H¶ é >√¢uŸ nyês¡T\¶ T, á ÁøÏ+~ yê{Ï˝À¢
y˚{ÏøÏ me]øÏ e#êÃsTT.
m) ªª~¬syÓHÓ+{Ÿμμ ñ‘·ÔeT Á&Üe÷ |òæ˝Ÿà.
_) *jÓ÷Hês√¶&ç ø±Á|æjÓ÷`ñ‘·ÔeT q≥T&ÉT
dæ) ªªdüHé Ä|òt k½Ÿμμ ñ‘·eÔ T $<˚o uÛ≤cÕ ∫Á‘·+
&ç) ô|’e˙ï (USA˝À Ç#êÃs¡T)
4. 2016 ÄÅùdº*j·÷ zô|Hé |ü⁄s¡Twüß\ $CÒ‘·
mes¡T?
m) H√yêø˘ &ç CÀø√$#ÛY. _) Ä+&ûeTTÁπs
dæ) sê&é ˝≤esY &ç) B. uÀsYZ
5. H˚wüq˝Ÿ u§{≤ìø£˝Ÿ ¬sôdsYà ÇHédæº≥÷´{Ÿ
mø£ÿ&ÉT+~?
m) \ø√ï. _) q÷´&Ûç©¢.
dæ) ø√˝Ÿø‘£ Ô· &ç) #ÓqïjYT
6. uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+˝À mqïe Ä]ºø£˝Ÿ˝À
ªª&ç–ï{Ï‘√ J$+#˚ Vü≤≈£îÿμμ ñ+~?
m) Ä]ºø£˝Ÿ 14 _) Ä]ºø£˝Ÿ 21
dæ) Ä]ºø£˝Ÿ 19 &ç) Ä]ºø£˝Ÿ 13
7. ÁbÕø£è‘·+ uÛ≤wü˝À XÊdüHê\Tqï ÁbÕNq uÖ<ä∆
Á|ü<˚XÊ\T |òüDÏ–]˝À ñHêïsTT. |òüDÏ–] @
õ˝≤¢˝À ñ+~, ‘Ó\s>±D˝À?
m) q˝§Z+&É õ˝≤¢ _) Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢
dæ) es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢ &ç) ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢
8. á ÁøÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£¬sø˘º?
m) ªªdæeTàsY me÷+>¥ ~kÕºsY‡μμ ø£ìwtÿ<∏äs¡÷sY
36
_) ªªø£+u≤{Ï+>¥ Vü≤+>∑sY   mNÛ$+>¥ |òü⁄&é
ôd≈£L´]{Ïμμ M.S. kÕ«$THê<∏Hä .é
dæ) ªª~s√e÷Hé‡ Ä|òt Ç+&çj·THé ø±|ò”μμ
P.T. u§|üqï &ç) ô|’e˙ï
9. ÄÅùdº*j·÷ zô|Hé (yÓT˝ŸuÀsYï bÕsYÿ <ä>∑Zs¡)
eTVæ≤fi¯\ dæ+–˝Ÿ‡ 2016 $CÒ‘· mes¡T?
m) Ä+C…˝…ø˘ ¬øs¡“sY _) ôdπsHê $*j·TyéT‡
dæ) Mqdt $j·TyéT‡ &ç) e÷]ºHê Væ≤+–dt
10.|üd|æ øæò ˘ eTVü‰düeTTÁ<ä+˝À ñqï e÷s¡¸˝Ÿ Be⁄\
sê»<Ûëì @~?
m) _øÏì m{À˝Ÿ _) eTps√ (Majuro)
dæ) $ø√º]j·÷ &ç) ø°yé
11.Åf…Æ≥Hé B$, bÕsêôd˝Ÿ Be⁄\˝À ñ+~. k‘Y
#Ó’Hê düeTTÁ<ä+ MT<ä Ä~Û|ü‘·´+ ø√s¡T‘·Tqï
<˚XÊ˝Ò$?
m) #Ó’Hê _) ‘Ó’yêHé
dæ) $j·T‘êï+ &ç) ô|’e˙ï
12.Á|ü|ü+#·+˝À @ dü+e‘·‡sê\˝À e∫Ãq Ä]úø£
dü+øå√uÛ≤\qT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ n~Û>∑$T+∫q~?
m) 2001 _) 2008
dæ) 2015 &ç) ô|’e˙ï
13.ªª~ ≥s¡T“˝…+{Ÿ Çj·TsY‡ 1980`96μμ nH˚ |ü⁄døÔü £
s¡#·sTT‘· mes¡T?
m) l Á|üDuŸ eTTKØ®
_) &܈ˆ A.P.J. nãT›˝Ÿ ø±\+
dæ) &܈ˆ düπs«|ü*¢ sê<ÛëÁøÏwüíHé (&ç) V.V.–]
14.@ yÓs’ d¡ t MT<ä Á|ü|+ü #· Äs√>∑´ dü+düú sTT{°e\
Á|ü‘˚´ø£ <äèwæº ô|{Ϻ+~? $esê˝Ò$?
m) õø± yÓ’s¡dt _) Áu…õ˝Ÿ˝À Bì e\¢
|üdæ|æ\¢\T ∫qï ∫qï ‘·\\‘√ |ü⁄{≤ºs¡T.
dæ) á yÓ’s¡dt <√eT ø±≥T <ë«sê yê´|ædüTÔ+~.
&ç) ô|’e˙ï
15. IDBI u≤´sø˘˝À πøsÁ<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ m+‘·
XÊ‘·+ j·÷»e÷q´|ü⁄ Vü≤≈£îÿ\THêïsTT?
m) 76.5% _) 55% dæ) 40% &ç) 60%
16.á ÁøÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£¬sø˘º?
m) DX : &çõ≥˝Ÿ Á{≤Hé |òüπsàwüHé
_) CAGR: ø±+bÂs&é j·÷qT´e˝Ÿ Á>√‘Y sπ {Ÿ
dæ) STT: ôd≈£L´]{°dt Á{≤Hê‡ø£åHé {≤ø˘‡ &ç) ô|’e˙ï
17.ÄÅùdº*j·÷ zô|Hé eTVæ≤fi¯\ &ÉãT˝Ÿ‡ $CÒ‘·\T
kÕìj·÷ MTsê®   e÷]ºHê Væ≤+–dt yÓTT‘·Ô+
Bì‘√ Ms¡T mìï e÷´#Y\T ¬>*#ês¡T?
m) 36 (_) 20 (dæ) 25 (&ç) 24
18.ªªkÕàsYº dæ{°dt $TwüHéμμ˝À 97 q>∑sê\ qT+&ç
20 q>∑sê\qT m+|æø£ #˚XÊs¡T. Ç$ πø+Á<ä+
qT+&ç ‘=*<äX˝¯ À \_Û+∫q s¡÷. 200 ø√≥¢‘√
ªªkÕàsYº ÇHéÁbòÕÅdüºø£ÃsYμμ ì]à+#ê*. á ÁøÏ+~
yê{Ï˝À¢ @~ Á|ü<∏äeT kÕúq+˝À ì*∫+~?
m) uÛÑTãH˚X¯«sY _) |üPH˚
dæ) C…’|üPsY &ç) $XÊK|ü≥ï+
19.kÕàsYº dæ{°dt $TwüHé $esê˝Ò$?
m) Bì ø√dü+ ªªu≤≥yéT`n|t mÁb˛#ÛYμμ
ne\+_Ûk˛Ô+~, Á|üuÛÑT‘·«+.
_) ªªÇHé≈£L¢õyé Á>√‘Yμμ kÕ~Û+#·&Éy˚T \ø£å´+>±
ªªdüeTÁ>∑ dæ{Ï bÕ¢ì+>¥μμ ñ+≥T+~. (dü«#·Ã¤ uÛ≤s¡‘Y
$TwüHé, n≥˝Ÿ $TwüHé |òüsY ]EyÓH˚wüHé  
ns¡ “ Hé Á{≤Hé ‡ bò Õ π s àwü H é e+{Ï $ ≈£ L &É
n+‘·sꓤ>±˝Ö‘êsTT)
dæ) Bìø√dü+ ôdŒwü˝Ÿ |üs¡Œdt yÓVæ≤ø£˝Ÿ (SPV)
nH˚ @C…˙‡ @sêŒ≥T #˚XÊs¡T. &ç) ô|’e˙ï
20.uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ñqï 688 õ˝≤¢˝À¢ Á|ü‹ õ˝≤¢≈î£
8 qT+&ç 10 u≤¢ ≈ £ î \T+{≤sTT M{Ï
yê‘·es¡D≤ìï |ü]o*s#˚,uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ yê‘·es¡D
&çbÕsYºyÓT+{Ÿ (IMD) &Ó’¬sø£ºsY »qs¡˝Ÿ mes¡T?
m) \ø£åàDY sê<∏√&é _) X‚KsY ãdüT
dæ) U.R. sêe⁄ &ç) A.S. øÏs¡DY ≈£îe÷sY
21.#Ó’Hê qT+&ç ÇsêHé≈£î yÓfi‚fl ¬s’\T @ ÁbÕ+‘ê\T
/q>∑sê\>∑T+&Ü b˛‘·Ts~? (14 s√E\
Á|üj·÷D+˝À 10,399 øÏ.MT. <ä÷s¡+ñ+~)
m) áe⁄ (n˝≤{≤bÕdt) _) ø£»øÏkÕÔHé
dæ) ‘·TsYÿyÓTìkÕÔHé &ç) ô|’e˙ï
22.ÄÅùdº * j· ÷ &˚ , »qe] 26. (1788
dü+e‘·‡s¡+˝À ‘=*$&É‘· Á_{°wt wæ|t\T,
ÄÅùdº*j·÷ #˚sêsTT) BìøÏ Á_{°wt ø°«Hé
m*»uŸ‘ìY ‘·eT sêC≤´+>∑ n~Û|‹ü >± ô|{≤ºsT¡ .
ÄÅùdº*j·÷øÏ ÄyÓT ]Áô|C…+fÒ{Ïyé mes¡T?
m) >∑es¡ïsY`»qs¡˝Ÿ _) >∑es¡ïsY
dæ) Áô|dæ&Ó+{Ÿ &ç) #Ûêq‡\sY
23.uÛÑs¡‘·|ü⁄ s¡aq~ mø£ÿ&ÉT+~? áq~˝À ô|]π>
ªªø√sêμμ >∑&綑√ #ê|ü\T n\¢‘ês¡T.
m) c˛s¡q÷sY <ä>∑Zs¡, πøs¡fi¯ _) >√yê
dæ) nkÕ‡+ &ç) eTDÏ|üPsY
24. US $ 5,000 ø√©“ nyêsY¶ \_Û+∫q ªª$T&é
HÓ’{Ÿ‡ |òüP´Ødt ` ~ &Ó&û¢ ˝…>∑d” Ä|òt Ç+&çj·÷Hé
˝…>∑d”μμ |ü⁄düÔø£ s¡#·sTT‘· mes¡T?
m) ìd”<éVü≤C≤Ø _) C≤Hé MT#ÛêyéT
dæ) &Óø‡˘ ≥sY |ò˝æ Ÿ øÏH‡é &ç) $*j·T+ &Ü]¢sô|s’ Y
25.#·<äs¡+>∑+ ˝≤+{Ï Ä≥ ªª>√μμ nH˚ Ä≥ ˇø£
n≥ºMT<ä q\T|ü⁄, ‘Ó\T|ü⁄ s¡+>∑T˝À ñqï sêfi¯flqT
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
≈£<äT|ü⁄‘·÷ Ä&É‘ês¡T. Ç~ @ <˚X¯+˝Àì ÁbÕNq 36.ªõø±μ yÓ ’ s ¡ d t 1947˝À ñ>±+&Ü˝À m) ;Vü‰sY _) ˇ&çcÕ
Ä≥? ø£ q T>=Hêïs¡ T . ªõø±μ yÓ ’ s ¡ d t <˚ ì <ë«sê dæ) |ü•ÃeTu…+>±˝Ÿ &ç) Væ≤eT#·˝ŸÁ|ü<˚XŸ
m) #Ó’Hê _) Ç+>±¢+&é yê´|ædüTÔ+~? 45.@wæj·THé ÇHéÁbòÕÅdüºø£ÃsY ÇHéyÓdtºyÓT+{Ÿ u≤´+ø˘
dæ) ÁbòÕHé‡ &ç) »s¡à˙ m) ÄH√|òü©dt <√eT dü+ã+~Ûs∫ @~ ø£¬sø˘º?
26.Çs≥πsïwüq˝Ÿ e÷ì≥Ø |òüs&é˝À ñqï 188 _) á&ûdt áõ|”º nH˚ <√eT ø±≥T <ë«sê m) Á|ü<Ûëqø±sê´\j·T+`;õ+>¥, #Ó’Hê
düuÛÑ´<˚XÊ\T Ç∫Ãq US $ 329 _*j·Tq¢ dæ) á>∑\T &ç) m\T≈£\T _) Áô|dæ&Ó+{Ÿ` õHé *ø£«Hé
eT÷\<Ûäq+, düTe÷s¡T m+‘·≈£î ô|s¡>∑e#·TÃqT 37.ªªuÛÑTeHéμμ @ yÓuŸb˛s¡º˝ŸøÏ dü+ã+~Û+∫q~? dæ) NÛ|t ÇHéyÓdtºyÓTs{Ÿ Ä|ò”düsY `
nqT≈£î+≥THêïs¡T? (US $ _*j·Tq¢˝À) $esê˝Ò$? &Ü. C…. bÕ+&É´Hé &ç) ô|’e˙ï
sTT{°e\ rdüT≈£îqï ìs¡j í ÷· \e\¢? m) ÇÁk˛/NRSA øÏ #Ó+~q~ 46. BCCI |ü ì rs¡ T yÓ T s¡ T >∑ T |ü s ¡ # · { ≤ìøÏ
m) 659 _) 500 dæ) 350 &ç) 250 _) Bì<ë«sê 1.5 MT≥sY ‡ Çy˚ T CŸ ìj·T$T+∫q ø£$T{° @~?
27. IMF ˝À ñqï 10 ô|<ä› düuÛÑ´ <˚XÊ\˝À @$ ]CÀ\÷´wüH‡é \uÛ´Ñ eTÚ‘·THêïsTT. m) A.P. cÕ ø£$T{° _) »dædº t R.M ˝À<Ûëø£$T{°
#˚sq¡ THêïsTT? dæ) uÛ≤s¡‘· ns‘·]ø£å ñ|üÁ>∑Vü‰\Trùd ∫Á‘ê\ dæ) L. q]‡+Vü‰s¬ &ç¶ ø£$T{° &ç)GEAC bÕHÓ˝Ÿ
m) Ç+&çj·÷, #Ó’Hê _) Áu…õ˝Ÿ <ë«sê, eTq dü«s‘· GPS (>√¢ã˝Ÿ bıõwüìs>¥ 47.Á>±eT |ü+#êsTTrøÏ mìï¬ø’q nuÛÑ´s¡Tú\≈£î
dæ) s¡cÕ´ &ç) ô|’e˙ï dæd+ºü ) @sêŒ≥T#˚dTü ø√H˚ neø±X¯+ \_ÛdTü +Ô ~. \_Û+#˚ b˛düTº\˝À Ç|üŒ{Ïes¡≈£î m+‘· XÊ‘·+
28.ns¡$+<é Ms¡eTDÏ Bì m–®≈£L´{Ïyé &Ó’¬sø£ºsY? &ç) ô|’e˙ï eTVæ≤fi¯\≈£î ]»πs«wüHé #˚XÊs¡T?
m) IMF _) es¡˝Ÿ¶ u≤´+ø˘ 38.Á|òæ ø±HÓ‡|ü¸Hé   Á|ò`æ H˚≥˝Ÿ &Éj÷· >√ïdæøº ˘ f…øïÏ ø˘‡ m) 33% _) 45% dæ) 50% &ç) 60%
dæ) @wæj·THé &Ée\|tyÓT+{Ÿ u≤´+ø˘ (PCP NDT) #·≥ºs Á|üø±s¡+ >∑s¡“¤düú •X¯óe⁄/ 48.ø£Hyé qÓ ¸Hé ÄHé dü|y¢æ TÓ +≥Ø ø±+ô|H˚‡wüHé |òsü q¡ ÷´
&ç) BRICS u≤´+ø˘ |æ+&É |üØø£å\T H˚s¡+. nsTTHê ≈£L&Ü @ øÏ ¢ j · T sY &Üy˚ T CŸ ( CSC)ì uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ +
29. ªª¬s+ø√õ f…+|ü⁄˝Ÿμμ mø£ÿ&ÉT+~? (Bì˝À H˚‘êõ sêhs˝À ôdø˘‡`ôd˝…øyºÏ é >∑s“¡ Á¤ kÕyê\T m≈£îÿe? sê{Ï|òæø˘wüHé #˚dæ, me]øÏ n|üŒ#Ó|æŒs~?
∫‘êuÛÑdüà+ ñ+≥T+<ä+{≤s¡T) m) |ü+C≤uŸ Vü≤sê´Hê _) eTVü≤sêh m) EyêHéø±s√¢dt ˝…+{Ï CÀ (j·÷øÏ+º >¥ &Ós¬’ ø£sº Y
m) {Àø√´, CbÕHé _) #Ó’Hê dæ) πøs¡fi¯ &ç) ‘·$Tfi¯Hê&ÉT »qs¡˝Ÿ,IAEA, $j·THêï) _)es¡˝Ÿº u≤´sø˘
39.á ÁøÏs~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£¬sø˘º? dæ) IMF &ç) UNESCO
dæ) ø£+uÀ&çj·÷ &ç) dæ+>∑|üPsY 49.uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ ÄØà ø±|ü˝≤ø±ùd HêsYsÔ H¡ é dæj÷· ∫ÛHé
30. düX¯g d”e÷ ã˝Ÿ (SSB), uÛ≤s¡‘·<˚X¯ @ m) NMP : H˚wqü ˝Ÿ e÷qT´ bòÕø£‡]+>¥ bÕ\dæ
_) IPR : Ç+f…˝…≈£îº´e˝Ÿ ÁbÕ|üغ ¬s’{Ÿ‡ π>¢wæj·TsY m+‘· m‘·TÔ˝À ñ+~? (n&ÉT>∑T\˝À)
dü]Vü≤<äT› ø±|ü˝≤ø±düTÔ+~? dæ) CL: ø£+|ü\ŒØ ˝…’ôdì‡+>¥ (&ç ) m) 19600 _) 8848
m) H˚bÕ˝Ÿ   uÛÑ÷{≤Hé _) bÕøÏkÕÔHé ô|e’ ˙ï dæ) 8000 &ç) 4000
dæ) l\+ø£ &ç) ã+>±¢<˚XŸ 40.n≥˝Ÿ ô|q¸Hé jÓ÷»q ø√dü+ møö+{Ÿ\T 50.πø+Á<ä Ä]úøe£ T+Á‹ #Ûs’Ó à¡ Hé>± ñ+&˚ {≤ø˘‡ bÕ\dæ
31.á ÁøÏ+~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£¬sø˘º? m≈£îÿe>± zô|Hé #˚dæq+<äT≈£î @ u≤´sø˘øÏ ]ôdsYà j·T÷ì{Ÿ (TPRU)˝À me¬ses¡T
m) ns¡ÃHê sêeTdüT+<äs¡+ düX¯g d”e÷ ã˝Ÿ nyês¡T¶ Ç#êÃs¡T? yÓT+ãs¡T¢?
(SSB) _) ¬ø. <äTsêZÁ|ükÕ<é ` CRPF m) SBI _) Ç+&çj·THé u≤´+ø˘ m) CBDT & CBEC Ä|ò”düs¡T¢
dæ) ¬ø.¬ø. X¯s¡à ` BSF dæ) Ç+&çj·THé ze؇dt u≤´+ø˘ _) ˙‹ÄjÓ÷>¥ yÓ’dt`#ÛÓ’¬sàHé
&ç) ô|e’ ˙ï (Äj·÷ <äfi≤\≈£î &Ós¬’ ø£sº `Y »qs¡˝Ÿ‡) &ç) n\Vü‰u≤<é u≤´+ø˘ dæ) NÛ|òt mø£Hê$Tø˘ m&Ó’«»sY &ç) ô|’n+<äs¡÷
32.es¡˝Ÿ¶ yÓ{Ÿ ˝≤+&é‡ &˚ m|ü&ÉT? 41.2015˝À US $ 5 _*j·THé $\Te >∑\ 51.12e <äøDåÏ Ädæj÷· Áø°&\É T (SAG) $esê˝Ò$?
m) |òæÁãe], 2 _) &çôd+ãsY, 1 ô|≥Tºã&ÉT\‘√, Á|ü‹s√E 3 qTs&ç 4 kÕºsYº m) k˛¢>∑Hé`ù|¢|òüsY|”dt, Áb˛Á¬>dt   ÁbÕôdŒ]{Ï
dæ) y˚T, 1 &ç) p˝…’, 1 n|t ø£+ô|˙\T ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·THêïsTT. _) e÷düÿ{Ÿ (u§eTà) {ÏUÀsY (K&ÉZeTè>∑s)
33. ˇ*+|æ ø ˘ Áø° & É \ b˛{° \ øÏ ø±e*‡q Á|ü|ü+#·+˝À n‘·´~Ûø£ kÕºsYº n|t ø£+ô|˙\T dæ) <ë<ë|ü⁄ 4,500 Áø°&Üø±s¡T\T bÕ˝§ZHêïs¡T
>∑&j ç ÷· sê\T @ ø£+ô|˙ düô|Ì¢ #˚k˛Ôs~, 1992 ñqï <˚XÊ\˝À 3e kÕúq+˝À ñqï <˚X¯+ >öVü≤‹   wæ˝≤¢+>¥\˝À ìs¡«Væ≤s#˚ b˛{Ï\˝À.
qTs&ç? @~? &ç) ô|’e˙ï
m) HMT _) ˇy˚T>± (Ç~ kÕ«#ÛY Á>∑÷|t˝À m) USA _) uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ 52.>√˝Ÿ¶ e÷ìf…ÆCÒwüHé d”ÿ+ <ë«sê ã+>±s¡+
ñ+~) dæ«≥®sê¢+&é. dæ) d”ø√ &ç) Çy˚$ø±e⁄ dæ) »s¡à˙ &ç) ÁbòÕHé‡ ùdø£]s#˚ u≤´s≈£î\≈£î, >∑es¡ïyÓT+{Ÿ m+‘·
34. ÁøÏø˘{Ÿ u≤´{Ÿ\qT ø±oàsY˝À <=]πø @ 42.uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Ç|üŒ{Ïes¡≈£î m|ü&Ó|ü&ÉT ø£$TwüHé ÇkÕÔqqï~?
#Óø£ÿ‘√ #˚kÕÔs¡T? k‘Y@wæj·÷ π>yéT‡ (SAG) ìs¡«Væ≤s∫s~? m) 2.5% _) 8% dæ) 9% &ç) 10%
m) $˝À¢ eèø£å+ ø£\|ü‘√ _) fÒ≈£î#Óø£ÿ m) 1987˝À ø√˝Ÿø£‘êÔ˝À 53.á ÁøÏs~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£¬sø˘º?
dæ) s¡ø£Ô#·+<äq+ &ç) eT+∫>∑+<Ûä+ _) 1995˝À #ÓqïjYT˝À m) AKIC: neTè‘Ydsü `Y ø√˝Ÿø‘£ êÔ
35.ª{°ø±μ eT+<äT\T @ |ü<‹∆ä ˝À ‘·j÷· s¡T #˚kÕÔsT¡ ? dæ) 2016˝À >öVü≤‹   wæ˝≤¢+>¥˝À Ç+&ÉÅdæºj·T˝Ÿ ø±]&ÜsY
$esê˝Ò$? &ç) yÓTT‘·Ô+ 3 kÕs¡T¢ _) BMEC: u…+>∑fi¯Ss¡T` eTT+u≤sTT
m) ÇHéj·÷øϺy˚f…&é |ü<ä∆‹   ]ø±+_HÓ+{Ÿ 43.õjÓ÷Á>±|òøæ ˝£ Ÿ Ç+&çøπ wüHé (GI) ]õdüsº Y nsTTq mø£Hê$Tø˘ ø±]&ÜsY
DNA |ü<‹ ∆ä _) yÓs’ d¡ ìt X¯øVÔÏ ≤” q+#˚jT· {≤ìøÏ ñ‘·Œ‘·TÔ\T / edüTÔe⁄˝Ò$, uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À? dæ) CBIC: #ÓqïjYT`u…+>∑fiS¯ s¡T
/ #·+|ü{≤ìøÏ s¡kÕj·THê\T >±ì, ñwüí+>±ì, m) &Ü]®*+>¥ {°, yÓTÆdü÷sY dæ˝Ÿÿ Ç+&ÉÅdæºj·T˝Ÿ ø±]&ÜsY
πs&çj˚TwüHé >±ì ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. _) yÓTÆdü÷sYbÕø˘ (d”«{Ÿ‡) &ç ô|’e˙ï (Á|ü‹ bÕ~‘· s¡Vü≤<ës¡T\T)
dæ) Ç+&çj·THé øöì‡˝Ÿ Ä|òt yÓT&çø£˝Ÿ ]ôdsYà dæ) ‘·+C≤ePsY MD &ç) ô|’e˙ï 54. UNDP $&É T <ä \ #˚ d æ q Vü A ´eTHé
(ICMR) nqTeT‹ ÇdüTÔ+~. &ç) ô|’e˙ï 44.H˚bÕ˝Ÿ dü]Vü≤<äT˝› À ñqï ªªsêø±‡˝Ÿμμ @ sêhs˝À &Ée\|tyÓT+{Ÿ Çs&Óø˘‡˝À, <äøÏåD Ädæj·÷
ñ+~? <˚XÊ\˝À @~ eTT+<äT kÕúq+˝À ñ+~?
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 37
 m) l\+ø£ _) e÷©›e⁄\T 63.ªªsêø˘>±¬s¶Héμμ mø£ÿ&ÉT+~? Bìï sTT{°e\ 74.1773 düsˆˆ˝À »]–q ãø£‡sY j·T<ä∆s˝À
dæ) uÛÑ÷{≤Hé &ç) Çsêø˘ ÁbòÕ+ø±sTTdt Vü≤À˝…+&é <ä]Ùs#ês¡T. z&çb˛sTTq ne<ÛéqyêuŸ mes¡T?
55.sTT{°e* UNDP, HDR ˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ kÕúq+ m) #·+&Ûû|òüTsY _) |ü⁄<äT#˚Ã] m) wüOC≤ ñ<Í›˝≤ _) yêõ<é Ä*cÕ
@~? dæ) e÷ùV≤ &ç) j·÷Hê+ dæ) qyêuŸ kÕ<ä‘Y Ä©U≤Hé II
m) 147 _) 130 dæ) 138 &ç) 104 64.uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ÁbòÕHé‡ qT+&ç 36 sêù|ò˝Ÿ‡qT &ç) qyêuŸ kÕ<ä‘Y U≤Hé
56.ìC≤yéT‡ >±´s¡+{°&é ùdº{Ÿ ¬s’˝Ò« (NGSR) ø=q<ä*Ã+~. sêù|ò˝Ÿ‡ @$T{Ï? 75.&܈ˆ dü©+ Ä* ù|s¡T, sTT{°e\ @ |üøÏåøÏ
$esê˝Ò$? m) »˝≤+‘·sêZeTT\T _) j·TT<ä∆$e÷Hê\T ô|{≤ºs¡T?
m) <ë<ë|ü⁄ 1870 dü+ˆˆ˝À Ç~ yÓTT<ä\sTT´+~ dæ) HÍø£\T &ç) øÏå|üDT\T m) HÓeT* _) Væ≤e÷\j·THé bòÕ¬sdtº Á<∏äwt,
_) ìC≤+ sêE Bìø√dü+ s¡÷. 7 ø√≥T¢ 65.#·+&Ûû|òüTsY q>∑sêìï &çC…’Hé #˚dæq Áô|ò+#ÛY p<∏Ósê dü©+Ä© (Zoothera Salimali)
ô|≥Tºã&ç ô|{≤º&ÉT. Ä]ÿf…ø˘º mes¡T? dæ) ã≥ºy˚Tø£ |üøÏå &ç) bÕ\|æ≥º
m) * ø±s¡÷“dæj·TsY _) H˚ø˘#·+<é
dæ)á s¬ \’ T ‘Ó\+>±D sêhs˝À nH˚ø£ s¡ø±\T>±
n_Ûeè~∆ ø±s¡D+ nsTT´s~. &ç) ô|’e˙ï
dæ ) $*j· T + &Ü]¢ s ô|’ s Y dæ ) »yêãT\T (e÷]Ã ` 2016)
C…|$tò *j·TyéT‡
57.á ÁøÏs~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£¬sø˘º? (IRNSS-1E 66.Äs¡T q÷´øÏ¢j·TsY ]j·÷ø£ºs¡¢‘√ 9900 MW 1`&ç 20`m 39`&ç 58-m
#Ó+~q$) C…{’ ≤|üPsY ô|dò *æ {Ïì ÁbòÕHé‡ <˚X¯ nπsyê ø£+ô|˙ 2`m 21`&ç 40`m 59-&ç
m) ñ|üÁ>∑Vü≤+ ãs¡Te⁄: 1,425 øÏ˝ÀÁ>±eTT\T kÕj·T+‘√ mø£ÿ&É HÓ\ø=\TŒ‘ês¡T? 3`&ç 22`m 41`_ 60-_
Bì J$‘·ø±\+: 12 dü+e‘·‡sê\T. m) eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ _) eTVü‰sêh 4`m 23`m 42`&ç 61-&ç
_) PSLV-C 31 sê¬ø{Ÿ <ë«sê |ü+|æs#ês¡T. 5`m 24`m 43`&ç 62-&ç
dæ) >∑T»sê‘Y &ç) eT•ÃeT u…+>±˝Ÿ 6`_ 25`m 44`m 63`m
dæ) Bì˝À Hê$π>wüHé   πssõ+>¥ ù|˝À&é‡, 67.ø£ècÕíq~MT<ä, >∑Tsê®|üPsY, sêj·T#·÷sY õ˝≤¢, 7`m 26`m 45`&ç 64-_
s¡T_&çj·Ts Ä≥$Tø˘ø±¢ø˘, ˝Ò»sY πs+»sY ø√dü+ ø£sêí≥ø£˝À u≤πsCŸ ì]à+#·≥+ e\q @ @ 8`&ç 27`&ç 46`_ 65-m
ø±s¡ïsY ≈£L´uŸ ¬sÁ{À ]ô|ò¢ø£ºsY ñHêïsTT. Ç]π>wüHé ÁbÕC…≈£îº˝À¢øÏ ˙fi¯ófl sêe≥+ ø£wüºeTì 9`m 28`m 47`m 66-_
&ç) ô|’e˙ï. uÛ≤$düTHÔ êïs¡T? 10`_ 29`m 48`m 67-m
58.ªª>∑Vü≤]e÷‘·μμ mø£ÿ&ÉT+~? m) psê\ _) lXË’\+ 11`&ç 30`m 49`m 68`&ç
m) <˚$   s¡Twæ≈£î´\qBeTTK <ë«s¡+ e<ä› dæ) Hê>∑s¡T®qkÕ>∑sY &ç) ô|’e˙ï 12`&ç 31`&ç 50`&ç 69`&ç
(|üP] <ä>∑Zs¡, ˇ&çcÕ sêh+) 68.Hê>√u≤ C≤‘·s˝¡ À #˚ùd ø±s¡´Áø£e÷\˝À eTTK´ 13`m 32`m 51`&ç 70`m
_) ø£ècÕíq~ eTTK<ë«s¡+ e<ä› yÓTqÆ $@$? 14`&ç 33`_ 52`m 71`m
m) uÛÒ{Ï+>¥ _) ‘·÷+ 15`m 34`m 53`&ç 72`m
dæ) >√<ëe]q~ eTTK<ë«s¡+ e<ä› 16`&ç 35`&ç 54-m 73`&ç
&ç) ø±y˚]q~ eTTK<ë«s¡+ e<ä› dæ) Åf…Æã˝Ÿ <äsê“sY &ç) ô|’e˙ï 17`m 36`_ 55-_ 74`m
59.H˚wüq˝Ÿ |üesY {≤]|òt bÕ\d”, dües¡D\T #˚düTÔ 69.Ç+≥πsïwüq˝Ÿ |ò{¢” Ÿ s¬ eP´ 2016, $XÊK|ü≥ï+ 18`m 37`&ç 56-&ç 75`_
πø+Á<ä πø_HÓ{Ÿ ‘Ó*|æq n+XÊ˝Ò$? $X‚cÕ˝Ò$? 19`&ç 38`m 57-&ç
m) m\ÅøÏ º d æ { Ï |ò ü s Y Ä˝Ÿ , m|ò æ w æ j · T ˙‡, m) <ë<ë|ü⁄ 24 $<˚oHÍø£\T,65 Ç+&çj·THé
mì«sêHéyÓT+{Ÿ, áCŸ Ä|òt &É÷sTT+>¥ _õHÓdt HêM HÍø£\T, »˝≤s‘·sêZeTT\T bÕ˝§ZHêïsTT. kÕsπø‹ø£ ø±s¡D≤\ e\q |òæÁãe]`2016
nH˚ Hê\T>∑T E n+XÊ\MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ñç HêïsTT _) uÛ≤s¡‘· sêh|ü‹ ¬seP´#˚XÊs¡T $C≤„ q $|ü + ∫ dü e ÷<Û ë Hê˝À¢ ‘· | ü  \T
_) 2021`22 Hê{ÏøÏ $<äT´#·Ã¤øÏÔ n+<ä]øÏ. dæ) uÛ≤s¡‘·Hê$ø± <äfi≤ìøÏ ñqï yÓ’e÷ìø£ X¯øÏÔ <=sê¢sTT. dü¬s’q düe÷<ÛëHê\T á dü+∫ø£˝À
≈£L&É Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. &ç) ô|’e˙ï Çdü T Ô H êï+. bÕsƒ ¡ ≈ £ î \T eTìï+#· > ∑ \ s¡ T .
dæ) CERC eT*ºùd{º Ÿ |üesY ÁbÕC…ø‡º˘ ≥÷]|ò\t T nkÂø£´sêìøÏ ∫+‹düTÔHêï+.
ìsêú]düT+Ô ~. _) ô|’e˙ï 70. NJ 9842 nH˚ bÕsTT+{Ÿ mø£ÿ&ÉT+~?
m) dæj·÷∫Hé (π>¢wæj·TsY <ä>∑Zs¡) J&K »yêãT\T (|òæÁãe] ` 2016)
60.ªªk˛ï õ˝≤¢μμ nH˚ù|s¡Tqï eT+#·T ‘·TbòÕqT, _) ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<˚XŸ
sTT{°e\ mø£ÿ&Ée∫Ã+~? dæ) eTDÏ|üPsY &ç) Hê>±˝≤+&é 1`&ç 19`m 37`&ç 55`m
m) <äøÏåD≤Á|òæø± 71.á ÁøÏ+~ yê{Ï˝À¢ <˚ìï #Ó’Hê <˚X¯|ü⁄ ôd+Á≥˝Ÿ 2`m 20`_ 38`m 56`&ç
_) USA (ns¡ÿHékÕdt qT+&ç q÷´j·÷sYÿ es¡≈î£ ) u≤´sø˘ n+{≤s¡T? 3`m 21`&ç 39`&ç 57`_
dæ) n+{≤]ÿ{Ïø± &ç) ÄÅùdº*j·÷ m) |”|ü⁄˝Ÿ‡ u≤´+ø˘ Ä|òt #Ó’Hê (PBOC) 4`m 22`&ç 40`m 58-m
61.á ÁøÏs~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£¬sø˘º? _) ô|ò&é]»sY« dæ) DBS u≤´+ø˘ 5`&ç 23`m 41`m 59`&ç
m) NICA: H˚wüq˝Ÿ Ç+&ÉÅdæºj·T˝Ÿ ø±]&ÜsY 6`m 24`_ 42`m 60`m
&ç) HSBC 7`m 25-&ç 43`m 61`m
n<Ûë]{Ï. _) CPTC: ø£˝…ø£¸Hé   72.πø+Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ sTT{°e\ y˚{Ï MT<ä $TìeT+ 8`&ç 26`m 44`m 62`m
|üP´]{Ï f…dæº+>¥ ôd+≥sY (ã+>±s¡+ø√dü+) Ç+b˛sYº Åô|d’ t (MIP) nH˚ |ü<‹∆ä $~Û+∫+~? 9`m 27`&ç 45`_ 63`&ç
dæ) JBIC: »bÕHé u≤´+ø˘ |òüsY Ç+≥πsïwüq˝Ÿ m) 173 HS ø√&é‡ (◊s¡Hé   d”º˝Ÿ ñ 10`m 28`m 46`m 64`m
ø√|üsπ wüHé &ç) ô|’e˙ï ‘·‘Ô T· \Ô T) 11`m 29`_ 47`&ç 65`_
62.á ÁøÏs~ yê{Ï˝À¢ @~ ø£¬sø˘º? _) ø±|ò” dæ) ‘˚j·÷≈£î &ç) s¡ã“sY 12`m 30`m 48`&ç 66`&ç
m) ªªyÓHé ~ ]esY d”¢|t‡μμ á düºs¡Hé ¬ø’sY 73. sTT{°e\ ìs¡«Væ≤+∫q IPL y˚\+bÕ≥˝À 13`&ç 31`_ 49`_ 67`_
_) Áu…&é ã÷´{° ]e\÷´wüHé ` U≤«C≤ nVü≤eTà<é me]¬ø+‘· <Ûäs¡ |ü*øÏ+~? 14`m 32`m 50`&ç 68`m
nu≤“dt dæ) @ ø±ØsY Ä|òt á$˝Ÿ m) ùwHéyê≥‡Hé`9.5 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T 15`m 33`_ 51`m 69`&ç
_) |üeHéH˚–`8.5 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T 16`_ 34`m 52`m 70`m
` sêãsYº >±˝ŸÁu…sTT‘Y &ç) ô|’e˙ï 17`&ç 35`m 53`m 71`_
dæ) j·TTesêCŸdæ+>¥` 7 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T 18`_ 36`&ç 54`m 72`m
&ç) ô|’e˙ï
38 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã

ôV≤’ <äsêu≤<é yê≥sY @{°m+\T
s¡÷bÕsTTπø ©≥s¡T ˙s¡T
s¡ ÷ bÕsTTπ ø ©≥sY ˙{Ï ì
n+~s#˚+<äT≈£î yê≥sYuÀs¡T¶ ø£düs¡‘·TÔ
#˚k˛Ô+~. y˚d$ü H˚|<ü ´ä∏ s˝À bÂs¡T\ <ëVü‰]Ô
rπsÃs<äT≈£î $q÷‘·ïs>± yê≥sY øÏj÷Ó düTÿ\T
@sêŒ≥T#˚j·÷\ì uÛ≤$düTÔHêïs¡T. m˙ f…Æ+
eT˙ (@{°ms) øπ +Á<ë\ ‘·sV¡ ‰ü ˝À mø£ÿ&ÓH’ ê
n‹ ‘·≈£îÿe <Ûäs¡πø ˙{Ïì n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
rdüT≈£îe#˚Ãs<äT≈£î ø£düs¡‘·TÔ #˚düTÔHêïs¡T.
s¡÷.1 øπ ©≥sY ˙{Ïì n+~s#˚ øÏj÷Ó düTÿ\
@sêŒ≥T≈£î Á|ü‹bÕ<äq\T s¡÷bı+~s#ê\ì
uÀs¡T¶ yÓTH˚õ+>¥ &Ó’¬sø£ºsY &Üø£ºsY ;. »Hês¡∆Hé
¬ s &ç ¶ Ç{° e \ »]–q dü e ÷y˚ X ¯ + ˝À
n~Ûø±s¡T\qT n<˚•+#ês¡T. kÕ<Ûë´kÕ<Ûë´\T
|ü ] o*+∫ ‘· « s¡ ˝ À z ìs¡ í j · T +
rdüTø√yê\ì dü÷∫+#ês¡T. á πø+Á<ë\T
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ eùdÔ s¡÷bÕsTT ø±sTTHé y˚dæ
©≥s¡T ˙{Ïì rdüT≈£îH˚ yÓdüT\Tu≤≥T ñ
s≥T+~. y˚dü$˝À nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü dü«#·Ã¤s<ä
düsdü\ú T, j·TTe»q dü+|ò÷ü \T #·*y˚+Á<ë\T
@sêŒ≥T#˚dæ ñ∫‘·+>± ˙{Ïì n+<äTu≤≥T˝À
ñs#·T‘êsTT. ø=ìï ÁbÕ+‘ê˝À¢ ìs¡«Vü≤D
˝À|ü+, Ç‘·s¡ ø±s¡D≤\ H˚|ü<∏ä´s˝À m≈£îÿe
eT+~ Ä πø+Á<ë\ e<ä› ˙fi¯ófl ‘êπ>+<äT≈£î
Çwü|º &ü sÉ T¡ . Áπ>≥sY˝À düs|¡ süò ê #˚dTü qÔ ï ˙{Ïì
|ü]X¯óÁuÛÑ yê‘êes¡D+˝À á øÏj÷Ó düTÿ\˝À
ˇø£ ÿ s¡ ÷ bÕsTTπ ø $Áø£ s TT+#ê\ì
jÓ÷∫düTÔHêïs¡T. Ä s¡÷bÕsTT ≈£L&Ü nø£ÿ&É
@sêŒ≥T#˚dæ dæã“s~, ìs¡«Vü≤D Ks¡TÃ
ø√dü y ˚ T nì uÀs¡ T ¶ n~Û ø ±s¡ T \T
#Ó ã T‘· T Hêïs¡ T . Á|ü < Û ë q s¡ V ü ≤ <ës¡ T \T,
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
|ü ⁄ {Ÿ b Õ‘· T \T $XÊ\+>± ñqï #√≥
øÏjÓ÷düÿ\T ì]às#˚ neø±X¯+ ñ+~.
‘êπ>+<äT≈£î ‘·|Œü ... ©≥s¡¢ ø=~› ˙fi¯ó¢ Ç+{ÏøÏ
rdüT¬øfi‚¢s<äT≈£î nqTeT‹ ñ+&É<äì z
n~Ûø±] #ÓbÕŒs¡T. Ç|üŒ{Ïøπ &Û©ç ˝¢ À á ‘·sV¡ ‰ü
$<Ûëq+ neT˝À¢ ñ+~. nø£ÿ&É ‘ê>∑&É+‘√
bÕ≥T s¡÷. 3≈£î 20 ©≥s¡¢ #=|üq rdüTø¬ fi‚¢
neø±X¯+ ≈£L&Ü ñ+~.
õø± yÓ’s¡dtøÏ yê´øχHé ø£ìô|{Ϻq
ôV≤’ <äsêu≤<é ôds’ {ÏdTü \º T!
Á|ü|+ü #·yê´|ü+Ô >± #ê˝≤ <˚XÊ\T õø±
yÓ’s¡dtøÏ yê´øχHé ø£ìô|fÒº Á|üj·T‘êï˝À¢ ñ
s&É>± ôV≤’ <äsêu≤<éøÏ #Ó+~q ˇø£ ãjÓ÷f…ø˘
ø£+ô|˙ <ëìï kÕ~Û+∫~. uÛ≤s¡‘Y ãjÓ÷f…ø˘
Ç+≥sY H˚wüq˝Ÿ *$Tf…&é nH˚ ø£+ô|˙
‘êeTT õø± yÓ’s¡dtøÏ yê´øχHé ø£ìô|{Ϻ,
ù|fÒ+{Ÿ ø√dü+ nô|Ì¢ #˚XÊeTì Á|üø{£ +Ï ∫+~.
Ç|üŒ{Ïøπ 20øÏ ô|>’ ± ˝≤{ÏHé nyÓT]ø± <˚XÊ˝À¢
õø± $Cè+_ÛdüTÔqï H˚|ü<∏ä´+˝À, >∑s¡“¤+˝À
ñ+&É > ±H˚ Ç~ |æ \ ¢ \ ô|’ Á|ü u Û ≤ e+
#·÷|ü⁄‘·T+<äì ‘˚\&É+‘√ Á|ü|ü+#· Äs√>∑´
dü+düú n‘·´edüs¡ #·s¡´\¬ø’ |æ\T|ü⁄ì∫Ãq
dü+>∑‹ ‘Ó*dæ+<˚. Bs‘√ Á|ü|üs#·yê´|üÔ+>±
mH√ï <˚XÊ\T õø± yÓ’s¡dtøÏ yê´øχHéì
ø£ìô|f…º |üì˝À ñHêïsTT. yê{Ï Á|üjT· ‘êï\T
‘=* <äX˝¯ À¢ ñ+&É>±H˚ ôV≤’ <äsêu≤<é ø£sô|˙
‘êeTT Ç+<äT˝À $»j·T+ kÕ~Û+#êeTì
Á|üø{£ +Ï ∫+~. ø±+&ç&{˚ Ÿ yê´øχHé (|üØø£\å ≈£î
ì*∫q yê´øχHé) ù|f…+{Ÿ ø√dü+ ‘=$Tà~
HÓ\\ ÁøÏ‘·y˚T <äs¡U≤düTÔ #˚XÊeTì, Ç˝≤
<Ûäs¡U≤düTÔ #˚düT≈£îqï ø£+ô|˙˝À¢ ‘·eT<˚
yÓTT<ä{Ï~ ø±e#·Ãì uÛ≤s¡‘Y ãjÓ÷f…ø˘
<äsŒ¡ D+
*$Tf…&é #Ó’s¡àHé, y˚TH˚õ+>¥ &Ó’¬sø£ºsY ø£ècÕí
m˝≤¢ nHêïs¡T. n~Ûø±s¡+>± J$+∫q ñqï
õø± yÓ’s¡dtì $<˚XÊ\ qT+&ç ~>∑TeT‹
#˚dTü ≈£îì <ëìô|’ |ü]XÀ<Ûqä \T #˚dæ yê´øχHéì
s¡÷bı+~s#êeTì, ìC≤ìøÏ ¬s+&ÉT s¡ø±\
ø±+&ç&˚{Ÿ yê´øχq¢qT ‘·j·÷s¡T#˚XÊeTì
Äj· T q nHêïs¡ T . nsTT‘˚ yê´øÏ ‡ Hé ì
»+‘· T e⁄\ MT<ä , eTqTwü ß \ MT<ä
Á|üjÓ÷–+#ê*‡q Áø£eT+˝À Ç~ ãj·T≥≈£î
sêe&ÜìøÏ düeTj·T+ |ü&ÉT‘·T+<äì Äj·Tq
nHêïs¡T. Ç+<äTø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+, uÛ≤s¡rj·T
yÓ’<ä´ |ü]XÀ<Ûäq eT+&Éfi¢̄qT ‘·–q düVü‰j·T+
ø√sês¡T. ø£+ô|˙øÏ Hê\T>∑T HÓ\˝À¢ |ü~ \ø£\å
&√düT\T yê´øχHé ‘·j÷· s¡T#˚jT· >∑\ kÕeTs¡´ú +
ñ+<ä ì Ç|ü  &˚ ‘Ó * dæ + <ä ì , <ëìï
XÊÅd” Ô j · T +>± |ü ] XÀ~Û + ∫, eTTs<ä T ≈£ î
rdüT≈£îy˚fi‚¢ neø±XÊ\T m+‘·es¡≈£î ñ
HêïjÓ÷ |ü]o*+#ê*‡ ñ+<äì |æ\¢\
yÓ’<ä´ì|ü⁄DT\T, uÛ≤s¡rj·T yÓ’<ä´ |ü]XÀ<Ûäq
eT+&É* &Ós¬’ ø£sº Y »qs¡˝Ÿ kÂeT´ kÕ«$THê<∏Hä é
ô|s=ÿHêïs¡T. Ç~ ªuÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Øμ ñ
‘·Œ‘·TÔ\≈£î }‘·+ Ç#˚Ã˝≤ ñ+<äì ÄyÓT
n_Ûq+~s#ês¡T.
n<Û´ä j·Tq+, |ü]ÁX¯eT, Hêj·Tø£‘«· +
<ë«sêH˚ eTVæ≤fi¯\≈£î yÓ÷ø£+å
ìs¡ + ‘· s ¡ n<Û ä ´ j· T q+, ø£ è wæ ,
j·÷»e÷q´ HÓ|’ ⁄ü D≤´˝Ò eTVæ≤fi¯\ düeTdü´\≈£î
n+‹eT |ü]cÕÿs¡eTì n+‘·sê®rj·T Á<äe´
ì~Û n~ÛH˚Á‹ ÁøÏd”ºHé \>±sY¶ n_ÛÁbÕj·T+.
es¡Ôe÷q X¯‘êã∆+˝À eTVæ≤fi¯\T mH√ï
düeTdü´\qT m<äTs=ÿ+≥THêïs¡T. Á|ü|ü+#·
|ü]dæú‘·T\T ≈£L&É y˚>∑+>± e÷s¡T‘·THêïsTT.
nsTTq|üŒ{Ïø° eTVæ≤fi¯\T, yÓTT‘·+Ô »HêuÛ≤˝À
39
dü > ∑ + >± ñqï|ü Œ {Ï ø ° , neø±X¯ ø ±\qT
n+~|ü⁄#·Tà ø√e&É+˝À e÷Á‘·+, #ê˝≤
yÓqTø£ã&ç ñHêïs¡ì nHêïs¡T. nø£åsêdü´‘·
˝Òø£b˛‘˚ e#˚à qwüº+ düe÷C≤ìøÏ ne÷àsTT
e\¢HÓ’Hê ˇø£fÒ, nu≤“sTTe\¢HÓ’Hê ˇø£ÿfÒ!
Á|ü|+ü #·yê´|ü+Ô >± 60 <˚XÊ\˝À »]|æq ˇø£
düπs« Á|üø±s¡+, á qwüº+ kÕ\T≈£î, 90
$T*j· T q¢ nyÓ T ]ø£ H é &Ü\s¡ ¢ y˚ T s¡ ≈ £ î
ñs&Ée#·TÃ. n+‘˚ø±<äT, ˇø£ |ü⁄s¡Twüßì
Ä<ëj· T +˝À π ø e\+ 30`40 XÊ‘· +
e÷Á‘·y˚T, ≈£î≥T+u≤ìøÏ Ks¡Tà #˚ùdÔ, n<˚
ˇø£ eTVæ≤fi¯ 90 XÊ‘·+ es¡≈L£ yÓ∫ÃdüT+Ô ~.
ns¡Ω‘·\÷, kÕeTs¡ú´+ düe÷q+>± ñHêï,
eTVæ≤fi¯ Ä<ëj·T+, |ü⁄s¡Twüßì Ä<ëj·T+˝À
75 XÊ‘·+>± e÷Á‘·y˚T ñ+≥Tqï~. H˚&ÉT
düe÷»s˝À n‘·´+‘· yÓqTø£ã&çq es¡Z+
eTVæ≤fi¯˝!Ò á |ü]dæ‹ú e÷sê* nH˚~, Ä$&É
n_ÛÁbÕj·T+.
ÄyÓT $eø£‘å q· T »sTTs∫+~
eTTsu…’øÏ #Ós~q söwüHé »yê«<é
øÏ+>¥ m&É«sY¶ yÓTyÓ÷]j·T˝Ÿ yÓT&çø£˝Ÿ ø±˝Òõ
qT+&ç , m+__j· T dt Á|ü < ∏ ä e TÁX‚ D Ï ˝ À
bÕdü s TT´+~. Ç~ Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ $wü j · T +
ø±ø£ b ˛e#· T Ã ø±˙, n+‘· ≈ £ î mì$T~
dü+e‘·‡sê\ eTT+<äT, n+<Û˚Ø ˝Àø£˝Ÿ
ùdºwüHé˝À ˇø£ Á|üe÷<ä+˝À ÄyÓT ¬s+&É÷
ø±fi¯ fl q÷ bı>=≥Tº ≈ £ î +~. H˚ { Ï ø Ï á
$»j·÷ìï kÕ~Û+#·&ÜìøÏ ÄyÓT m+‘√
b˛sê≥+ #˚dæ+~. yÓTT<ä≥ ÄyÓTqT 88
XÊ‘·+ yÓ’ø£\´+‘√ ñqï<äì yÓ’<ä´$<ä´≈£î
nqs¡TΩsê*eHêïs¡T. Äs√úô|&çø˘ düs¡®dt
&Ü. dü + »jY T ø£ + <Û ë ]j· ÷ ÄyÓ T ≈£ î
yÓ’<ä´|üs¡+>± ø=+&És‘· n+&É>± ì\e&Éy˚T
ø±<äT, $<ë´uÛ≤´dü+˝À ≈£L&É düV‰ü j·T+ #˚d,æ
∫es¡≈£î ‘·q≈£î »]–q nHê´j·÷ìøÏ
Hê´j·÷kÕúHêìï ÄÁX¯sTT+#·eTì dü\Vü‰
≈£L&É Ç#êÃs¡T. eTTsu…’ ôV’≤ø√s¡Tº˝À ©&ç+>¥
˝≤j·TsY |æfiË¢Ì >±s¡T ñ∫‘·+>± ÄyÓT πødüTqT
40
yê~+#·&ÜìøÏ eTT+<äT≈£î e#êÃs¡T. πødüT
$esê\T $qï Hê´j·T eT÷]Ô »dædº t yÓTVæ≤‘Y
cÕ ÄyÓ T qT #˚ s ¡ T Ãø√yê\ì yÓ T &ç ø £ ˝ Ÿ
ø£fi≤XÊ\qT Ä<˚•+#ês¡T. CÀπ>X¯«]˝À
≈£Ls¡>±j·T\T neTTà≈£îH˚ »yê«<é ùwø˘
eT÷&Ée ≈£L‘·Ts¡T>± söwüHé ˇø£ Ä&É|æ\¢
dü‘êÔ @$T{À #·÷|æs~. Á|üdüTú‘·+ ~«>∑TD°
ø£ è ‘· y Ó T Æ q ñ‘ê‡Vü ≤ +‘√ ÄyÓ T b˛dü T º
Á>±&ÉT´j˚TwüHé≈£î düqï<ä∆eTÚ‘·Tqï~.
m\Åø±ºìø˘‡ &Ée\|tyTÓ +{Ÿ |ò+ü &é
ÇqŒ¤ π s àwü H é f… H êï\J ` HêH√
f… ø ±ï\J ` m\Åø±º ì ø˘ ‡ s¡ + >∑ + ˝À
düè»Hê‘·àø£ ø±s¡´Áø£e÷\≈£î ì<ÛäT\q+~s
#˚s<äT≈£î á`m\Åø±ºìø˘‡ &Ée\|tyÓT+{Ÿ
|òü+&éqT πø+Á<ä+ @sêŒ≥T #˚dæ+~. Á|ü<Ûëì
qπs+Á<äyÓ÷&ç >∑‘· E˝…’ ˇø£≥e ‘˚Bq
Á|üø£{Ï+∫q $<Ûä+>± Á|üuÛÑT‘·«+ πøHé u≤´sø˘
yÓ+#·sY ø±´|æ≥˝Ÿ |òü+&é Åô|’y˚{Ÿ *$Tf…&é
ôdô|º+ãsY 04, 2015 qT+&ç ñìøÏ˝ÀøÏ
e∫Ã+~. á s¡ + >∑ s ˝À q÷‘· q
|ü]XÀ<Ûäq\≈£L, Ä˝À#·q\≈£L á ì~Û
<ë«sê Áb˛‘·‡Væ≤kÕÔs¡T. $esê\≈£î http://
deity.gov.in/esdm/edf yÓ ’ u Ÿ ôd’ { Ÿ q T
#·÷&Ée#·TÃ.
Ç+{Ï ìsêàD ìj·T+Á‘·D≈£î ˇø£ j·÷|t
Ç~ j·÷|t\ j·TT>∑+, J$‘·+˝À
Á|ü‹<ëìø° ˇø£ j·÷|t, H˚&ÉT s√EyêØ $~Û
ìs¡«Vü≤D˝À r]ø£˝≈Ò î£ +&Ü ñ+&˚ yê]øÏ Ç\T¢
≈£≥Tº ø√e\+fÒ düeTj·T+ <=s¡ø£&É+˝Ò<äì
u≤<Ûä |ü&Ü*‡q |üì ˝Ò<äT. eTq+ @ ePfiÀfl
e⁄Hêï, eTs√ ePfiÀfl Ç+{Ïì ø£≥Tº≈£î+≥÷
<ëìì m+‘·es¡≈£L e∫Ã+<√ #·ø£ÿ>±
|ü ] o*+#· T ø√e#· T Ã. HOMEDRIFT
j·÷|tqT ñ|üjÓ÷–s#·&És <ë«sê ìsêàD
Á|ü>∑‹H˚ ø±<äT, nedüs¡yÓTÆq dæyÓT+≥T,
ÇqTeTT e+{Ï yê{Ï <Ûäs¡\˝À e∫Ãq
e÷s¡ T Œ\qT ≈£ L &É >∑ e Tì+#· e #· T Ã.
u…+>∑Tfi¯Ss¡T Á|ü<ëÛ q øπ +Á<ä+>± ñqï mì$T~
eT+~ kÕ|òtºy˚sY ì|ü⁄DT\T á j·÷|tqT
n_Û e è~∆ #˚ d æ nedü s ¡ y Ó T Æ q yê]øÏ
homedrift1@gmail.com áyÓT˝Ÿ <ë«sê
‘· – q dü ÷ #· q \qT ÇkÕÔ s ¡ T . nsTT‘˚
yÓTT<ä{ÏkÕ]>± U≤‘ê<ës¡T\T s¡÷. 500
qT+&ç 1500\ es¡ ≈ £ L #Ó * ¢ s #ê*‡
ñ+≥T+~.
eT˝Ò]j·÷ ìs¡÷à\q≈£î C≤rj·T
Á|üD≤[ø£
πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ 2030 Hê{ÏøÏ
eT˝Ò]j·÷qT düeT÷\+>± ìs¡÷à*+#·&ÜìøÏ
ˇø£ ø±s¡ ´ #· s ¡ D Á|ü D ≤[ø£ q T
s¡÷bı+~s∫+~. á y˚Ts¡≈£î ˇø£ ø±s¡´
Á|üD≤[ø£qT (National Framework for
Malaria Elimination NFME) $&ÉT<ä\
#˚dü÷Ô πøsÁ<ä Äs√>∑´ XÊU≤ eT+Á‹ C….|æ.
q&ܶ <äX¯\ yêØ>± á eTVü≤e÷à]ì
düeT÷\+>± ìs¡÷à*+#·&ÜìøÏ, yÓTT<ä{Ï
<äX¯˝À yê´~Û ‘·≈£îÿe>± ñ+&˚ πø≥–Ø`1
ÁbÕ+‘ê\qT+&ç 2022 Hê{Ï ø Ï
düeT÷\+>±q÷, $T–*q ÁbÕs‘ê\˝À
<äX¯\yêØ>± 2030 Hê{ÏøÏ ìs¡÷à*+#·&É+
\ø£´å +>± ìs¡sí TTs#·T≈£îqï≥T¢ #ÓbÕŒs¡T. yê´~Û
rÁe+>± ñ+&˚ ÁbÕ+‘ê\˝À eTTs<äT>±
ôd]Áã˝Ÿ eT˝Ò]j·÷≈£î ø±s¡DeTj˚T´ yÓy’ êø˘‡
ÁøÏ $ Tô|’ <ä è wæ º ì kÕ]kÕÔ e THêïs¡ T .
<äøÏåDdæj·÷˝À á yê´~Ûq |ü&˚yê]˝À 70
XÊ‘·+ eT+~ eTq<˚X¯+˝Àìyêπs!
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 eTq<Ó’q $<Ûëq+
$•wüº yê´dü+
ªªuÛ≤s¡‘Y ˝À ‘·j÷
· Øμμ øÏ |ü{w
düV≤ü ø±s¡ düe÷K´ dü÷Œ¤]‘Ô √
bÕ≥T - uÛ≤s¡‘Y Ç|ü⁄Œ&ÉT b˛{°
düe÷K´ dü÷Œ¤]‘Ô √ eTT+<äT≈£î
yÓ&TÉ ‘√+~. m+<äTø£+fÒ Ç|ü⁄Œ&ÉT
uÛ$Ñ wü´‘·TÔ n+‘ê b˛{°
düe÷K´‘√H˚ eTT&ç|&ü ç ñ+~.
Ç|ü⁄Œ&ÉT ø±e\dæ+~ - øπ +Á<ä,
sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘ê«\ eT<Û´ä
dü+ã+<Ûë\T ø±<äT,
ô|≥Tºã&ÉT\qT Äø£]¸+#·&ÜìøÏ -
sêÁcÕº\ø° - sêÁcÕº\ø° eT<Û´ä
b˛{°>± eTT+<äT≈£î yÓfi≤fl*.
HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ dü]|º øπæò wüHé ø√dü+
|ü]ÁX¯eT\ s¡+>∑+, $<ë´s¡+>±\
uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ ˇø£ C≤rj·T
eT+&É*ì @sêŒ≥T #˚j÷· \ì
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ìs¡sí TT+∫+~.
˙s¡CŸ u≤CŸ bÕjYT, d”ìj·TsY »s¡ï*dt,º Áô|dt øöì‡˝Ÿ düuTÑÛ ´&ÉT.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
Ï y
ºü TÓ q
Æ $<Ûëq+
ªªs√ yé T q>∑ s ¡ + ˇø£ ÿ s√E˝À
ì]à+#·ã&É˝<Ò Tä μμ nH˚~ - n+<ä]ø° ‘Ó*dæq
ˇø£ kÕyÓT‘·. n<˚$<Û+ä >± - ˇø£ |ü{wÏ yºü TÓ qÆ
$<Ûëq+ ø£*– nH˚ø£ eT+~ ìs¡T<√´>∑T\≈£î
ñbÕ~Û ø£*Œ+#˚ neø±X¯+ ñqï|üŒ{Ïø° -
n+≈£îs¡ dü+düú\T, bÕ]ÁXÊ$Tø£ j·T÷ì≥T¢
˝Ò<ë Ç‘·s¡ yêDÏ»´ dü+düú\T ‘·≈£îÿe
düeTj·T+˝À ‘·eT \øå±´\qT kÕ~Û+#·˝eÒ ⁄.
Ä]∆ø£ eT+Á‹ ns¡TDY C…{’ ¢° Ç{°e\ ‘·q ã&Ó{® Ÿ
>∑T]+∫ $es¡D Çdü÷Ô - uÛ≤s¡‘· <˚X¯
ÄX¯j·÷\q÷, ÁbÕ<Ûä$Tø£ nedüsê\q÷
<äwæ˝º À ñ+#·T≈£îì - yêdüyÔ ê\≈£î, düyêfi¯≈¢ î£
‘·>∑Z≥Tº>± Á|üdüTÔ‘· Á|üuÛÑT‘·«+ ‘Ó*$>±
eTT+<ä T ≈£ î yÓ & É T ‘√+<ä ì nHêïs¡ T .
Á|ü | ü + #· y ê´|ü Ô + >± yêDÏ » ´+, Ä]∆ ø £
˝≤yê<˚M\T u≤>± <Óã“‹ì - Á|ü|+ü #· Ä]∆ø£
e´edü ú rÁeyÓ T Æ q dü + øå √ uÛ Ñ + ˝À ñqï
düeTj·T+˝À - Á|üdTü ‘Ô +· #˚|{ü qºÏ |üì #ê˝≤
uÛ≤s¡yTÓ +Æ <˚. Á|ü|+ü #· yê|ü+Ô >± Ç≥Te+{Ï
ˇ&ç<=&ÉT≈£î\T sê»´y˚T\T‘·Tqï düeTj·T+˝À
‘·q kÕúHêìï düTdæsú ¡ |üs#¡ T· ø=ì uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
ñ»«\yÓ T Æ q π ø +Á<ä + >± ì\ã&ç + <ä ì
n+‘·sê®rj·T Á<äe´ ì~Û (IMF) eTq <˚XÊìï
Á|ü X ¯ + dæ + ∫+~. 2016-17 ã&Ó ® { Ÿ
düVü≤ø±s¡ dü÷Œ¤]Ô
Á|ü‹bÕ<äq\qT Ä]∆øe£ T+Á‹ yÓ\&¢ dç ÷ü Ô <˚X¯
Ä]úø£ |ü]dæú‹ì - n+‘·sê®rj·T Ä]∆ø£
|ü]dæ‹ú ‘√ b˛*à düMTøÏ+å #ês¡T. n+‘·sê®rj·T
Ä]∆ø£ |ü]dæ‹ú ‹s√>∑eTq+˝À ndüeÔ ´dü+Ô >±
e⁄qïq|üŒ{Ïø° ªªkÕºs|º¡ t Ç+&çj÷· μμ, ªªy˚Tø˘ ÇHé
Ç+&çj÷· μμ ªªHÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆μμ ñbÕ~Û ø£\Œq
e+{Ï ÁbÕ<Ûëq´‘ê |ü<Ûäø±\‘√ düVü‰
ndü+U≤´ø£+>± e⁄qï Ç‘·s¡ |ü<Ûäø±\qT
≈£L&Ü düø±\+˝À neT\T#˚jT· &ÜìøÏ -
qπs+Á<ä yÓ÷B kÕs¡<Ûä´+˝Àì C≤rj·T
Á|üC≤‘·+Á‘· ≈£L≥$T (NDA) Á|üuÛÑT‘·«+ô|’
Á|ü»\≈£î $XÊ«dü+ ø£*–+#˚ Á|üj·T‘·ï+
#˚kÕs¡T .
ªªkÕºs¡º|t Ç+&çj·÷μμ, ªªkÕº+&É|t
Ç+&ç j · ÷ μμ nH˚ $ ‘· q eT+Á‘ê\ì
Á|ü<ÛëqeT+Á‹ düŒwüº+>± Á|üø£{Ï+#ês¡T.
ªªkÕº s ¡ º | t μ μ n+fÒ n+≈£ î s¡ dü + dü ú \ ≈£ î
kÕqT≈£L\, |ü{wÏ yºü TÓ qÆ $<ÛëHêìï ø£*Œ+#·&+É
ø√dü + |ü q Tï\ Á|ü D ≤[ø£ q T ã&Ó ® { Ÿ ˝ À
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT eTq <ä[‘·
j· T Te≈£ î \T, –]»q j· T Te≈£ î \T -
bÕ]ÁXÊ$Tø£ y˚ ‘ · Ô \ T ø±yê\ì
ø√s¡T≈£î+≥THêïs¡T. yês¡T m+‘· e÷Á‘·+
ñ<√´>±\T ø±yê\ì ø√s¡Tø√e≥+ ˝Ò<äT.
41
ñ<√´>±\T ø£*Œ+#˚ yê]>± ø±yê\ì
ø√s¡T≈£î+≥THêïs¡T. yê] ø£\\qT kÕø±s¡+
#˚ôd+<äT≈£î ˇø£ bÕ]ÁXÊ$Tø£ πø+Á<ëìï
HÓ\ø=˝≤Œ\ì Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫+~.
uÛ$Ñ wü´‘Y Ä]∆ø£ Á|üD≤[ø£qT Á|ü<ëÛ qeT+Á‹
yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T. ªªy˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj·÷μμ
ø±s¡´Áø£e÷ìï ô|<ä>› ± Áb˛‘·‡Væ≤düTqÔ ï Á|üuTÑÛ ‘·«+
- ñbÕ~Û ø£\Œq≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘·ìdü÷Ô -
dü « <˚ o ‘· j · ÷ Øì ô|+b˛+~+#ê\H˚
ñ<˚X¯´+‘√ - |üqTï Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\qT
Á|ü ø £ { Ï + ∫+<ä ì #Ó b ÕŒs¡ T . dü T \Te⁄>±
yê´bÕs¡ + #˚ d ü T ø√e&É + ø√dü + -
ìã+<Ûqä \qT düsfi¡ ‘¯ s· +¡ #ÓjT· ´&É+, |üqTï
sêsTTr\qT Á|üø{£ +Ï #·&+É ‘√ bÕ≥T Ç‘·s¡
Áb˛‘ê‡Vü ≤ ø±\qT Á|ü ø £ { Ï + #ês¡ T . á
ìã+<Ûäq\T ∫qï |ü]ÁX¯eT\≈£î n~Ûø£
kÂø£sê´\T ø£*–kÕÔsTT. n+‘˚ ø±<äT -
m≥Te+{Ï $yê<ë\HÓ ’ H ê ‘· ø £ å D y˚ T
|ü]wüÿ]+#·&ÜìøÏ M\Tø£\T>∑T‘·T+~. ˇø£yfi˚ ¯
$|òü\yÓTÆq |üø£å+˝À yês¡T düTs¡øÏå‘·+>±
yÓ<’ =\>∑&ÜìøÏ ≈£L&Ü neø±X¯+ ñ+≥T+~.
ªªy˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj÷· μμ Á|üD≤[ø£˝À ñqï -
I.T. Vü‰sY¶ y˚s,Y eÁkÕÔ\T, s¡øD å£ |ü]ø£sê\
ñ‘·Œ‹Ô yÓTT<ä˝q’… dü+dü\ú ≈£î - á düe]+∫q
m¬ø‡’ CŸ, ø£dyºü Té ‡ &É÷´{° sπ ≥T¢ - Äj·÷ dü+dü\ú
ñ‘· Œ ‹Ô e´j· T + ‘· > ∑ Z & ÜìøÏ
ñ|ü j Ó ÷ >∑ | ü & É ‘ êj· T ì ì|ü ⁄ DT\T
#ÓãT‘·THêïs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î - f…*ø±+
s¡+>∑+˝À yÓTTu…’˝Ÿ bò˛q¢≈£î dü+ã+~Û+∫q
$&çuÛ≤>±\ ~>∑TeT‹ì n]ø£fÒº+<äT≈£î -
yê{Ïô|’ >∑‘+· ˝À Ç∫Ãq ø£dyºü Té ‡ &É÷´{°‘√
bÕ≥T Ç‘· s ¡ dü T +ø±\ sêsTTr\qT
ñ|üd+ü Vü≤]+#·&+É »]–+~. á #·s´¡ e\¢
yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛q÷¢, yê{Ï ‘·j÷· ØøÏ ø±e\dæq
Ç‘·s¡ $&çu≤Û >±\ ñ‘·Œ‹Ô ô|’ Áb˛‘ê‡Vü≤ø£sy¡ TÓ qÆ
Á|üuÛ≤e+ |ü&ç+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT πø+Á<ä, sêÁwüº
Á|üuTÑÛ ‘ê«\T s¬ +&É÷ - ªª kÕºs|º¡ μt μ, ªªy˚Tø˘ ÇHé
Ç+&çj÷· μμ e+{Ï |ü<øäÛ ±\ Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√
42
<˚ o j· T |ü ] ÁX¯ e T\≈£ î nedü s ¡ y Ó T Æ q
ô|≥Tºã&ÉT\qT Äø£]¸+#·&ÜìøÏ nqT≈£L\
yê‘êes¡D≤ìï ø£\T>∑CÒdüTÔHêïsTT. ñbÕ~Û
neø±XÊ\T yÓTs¡T>∑e⁄‘êsTT. ã&Ó{® Ÿ˝À Vü‰MT
Ç∫Ãq sêsTTr\T Ä]∆ø,£ kÕe÷õø±_Ûe~∆ô|’
kÕqT≈£ L \ Á|ü u Û ≤ yêìï #· ÷ |ü ⁄ ‘êsTT.
<˚ X ¯ + ˝Àq÷, Ç‘· s ¡ < ˚ X Ê˝À¢ ≈£ L &Ü
ô|≥Tºã&ç<ës¡T\ dü<dä Tü ‡\T ìs¡«Væ≤düTHÔ êïeTT.
á $<Û+ä >± Ç{°e\ Vü≤sê´Hê˝À »]–q ˇø£
dü<ädüT‡˝À Ä]∆ø£eT+Á‹ e÷{≤¢&ÉT‘·÷ -
mø£ÿ&Ó’‘˚ $<ÛëHê\T q#·Ãø£, nqT≈£L\
yê´bÕs¡, sê»ø°j·T yê‘êes¡D+ ø√dü+
ô|≥Tºã&ç<ës¡T\T m<äTs¡T #·÷düTÔHêïs√ -
nø£ ÿ &É - Äj· ÷ sêÁwü º Á|ü u Û Ñ T ‘ê«\T
ô|≥Tºã&ç<ës¡T\qT Äø£]¸+#˚+<äT≈£î ‘·–q
dü+düÿs¡D\T #˚|{ü ≤º\ì |æ\T|ü⁄ì#êÃs¡T.
düV≤ü ø±s¡ düe÷K´ dü÷Œ¤]‘Ô √ bÕ≥T
- uÛ≤s¡‘Y Ç|ü⁄Œ&ÉT b˛{° düe÷K´ dü÷Œ¤]‘Ô √
eTT+<äT≈£î yÓ&TÉ ‘√+~. m+<äTø£+fÒ Ç|ü⁄Œ&ÉT
uÛ$Ñ wü´‘·TÔ n+‘ê b˛{° düe÷K´‘√H˚ eTT&ç|&ü ç
ñ+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT ø±e\dæ+~ - øπ +Á<ä, sêÁwüº
Á|üuÛÑT‘ê«\ eT<Ûä´ dü+ã+<Ûë\T ø±<äT,
ô|≥Tºã&ÉT\qT Äø£]¸+#·&ÜìøÏ - sêÁcÕº\ø°
- sêÁcÕº\ø° eT<Û´ä b˛{°>± eTT+<äT≈£î yÓfi≤fl*.
@ sêÁcÕº˝‘’… ˚ - dü+düÿs¡D\T #˚|≥ü ˝º <Ò √ -
Ä sêÁcÕº ì øÏ #Ó + ~q Á|ü » \T ‘· e T
neø±XÊ\qT n+<äTø√˝Òì |ü]dæú‹˝À
ñ+{≤s¡T. n<˚$<Ûä+>± eTs√yÓ’|ü⁄ - @
sêÁcÕº˝‘’… ˚ - ô|≥Tºã&ç<ës¡T\≈£î eT]+‘·
nqT≈£L\yÓTqÆ Ä]∆ø,£ yê´bÕs¡, sê»ø°jT·
yê‘êes¡D≤ìï HÓ\ø=\TŒ‘êjÓ÷ - Ä
sêÁcÕº\ Á|ü»\T Á|üj÷Ó »q+ bı+<äT‘ês¡T.
Á|üdTü ‘Ô · |ü]dæ‘ú T· \≈£î nqT>∑TD+>± eTq≈£î
eTq+ dü+düÿ]+#·T≈£î+fÒH˚ - á b˛{°
Á|ü|+ü #·+˝À ì\ã&É>\∑ +. ˝Òøb£ ˛‘˚ eTq*ï
mes¡÷ |ü{+ºÏ #·Tø√s¡T - nì Ä]∆øe£ T+Á‹
yê´U≤´ì+#ês¡T. ns¡TDY C…{’ ¢° Ç{°e\ ˝Àø˘
düuÛÑ˝À kÕ<Ûës¡D ã&Ó®{Ÿ Á|üy˚X¯ô|&ÉTÔqï
dü+<äs¡“¤+>± Á|üdü+–dü÷Ô - ªªkÕºsYº n|tμμ
(n+≈£îs¡) dü+dü\ú T ñ<√´>±\T ø£*ŒkÕÔjT· ˙,
ø=‘·Ô e÷s¡TŒ rdüT≈£îekÕÔjT· ˙ - ªªy˚Tø˘ ÇHé
Ç+&çj·÷μμ ø±s¡´Áø£eT+˝À ø°\ø£ bÕÁ‘·
b˛wækÕÔjT· ˙ H=øÏÿ #ÓbÕŒs¡T. 2016 @Á|æ˝Ÿ
qT+∫ 2019 e÷]à ˝À|ü\ HÓ\ø=*Œq
n+≈£îs¡ dü+dü\ú ≈£î yÓTT<ä{Ï 5 dü+e‘·‡sê˝À¢
- eT÷&É T dü + e‘· ‡ sê\ ˝≤uÛ ≤ \ô|’
Ä<ëj·T|üqTï qT+∫ |üP]Ô $TqVü‰sTT+|ü⁄
Ç∫à Áb˛‘·‡Væ≤+#ê\ì Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. M{Ï
$wü j · T +˝À MAT qT |ü ] >∑ D ˝ÀøÏ
rdüT≈£î+{≤s¡T. n<˚$<Û+ä >± >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~q
n+≈£îs¡ dü+dü˝ú À¢ - >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~q ì~Û
˝Ò<ë |òü+&é ˝Ò<ë e´≈£îÔ\T n~Ûø£ yê{≤
ô|≥Tºã&ç ô|&ç‘˚ yês¡T eT÷\<Ûäq+ MT<ä
bı+<˚ ˝≤uÛÑ+ ô|’q ≈£L&Ü |üqTï uÛ≤s¡+
ñ+&É<äT. eTq<˚X¯+˝À n_Ûe~∆ #˚dæ,
qyÓ÷<äT #˚dæq ªªù|f…+{Ÿμμ (Vü≤≈£îÿ)ô|’
Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± bı+~q Ä<ëj·T+˝À
øπ e\+ 10 XÊ‘·+ MT<ä e÷Á‘·yT˚ |üqTï
$~Û + #ê\ì ≈£ L &Ü Ä]∆ ø £ e T+Á‹
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ªªy˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj·÷μμ
Á|ü#ês¡+˝À uÛ≤>∑+>± <˚oj·T ñ‘·Œ‘·TÔ\
$\Te\qT ìsê∆]+#·&+É ˝À ø£dyºü Té ‡, m¬ø‡’ CŸ
düT+ø±\T ø°\ø£ ÁbÕÁ‘· b˛wækÕÔjT· ì Äj·Tq
nHêïs¡T.
ÇqŒ¤sπ àwüHé f…ø±ï\JøÏ #Ó+~q Vü‰sY¶
y˚sY, eTT&ç düs¡T≈£î\T, s¡ø£åD ñ‘·Œ‘·TÔ\T,
eÁkÕÔ\T, Kì» Ç+<ÛHä ê\T, Kì» ‘Ó˝’ ≤\T,
s¡kÕj·THê\T, ô|Á{À s¡kÕj·THê\T, ø±–‘·+,
ù||üsY uÀs¡T,¶ q÷´dt Á|æ+{Ÿ, $e÷Hê\T, z&É\
eTs¡eTà‘·TÔ, ìs¡«Vü≤D yÓTT<ä˝…’q s¡+>±˝À¢
dü«<˚o |ü]ÁX¯eT\ b˛{°ì e~∆ #˚d,æ ìs¡«Vü≤D,
‘·j÷· Ø Ks¡TÃ\T ‘·–+Z #˚+<äT≈£î M\T>± M{ÏøÏ
nedü s ¡ y Ó T Æ q eTT&ç dü s ¡ T ≈£ î \T, Ç‘· s ¡
|ü<ësê∆\T, $&çu≤Û >±\ô|’ $~Û+#˚ ø£dyºü Té ‡,
m¬ø‡’ CŸ düT+ø±\˝À ‘·–q e÷s¡TŒ\T #˚j÷· \˙
- $~Û $<ÛëHê\qT düsfi¡ ‘¯ s· +¡ #˚j÷· \˙
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
≈£L&Ü Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹bÕ~+∫+~. n_Ûe~∆
#Ó+<äT‘·Tqï |ü]ÁX¯eT\ s¡+>±ìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ
ì|ü⁄DT\qT n+~+#˚+<äT≈£L, yê]øÏ ñbÕ~Û
ø£*Œ+#˚+<äT≈£L, <˚Xy¯ ê´|ü+Ô >± 15 e+<ä\
ãVüQeTTK HÓ’|ü⁄D´ •ø£åD≤ dü+düú\qT
HÓ\ø=˝≤Œ\ì Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫+~.
Ç+<äTø√dü+ ã&Ó®{Ÿ˝À 17 e+<ä\ ø√≥¢
s¡ ÷ bÕj· T \qT π ø {≤sTT+∫+~.
Á|ü < Û ë qeT+Á‹ øöX¯ ˝ Ÿ $ø±XŸ jÓ ÷ »q
(PMKVY) <ë«sê bÕ]ÁXÊ$Tø£ y˚‘·Ô>±
s¡ ÷ bı+<˚ $<Û ë Hêìï j· T Te‘· Ç+{Ï
eTT+<äT≈£î rdüT≈£îsêyê\qï<˚ Á|üuÛÑT‘·«
<Û´˚ j·TeTì Äj·Tq düŒwü+º #˚XÊs¡T. <˚X+¯ ˝À
ñqï yÓ’$<Ûä´ uÛÑ]‘·yÓTÆq neø±XÊ\qT -
ô|≥Tºã&ç s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷sêÃ\qï<˚ ªª dæÿ˝Ÿ
Ç+&çj÷· $TwüHé ªªÄ˝À#·q nì Äj·Tq
‘Ó*bÕs¡T. C≤rj·T HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~∆ dü+düú
ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq Hê{ÏqT+∫ Ç+‘·es¡≈£L -
ñ‘·eÔ TyÓTqÆ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆øÏ ø£wæ #˚d÷ü Ô -
<ë<ë|ü⁄ 76 \ø£\å eT+~ j·TTe»qT\≈£î
•ø£Då Ç∫Ã+~. HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆ dü]|º øπæò wüHé
ø√dü+ |ü]ÁX¯eT\ s¡+>∑+, $<ë´s¡+>±\
uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ ˇø£ C≤rj·T eT+&É*ì
@sêŒ≥T #˚j÷· \ì Á|üuTÑÛ ‘·«+ ìs¡sí TT+∫+~.
ªªÁ|ü<ëÛ qeT+Á‹ øöX¯˝Ÿ $ø±dt jÓ÷»qμμqT
eT]+‘· |ü{wÏ ºü |ü]∫, e#˚à eT÷&˚fifl¯ ˝À ø√{Ï
eT+~ j·TTe‘·≈î£ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆˝À •ø£Då
Çyê«\ì Á|ü‹bÕ~s#ês¡T. e#˚à eT÷&˚fifl¯
ø±\+˝À ø√{Ï eT+~ HÓ’|ü⁄D´+ ø£*–q
j·TTe»qT\T n+<äTu≤≥T˝À ñ+fÒ ñ<√´>∑
ø£\Œq˝À ˇø£ q÷‘·q X¯ø+£ Ä$s¡“$¤ +∫qfÒ¢
ne⁄‘·T+<ä˙ - <˚X¯yê´|üÔ+>± ñ‘êŒ<äø£‘·
>∑D˙j·T+>± ô|s¡T>∑T‘·T+<ä˙ ì|ü⁄DT\T
n_ÛÁbÕj·T |ü&TÉ ‘·THêïs¡T. uÛ≤Ø kÕs¡«Á‹ø£
n+‘· s ê® \ bÕsƒ ¡ ´ Á|ü D ≤[ø£ <ë«sê
bÕ]ÁXÊ$Tø£y˚‘·Ô\≈£î nedüs¡yÓTÆq $<ë´,
•ø£Då ≤ ø±s¡´Áø£e÷\qT <˚X+¯ ˝Àì 2,200
ø£fi≤XÊ\\T, 3 e+<ä\ bÕsƒ¡XÊ\\T, 5
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
e+<ä\≈£î ô|>’ ± Á|üuTÑÛ ‘·« I.T.I.\‘√ bÕ≥T,
50 e‹Ô •ø£Då ≤ øπ +Á<ë\ <ë«sê ìs¡«Væ≤kÕÔsT¡ .
bÕ]ÁXÊ$Tø£ y˚‘·Ô\T ø±yê\qT≈£îH˚yês¡T
eTTK´+>± <˚ X ¯ + ˝Àì e÷s¡ T eT÷\
ÁbÕ+‘ê\≈£î #Ó+~qyê]ì á øπ +Á<ë\ <ë«sê
ì|ü⁄DT\‘√ nqTdü+<Ûëq+ #˚kÕÔsT¡ . á
s¡ + >∑ + ˝À ø=‘· Ô ñ<√´>±\ ø£ \ ŒqqT
Áb˛‘·‡Væ≤+#˚ ñ<˚X› ´¯ +‘√ á dü+dü˝ú À¢ #˚]q
ñ<√´>∑T\≈£î yÓTT<ä{Ï eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\T
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ñ<√´>∑T\ |æ+#·Hé |ü<øäÛ +£ øÏ+<ä
8.33 XÊ‘·+ yê{≤qT Á|üuTÑÛ ‘·«y˚T ñ<√´>∑T\
uÛ$Ñ wü´ ì~Û dü+düú (EPFO)≈£î »eT #˚dTü +Ô ~.
HÓ\dü] y˚‘q· + 15 y˚\ s¡÷bÕj·T\ es¡≈L£
bı+<äT‘·Tqï ñ<√´>∑T\≈£î á |ü<Ûäø£+
e]Ô d ü T Ô + ~. Ç+<ä T ø√dü + yÓ s TT´ ø√≥¢
s¡ ÷ bÕj· T \ y˚ T s¡ ì<Û ä T \qT ã&Ó ® { Ÿ ˝ À
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. BìøÏ n<äq+>± Ä<ëj·T
|üqTï #·≥+º ˝Àì 80 JJAA ôdø£Hå é øÏ+<ä ñ
<√´>±\T ø£*Œ+#˚ yê]øÏ Ç#˚à Áb˛‘ê‡Vü≤ø£+
|ü]~Ûì eT]+‘· $düÔ]+∫ düs¡fi¯‘·s¡+
#˚ j · ÷ \ì 2016 Ä]∆ ø £ _\T¢ ˝ À
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ñbÕ~Û ø£\Œq ø√dü+ Á|üuTÑÛ ‘·«
Á|üD≤[ø£qT Ä]∆ø£ eT+Á‹ $e]dü÷Ô -
ªªH˚wqü ˝Ÿ ø¬ ØsY düØ«dtμμ qT 2015 p˝…’
HÓ\˝À ÁbÕs¡+_Û+∫q≥T¢ #ÓbÕŒs¡T. Ç|üŒ{Ïøπ
3 ø√≥¢ 50 \ø£å\ eT+~ ìs¡T<√´>∑T\T
Ç+<äT˝À ‘·eT ù|s¡T¢ qyÓ÷<äT #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
2016-17 Ä]›ø£ dü+e‘·‡s¡+ ∫e] Hê{ÏøÏ
e+<ä yÓ÷&É˝Ÿ ¬øØsY ôd+≥s¡¢ ùde\qT
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘˚yê\ì ø=‘·Ô ã&Ó®{Ÿ˝À
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
sêÁcÕº \ ˝Àì ñbÕ~Û ø£ \ ŒHê
πø+Á<ë\qT á C≤rj·T ¬øØsY düØ«dt
øπ +Á<ë\‘√ nqTdü+<Ûëq+ #˚j÷· \ì ≈£L&Ü
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ø£+ô|˙\ #·≥+º 2013 qT
düe]+#·&ÜìøÏ Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® Ÿ düe÷y˚XÊ˝À¢H˚
ˇø£ _\T¢ q T Á|ü y ˚ X ¯ ô |≥º e \dæ ñ+~.
dü T \Te⁄>± yê´bÕs¡ + #˚ j · T ´&ÜìøÏ
nes√<Û+ä >± ñ+&˚ Çã“+<äT\qT á dües¡D
‘=\–düT+Ô <äì Äj·Tq #ÓbÕŒs¡T. ªªkÕºs|º¡ μt μ
n+fÒ n+≈£ î s¡ dü + dü ú \ ≈£ î nqTyÓ ’ q
yê‘êes¡ D ≤ìï ≈£ L &Ü á _\T¢
yÓTs¡T>∑T|üsT¡ düT+Ô ~. á ø£+ô|˙\ ]õÁùdwº Hü é
≈£ L &Ü ˇø£ s√E˝ÀH˚ |ü P s¡ Ô e ⁄‘· T +~.
Ä]∆ø±_Ûe~∆ <ë«sê ñbÕ~Û ø£\ŒqqT yÓTs¡T>∑T
|ü s ¡ # · & É y ˚ T á Á|ü ‹ bÕ<ä q \ yÓ q Tø£
Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ñ<˚X› ´¯ eTì Ä]∆øe£ T+Á‹ #ÓbÕŒs¡T.
ªªy˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj·÷μμ n+fÒ uÛ≤s¡‘Y˝À
‘·j·÷Øì Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+, Ä]∆ø£+>±
yÓTs¡T>¬ q’ düe÷»+ ø√dü+ nedüsy¡ TÓ qÆ #·s´¡ \T
rdüTø√e&É+, n+<äTu≤≥T˝À >∑Vü≤ ìsêàD≤ìï
Áb˛‘·‡Væ≤+#·&+É e+{Ï ñ<˚X› Ê´\T ≈£L&Ü á
_\T¢ ˝ À bı+<ä T |ü s ¡ ∫ q≥T¢ Äj· T q
$e]+#ês¡T. 2016 @Á|æ˝Ÿ qT+∫ 2019
e÷]à HÓ\ eT<Ûä´ ø±\+˝À HÓ\ø=*Œq
n+≈£îs¡ dü+dü\ú ≈£î 5 dü+e‘·‡sê˝À¢ - eT÷&ÉT
dü + e‘· ‡ sê\ ˝≤uÛ ≤ ìøÏ e+<ä XÊ‘· +
Ä<ëj·T|üqTï qT+∫ $TqVü‰sTT+|ü⁄ e+{Ï
Á|ü‹bÕ<äq\ <ë«sê Ä]∆ø±_Ûe~∆, ñbÕ~Û
neø±XÊ\T yÓTs¡T>ö‘êsTT.
Ç<˚$<Û+ä >± eTq <˚X+¯ ˝À n_Ûe~∆
#˚d,æ qyÓ÷<äT #˚dqæ ªªù|f…+{Ÿμμ (Vü≤≈£îÿ)ô|’
Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± bı+~q Ä<ëj·T+˝À
øπ e\+ 10 XÊ‘·+ MT<ä e÷Á‘·yT˚ |üqTï
$~Û + #ê\ì ≈£ L &Ü Á|ü ‹ bÕ~+#ês¡ T .
‹]–sêì yÓTT+&ç u≤ø°\ô|H’ ê, nqTe÷HêdüŒ<ä
u≤ø°\ô|H’ ê e∫Ãq Ä<ëj·T+˝À 5 XÊ‘·+
|üqTï $~Û+#·&ÜìøÏ u≤´+≈£î\T ø±˙ Ç‘·s¡
Ä]∆ø£ dü+düú\T, ø£+ô|˙\≈£î neø±X¯+
ø£*Œ+#ês¡T. 2015 e÷]à HÓ˝≤Ks¡T≈£î
eTT–ùd Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À 5 ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\T ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe>± ≥s√ïesY ñqï
∫qï ø£+ô|˙\≈£î - e#˚à Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+
˝À ø±s√Œπs{Ÿ Ä<ëj·T|üqTïqT 29 XÊ‘êìøÏ
‘·–+Z #ê\ì Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. 2016 e÷]Ã
ˇø£≥e ‘˚B ‘·sê«‘· kÕú|+æ ∫q ø=‘·Ô ñ‘·Œ‹Ô
43
ø£+ô|˙\≈£î 25 XÊ‘·+ |üqTï, düsY #êsY,®
ôddt ø£ f Ò º ˝ ≤ neø±X¯ + Çyê«\ì
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. nsTT‘˚ yês¡T ˝≤uÛ≤\‘√
≈£L&çq ˝Ò<ë ô|≥Tºã&ç‘√ ≈£L&çq Ç‘·s¡
sêsTTr\q÷, n˝≤π> ô|≥Tºã&ç uÛÑ‘·´+,
ô|]–q ‘·sT¡ >∑T<ä\ e+{Ï kÂø£sê´\ <ë«sê
≈£L&Ü Á|üjÓ÷»q+ bı+<ä≈£L&É<äT. BHé
<äj÷· fiŸ ñbÕ<Ûë´j·T Á>±MTD øöX¯˝Ÿ jÓ÷»q
<ë«sêq÷ HÓ|’ ⁄ü D≤´_Ûe~∆, bÕ]ÁXÊ$Tø£ y˚‘\Ô·
eT+Á‹‘·« XÊK <ë«sê bı+<˚ ùde\ô|’
ùdyê|üqTï (düØ«dt {≤ø˘‡) $TqVü‰sTT+#ê\ì
≈£L&Ü Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ùdyê s¡+>∑+˝À
ñbÕ~Û ø£*Œ+#˚ $wüjT· +˝À ]f…˝Æ Ÿ s¡+>∑+
n‹ô|<ä~› . á s¡+>∑+˝À #ê˝≤ m≈£îÿe dü+K´
˝À ñ<√´>±\T ø£*Œ+#·e#·TÃqì Á|üuTÑÛ ‘·«+
uÛ≤$k˛Ô+~. nsTT‘˚ ìj·TeT ìã+<Ûqä \qT
düs∞¡ ø£]+#·e\dæ ñ+~. ô|<ä› ô|<ä› cÕ|æ+>¥
e÷˝Ÿ‡qT yês¡+˝À @&É÷ s√E\÷ ‘Ós∫¡
ñ+#·T‘·Tqï|ü⁄&ÉT ∫qï, eT<Ûä´ ‘·s¡Vü‰
<äTø±D≤\T ≈£L&Ü Ä |ü<ä∆‹ m+<äT≈£î
bÕ{Ï + #· ≈ £ L &É < ä T ? nì Ä]∆ ø £ e T+Á‹
Á|ü•ï+#ês¡T. á <äTø±D≤\T ≈£L&Ü yês¡+˝À
@&ÉT s√E\÷ dü«#·Ã+<ä+>± ‘Ós∫¡ ñ+#˚
neø±X¯+ ø£*Œ+#ê*. nsTT‘˚ ‘·|üŒìdü]
yêsê+‘·|⁄ü ôd\e⁄, s√E≈£L |üì#˚ùd |üì
>∑ + ≥\T e+{Ï $wü j · T +˝À ø±]à≈£ î \
Vü≤≈£îÿ\≈£î |üP]Ô s¡øDå£ ø£*Œ+#ê*. sêÁcÕº\T
neT\T #˚jT· &ÜìøÏ M\T>± ˇø£ Á|ü‹bÕ~‘·
qeT÷Hê ªªcÕ|t‡ n+&é mkÕº_w¢ t yÓT+{Ÿ‡μμ
_\T¢qT Á|üuTÑÛ ‘·«+ nìï sêÁcÕº\≈£î |ü]o\q
ì$T‘·+Ô |ü+bÕ*. uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ »HêuÛ≤˝À 35
@fi¯¢ ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe ej·TdüT‡ ø£*–q yês¡T
<ë<ë|ü⁄ 65 XÊ‘·+ eT+~ñHêïs¡T. M]øÏ
ñbÕ~Û ø£*Œ+#·&ÜìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·«+ nìï #·s´¡ \T
rdüT≈£î+{À+~. nsTT‘˚ n‘·´~Ûø£ dü+K´ ˝À
ñqï ìs¡T<√´>∑T\≈£î ñbÕ~Û ø£*Œ+#·&+É ˇø£
uÛ≤Ø düyê\T. BìøÏ ‘·–q+‘· düú\+,
düeTj·T+ ø±yê*.
44
ñ<√´>∑T\ uÛÑ$wü´ ì~Û ô|’ e&û¶ |ü < Û ä ø £ + ô|’ |ü q Tï $~Û + |ü ⁄ Á|ü ‹ bÕ<ä q
$~Û+#ê\qï ã&Ó{® Ÿ Á|ü‹bÕ<äq - ø√{≤¢~ j·T<Ûë$~Û>± ñ+∫q≥T¢ Äj·Tq düŒwüº+
eT+~ ñ<√´>∑ T \ eTqdü T ‡˝À¢ mH√ï #˚XÊs¡T. á @&Ü~ @Á|æ˝Ÿ ˇø£≥e ‘˚B qT+∫
nqTe÷Hê\≈£ î ‘ê$∫Ã+~. nsTT‘˚ ñ<√´>∑T\ uÛ$Ñ wü´ ì~Û U≤‘ê ˝À »eT #˚dqæ
Á|ü u Û Ñ T ‘· « + á Á|ü ‹ bÕ<ä q qT Ç|ü ⁄ Œ&É T yÓTT‘·+Ô ˝À 60 XÊ‘·+ ì\«ô|’ $‘Y Á&Ü #˚dqæ
$s¡ $ T+#· T ø√qT+~. |ü ] ÁX¯ e T\≈£ î düeTj·T+˝À |üqTï $~Û+#ê\ì $T–*q 40
yÓ q TïeTTø£ > ± ñqï ø±]à≈£ î \≈£ î - XÊ‘·+ yÓTT‘·Ô+ô|’ |üqTï ñ+&É<äì πø+Á<ä
Äs√>∑ ´ e+‘· y Ó T Æ q yê‘êes¡ D + ã&Ó{® Ÿ˝À Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. nsTT‘˚, Á|ü»\
ø£*Œ+#·&ÜìøÏ, n_Ûe~∆ #˚jT· &Üìø° Ç<=ø£ qT+&ç e∫Ãq ˇ‹Ô & ç ø±s¡ D +>±
eT+∫ #·s¡´. |ü<äM $s¡eTD nq+‘·s¡+ ñ|üd+ü Vü≤]+#ês¡T. e#˚à ◊<äT dü+e‘·‡sê˝À¢
düTs¡øÏå‘·yÓTÆq J$‘·+ >∑&É|ü&ÜìøÏ M\T>± s¬ ‘’ T· \ Ä<ëj·÷ìï s¬ {Ï+º |ü⁄ #˚jT· &É+, Á>±MTD
|æ+#Ûq· T |ü<øäÛ ±\˝À ô|≥Tºã&ç ô|≥º&ÜìøÏ ñbÕ~Û eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\÷, Äs√>∑´
P.F. U≤‘ê<ës¡T\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#ê\H˚ |ü]s¡ø£åD, $<ë´, HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~∆, ñbÕ~Û
ñ<˚X› ´¯ +‘√ |üqTï $~Û+#ê\H˚ Á|ü‹bÕ<äq ø£\Œq, eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\÷, ô|≥Tºã&ç,
rdüT≈£îe∫Ãq≥T¢ Ä]∆øe£ T+Á‹ $e]+#ês¡T. Ä]∆ø£ s¡+>∑+˝À dü+düÿs¡D\T, düT|ü]bÕ\q,
nsTT‘˚ |ü\Te⁄sT¡ bÕs¡y¢ TÓ +≥T düuTÑÛ ´\T, nH˚ø£ yê´bÕsêìøÏ nqTyÓq’ yê‘êes¡D+, Ä]∆ø£
dü+dü\ú T - á Á|ü‹bÕ<äq $s¡$T+#·Tø√yê\ì Áø£eT•ø£Då , |üqTï dü+düÿs¡D\T e+{Ï #·s´¡ \
$»„|Ôæ #˚jT· &É+‘√ Äj·Tq á Á|ü‹bÕ<äqqT <ë«sê uÛ≤s¡‘Y s¡÷|ü⁄πsK\qT e÷sêÃ\ì
ñ|üd+ü Vü≤]+#ês¡T. nsTT‘˚ C≤rj·T |æ+#·qT Á|üuTÑÛ ‘·«+ \ø£´å +>± ô|≥Tº≈î£ +~.
>∑eTìø£
yê´düøs£ \Ô¡ ≈£î dü÷#·q: jÓ÷»q e÷dü |üÁ‹ø£≈î£ yê´kÕ\T sêùdyês¡T ‘·eT
yê´kÕ\ kÕ|tøº ±|”ì ù|õy˚Tø£sY 6.5 ˝Ò<ë 7 ªªnqTμμ bòÕ+{Ÿ 7˝À f…|Æ #t d˚ æ
|ü+|ü⁄‘·÷, Áyê‘· Á|ü‹ì ≈£L&Ü ‘·|Œü ìdü]>± Vü‰$T|üÁ‘·+‘√ »‘· #˚dæ |ü+bÕ*.
Vü‰$T |üÁ‘·+˝À Ç~ ‘·eT dü«+‘· s¡#q· n˙, <˚ìø° nqTyê<äeTT nqTø£sD¡
ø±<äì e÷Á‘·yT˚ ø±ø£, á yê´kÕìï eTπs |üÁ‹ø£≈î£ |ü+|ü˝<Ò Tä / |ü⁄düøÔ +£ >±
eTTÁ~+#·˝<Ò Tä nì ≈£L&Ü ù|s=ÿHê*. yê´kÕ\≈£î ù|õy˚Tø£sY eT]j·TT |æ&mç |òt
bòÕs¬ à{Ÿ˝Àq÷ n˝≤π> j·T÷ìø√&é˝À f…|Æ #t d˚ æ esY¶ bòÕs¬ à{Ÿ˝Àq÷ n+<äCj Ò ÷· *.
s¡#q· \T 15e ‘˚~˝À|ü⁄ Vü‰MT |üÁ‘·+‘√ jÓ÷»q ø±s¡´˝≤j·TìøÏ |ü+bÕ*.
Á|ü#T· s¡D≈£î H√#·Tø√ì yê´kÕ\T ‹]– |ü+|üã&Ée⁄. á $wüjT· +˝À m˝≤+{Ï
ñ‘·sÔ ¡ Á|ü‘T· ´‘·sÔ ê\≈£î ‘êe⁄˝Ò<Tä . yê´düøs£ \Ô¡ T >∑eTìs#·>\∑ s¡T.
d”ìj·TsY m&ç≥sY
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 ÁbÕ<ÛëHê´\ >∑T]Ô+|ü⁄
øπ +Á<ä ã&Ó{
$<ë´s¡+>±ìøÏ øπ {≤sTT+|ü⁄\T
2016`17≈£î ã&Ó{® Ÿ
Á|ü‹bÕ<äq˝À¢ $<ë´s¡+>±ìøÏ
Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·÷ìï
dü÷\ú <˚ojÓ÷‘·Œ‹Ô (õ&ç|)æ ˝À
0.48%>± dæbÕò s¡T‡ #˚kÕs¡T.
e÷qe eqs¡T\ n_Ûeè~∆XÊK≈£î
á @&Ü~ ã&Ó{® Ÿ˝À s¡T.72,394
ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T. Bì˝À
60% bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´,
nø£så êdü´‘·\ $uÛ≤>±ìøÏ, 40%
ñqï‘·$<ä´≈£î øπ {≤sTT+#ês¡T.
n+fÒ Bìï $X‚w¢ ùæ d,Ô b˛qTb˛qT
ÁbÕ<Ûëq´‘·\T e÷]b˛sTT
ñqï‘· $<ä´ yÓ|’ ⁄ü yÓTT>∑TZ ñqï≥T¢
düŒwü+º >± ø£ì|ædTü qÔ ï~.
Áb˛$‘· ≈£î+<äT, d”ìj·TsY ]ôd]à Ä|òd” sü ,Y dæ._.õ.m., ôds≥sY |òsü Y ã&Ó{® Ÿ >∑es¬ ïHé‡ Äøö+{Ÿ_*{Ï.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
® Ÿ 2016`17 :
Ä]úø£ $<ÛëHê\ |üs¡+>± #·÷dæq|ü&ÉT
2015`16 uÛ ≤ s¡ ‘ · Ä]ú ø £ e ´edü ú ≈ £ î
ø°\ø£yÓTÆq~>± uÛ≤$+#·e#·TÃ. sêÁcÕº\≈£î
øπ +Á<ä|qü Tï\ yê{≤ ô|+#·&+É , sêÁcÕº\øÏ#Ã˚
Á|üD≤[ø± Á>±+≥¢ ‘·–+Z |ü⁄, Á|üD≤[ø± dü+|òTü +
s¡<Tä e› +{Ï yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫ 14e Ä]úø£
dü+|òüT+ #˚dæq dæbòÕs¡T‡\e+{Ï yê{Ï˝À
ø=ìï+{Ïì ÄyÓ÷~+#·&É+ yÓTT‘·Ô+ Ä]úø£
e´edüúìsêàD≤H˚ï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæ+~.
$•wü º y Ó T Æ q á e÷s¡ T Œ\ H˚ | ü < ∏ ä ´ +˝À
2016`17e dü+e‘·‡sêìøÏ Á|ü‹bÕ~+∫q
πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ˝À $<ë´s¡+>∑+ |ü]dæú‹ì
$X‚w¢ +æ #·&+É eTTK´+.
1.$<ë´s¡+>±ìøÏ πø{≤sTT+|ü⁄\T :
øπ +Á<ä Ä]úøe£ T+Á‹ l ns¡TDY C…{’ ¢°
dü÷\ú <˚oj·TjÓ÷‘·Œ‹Ô˝À øπ +Á<ä+ $<ä´ô|’ #˚dTü qÔ ï Ks¡Tà XÊ‘·+
øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ˝À $<ä´ô|’ #˚dTü qÔ ï Ks¡Tà XÊ‘·+
Ä<Ûës¡+ øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ 2016`17
yêdüÔe ìπs›X¯+
˝Àø˘duü ˝ÑÛ À ã&Ó{® qŸ T Á|üyX˚ ô¯ |&ÉT‘·÷ $•wüy˜ TÓ qÆ
9 düÔ+uÛ≤\ô|’ ñ»«\ uÛ≤s¡‘Y ìsêàD+
Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+<äì ‘Ó*bÕs¡T. eT÷&√
düÔ+uÛÑyÓTÆq kÕe÷õø£s¡+>∑+˝À uÛ≤>∑+>±
#˚s¡Ãe\dæq ª$<ä´, HÓ’|ü⁄D´+, ñbÕ~Ûμ
n+XÊìï y˚s¡T#˚dæ Hê\T>√ düÔ+uÛÑ+>±
ù|s=ÿHêïs¡T.
2016`17≈£î ã&Ó{® Ÿ Á|ü‹bÕ<äq˝À¢
$<ë´s¡ + >±ìøÏ Á|ü u Û Ñ T ‘· « e´j· ÷ ìï
dü÷ú\<˚ojÓ÷‘·Œ‹Ô (õ&ç|æ)˝À 0.48%>±
dæ b ò Õ s¡ T ‡ #˚ k Õs¡ T . 2015`16˝À Ç~
0.50%>± ñ+~. yÓTT‘·+Ô ã&Ó{® Ÿ>± #·÷ùdÔ
$<ë´s¡+>∑+yê{≤ 3.8% qT+&ç 3.7%øÏ
‘·–+Z ~ (|ü{øºÏ `£ 1 #·÷&É+&ç)
|ü{øºÏ `£ 1 $<ë´s¡+>±ìøÏ øπ +Á<ä e´j·T+ (XÊ‘·+˝À)
45
 $<ë´s¡ + >±ìøÏ π ø +Á<ä + #˚ ù d
πø{≤sTT+|ü⁄˝À¢ <ë<ë|ü⁄ 70% e÷qe
eqs¡T\ XÊK (MHRD) qT+∫ \_ÛdTü +Ô ~.
á XÊK≈£î 2016`17˝À s¡T.72,394 ø√≥T¢
øπ {≤sTT+#ês¡T. Bì˝À 60% bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´,
nø£ å s êdü ´ ‘· \ $uÛ ≤ >±ìøÏ , 40%
ñqï‘·$<ä´≈£î øπ {≤sTT+#ês¡T. n+fÒ Bìï
C≤Á>∑‘>Ô· ± $X‚w¢ ùæ d,Ô b˛qTb˛qT ÁbÕ<Ûëq´‘·\T
e÷]b˛sTT ñqï‘· $<ä´ yÓ|’ ⁄ü yÓTT>∑TZ ñqï≥T¢
düŒwü+º >± ø£ì|ædTü qÔ ï~.
bÕsƒX¡ Ê\ $<ë´$uÛ≤>∑+ ` nø£så êdü´‘·
|ü{øºÏ £ `2 øπ +Á<ä e÷qe eqs¡T\ eT+Á‹‘·« XÊK $uÛ≤>±\yêØ øπ {≤sTT+|ü⁄\ XÊ‘·+
2. bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ :
‘· < ä T |ü ] yÓ j · T ´uÀj˚ T uÛ ≤ Ø
eTT+<ä&TÉ >∑T`ÁbÕe÷DÏø£ $<ä´. á ~X¯>±
ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ä´qT kÕs¡«Árø£]+∫q≥T¢
Ä]úøe£ T+Á‹ ã&Ó{® Ÿ Á|üd+ü >∑+ dü+<äs“¡ +¤ >±
#ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚ ÄX¯Ãs¡´ø£s+¡ >± Bì˝À $<ë´
Vü≤≈£îÿ ˝Ò<ë e÷<Û´ä $Tø£ $<ä´ }ùd˝Ò<Tä . ã&çøÏ
yÓfi¢‚ (1`4 ‘·s>¡ ‘∑ T· \T) |æ\\¢ ≈£î dü+ã+~Û+∫
Á|ü | ü + #· k Õú s TT \øå ± ´\qT uÛ ≤ s¡ ‘ Y
kÕ~Û+∫q|üŒ{Ïø° yêdüyÔ ê\T eTs√ s¡ø+£ >±
ø£ì|ædüTÔHêïsTT. 2011 CHêuÛ≤ ˝…ø£ÿ\
Á|üø±s¡+ 6`14 eT<Û´ä ej·TdüT‡qï |æ\\¢ T
4.3ø√≥¢ e T+~ ñHêïs¡ T . M¬ s es¡ ÷
ã&çøbÏ ˛e&É+ ˝Ò<Tä . yÓTT‘·+Ô |æ\˝¢ À¢ Ms¡T
18%. ã&ç˝À #˚sπ |æ\\¢ dü+UÒ´ø±<äT, >∑‘·
ø=H˚ïfi¯ófl>± bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´ Á|üe÷D≤\T
≈£ L &Ü eTTK´+>± Á|ü u Û Ñ T ‘· « + #˚ d ü T Ô q ï
Ks¡TÑ√b˛*ùdÔ sƒês¬ ‹ÔdTü HÔ êïsTT.
46
düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+, 2009
(RTE) Á|üø±s¡yTÓ ‘Æ ˚ |æ\\¢ +<ä]ø° ìØí‘· ø±\
e´e~Û˝À ñ∫‘·, ìs¡“+<Ûä, ÁbÕe÷DÏø£
$<ä´qT n+~+#ê*‡ ñ+≥T+~. n~
neT˝À¢øÏ e∫Ãq <ë<ë|ü⁄ ns¡ú<äXÊu›+
‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü #·≥ºÁ|üø±s¡+ eTÚ*ø£
dü<Tä bÕj·÷\Tqï bÕsƒX¡ Ê\\T øπ e\+ 8%
e÷Á‘·yT˚ . Á|üuTÑÛ ‘·« bÕsƒX¡ Ê\˝À¢ 9.4˝ø£\å
eT+~ ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø=s¡‘· ñ+~. 8.3%
ÁbÕ<∏ ä $ Tø£ bÕsƒ ¡ X Ê\T`@ø√bÕ<Û ë ´j· T
ñqï‘· $<ë´$uÛ≤>∑+
bÕsƒX¡ Ê\˝Ò. Çø£ ñqï ñbÕ<Ûë´j·TT˝À¢ ≈£L&Ü
20%eT+~ düT•øÏ‘å T· \T ø±s¡T. ns¡TΩ˝q’… ,
düT•øÏ‘å T· ˝…q’ ñbÕ<Ûë´j·TT\ ìwüŒ‹Ô ≈£L&Ü
<ë<ë|ü⁄ 5 @fi¯ó>¢ ± mø£ÿ&ç<øä ÿ£ &É ì*∫b˛sTT
ñ+~. á #·{≤ºìï $»j·Te+‘·+>± neT\T
#˚j÷· \+fÒ ÁbÕ<∏$ä Tø£ $<ë´s¡+>∑+˝Àì |ü\T
n+XÊ\≈£î ‘·–qìï ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+#ê*‡
ñ+~. nsTTHê 2015`16 ø£+fÒ Ç|ü&ÉT
|ü{øºÏ £ `3 düs«¡ •øå± n_Ûj÷· Hé≈î£ ôddüT‡ qT+∫ Ä]úø£ eT<ä‘› T· (XÊ‘·+˝À)
bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´≈£î øπ e\+ HêeTe÷Á‘·+>±
3.2%e÷Á‘·yT˚ ô|+#ês¡T.
3. $<ë´ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ neT\≈£î
Ä]úø£ #˚j·T÷‘· :
2009˝À á #·≥+º neT˝À¢øÏ e∫Ãq
‘·sê«‘· Bì ìs¡«Vü≤D˝À düs«¡ •øå± n_Ûj÷· Hé
(SSA) Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· b˛wædüTÔqï~. á
@&Ü~ BìøÏ s¡ T .22,500 ø√≥T¢
øπ {≤sTT+#ês¡T. 2015`16ø£+fÒ Ç~ øπ e\+
2.2% e÷Á‘·y˚T m≈£îÿe. Bì˝À 65%
ì<ÛTä \qT $<ë´ |üqTï <ë«sê (ÁbÕs¡+_Ûø˘ •øå±
ø√wt) (|ü{Ϻø£`3qT #·÷&É+&ç) ùdø£]+∫
düeT≈£Ls¡TkÕÔs¡T. 29% ã&Ó®{Ÿ qT+&ç
\_Û d ü T Ô + ~. 6% ãj· T {Ï msTT&Ó & é
ÁbÕC…ø˘º\qT+&çùdø£]kÕÔs¡T. Ç{°e* ø±>¥
Ä&ç { Ÿ ìy˚ ~ ø£ #· ÷ ùdÔ 2014`15˝À
s¡T.5256 ø√≥T¢ ‘·–+Z ∫q≥T¢ á ìy˚~ø£
yÓ\¢&çdüTÔqï~. πø+Á<ä |ü<∏äø±\(CSS)
ùV≤‘·TãB∆øs£ D¡ ô|’ ˙‹ ÄjÓ÷>¥ ñ|üd+ü |òTü +
dæ b ò Õ s¡ T ‡\≈£ î nqT>∑ T D+>± dü s ¡ « •øå ±
n_Ûj÷· Hé≈î£ øπ +Á<ä+,sêÁcÕº\øÏ#Ã˚ yê{≤qT
65qT+&ç 60%øÏ ‘·–+Z ∫+~. n+<äTe\¢
$<ë´ Vü≤≈£îÿ #·≥+º neT\T kÕeTs¡´ú + sêÁcÕº\T
ô|+#˚ yê{Ï yê{≤ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~.
nsTT‘˚ Ä yê{≤ m+‘· dæ ú s ¡ + >±
ñ+≥T+<äqï~ nqTe÷q+. |òü*‘ê\÷
Ä+<√fi¯qø£s¡y˚T.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 e÷<∏´ä $Tø£ kÕúsTT˝À $<ë´ Á|üe÷D≤\
n+XÊìï eT]+‘· ÁX¯ < ä ∆ > ± #˚ | ü { ≤º * ‡
ñ+≥T+~. ÁbÕ<∏$ä Tø£kÕúsTTøÏ, ñqï‘·kÕúsTTøÏ
eT<Û´ä nìyês¡´ nqTã+<Ûëìï düeT≈£Lsπ Ã~
n<˚. ã&ç˝À #˚πs |æ\¢\≈£î dü+ã+~Û+∫
Á|ü | ü + #· \øå ± ´\qT n+<ä T ≈£ î qï|ü Œ {Ï ø °
15`18 @fi¯fl ej·TdüTqï |æ\\¢ qT #˚sT¡ Ã≈£îH˚
e÷<∏´ä $Tø£ kÕúsTT˝À (9`12 ‘·s>¡ ‘∑ T· \T)
62% e÷Á‘· y ˚ T Á|ü y ˚ X Ê\T
qyÓ ÷ <ä e ⁄‘· T HêïsTT. e÷<∏ ä ´ $Tø£ $<ä ´
Á|üe÷D≤\qT ô|+#·&ÜìøÏ Á|üy˚X¯ô|{Ϻq
sêÁw” º j · T e÷<∏ ä ´ $Tø£ •øå ± n_Û j · ÷ Hé
(RMSA)≈£î s¡T.3700ø√≥¢ øπ {≤sTT+|ü⁄\T
\_Û + #êsTT. n+fÒ 2015`16ø£ + fÒ
s¡T.135ø√≥T¢ m≈£îÿe. á n_Ûj÷· HéqT≈£L&Ü
C≤rj·T $<ë´ $TwüHé (NEM) |ü]~Û˝ÀøÏ
‘Ó∫ÃHê πø+Á<ä+yê{≤ 75qT+&ç 60%øÏ
‘·–+Z ~. Bìe\¢ á |ü<øä∏ ±ìøÏ sêÁcÕº\T
‘·eT e÷´∫+>¥ Á>±+{Ÿ øÏ+<ä Ç|ü&ÉT
25%øÏ ã<äT\T 40% πø{≤sTT+#ê*‡q
|ü]dæ‹ú @s¡Œ&ç+~.
ˇø£ | ü ø £ ÿ bÕsƒ ¡ X Ê\ kÕú s TT˝À
düT•øÏ‘å T· ˝…q’ ,ns¡TΩ˝q’… ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø=s¡‘·
ñHêï, ñbÕ<Ûë´j·T •ø£Då , ejÓ÷»q $<ä´˝À
ø√‘· u≤>±H˚ $~Û + #ês¡ T . eTÚ*ø£
dü<Tä bÕj·÷\qT n_Ûeè~∆ #˚jT· &É+ <ë«sê
eT<äsk¡ Õ˝À¢ $<ä´qT n+~+#˚ |ü<øä∏ ±˝À¢ ≈£L&Ü
ø√‘· $~Û+#ês¡T..
4. ñqï‘· $<ä´≈£î πø{≤sTT+|ü⁄\T :
ã&Ó{® Ÿ Á|üd+ü >∑+ dü+<äs“¡ +¤ >± <˚X+¯ ˝À
ñqï‘· $<ë´dü+dü\ú n_Ûeè~∆ ÄeX¯´ø£‘q· T
eT+Á‹ H=øÏ ÿ #Ó b ÕŒs¡ T . BìøÏ
s¡ T .28,440ø√≥T¢ π ø {≤sTT+#ês¡ T .
2015`16‘√ b˛*ùdÔ Ç~ 13.5% m≈£îÿe.
ø=‘·Ô ◊◊{Ï\T, ø=‘·Ô ◊◊m+\≈£î ‘·–q+‘·>±
πø{≤sTT+|ü⁄\T ô|+#·&É+‘√ eTÚ*ø£+>±
kÕ+πø‹ø£ $<ä´≈£î ì<ÛTä \T ô|]–q≥¢sTT+~.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
$<ë´s¡T\ú øÏ#Ã˚ Ä]úø£ düV‰ü j·T+˝À`
$<ë´s¡TD≤\ô|’ ù|<ä|\æ \¢ ≈£î Ç#˚à dü_‡&û,
ø£ fi ≤XÊ\,$X¯ « $<ë´\j· T kÕú s TT˝À
$<ë´s¡ T ú \ øÏ # ˚ Ã ñ|ü ø ±s¡ y ˚ ‘ · H ê\T,
Væ≤+Bj˚T‘·s¡ sêÁcÕº\T, $X¯«$<ë´\j·÷\
$<ë´s¡T\ú øÏ#Ã˚ kÕÿ\sYw|æ \t T 2015`16‘√
b˛*ùdÔ 2.7% ô|]>±sTT.
sêÁw”jº T· ñ#·Ã‘¤ s· ¡ •øå± n_Ûj÷· Hé
(RUSA) sêÁwüº ñqï‘· $<ë´dü+düú\≈£î
eP´Vü‰‘·àø£ ì<ÛTä \ düV‰ü j·T+ øÏ+<ä 2013˝À
ÁbÕs¡+_Û+∫q ø±s¡´Áø£eT+ Ç~. Bìì ≈£L&Ü
C≤rj·T $<ë´ $TwüHé (NEM) |ü]~Û˝ÀøÏ
‘Ó#êÃs¡T. á e÷s¡TŒ\ Á|üÁøÏjT· ˝À uÛ≤>∑+>±
øπ +Á<ä+ <ëì yê{≤>± (>∑‘+· ˝À 65:35>±
ñ+&˚~) s¡T.1300ø√≥T¢ πø{≤sTT+∫+~.
2015`16‘√ b˛*ùdÔ (|ü { Ï º ø £ `4qT
#·÷&É+&ç) Ç~ s¡T.245ø√≥T¢ m≈£îÿe.
nsTT‘˚ ñqï‘· $<ä´≈£î düeT≈£Lsπ à ì<ÛTä ˝À¢
|üqTï\<ë«sê düeT≈£L]q ì<ÛTä \qT+∫ Ç#˚Ã
yê{≤ m+‘· nH˚~ ‘˚\˝Ò<Tä . e÷<∏´ä $Tø£, ñ
qï‘· $<ë´ |üqTï øÏ+<ä \_Û+#˚ ì<ÛTä \qT
mø£ÿ&Ü &çbÕõ{Ÿ #˚jT· &É+˝Ò<Tä . BìøÏ Á|ü‘´˚ ø£
U≤‘ê≈£L&Ü @B ˝Ò<Tä . ˝Ò<ë á ì<ÛTä \‘√
|òü˝≤Hê ø±s¡´Áø£e÷\T #˚|ü{≤º\ì ≈£L&Ü
mø£ÿ&Ü ìπs›•+#·˝Ò<äT. á $wüj·T+˝À
bÕs¡<sä Ù¡ ø£‘· ˝Òøb£ ˛e&É+‘√ M{Ïì eTπs Ç‘·s¡
Ks¡TÃ\¬øH’ ê eT[fl+#˚ neø±X¯eTT+~.
5. $<ä´ø£+fÒ HÓ’|ü⁄D≤´\πø m≈£îÿe
ÁbÕ<Ûëq´‘· :
kÕ«‘·+Á‘·´ ~H√‘·‡e+ dü+<äs“¡ +¤ >±
Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ ªªeTq+ eTq
<˚XÊìï n_Ûeè~∆ #˚j÷· \+fÒ eTqeTT+<äTqï
‘·ø£åD ø£s¡Ôe´+ `HÓ’|ü⁄D≤´\ n_Ûeè~∆,
HÓ|’ ⁄ü D≤´\ uÛ≤s¡‘Y μμ nì #ÓbÕŒs¡T. á ~X¯>±
Á|ü u Û Ñ T ‘· « + Hê\T>∑ T ø±s¡ ´ Áø£ e ÷\qT
ÁbÕs¡+_Û+∫+~. C≤rj·T HÓ|’ ⁄ü D´ n_Ûeè~∆
$Twü H é , C≤rj· T HÓ ’ | ü ⁄ D´ n_Û e è~∆ `
e´ekÕú|øü ‘£ · $<Ûëq+, Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ øöX¯˝Ÿ
$ø±dt jÓ÷»q(PMKVY), HÓ’|ü⁄D≤´\
s¡TD|ü<øä∏ +£ . ã&Ó{® Ÿ Á|üd+ü >∑+˝À ≈£L&Ü M{ÏH˚
Á|üeTTK+>± Á|ükÕÔ$+#ês¡T. PMKVY øÏ+<ä
1500 ãVüQfi¯ HÓ|’ ⁄ü D≤´\ •ø£Då ≤ dü+dü\ú
@sêŒ≥T≈£î s¡T.1700ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T.
yêdüyÔ êìøÏ eTq <˚X+¯ ˝À ô|s¡T>∑T‘·Tqï
ÁXÊ$T≈£î\ dü+K´qT #·÷ùdÔ HÓ’|ü⁄D≤´\
n_Û e è~∆ ‘· ø £ å D ≤edü s ¡ + . nsTT‘˚ á
HÓ’|ü⁄D≤´\T n\es¡TÃø√yê\+fÒ ÁbÕ<∏ä$Tø£
kÕúsTT $<ä´˝À |ü⁄Hê<äT\T u≤>± |ü&Ü*.
ÁbÕ<∏$ä Tø£ $<ä´ kÕs¡«Árø£sD¡ \øå±´\ kÕ<ÛHä ˚
nqTe÷HêdüŒ<ä+>± ø£qã&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT
#·~$q ‘·s¡>∑‘·T˝À¢ $<ë´ Á|üe÷D≤\T
dü+‘·è|æøÔ s£ +¡ >± ø£qã&Éq|ü&ÉT 5`29 @fi¯fl
eT<Û´ä ej·TdüTÿ˝À¢ <ë<ë|ü⁄ 40%øÏô|>’ ± @
•ø£ å D ≤ dü + dü ú ≈ £ î yÓ fi ¯ fl &É + ˝Ò < ä ì
mHé m dt m dt ` 2015 ìy˚ ~ ø£ ‘Ó * j· T
#˚ d ü T Ô q ï|ü  &É T ñbÕ~Û neø±XÊ\T
düèwæ+º #·&+É ø√dü+ HÓ|’ ⁄ü D≤´\ n_Ûeè~∆ MT<ä
<äèwæº ô|&ç‘˚ nsêø=sê HÓ|’ ⁄ü D≤´\‘√ ‘·≈î£ ÿe
J‘ê\‘√ |ü ì #˚ ù d dæ ã “+~ e÷Á‘· +
Çã“&çeTTã“&ç>± <=s¡T≈£î‘·T+{≤s¡T. ø±˙ Ç~
ø±<äT ø£<ë eTq+ ø√s¡T≈£î+≥Tqï~.
eTT–+|ü⁄ :
1966˝ÀH˚ ø=sƒêØ ø£$TwüHé dæbÕò s¡T‡
#˚ d æ q ≥T¢ dü ÷ ú \ <˚ o jÓ ÷ ‘· Œ ‹Ô ˝ À 6%
$<ë´s¡+>±ìøÏ Ks¡TÃ#˚j·÷\qï &çe÷+&é
‘·s¡#·÷ $ì|ædü÷Ô ñ+≥T+~. ìC≤ìøÏ
Á|üdTü ‘Ô +· øπ +Á<ä sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘ê«\T 4%ø£Hêï
‘·≈î£ ÿy˚ BìøÏ Ks¡Tà ô|&ÉT‘·THêïsTT. <˚X+¯
yÓ T T‘· Ô + MT<ä $<ë´s¡ + >±ìøÏ #˚ d ü T Ô q ï
πø{≤sTT+|ü⁄\T |ü]o*ùdÔ sêÁcÕº\ø£+fÒ
øπ +Á<ä+ yê{≤ ‘·≈î£ ÿe>± ñ+≥Tqï~. Áø£yT˚ D≤
sêÁcÕº\MT<ä uÛ≤s¡+ yÓ÷|ü⁄‘·÷ øπ +Á<ä+ ‘·q
yê{≤ ‘·–+Z #·T≈£î+≥÷ b˛‘·Tqï~. Ç|ü&ÉT
e÷]q Ä]úø£ e´edüú ìsêàD Á|üuÛ≤e+
sêÁcÕº\ kÕúsTT˝Àì $<ë´s¡+>∑+ MT<ä
|ü & É T ‘· T +~. Ç|ü  &É T #· ÷ &Ü* sêÁwü º
47
Á|üuTÑÛ ‘ê«\T BìøÏ yê{Ï ã&Ó{® Ÿ\˝À m+‘· * Á|ü|+ü #· kÕúsTT uÀ<Ûqä , |ü]XÀ<ÛHä ê dü+dü\ú ~yê´+>∑T\≈£î dü+ã+~Û+∫q $<ë´
ÁbÕ<Ûëq´‘· ìkÕÔj÷Ó ! yêdüyÔ êìøÏ ª$<ä´μ nqï @sêŒ≥T≈£î M\T>± |ü~ Á|üuTÑÛ ‘·«, |ü~ dü+ã+<Ûä |ü<∏äø±\ìï+{Ï $wüj·T+˝À
n+X¯+ ñeTà&ç C≤_‘ê˝Àì~. n+fÒ øπ +Á<ä dü]|º øπæò {Ÿ •ø£Då ≤ dü+dü\ú ≈£î ìj·T+Á‘·D‘√ yê{≤\ |ü<‹∆ä ˝À m≥Te+{Ï e÷s¡TŒ\T
sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î ñeTà&ç u≤<Ûä´‘· ñ ≈£L&çq ‘√&ÜŒ≥TqT n+~kÕÔsT¡ . #˚ j · T ≈£ î +&Ü Bìì n‘· ´ +‘·
+≥T+~. n+<äTe\¢ $<ë´s¡+>∑+ô|’ Á|üuTÑÛ ‘·« ˙‹ ÄjÓ ÷ >¥ ñ|ü d ü + |ò ü T + ÁbÕeTTK´yÓTÆq~>± >∑T]Ô+∫ neT\T
ì<Û ä T \qT π ø +Á<ä + , sêÁcÕº \ T ¬ s +&É ÷ dæbÕò s¡T‡\≈£î nqT>∑TD+>± øπ +Á<ä ÁbÕjÓ÷õ‘· #˚kÕÔsT¡ .
ÁbÕe÷DÏø£ $<ä´ô|’ ÁX¯<ô∆ä |{Ϻ ô|+#·T≈£î+≥÷ |ü<øä∏ ±\ ùV≤‘·TãB∆øs£ D¡ * SSA, RMSA ñbÕ<Ûë´j·T •ø£åD,
b˛yê*. ejÓ÷»q $<ä´‘√ düVü‰ $<ë´_Ûeè~∆
* Bì øÏ+<ä 1500 πø+Á<ä Á|üD≤[ø±
πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ 2016`17: |ü<∏äø±\˝À 300 |ü<∏äø±\T πø+Á<ä+ |ü<∏äø£+ RUSA\qT C≤rj·T $<ë´
$<ë´s¡ + >±ìøÏ #˚ d æ q Á|ü < Û ë q |ü ] ~Û ˝ À, 30 π ø +Á<ä ÁbÕjÓ ÷ õ‘· $TwüH>é ± ˇπø >=&ÉT>∑T øÏ+~øÏ #˚sêÃs¡T.
Á|ü‹bÕ<äq\T |ü<øä∏ ±\T>± |ü⁄qsY e´ed”øú ]£ kÕÔsT¡ . M{Ï˝À Çø£ MT<ä≥ Bì˝À øπ +Á<ä sêÁcÕº\yê{≤
* ÁbÕe÷DÏø£ $<ä´qT n_Ûeè~∆|sü # ¡ &· ÜìøÏ ôw&É÷´\T¶ ≈£î˝≤\T, ‘·s>¡ ‘∑ T· \T, Ç‘·s¡ 60:40 ìwüŒ‹Ô˝À ñ+≥T+~.
62 ø=‘· Ô qy√<ä j· T $<ë´\j· ÷\ yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\T, yÓTÆHê]{°\T,
@sêŒ≥T.
* s¡T.1000ø√≥¢ ÁbÕs¡+uÛÑ eT÷\<Ûq ä +‘√ n+XÊ\T 2015`16(BE) 2015`16(RE) 2016`17(BE)
ñqï‘· $<ä´ Ä]úø£ düVü‰j·T dü+düú
@sêŒ≥T. BìøÏ e÷¬sÿ{ŸqT+∫ ì<ÛTä \T $X¯«$<ë´\j·÷\ Á>±+{¢ dü+|òTü + 9615 9315 4491
ùdø£ ] +#· & É + ‘√ bÕ≥÷ ø±s=Œπ s {Ÿ øπ sÁBj·T $X¯«$<ë´\j·÷\≈£î Á>±+≥T¢ 6356
kÕe÷õø£ u≤<Û ä ´ ‘· ( CSR ) øÏ + <ä
$sêfi≤\T d”«ø£]kÕÔsT¡ . $<ë´s¡T\ú ≈£î Ä]úø£ düV‰ü ø±s¡+ 2373 2163 2221
* ÄHé ˝ … ’ H é uÀ<Û ä q <ë«sê ` 2200 ◊◊{Ï\T, ◊◊j·T+\≈£î 4949 4463 5714
ø£fi≤XÊ\˝À¢, 300 bÕsƒX¡ Ê\˝À¢, 500 NEM-RUSA 1155 1055 1300
Á|üuÛÑT‘·« ◊{Ï◊\˝À, 50eè‹Ô •ø£åD≤
πø+Á<ë˝À¢ ø=‘·Ô dü+düú\, yê´bÕsê\ |ü{øºÏ £ ` 4 ñqï‘· $<ë´ s¡+>∑+˝À |ü\T n+XÊ\≈£î ã&Ó{® Ÿ øπ {≤sTT+|ü⁄\T (s¡÷. ø√≥¢˝À)
@sêŒ≥T ô|’ ‘·s>¡ ‘∑ T· \ ìs¡«Vü≤D, •ø£Då
ñ+≥T+~.

jÓ÷»q #·+<ë πs≥T¢ ô|]>±sTT

jÓ÷»q e÷dü|üÁ‹ø£ #·+<ë $esê\T : dü+e‘·‡s¡ #·+<ë s¡÷. 230/- , ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î
s¡÷. 430/-, eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î s¡÷. 610/- á q÷‘·q πs≥T¢ @Á|æ˝Ÿ 1e ‘˚~ qTs&ç
neT\T˝ÀøÏ e#êÃsTT. bÕsƒ¡≈£î\T >∑eTì+#·>∑\s¡T
` d”ìj·TsY m&ç≥sY
$esê\≈£î: m&ç≥sY, jÓ÷»q (‘Ó\T>∑T)
205, 2e n+‘·düTÔ, dæ.õ.z ≥esY‡, ø£yê&ç>∑÷&É,
ôV’≤<äsêu≤<é ` 500 080. bò˛Hé: 040`27546312, 13, 14
E-mail: yojana_telugu@yahoo.co.in

48 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã

 kÕ~Ûø±]‘·
C…+&ÉsY ã&Ó{
Á|üD≤[ø£, ã&Ó{® Ÿ eT]j·TT
Ä&ç{+Ï >¥ $<ÛëHê\˙ï ≈£L&Ü
˝…+’ –ø£ düe÷q‘ê«ìøÏ <√Vü≤<ä+
#˚ùd˝≤ ñ+&˚+<äT≈£î dü$Twæº ø£èwæ
nedüse¡ Tì ã&Ó{® Ÿ 2016`17
H=øÏÿ eø±ÿDÏ+∫+~. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
2005˝À *+>∑ u≤<Û´ä ‘êj·TT‘·
ã&Ó{® Ÿ (C…+&ÉsY s¬ kÕŒì‡yé ã&Ó{® Ÿ
` õ.ÄsY._)qT d”«ø£]+∫+~.
Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ <˚X+¯ ˝Àì 57
Á|üuTÑÛ ‘·« eT+Á‹‘·« XÊK\T /
$uÛ≤>±\T C…+&ÉsY ã&Ó{® +Ï >¥
ôd˝ŸqT @sêŒ≥T #˚XÊsTT.
&Ü. cÕVæ≤Hé s¡J, ns¡∆XÊÁdüÔy˚‘·Ô, $<ë´y˚‘·Ô, m$T]wüdt ô|ò˝À ` j·TT.õ.dæ— #·s¡yêDÏ`09934359322—
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
® Ÿ ` ìã+<Ûq
ä \T
ªªeTVæ≤fi¯\T ã\V”≤qT\T, nã\\ì nq&É+
|üsT¡ e⁄‘·≈î£ ÿe— n~ |ü⁄s¡Twüß\T eTVæ≤fi¯\≈£î
#˚dqæ nHê´j·T+. |üXó¯ ã\y˚T ì»yÓTqÆ ã\+
nq+fÒ, ì»y˚T, Ád”\Ô T eT>∑yê] ø£Hêï ‘·≈î£ ÿe
øÏsê‘·≈£î\T. HÓ’‹ø£ X¯πøÔ ã\+ nq+fÒ,
n|ü⁄Œ&ÉT Ád”Ô\T K∫Ñ·+>± |ü⁄s¡Twüß\ø£Hêï
n|ü]$T‘·s>± n~Û≈î£ ˝Ò! Ä&Éyê]øÏ n+‘·sY
C≤„q+ ˝Ò<ë? yês¡T eT]+‘· Ä‘·à ‘ê´>∑+
#˚jT· &É+ ˝Ò<ë? uÛ÷Ñ $T≈£îqï+‘· zs¡TŒ yê]øÏ
˝Ò<ë? Ád”\Ô ≈£î m≈£îÿe <Ûs’Ó ´¡ + ˝Ò<ë? eTVæ≤fi¯\T
˝Òì<˚ |ü⁄s¡Twüß\T ˝ÒsT¡ . eTq ñìøÏøÏ nVæ≤+dü
#·≥º+ nsTT‘˚, uÛÑ$wü´‘·TÔ eTVæ≤fi¯\‘√H˚
ñ+~μμ ` eTVü‰‘êà >±+BÛ
∫qï, eT<Û´ä ‘·sV¡ ‰ü yê´bÕs¡y‘˚ \Ô· ‘√
dü V ü ‰ , ¬ s ’ ‘ · T \T, ù|<ä \ T, eTVæ ≤ fi¯ \ T,
eT<Ûä´‘·s¡>∑‹øÏ #Ó+~q ø=ìï eTTK´yÓTÆq
esêZ\qT $düèÔ ‘· ÁbÕ‹|ü~ø£q #˚sT¡ Ãø√e&ÜìøÏ
s¡÷bı+~+∫q Á|ü<ëÛ q eT+Á‹ ø±s¡´Áø£eT+‘√
bÕ≥T 2016`17 π ø +Á<ä ã&Ó ® { Ÿ
ø=qkÕ>∑T‘·T+~. ‘=$Tà~ eT÷\düÔ+u≤\
Ç‹eè‘·Ô+‘√, Ä]úø±_Ûeè~∆ ô|+|ü⁄<ä\‘√
bÕ≥T>± uÛ≤s¡‘· Ä]úø£ e´edüú eè~∆ \ø£´å +>±
|ü ì #˚ d ü T Ô + ~. eTÚ[ø£ ô|≥Tº ã &É T \ô|’
Á|ü<ëÛ q+>± <äèwæº øπ +ÁBø£]+∫, kÕe÷õø£,
Á>±MTD s¡+>±\˝À ô|≥Tºã&ÉT\T, Äs√>∑´
E-mail: shahin.razi@gmail.com
düe÷q‘·«+
;e÷, s¬ ‘’ T· \≈£î Ä<ëj·T |ü<øä∏ ±\‘√ bÕ≥T
$<ä´, HÓ’|ü⁄D≤´\ ô|+|ü⁄<ä\ e+{Ï Ä]úø£
e´edü˝ú Àì nìï $uÛ≤>±\≈£î Ä]úø£ eT+Á‹
düe÷q ÁbÕ<Ûëq´‘· ì#êÃs¡T. Á|üdTü ‘Ô +· m+‘√
nedüsy¡ TÓ qÆ Ä]úø£ dü+düÿs¡D\T, yê´bÕs¡+
#˚jT· &É+ düT\uÛ‘Ñ s· +¡ nj˚T´+<äT≈£î $<Ûëq
e÷s¡TŒ\T #˚j·T&É+, Ä]úø£ Áø£eT•ø£åD
eT]j·TT |üqTï dü+düÿs¡D\T e+{Ï Ä]úø£
eT]j·TT ìj·T+Á‘·D #·s´¡ \ô|’ ≈£L&Ü Äj·Tq
<äèwæº ô|{≤ºsT¡ . Á|üD≤[ø£, ã&Ó{® Ÿ eT]j·TT
Ä&ç { Ï + >¥ $<Û ë Hê\˙ï ≈£ L &Ü ˝… ’ + –ø£
düe÷q‘ê«ìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚ùd˝≤ ñ+&˚+<äT≈£î
dü$Twæº ø£èwæ nedüse¡ Tì ã&Ó{® Ÿ 2016`17
H=øÏÿ eø±ÿDÏ+∫+~.
*+>∑ ndüe÷q‘· uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ˇø£
eTTK´yÓTqÆ n_Ûeè~∆ düyê\T $dæ]+~. >√¢ã˝Ÿ
C…+&ÉsY >±´|t Ç+&Óø‡˘ ` 2014 Á|üø±s¡+
yÓTT‘·+Ô 142 <˚XÊ\˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ 114e
kÕú q +˝À ñ+~. Ä]ú ø £ dü + ã+~Û ‘ ·
$wüj÷· \˝À CÀø£´+ #˚dTü ø√e&É+ eT]j·TT
neø±XÊ\T— $<ä´— sê»ø°jT· kÕ~Ûø±s¡‘—·
Äs√>∑´+ eT]j·TT eTqT>∑&É ` á Hê\T>∑T
$wü j · ÷ \˝À ˝… ’ + –ø£ ndü e ÷q‘· \ qT
‘·–Z+#˚+<äT≈£î Äj·÷ <˚XÊ\ düeTs¡∆‘·
Ä<Ûës¡+>± sê´+≈£î\T Çe«&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
49
 Áô|y’ ≥˚ T, ãVæ≤s¡+>∑ Á|ü<X˚ Ê\˝À eTVæ≤fi¯\T,
ne÷àsTT\ô|’ Væ≤+kÕø±+&É ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚
ñ+~.
á dü y êfi¯ ¢ ≈ £ î dü e ÷<Û ë q+>±,
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ 2005˝À *+>∑ u≤<Û´ä ‘êj·TT‘·
ã&Ó ® { Ÿ (C… + &É s Y ¬ s kÕŒì‡yé ã&Ó ® { Ÿ `
õ.ÄsY._)qT d”«ø£]+∫+~. ns¡eú Tj˚T´˝≤
#ÓbÕŒ\+fÒ, ˝…+’ –ø£ düe÷q‘·«+ eT]j·TT
eTVæ≤fi≤ Vü≤≈£îÿ\qT eTT+<äT≈£î rdüTø¬ fi¯&¢ ÜìøÏ
‘√&ÉŒ&˚˝≤ Á|üD≤[ø£, ø±s¡´Áø£e÷\T eT]j·TT
ã&Ó®{Ÿ\qT s¡∫+#˚ ˇø£ $<Ûëqy˚T á
õ.ÄsY._. á ÄX¯j÷· \ kÕ<Ûqä ≈£î ø£≥Tºã&ç
ñqï <˚X+¯ ìã<ä‘∆ ≈· î£ ˇø£ dü÷∫ø£˝≤ ≈£L&Ü
|üì#˚dTü +Ô ~. Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ <˚X+¯ ˝Àì 57
Á|üuÛÑT‘·« eT+Á‹‘·« XÊK\T / $uÛ≤>±\T
C…+&ÉsY ã&Ó{® +Ï >¥ ôd˝ŸqT @sêŒ≥T #˚XÊsTT.
ø√{≤¢ ~ eT+~ eTVæ ≤ fi¯ \ J$‘ê\qT
Á|üuÛ≤$‘·+ #˚j·T>∑*–q ˇø£ eTTK´yÓTÆq
Á|üj·T‘·ï+ Ç~. n_Ûeè~∆ |òü˝≤\T Ád”Ô
|ü⁄s¡Twüß\≈£î düe÷q+>± \_ÛdüTÔHêïj·Tì
ìsê∆]+#˚+<äT≈£î M\T>± *+>∑ Á|ü<Ûëq
Ádüe+‹ kÕ<Ûäq≈£î C…+&ÉsY ã&Ó®{Ï+>¥ ˇø£
X¯ ø Ï Ô e +‘· y Ó T Æ q |ü ì eTT≥Tº . eqs¡ T \
øπ {≤sTT+|ü⁄\ Áø£e÷ìï ã{Ϻ C≤rj·T ã&Ó{® Ÿ
Ád” Ô |ü ⁄ s¡ T wü ß \ô|’ _Û q ï Á|ü u Û ≤ yêìï
#·÷|ü⁄‘·T+<äqï yêdüÔe+ ‘Ó*dæq ‘·sê«‘·
C…+&ÉsY u&Ó{® +Ï >¥˝À ùV≤‘·Tyê<ä+ e∫Ã+~.
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ »HêuÛ≤˝À 48 XÊ‘·+ eTVæ≤fi¯˝Ò
ñHêïsTT. nsTTq|üŒü {Ïø,° Äs√>∑´+, $<ä´,
Ä]úø±eø±XÊ\T e+{Ï mH√ï kÕe÷õø£
n+XÊ\˝À eTVæ≤fi¯\T |ü⁄s¡Twüß\ ø£Hêï m+‘√
yÓqø£ã&ç ñHêïs¡T. n+<äTe\q, yê]
<ä T s¡ “ ¤ \ ‘· « + eT]j· T T eqs¡ T \T
n+<äTu≤≥T˝À ˝Òøb£ ˛e&É+ e\¢ eTVæ≤fi¯\
|ü≥¢ Á|ü‘´˚ ø£ ÁX¯<∆ä eVæ≤+#ê*‡ ñ+≥T+~.
Á|üuTÑÛ ‘·« ã&Ó{® Ÿ˝À eqs¡T\qT øπ {≤sTT+#˚
$<Û ë HêìøÏ ˝… ’ + –ø£ ndü e ÷q‘· \ qT
s¡÷|ü⁄e÷ù| X¯øÔÏ ñ+~. á C…+&ÉsY ã&Ó{® +Ï >¥
*+>∑ Á|ü<ëÛ q Ádüe+‹ kÕ<Ûqä ≈£î eTTK´yÓTqÆ
kÕ<Ûqä +>± ‘Ó\Tk˛Ô+~.
50
ªuÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À e÷s¡TŒ≈£îμ Ä]úø£
eT+Á‹ s¡÷bı+~+∫q ã&Ó®{Ÿ mC…+&Ü
neT\T≈£ î *+>∑ ndü e ÷q‘· q T
s¡÷|ü⁄e÷|ü&É+ m+‘√ nedüs¡+. ã&Ó®{Ÿ
2016`17 |ü≥¢ *+>∑ Á|ü‹düŒ+<äqqT
n+#·Hê y˚j·T&ÜìøÏ eTVæ≤fi≤ eT+Á‹‘·«
XÊK\≈£î πø{≤sTT+|ü⁄\T, C…+&ÉsY ã&Ó®{Ÿ
Á|üø£≥q (õ._.mdt) e+{Ï dü÷#·q\T
düV‰ü j·T|ü&‘É êsTT. eTVæ≤fi≤kÕ~Ûø±s¡‘· C≤rj·T
$TwüHé øπ {≤sTT+|ü⁄\qT s¡÷. 50 ø√≥T¢>±
¬s{Ϻ+|ü⁄ #˚kÕs¡T. n˝≤π>, eTVæ≤fi≤ •X¯ó
n_Ûeè~∆ eT+Á‹‘·« XÊK, eTVæ≤fi≤ C≤rj·T
ø£MTwüH\é øπ {≤sTT+|ü⁄\qT ≈£L&Ü n~Ûø+£
#˚XÊs¡T. $$<Ûä eT+Á‹‘·« XÊK\T *+>∑
dü+ã+~Û‘· n+XÊ\≈£î m≥Te+{Ï ÁbÕ<Ûëq´‘·
ì#êÃjÓ÷ õ._.mdt düŒwüº+ #˚düTÔ+~.
eTVæ≤fi¯\T m<äTs=ÿ+≥Tqï Væ≤+dü e+{Ï mH√ï
$|ü‘ÿ· s¡ düeTdü´\qT ã&Ó{® Ÿ ÁbÕ<Ûëq´‘·\˝À
#˚sêÃ*‡q nedüse¡ TT+~. j·TTø£eÔ j·TdüT‡˝Àì
ne÷àsTT\ nÁø£ e T s¡ y êD≤qT
ìs√~Û + #· & ÜìøÏ , yê]øÏ kÕ~Û ø ±s¡ ‘ ·
ø£ * Œ+#· & ÜìøÏ ñ<˚ › • +∫q |ü < ∏ ä ø ±\≈£ î
øπ {≤sTT+|ü⁄\T ô|]>±sTT. ÁXÊ$Tø£ e÷¬sÿ{Ÿ˝À
eTVæ ≤ fi¯ \ bÕÁ‘· ‘· – Z b ˛e&É + eTs=ø£
Ä+<√fi¯qø£sy¡ TÓ qÆ $wüjT· +. kÕe÷õø£ s¡+>∑
Ks¡TÃ˝À¢ ø√‘·\T eTVæ≤fi¯\qT $|üØ‘·+>±
Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæ yê] dü+s¡ø£åD uÛ≤sêìï
ô|+#·T‘·T+~. düMTø£è‘· •X¯ó n_Ûeè~∆ ùde\T
eT]j·TT Ç+~sê >±+BÛ e÷‘·è‘·« düV≤ü jÓ÷>¥
jÓ ÷ »q (◊.õ.m+.mdt . yÓ ’ ) |ü < ∏ ä ø ±\
øπ {≤sTT+|ü⁄\≈£î ≈£L&Ü ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«&É+
»]–+~. C≤rj·T ÄVü‰s¡ uÛÁÑ <ä‘ê #·≥+º ,
2013≈£î #Ó+~q ø£˙dü Á|üd÷ü ‹ Vü≤≈£îÿ\
dü<äTbÕj·÷\≈£î nqT>∑TD+>± 2013˝À,
◊.õ.m+.mdt . yÓ ’ øÏ + <ä Ç#˚ Ã q>∑ < ä T
Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\qT s¡÷. 4,000 qT+&ç
s¡÷. 6,000≈£î ô|+#·&+É »]–+~. Á|üd÷ü ‹
Vü≤≈£îÿ\T düs«¡ Á‘ê ñ+&Ü*‡q nedüs+¡ <äècÕº´,
Á|üdTü ‘Ô · ì<ÛTä \ øπ {≤sTT+|ü⁄\T (s¡÷. 400
ø√≥T¢ ) Çe«&É + »]–+~. Á|ü d ü T Ô ‘ ·
Á|ü‹bÕ<äqqT 200 ô|\’ {Ÿ õ˝≤¢\˝À neT\T
#˚j÷· *‡ ñ+~.
55 XÊ‘·+ eTVæ≤fi≤ ø±]à≈£î\‘√
eTVü‰‘êà >±+BÛ C≤rj·T Á>±MTD ñbÕ~Û
Vü‰MT #·≥º+ (m+.õ.mHé.ÄsY.Ç.õ.m)
eTVæ≤fi¯\ bÕ*≥ ñbÕ~Û ø£*Œ+#˚ ˇø£
eTTK´yÓTÆq es¡Á|ükÕ~ì>± e÷]+~. á
#· ≥ º + ã&Ó ® { Ÿ s¡ ÷ . 38,500 ø√≥¢ ≈ £ î
ô|]–+~. >∑‘· @&Ü~ Á‘Óe’ ÷dæø+£ ˝À nH˚ø£
sêÁcÕº\˝À á Á>±MTD ñbÕ~Û |ü<∏äø£+,
m+.õ.mHé. ÄsY.Ç.õ.m eT÷dæy‘˚ · ~X¯>±
ñqï<äì nqT≈£îHêïs¡T. nsTT‘˚ n |ü<øä∏ ±ìøÏ
2016`17 ã&Ó{® Ÿ øπ {≤sTT+|ü⁄\T 11 XÊ‘·+
ô|]>±sTT. ªª2016`17˝À m+.õ.mHé.
ÄsY . Ç.õ.m≈£ î s¡ ÷ . 38,500 ø√≥T¢
øπ {≤sTT+#ês¡T. ˇø£yfi˚ ¯ á ì<ÛTä \T yÓTT‘·+Ô
Ks¡ T à #˚ d æ q ≥¢ s TT‘˚ , Ç|ü Œ {Ï e s¡ ≈ £ L
m+.õ.mHé.ÄsY.Ç.õ.m ø√dü+ Ks¡TÃ #˚dqæ
n‹ ô|<ä› ã&Ó{® Ÿ Ç<˚ ne⁄‘·T+<ä,μμì Ä]úø£
eT+Á‹ nHêïs¡T. eTVü‰‘êà >±+BÛ C≤rj·T
Á>±MTD ñbÕ~Û Vü ‰ MT #· { ≤º ì øÏ
(m+.õ.mHé.ÄsY.Ç.õ.m) 2015`16˝À
øπ {≤sTT+∫q s¡÷. 34,600 ø√≥T¢ ø£Hêï
Á|üdüTÔ‘·+ s¡÷. 3,900 ø√≥T¢ m≈£îÿe
πø{≤sTT+#·&É+ »]–+~. n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ
e∫Ãq yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡+ 2014`15˝À,
Á|üdTü ‘Ô · Á|üuTÑÛ ‘·«+ s¡÷. 34,000 ø√≥T¢
πø{≤sTT+∫+~. ìs¡Tù|<ä ≈£î≥T+u≤\≈£î
#Ó+~q eTVæ≤fi≤ düuTÑÛ ´\ ù|s¡T MT<ä m˝Ÿ.|æ.õ
e+≥ >±´dt ø£HÓø£åqT¢ Ç#˚Ã+<äT≈£î Á|ü‘˚´ø£
ø±s¡´Áø£e÷ìï #˚|&ü TÉ ‘·Tqï≥T¢ Á|üø{£ +Ï #·&+É
eTVæ≤fi¯\ |ü≥¢ ã&Ó{® Ÿ nqT≈£L\ <äèø£Œ<∏ëìï
düŒwüº+ #˚düTÔ+~. á m˝Ÿ.|æ.õ ø£HÓø£åqT¢
Çe«&ÜìøÏ nj˚T´ ÁbÕs¡+uÛÑ Ks¡TÃ ì$T‘·+Ô
2016`17 ã&Ó{® Ÿ˝À, s¡÷. 2,000 ø√≥T¢
π ø {≤j· T +#· & É + »]–+~. á ‘=*
Á|üj·T‘·ï+‘√ ¬s+&ÉT øÏ¢wüºyÓTÆq düeTdü´\qT
kÕ~Û+#ê\qï~ Á|üuTÑÛ ‘·« \ø£´å +. yÓTT<ä{~Ï ,
eTVæ≤fi¯\T, eTTK´+>± Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝˝À
Á|ü‹ ~q+ e+≥ #˚ùd+<äT≈£î ø£f\º… T, ù|&É
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 ˝Ò < ë e´ekÕj· T ì\Te\T e+{Ï
kÕ+Á|ü<ëj·T ãjÓ÷e÷dt Ç+<Ûqä eqs¡T\qT
ñ|üj÷Ó –+#˚ eTVæ≤fi¯\ Äs√>∑´ düeTdü´\qT
|ü]wüÿ]+#·&+É . Çø£ s¬ +&Ée~, Á|üdTü ‘Ô +· rÁe
kÕúsTT˝À ñqï >∑èVü≤yêj·TT ø±\TcÕ´ìï
‘·–+Z #·&+É . á #·s´¡ eTVæ≤fi¯\≈£î kÕ~Ûø±s¡‘·
ìe«&É+‘√ bÕ≥T yê] Äs√>±´ìï ≈£L&Ü
dü+s¡ødåÏ Tü +Ô ~. Bì e\¢ #êøÏØ ‘·>&Z∑ +É ‘√
bÕ≥T e+≥≈£î øπ {≤sTT+#˚ düeTj·T+ ≈£L&Ü
‘·>T∑ ‘Z T· +~. ô|>’ ± Bì e\q e+≥ >±´dt
düs|¡ süò ê ø±s¡´Áø£eT+˝À Á>±MTD j·TTe‘·≈î£
ñbÕ~Û \_ÛdTü +Ô ~. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À >∑èVü≤yêj·TT
ø±\Twü´+ e\¢ Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ <ë<ë|ü⁄
nsTT<äT \ø£å\ eT+~ eTs¡DÏdüTÔHêïs¡ì
Á|üuTÑÛ ‘·«+ eT]j·TT eø±\‘·T esêZ\T #˚dqæ
|ü \ T n<Û ä ´ j· T Hê\T yÓ \ ¢ & ç + #êsTT.
uÛ÷Ñ >√fi¯XÊÁdü+Ô eT]j·TT yê‘êes¡D e÷s¡TŒ
$uÛ≤>∑+, ‘Ó], ˝À |ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT &Ü.
n]+<äyTé <ä‘êÔ Ç˝≤ nHêïs¡T. ªª<ë]Á<ä´
sπ K≈£î ~>∑Teq (_.|æ.m˝Ÿ) ñqï Á>±MTD
≈£î≥T+u≤\≈£î m˝Ÿ.|æ.õ dü_‡&û düT\Te⁄>±
\_Û+#˚˝≤ #˚j÷· \ì H=øÏÿ #Ó|Œü &É+ <ë«sê
øπ +Á<ä ã&Ó{® Ÿ 2016`17 Á>±MTD >∑èVü‰\˝À
>∑ è Vü ≤ yêj· T T ø±\Twü ´ eTH˚ eTTK´yÓ T Æ q
düeTdü´qT m<äTs=ÿ+{À+~μμ
á ø±s¡ ´ Áø£ e T+ 2016`17˝À
<ë]Á<ä´ sπ K≈£î ~>∑Teq ñqï <ë<ë|ü⁄ 1.5
ø√≥¢ >∑èVü‰\≈£î \_› #˚≈L£ s¡TdüT+Ô <äì Á|üuTÑÛ ‘·«
n+#· H ê. nsTT<ä T ø√≥¢ _.|æ . m˝Ÿ
≈£î≥T+u≤\≈£î \_› #˚≈L£ sπ Ã+<äT≈£î á |ü<øä∏ +£
ø£ ˙ dü + eTs√ ¬ s +&É T dü + e‘· ‡ sê\T
ø=qkÕ>∑ T ‘· T +~. kÕ<Û ë s¡ D +>± >±´dt
dæ˝…+&És¡T¢ m>∑Te eT<Ûä´ ‘·s¡>∑‹yê]øÏ
e÷Á‘·yT˚ #Ó+~q ˇø£ $˝≤düedüTeÔ ì uÛ≤$+#˚
<˚X+¯ ˝À e+≥ >±´dt düs«¡ Á‘ê $ìjÓ÷>∑+˝ÀøÏ
e#˚Ã˝≤ #˚düTÔ+~. á $˝≤dü edüTÔe⁄
ì<ëq+>± eT<Û ä ´ ‘· s ¡ > ∑ ‹ Á|ü » \≈£ î
bÕ≈£î‘√+~. nsTT‘˚ ù|<äyê]øÏ Ç+ø± e+≥
>±´dt n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ sê˝Ò<ìä Ä]úø£ eT+Á‹
nHêïs¡T. nsTT‘˚, Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·« dü_‡&ûô|’
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
e+≥ >±´dt ø£ H Ó ø £ å H é q T _.|æ . m˝Ÿ
≈£î≥T+u≤\≈£î ÇdüTÔHêïs¡T. 2016`17˝À
_.|æ.m˝Ÿ ≈£î≥T+u≤\≈£î #Ó+~q 1.5 ø√≥¢
eTVæ≤fi¯\≈£î X¯óÁuÛÑyÓTÆq Ç+<Ûäq ø£HÓø£åqT¢
Çe«&É+ ø√dü+ Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº s¡÷. 2,000
ø√≥¢ ªñ»«\μ |ü<øä∏ +£ eTVæ≤fi¯\T, eTTK´+>±
Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À ìedæ + #˚ y ê]
Äs√>±´ìï, eT]j· T T |ü s ê´es¡ D ≤ìï
yÓTs¡T>∑T|üs¡TdüTÔ+~. ù|<äyê]øÏ dü_‡&û
m˝Ÿ.|æ.õ ø£HøÓ qå£ T¢ Çe«&É+ ø√dü+ ã&Ó{® Ÿ
yÓ T T<ä { Ï k Õ] ì<Û ä T \T π ø {≤sTT+∫+~.
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ˇø√ÿ ø£HøÓ Hå£ ≈é î£ dü_‡&û øÏ+<ä s¡÷.
1,600 n+<ä#d˚ Tü +Ô ~. n~ ≈£L&Ü _.|æ.m˝Ÿ
≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q eTVæ≤fi¯ ù|s¡T MT<ä
ÇkÕÔsT¡ .
Ç|üŒ{Ïes¡≈£î Ç<ä+‘ê Á|üuÛÑT‘·«
Ç+<Ûqä $Áø£jT· <ës¡T\≈£î #Ó+~q ø±s=Œπs{Ÿ
kÕe÷õø£ u≤<Û´ä ‘· (dæ.mdt.ÄsY) ì<ÛTä \‘√
»]–+~. 2018`19 Hê{ÏøÏ ø£˙dü+ nsTT<äT
ø√≥¢ _.|æ . m˝Ÿ ≈£ î ≥T+u≤\≈£ î \_›
#˚≈£Lπs+<äT≈£î á |ü<∏äø£+ ø£˙dü+ eTs√
eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\T ø=qkÕ>∑T‘·T+~.
_.|æ.m˝Ÿ ≈£î≥T+u≤\≈£î ø=‘·Ô ø£HÓø£åqT¢
Ç#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT, á |ü<øä∏ +£ |ü]~Û˝ÀøÏ sêì
sêÁcÕº\T, eTTK´+>± ‘·÷s¡TŒ ÁbÕ+‘·+˝Àì
yê{ÏøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
|æ.m.ôV≤#Y.m.m˝Ÿ ` e+≥ >±´dt ø√dü+
H˚ s ¡ T >± dü _ ‡&û ã~© |ü < ∏ ä ø £ + `
Á|ü|+ü #·yê´|ü+Ô >± ñqï á @¬øø’ £ |ü<øä∏ +£
<ë«sê Á|üuTÑÛ ‘·«+ –˙ïdt ]ø±s¡T˝¶ ÀøÏ møÏÿ+~.
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À n|ü]X¯óÁuÛyÑ TÓ qÆ e+≥ Ç+<Ûqä
eqs¡T\ ø±s¡D+>± <ë<ë|ü⁄ nsTT<äT \ø£\å
eTVæ≤fi¯\T ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒ‘·THêïs¡qï Á|ü|+ü #·
Äs√>∑´ dü+düú n+#·Hê\ H˚|<ü ´ä∏ +˝À, Á|üdTü ‘Ô +·
60 XÊ‘·+ ñqï m˝Ÿ.|æ.õ $ìjÓ÷>±ìï
eT]+‘· ô|+#ê\ì Á|üuTÑÛ ‘·«+ jÓ÷∫k˛Ô+~.
e´ekÕú|øü ‘£ · <ë«sê ôw&É÷´˝Ÿ¶ ≈£î˝≤\T
(mdt.dæ) eT]j·TT ôw&É÷´˝Ÿ¶ ‘Ó>\∑ (mdt.{Ï)qT
ã˝Àù|‘·+ #˚jT· &Üì¬ø’ ã&Ó{® Ÿ 2016`17
ªkÕº+&É|t Ç+&çj÷· μ |ü<øä∏ +£ øÏ+<ä s¡÷. 500
ø√≥T¢ π ø {≤sTT+∫+~. dü ÷ ø£ å à , ∫qï,
eT<Û´ä ‘·sV¡ ‰ü |ü]ÁX¯eT\ eT+Á‹‘·« XÊK˝À
C≤rj·T ôw&É÷´˝Ÿ¶ ≈£î˝≤\T eT]j·TT ôw&É÷´˝Ÿ¶
‘Ó>∑\ Vü≤uŸ @sêŒ≥T≈£î Á|ü‹bÕ~+#·&É+
»]–+~. ªªyê´bÕs¡ dü + dü ú \ qT
ÁbÕs¡ + _Û + #· & É + eT]j· T T yê{Ï ì
$»j·Te+‘·+>± q&É|&ü +É ˝À mdt.dæ, mdt.{Ï
bÕ]ÁXÊ$Tø£ y ˚ ‘ · Ô \ T >=|ü Œ kÕeTsê∆ ´ ìï
Á|ü<ä]ÙdüTÔHêïs¡μμì Ä]úø£ eT+Á‹ nHêïs¡T.
ø£ ˙ dü + 2.5 \ø£ å \ eT+~ eTVæ ≤ fi≤
bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘˚ \Ô· ≈£î Ç~ \_› #˚≈L£ s¡TdüT+Ô ~.
ˇø√ÿ u≤´+ø˘ XÊK ø£˙dü+ s¬ +&ÉT ÁbÕC…≈î£ ˝º H’… ê
n+~dü T Ô + ~. bÕ]ÁXÊ$Tø£ dü + |ò ü ÷ \
uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ @sêŒ≥T #˚j·Tã&˚ á
Á|ü‹bÕ~‘· Vü≤uŸ, øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·« ùdø£sD¡
$<Ûëq+, 2012øÏ #Ó+~q u≤<Û´ä ‘·\qT |üP]Ô
#˚ j · T &É + ˝À mdt . dæ / mdt . {Ï
bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘˚ \Ô· ≈£î eè‹Ô|sü y¡ TÓ qÆ ‘√&ÜŒ≥T
q+~düT+Ô ~.
eTq+ &Ü. _.ÄsY. n+uÒ<ÿä sY 125e
»j·T+‹ì »s¡T|ü⁄≈£î+≥THêï+. ø±ã{Ï,º á
dü+e‘·‡s¡+˝À ôw&É÷´˝Ÿ¶ ≈£î˝≤\T, ôw&É÷´˝Ÿ¶
‘Ó>\∑ T eT]j·TT eTVæ≤fi≤ bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘˚ \Ô· ≈£î
Ä]úø£ kÕ~Ûø±s¡‘· \_Û+#˚˝≤ ø£èwæ #˚j÷· *.
∫es¡ > ±, dü ø ±\+˝À n˙ï dü ] ~<˚ ›
|üs´¡ y˚ø≈å£ î£ &ç˝≤>± á ã&Ó{® Ÿ ñ|üø]£ düT+Ô ~.
ø°\ø£ dü+dü\ú ã˝Àù|‘·+, *+>∑ dü+ã+~Û‘·
düeTdü´\qT |ü]wüÿ]+#˚ |ü<øä∏ ±\≈£î ‘·–qìï
ô|≥Tºã&ÉT\T eT]j·TT Äj·÷ |ü<∏äø±\
düeTs¡eú +‘·yTÓ qÆ neT\T e+{Ï n+XÊ\≈£î
ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«&É+ »]–+~.
Ä]úø£ e÷+<ä´+‘√ ø=≥Tº$T{≤º&TÉ ‘·Tqï
Á|ü | ü + #· + ˝À uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˇø£
Á|üø±X¯e+‘·yÓTÆq yÓ\T>∑T#·Tø£ÿ e÷~]>±
ñ+&˚˝≤ #˚j·÷\qï~ ã&Ó®{Ÿ 2016`17
\ø£ å ´ +. n_Û e è~∆ kÕ<Û ä q ≈£ î eTVæ ≤ fi≤
kÕ~Ûø±s¡‘· eT]j·TT *+>∑ düe÷q‘ê«ìï
kÕ~Û+#·&É+ ø£Hêï m≈£îÿe Á|üuÛ≤$‘·yÓTÆq
|ü]ø£sê\T @M ˝Òe⁄.
51
 Äs√>∑´+
Äs√>∑´ ã&Ó{
uÛ≤s¡‘‘Y √ düe÷q+>± ‘·\dü]
Ä<ëj·T+>∑\ Ç‘·s¡ es¡e∆ ÷q
<˚XÊ\‘√ b˛*ùdÔ eTq <˚X+¯ ˝À
Äs√>∑´ s¡+>∑+ô|’ yÓTT‘·+Ô e´j·T+
J&û|˝” À düTe÷s¡T 5 XÊ‘·+ ø±>±,
Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·T+ e÷Á‘·+
1.3 XÊ‘·+ kÕúsTTì <ë≥˝Ò<Tä .
<˚X+¯ ˝Àì ≈£î≥T+u≤\T ‘·eT
kı+‘· eqs¡T\T, Ä<ëj·T+,
bı<äT|ü⁄\ qT+∫ 70`80 XÊ‘·+
y˚Ts¡ uÛ≤Ø>± Äs√>∑´s ø√dü+
yÓ∫Ã+#ê*‡ edüTqÔ ï<äì ns¡+ú .
ˇø£ÿkÕ] ÄdüŒÁ‹bÕ˝…‘’ ˚ Á>±MTD
ÁbÕ+‘ê˝À¢ yÓ<’ ´ä , yÓ<’ ´˚ ‘·s¡
dü>≥∑ T e´j·T+ s¡÷.16,956
ø±>±, |ü≥Dº ÁbÕ+‘ê˝À¢
s¡÷.26,455>± ñ+~.
ñ]à m.>√kÕ«$T, ndæôdº+{Ÿ m&ç≥sY, ~ mø£q$Tø˘ f…ÆyéT‡
52
® `Ÿ 2016
ªªuÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ Á|üC≤˙ø±ìøÏ $<ä´, ÄVü‰s¡+,
dü + s¡ ø £ å D dü + |ü P s¡ í k Õú s TT˝À n+<ä ì <˚
sê»ø°jT· +>± m+‘·#d˚ Hæ ê ìÁwüŒjÓ÷»qy˚Tμμ
nqï kÕ«$T $y˚ø±q+<äTì uÀ<ÛäqqT Ä]úø£
eT+Á‹ Ç{°e\ ñ≥+øÏ+#ês¡T. n_Ûeè~∆øÏ
$<ä´, Äs√>±´˝Ò eT÷\eTqï á yêdüÔe+
Äj·Tq Á|üy˚X¯ô|{Ϻq 2016`17 ã&Ó®{Ÿ˝À
Á|ü‹|òü*+∫+~. nsTT‘˚, á yêdüÔyêìøÏ
_Ûqï+>± >∑&É∫q <äXÊã› ø±\+˝À <˚oj·T
dü÷ú˝À‘·Œ‹Ô (GDP)˝À á s¡+>±\ yê{≤
øÏ+<ä Á|üuÛÑT‘·« e´j·T+ 1.3 XÊ‘·+>±H˚
ø=qkÕ–+~. πø+Á<ä ã&Ó®{Ÿ˝À Äs√>∑´
s¡+>±ìøÏ πø{≤sTT+|ü⁄\T J&û|”˝À 0.25
XÊ‘·+>± ñ+&É≥+‘√ n<˚ |ü]dæú‹ <ë<ë|ü⁄
dæús¡+>± ñqï≥¢sTT+~. Äs√>∑´ s¡+>∑+ô|’
J&û|”˝À Á|üuÛÑT‘·« e´j·T+ 2.5 XÊ‘·+>±
ñ+&Ü\ì 2015˝À s¡ ÷ bı+~+∫q
C≤rj· T Äs√>∑ ´ $<Û ë q+ øÏ + <ä
ìπs›•+#·T≈£îqï \ø£å´+ Ç+ø± düT<ä÷s¡+>±H˚
ø£ì|æk˛Ô+~. Çø£ bıs¡T>∑T <˚XÊ˝…’q #Ó’Hê,
l\+ø£ \ ˝À Á|ü C ≤s√>∑ ´ s¡ + >±ìøÏ
πø{≤sTT+|ü⁄\ $wüj·T+˝À uÛ≤s¡‘Y u≤>±
yÓ q Tø£ ã &ç ñ+~. #Ó ’ H ê˝À 2013˝À
Äs√>∑´s¡+>∑+ô|’ e´j·T+ J&û|˝” À 5.4 XÊ‘·+
»qX¯øÏÔøÏ |ü⁄wæº
ø±>±, n+<äT˝À Á|üuÛÑT‘·«+ Ks¡Tà #˚dæ+~
3.1XÊ‘·+. uÛ≤s¡‘Y‘√ düe÷q+>± ‘·\dü]
Ä<ëj·T+>∑\ Ç‘·s¡ es¡∆e÷q <˚XÊ\‘√
b˛*ùdÔ eTq <˚X¯+˝À Äs√>∑´ s¡+>∑+ô|’
yÓTT‘·+Ô e´j·T+ J&û|˝” À düTe÷s¡T 5 XÊ‘·+
ø±>±, Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·T+ e÷Á‘·+ 1.3 XÊ‘·+
kÕúsTTì <ë≥˝Ò<äT. Äs√>∑´ s¡+>∑+ >∑T]+∫
ã&Ó{® Ÿ <äèø£Œ<∏yä T˚ $T{À n+#·Hê y˚j÷· \+fÒ
Á|ü<ëÛ q+>± eT÷&ÉT $düèÔ ‘· Á|üXï¯ \qT eTq≈£î
eTq+ dü+~Û+#·Tø√yê*‡ ñ+~. yÓTT<ä{~Ï ...
Äs√>∑´ s¡+>∑+˝À n<Ûë«q |òü*‘ê\≈£î
ø±s¡ D eTe⁄‘· T qï n+XÊ\qT m˝≤
m<äTs√ÿyê\qï<ëìô|’ ã&Ó®{Ÿ m+#·T≈£îqï
$<Ûëqy˚T$T{Ï? s¬ +&√~... n+<äTu≤≥T˝Àì
Äs√>∑´ dü+s¡ø£åDqT yÓTs¡T>∑T|ü]#˚+<äT≈£î
#˚ | ü { Ï º q #· s ¡ ´ ˝Ò $ T{Ï ? eT÷&√~...
|ü]XÀ<Ûäq‘√bÕ≥T yÓ’<äT´\T ‘·~‘·s¡ eè‹Ô
ì|ü⁄DT\T, s√>∑yêVü≤ø±\ <ë«sê yê´|æ+#˚
yê´<ÛTä \ ìj·T+Á‘·D kÂø£sê´\ n+<äTu≤≥T
‘·~‘·sê\‘√ ≈£L&çq Äs√>∑´ s¡+>∑+˝À
eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ dæú‹>∑‘·T\T m˝≤
ñHêïsTT? Çe˙ï y˚{Ïø£$>± ø±≈£î+&Ü
Á|ü C ≤s√>∑ ´ +, ÁX‚ j Ó ÷ Jeq+ô|’
kÕeT÷Væ≤ø£+>± Á|üuÛ≤e+ #·÷ù| n+XÊ˝Ò.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
ù|<ä]ø±ìï ‘·–Z+#˚ ø£èwæ˝À Äs√>±´ìï
yÓTs¡T>∑T|üs¡#·≥+, Äs√>∑´ dü+s¡ø£åD ø£\Œq
n‘· ´ +‘· ø° \ ø£ + . ù|<ä ] ø£ | ü ⁄ ø√s¡ \
qT+∫ ≈£î≥T+u≤\T ãj·T≥|ü&Ü˝+fÒ
Á|ü C ≤s√>∑ ´ +ô|’ e´j· T y˚ T @¬ ø ’ ø £
ÁbÕeTTU≤´+X¯+. Ç~ düe´+>± ˝Òø£b˛‘˚
ù|<ä\qT eT]+‘· ù|<ä]ø£+˝ÀøÏ HÓ≥º&Éy˚T
ne⁄‘·T+~. ‘·>∑T$<Ûä+>± Äs√>∑´ dü+s¡ø£åD
n+<äø£b˛sTTHê, ns¡ø=s¡>± e÷Á‘·y˚T
n+<äTu≤≥T˝À ñHêï n+‘·+‘·e÷Á‘·|ü⁄
Á|üC≤s√>∑´+ eT]+‘· ø°åDÏdüTÔ+~. |òü*‘·+>±
ñ‘êŒ<äø£‘·, Ä]úø£ |òü*‘ê\T, »q Jeq
Á|üe÷D≤\ yÓTs¡T>∑T<ä\yÓ’|ü⁄ á ø°åD‘· uÛ≤Ø
kÕúsTT˝À yê´|ædüTÔ+~.
Á|üC≤s√>∑´+ô|’ ‘·≈î£ ÿekÕúsTT e´j·T+
rÁe Á|ü‹≈£L\ |ü]D≤e÷\≈£î <ë]rdüT+Ô ~.
n<˚ düeTj·T+˝À nHês√>±´ìï, yê´<ÛTä \qT
ìs√~Û+#˚ ~X¯>± ÁbÕDyêj·TT HêD´‘·,
‘ê>∑T˙s¡T, bÕ]X¯ó<Ûä´+ e+{Ï kÕ<Ûës¡D
|ü]dæ‘ú T· \ yÓTs¡T>∑T<ä\≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«+ #·s´¡ \T
rdüTø√e&ÉeT÷ eTTK´+. Äs√>∑´ dü+s¡øDå£ ô|’
e´j· T + qT+∫ Á|ü u Û Ñ T ‘ê«ìï Ç~
‘·|æŒ+#·ø£b˛sTTHê, Á|ü»\ nHês√>±´ìøÏ
<ë]rùd Ç˝≤+{Ï |ü ] dæ ú ‘ · T \ qT+∫
ñ|ü X ¯ e Tq+ ø√dü + Ks¡ T Ã #˚ j · T &É +
nedü s ¡ y ˚ T . Á|ü d ü T Ô ‘ · + ‘· – q+‘· > ±
n+<äTu≤≥T˝À ˝Òì Äs√>∑´ dü+s¡ø£åD
e´edüúô|’ ˇ‹Ô&çì ‘·–Z+#·>∑\>∑&ÉeTqï~
Bìe\¢ ø£*π> n<äq|ü⁄ Á|üjÓ÷»q+. á
n+XÊ\ <äèwæºø√D+‘√ #·÷ùdÔ á ã&Ó®{Ÿ z
ø° \ ø£ eTT+<ä & É T >∑ T y˚ d æ + <ä q e#· T Ã.
dü + π ø å e T+‘√bÕ≥T Jeq Á|ü e ÷D≤\T,
ñ‘êŒ<äø£‘·, Äs√>∑´+ yÓTs¡T>∑T<ä\≈£î>∑\
düVü≤dü+ã+<Ûëìï Ç~ Á|üdüTŒ¤≥+ #˚k˛Ô+~.
ªªe+≥ >∑~˝À ø£f…º\ bısTT´ eTT+<äT
≈£Ls√Ãe&ÉeT+fÒ z >∑+≥˝À @ø£+>± 400
dæ>∑¬s≥T¢ ø±\Ã&É+‘√ düe÷q+μμ n+≥÷
ã&Ó®{Ÿ düeTs¡ŒD dü+<äs¡“¤+>± Ä]úø£XÊK
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
eT+Á‹ yê´U≤´ì+#ês¡T. e+{Ï+{Ï bı>∑ ˇø£
XÊ|ü + >± |ü ] D$T+∫+<ä q ï Äj· T q
e÷≥\T á düVü≤dü+ã+<Ûëìï eT]+‘·
düŒwüº+ #˚düTÔHêïsTT. á XÊ|ü+ qT+∫
‘·|Œæ +#˚+<äT≈£î sêqTqï eT÷&˚fi˝¢¯ À <ë]Á<ä´
πsK ~>∑TeqTqï 5 ø√≥¢ ≈£î≥T+u≤\≈£î
eTVæ ≤ fi¯ \ ù|]≥ e+≥>±´dt ø£ H Ó ø £ ¸ Hé
Çe«qTqï≥T¢ Äj·Tq Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. Ç~
Äs√>∑´ s¡+>±ìøÏ πø{≤sTT+|ü⁄\˝À uÛ≤>∑+
ø±ø£b˛sTTHê, Á|üC≤s√>∑´+ yÓTs¡T>∑T~X¯>±
Ç<√ Á|ü<ÛëqyÓTÆq #·s¡´>± ù|s=ÿqe#·TÃ.
ô|Á{À\T, düVü≤»yêj·TTe⁄‘√ q&ç#˚ ∫qï
ø±s¡¢ô|’ 1 XÊ‘·+, &ûõ˝Ÿ yêVü≤Hê\ô|’ 2.5
XÊ‘·+, uÛ≤Ø Ç+õHé kÕeTs¡´ú +>∑\ mdtjT· ÷M
e+{Ï yêVü≤Hê\ô|’ 4 XÊ‘·+ e+‘·Tq •düTÔ
$~ÛdüTÔqï≥T¢ Äj·Tq Á|üø£{Ï+#ês¡T. |ü≥ºD
ÁbÕ+‘ê˝À¢ yêj· T T ø±\TcÕ´ìï
n<äT|ü⁄#˚ùd+<äT≈£î #˚|ü{Ϻq á #·s¡´ ≈£L&Ü
Á|üC≤s√>±´ìøÏ <√Vü≤<ä|&ü <˚ .˚ Ç+{≤ãj·T{≤
≈£ L &Ü yêj· T T ø±\Twü ´ + Äs√>∑ ´ +ô|’
n‘· ´ +‘· Á|ü ‹ ≈£ L \, <ä T Áwü Œ uÛ ≤ yêH˚ ï
#·÷|ü⁄‘·T+<äq&É+˝À dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT.
dü « #· Ã ¤ u Û ≤ s¡ ‘ Y n_Û j · ÷ Hé ≈ £ î
øπ {≤sTT+|ü⁄\T ô|+#·&+É ≈£L&Ü Á|üC≤s√>∑´+
yÓTs¡T>∑T≈£î ‘√&ÉŒ&˚<˚. s¡øÏå‘· eT+∫˙s¡T,
bÕ]X¯ó<Ûë´ìø° Á|üC≤s√>∑´+‘√ n$HêuÛ≤e
dü+ã+<Ûeä TT+~. <˚X+¯ ˝Àì >∑èVü‰\ dü+K´˝À
4.9 XÊ‘êìøÏ e÷Á‘·yT˚ Çfi¢̄˝À eTs¡T>∑T<=&ç¶
dü<äTbÕj·T+ ñ+<äì 2011Hê{Ï »HêuÛ≤
˝…ø£ÿ\T #ÓãT‘·THêïsTT. á H˚|ü<∏ä´+˝À
2015`16‘√ b˛*ùdÔ Á|üdüTÔ‘· ã&Ó®{Ÿ˝À
dü«#·Ãu¤ ≤Û s¡‘≈Y î£ øπ {≤sTT+|ü⁄\qT s¡÷.6,525
ø√≥¢ qT+∫ s¡÷.9000 ø√≥¢≈£î ô|+#ês¡T.
Bìï Á|üC≤s√>∑´+ ~X¯>± #˚|ü{Ϻq ø°\ø£
Á|ü ‹ bÕ<ä q >± |ü ] >∑ D Ï + #ê*. Ç~
X¯ ó uÛ Ñ y êπ s Ô > ±˙, Çfi¯ ¢ ˝ À eTs¡ T >∑ T <=&É T ¢
ø£{Ϻ+#·&É+, $ìjÓ÷>∑|ü⁄ n\yê≥TqT
yÓTs¡T>∑T|üs¡#·≥+, Á|ües¡Ôq˝À |ü]es¡Ôq‘√
dü]ô|≥º≈£î+&Ü M{ÏøÏ Äe* |ü]~Û˝Àq÷
Ä˝À∫+#ê*. n+fÒ... eTs¡T>∑T<=&É¢≈£î
ìs¡ + ‘· s ¡ ˙{Ï dü s ¡ | ò ü s ê dü < ä T bÕj· T +,
ìs¡ « Vü ≤ D ≈£ L &Ü n‘· ´ +‘· nedü s ¡ + .
eTs¡T>∑T<=&ç¶ $ìjÓ÷>∑+ ô|s¡>∑≥eT+fÒ
Äs√>±´e>±Vü ≤ q ø£ * –qfÒ ¢ q qï~
düŒwüºeTe⁄‘·T+~. Çø£ C≤rj·T Á>±MTD
‘ê>∑T˙{Ï düs¡|òüsê ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ ìs¡T&ÉT
s¡ ÷ .4,373 ø√≥T¢ π ø {≤sTT+#· > ±,
2016`17 ã&Ó®{Ÿ˝À dü«\Œ+>± ô|+∫
s¡÷.5000 ø√≥T¢>± Á|üø£{Ï+#ês¡T. nsTT‘˚,
Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢ ˙{Ï HêD´‘·, \uÛÑ´‘·
rÁe düeTdü´\T>± |ü]D$TdüTqÔ ï H˚|<ü ´ä∏ +˝À
Ç~ dü]b˛<äì ì|ü⁄DT\T Ä+<√fi¯q e´ø£Ô+
#˚düTÔHêïs¡T. n+<äTHê sêÁcÕº\T ø£s¡Te⁄‘√
dü + øå √ uÛ Ñ + ˝À |ü & ç q |ü ] dæ ú ‘ · T ˝À¢
Ç<Ó+‘·e÷Á‘·+ ñ|üX¯eTq+ Çe«>∑\<äì
dü+<˚Vü≤+ yÓ*ãT#·TÑ·THêïs¡T. Çø£ »\,
yêj· T T HêD´‘· ô|+|ü ⁄ , bÕ]X¯ ó <Û ä ´ +
yÓ T s¡ T >∑ T <ä \ <ë«sê yê´<Û ä T \ yê´|æ Ô ì
ìj·T+Á‹+#·≥yÓTTø£ÿfÒ #ê\<äT. »HêuÛ≤˝À
ù|<ä\ dü+K´ n‘·´~Ûø£+>∑qTø£ Äs√>∑´
dü+s¡øDå£ qT n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘˚e&É+ô|’ <äèwæº
kÕ]+#·&É+ n‘·´+‘· neX¯´+. Äs√>∑´+ô|’
Á|üuÛÑT‘·« e´j·T+ ‘·≈£îÿe>± ñ+<ä+fÒ`
<˚ X ¯ + ˝Àì ≈£ î ≥T+u≤\T ‘· e T kı+‘·
eqs¡T\T, Ä<ëj·T+, bı<äT|ü⁄\ qT+∫
70`80 XÊ‘·+ y˚Ts¡ uÛ≤Ø>± yÓ∫Ã+#ê*‡
edüTÔqï<äì ns¡ú+. ˇø£ÿkÕ] ÄdüŒÁ‹bÕ˝…’‘˚
Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢ yÓ’<ä´, yÓ’<˚´‘·s¡ dü>∑≥T
e´j· T + s¡ ÷ .16,956 ø±>±, |ü ≥ º D
ÁbÕ+‘ê˝À¢ s¡÷.26,455>± ñ+~. Çø£
yê´<ÛäT\‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqïyês¡T Ç+{Ïe<ä›
ñ+&ç yÓ’<ä´+ #˚sTT+#·Tø√e&ÜìøÏ nj˚T´
dü > ∑ ≥ T e´j· T + Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢
s¡÷.509, |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê˝À¢ s¡÷.639>±
ñ+~. n˝≤π> n‹ ‘·≈£îÿe Á|üuÛÑT‘·« e´j·T+
n+fÒ` »HêuÛ≤˝À n~ÛøX£ Ê‘·+ Áô|y’ ≥˚ T s¡+>∑
53
Äs√>∑´dü+s¡ø£åD ùde\ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&Ü*‡
edüTÔqï<äì ns¡ú+. kÕ<Ûës¡D yÓ’<ä´+‘√bÕ≥T
ÄdüŒÁ‹ yÓ<’ ´ä ùde\T n+~+#·&+É ˝À Áô|y’ ≥˚ T
s¡+>∑y˚T >∑D˙j·T bÕÁ‘· b˛wædüTÔqï<äì
C≤rj· T qeT÷Hê n<Û ä ´ j· T q dü + dü ú
(NSSO) ªªkÕe÷õø£ $ìeTj·T ø°\ø£
dü÷∫ø£\T`Äs√>∑´+μμ (71e <äbòÕ.. 2014
»qe]`pHé) o]¸ø£q 2015Hê{Ï ìy˚~ø£
≈£ L &Ü ù|s=ÿ+{À+~. kÕ<Û ë s¡ D
yÓ’<ä´ùde\˝À Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ Äs√>∑´ dü+düú\
ùde\T øπ e\+ 11.5 XÊ‘·yT˚ qì ù|s=ÿ+~.
ÄdüŒÁ‹ ùde\ e´j·T+˝À Á|üuTÑÛ ‘·« s¡+>∑+‘√
b˛*ùdÔ Áô|’y˚≥T s¡+>∑+˝À e´j·T+ Hê\T>∑T
¬s≥T¢ n~Ûø£+. ÄdüŒÁ‹˝À ñ+&ç ∫øÏ‘·‡
rdüTø√yê\+fÒ Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+˝À nj˚T´
dü>∑≥T e´j·T+ s¡÷.6,120 ø±>±, Áô|’y˚≥T
s¡ + >∑ + ˝À s¡ ÷ .25,850>± ñ+&É ≥ +
Ç+<äT≈£î ì<äs¡Ùq+.
n≥T Áô|y’ ≥˚ T yÓ<’ ´ä ùde\ô|’ m≈£îÿe>±
Ä<Û ë s¡ | ü & Ü*‡ sêe≥+, Ç≥T kı+‘·
eqs¡T\ qT+∫ n\$MT]q Ks¡TÃ #˚j÷· *‡
sêe&É+‘√ rÁe yê´<ÛäT\≈£î >∑T¬s’q ù|<ä\T
eT]+‘· ù|<ä]ø£+˝À ≈£Ls¡T≈£î b˛e&ÜìøÏ
<ë]rk˛Ô+~. rÁe nHês√>∑´+ bÕ˝…‘’ ˚ ù|<ä\T
Ä]úø£+>± ∫‹b˛sTT <äTs¡“¤s¡ |ü]dæú‘·T˝À¢øÏ
C≤]b˛‘· T Hêïs¡ T . á <ä T dæ ú ‹ ì
u≤>∑T#˚j·T&ÜìøÏ 2016 ã&Ó®{Ÿ |ü]cÕÿs¡+
nH˚«wæ+∫+~. Á|üC≤s√>∑´ ;e÷ Ä<Ûës¡+>±
ù|<ä \ , Ä]ú ø £ + >± ã\V” ≤ qesêZ \
nedüsê\ô|’ <äèwæº kÕ]+∫+~. nq÷Vü≤´
uÛ ≤ Ø e´j· T + HÓ ‹ Ô M T<ä |ü & ç ‘ ˚ <ëìï
‘·≥Tº≈£îH˚+<äT≈£î ;e÷ BÛe÷ Çyê«\ì
Á|ü‹bÕ~+∫+~. Ä y˚Ts¡≈£î Ä]úø£XÊK
eT+Á‹ ≈£î≥T+u≤ìøÏ s¡÷.\ø£å e+‘·Tq
Äs√>∑ ´ ;e÷qT Á|ü ø £ { Ï + #ês¡ T . eè<ä ∆
bÂs¡T\≈£î n<äq+>± eTs√ s¡÷.30y˚\
dü<Tä bÕj·T+ ø£*Œ+#ês¡T. Ä y˚Ts¡≈î£ Äs√>∑´
;e÷ ø√dü + 2016`17ã&Ó ® { Ÿ ˝ À
54
s¡÷.1,500 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T. Ä y˚Ts¡≈î£
2015`16 u&Ó{® Ÿ˝À #·÷|æq s¡÷.595 ø√≥¢
n+#· H ê\qT dü e ]+#ês¡ T . yÓ T s¡ T ¬ > ’ q
Á|ü C ≤s√>∑ ´ ;e÷‘√ yÓ ’ < ä ´ ùde\T
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ekÕÔsTT. eTTK´+>± rÁe
nHês√>±´ìøÏ >∑T¬s’ ÄdüŒÁ‹˝À ùde\T
bı+<ë*‡q dü + <ä s ꓤ ˝ À¢ n<Ó + ‘√
Á|üjÓ÷»qø£s¡+. nsTT‘˚, uÛ≤Ø »HêuÛ≤,
n+<ä T ˝Àq÷ n˝≤Œ<ëj· T , π s K≈£ î
~>∑ T eq>∑ \ yês¡ T n~Û ø £ X Ê‘· + ñqï
uÛ≤s¡‘Ye+{Ï <˚X¯+˝À yÓTs¡T¬>’q, Á|üuÛ≤eo\
Äs√>∑´ dü+s¡ø£åD e´edüú≈£î Á|ü‘ê´e÷ïj·T+
˝Ò<Tä . á ~X¯>± ø=ìï kÕqT≈£L\ dü+øπ ‘ê\T
ø£ì|ædTü HÔ êïsTT. C≤rj·T qeT÷Hê n<Û´ä j·Tq
dü+düú 2004Hê{Ï ìy˚~ø£ (60e <äbòÕ)
ù|s=ÿqï<ëì‘√ b˛*ùdÔ 2015 ìy˚~ø£
(71e <ä b ò Õ )˝À dü « \Œ+>±H˚ nsTTHê
Á>±MTD Äs√>∑´ dü+s¡øDå£ e´edü˝ú À >∑D˙j·T
e÷s¡TŒ ø£ì|æ+∫+~. Á|üC≤s√>∑´ s¡+>∑+yÓ|’ ⁄ü
Á|ü»\ yÓTT>∑TZ 60e <äbòÕ ìy˚~ø£ Á|üø±s¡+
22 XÊ‘·+ ø±>±, 71e <äbÕò n<Û´ä j·Tq+˝À
n~ 28.3 XÊ‘êìøÏ #˚]+<äì ìs¡T{Ï ìy˚~ø£
ù|s=ÿ+~. ø±˙, á s¬ +&ÉT ìy˚~ø£\ q&ÉTeT
|ü<fi˚ ¢¯ e´e~Û, Ä ø±\+˝À ô|]–q »HêuÛ≤‘√
dü]b˛*ùdÔ á ô|s¡T>∑T<ä\ |ü]>∑DHês¡Ω+
ø±<äT. Ç<˚ e´e~Û˝À nedüs¡yÓTÆq kÕúsTT˝À
ø±ø£b˛sTTHê Á|üuÛÑT‘·« e´j·T+ ≈£L&Ü
ô|]–+~. >∑ & É ∫ q Ä]ú ø £ dü + e‘· ‡ s¡ +
(2015`16) ‘=* mì$T~ HÓ\˝À¢ Äs√>∑´
s¡+>∑+˝À Á|üuTÑÛ ‘·« yêdüeÔ e´j·T+ 9 XÊ‘·+
eè~∆ ì qyÓ ÷ <ä T #˚ d æ + ~. Ä y˚ T s¡ ≈ £ î
2012`13˝À s¡÷.27,884 ø√≥T¢>± ñqï
π ø {≤sTT+|ü ⁄ \T dæ ú s ¡ + >± ô|s¡ T >∑ T ‘· ÷
2015`16Hê{ÏøÏ s¡÷.34,597 ø√≥¢≈£î
#˚s¡>±, ‘êC≤ ã&Ó®{Ÿ (2016`17)˝À
eT]+‘· ô|]– s¡÷.39,533 ø√≥¢≈î£ #˚sêsTT.
<˚X¯+ m<äTs=ÿ+≥Tqï Äs√>∑´ dü+s¡ø£åD
düeTdü´\T á s¡+>∑+˝À ø£ì|ædüTÔqï s¡e+‘·
ø±+‹ì eTdüø£u≤s¡TdüTÔHêïsTT. uÛ≤s¡‘Y˝À
yê]¸ø£ eTs¡D≤\T 52 \ø£å\T>± Á|üø£{Ï+∫q
Á|ü|ü+#· Äs√>∑´ dü+düú (WHO), |ü≥ºD
ÁbÕ+‘ê˝À¢ 2021Hê{Ï ø Ï 42 XÊ‘· +
ô|s¡T>∑T‘êj·Tì n+#·Hê y˚d+æ ~. yÓT<ä&TÉ ≈£î
s¡ø£Ôdüs¡|òüsê ì*∫b˛e&É+ e\¢ uÛ≤s¡‘Y˝À
ì$TcÕìø=ø£ s ¡ T eTs¡ D Ï d ü T Ô + &É > ±, 40
@fi¯¢˝À|ü⁄ s√>∑T\˝À Á|ü‹ Äs√ e´øÏÔ πøq‡sY
˝Ò<ë >∑T+&Ó»ãT“‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêïs¡T.
<˚X¯+˝À 2016`30 eT<Ûä´ nkÕ+Áø£$Tø£
yê´<ÛäT\e\¢ Ä]úø£ uÛ≤s¡+ 62 \ø£å\ ø√≥¢
&Ü\s¡¢≈£î #˚s¡>∑\<äì n+#·Hê. Bìïã{Ϻ
Äs√>∑´ dü+s¡ø£åDô|’ Á|üuÛÑT‘·« e´j·T+,
π ø {≤sTT+|ü ⁄ \T uÛ ≤ Ø>± ô|s¡ > ±\qï~
yêdüÔeeTì ns¡úeTe⁄‘√+~. á Äs√>∑´+ô|’
‘·\dü] Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·T+ øπ e\+ 44 &Ü\s¡T¢
ø±>±, á $wüj·T+˝À uÛ≤s¡‘Y Á|ü|ü+#·+˝À
157e kÕúq+˝Àñ+~. ø±ã{Ϻ ÄdüŒÁ‹˝À
#˚sê*‡q+‘·{Ï rÁe nHês√>∑´+ qT+∫
ãj·T≥|ü&Ü\+fÒ yÓTs¡T¬>’q Äs√>∑´ ;e÷
Ädüsê>± ì\TdüTÔ+~. nsTT‘˚, Äs√>∑´
dü+s¡øDå£ #·s´¡ \T yÓTs¡T>¬ q’ |ò*ü ‘ê*yê«\+fÒ
ÁbÕ<∏$ä Tø£`ñ|ü Äs√>∑´ øπ +Á<ë˝À¢ yÓ<’ ´ä ùde\T
$|ü ¢ y ê‘· à ø£ kÕú s TT˝À yÓ T s¡ T >∑ T |ü & Ü*.
Ç+<ä T ø√dü + dü T •øÏ å ‘ · T ˝… ’ q dæ ã “+~
ìj·÷eTø£+‘√bÕ≥T nedüsy¡ TÓ qÆ Wwü<ëÛ \qT
n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*. kÕe÷qT´\≈£î
#Íø£ < Û ä s ¡ ˝ À¢ Wwü < Û ä n+<ä T u≤≥Tø√dü +
Á|üuÛÑT‘·«+ 2008˝À ª»HÍwü~Ûμ |ü<∏äø±ìï
Á|üy˚X¯ô|{ϺHê <ëìøÏ+<ä πøe\+ 164
<äTø±D≤\T @sêŒ≥T #˚j·T>±, yê{Ï˝À
Ç|ü⁄Œ&ÉT |üì#˚düTÔqï$ 87 e÷Á‘·y˚T. á
H˚ | ü < ∏ ä ´ +˝ÀH˚ ‘êC≤ ã&Ó ® { Ÿ ˝ À 3y˚ \
<äTø±D≤\T @sêŒ≥T #˚kÕÔeTì Ä]úø£eT+Á‹
Á|üø£{Ï+#ês¡T. M{Ïø√dü+ 2015`16˝À
s¡÷.16.9 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#·>± ákÕ]
s¡÷.35ø√≥¢≈î£ ô|+#ês¡T. Ç~ Vü≤s¡¸Dj ° T· y˚T
nsTTHê á |ü<∏äø±ìï |”&çdüTÔqï ndü\T
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 düeTdü´\ |ü]cÕÿs¡+ô|’ Á|üuÛÑT‘·«+ ÁX¯<ä∆
#·÷bÕ*‡ ñ+~. M{Ï˝À yÓTT<ä{~Ï ... &Üø£sº T¡ ¢
á eT+<äT\T dæbòÕs¡düT #˚j·Tø£b˛e&É+.
¬ s +&√~... #Íø£ s ¡ ø £ + eT+<ä T \T
n+<äTu≤≥T˝À ˝Òø£b˛e&É+. nìï{Ïø£Hêï
n‹ô|<ä› düeTdü´ ÁbÕ<∏$ä Tø£, e÷<Û´ä $Tø£ kÕúsTT
Äs√>∑´+ dü+s¡ø£åD πø+Á<ë\T @sêŒ≥T
#˚dæHê, n$ <ë<ë|ü⁄ n\+ø±s¡ÁbÕj·T+>±
‘· j · ÷ s¡ j · ÷ ´sTT. U≤∞\T uÛ Ñ Ø Ô
#˚j·Tø£b˛e&É+, rÁekÕúsTT˝À Äs√>∑´
dü+s¡øDå£ eè‹Ô ì|ü⁄DT\ ø=s¡‘· á e´edüqú T
|ü{Ϻ|”&çdüTÔHêïsTT. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢
Á|ü‘˚´ø£ yÓ’<ä´ ì|ü⁄DT\T, qs¡T‡\T, Ç‘·s¡
kÕ+πø‹ø£ dæã“+~ ø=s¡‘· Äs√>∑´ dü+s¡ø£åD
ùde\ n+<äTu≤≥TqT Á|üXÊïs¡úø£+ #˚k˛Ô+~.
Äs√>∑´ dæã“+~, eTÚ*ø£ dü<Tä bÕj·÷\ eT<Û´ä
rÁe ndüeT‘Í\´eTH˚ $wüeT |ü]dæ‹ú ≈£L&Ü
ø=qkÕ>∑T‘√+~.
C≤rj·T Á>±MTD Äs√>∑´ ø±s¡´Áø£eT+
( NRHM )˝À uÛ ≤ >∑ + >± 2011˝À
ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ, eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ, C≤s¡â+&é, ˇ&çcÕ,
nk˛+, »eTTàø£oàsY, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT sêÁcÕº˝À¢
ˇø£ n<Ûä´j·Tq+ ìs¡«Væ≤+#ês¡T. Á>±MTD
ÁbÕ+‘ê˝À¢ì Äs√>∑´ πø+Á<ë˝À¢ ì|ü⁄DT˝…’q
Äs√>∑´ dæã“+~ ø=s¡‘· @ø£+>± 95 XÊ‘·+
ñqï≥T¢ Ç+<äT˝À ‘˚*+~. Çø£ 2015Hê{Ï
Á>±MTD Äs√>∑ ´ >∑ D +ø±\ Á|ü ø ±s¡ +
nœ\uÛ≤s¡‘· kÕúsTT˝À kÕe÷õø£ Äs√>∑´
øπ +Á<ë\≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ X¯g∫øÏ‘‡· ì|ü⁄DT\
ø=s¡‘· 83 XÊ‘·+>± qyÓ÷<Ó’+~. eTs√yÓ’|ü⁄
Äj·÷ πø+Á<ë\≈£î eT+ps¡T#˚dæq Á|ü‘˚´ø£
yÓ<’ ´ä ì|ü⁄DT\ dü+K´˝À uÛØÑ Ô #˚d+æ ~ øπ e\+
27 XÊ‘· y ˚ T qì ‘˚ * +~. dü ¬ s ’ q yÓ ’ < ä ´
dü<äTbÕj·÷˝Ò¢q|ü⁄Œ&ÉT yÓTs¡T¬>’q ;e÷
|ü<∏äø±\T, ì+&ÉT>± ì\«\‘√ »HÍwü~Û
<äTø±D≤\T ñHêï ìs¡s¡úø£y˚T. uÛ≤s¡‘· Äs√>∑´
dü+s¡ø£åD e´edüú n+<äTu≤≥T˝À ñ+≥÷
Á|ü u Û ≤ eo\+>±, dü e Ts¡ ú + >± ùde\T
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
n+~+#ê\+fÒ Á|ü C ≤<Û ä q +‘√ q&ç # ˚
dü+düú\˙ï |üP]ÔkÕúsTT˝À |üì#˚j·T&É+
n‘·´+‘· neX¯´+. ˝Òì|üø£å+˝À »HêuÛ≤˝Àì
n~Ûø£XÊ‘·+ esêZ\T n~Ûø£e´j·T+ uÛÑ]+#·ø£
‘· | ü Œ ì <ä T dæ ú ‹ ˝ÀøÏ HÓ ≥ º ã &É ‘ êsTT.
uÛ≤s¡‘eY +{Ï <˚XÊìøÏ Ç<Ó+‘·e÷Á‘·+ ‘·–q~
ø±<äT... n˝≤π> Á|üuÛÑT‘·«+ ;e÷ e´edüúyÓ’|ü⁄
n&ÉT>∑T\T y˚jT· &É+ ≈£L&Ü >∑]wü˜ |ü]cÕÿs¡+
ø±>∑\ neø±X¯+ ˝Ò<äT. C≤rj·T Á>±MTD
Äs√>∑ ´ ø±s¡ ´ Áø£ e ÷ìøÏ 2015`16˝À
s¡÷.19,226 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#·>±, ákÕ]
dü«\Œ+>± ô|+∫ s¡÷.20,037 ø√≥T¢>±
Á|üø{£ +Ï #ês¡T. ø±˙, Á|üuTÑÛ ‘·«+ m≈£îÿe>± <äèwæº
kÕ]+#ê*‡+~ á $wüj·T+˝ÀH˚. ‘=*
|ü]cÕÿs¡+>± yÓTT<ä≥ Äs√>∑´ πø+Á<ë\˝À
U≤∞\ìï{Ï˙ uÛÑØÔ #˚j·÷*. ‘·<ë«sê nìï
kÕúsTT\ ÄdüŒÁ‘·T\T |üP]Ô>± |üì#˚ùd˝≤
#·÷&Ü*. n+ãT˝…qT‡ yêVü≤Hê\T, dü+#ês¡
Äs√>∑ ´ π ø +Á<ë\T, uÛ Ñ e Hê\T ‘· ~ ‘· s ¡
n‘· ´ edü s ¡ eTÚ*ø£ dü < ä T bÕj· ÷ \T
ø£*Œ+#ê*.
<˚X¯ »HêuÛ≤˝À 70 XÊ‘·+ y˚Ts¡
2025Hê{ÏøÏ |üìkÕeTs¡ú´+>∑\ ej·TdüT˝À
ñ+{≤s¡ì n+#·Hê. BH˚ï eTq sê»ø°j·T
Hêj·T≈£î\T ‘·s¡#·÷ ªª»qX¯øÏÔ \_∆μμ>±
n_Û e ]í d ü T Ô + {≤s¡ T . kÕqT≈£ L ˝≤+X¯ + >±
ù|s=ÿH˚ á n+X¯ + neø±XÊ\H˚ > ±ø£
düyêfi¯¢q÷ eTqeTT+<äT≈£î ‘ÓdüTÔ+~. á
»qX¯øÔÏ \_∆ì dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚dTü ø√yê\+fÒ
kÕe÷õø£ s¡+>∑+˝À Á|üuÛÑT‘·« e´j·T+
ô|s¡>±*. Á|ü‘˚´øÏ+∫ $<ä´, Äs√>∑´+,
bÕ]X¯ó<Ûä´+ e+{Ï ø°\ø±+XÊ\ô|’ ÁX¯<ä∆
nedüs¡+. á ~X¯>± 2016`17 ã&Ó®{Ÿ
ø=ìï eTTK´yÓTÆq eTT+<ä&ÉT>∑T #·s¡´\T
Á|üø{£ +Ï ∫+~. ø±ø£b˛‘˚ á Á|ü>‹∑ |üjT· q+
n&ÉT>∑T\‘√ ø±≈£î+&Ü ô|<ä›ô|<ä› n+>∑\‘√
kÕ>±*‡ ñ+~. ª»qX¯ ø Ï Ô μ ì yêdü Ô e
neø±X¯+>± eT\#·Tø√yê\+fÒ Äs√>∑´
dü + s¡ ø £ å D e´edü ú q T dü e Ts¡ ú + >±,
Á|ü u Û ≤ eo\+>±, n+<ä T u≤≥T˝À
ùde\+~+#˚ ˝ ≤ yÓ T s¡ T >∑ T |ü s ¡ # ê*.
dü$Tà[‘·`düTdæús¡ n_Ûeè~∆ ø√dü+ HêD´yÓTÆq
Äs√>∑ ´ dü + s¡ ø £ å D , <ëì |ò ü * ‘ê\T
n‘·´edüs¡+. Äs√>∑´ HêD´‘·qT ô|+#·&É+
nH˚ ~ n_Û e è~∆ dü ÷ ∫ø£ \ ˝À n‘· ´ +‘·
Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~. ñqï‘·kÕúsTT dü$Tà[‘·, düTdæsú ¡
Ä]úø£ eè~∆ì kÕ~Û+#·&É+˝À n~ ‘·–q+‘·
}|ü⁄ìdüTÔ+~. Äs√>∑´ø£s¡ CHêuÛ≤ n+fÒ
yÓTs¡T¬>’q ñ‘êŒ<äø£‘·≈£î eTs√ ù|s¡T. ø±˙...
kÕe÷õø£ s¡+>∑+˝À e´j·÷ìï Á|ü‘˚´øÏ+∫
$<ä´, Äs√>∑´ s¡+>∑+˝À yÓ∫Ã+#˚<ä+‘ê
eqs¡T\qT ‘·]–+#˚~>± e÷Á‘·yT˚ uÛ≤$+#˚
<Û√s¡DÏ ñ+~. á s¡+>±˝À¢ Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·÷ìï
|ü]$T‘·+ #˚j·T&É+˝À Äs√>∑´s¡+>±ìï
eT]+‘·>± Áô|’y˚{°ø£]+#ê\ì yê~+#˚
esêZ\ ˇ‹Ô&ç ≈£L&Ü ñ+~. nsTT‘˚, á
s¡+>±\ qT+∫ Á|üuTÑÛ ‘·«+ yÓq≈£îÿeTfi¯&¢ eÉ T+fÒ
ô|<ä› ‘·|Œæ <äyT˚ ø±>∑\<äT. Äs√>∑´+ô|’ e´j·T+
n_Ûeè~∆øÏ ø°\ø£+. düTe÷s¡T 170 @fi¯¢
øÏ+<ä≥ ªªÁ|ü>∑‹ ˇø£ÿfÒ \ø£å´yÓTÆ‘˚, eT] eTq
ø£èwæ n+‘ê me]ø√dü+? @<√ ˇø£s√Eq
q]Ô+#·uÀj˚Tyê] ø√dü+ ì]à+∫q y˚~≈£≈£î
Ä<Ûës¡ düÔ+uÛ≤\ bÕÁ‘·≈£î H˚{Ï e÷qyê[ì
|ü]$T‘·+ #˚jT· <ä*#êsê? ˝Òø£ Ä»„ y˚Ts¡≈î£
yÓ÷ø±fi¯¢MT<ä ãTs¡<ä˝À yÓ÷ø£]*¢, ªuÛÑ$wü´‘Y
Á|ü>∑‹μ nH˚ Ä<äs¡ÙÁbÕj·T ìHê<ä+ sêdæq
n+‘·Tã≥ºì ì~Û>∑\ HêeqT n‘·´+‘·
Á|üj÷· düø√]à eTT+<äT ø±\+˝ÀøÏ ˝≤≈£îÿyÓfi¢‚
U…B’ u≤ìdü\T>± uÛ≤$düTHÔ êïsê?μμ nì s¡cÕ´
‘·‘·Ô«y˚‘·Ô n˝…>±®+&ÉsY ôV≤¬s®Hé Á|ü•ï+#ê&ÉT.
<ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT X¯‘êu≤›\Hê{Ï Ä Á|üX¯ï\≈£î
n<ä+› |üfºÒ |ü]dæ‘ú T· \T H˚{øÏ ° eTq ø£fie¢¯ TT+<äT
ø£<äT\T‘·T+&É≥y˚T áHê{Ï yêdüÔe+.
55
 ÄsÁ<ÛäÁ|ü<˚XŸ
Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ ÄsÁ<ÛÁä |ü<X
ÄsÁ<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ
ã&Ó{® Ÿ
2016`17
ÄsÁ<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ‘·q
eT÷&Ée ã&Ó{® ŸqT |üP]Ô Ä‘·à
$XÊ«dü+‘√ s¡÷bı+~s∫q≥Tº
düŒwü+º >± ø£qã&ÉT‘√+~.
dü+øÏw¢ yºü TÓ qÆ Ä]úø£ |ü]dæ‘ú T· \˝ÀqT
s¡÷. 1.35 \ø£\å ø√≥¢ ã&Ó{® ŸqT
Á|üyX˚ ¯ ô|{Ϻ uÛ$Ñ wü´‘·TôÔ |’ ø=‘·Ô
ÄX¯\T ø£*–+#·&yÉ T˚ ø±ø£ sêÅw+ºü
Ä]úø+£ >± ã˝Àù|‘·eTe⁄‘·Tï<äqï
dü+<˚XÊìï Çe«>∑*–+~. øπ +Á<ä+
#˚jT· ÷‘·qT n+~+#·øb£ ˛‘˚
eTTs<äT≈£î yÓfifl¯ &É+ ø£weºü Tì
‘Ó*dæHê ñqï eqs¡T\‘√H˚
dü«X¯øìÔÏ qeTTà≈£îì \øå±´\qT
#˚sT¡ ø√e&É+ ñ‘·eÔ TeTH˚ Á|üuTÑÛ ‘·«
Ä˝À#·qqT ã&Ó{® Ÿ Á|ü‹_+_k˛Ô+~.
J&ç>∑T+≥ Hêπ>X¯«s¡ sêe⁄, d”ìj·TsY »s¡ï*dtº
56
˚ Ÿ ã&Ó{
® .Ÿ ..
sêh $uÛÑ»q »]–q ‘=* ¬s+&˚fi¯fl˝À
‘·&Éu≤≥T≈£î >∑T¬s’q ÄsÁ<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+
‘·q eT÷&Ée ã&Ó{® ŸqT |üP]Ô Ä‘·à $XÊ«dü+‘√
s¡÷bı+~s∫q≥Tº düŒwü+º >± ø£qã&ÉT‘√+~.
dü+øÏw¢ yºü TÓ qÆ Ä]úø£ |ü]dæ‘ú T· ˝À¢q÷ s¡÷. 1.35
\ø£å\ ø√≥¢ ã&Ó®{ŸqT Á|üy˚X¯ô|{Ϻ uÛÑ$wü´‘·TÔô|’
ø=‘·Ô ÄX¯\T ø£*–+#·&Éy˚T >±ø£ düyÓTÆø£´
sêhs˝À Hê\Tπ>fi¯¢ ÁøÏ‘·s Á|üD≤[ø£ |ü<äT›
øÏ+<ä πø{≤sTTs∫q yÓTT‘êÔìøÏ düe÷qyÓTÆq
πø{≤sTT+|ü⁄\qT »]|æ sêhs Ä]úø£+>±
ã˝Àù|‘· e Te⁄‘√+<ä q ï dü + <˚ X Êìï
Çe«>∑*–s~. Ä]úø£XÊK eT+Á‹ j·TqeT\
sêeTø£èwüߺ&ÉT düeT]Œs∫q ã&Ó®{Ÿ˝À ø=‘·Ô
esê˝ÒM Çe«≈£îs&Ü Ç∫Ãq Vü‰MT\qT
neT\T#˚ j · T &ÜìøÏ n~Û ø £ ÁbÕ<Û ë q´+
Çe«&É+ >∑eTHês¡Ω+.
ã&Ó®{Ÿ n+#·Hê\T >∑‘· @&Ü~‘√
b˛*ùdÔ ô|]>±sTT. >∑‘· @&Ü~ yÓTT‘·Ô+ s¡÷.
1,13,049 ø√≥T¢... ø±>± á kÕ] \øå±
35y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·÷\≈£î #˚]+~. <ë<ë|ü⁄
s¡÷. 22 y˚\ ø√≥T¢ |ü<äT› ô|]–s~.
Á|üD≤[πø‘·s¡ e´j·T+ s¡÷. 78,637 ø√≥¢
qT+∫ 86,554 ø√≥¢≈î£ #˚s+¡ &É+‘√ <ë<ë|ü⁄
s¡÷. 7,917 ø√≥T¢ ô|s¡>±Z... Á|üD≤[ø£
Vü‰MT\≈£î ÁbÕ<Ûëq´+
e´j·T+ s¡÷. 34,412 ø√≥¢ qT+∫ 49,134
ø√≥¢≈£î #˚s¡&É+‘√ s¡÷. 14,722 ø√≥T¢
ô|]–+~. s¬ $q÷´˝À≥T, Ä]úø˝£ À≥T ákÕ]
dü«\Œ+>± ô|s¡T>∑T‘·T+<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T.
¬s$q÷´˝À≥T s¡÷. 4,868 ø√≥T¢ ø±>±...
Ä]úø£˝À≥T 20,497 ø√≥¢≈£î #˚s¡T‘·T+<äì
uÛ≤$düTÔHêïs¡T. sêh dü÷ú\ ñ‘·Œ‹Ô˝À 2.99
XÊ‘· + , ¬ s $q÷´˝À≥T 0.71 XÊ‘· +
ñ+≥T+<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T.
Á|üC≤<Ûqä + ìs¡«Vü≤D˝À #˚|{ü qºÏ |ü\T
dü+düÿs¡D≤\˝À uÛ≤>∑+>± Ç|üŒ{Ï es¡≈î£ e⁄qï
Å‘Ó’e÷dæø£ ã&Ó®{Ÿ $&ÉT<ä\ kÕúq+˝À düeTÁ>∑
ã&Ó®≥TqT $&ÉT<ä\ #˚j·TqTHêïs¡T. Bìe\¢
Á|üuÛÑT‘·« XÊK\T Á|ü‹ eT÷&ÉT HÓ\\ø√kÕ]
ø±s¡´\j·÷\ #·T≥÷º ‹]π> |üì ‘·|æŒ+~.
ì<ÛäT\T nedüsêìøÏ ‘·>∑Z≥T¢ \_ÛdüTÔHêïsTT.
Bì‘√ bÕ≥T Á|üdüTÔ‘·+ e⁄qï Á&ÜsTT+>¥
n+&é &çdü“sY‡yÓT+{Ÿ Ä|ò”düs¡¢ e´edüúqT
sπ wüq˝…C’ Ÿ #˚jT· ≥+ <ë«sê yÓTT<ä{Ï HÓ\˝ÀH˚
yÓTT‘·Ô+ yê]¸ø£ ã&Ó®{ŸqT n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
‘Ó k ÕÔ s ¡ T . |ò ü * ‘· + >± HÓ \ yê] Ks¡ T Ã
nedü s ê\≈£ î ‘· – Z q ≥Tº q>∑ < ä T
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ edüTÔ+~. B+‘√bÕ≥T
yêdüeÔ |ü]dæ‘ú T· \qT ns#·Hê y˚dTü ø√e{≤ìøÏ
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
á dü+e‘·‡s¡+ ªá ì~Ûμ ø±s¡´Áø£e÷ìï
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêqTHêïs¡T. 2022
Hê{ÏøÏ <˚X+¯ ˝À >∑]wüº Á|ü>‹∑ kÕ<Ûøä £ sêÅcÕº\T
eT÷&ç+{Ï˝À ˇø£{Ï>± Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸqT
ì\bÕ\ì ‘·sê«‘· @&ÉT dü+e‘·‡sê˝À¢
n~«rj·T eè~∆øÏ e÷s¡Tù|¬s’ m<ä>±\qï~
ªª$»Hé 2029μμ eTÚ*ø£ \øå ± ´\T.
n+<äTø√dü+ ms#·T≈£îqï ◊<äTe÷sêZ\T `
ù|<ä]ø£+ MT<ä ô|’#˚sTT, HÓ’|ü⁄D≤´_Ûeè~∆øÏ
Áb˛‘ê‡Vü≤+, e´ekÕj·÷ìï ˝≤uÛ<Ñ ëj·Tø£+>±
eT\#·&É+, Äs√>∑´ dü÷N\ yÓTs¡T>∑T<ä\,
»quÛ ≤ >∑ k Õ«eT´+‘√ »\dü + s¡ ø £ å D
eTTK´yÓTÆq$.
yê]¸ø£ Á|üD≤[ø£˝À <˚ì¬ø+‘·?
1. e´ekÕj·T+, nqTã+<Ûä s¡s>±\T,
Á>±MTD≤_Ûeè~∆ 22.78 XÊ‘·+ (s¡÷.
13,648.72 ø√≥T¢) ìs¡T{Ï ã&Ó®{Ÿ‘√
b˛*ùdÔ Bìï s¡÷. 5,800 ø√≥¢ es¡≈£î
ô|+#ês¡T.
2. kÕ>∑T˙s¡T 14.91 XÊ‘·+ (s¡÷.
7,325.21ø√≥T¢)
3. $<äT´‘·TÔ 0.26 XÊ‘·s (s¡÷. 128.13
ø√≥T¢).
4. kÕe÷õø£ ùde\T 43.87 XÊ‘·+ (s¡÷.
21,556.97 ø√≥T¢)
5. s¡yêD≤ 6.48 XÊ‘·+ (s¡÷. 3,185.66
ø√≥T¢)
6. Ç‘·sÁ¡ ‘ê 6.70 XÊ‘·+ (s¡÷. 3,289.75
ø√≥T¢)
n_Ûeè~∆, dü+πøåeT+ eT<Ûä´ düeT‘·÷ø£+
n_Û e è~∆ , dü + π ø å e T+ eT<Û ä ´
düeT‘·÷ø£+ bÕ{Ï+#˚+<äT≈£î ã&Ó®{Ÿ˝À ô|<ä›
ø£dsü ‘¡ Ô˚ »]–+~. dü+øπ eå T |ü<øä∏ ±\‘√ bÕ≥T,
Ç{°e\ ø=‘·Ô>± @sêŒ≥T #˚dæq ø±|ü⁄,
ÁãVü≤àD ø±s√Œπswüq¢≈£î ≈£L&Ü ì<ÛäT\T
øπ {≤sTT+#·&+É $X‚w+ü . ø±|ü⁄ ø±s=ŒπswüH≈é î£
ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷. 1,000 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
n˝≤π> ÁãVü≤àD ø±s=ŒπswüH≈é î£ >∑‘· ã&Ó{® Ÿ˝À
35 ø√≥T¢ á kÕ] s¡ ÷ . 65 ø√≥T¢
øπ {≤sTT+#ês¡T. >∑‘+· ˝À ;d”\ dü+øπ eå ÷ìøÏ
3,231 ø√≥T¢ π ø {≤sTT+#· > ± ákÕ]
ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷. 8,724 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T.
md”º\ n_Ûeè~∆øÏ s¡÷. 3,100 ø√≥T¢
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ◊dæ&dç t ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ 45
XÊ‘·+ >∑D˙j·TyÓTÆq ô|s¡T>∑T<ä\‘√ s¡÷.
772 ø√≥T¢ π ø {≤sTT+#ês¡ T . –]»q
ÁbÕ+‘ê˝À¢ 6 HÓ\\ qT+∫ 6 dü+e‘·‡sê\
eT<Ûä´ ej·TdüT‡>∑\ ∫Hêïs¡T\ bÂwæºø±Vü‰s¡
nedüsê\qT rπsà ì$T‘·Ô+ 2015 Ä>∑düTº
15q ÁbÕs¡+_Ûs∫q ª–] >√s¡TeTT<äT›\Tμ
|ü<∏äø±ìï ø=‘·Ô Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À ≈£L&Ü
ø=qkÕ–kÕÔs¡T. ã&Ó®{Ÿ˝À eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q
|ü<∏äø±ìøÏ s¡÷. 750 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T.
Ç~ 2015`16 ø£Hêï 67 XÊ‘·+ m≈£îÿe.
yÓ q Tø£ ã &ç q ‘· s ¡ > ∑ ‘ · T \ dü + π ø å e ÷ìøÏ ,
n_Û e è~∆ ø Ï s¡ ÷ . 8,832 ø√≥T¢
πø{≤sTT+#ês¡T. Ç~ >∑‘· Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+
πø{≤sTT+|ü⁄\ ø£Hêï 31.5 XÊ‘·+ m≈£îÿe.
n\Œdü + U≤´ø£ es¡ Z + ˝À $<ë´|ü s ¡ + >±
Ä]úø£+>± yÓqTø£ã&çe⁄qï \_›<ës¡T\≈£î
Ä]úø±_Ûeè~∆ |ü<∏äø±\T neT\T #˚ùd+<äT≈£î
ã&Ó®{Ÿ˝À s¡÷. 250 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T.
n˝≤π> n\Œ dü+U≤´ø£ esêZ\≈£î #Ó+~q
dü+πøåeT n_Ûeè~∆ ø±s¡´Áø£e÷\≈£î s¡÷.
710.57 ø√≥T¢ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. eè<äT∆\T,
$‘·+‘·e⁄\T, $ø£˝≤+>∑T\≈£î mHé.{Ï.ÄsY
uÛsÑ √kÕ |ü<øä∏ +£ øÏ+<ä |ò+æ #·qT¢ |ü+|æD° ø√dü+
ã&Ó{® Ÿ˝À s¡÷. 2,998 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T.
sêhs˝À 86 \ø£å\ eT+~ düuÛÑT´\T>± >∑\
8.7 \ø£å\ dü«j·T+ düVü‰j·Tø£ ãè+<ë\
Ä]úø£ kÕ~Ûø±]‘·qT y˚>∑e+‘·+ #˚j·T&ÜìøÏ
s¡÷. 10,298 ø√≥¢ y˚Ts¡ ô|≥Tºã&ÉT\qT
düeT≈£Ls¡Ã\ì ìs¡sí TT+#ês¡T. ÁbÕ<Û$ä Tø£ $<ä´
ñbÕ~ÛV‰ü MT s¡V≤ü <ës¡T\T n_Ûeè~∆, kÕ+|òTæ ø£
uÛÑÁ<ä‘· ‘·~‘·s¡ |ü<∏äø±\ øÏ+<ä ñ<ës¡
πø{≤sTT+|ü⁄\ Á|üuÛÑT‘·«+ ìã<ä∆ ‘êqT
‘Ó*j·T#˚düTÔHêïeTT.
e´ekÕj·T+`ø°\ø£+
e´ekÕj· T Á|ü < Û ë q sêhyÓ T Æ q
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À Á|üø£è‹ yÓ’|ü]‘ê´\qT,
yê‘êes¡D e÷s¡TŒ\qT ‘·≥Tº≈£îì ¬s’‘·T\≈£î
y˚T\T #˚ùd˝≤ e´ekÕj·Ts¡+>±ìï n_Ûeè~∆
|üs¡#·&É+ Á|ü<Ûëq eP´Vü≤+>± ã&Ó®{Ÿ˝À
e´ekÕj·÷_Ûeè~∆≈î£ s¡÷. 5,838.65 ø√≥T¢
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. Ç~ >∑‘· ã&Ó®{Ÿ‘√ b˛*ùdÔ
24 XÊ‘·+ m≈£îÿe. kÕ>∑T˙{Ï |ü<∏äø±\qT
‘·«]‘·>∑‹ |üP]Ô #˚j·T{s <ë«sê sêÅcÕºìï
ø£ s ¡ T e⁄ qT+∫ s¡ ø Ï å s #· & ÜìøÏ #· s ¡ ´ \T
#˚|ü{Ϻq≥T¢ Á|üuÛÑT‘·«+ ‘Ó*dæ+~. Ç|üŒ{ÏøÏ
neT\T #˚düTÔqï ª|ü+≥ düsJeìμ ª¬ssTTHé
>∑Hé‡μ e+{Ï ø±s¡´Áø£e÷\‘√ bÕ≥T uÛÑ÷>∑s¡“¤
»\qs¡T\ ô|s¡T>∑T<ä\≈£î eT]ìï #·s¡´\T
#˚ | ü & É ‘ ês¡ T . 35.15 \ø£ å \ ¬ s ’ ‘ · T
≈£ î ≥T+u≤\≈£ î s¡ T D $eTTøÏ Ô ø£ * π > ˝≤
s¡TDe÷|ò” ø√dü+ s¡÷. 3,512 ø√≥T¢
Á|ü‘´˚ ø£]+#ês¡T. Á|ü<ëÛ qeT+Á‹ |òdü ˝ü Ÿ ;e÷
jÓ÷»q øÏ+<ä s¡÷. 344 ø√≥T¢, H˚wüq˝Ÿ
$TwüHé ÄHé nÁ–ø£s¡Ãs¡˝Ÿ mø˘‡f…q¸Hé n+&é
f…ø±ï\J øÏ+<ä s¡÷. 54 ø√≥T¢ C≤rj·T
q÷HÓ–+»\T, ÄsTT˝ŸbÕyéT $TwüHé øÏ+<ä
s¡÷. 79 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#ês¡T. |ü+&É¢ ‘√≥\
ô|+|üø±ìøÏ Á|üdüTÔ‘· ã&Ó®{Ÿ s¡÷. 659 ø√≥T¢
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. >∑‘· ã&Ó{® Ÿ n+#·Hê\ ø£Hêï
Ç~ 31 XÊ‘·+ n~Ûø£+, yÓT≥º ÁbÕ+‘ê˝À¢ì
¬s’‘·T\T düeTdü´\ qT+∫ ãj·T≥|ü&É&ÜìøÏ
|ü ≥ Tº |ü ] ÁX¯ e T\qT dü e Ts¡ ú y Ó T Æ q
Á|ü‘ê´e÷ïj·T+>± Áb˛‘·‡Væ≤kÕÔs¡T. ã&Ó®{Ÿ˝À
|ü ≥ Tº |ü ] ÁX¯ e T\≈£ î s¡ ÷ . 147 ø√≥T¢
Á|ü ‹ bÕ~+#ês¡ T . ø√&ç > ∑ T &É ¢ ñ‘· Œ ‹Ô ˝ À
eTT+<äTs&É&yÉ T˚ ø±≈£î+&É e÷+dü+ ñ‘·Œ‹Ô˝À
<˚X¯+˝À 4e kÕúq+˝Àq÷, bÕ\ ñ‘·Œ‹Ô˝À
6e kÕúq+˝À ñqï sêÅcÕºìï yÓTT<ä{Ï eT÷&ÉT
kÕúHê˝À¢ ˇø£{Ï>± ì*ù|+<äT≈£î ã&Ó®{Ÿ˝À
s¡÷. 816 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T.
57
eTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\T`$»Hé 2029
$»Hé 2029˝À uÛ≤>∑+>± eTÚ*ø£
dü < ä T bÕj· ÷ \qT ô|+b˛s~s#˚ s <ä T ≈£ î
ã&Ó®{Ÿ˝À ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*Œs#ês¡T. sêhs˝À
$kÕÔ s ¡ y Ó T Æ q rs¡ Á bÕ+‘· + ˝Àì Ä]ú ø £
eT+&É˝≤\qT edüTÔ ñ‘·Œ‹Ô πø+Á<ë\T>±
s¡ ÷ bı+~+#ê\ì ìs¡ í s TT+#ês¡ T .
$XÊK|ü≥ï+`#ÓHÓ’ï, #ÓHÓ’ï`u…+>∑Tfi¯Ss¡T,
ø£s¡÷ï\T`u…+>∑Tfi¯Ss¡T q>∑sê\ eT<Ûä´
bÕ]ÁXÊ$Tø£ ø±]&Üs¡T¢ @sêŒ≥T #˚j·÷\ì
Á|ü ‹ bÕ~+#ês¡ T . Á|ü ø ±X¯ + õ˝≤¢ ˝ Àì
<=qø√+&É ˝ Àì ô|ìqT‡˝≤sY Øõj· T Hé
Ç+&ÉÅdæºj·T˝Ÿ &Óe\|tyÓT+{Ÿ ø±]&ÜsY,
ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢˝Àì zs¡«ø£\T¢˝À yÓT>±
Ç+&ÉÅd”¶j·T˝Ÿ Vü≤uŸ, $XÊK|ü≥ï+`#ÓHÓ’ï
bÕ]ÁXÊ$Tø£ ø±]&ÜsY≈£î nqTã+<Ûä+>±
$XÊK|ü≥ï+, ø±øÏHê&É, lø±fi¯V≤ü dæ`Ô @πsŒ&ÉT,
>∑ q ïes¡ + `ø£ + øÏ b Õ&É T bÕ]ÁXÊ$Tø£
øπ +Á<ë\qT @sêŒ≥T #˚kÕÔsT¡ . $T–*q s¬ +&ÉT
ø±]&Üs¡ ¢ ≈ £ î ø£ è wü í | ü ≥ ï+, ø£ * øÏ ] ,
Væ ≤ +<ä ÷ |ü ⁄ s¡ + \T Á|ü < Û ë q π ø +Á<ë\T>±
ñ+{≤sTT. ‘·÷s¡TŒ Ädæj÷· , Äπ>ïj·÷dæj÷·
<˚XÊ\‘√ yêDÏ»´ düsã+<Ûë\≈£î sêh
‘·÷s¡TŒrs¡+ ø°\ø£+ ø±>∑\<äì uÛ≤$düTHÔ êïs¡T.
sêhs˝À $»j· T yê&É , sê»eT+Á&ç
$e÷HêÁX¯ j · ÷ \ $dü Ô s ¡ D ‘√ bÕ≥T
uÛÀ>±|ü⁄s¡+, <ä>∑<ä]Ô, zs¡«≈£\T¢, Hê>±s¡T®q
kÕ>∑ s Y , <=qø=+&É ˝ À Á^Hé | ” ˝ Ÿ ¶
$e÷HêÁX¯j÷· \T @sêŒ≥T #˚j÷· \ì ≈£L&Ü
Á|ü‹bÕ~s#ês¡T.
»\ πø{≤sTT+|ü⁄\T 57 XÊ‘·+ n~Ûø£+
ÄsÁ<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àì nìï õ˝≤¢\≈£L
˙s¡+<˚˝≤ #˚j·T&Éy˚T Á|üuÛÑT‘·« \ø£å´eTì
ã&Ó®{Ÿ˝À ù|s=ÿHêïs¡T. »\eqs¡T\ s¡+>∑s
ø√dü+ ã&Ó®{Ÿ˝À s¡÷. 7,325.21 ø√≥T¢
πø{≤sTT+#ês¡T. Ç~ >∑‘˚&Ü~ ã&Ó®{Ÿ ø£+fÒ
57 XÊ‘·+ n~Ûø+£ . ø£sT¡ e⁄ ø√s¡˝À¢ ∫≈£îÿ≈£îqï
sêj·T\d”eT, Á|üø±X¯+ düVü‰ yÓqTø£ã&çq
58
lø±≈£ î fi¯ + $»j· T q>∑ s ¡ + õ˝≤¢ \ ≈£ î
ì\ø£ & É > ± kÕ>∑ T ˙{Ï dü < ä T bÕj· T +
ø£*Œ+#·&ÜìøÏ 7 ˙{ÏbÕs¡T<ä\ |ü<∏äø±\qT
ì]› w ü º ø±\e´e~Û ˝ À |ü P ]Ô #˚ j · ÷ \ì
ìs¡sí TT+#ês¡T. ‘√≥|ü*¢ u≤´πsõ, b˛\es¡+
≈£î&çø±\Te, >±˝Òs¡T`q>∑] düT»\ Ádüe+‹,
Vü≤+ÁB˙yê düT»\ Ádües‹ ÁbÕC…≈£îº\qT
2016`17 Ä]ú ø £ dü + e‘· ‡ s¡ + ˝À
|üP]Ô#˚kÕÔs¡T. e+X¯<Ûës¡ 2e <äX¯, |üP\
düTã“j·T´ yÓ\T>=+&É |ü<∏äø£+, >∑T+&É¢ø£eTà
]»sê«j·TsY b˛\es¡+ m&ÉeT ø±\Te\T,
b˛\es¡+ yÓTT<ä{Ï<äX¯ |üqT\qT pHé
2018øÏ |üP]Ô #˚j·÷\ì ‘·\ô|{≤ºs¡T.
Á|ü|ü+#·u≤´+ø˘ kÕj·T+‘√ ÄsÁ<ÛäÁ|ü<˚XŸ
ø£ e T÷´ì{° uÒ d t ¶ {≤+ø˘ y˚ T H˚ õ yÓ T +{Ÿ
ÁbÕC…≈£îºqT |üP]Ô #˚dæ Bì <ë«sê s¡÷. 459
ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√ 12 õ˝≤¢˝À¢ 1.2
\ø£ å \ ôV≤ø±º s ¡ ¢ Äj· T ø£ ≥ Tº ≈ £ î \_›
#˚ ≈ £ L s¡ T kÕÔ s ¡ T . »bÕHé Ç+≥π s ïwü q ˝Ÿ
ø√`Ä|üsπ wüHé @C…˙‡ kÕj·T+‘√ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ
Ç]π>wüH,é ˝…M’ ¢ VüQ&é Ç+Á|üPyÓT+{Ÿ ÁbÕC…≈î£ º
neT\T <ë«sê s¡÷. 291 ø√≥¢ n+#·Hê
e´j·T+‘√ n<äq+>± 49,330 ôV≤ø±ºs¡¢≈£î
kÕ>∑T˙s¡T ns~kÕÔs¡T. mHé.{Ï.ÄsY »\l
yÓTT<ä{<Ï Xä ˝¯ À uÛ≤>∑+>± s¡÷. 385.55 ø√≥¢
n+#·Hê e´j·T+‘√ 50 y˚\ eT+~ <ä[‘·,
–]»q ¬s’‘·T\≈£î #Ó+~q 2.19 \ø£å\
mø£sê\≈£î kÕ>∑T˙{Ï kÂø£s¡´+ ø£*ŒkÕÔs¡T.
∫qï ˙{ÏbÕs¡T<ä\ s¡+>±ìøÏ 23 XÊ‘·+
n+fÒ s¡ ÷ . 674 ø√≥T¢ Á|ü D ≤[ø£
πø{≤sTT+|ü⁄\T »]bÕs¡T.
n+<ä]ø° $<äT´‘·TÔ
n+<ä ] ø° $<ä T ´‘· T Ô . .. \øå ± ´ìøÏ
nqT>∑TDs>± eT÷&˚fi¯¢˝À eTs√ 4,800
yÓT>±yê≥¢ n<äq|ü⁄ kÕeTsê∆´ìï kÕ~Û+#ê\ì
ìs¡ísTT+∫+~. e´ekÕj·÷ìøÏ 7 >∑+≥\
$<äT´‘Y düs¡|òüsê ø=qkÕ–kÕÔeTì uÛÑs√kÕ
Ç∫Ã+~. 2016 pHé Hê{ÏøÏ sêhs˝À 4.6
\ø£\å >∑èVü‰\≈£î $<äT´‘Y kÂø£s´¡ + ø£*ŒkÕÔsT¡ .
kÕ+πø‹ø£+>±, yêDÏ»´|üs¡+>± dü+uÛÑ$+#˚
$<äT´‘Y qcÕºìï 2014`15˝À 11.81
XÊ‘êìøÏ, 2015`16˝À 10.29 XÊ‘êìøÏ
‘·–Z+#ês¡T. 2016`17˝À Ä qcÕºìï ˇø£
n+¬ø≈£î ‘·–Z+#ê\ì uÛ≤$düTÔHêïs¡T. 2016
∫es¡ Hê{ÏøÏ nìï Çfi¯fl≈£î m˝ŸÇ&û ã\T“\qT
|ü+|æD° #˚kÕÔs¡T. Á|ü‘ê´e÷ïj·T $<äT´‘Y
eqs¡T˝…’q kÂs¡, |üeq $<äT´‘Y\ô|’ ≈£L&Ü
<äèwæº ô|&É‘ês¡T. 1000 yÓ÷>±yê≥¢ kÕeTs¡´∆ +
>∑ \ 2 k˛˝≤sY bÕs¡ T ÿ\T á Ä]ú ø £
dü+e‘·‡s¡+˝ÀH˚ ñ‘·Œ‹Ô yÓTT<ä\Tô|&É‘êsTT.
kÕ+πø‹ø£ s¡+>±ìøÏ ô|<ä› |”≥
f…ø±ï\Jì |üP]Ô kÕúsTT˝À $ìjÓ÷
–+#· T ≈£ î sfÒ n_Û e è~∆ kÕ~Û + #· e #· Ã H˚
ñ<˚X∆ +¯ ‘√ ã&Ó{® Ÿ˝À kÕ+πø‹ø£ s¡+>±ìøÏ ô|<ä›
|”≥ y˚XÊs¡T. ã&Ó®{Ÿ n+#·Hê˝À¢ ÇqŒ¤πsàwüHé
f…ø±ï\J, m\Åø±ºìø˘‡, ø£eT÷´ìπøwüHé\≈£î
s¡÷. 360.22 ø√≥T¢ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ªªáCŸ
Ä|òt &É÷sTTs>¥ _õHÓdtμμ˝À dü+düÿs¡D˝‘√
bÕ≥T, ô|≥Tºã&ÉT\qT Äø£]¸+#·&ÜìøÏ
m\Åø±º ì ø˘ ‡ $<Û ë Hêìï ≈£ L &Ü
s¡÷bı+~s#·&+É ‘√ s¡÷. 3.780 ø√≥¢ y˚Ts¡
ô|≥Tºã&ç Á|ü‹bÕ<äq\T, 8,700 ñ<√´>∑
neø±XÊ\T $$<Ûä <äX¯˝À¢ ns<ä>∑\eì
Á|üuÛÑT‘·«+ Ä•k˛Ôs~. $$<Ûä |ü]bÕ\q,
kÕ+π ø ‹ø£ ìs¡ « Vü ≤ D dü + ã+<Û ä y Ó T Æ q
ùde\ø√dü+ 12,359 U≤∞\qT &Ó’¬sø˘º
]Á≈£L{ŸyÓT+{Ÿ <ë«sê uÛÑØÔ #˚j·T&ÜìøÏ
nqTeT‹ eT+ps¡T #˚dæq≥T¢ ã&Ó®{Ÿ˝À
Á|ü ø £ { Ï + #ês¡ T . <˚ X ¯ + ˝ÀH˚ ‘=*kÕ]>±
Ç+{Ï + {Ï ø ° Áu≤&é u ≤+&é ùde\T
n+~+#˚+<äT≈£î s¡÷. 320 ø√≥¢ n+#·Hê
e´j·T+‘√ #˚|ü{Ϻq ô|ò’ãsYÁ–&é <ë«sê á
@&Ü~ ∫e]øÏ 10 qT+∫ 15 m+;|æmdt
kÕeTs¡´∆ + ø£*–q ø£HøÓ $ºÏ {°ì n+~+#ê\ì
Á|üuÛÑT‘·«+ uÛ≤$k˛Ô+~.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
$<ä´`HÓ’|ü⁄D´+ »s¡T|ü⁄≈£îH˚+<äT≈£î M\T>± kÕ+düÿè‹ø£ 6. ¬s’‘·T ãC≤s¡T¢, ñ<ë´q j·÷+Árø£s¡D
Á|ü‹ ˇø£ÿ _&ɶ≈£î yÓTs¡T¬>’q $<ä´ ñ‘· ‡ yê\ ù|]≥ ø=‘· Ô |ü < ∏ ä ø ±ìï s¡÷. 102 ø√≥T¢.
n+~+#ê*‡q dü«|üï+ kÕø±s¡eTe&É+ Á|üø£{Ï+#ês¡T. |”|”|” |ü<ä∆‹˝À ‹s¡T|ü‹,
7. düMTø£è‘· ñ<ë´q n_Ûeè~∆ $TwüHé s¡÷.
ø√dü+ kÕ+πø‹ø£, ñqï‘· $<ä´\ n_Ûeè~∆ $XÊK|ü≥ï+, $»j·Tyê&É˝À¢ eT÷&ÉT ø£H«Ó q¸Hé
95 ø√≥T¢.
ø√dü+ 2016`17 Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À s¡÷. ôd+≥sY \ T @sêŒ≥T #˚ j · ÷ \ì
2,644 ø√≥T¢ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. ôdø£+&ÉØ Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. 8. ‘·T+|üs¡ ùd<ä´+ s¡÷. 369 ø√≥T¢
$<ä ´ ø√dü + s¡ ÷ . 17,502 ø√≥T¢ |üsê´es¡D+ô|’ <äèwæº 9. |ü≥Tº |ü]ÁX¯eT˝À Á|üD≤[πø‘·s¡ e´j·T+
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. Ç~ yÓTT‘·+Ô yê]¸ø£ ã&Ó{® Ÿ˝À |ü s ê´es¡ D |ü ] s¡ ø £ å D , Á|ü ø £ è ‹ s¡÷. 125 ø√≥T¢.
n+#·Hê\˝À 12.9 XÊ‘·+ ø±>± 2015`16 yÓ’|ü]‘ê´\ Á|üuÛ≤yêìï ‘·–Zs#·&É+ô|’ ≈£L&Ü 10. e&û¶˝Òì s¡TD≤\T s¡÷. 177 ø√≥T¢.
ã&Ó{® Ÿ n+#·Hê\ ø£Hêï 12.5 XÊ‘·+ n~Ûø+£ . ã&Ó®{Ÿ <äèwæº ô|{Ϻ+~. Á|üdüTÔ‘·+ ñqï
ñ<√´>±eø±XÊ\ ø√dü+ {≤{≤ Çìdæº≥÷´{Ÿ Vü≤]‘êes¡D≤ìï 23 XÊ‘·+ qT+∫ 33 11. yê‘êes¡D Ä<Ûë]‘· ;e÷ |ü<∏äø£+
Ä|òt k˛wü˝Ÿ ôd’HÓ‡dt‘√ Á|üuÛÑT‘·«+ Bs¡Èø±\ XÊ‘êìøÏ ô|+#˚+<äT≈£î #·s¡´\T #˚|ü{≤ºs¡T. s¡÷. 344 ø√≥T¢.
uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ≈£î<äTs¡TÃ≈£î+~. 2020 Hê{ÏøÏ |üsê´es¡D, n≥MXÊK\≈£î ã&Ó®{Ÿ˝À s¡÷. 12. l y˚+ø£fÒX¯«s¡ |üX¯óyÓ’<ä´
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸqT uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ HÓ’|ü⁄D≤´\ 357 ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. >∑‘· ã&Ó®{Ÿ˝À $X¯«$<ë´\j·T+ s¡÷. 139 ø√≥T¢
sê»<Ûëì>± s¡÷bı+~s#ê\qï~ Á|üuÛÑT‘·«+ ø£+fÒ Ç~ 26 XÊ‘·+ n~Ûø+£ . mÁs¡ #·+<äq+ 13. ùd+ÁBj·T, düVü≤» e´ekÕj·T+ s¡÷.
ø£è‘·ìX¯Ãj·T+‘√ ñs~. 2029 Hê{Ïø° nÁø£eT s¡yêD≤qT n]ø£fÒº+<äT≈£î Á|ü‘˚´ø£ 68.67 ø√≥T¢.
n+‘·sê®rj·T+>± b˛{°øÏ ì\ã&É>\∑ s¬ +&ÉT s¡ø£åD ãè+<ä+, X‚cÕ#·\+ n&Ée⁄˝À¢ ì|òü÷
ø√≥¢ eT+~ ì|ü⁄DT*ï ‘·j÷· s¡T#˚j÷· \qï~ 14. e´ekÕj·T j·÷+Árø£s¡D s¡÷.
ø√dü+ d”d” ¬øy˚Tsê\T, s¡ø£åD ø√dü+ Áf…+#Y
\ø£å´+ Ç+<äTø√dü+ ‘=*kÕ]>± ªªsêh 161.25 ø√≥T¢.
ô|ìò ‡+>¥, mÁs¡ #·+<äq+ yê]¸ø£ $Áø£j÷· \≈£î
HÓ’|ü⁄D´ n_Ûeè~∆ ø±s=ŒπswüHéμμ ≈£L&Ü ìu+<Ûäq\≈£î nqT>∑TD+>± Bs¡Èø±*ø£ 15. e´ekÕj·TXÊK˝À πøåÁ‘·kÕúsTT dæã“+~
HÓ\ø=˝≤Œs¡T. 2016`17˝À Á|ü‹ õ˝≤¢˝À ìu+<Ûqä \T s¡÷|üø\£ Œq yÓTT<ä˝q’… #·s´¡ \qT kÕeTs¡´∆ + ô|+|ü⁄, $düsÔ D¡ ø±s¡´Áø£e÷\T
ˇø£ yÓ÷&É˝Ÿ dæÿ˝Ÿ &Óe\|tyÓT+{Ÿ ôd+≥sYqT Á|üø£{Ï+#ês¡T. s¡÷. 61.71 ø√≥T¢.
HÓ\ø=˝≤Œ\ì, Bì <ë«sê @&Ü~øÏ 50 y˚\ e´ekÕj·T ã&Ó®{Ÿ eTT–+|ü⁄
eT+~øÏ •ø£åD Çyê«\ì dü+ø£*Œs#ês¡T. 2016`17˝À e´ekÕj·T s¡+>±ìøÏ s¡÷. 4,848 ø√≥¢ y˚Ts¡ ¬syÓq÷´
|üsê´≥ø£+`ñbÕ~Û dü + ã+~Û + ∫ Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ ã&Ó ® { Ÿ q T ≈£ L &Ü U≤‘·˝À düTe÷s¡T 21 y˚\ ø√≥¢ es¡≈î£ Á<äe´
|üsê´≥ø£ s¡+>∑+ n_Ûeè~∆ <ë«sê Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üy˚X¯ô|{Ϻ+~.
|ü<äT›˝À ˝À≥T ñqï≥T¢ ã&Ó®{Ÿ n+#·Hê\T
ñbÕ~Û neø±XÊ\qT ô|+#ê\ì uÛ≤$düTÔqï e´ekÕj·÷ìï ‘·≈î£ ÿe e´j·T+‘√ ˝≤uÛkÑ Õ{Ï>±
‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïsTT. ø±>± $uÛ»Ñ q #·≥sº ˝Àì
Ä+Á<Û ä Á |ü < ˚ X Ÿ Á|ü u Û Ñ T ‘· « + á ã&Ó ® { Ÿ ˝ À e÷s¡Ã&É+, sêÅcÕºìï ø£s¡Te⁄ s¡Væ≤‘·+>±
Vü‰MT\qT πø+Á<ä+ ì\u…≥Tºø√yê*‡ñs~.
|ü s ê´≥ø£ s¡ + >±ìøÏ 227.74 ø√≥T¢ r]Ã~<ä›&É+ ã&Ó®{Ÿ eTTU≤´+XÊ\T...
πø{≤sTT+∫s~. 2016`17 dü+e‘·‡s¡+˝À 1. 2016`17 e´ekÕj·T ã&Ó®{Ÿ s¡÷. yÓTT‘·Ôs MT<ä Á|üdüTÔ‘·+ ñqï Ä]úø£
á s¡+>∑+˝À s¡÷. 2,174 ø√≥¢ Åô|’y˚≥T |ü]dæ‹ú ‘√ n<äT“¤‘ê\T nkÕ<Û´ä eTì, øπ +Á<ä+
16,250.58 ø√≥T¢.
ô|≥Tºã&ÉT\T ô|≥º&É+ 7,992 eT+~øÏ 2. e´ekÕj·T XÊK Á|üD≤[ø£ e´j·T+. s¡÷. #˚j·T÷‘·qT n+~+#·ø£b˛‘˚ eTTs<äT≈£î
ñ<√´>±eø±XÊ\T ø£*Œs#ê\ì \ø£å´+>± yÓ fi ¯ fl &É + ø£ w ü º e Tì ‘Ó * dæ H ê ñqï
1,311 ø√≥T¢. eqs¡T\‘√H˚ dü«X¯øÏÔì qeTTà≈£îì \øå±´\qT
ìπs•› +#ês¡T. >∑‘+· ˝À >√<ëe] |ü⁄wüÿsê\≈£î
s¡÷. 1,368 ø√≥T¢ øπ {≤sTT+#·>± á @&Ü~ 3. e´ekÕj·TXÊK Á|üD≤[πø‘·s¡ e´j·T+ #˚sT¡ ø√e&É+ ñ‘·eÔ TeTH˚ Á|üuTÑÛ ‘·« Ä˝À#·qqT
Ä>∑dTü ˝º À »]π> ø£ècÕí |ü⁄wüÿsê\≈£î s¡÷. 250 s¡÷. 4,474 ø√≥T¢. ã&Ó®{Ÿ Á|ü‹_+_k˛Ô+~.
ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ês¡T. $$<Ûä õ˝≤¢˝À¢ 4. ñ∫‘· $<äT´‘Y s¡÷. 3,000 ø√≥T¢
»s¡T|ü⁄≈£îH˚ C≤‘·s\¡ T, |ü+&ÉT>∑\T sêheT+‘ê 5. ñbÕ~Û Vü‰MT s¡÷. 5,094 ø√≥T¢.

jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 59

 dü¬s’q eP´Vü≤+
kÕ>∑T˙{Ï ÁbÕC…≈î£ \
º ≈£î n‘·´~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫Ãq
‘Ó\+>±D ã&Ó{
‘Ó\+>±D≤
ã&Ó{® Ÿ
2016`17
á ã&Ó{® Ÿ˝À ˙{ÏbÕs¡T<ä\ s¡+>±ìøÏ
>∑D˙j·TyÓTqÆ Ø‹˝À ì<ÛTä \T
n+~+#˚+<äT≈£î Á|ü‹bÕ<äq\T
#˚XÊs¡T. kÕ>∑T ˙{ÏbÕs¡T<ä\
ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î ÁbÕ<Ûëq´$Tdü÷Ô
Á|üD≤[ø± ã&Ó{® Ÿ øÏ+<ä 25 y˚\ ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\qT øπ {≤sTT+#ês¡T.
ì<ÛTä \qT dü~«ìjÓ÷>∑+
#˚dTü ≈£î+≥÷ ˙{ÏbÕs¡T<ä\
|ü<øä∏ ±\qT dü‘«· s¡+
|üP]Ô#d˚ Tü ø√e\dæ ñ+~. dü+øπ eå T
s¡+>±\≈£î >∑‘+· ‘√ b˛*ùdÔ
>∑D˙j·T+>±H˚ ì<ÛTä \T
øπ {≤sTT+#ês¡T. dü+øπ eå T s¡+>±ìøÏ
2016`17 ã&Ó{® Ÿ˝À 13,412 ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\T Ks¡Tà ô|≥ºqTHêïs¡T.
πsePs¡T ñe÷eTùV≤X¯«s¡sêe⁄, Á|æì‡bÕ˝Ÿ, s¡#·q »s¡ï*»+ ø£fi≤XÊ\
60
® Ÿ
‘Ó\+>±D≤ sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘·«+ e÷]à 14e
‘˚Bq XÊdüqdüu˝ÑÛ À Á|üyX˚ ¯ ô|{Ïqº 2016`17
Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡|⁄ü yê]¸ø£ ã&Ó{® Ÿ sêÁwüº Á|ü»\
ÄX¯\T, Äø±+ø£\å qT Á|ü‹|ò*ü +#˚ $<Û+ä >±
dü+πøåe÷ìøÏ ô|<ä›|”≥ y˚dü÷Ô kÕ–+~.
Á|üD≤[πø‘·s¡ e´j·T+ ø£+f… Á|üD≤[ø±
e´ej·÷ìπø ÁbÕ<Ûëq´$T∫à kÕ–q ã&Ó{® Ÿ>±
Bìì #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ.
1,30,415.87 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\
ãèVü≤‘·sÔ ¡ n+#·Hê\‘√ ‘·j÷· s¬ q’ 2016`17
ã&Ó{® Ÿ˝À Á|üD≤[ø± e´j·T+ s¡T.67,630.73
ø√≥T¢ ø±>±, Á|ü D ≤[π ø ‘· s ¡ e´j· T +
62,785.14 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T. 2015`16
dü+e‘·‡s¡+ ã&Ó{® ŸqT s¡÷,115,000 ø√≥¢
s¡ ÷ bÕj· T \ n+#· H ê e´j· T +‘√
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
H√fi¯ó¢ ‘Ó]∫q ;&ÉT uÛÑ÷eTT\qT
düdü´XÊ´eT\+ #˚ùd ~X¯>±, kÕ>∑T˙{Ï
ÁbÕC…≈î£ \º qT dü‘«· s¡+ |üP]Ô #˚ùd+<äT≈£î n˝≤π>
>=+‘Ó+&ÉT‘·Tqï Á>±e÷\ <ëVü‰]Ôì rπsÃ+<äT≈£î
á ã&Ó{® ˝Ÿ À $$<Ûä |ü<øä∏ ±\≈£î yÓTT‘·+Ô Á|üD≤[ø±
e´j·T+˝À eT÷&Ée e+‘·T ì<ÛTä \qT Ks¡TÃ
#˚ùd+<äT≈£î Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
dü+πøåe÷ìøÏ ô|<ä›|”≥
ô|]–q ‘·\dü] Ä<ëj·T+....
sêh ‘·\dü] Ä<ëj·T+ 2015`16
dü+e‘·‡s¡+˝À 10.7 XÊ‘·+ ô|]– s¡÷
1,43,023 ñ+&Ée#·Ãì ≈£L&Ü sêÁwüº ã&Ó{® Ÿ
n+#·Hê y˚d+æ ~. Ç<˚ @&Ü~ C≤rj·T dü>≥∑ T
‘·\dü] Ä<ëj·T+ s¡÷ 93,231\T ñ+<äì,
sêÁwüº ‘·\dü] Ä<ëj·T+ n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿy˚
ñ+<äì ã&Ó{® Ÿ düŒwü+º #˚d+æ ~. 2014`15
dü+e‘·‡s¡+˝ÀH˚ ‘·\dü] Ä<ëj·T+ 12.7
XÊ‘·+ yÓTs¡T>¬ ’ s¡÷ 1,29,182>± ˝…øÿ£ ‘˚*q≥Tº
ã&Ó{® Ÿ dü+<äs“¡ +¤ >± Á|üuTÑÛ ‘·«+ ‘Ó*|æ+~. n˝≤π>
sêÁwü º dü ÷ ú \ ñ‘· Œ ‹Ô >∑ D ˙j· T +>±
yÓ T s¡ T >∑ T |ü & ç q ≥Tº ≈£ L &Ü ã&Ó ® { Ÿ ˝ À
Á|ükÕÔ$+#ês¡T. 2015`16˝À ‘Ó\+>±D≤ sêh
dü÷\ú ñ‘·Œ‹Ô Á|üdTü ‘Ô · <Ûsä \¡ Á|üø±s¡+ 11.67
XÊ‘·+ yÓTs¡T>¬ q’ eè~∆ kÕ~Û+#·>\∑ <äì n+#·Hê.
e´ekÕj·T+ nqTã+<Ûä s¡+>±\˝À >∑‘·
dü+e‘·‡s¡+ø£+f… eè~∆ ‘·–qZ |üŒ{Ïø,° 11.67
XÊ‘·+ eè~∆ kÕ<Û´ä |ü&+ç ~. C≤rj·T dü>≥∑ T
8.6 XÊ‘·+ ø£+f… Ç~ n~Ûø+£ .
˙{ÏbÕs¡T<ä\≈£î ì<ÛäT\ es¡<ä....
á ã&Ó{® Ÿ˝À ˙{ÏbÕs¡T<ä\ s¡+>±ìøÏ
>∑D˙j·TyÓTqÆ Ø‹˝À ì<ÛTä \T n+~+ #˚+<äT≈£î
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 Á|ü‹bÕ<äq\T #˚XÊs¡T. >√<ëe], ø£ècÕí
q<äT\˝À ‘Ó\+>±D≤ sêh yê{≤ 1250
{Ïm+dæ\T ø±>±, eTs√ 150 {Ïm+dæ\≈£î
ô|>’ ± $T>∑T\T »˝≤\˝À ‘Ó\+>±D≤ yê{≤
ñ+~. á ˙{Ïì dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚dTü ≈£îH˚
~X¯>± $$<Ûä kÕ>∑T ˙{ÏbÕs¡T<ä\ ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î
ÁbÕ<Ûëq´$Tdü÷Ô Á|üD≤[ø± ã&Ó{® Ÿ øÏ+<ä 25
y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT πø{≤sTT+#ês¡T.
Ç+<äT˝À bÕ\eT÷s¡T s¡+>±¬s&ç¶ m‹Ôb˛‘·\
|ü<øä∏ ±ìøÏ 7861 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T, ø±fi‚X«¯ s¡+
ÁbÕC…≈î£ ≈º î£ 6286 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T, d”‘êsêeT,
uÛ Ñ ø £ Ô s êeT<ëdü T m‹Ô b ˛‘· \ kÕ>∑ T ˙{Ï
ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î 1152 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T á
ã&Ó{® ˝Ÿ À Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. >∑‘· @&Ü~ kÕ>∑T˙{Ï
s¡+>±ìøÏ Á|üD≤[ø£, Á|üD≤[πø‘·s¡ e´j·T+ ø£Hêï
düTe÷s¡T 15 y˚\ ø√≥¢s÷¡ bÕj·T\T kÕ>∑T˙{Ï
s¡+>±ìøÏ n~Ûø+£ >± Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
2014`15 dü+e‘·‡s¡+˝À kÕ>∑T˙{Ï
s¡ + >±ìøÏ 8100 ø√≥¢ s¡ ÷ bÕj· T \T,
2015`16˝À 11,271.42 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. yê{Ï‘√ b˛*ùdÔ á @&Ü~
˙{ÏbÕs¡T<ä\ s¡+>±ìøÏ >∑D˙j·T+>± ì<ÛTä \T
øπ {≤sTT+∫ q≥ºsTT+~.
˙{ÏbÕs¡T<ä\ |ü<øä∏ ±\˝À eTTK´+>±
Äj·÷ ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ uÛ÷Ñ ùdø£sD¡
düeTdü´ Á|ü<ëÛ q+>± ñ+≥T+~. Bìì <äèwæ˝º À
ñ+#·T≈£îì kÕ>∑T˙{Ï ì<ÛTä \˝À 5y˚\ ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\qT uÛ÷Ñ ùdø£sD¡ ≈£î Á|ü‘´˚ øÏ+#ês¡T.
‘Ó\+>±D≤ sêÁwüº+˝À m≈£îÿe>±
uÀs¡Tu≤e⁄\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e´ekÕj·T+
kÕ>ö‘√+~. uÛÑ÷>∑s¡“¤»˝≤\T n&ÉT>∑+{Ï
b˛≈£ î +&Ü ∫qï ˙{Ï eqs¡ T \qT
|ü⁄qs¡T<ä]∆ +#·T≈£îH˚ #·s´¡ \≈£L á ã&Ó{® Ÿ˝À
eT+∫ Áb˛‘ê‡Vü≤y˚T ø£ì|æ+∫+~.
∫qï ˙{Ï eqs¡T\≈£î Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® ˝Ÿ À
Á|ü‹bÕ~+∫+~ 2452.52 ø√≥¢s÷¡ bÕj·T\T
ø±>± Ç+<äT˝À $TwüHé ø±ø£rj·T≈£î Çe«qTqï~
1500 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
sêÁwü+º ˝À 46.54 \ø£\å ôV≤ø±ºs¢¡
kÕ>∑TuÛ÷Ñ $T ñ+&É>± Ç+<äT˝À 17.74 \ø£\å
ôV≤ø±ºs¡¢ $d”ÔsêíìøÏ e÷Á‘·y˚T kÕ>∑T˙{Ï
dü<Tä bÕj·T+ ñ+~. es¡¸bÕ‘·+ô|’ Ä<Ûës¡
|ü&≈É î£ +&Ü e´ekÕj·T+ ø=qkÕ–+#ê\+fÒ
˙{ÏbÕs¡T<ä\ ÁbÕC…≈î£ \º T dü‘«· s¡+ |üP]Ô ø±e\dæ
ñ+~. Ç+<äT≈£î Á|üdüTÔ‘· ã&Ó®{Ÿ }‘·+>±
ì<Û ä T \qT dü ~ «ìjÓ ÷ >∑ + #˚ d ü T ≈£ î +≥÷
˙{Ï b Õs¡ T <ä \ |ü < ∏ ä ø ±\qT dü ‘ · « s¡ +
|üP]Ô#d˚ Tü ø√e\dæ ñ+~.
dü+πøåe÷ìøÏ dü+ãs¡+.....
Á|üdTü ‘Ô · ‘Ó\+>±D≤ sêh ã&Ó{® Ÿ˝À
dü + π ø å e T s¡ + >±\≈£ î >∑ ‘ · + ‘√ b˛*ùdÔ
>∑D˙j·T+>±H˚ ì<ÛäT\T Ks¡TÃ#˚ùd+<äT≈£î
Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹bÕ~+∫+~. dü+øπ eå T s¡+>±ìøÏ
2016`17 ã&Ó ® { Ÿ ˝ À 13,412 ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\T Ks¡Tà ô|{≤º\ì dü+ø£*Œ+∫q≥Tº
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ‘Ó*|æ+~. –]»qT\ n_Ûeè~∆øÏ
á ã&Ó®{Ÿ˝À 3752 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T
Ks¡TÃ#˚ùd+<äT≈£î Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. >∑‘· ã&Ó{® ‘Ÿ √
b˛*Ã#·÷dæq|ü⁄&ÉT Ç~ 874 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\
y˚Ts¡≈£î ô|]–+~. <ä[‘·T\ n_Ûeè~∆øÏ
7,122 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Ks¡TÃ#˚ùd+<äT≈£î
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. <ä[‘·T\ ñ|ü Á|üD≤[ø£≈î£
2560 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T düeT≈£Ls¡ÃqTHêïs¡T.
yÓqTø£ã&çq ‘·s>¡ ‘∑ T· \ dü+øπ eå T+ ø√dü+ Á|üdTü ‘Ô ·
ã&Ó ® { Ÿ ˝ À 2538 ø√≥¢ s¡ ÷ bÕj· T \T
Á|ü‹bÕ~+∫+~. >∑‘· @&Ü~ øπ {≤sTT+|ü⁄\
ø£+fÒ Ç~ düTe÷s¡T 366 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T
n~Ûø+£ .
yÓTHÆ ê]{°\≈£î 2015`16 ã&Ó{® Ÿ˝À
1104 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Á|ü‹bÕ~+∫q
Á|üuTÑÛ ‘·«+ á kÕ] 1204 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT
Á|ü‹bÕ~+∫+~.
yÓ’<ä´ s¡+>±ìøÏ eTVü≤s¡›X¯...
@ sêÁwü º y Ó T Æ H ê |ü ⁄ s√_Û e è~∆
kÕ~Û + #ê\+fÒ Á|ü C ≤s√>∑ ´ +, yÓ ’ < ä ´
dü < ä T bÕj· ÷ \T kÕe÷qT´\≈£ î ôd’ ‘ · +
n+<ä T u≤≥T˝À ñ+&Ü*. Ç+<ä T ≈£ î
nqT>∑TD+>± ‘Ó\+>±D≤ sêh Á|üuTÑÛ ‘·«+
|ü\T Bs¡Èø±*ø£ #·s¡´\‘√bÕ≥T dü‘·«s¡
|ò ü * ‘ê\ìe«>∑ \ ø±s¡ ´ Áø£ e ÷\q÷
#˚|&ü TÉ ‘√+~.
á ã&Ó ® { Ÿ ˝ À Äs√>∑ ´ s¡ + >∑ + ˝À
‘Ó\+>±D≤ sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘·«+ 5966.89 ø√≥¢
s¡ ÷ bÕj· T \T Ks¡ T Ã #˚ ù d+<ä T ≈£ î
Á|ü ‹ bÕ~+∫+~. 2015`16 Ä]ú ø £
dü+e‘·‡s¡+˝À Á|üD≤[ø£, Á|üD≤[πø‘·s¡
ì<ÛäT\qT ø£\T|ü⁄≈£îì 4,931.55 ø√≥T¢
s¡÷bÕj·T\T øπ {≤sTT+∫+~. Á|üdTü ‘Ô · ã&Ó{® Ÿ˝À
düTe÷s¡T 1035 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T ô|+∫+~.
sêh+˝À yÓTs¡T¬>’q Äs√>∑´ |ü]dæú‘·T\T
ø£ * Œ+#· & ÜìøÏ Ç˝≤+{Ï #· s ¡ ´ \T
<√Vü≤<ä|&ü ‘É êsTT.
ÁbÕ<∏ ä $ Tø£ Äs√>∑ ´ π ø +Á<ë\T
ã˝Àù|‘·yTÓ ‘Æ ˚ Á>±MTD ÁbÕ+‘· Á|ü»\≈£î yÓ<’ ´ä
ùde\T dü‘«· s¡+ n+<äTu≤≥T˝À ñ+{≤sTT.
Ç+<äT≈£î nqT>∑TD+>± ÁbÕ<∏$ä Tø£ Äs√>∑´
πø+Á<ë\ kÕúsTT ô|+#˚+<äT≈£î 68 ø√≥¢
s¡÷bÕj·T\qT Ks¡TÃ#˚j·TqTHêïs¡T. sêh
yê´|ü+Ô >± 40 #√≥¢ s¡øÔ£ X¯ó~∆ øπ +Á<ë\T, 40
#√≥¢ yê´~Û ìsê∆s¡D πø+Á<ë\T @sêŒ≥T
ø±qTHêïsTT. es¡+>∑˝Ÿ m+õm+ ÄdüŒÁ‹ì
dü÷|üsY ôdŒcÕ*{° ÄdüŒÁ‹>± n_Ûeè~∆øÏ
dü+ø£*Œ+#·&+É e\¢ Ä ÁbÕ+‘· Á|ü»\≈£î m+‘√
kÂø£ s ¡ ´ e+‘· + >± ñ+≥T+~. KeTà+,
ø£Ø+q>∑s\Y ˝À n<ÛTä ìø£ kÂø£sê´\‘√ ø=‘·Ô
ÄdüŒÁ‘·T\T, ôV≤’ <äsêu≤<é q>∑s+¡ ˝À eTs√
Hê\T>∑T ãVüQfi¯ Á|ü‘´˚ ø£ yÓ<’ ´ä ùde\T ø£*–q
yÓ ’ < ä ´ XÊ\\T @sêŒ≥T #˚ j · T qTqï≥Tº
Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
eTVæ≤fi≤ •X¯ó dü+øπ eå ÷ìøÏ á ã&Ó{® ˝Ÿ À
1553 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T øπ {≤sTT+#ês¡T.
á #·s´¡ \ìï+{Ï‘√ sêÁwü+º ˝À Äs√>∑´
ùde\T yÓ T s¡ T >∑ j ˚ T ´+<ä T ≈£ î neø±X¯ +
ñ+≥T+~. Äs√>∑´ s¡+>∑+˝À kÕ~Û+#˚ n_Ûeè~∆
61
Ä]úø£ n_Ûeè~∆˝À Á|ü‹|ò*ü düT+Ô <äì y˚sT¡ >± e∫Ãq|ü Œ {Ï q T+∫ 1609 j· T ÷ì≥¢ ≈ £ î Ç+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫ s¡V≤ü <ës¡T\T uÛeÑ Hê\
#Ó|Œü qedüs+¡ ˝Ò<Tä . nqTeT‘·T\T Ç#êÃs¡T. á |ü]ÁX¯eT\ <ë«sê XÊK≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«+ 2016`17 dü+e‘·‡sêìøÏ
dü+düÿs¡D\ |ü<∏ä+˝À $<ë´s¡+>∑+..... 33,101 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ ô|≥Tºã&ÉT\qT 3790 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T πø{≤sTT+#·>±
$<ä´ô|’ ô|fÒºô|≥Tºã&ç düe÷C≤ìï Äø£]¸+#ê\qï~ Á|üuTÑÛ ‘·« \ø£´å +.ôV≤’ <äsêu≤<é n+<äT˝À 457 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T uÛeÑ Hê\
dü¬s’q ~X¯>± q&ç|æ+#·&ÜìøÏ m+‘·>±H√ q>∑s+¡ ˝À bòÕsêàdæ{,° es¡+>∑˝Ÿ˝À f…ø‡˘ f…˝Æ Ÿ ìsêàD≤ìøÏ øπ {≤sTT+#ês¡T.
ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~. $<ä´ <˚XÊ_Ûeè~∆øÏ Vü≤uŸ, yÓT<äø˘˝À H˚wüq˝Ÿ ÇHéyÓdtºyÓT+{Ÿ Çø£ 2015`16 Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À
eTÚ*ø£yÓTÆq~. Á|ü»\ Jeq Á|üe÷D≤\T e÷qT´bòÕø£Ã]+>¥ CÀHéqT ÁbÕs¡+_Û+#·qTqï≥Tº ‘Ó \ +>±D≤ sêÁwü º dü « +‘· Ä<ëj· T +
ô|s¡>∑&ÜìøÏ, Ç~ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üø£{Ï+∫+~. Bì‘√ 54,256.71 ø√≥T¢>± ñ+≥T+<äì n+#·Hê.
e´øÏmÔ <ä>&∑ ÜìøÏ ‘·<ë«sê düe÷C≤ìøÏ Ç~ ñbÕ~Û neø±XÊ\T >∑ D ˙j· T +>± 2016`17 dü+e‘·‡s¡+˝À Ç~ 72,412.23
m+‘·>±H√ <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~. ÁbÕ<∏ä$Tø£ ô|s¡T>∑T‘êsTT. n˝≤π> ◊{Ï ø£eT÷´ìπøwüHé ø√≥¢≈î£ ô|s¡>>∑ \∑ <äì uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. n˝≤π>
$<ä´qT |ü{wÏ +ºü #˚jT· &É+‘√bÕ≥T e÷<Û´ä $Tø£, s¡+>±ìøÏ 254 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT 2016`17 dü+e‘·‡s¡+ ã&Ó{® Ÿ˝À s¬ $q÷´
ñqï‘· $<ë´s¡+>±\ô|’ ô|<äm› ‘·TqÔ ì<ÛTä \T øπ {≤sTT+#ês¡T. ‘Ó\+>±D≤˝À 1300 ◊{Ï $T>∑T\T 3,718.37 ø√≥T¢>± , Á<äe´˝À≥T
Ks¡TÃ#˚j÷· *‡q nedüsêìï >∑T]Ôd÷ü HÔ ˚ n+<äT≈£î j·T÷ì≥T¢ qyÓ÷<äT ø±>±, 2014`15˝À ◊{Ï 23,467.29 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T>± ñ+&Ée#·Ãì
eTT+<ädTü >Ô ± $<ë´ e´edüú m<äTs=ÿ+≥Tqï |ü\T m>∑ T eT‘· T \ $\Te 68,258 ø√≥¢ n+#·Hê. Ç~ ‘Ó\+>±D≤ sêh dü÷\ú ñ‘·Œ‹Ô˝À
düeTdü´\qT >∑T]Ô+∫ n+<äT˝À ô|<äm› ‘·TqÔ s¡÷bÕj·T\T>± Á|üuTÑÛ ‘·«+ yÓ\&¢ +ç ∫+~. 3.5 XÊ‘·+. kÕ>∑T˙{Ï s¡+>±ìøÏ øπ {≤sTT+∫q
dü+düÿs¡D\T‘Ó#˚Ã Ä˝À#·qqT Á|üuÛÑT‘·«+ s¡Vü≤<ës¡T\ n_Ûeè~∆‘√ Á|ü>∑‹..... ì<ÛäT\qT ìsêàD e´j·T+>± |ü]>∑DÏ+∫
yÓ \ ¢ & ç + ∫+~. Ç+<ä T ≈£ î nqT>∑ T D+>± s¡V≤ü <ës¡T\T n_Ûeè~∆øÏ sê#·u≤≥\T>± q+<äTe\¢ ¬s$q÷´ $T>∑T\TqT n~Ûø£+>±
$<ë´XÊK≈£î Á|üD≤[ø± e´j·T+ øÏ+<ä 1694 #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ. eT+&É\ øπ +Á<ë\qT, õ˝≤¢ n+#·Hê y˚XÊs¡T.
ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T, Á|üD≤[πø‘·s¡ e´j·T+ øÏ+<ä πø+Á<ë\≈£î, õ˝≤¢ πø+Á<ë\qT+∫ sêh yÓTT‘·+Ô MT<ä @ Á|üuTÑÛ ‘·« ã&Ó{® Ÿ nsTTHê
9,044 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Á|ü‘´˚ øÏ+#ês¡T. sê»<ÛëìøÏ s¡V≤ü <ës¡T\ $düsÔ D¡ <ë«sê Äj·÷ sêuÀj˚T Ä]úø£dü+e‘·‡sêìøÏ #˚j·TuÀj˚T
bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´, ñqï‘· $<ä´, kÕ+πø‹ø£ $<ä´\≈£î ÁbÕ+‘ê\qT+∫ düs≈¡ î£ \T dü‘«· s¡+ e÷¬sÿ≥¢≈î£ Ks¡TÃ, Ä Ks¡TÃ≈£î dü+ã+~Û+∫ ‘·eT Á|üuTÑÛ ‘·«
dü+ãÑ+~Û+∫ e÷Á‘·yT˚ á |ü<Tä .› yÓT&çø˝£ Ÿ, #˚s&¡ ÜìøÏ, Á|üC≤ s¡yêD≤ kÂø£sê´\T yÓTs¡>T∑ ÁbÕ<Ûëq´‘·\qT Ä$wüÿ]düTÔ+~. ã&Ó®{Ÿ˝À
nÁ–ø£\ÃsY, yÓ≥s¡ïØ, yÓTÆHê]{° $<ä´≈£î, |ü&&É ÜìøÏ M\T+≥T+~. eT÷&˚fi¢¯ e´e~Û˝À Á|ü‹bÕ~‘· kÕúsTT˝À ì<ÛTä \qT düeT≈£Ls¡TÃ
ñ|ü ø ±s¡ y˚ ‘ · H ê\≈£ î , mdt d æ , mdt { Ï |ü~y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡¢ s¡V≤ü <ës¡T\qT ìsêàD+ ø√e&É+ ˇø£ m‘·TÔ nsTT‘˚, n˝≤ düeT≈£L]Ãq
>∑Ts¡T≈£î˝≤\≈£î edü‹ >∑èVü‰\≈£î øπ {≤sTT+|ü⁄\T #˚|{ü ≤º\qï~ Á|üuTÑÛ ‘·« dü+ø£\Œ+. Ç|üŒ{Ïøπ ì<ÛäT\qT, m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT Äj·÷ s¡+>±\
Ç+<äT≈£î n<äq+. øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ ‘Ó\+>±D≤ sêh+˝À 1600 yêØ>± düMTø£å ìs¡«Væ≤+#·T≈£î+≥÷ >∑]wü˜
Á|ü‘˚´ø£ n_Ûeè~∆ì~Û.... øÏ˝ÀMT≥s¡¢ y˚Ts¡ C≤rj·T s¡V≤ü <ës¡T\qT Á|üj÷Ó »q+ kÕ~Û+#˚ ~X¯>± Ks¡TÃ#˚dqæ |ü⁄Œ&ÉT
$$<Ûä Á|üuTÑÛ ‘·« ø±s¡´Áø£e÷\≈£î nj˚T´ n_Ûeè~∆ #˚j·TqTqï≥Tº Á|üø£{Ï+∫+~. ã&Ó{® Ÿ\T dü‘Œ· *¤ ‘ê\qT Çe«>∑\T>∑T‘êsTT.
e´ej·÷ìï <äèwæ˝º À ñ+#·T≈£îì øπ {≤sTT+|ü⁄
Á|ü‹bÕ<äq\T #˚dqæ |üŒ{Ïø° eTT+<äT eTT+<äT
Äø£dæàø£+>± e#˚à nedüsê\qT <äèwæº˝À
ñ+#·T≈£îì ‘·ø£åD+ düŒ+~+∫ ì<ÛäT\T
düeT≈£Lsπ Ã+<äT≈£î Á|ü‘´˚ ø£ n_Ûeè~∆ì~Û øÏ+<ä
jÓ÷»q
4,675 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT øπ {≤sTT+#ês¡T. jÓ÷»q @Á|æ˝Ÿ, 2016 dü+∫ø£ ªáXÊq´ uÛ≤s¡‘+· μ Á|ü<ëÛ Hê+X¯+>± yÓ\Te&ÉT‘·T+~.
bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>±ìøÏ ì<ÛäT\T..... jÓ÷»q (‘Ó\T>∑T) |üÁ‹ø£ #·+<ë $esê\T, ∫s¡THêe÷ e÷s¡TŒ, |üÁ‹ø£
bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>±ìøÏ ã&Ó{® Ÿ˝À 967 n+<äø£b˛e&É+ e+{Ï $wüj·÷\ô|’ bò˛Hé HÓ+. 040-27546313≈£î H˚s¡T>±
ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T øπ {≤sTT+#ês¡T. sêÁwü+º ˝À dü+Á|ü~+#·e#·TÃ. jÓ÷»q |üÁ‹ø£ #·+<ë≈£î dü+ã+~Û+∫q $esê\ø√dü+
ø=‘·Ô bÕ]ÁXÊ$Tø£ $<Ûëq+ neT\T˝ÀøÏ yojana_telugu@yahoo.co.in yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê ≈£L&Ü dü+Á|ü~+#·e#·TÃ.
` d”ìj·TsY m&ç≥sY
62 jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 eP´Vü‰‘·àø£+
Á|ü|+ü #· Ä]úø£ düeTdü´ ` uÛ≤s¡‘˝
Y À dü+düÿs¡D\ Á|üu≤Û e+
ÄVü‰s¡ ~qTdüT\ <Ûsä ¡ 10 XÊ‘·+
ô|]–‘˚, <ë]Á<ä´ sπ K ~>∑TeqTqï
yê] dü+K´ 2.5 XÊ‘·+
ô|s¡T>∑T‘·T+~. nsfÒ eTq Äø±X¯
Vü‰sêà´\T, e÷˝Ÿ\T, dü÷|üsY
e÷¬sÿ≥T¢, ◊e÷ø˘‡\ õ\T>∑T
yÓ\T>∑T\ <Û>ä <∑ >äÛ \∑ T eTq\qT
>∑T&çy¶ êfi¯q¢ T #˚XÊsTT. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
˝≤+{Ï Ä]úø£ e´edü˝ú À¢ dæsú y¡ TÓ qÆ
Ä]úø£ $düsÔ D¡ ≈£î ñ‘êŒ<äø£ ñbÕ~Û
eTTK´kÕ<Ûqä + ˝≤+{Ï~. Ä<ëj·T
düe÷q |ü+|æD,° ù|<ä]ø£
ìs¡÷à\q≈£î ñbÕ~Û ø£\Œq\
ÁbÕ<Ûëq´‘· m+‘√ ñ+~. ø±˙,
uÛ≤s¡‘· Ä]úø£ e´edü˝ú À m+#·Tø=qï
ø=ìï s¡+>±˝À¢H˚ ÁXÊ$Tø£ ñ‘êŒ<äø‘£ ,·
ñbÕ~ÛøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· ì∫Ãq+<äTe\¢
Ä]úø±_Ûeè~∆ kÕ<Û´ä + ø±˝Ò<Tä .
õ. nq÷wü, |ü]XÀ<Ûäø£ $<ë´]ú, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+,
#·s¡yêDÏ ` 9177513988.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
ªªÁ|ü +|ü#· yê´|üÔ+>± Ä]úø£ düeTdü´
n‘·´+‘· ÁbÕ<ÛëHêìï dü+‘·]+#·T≈£î+{Às~.
>∑‘·+˝À˝≤>± @ ˇø£ÿ <˚XÊìø√, K+&Üìø√
|ü]$T‘·+ ø±ø£, $wüÁøÏ$T X¯Øs¡+ qs¡qsêHê
bÕøÏq≥Tº á Ä]úø£ düeTdü´ nìï <˚XÊ\≈£L
bÕ≈£î‘√+~. n_Ûeè~∆ì n&ÉT¶≈£îs{Às~.
Á|ü»\ J$‘ê\qT <äTs¡“¤s¡+ #˚k˛Ôs~.
ø=~›ø±\+ øÏs<ä{Ïes¡≈£î $#·Ã\$&ç>±
e÷¬sÿ{À¢ bıs– bı]¢q &ÉãT“ Ç|ü&ÉT ø£sy¡ ’Ó
Á|ü»\qT ñøÏÿ] _øÏÿ] #˚k˛Ô+~.
nyÓ T ]ø± Ä]ú ø £ dü + øå √ uÛ ≤ ìï
>∑eTìùdÔ, Á|ü|ü+#·+˝À Ç‘·s¡ <˚XÊ\ Ä]úø£
düeTdü´\ dü«s¡÷|ü+ düŒwüeº TÚ‘·T+~. nyÓT]ø±
Ä]úø£ n_Ûeè~∆, Á|ü»\ ø=qT>√\T X¯øÏÔ
Ä<Ûës¡+>± m~–+~. ø±s¡T,¢ {°M\T, Á|òCæ Ÿ\T
Ç˝≤ $#·Ã\$&ç>± ø=q≥+e\q nyÓT]ø±˝À
&É ã T“ #· ˝ ≤eTDÏ ô|]–+~. 1980˝À
nyÓT]ø£qT¢ C≤rj·÷<ëj·T+˝À 63 XÊ‘·+
edüTÔe⁄\T ø=q≥+˝À Ks¡Tà #˚XÊs¡T. (Ç$
ì‘ê´edü s ¡ edü T Ô e ⁄\T ø±e⁄), >∑ ‘ ·
nsTT<˚fi¯fl˝À Ç~ 70 XÊ‘êìøÏ#˚]s~.
n+fÒ dü + e‘· ‡ sêìøÏ ˇø£ Á{Ï * j· T Hé
&Ü\s¡¢≈£î ô|’>± πøe\+ \>∑®Ø edüTÔe⁄\
ø=qT>√\T≈£ î Ks¡ T Ã #˚ X Ês¡ q ïe÷≥.
E-mail: lasya.anusha567@gmail.com
eTTs<äT C≤Á>∑‘·Ô\T
Ç+<äTe\¢ nyÓT]ø£qT¢ &ÉãT“ ì\« #˚j·T&É+
ø£Hêï Ks¡Tà #˚j·T&É+ m≈£îÿyÓ’+~. á Ks¡TÃ
Ä<ëj·÷ìï $T+∫+~. n+fÒ nyÓT]ø±
Ä]úø£ e´edüú ì\ã&Ü\+fÒ Á|ü»\ Ä<ëj·T+
n~Ûø+£ >± ñ+&Ü\qïe÷≥. Ä]úø£ Ä<ëj·T+
yÓ˝ŸÔ mô|òø˘º≈£î <ë]rdüTÔ+~ n+{≤s¡T Ä]úø£
XÊgy˚‘\Ô· T. yÓ˝ŸÔ mô|øò º˘ e\¢ e&û¶ ‘·>T∑ ‘Z T· +~.
ø=qT>√\T ô|s¡T>∑T‘·T+~. kÕºø˘\ $\Te
ô|s¡T>∑T‘·T+~. ]j·T˝Ÿ mùdº{Ÿ yê´bÕs¡+
ô|s¡T>∑T‘·T+~. 1980˝À 9.7 $T*j·Tq¢
eT+~ nyÓT]ø£qT¢ kÕºø˘ yê´bÕs¡+ #˚ùdyês¡T.
2000 ø£˝≤¢ M] dü+K´ 97.6 $T*j·THé\≈£î
ô|]–+~. Ç˝≤ e∫Ãq Ä<ëj·Tìï ≈£L&Ü
Á|ü»\T Ks¡Tà ô|{≤ºsT¡ . ô|>’ ± kÕºø\˘ e\¢ e#˚Ã
Ä<ëj·÷ìï m\¢|Œü {Ïø° n+<˚ ªJ‘·+μ>± ÁuÛeÑ T
|ü&ç nH˚ø£ Ä]úø£ ˝≤yê<˚M˝À¢øÏ ~>±s¡T.
2004 ø£˝≤¢ 75 XÊ‘·+ nyÓT]ø£qT¢ n|ü\
}_˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT ñHêïs¡T.e÷qdæø£
XÊgy˚ ‘ · Ô dü ÷ º e sY º yÓ ’ d t á n|ü  \
eTqdü Ô ‘ ê«ìï ª>√sTT+>¥ ÁuÀø˘ μ nH˚
|ü⁄düøÔ +£ ˝À #·øÿ£ >± $e]+#ê&ÉT. Bìï Äj·Tq
ø£˝ø… yºÏ é ˝≤dt Ä|òt ôd˝ŸŒ¤ ø£+Á{À˝Ÿ (kÕeT÷Væ≤ø£
Ä‘· à ìj· T +Á‘· D sêVæ ≤ ‘· ´ +) >±
n_Ûe]ís#ê&ÉT. Ç+<äTe\¢ ˇø£ÿkÕ]>± Ä]úø£
63
dü+øå√uÛÑ+ e∫à |ü&É>±H˚ Á|ü»\T u…suÒ˝…‹Ô
b˛j· ÷ s¡ T . Ä<ëj· T + |ü & ç b ˛e&É + ‘√
ø£+>±s¡T |ü&ܶs¡T. ÄVü‰s¡ <Ûäs¡\T, ô|Á{À\T
<Ûäs¡\T ô|]–b˛e&É+‘√ ñøÏÿ] _øÏÿ]
nj·÷´s¡T. Çfi¯¢ s¡TD≤\T ø£≥&º +É e÷H˚XÊs¡T.
Á¬ ø &ç { Ÿ ø±s¡ T ¶ n|ü  \T m>∑ y ˚ j · T &É +
yÓ T T<ä \ Tô|{≤º s ¡ T . nqedü s ¡ Ks¡ T Ã\T
‘·–Zs#˚XÊs¡T. Ç~ ˇø£ÿkÕ]>± »s¡>∑≥+‘√
n+‘· e s¡ ≈ £ L ˝≤uÛ ≤ ˝À¢ ñqï dü + dü ú \ T
Vü≤sƒê‘·T>Ô ± qcÕº˝À¢øÏ ~–b˛j·÷sTT. Á|ü»\˝À
uÛj Ñ ÷· +<√fi¯q\qT ô|+∫s~. Bìï ªø±Áø√#Y
dæ+Á&√yéTμ n+{≤s¡T. Ç+{À¢ ˇø£ u§~›sø£
ø£ì|ædüTÔ+~. n+fÒ ns¡ús, Ç+{À¢ Ç+ø±
uÀ˝…&Éìï u§~›sø£\T bıs∫ ñHêïj·Tì.
n˝≤π>, ˇø£ düeTdü´ yÓ*øÏ e∫Ã+<ä+fÒ ns¡+ú ,
Ç+ø± nH˚ ø £ dü e Tdü ´ \T bı+∫
ñHêïj·Tì, Ä]úø£ e´edü≈ú L£ Ç~ e]ÔdTü +Ô ~.
n+<ä T π ø ô|<ä › \ +{≤s¡ T , ø£ c Õº ˝ … | ü  &É ÷
ˇ+≥]>± sêeì, yê{Ïì ø£*dæ m<äTs√ÿyê
\+fÒ n+<äs¡÷ ø£*ø£dæ≥Tº>± ì\u&Ü\ì.
ô|]–q <ë]Á<ä´ πsK
ndü ˝ Ò @wæ j · T Hé &Ó e \|t y Ó T +{Ÿ
u≤´+≈£î, es¡˝Ÿ¶ u≤´s≈£î\T e÷]Ãq <ë]Á<ä´
π s K ÁbÕe÷D≤\T Ädæ j · ÷ <˚ X Ê\˝À
<ä]Á<ë´ìï eT]s‘· ô|+#êsTT. y˚πs«s¡T
<˚XÊ\˝Àì ˇπø s¡ø£yÓTÆq edüTÔe⁄\ <Ûäs¡\T,
yê{Ï ø=qT>√\T X¯øÏÔ Ä<Ûës¡+>± Äj·÷
<˚XÊ\ <ë]Á<ä´ sπ KqT ìs¡sí TTkÕÔsTT. 1990
ÁbÕs‘ê\˝À, s√E≈£ î ˇø£ &Ü\sY ,
n+‘·ø£+fÒ ‘·≈£îÿe dü+bÕ~+#˚ yês¡+‘ê
<ë]Á<ä ´ π s K≈£ î ~>∑ T eqTqï yê]>±
|ü ] >∑ D Ï k ÕÔ s ¡ ì Á|ü | ü + #· u≤´+≈£ î
ìs¡ísTT+∫+~. Äs√>∑´+>± ñ+&˚+<äT≈£î
e´øÏÔøÏ dü>∑≥Tq 2100 ø±\Ø\T nedüs¡eT
e⁄‘êj·Tqï dü÷Á‘·+ Ä<Ûës¡+>± <ë]Á<ä´
sπ KqT ìs¡sí TT+#ês¡T. ø±˙, Á|üdTü ‘Ô +· @&ç_,
es¡˝Ÿ¶ u≤´s≈£î\T y˚πs«s¡T>± »]|æq düπs«\
|ò*ü ‘·+>± <ë]Á<ä´ sπ K $\TeqT ô|+#ês¡T.
64
<ë+‘√ Ä πsK ~>∑Teq ñqïyê] dü+K´
>∑D˙j·T+>± ô|]–b˛sTT+~. @wæj·THé
&Óe\|tyÓT+{Ÿ u≤´+≈£î q÷‘·q n+#·Hê\
Á|üø±s¡+ s√E≈£î 1.35 &Ü\s¡T¢ ns‘·ø£Hêï
‘·≈î£ ÿe dü+bÕ~+#˚ yês¡+‘ê <ë]Á<ä´ sπ K≈£î
~>∑Te e⁄qïfÒº. es¡˝Ÿ¶ u≤´s≈£î Á|üø±s¡+ Ç~
1.25 &Ü\π s ¢ ! <ë]Á<ä ´ π s KqT
ìs¡ í s TT+#˚ s <ä T ≈£ î @&ç _ 16 <˚ X Ê˝À¢
$düÔè‘·yÓTÆq düπs«\T »]|æs~. ‘·≈£îÿe <Ûäs¡
_j·T´+, ˇø£ øÏ˝À, ns‘·ø£Hêï ‘·≈£îÿe ∫qï
<äTø±D≤\ qTs∫ ø√H˚yê]ì, dü÷|üsY
e÷¬sÿ≥¢ qT+&ç _j·T´+ ø=H˚yê]ì düsπ «#˚d,æ
á ìs¡íj·÷ìøÏ e∫Ãs~ @wæj·THé u≤´+≈£î.
nsTT‘˚ á ¬s+&ÉT u≤´+≈£î\ ÁbÕe÷DÏø±\
Ä<Ûës¡+>± #·÷ùdÔ, eTq <˚X¯+˝À <ë]Á<ä´
πsK ~>∑TeqTqï yê] dü+K´ >∑D˙j·T+>±
ô|]–b˛sTT+~. eTq <˚X¯+˝À s√E≈£î 1
&Ü\sY ø£Hêï ‘·≈î£ ÿe dü+bÕ~s#˚ yê] dü+K´
319 $T*j·TqT¢.
Ç|ü&ÉT ÁbÕe÷DÏø±\qT ô|+#·≥+
e\¢ es¡˝Ÿ¶ u≤´s≈£î Á|üø±s¡+ M] dü+K´ 455
$T*j·TqT¢. @wæjT· Hé u≤´s≈£î Á|üø±s¡+ 622
$T*j· T qT¢ ne⁄‘· T +~. ã+>±¢ < ˚ X Ÿ ,
Ç+&√H˚wæj·÷, |òæ*|”ŒqT¢ eT]s‘· ù|<ä
<˚XÊ\T>± ìsê∆s¡D nsTT+~. Ç|ü&ÉT
ô|s¡T>∑T‘·Tqï ÄVü‰s¡ <Ûäs¡\qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ
rdü T ≈£ î +fÒ , á dü + K´\T eT]+‘· > ±
ô|s¡T>∑T‘êsTT. ÄVü‰s¡ ~qTdüT\ <Ûäs¡ 10
XÊ‘·+ ô|]–‘˚, <ë]Á<ä´ πsK ~>∑TeqTqï
yê] dü+K´ 2.5 XÊ‘·+ ô|s¡T>∑T‘·T+~. nsfÒ
eTq Äø±X¯ Vü‰sêà´\T, e÷˝Ÿ\T, dü÷|üsY
e÷¬sÿ≥T¢, ◊e÷ø˘‡\ õ\T>∑T yÓ\T>∑T\
<Ûä>∑<Ûä>∑\T eTq\qT >∑T&ç¶yêfi¯¢qT #˚XÊsTT.
eTq+ ø£fi¯ó¢ ‘Ó]#˚dü]øÏ Ä yÓ\T>∑T\ ˙&Éq
bı+∫e⁄qï <ë]Á<ä´+ Á|üdTü Œ¤≥eTe⁄‘·T+<äqï
e÷≥. á <Ûìä ≈£î\T eT]+‘· <Ûqä e+‘·T\e⁄
‘·T+fÒ, eT<ä´ ‘·s¡>∑‹yês¡T ø=‘·Ô ù|<ä\T
ne⁄‘·THêïs¡qïe÷≥.
Á|ü|ü+Nø£s¡D, düs¡∞ø£è‘· $<ÛëHê\
H˚|ü<Ûä´s˝À dü÷ú\ Ä]úø£ dü+düÿs¡D\T,
ÁXÊ$Tø£ $<ÛëHê\T uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ Ä]úø£ e´edü˝ú À
Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· b˛wædüTÔHêïsTT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+
n~Û ø £ eè~∆ π s ≥T kÕ~Û + #· & ÜìøÏ
Á|ü|sü Nø£sD¡ <√Vü≤<ä|&ü +ç ~. á H˚|<ü ´ä∏ +˝À
uÛ≤s¡‘Y nH˚ø£ s¡+>±˝À¢ kÕ~Ûs∫q $»j·÷\T
n+‘· s ê® r j· T MT&ç j · ÷ yÓ \ T>∑ T ˝ÀøÏ
‘Ó∫Ãq|üŒ{Ïø°, yêdüÔe |ü]dæú‹ Ç+<äT≈£î
$s¡T<ä∆s>± ñ+~.
ìsêàD≤‘·àø£ düs¡T›u≤≥T¢, düs¡∞ø£s¡D
Ä]úø£ dü+düÿs¡D˝À¢ uÛ≤>∑+>±,
ìsêàD≤‘·àø£ düs¡T›u≤≥T $<ÛëHê\T ÁøÏ+~
\øå±´\qT ø£*– ñ+{≤sTT.
1) kÕeTs¡ú´ ø£\Œq, ñ‘·Œ‹Ô, <Ûäs¡\ô|’
ìj·T+Á‘·D\qT |üP]Ô>± ‘=\–+#·&É+.
2) n+‘·sê®rj·T b˛{°ì nqTeT‹s#·&É+,
ns‘·sê®rj·T kÕù|ø£å <Ûäs¡\T Ä]úø£
@C… + ≥T¢ ìs¡ í j · ÷ \qT Á|ü u Û ≤ $‘· +
#˚jT· &É+.
3) kÕ<Ûä´yÓTÆq y˚Ts¡≈£î ñ‘·Œ‹Ô, yêDÏ»´+˝À
sêh @C…˙‡\ bÕÁ‘· ‘·–Z+#·&É+.
4) u≤´søÏ+>¥ s¡+>∑+˝À ìj·T+Á‘·D\T
‘=\–+#·&É+ <ë«sê $‘·Ô s¡+>±ìï
düs¡∞ø£]+#·&É+.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ˝≤+{Ï Ä]úø£ e´edüú˝À¢
dæús¡yÓTÆq Ä]úø£ $düÔs¡D≈£î ñ‘êŒ<äø£ ñbÕ~Û
eTTK´kÕ<Ûäq+ ˝≤+{Ï~. Ä<ëj·T düe÷q
|ü+|æD°, ù|<ä]ø£ ìs¡÷à\q≈£î ñbÕ~Û
ø£\Œq\ ÁbÕ<Ûëq´‘· m+‘√ ñ+~. ø±˙,
uÛ≤s¡‘· Ä]úø£ e´edüú˝À m+#·Tø=qï ø=ìï
s¡+>±˝À¢H˚ ÁXÊ$Tø£ ñ‘êŒ<äø£‘·, ñbÕ~ÛøÏ
ÁbÕ<Ûëq´‘· ì∫Ãq+<äTe\¢ Ä]úø±_Ûeè~∆
kÕ<Û ä ´ + ø±˝Ò < ä T . Ä]ú ø £ eè~∆
eT+<ä–s#·&ÜìøÏ m>∑TeT‘·T\˝À rÁe
ìsêXÊyê<ä+, Á|ü<Ûëq ø±s¡DeTì Ä]úø£
ì|ü⁄DT\ Ä_ÛÁbÕj·T+, Ä]úø£ e´edüú˝À
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 düs∞¡ ø£è‘· $<Ûëq+ m≈£îÿe>± \uÛ´Ñ eTe⁄‘·Tqï y˚‘·q ` ñbÕ~Û eTVæ≤fi≤ ñbÕ~Û
ÁXÊ$Tø£ eqs¡ T \ $ìjÓ ÷ >±ìï dü$Twæº &çe÷+&é ˝À|æs∫q+<äTe\¢ 1990˝À¢q÷, ‘·sê«‘· ø±\+˝Àq÷
Áb˛‘·‡Væ≤düT+Ô ~. ìs¡T<√´–‘· @s¡Œ&ÉT‘·T+~. Ç~ ñ‘·Œ‹Ô, ‘·j·÷Ø s¡+>∑+˝À eTVæ≤fi≤ ñbÕ~Û ‘·–Z+~.
eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·T\ |ü≥¢ ìs¡¢ø£å´+ ÁXÊ$Tø£ $ìjÓ÷>∑ kÕúsTTì ìs¡ísTTdüTÔ+<äì ‘·j·÷Ø s¡+>∑ ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î ns‘·sê®rj·T
1980˝À¢ Á>±MTD ñbÕ~Û ø£\Œq Á|ü e TTK Ä]ú ø £ y˚ ‘ · Ô \ T ø° H é ‡ , ø±˝… ‡ ø° b˛{° ô|s¡>∑&É+, bÕ]ÁXÊ$Tø£ ªø±|æ≥*dtº
<ä è wæ º e´ekÕj· T s¡ + >∑ + , ÁbÕ<∏ ä $ Tø£ n_ÛÁbÕj·T|ü&ܶs¡T. ø°Hé‡ ø£Hêï eTT+<äTqï Ábı&ÉøHå£ μé ˇ‹Ô&ç ô|s¡>&∑ +É ˝≤+{Ï$ eTVæ≤fi≤
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ qTs∫ ~«rj·T, ùdyês¡+>±\ Ä]ú ø £ y˚ ‘ · Ô \ n_Û Á bÕj· T +˝À ÁXÊ$Tø£ ñbÕ~Û ‘·>∑Z&ÜìøÏ ø±s¡D+.
yÓ’|ü⁄ eT[¢+~. ‘·<ë«sê <˚X¯+˝Àì nH˚ø£ dü+|òü÷\T s¡øÏå‘·yÓTÆq, düeTs¡úyÓTÆq ÁXÊ$Tø£ |”dt sπ ≥T Ä<Ûës¡+>± >∑èVü≤ Ä<Ûë]‘·
ÁbÕ+‘ê˝À¢ Á>±MTD ñbÕ~Û ô|]– Á>±MTD #·{≤º\T... j·÷»e÷q´ esêZ\≈£î y˚‘·Hê\ düuŸ ø±+Á{≤øϺ+>¥ ø±s¡´ø£˝≤bÕ˝À¢ eTVæ≤fi¯\
ù|<ä]ø£+ ‘·–Z+~. 1990˝À¢ á $<ÛëHê\T e´j·÷ìï ô|+#·T‘êj·Tì nHêïs¡T, M] ñbÕ~Û ô|]–+~. ‘·j·÷Øs¡+>∑+, ø=ìï
dü ‘ · Œ ¤ * ‘ê\ìe«˝Ò < ä T . 1991˝À Ä_Û Á bÕj· T +˝À yêdü Ô $ ø£ y˚ ‘ · H ê\T, |ü]ÁX¯eT\T... eTTK´+>± $ìjÓ÷>∑‘˚s¡
ne\+_+∫q dü÷ú\ Ä]úø£ eP´Vü‰\e\¢ ìs¡ T <√´–‘· ≈ £ î $˝ÀeT dü + ã+<Û ä + edüTÔe⁄\ $wüj·T+˝À düuŸ ø±+Á{≤øϺ+>¥
dü + |ò ü T {Ï ‘ · s¡ + >∑ + ˝À ñbÕ~Û ø£ \ Œq ñ+≥T+~. y˚ ‘ · H ê\ ‘· > ∑ T Z < ä \ qT ô|]–s~.
düÔ+_Ûs#·&É+‘√ bÕ≥T Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+˝À nqTeT‹s∫q≥¢sTT‘˚ ñbÕ~Û ô|]– ‘·<ë«sê πøs¡fi¯˝À J&ç e÷$T&ç, ø=ã“] Hês¡
ñbÕ~Û ‘·–Z+~. B+‘√ bÕ≥T πø+Á<ä Á|üuÛÑ‘·« |üì#˚j·T&ÜìøÏ Çwüº|ü&˚ yês¡+<äs¡ø° ñbÕ~Û ÁbÕôddæ+>¥ |ü]ÁX¯eT, ‹s¡T|üPsY˝Àì n*¢ø\£
s¬ yÓq÷´ e´j·T+ Á>±MTD≤_Ûeè~∆ô|’ ‘·–+Z ~. \_Û d ü T Ô + ~. ÁXÊ$Tø£ e÷¬ s ÿ{Ÿ ˝ À |ü]ÁX¯eT˝À¢ eTVæ≤fi≤ ñbÕ~Û m>∑TeT‹
eTÚ*ø£ kÂø£sê´\T, Çs<Ûäq s¡+>±\ô|’ ìj· T +Á‘· D \qT ‘=\–+∫ ùd«#· à ¤ > ± Ä<Û ë ]‘· ñ‘· Œ ‹Ô < ës¡ T \≈£ î m≈£ î ÿe>±
ô|≥Tºã&ÉT\T ‘·>±ZsTT. á ø±s¡ø±\T Á>±MTD |ü ì #˚ j · T &ÜìøÏ nqTeT‹s∫q≥¢ s TT‘˚ \uÛ Ñ ´ eTe⁄‘√s~. ñ‘· Œ ‹Ô ˝ À m≈£ î ÿe
ÁbÕ+‘· n_Ûeè~∆ô|’ s¡TD≤‘·àø£ Á|üuÛ≤yêìï |üPs√í<√´–‘· kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+<äì ø°Hé‡ nì•Ã‘·‘·«+, &çe÷s&é˝À ˇ&ç<=&ÉT≈£î\T,
eTT+<ä T qï Ä]ú ø £ ì|ü ⁄ DT\T
#·÷bÕsTT. ñbÕ~Û s¡+>±\≈£î eTTU´yÓTÆq d” » q˝Ÿ dü + ã+<Û ä ìs¡ T <√´>∑ + eTTK´
n_ÛÁbÕj·T|ü&ܶsT¡ . M] dæ<ë›+‘êìøÏ Ç{°e\
$<ä ´ , Äs√>∑ ´ +, bÕ]X¯ ó <ä ∆ ´ s¡ + >±\T \ø£Då ≤\T>± ñqï ñ‘·Œ‘·T\Ô ≈£î dü+u+~Ûs∫q
ø±\+˝À eT<䛑·T ô|]–+~. M] yê<äq
ìs¡ø¢ ±å ´ìøÏ >∑Ts¡j÷· ´sTT. á s¡+>±\ô|’ ‘·–qZ |ü ] ÁX¯ e T˝À¢ eTVæ ≤ fi≤ ñbÕ~Û m≈£ î ÿe.
1990˝À¢ uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ Ä]ú ø £ e´edü ú ˝ À
Á|üuTÑÛ ‘·« e´j·T+ s¬ +&ÉT $<Ûë˝…q’ Á|üu≤Û yê\≈£î m>∑TeT‹ Ä<Ûës¡ |ü]ÁX¯eT˝À¢ eTVæ≤fi¯\
düs¡∞ø£è‘· $<ÛëHê\ j·TT+>∑+˝À ñbÕ~Û
ø±s¡DyÓTÆ+~. ˇø£yÓ’|ü⁄ ñ<√´–‘· ‘·>∑Z&É+‘√ ñ<√´–‘· ‹s√>∑ e Tq+˝À ñs&É ≥ +‘√
ø£ \ Œq Á|ü > ∑ ‹ n<Û ä ´ j· ÷ HêìøÏ
bÕ≥T kÕ+|òTæ ø£ nedüsê\qT HÓsy¡ s˚ á &É+˝À y˚‘H· ê\T ≈£L&Ü ‘·≈î£ ÿe>±H˚ ñHêïsTT. ◊{Ï,
ñ|üj÷Ó >∑|&ü +ç ~. nsTT‘˚ ‘·j÷· Ø s¡+>∑s˝À
$|òü\eTj·÷´+. $‘·Ô s¡+>∑s˝À düs¡∞ø£s¡D ◊{Ï Ä<Ûë]‘· s¡+>±\T 1990˝À¢ uÛ≤s¡‘·
ñbÕ~Û ø£ \ Œq π s ≥T ‘· > ∑ T Z < ä \ qT
Á>±MTD |ü s ¡ | ü ‹ \uÛ Ñ ´ ‘· ‘· > ∑ Z & ÜìøÏ |ü]o*+#·q|ü&ÉT yêdüÔ$ø£ y˚‘·äHê\T m>∑TeT‘·T˝À¢ n‹y˚>∑+>± eè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï
Á>±MTD≤_Û e è~∆ ø° å D ‘· ø±s¡ D yÓ T Æ + ~. ñbÕ~Û eT<Ûä´ $˝ÀeT dü+u+<Ûä+ ñqï≥T¢ s¡+>±\T>± ì*#êsTT. $<ë´e+‘·T\≈£î
1990˝À¢ ñbÕ~Û ø£\Œq πs≥T |ü≥ºD @˝≤+{Ï Ä<Ûës¡+ \_Û+#·˝Ò<äT. BìøÏ ñbÕ~Û n+~+#˚ kÕeTs¡ ú ´ s‘√ bÕ≥T
ÁbÕ+‘ê˝À¢ ‘·–Z+~. eTVæ≤fi¯\T, |ü⁄s¡Twüß˝À¢ ã<äT\T>± ñ‘·Œ‹Ô eè~∆ πs≥T, kÕ+πø‹ø£ eTTK´+>± |ü≥Dº ÁbÕ+‘ê˝À¢ $<ë´e+‘·T˝…q’
|ü ì ˝À bÕ\T|ü + #· T ø=H˚ π s ≥T˝À Á|ü>∑‹ ñbÕ~Ûì Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæq≥T¢>± eTVæ≤fi¯\≈£î ˝≤uÛÀù|‘·yTÓ qÆ ≥sYà‡˝À ñbÕ~Ûì
ˇ&ç<=&ÉT≈£î\T @s¡Œ&ܶsTT. eTVæ≤fi¯\ |üì ø£ì|æk˛Ôs~. kÕ+πø‹ø£ e÷s¡TŒ\T ÁXÊ$Tø£ á s¡+>∑+ n+~+∫+~. 1990˝À¢ |ü≥ºD
ø£\Œq πs≥T >∑D˙j·T+>± ‘·–Z+~. Á|üuÛÑT‘·« ñ‘êŒ<ä q ô|]– n~Û ø £ y˚ ‘ · H ê\T $<ë´e+‘·T˝À¢ ìs¡T<√´–‘ê πs≥T ‘·>∑Z&ÜìøÏ
s¡+>∑ ñbÕ~Û ‘·–Zq+<äTe\¢ (dü+|òüT{Ï‘· kÕ<Ûä´eTj·÷´sTT. ã&Ó®{Ÿ n&ɶs≈£î\T, y˚‘·q á s¡+>∑+ kÕ~Û+∫q eè~∆ Á|ü<ëÛ q ø±s¡D+.
s¡+>∑s˝À ñbÕ~Û) bÕ]ÁXÊ$Tø£ ñ‘·Œ‹Ô, _\T¢ ‘·–+Z #·Tø√yê\H˚ Á|üuTÑÛ ‘·« <äèø£Œ<∏+ä e\¢ eTs√yÓ’|ü⁄ kÕ|òtºy˚sY, ◊{° Ä<Ûë]‘· s¡+>±\T
ùdyês¡+>±˝À¢ $düÔs¡D kÕ<Ûä´yÓTÆ+~. Á|üuTÑÛ ‘·« s¡+>∑+˝À y˚‘H· ê\T, ñ<√´–‘· eT<Û´ä n+~+∫q ñbÕ~Û eTTK´+>± <Ûäì≈£î\T,
n+‘·s¡+ @s¡Œ&ç+~. á dæú‹ dü+|òüT{Ï‘· |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê˝À¢ì Ç+^¢wt #·<äTe⁄≈£îqï
s¡+>∑+˝À ñbÕ~Û ‘·>∑Z&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆ+~. ‘·sT¡ yêsTT 68e ù|õ˝À...
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 65
 ÄVü‰s¡s Äs√>∑´+
eTVæ≤fi≤s√>∑´+ `bÂwæøº ±Vü‰s¡ ˝À|ü+
eTVæ≤fi¯ >∑s“¡ +¤ <Û]ä s∫q|üŒ{Ï
qT+&ç, _&É≈¶ î£ s¬ +&Ée »qà~q+
es¡≈L£ e⁄s&˚ yÓsTT´ s√E\≈£î
m+‘√ ÁbÕ<Ûëq´eTTqï~.
>∑s“¡ e¤ ‹>± ñqï|ü&ÉT düs¬ q’
bÂwæøº ±Vü‰s¡+ _&ɶ ô|s¡T>∑T<ä\≈£î
m+‘√ nedüs+¡ . ‘·*¢ >∑s“¡ e¤ ‹>±
ñqï|ü&ÉT, _&ɶ yÓTT<ä{Ï
dü+e‘·‡s¡+ ìs&˚es¡≈L£ rdüT≈£îH˚
ã\yÓTqÆ ÄVü‰s¡yT˚ _&ɶ yÓT<ä&TÉ
düÁø£eT+>± $ø£d+æ #·&ÜìøÏ,
|ü{wÏ yºü TÓ qÆ s√>∑ìs√<Ûøä £ e´edüú
@s¡Œ&É{≤ìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.
MTsê $TÁXÊ, ø£+Á{°ø√Ä]ºH˚≥sY, UNIFAD
66
ªªnHês√>∑´s, bÂwæøº ±Vü‰s¡ ˝À|ü+ s¬ s&É÷
|üsd¡ Œü s¡ Ä<Ûë]‘ê\T. ◊ø£´sê»´dü$T‹ yê]
bÂwæøº ±Vü‰s¡ kÕúsT÷dü+|òTü + yê] n+#·Hê\
Á|üø±s¡+, nH˚ø£ yê´<ÛTä \≈£î bÂwæøº ±Vü‰s¡ ˝À|ü+
ˇø£ÿfÒ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+>± ≈£L&É ñqï~.
eT]ø=ìï s√>±\¬ø‘’ ,˚ øπ e\+ bÂwæøº ±Vü‰s¡
˝À|üyT˚ Á|ü<ëÛ q ø±s¡D+. |æqï ej·TdüT‡˝ÀH˚
bÂwæøº ±Vü‰s¡ ˝À|ü+ ø£*–‘˚, |æ\\¢ ≈£î XÊØs¡ø,£
e÷qdæ ø £ ô|s¡ T >∑ T <ä \ ˝À|æ d ü T Ô + ~. ñ
<ëVü≤s¡D≈£î, n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï <˚XÊ\˝À,
147 $T*j·Tq¢ eT+~ |æ\\¢ T, Çsø± ã&ç˝À
#˚sø¡ e£ TT+<˚, á ˝À|ü+ u≤]q |ü&TÉ ‘·THêïs¡T.
Á|ü|sü #· yê´|ü+Ô >±, á eTVü≤e÷à] |æ\\¢
eTs¡ D ≤\˝À 45 XÊ‘· + es¡ ≈ £ L
ø±s¡DeTe⁄‘T· qï~. á ˝À|ü+ ø£˙dü kÕúsTT˝À
ñHêï düsπ , yê´<ÛTä \T e#˚Ã neø±X¯+ s¬ {Ï+º |ü⁄
ne⁄‘·Tqï~. dü÷ø£àå b˛wüø±\˝À Á|ü<ëÛ q+>±,
$≥$THé ªmμ ˝À|ü+ e\¢ s√>∑ ìs√<Ûøä £ X¯øÔÏ
‘·–Zb˛sTT, eTs¡D≤\T dü+uÛÑ$düTÔHêïsTT.
Bìø±s¡Ds>± Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eT÷, |ü~ \ø£\å
eT+~ |æ\\¢ T eTs¡DdÏ Tü HÔ êïs¡T. eTVæ≤fi¯˝À¢H‘’Ó ,˚
Bìø±s¡Ds>± Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eT÷, 60
y˚\eT+~ eTs¡DÏdüTÔHêïs¡T. ª_μ $≥$THé
˝À|ü+ e\¢, 2.5 \ø£\å eT+~ ˝ÀbÕ\‘√
E-mail: m.mishra@ifad.org
‘·T\Hê‘·àø£ $X‚¢wüD
»ìàdüTHÔ êïs¡T. n+‘˚ø±<äT, Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+,
njÓ÷&çHé ˝À|ü+ ø±s¡D+>± 18 $T*j·Tq¢
eT+~ •X¯ ó e⁄\T e÷qdæ ø £ y Ó ’ ø £ \ ´+‘√
(CRETINISM) »ìàdüTH Ô êïs¡T. ◊s¡Hé ˝À|ü+
‘·\T¢\ X¯Øsêìï, eTTK´+>± >∑s“¡ d¤ +ü N, »qq
e÷sêZ ì ï ã\V” ≤ q|ü s ¡ ∫ , ‘· © `_&É ¶ \
eTs¡D≤\≈£î ø±s¡DeTe⁄‘·Tqï~. (Á|ü|üs#·
Äs√>∑´ dü+düú ìy˚~ø£`2000). bÂwæøº ±Vü‰s¡
˝À|ü+ <˚X¯ Ä]úø£ e´edüúqT ≈£L&É <Óã“
rdüTqÔ ï~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î, s¡øVÔ£ ≤” q‘· |æ˝˝¢ À¢
H˚s¡TÃø£H˚ X¯øÏÔì ã\V”≤q|üs¡∫, ô|<ä›\˝À
ñ‘êŒ<äø‘£ q· T <Óã“rdüTqÔ ï~. Bìe\¢ øπ e\+
Ädæj·÷˝ÀH˚ kÕ\T≈£î, ◊<äT _*j·Tq¢
nyÓT]ø£Hé &Ü\s¡y¢ T˚ s¡ qwü+º »s¡T>∑T‘·Tqï~.
Äs√>∑´+`bÂwæøº ±Vü‰s¡ ˝ÀbÕ\ eT<Û´ä
‘·sê\T>± ø√qkÕ>∑T‘·qï ã+<Û+ä .
‘·s‘¡ s· ê\T>± ô|s¡T>∑T<ä\ <Óã“‹q&É+
nH˚ \ø£ å D ≤ìï yÓ T T<ä ≥ >± 1992˝À
>∑T]Ô+#ês¡T. n+fÒ ‘·*¢ Äs√>∑´+ ø£è•ùdÔ <ëì
Á|üu≤Û e+ _&Éô¶ |’ m˝≤ |ü&TÉ ‘·Ts<√ n<Û´ä j·Tq+
#˚XÊs¡T. ø£qTø£, eTVæ≤fi¯\ Äs√>±´ìøÏ n~Ûø£
ÁbÕ<Ûëq´+ Çyê«*. b˛wüø±Vü‰s¡˝À|ü+‘√e⁄qï
ne÷àsTT\T j·TTø£Ô ej·TdüT‡ e∫ÃHê
ádüTs√eT+≥÷H˚e⁄+{≤s¡T. Bìe\¢ yê]
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
yÓTT‘·+Ô Äs√>∑´y˚T <Óã“‹ì, eTTK´+>± ∫qï düs¬ q’ bÂwæøº ±Vü‰s¡+ rdüTø√e&É+ e\¢: m<äT>∑T<ä\ Ä–b˛e&ÉeT+fÒ, Bs¡Èø±*ø£
ej· T dü T ˝ÀH˚ >∑ s ¡ “ ¤ + <Û ä ] ùdÔ , eT]ìï n _&ɶ yÓT<ä&TÉ Äs√>∑´e+‘·+>± s¡÷b˛+~, bÂwæ º ø ±Vü ‰ s¡ ˝Ò $ T‘√ ñqïyês¡ T , rÁe
nHês√>±´\≈£î <ë]rdüTqÔ ï~. ô|s¡T>∑T<ä\ dü+|üPs¡$í ø±kÕìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·Ts~. bÂwæøº ±Vü‰s¡ ˝Ò$T e\¢ ‘·≈î£ ÿe ãs¡Te⁄‘√
ì*∫b˛sTTq, ˝Ò<ë s¡øVÔ£ ≤” q‘·‘√ ñqï {°Hõ˚ n bÕsƒX¡ Ê\≈£î yÓfifl‚ ej·TdüTHê{ÏøÏ _&Éq¶ T |ü⁄{Ïqº yês¡T nì ns¡+ú . á s¬ +&ÉT düeTdü´\
‘·\T¢\T, Á|üdeü düeTj·T+˝À>±˙, Á|üdeü + #·sT¡ ≈£î>± s¡÷b˛s~düT+Ô ~. ‘·>∑TZ<ä\ 2006 es¡≈£L n‹HÓeTà~>±
‘· s ¡ T yê‘· >±˙ rÁe nHês√>±´\≈£ î kÕ–+~. eT÷&Ée C≤rj·T ≈£î≥T+ã Äs√>∑´
n Äs√>∑´+˝À, H˚sT¡ Ãø√e&É+˝À, ‘·sT¡ yê‹
>∑Ts¡e&ÉyT˚ ø±ø£, |ü⁄fÒº |æ\\¢ T ≈£L&É HÓ\\T düsπ « ‘·sT¡ yê‘·, y˚>+∑ |ü⁄+E≈£îì, 2006`14
J$‘· + ˝À dü + bÕ~+#· & É + ˝Àq÷
‘·≈î£ ÿe>± |ü⁄≥º&yÉ ÷Ó , ˝Ò<ë ‘·≈î£ ÿe ãs¡Te⁄‘√ dü+e‘·‡sê\ eT<Û´ä 2.3 XÊ‘·+ ‘·–+Z ~. á
e´‘ê´kÕ\qT ‘=*–düT+Ô ~.
|ü⁄≥º&yÉ ÷Ó »s¡T>∑T‘·Tqï~. ‘·«s¡‘«· s¡>± e#˚à bÂwæøº ±Vü‰s¡˝$Ò Tì ìj·TsÁ‹s#·&ÜìøÏ nH˚ø£
n e´≈£î\ Ô T eT<Û T
ä y˚ T Vü≤+, >∑
T +&Ó »ãT“\T
>∑ s ꓤ \ T, n~Û ø £ Á X¯ e T, bÂwæ º ø ±Vü ‰ s¡ + #·s´¡ \qT rdüT≈£îHêïs¡T. Á|üuTÑÛ ‘·«s˝Àì nH˚ø£
rdüTø√ø£b˛e&É+, *+>∑$eø£å‘· eT]j·TT e+{Ï Bs¡ È ø ±*ø£ nHês√>∑ ´ \ u≤]q $uÛ≤>±\T, eT+Á‹‘·«XÊK\T nH˚ø£sêø±\
Äs√>∑ ´ +ô|’ ÁX¯ < ä ∆ ˝Ò ø £ b ˛e&É + es{Ï |ü & ≈
É î
£ +&Ü s¡ø d
åÏ T
ü +~. ø±s¡ ´ Áø£ e ÷\˝À eTT+<ä T ≈£ î e#êÃsTT.
ø±s¡D≤\‘√, eTVæ≤fi¯\T n~Ûø+£ >± bÂwæøº ±Vü‰s¡ n Á|ü‹ dü
+ e‘· ‡s¡ e T÷ $T*j· THé≈ î
£ ô|>
’ ± eTTK´+>± πø+Á<ä eTVæ≤fi¯ •X¯ó $ø±dü
˝ÀbÕìøÏ >∑Ts¡Te⁄‘·THêïs¡T. J$‘ê\qT s¡ ø d
åÏ T
ü +
Ô ~. eT+Á‹‘·«XÊK˝Àì ◊dæ&çmdt $uÛ≤>∑+,
yÓTT<ä{Ï yÓsTT´ s√E\ ÁbÕ<Ûëq´‘· n <˚X¯ dü÷\ ú <˚ojÓ÷‘·Œ‹Ôì 12 XÊ‘êìøÏ bÂwæºø±Vü‰s¡˝À|ü ìyês¡D≈£î $X‚wü ø£èwæ
eTVæ≤fi¯ >∑s“¡ +¤ <Û]ä s∫q|üŒ{Ï qT+&ç, ô|>’ ± ô|+#·T‘·T+~. #˚dTü qÔ ï~. Bìø√dü+ n<äq|ü⁄ b˛wüø±Vü‰s¡+,
_&É≈¶ î£ s¬ +&Ée »qà~q+ es¡≈L£ e⁄s&˚ yÓsTT´ n ‘·sê\eT<Û´ä ù|<ä]ø£ |”&qÉ T ‘=\–düT+Ô ~. Äs√>∑´ |üØø£\å T, {°ø±\T yÓTT<ä˝q’… ùde\qT
s√E\≈£ î m+‘√ ÁbÕ<Û ë q´eTTqï~. eTq<˚X+¯ ˝À |ü]dæ‹ú ` düŒ+<äq düeTÁ>∑+>± n+<ä#d˚ Tü qÔ ï~. øπ sÁ<ä ÄVü‰s¡`
>∑s“¡ e¤ ‹>± ñqï|ü&ÉT düs¬ q’ bÂwæøº ±Vü‰s¡+ bÂs¡dsü |¡ süò ê\ eT+Á‹‘·«XÊK düsd¡ yü TÓ Æ <Ûsä \¡ ≈£î
bÂwæøº ±Vü‰s¡ ˝ÀbÕìï ‘·–+Z ∫ eT]s‘·
_&ɶ ô|s¡T>∑T<ä\≈£î m+‘√ nedüs+¡ . Bìe\¢ Ä]úø±_Ûeè~∆øÏ ø£èwæ #˚j÷· \H˚ ìX¯Ãj·T+‘√ ÄVü‰s¡|<ü ësê∆\qT n+<ä#d˚ Tü qÔ ï~. Á>±MTD
_&ɶ ‘êqT Äs√>∑´+>± ñ+&É≥y˚Tø±ø£, ñqï|üŒ{Ïø°, eTq<˚X¯+ nìï bÂwæºø±Vü‰s¡ n_Ûeè~∆ eT+Á‹‘·«XÊK ñbÕ~ÛV‰ü MT e+{Ï
düe÷C≤ìøÏ ≈£L&É düÁø£eT+>± ñ|üjÓ÷>∑ dü÷∫ø£\˝Àq÷ yÓqTø£ã&ç+~. |æ\¢\ô|’ |ü < Û ä ø ±\ <ë«sê ≈£ î ≥T+u≤\≈£ î ‘· – q
|ü&‘É ê&ÉT. ‘·*¢ >∑s“¡ e¤ ‹>± ñqï|ü&ÉT, _&ɶ Ç{°e\ ìs¡«Væ≤+∫q ˇø£ düπs«˝À ◊<äT Ä<ëj·÷ìøÏ Vü‰MT ÇdüTÔqï~. e÷qe
yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡+ ìs&˚es¡≈L£ rdüT≈£îH˚ dü+e‘·‡sê\ø£Hêï ‘·≈£îÿe ej·TdüT‡ ñqï eqs¡T\ eT+Á‹‘·«XÊK eT<ë´Vü≤ï uÛÀ»q
ã\yÓTqÆ ÄVü‰s¡yT˚ _&ɶ yÓT<ä&TÉ düÁø£eT+>± |æ \ ¢ \ ˝À 38.7 XÊ‘· + ô|s¡ T >∑ T <ä \ |ü<∏äø±ìï neT\T #˚düTÔqï~. M{Ï e\¢
$ø£dæ+#·&ÜìøÏ, |ü{ÏwüºyÓTÆq s√>∑ìs√<Ûäø£ ì*∫b˛sTTqyês¡˙, 42.5 XÊ‘·+ eT+~ ù|<äesêZ\˝À Äø£*ì ìj·T+Á‹s#·&É+
e´edüú @s¡Œ&É{≤ìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~. Ç˝≤ ‘·≈î£ ÿe ãs¡Te⁄‘√ ñHêïs¡˙, ‘Ó\TdüTqÔ ï~. ø=+‘·es¡≈î£ kÕ<Û´ä |ü&+ç ~. n˝≤π> Åô|y’ ≥˚ T
s¡+>∑+˝À ≈£L&É nH˚ø£ #·s´¡ \qT #˚|≥ü &º +É
b˛wüø±Vü‰s¡˝À|ü J$‘·#Á· ø£+ e\q, \ø£´å kÕ<Ûqä eT]s‘· düT\TesTT+~.
ô|<ä›\˝À rÁeyÓTÆq »ãT“|ü&˚
n~Ûø£ eTs¡D≤\ πs≥T e÷qdæø£ kÕeTs¡∆´+ ‘·>∑Z&É+ neø±X¯+ ô|s¡>∑&É+ sêÅcÕº\ #·s´¡ \T ` ñ‘·sÔ êK+&é
n+‹eT+>± dü]|ü&Éq+‘· b˛wüD Á|ükÕÔeq
‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄qï ‘·s¡T#·T »ã“|ü&É≥+
dü]|ü&Éq+‘· ÄVü‰s¡+, á sêhs˝À eTVæ≤fi≤ düe÷K´\T,
dü]|ü&Éq+‘· >∑s¡“¤düú •X¯ó »qq+ _&É ¶ m<ä T>∑T<ä\ Äs√>∑´+ s¡ø£åD
•X¯ó b˛wüD ˝À|ü + ◊dæ&çmdt bÕsƒ¡XÊ\\≈£î sê>∑T\T e+{Ï
dü]|ü&Éq+‘· ô|s¡T>∑T<ä\
Åd”Ô b˛wüD≤˝À|ü+ ãs¡Te⁄ e÷qdæø£ kÕeTs¡∆´+ ‘·>∑Z&É+
‘·>∑Z&É+ (>∑]“¤DT\˝À) øöeTs¡<Xä ¯ ∫s¡T<ÛëHê´\qT düs|¡ süò ê #˚dTü HÔ êïsTT. M{Ï
m<äT>∑T<ä\ ‘·>∑Z&É+ dü]|ü&Éq+‘· ÄVü‰s¡+ Áπ>&ç+>¥ |üìø√dü+, düe÷K´˝Àì eTVæ≤fi≤
ndüeT‘Í\´ ÄVü‰s¡+ Äs√>∑´ eT]j·TT s¡ø£åD
eT]j·TT s¡øD å£ XÊØs¡ø£ kÕeTs¡∆´+ ‘·>∑Z&É+ düuTÑÛ ´\≈£î bÕ¬ø{Ÿ≈î£ ˇø£s÷¡ bÕsTT #=|üq
eT]j·TT ø=e⁄« s¡Væ≤‘· <˚Vü≤+ ø£MTwüHé ÇkÕÔsT¡ . ˇø=ÿø£ÿ düuTÑÛ ´sê\T s√E≈£î
ACC/SCN-21e X¯‘êã›|ü⁄ b˛wüD düeTdü´˝ô|’ ìj·T$T‘·T˝…’q dü+#ê\≈£î\ qT+&ç 4`5 >∑+≥\T |üì#˚d,æ 150 qT+&ç 200
d”«ø£]+∫q $wüj·T+

jÓ÷»q 2016 e÷]Ã 67

bÕ¬ø≥¢qT ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\<äT. BìMT<ä
Ä<ëj·T+ 10 XÊ‘·+ ˝≤uÛÑ+ s¡÷|ü+˝À
ñ+≥T+~. ô|ò&ÉπswüHé ¬s’‘·T\≈£î, øÏ˝À
sê>∑T\≈£î, 10 qT+&ç 15 s¡÷bÕj·T\T
#Ó*d¢ Tü +~. Bì‘√ s¬ ‘’ T· \T ≈£L&É ñ‘ê‡Vü≤+‘√ Á|üdüe düeTj·T+˝À nH˚ø£ düeTdü´\qT * dü+|òüT{Ï‘· s¡+>∑+˝Àì ñbÕ~Û˝À
dü+Á|ü<ëj·T |ü+≥\yÓ’|ü⁄ eTfi¯ó¢‘·THêïs¡T.
2014`2015 dü+e‘·‡s¡+˝À ◊dæ&çmdt`
eTVæ ≤ fi¯ ô|ò & É π s wü q T¢ á y˚ T s¡ ≈ £ î ˇø£
ne>±Vü≤Hê ˇ|üŒ+<ä+ô|’ dü+‘·ø±\T #˚XÊsTT.
Ä dü+e‘·‡s¡+, s¡÷. 25.3 $T*j·Tq¢
≥s√ïesY‘√ s¡÷. 2.3 $T*j·Tqï ˝≤uÛ≤ìï
Ä]®s#êsTT. @Á|æ˝Ÿ, 2014 qT+&ç &çôd+ãsY,
2014 es¡ ≈ £ L , 7,500\ eT+~
>∑s¡“¤e‘·T\≈£L, 22,430 eT+~ bÕ*#˚Ã
‘·\T¢\≈£î Á|üj÷Ó »q+ ø£*–+~.
eTT–+|ü⁄
Ç{°e˝Ò yÓ\T>∑T#·÷dæq Ç+&çj·÷
ôV≤˝ŸÔ ]b˛sYº bÂwæøº ±Vü‰s¡+ô|’ Äs¡T dü÷#·q\qT ø£<ë!
#˚d+æ ~. yê] ìy˚~ø£ Á|üø±s¡+.
1) |æ\¢\˝À, eTTK´+>± >∑‘· <äXÊã›
ø±\+˝À, |æ \ ¢ ˝ ˝À ô|s¡ T >∑ T <ä \
Ä–b˛e&É+ nH˚ düeTdü´ ø=+‘·es¡≈L£
ìj·T+Á‹s#·ã&ç+~.
2) bÂwæøº ±Vü‰s¡ düeTdü´qT yÓTs¡T>∑T|üs#¡ &· +É
nH˚ ~ , eTq Ä]ú ø £ e´edü ú ˝ À uÛ≤s¡‘˝
ô|s¡T>∑T<ä\+‘· y˚>+∑ >± »s¡>&∑ +É ˝Ò<Tä .
3) á bÂwæøº ±Vü‰s¡ ô|+|ü⁄, ô|s¡T>∑T<ä\ dü]>±
ñ+&É ≥ + nH˚ $ , nìï sêÅcÕº \ ˝À
düe÷q+>± ˝Ò<Tä .
4) á ‘˚&Ü\ düeTdü´ n‘·´+‘· øÏw¢ yºü TÓ +Æ ~. H˚|ü<Ûä´+˝À á s¡+>∑s˝À ‹s√>∑eTq+ &çe÷+&é ]yÓ’yÓ˝Ÿ $<ÛëHê\qT neT\T
•X¯óe⁄\≈£î n<äq|ü⁄ ÄVü‰s¡+, eTVæ≤fi¯\
Äs√>∑´dæ‹ú , bÕ]X¯ó<Û´ä +, ≈£î˝≤\ ‘˚&Ü\T
e+{Ï Ä≥+ø±\T, Á|ü<Ûëq düyêfi¯ó¢>±
ñHêïsTT.
5) uÛÑ$wü´‘Y ‘·sê\≈£î Ä]úø±_Ûeè~∆˝À
ô|qTdüyê\T>± e÷πs bÂwæøº ±Vü‰s¡˝À|ü
düeTdü´qT eTq<˚X¯+ ˇø£ düyê\T>±
rdüT≈£î+~.
68
6) sêÅcÕº\ kÕúsTT˝À BìøÏ |ü{wÏ yºü TÓ qÆ #·s´¡ \T * Ä]úø£ e´edüú˝À ÁXÊ$T≈£î\≈£î s¡ø£åD
nedüs+¡ . #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. yÓTT‘·Ô+ ñ<√´–‘·˝À 92
s¡øVÔ£ ≤” q‘·, ‘·‘‡· +ã+<Ûä ô|s¡T>∑T<ä\ qT+∫ 93 XÊ‘·+ ø±>± M]øÏ @
˝Òø£b˛e&É+, e+{Ï düeTdü´\T eTVæ≤fi¯˝À¢ $<ÛäyÓTÆq s¡ø£åD #·{≤º\T ˝Òe⁄.
‘ÓdTü qÔ ï~. >∑‘· <äXÊã› ø±\+˝À |ü]dæ‹ú ˝À ô|s¡T>∑T<ä\ ˝Ò<äT.
m+‘√ yÓTs¡T>∑T<ä\ ø£ì|æ+∫q|üŒ{Ïø°, * yÓTT‘·Ô+ ÁXÊ$Tø£ X¯øÏÔ˝À ø±´Ee˝Ÿ
>∑s¡“¤e‘·T\≈£î bÂwæºø±Vü‰s¡+ es{Ï ø°\ø£ ÁXÊ$T≈£î\ yê{≤˝À ô|s¡T>∑T<ä\ m≈£îÿe.
n+XÊ\T Ç+ø± ÁbÕ<∏ëq´‘·qT dü+‘·]+∫ 1977`78˝À dü«j·T+ ñbÕ~Û bı+~q
ø√H˚˝<Ò Tä . ‘·*¢ ã\yÓTqÆ ÄVü‰s¡+ rdüT≈£î+fÒH˚ yê] XÊ‘·+ 57 ø±>± 1999`2000
|ü⁄fºÒ _&ɶ Äs√>∑´+>± ñ+≥T+~. Ä&É|\æ \¢ ≈£î Hê{ÏøÏ 53 XÊ‘·+øÏ ‘·–Z+~. ø±˙
∫qï|üŒ{ÏqT+&û nø£så êdü´‘·, bÂwæøº ±Vü‰s¡+ ø±´Ee˝Ÿ ÁXÊ$T≈£î\ dü+K´ 27 XÊ‘·+
e+{Ï n+XÊ\qT ìs¡+‘·s+¡ »s¡>±*‡q ˇø£ qT+∫ 33 XÊ‘·+øÏ ô|]–+~. ÁXÊ$Tø£
Á|üÁøÏjT· >± Á|ü»\˝À ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*. X¯øÔÏ HêD´‘· eTq<˚X+¯ ˝À ô|<ä› düeTdü´>±
eTq<˚X+¯ ˝À Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eT÷ »ìàdüTqÔ ï |ü]D$T+∫+~. dæÿ˝Ÿ &Óe\|tyÓT+{Ÿ,
26 $T*j·Tq¢ eT+~ •X¯óe⁄\≈£L, düs¬ q’ $<ä´ ÁXÊ$T≈£î˝À¢ ‘·≈£îÿe. 1999`
Jeq |ü] dæ ‘
ú T
· \qT ø£
* Œ+#· & +
É eTq u≤<Û
´
ä ‘· 2000˝À 44 XÊ‘·+ ÁXÊ$Tø£ X¯øÏÔ
ìs¡øså£ êdüT´\T ø±>±, 5 XÊ‘·+ ÁXÊ$T≈£î\T
e÷Á‘· y ˚ T eè‹Ô $<ë´ HÓ ’ | ü ⁄ D´+
ø£*–qyês¡T.
ñbÕ~Û ø£\Œq, ù|<ä]ø£ ìs¡÷à\q
˝≤+{Ï düs∞¡ ø£sD¡ , ìj·T+Á‘·D\T ˝Òì dü÷\ú
65e ù|õ ‘·sT¡ yêsTT...
Á|ü| +
ü #· Ä]ú ø £ dü
e Tdü´ ` Ä]úø£ eP´Vü‰\T ne\+_s#·&É+ <ë«sê
Y À dü+düÿs¡D\ Á|üu≤Û e+ kÕ~Û +#·˝ÒeTì ‘Ó\TdüTÔqï~. Á|üuÛÑT‘·«y˚T
Á|ü‘·´ø£å+>± dü÷ú\ Ä]úø£ $<Ûëq s¡÷|üø£\Œq
yê]˝ÀH˚ πø+ÁBø£è‘·yÓTÆq≥T¢ $eTs¡Ù ñ+~. <ë«sê eTÚ*ø£ kÂø£sê´\ô|’ ô|≥Tºã&ÉT\T
nqTuÛeÑ |üPs¡«ø£ Ä<Ûësê\ Á|üø±s¡+ eTVæ≤fi≤ ô|&ÉT‘·÷ dü$Twæº eT÷\<Ûäq dü+#·j·Tq+
ÁXÊ$T≈£î\T m≈£îÿe>± á s¡+>±˝À¢H˚ ñbÕ~Û ô|+#·&ÜìøÏ #·s¡´\T rdüTø√yê*.
ø°H‡é dü÷∫+∫q≥Tº>± eTq <˚X+¯ ˝À
bı+<ës¡T. ø±˙ Á|üdüTÔ‘· Ä]úø£ dü+øå√uÛÑ+
uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À eTVæ≤fi≤ ñbÕ~Ûì Á|üuÛ≤$‘·s #˚j÷· *. Á|üdTü ‘Ô · Ä]úø£ dü+øå√uÛ+Ñ H˚|<ü ´äÛ +˝À
ìs¡T<√´>∑ düeTdü´ @s¡Œ&É≈£î+&Ü, eè~∆‘√
#˚jT· >∑\<äT.
≈£L&ÉT≈£îqï ñbÕ~Û. eP´Vü‰\qT Á|üuÛÑT‘·«+
ñbÕ~Û ` |ü ]o\q s¡÷bı+~+#ê*.
* yÓTT‘·+Ô MT<ä ñ<√´–‘ê eè~∆˝À ‘·>T∑ <Z \ä
ø£ ì Œdü T Ô + ~. 1980˝À¢ ñ<√´–‘ê
eè~∆sπ ≥T 1.55 XÊ‘·+ ø±>± 1990˝À¢
1.01 XÊ‘·s e÷Á‘·y˚T.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
 bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>∑+
uÛ≤s¡‘˝Y À ‘·j÷
(y˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj÷ · )
uÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Ø ø±s¡´Áø£eT+˝À
Hê\T>∑T Á|ü<Ûëq s¡+>±\≈£î
ÁbÕ<Ûëq´‘· ì#êÃs¡T. düT\Te⁄>±,
y˚>∑+>±, bÕs¡<äs¡Ùø£‘·‘√
yê´bÕs¡+ #˚ùd neø±XÊ\qT
ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ, $<˚o
Á|ü‘´· ø£å ô|≥Tºã&ÉT\qT
Äø£]¸+#·&ÜìøÏ ìã+<Ûqä \
dü&É*+|ü⁄, nH˚«wü≈£î\T ˝Ò<ë
‘·j·÷Ø<ës¡T\≈£î y˚T<Û√ dü+|ü‹Ô
Vü≤≈£îÿ\ |ü]s¡ø£åD, <˚oj·T
‘·j·÷Ø s¡+>±ìï
ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ Ç$
‘√&ÉŒ&É‘êsTT.
E-mail: sandipdas2005@gmail.com
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã
· Ø s¡+>∑+
Á|ü<Ûëq eT+Á‹ qπs+Á<äyÓ÷B ÁbÕs¡+_Û+
∫q uÛ≤s¡‘˝Y À ‘·j÷· Ø (y˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj÷· )
ø±s¡´Áø£eT+ e\¢ $<Ûëq |üs¡yÓTÆq, ø±]àø£,
HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~Û∆ s¡+>±˝À¢ dü+düÿs¡D\T
#˚|ü≥º&Üìø°, bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>±ìøÏ ñqï
$X¯«yê´|üÔ düyêfi¯q¢ T m<äTs√ÿe&ÜìøÏ $q÷‘·ï
neø±XÊ\qT ø£*ŒdüTÔ+~.
eT+<ä–+∫q Ä]∆ø£ ô|s¡T>∑T<ä\,
Á|ü|+ü #· ‘·j÷· Ø øπ +Á<ä+ >± s¡÷bı+<˚+<äT≈£î
eTq <˚XÊì≈£îqï X¯øìÔÏ Á|ü|+ü #· eT<äT|üsT¡ \T
Á|ü•ïdüTÔqï H˚|ü<∏ä´+˝À uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+
2014˝À Á|ü<Ûëq n_Ûe~Û› ø±s¡´Áø£eT+ -
ªuÛ≤s¡‘Y ˝À ‘·j·÷Øμ (y˚Tø˘ ÇHé Ç+&çj·÷)ì
ÁbÕs¡+_Û+∫+~.
<˚X¯+˝ÀøÏ $<˚o yêDÏ»´ dü+düú\qT
Äø£]¸+#·&É+‘√ bÕ≥T n$ kÕúìø£ yê´bÕs¡
dü+düú\T ñ‘·Œ‹Ô ô|+#·T≈£îH˚˝≤ düVü≤ø£]+
#·&ÜìøÏ, ‘√&ÜŒ≥Tq+~+#ê\H˚ \ø£å´+‘√
2014 ôdô|+º ãs¡T˝À Á|ü<ëÛ q eT+Á‹ qπs+Á<ä
yÓ÷B ªuÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Øμ ø±s¡´Áø£e÷ìï
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. n‘·T´‘·ÔeT HêD´‘· ø£*–q
edüTeÔ ⁄\ ñ‘·Œ‹Ô, |üsê´es¡D+ô|’ n‹ ‘·≈î£ ÿe
Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü&É+ <ë«sê C≤rj·T dü÷ú\
ñ‘·Œ‹Ô˝À e~Û∆ kÕ~Û+#·&É+, |üqTï\ <ë«sê
dü+B|t <ëdt, »s¡ï*dtº, &Ûç©¢
ñbÕ~Ûø£\Œq
Ä<ëj·÷ìï ô|+#·&Éy˚T á ø±s¡´Áø£eT+
Á|ü<Ûëq ñ<˚›X¯´+.
uÛ ≤ s¡ ‘ Y ˝ À ‘· j · ÷ Ø ø±s¡ ´ Áø£ e T+
øÏ+<ä ñ<√´>±\ ø£\Œq, HÓ’|ü⁄D≤´_Ûe~Û∆
\ø£å´+>± ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. Á|ü<Ûëì qπs+Á<ä
yÓ÷B uÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Ø ø±s¡´Áø£e÷ìï
ÁbÕs¡+_Û+∫q dü+<äs¡“¤+>± e÷{≤¢&ÉT‘·÷
kÕe÷q´ Á|ü » \ ø=qT>√\T X¯ ø Ï Ô ì
ô|+#·e\dæq nedüs¡+ e⁄qï<äì nHêïs¡T.
Bì e\¢ &çe÷+&é ô|]– n_Ûe~Ûø∆ Ï u≤≥\T
y˚j·T&É+‘√ bÕ≥T eT<äT|üs¡T\≈£î \_›
ø£\T>∑T‘·T+<äì #ÓbÕŒs¡T.
á ø±s¡´Áø£e÷ìï ÁbÕs¡+_Û+∫q
dü+<äs¡“¤+>± Á|ü<Ûëì ` Á|ü|ü+#· u≤´+≈£î
$&ÉT<ä\ #˚dqæ yê´bÕsêìøÏ nqTyÓq’ <˚XÊ\
C≤_‘ê˝À uÛ≤s¡‘Y øÏ+~ kÕúsTT˝À e⁄qï
$wüj·÷ìï >∑Ts¡TÔ #˚XÊs¡T. á n+X¯+ô|’
‘êqT Á|ü u Û Ñ T ‘· « n~Û ø ±s¡ T \qT #Ó ’ ‘ · q ´
|üs¡TdüTÔHêïqì Äj·Tq #ÓbÕŒs¡T. Á|üuÛÑT‘·«
ìs¡ í j · ÷ \T, ìã+<Û ä q ˝À¢ bÕs¡ < ä s ¡ Ù ø£ ‘ ·
rdüT≈£îe∫Ã, düTHêj·÷dü+>± |üqT\T »]
π>˝≤ #·÷&É>∑*–‘˚ düT\Te⁄>± yê´bÕs¡+
#˚j·T>∑*π> <˚XÊ\ C≤_‘ê˝À eTq+ 135
qT+∫ 50e kÕúHêìï #˚s¡Tø√>∑\eTHêïs¡T.
69
ø°\ø£yÓTÆq ÁbÕ<Ûëq´ s¡+>±\T
uÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Ø ø±s¡´Áø£eT+˝À
Hê\T>∑T Á|ü<Ûëq s¡+>±\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘·
ì#êÃs¡T. düT\Te⁄>±, y˚>+∑ >±, bÕs¡<sä Ù¡ ø£‘·
‘√ yê´bÕs¡+ #˚ùd neø±XÊ\qT ô|+bı+
~+#·&ÜìøÏ, $<˚o Á|ü‘·´ø£å ô|≥Tºã&ÉT\qT
Äø£]¸+#·&ÜìøÏ ìã+<Ûäq\ dü&É*+|ü⁄,
nH˚«wü≈£î\T ˝Ò<ë ‘·j·÷Ø<ës¡T\≈£î y˚T<Û√
dü+|ü‹Ô Vü≤≈£îÿ\ |ü]s¡ø£åD, <˚oj·T ‘·j·÷Ø
s¡ + >±ìï ô|+bı+~+#· & ÜìøÏ Ç$
‘√&ÉŒ&É‘êsTT. ‘·j·÷Ø dü+düú\qT @sêŒ≥T
#˚j·T&ÜìøÏ düT\TyÓ’q $<ÛëHê\ <ë«sê
yê´bÕs¡+ #˚j·÷\H˚ øÏ¢wüºyÓTÆq n+X¯+ô|’
πø+Á<ä bÕ]ÁXÊ$Tø£ $<Ûëq+ - Áb˛‘ê‡Vü≤ø£
$uÛ≤>∑+ (&ç◊|”|”) uÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Ø
ø±s¡´Áø£eT+ øÏ+<ä |üsê´es¡D nqTeT‘·T\T
bı+<ä&ÜìøÏ ÄHé ˝…H’ ˝é À <äsU¡ ≤düTÔ #˚dTü ≈£îH˚
$<ÛëHêìï Á|üy˚X¯ô|{Ϻ+~. yÓuŸ <ë«sê
Ä<ëj·T |üqTï ]≥s¡Tï\T <ëK\T #˚jT· &Üìï
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. |ü]ÁX¯eT\qT @sêŒ≥T
#˚j·T&ÜìøÏ#˚Ã ˝…’ôdqT‡\ ø±\ |ü]$T‹ì
eT÷&˚fi¯¢≈£î ô|+#ês¡T.
<˚oj·T ‘·j÷· Ø s¡+>±ìï Áb˛‘·‡Væ≤+
#·&ÜìøÏ uÛ≤s¡‘˝Y À ‘·j÷· Ø ø±s¡´Áø£eT+ øÏ+<ä
|ü\T \øå±´\qT ìπs›•+#ês¡T. 2022e
Hê{ÏøÏ e+<ä $T*j·Tq¢ n<äq|ü⁄ ñ<√´>±\T
düwæ+º #ê\ì ≈£L&É \ø£´å +>± ô|≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
dü$Tà[‘· eè~∆˝À uÛ≤>∑+>± Á>±MTD
ÁbÕ+‘ê\ qT+∫ e\dü yÓfi‚fl yê]øÏ, |ü≥ºD
ù|<ä\≈£î HÓ’|ü⁄D≤´_Ûeè~∆ n+~+#·&É+‘√
bÕ≥T, ‘·j·÷Ø s¡+>∑+˝À kÕ+πø‹ø£‘·qT
n_Ûeè~∆ #˚j·÷\ì ìs¡ísTT+#ês¡T. uÛ≤s¡‘·
‘· j · ÷ Ø s¡ + >∑ + ˝À Á|ü | ü + #· kÕú s TT
b˛{° ‘ · ‘ ê«ìï Áb˛‘· ‡ Væ ≤ + #ê\ì
ìs¡ísTT+#ês¡T. ìs¡+‘·s¡+ |üsê´ es¡D≤ìï
|ü]s¡øÏådü÷Ô Ä]∆ø±_Ûe~Û∆ kÕ~Û+ #ê\ì
\ø£å´+>± ô|≥Tº≈£îHêïs¡T.
70
Ç|üŒ{Ïes¡≈£î »]–q Á|ü>∑‹
uÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Ø ø±s¡´Áø£e÷ìï
˝≤+#Ûq· +>± ÁbÕs¡+_Û+∫q|üŒ{Ï qT+∫ <˚o
j·T+>± e⁄qï dü+düú\‘√ bÕ≥T Á|ü|ü+#·
yê´|üÔ+>± $düÔ]+∫ e⁄qï ãVüQfi¯C≤‹
dü+düú\T ‘·eT ‘·j·÷Ø dü+düú\qT uÛ≤s¡‘Y˝À
HÓ \ ø=\ŒqTqï≥T¢ Á|ü ø £ { Ï + #êsTT.
Ä{ÀyÓ÷u…˝’ Ÿ s¡+>∑+˝À Ç≥©øÏ #Ó+~q ô|<ä›
Ä{À dü+düú |òæj·T{Ÿ Ŭø’dü¢sY Ä{ÀyÓTTu…’˝Ÿ‡
kıŒsYº‡ J|ü⁄ yêVü≤Hê\qT ‘·j·÷s¡T #˚ùd
ø£sêà>±sêìï uÛ≤s¡‘˝Y À @sêŒ≥T #˚jT· &ÜìøÏ
Á|üD≤[ø£ dæ<+∆äÛ #˚d+æ ~. á dü+düú uÛ≤s¡‘˝Y À
ñ‘·Œ‹ #˚ùd ‘·eT yêVü≤Hê\qT ÄÁùdº*j·÷,
<äøÏåD≤Á|òæø±, j·TTHÓ’f…&é øÏ+>¥ &ÉyéT ‘·~‘·s¡
<˚XÊ\≈£î m>∑TeT‹ #˚düTÔ+~. á dü+düú
rdüT≈£îqï ìs¡íj·T+ e\¢ ¬s+&ÉT y˚\ ◊<äT
e+<ä\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ y˚Ts¡ ô|≥Tºã&ÉT\T
uÛ≤s¡‘Y≈£î ekÕÔj·Tì uÛ≤$düTÔHêïs¡T. d”«&ÉHé
≈£î #Ó+~q f…Á{≤bÕ´ø˘, kÕÿìj·÷, m]ø£‡Hé,
y√˝À« Ç+&çj÷· dü+dü\ú T uÛ≤s¡‘˝Y À ‘·j÷· Ø
ø±s¡´Áø£eT+˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\j˚T´+<äT≈£î
dü+dæ<‘∆ä · e´ø£+Ô #˚XÊsTT. msTTsY ãdt Á>∑÷|t
dü+düú sê>∑\ nsTT<˚fi¯fl˝À uÛ≤s¡‘Y˝À ‘·q
ø£+ô|˙\ <ë«sê ¬s+&ÉT _*j·THé &Ü\s¡¢
y˚Ts¡ msTTs√ ùdŒdt $&çuÛ≤>±\qT ñ‘·Œ‹Ô
#˚j·÷\ì \ø£å´+>± ô|≥Tº≈£î+~. Bì‘√
bÕ≥T, uÛ≤s¡‘Y˝Àì ø±s=Œπs{Ÿ dü+düú\T
]\j·THé‡, eTV”≤+Á<ë, {≤{≤ Á>∑÷|t ‘·~‘·s¡
dü+dü\ú T uÛ≤s¡‘˝Y À ‘·j÷· Ø ø±s¡´Áø£eT+ øÏ+<ä
ô|≥Tº ã &É T \T ô|&É ‘ êeTì Ç|ü Œ {Ï π ø
Á|üø£{Ï+#êsTT.
eTT+<äTqï düyêfi¯ófl
Á|ü|ü+Nø£s¡D yêdüÔeyÓTÆq á ‘·s¡T uÛ ≤ s¡ ‘ Y ˝ À ‘· j · ÷ Ø ø±s¡ ´ Áø£ e T+
D+˝À <˚oj·T e÷¬sÿ{Ÿ‘√ düVü‰ Á|ü|ü+#· X¯óuÛ≤s¡+uÛÑ+ »]–+~. Bìï $»j·Te+‘·+
yê´|üÔ+>± ñ‘·ÔeTyÓTÆq HêD´‘·‘√ ≈£L&çq #˚j·Te\dæq u≤<Ûä´‘· Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ e⁄+~.
edüTÔe⁄\T #Íø£ <Ûäs¡≈£î n+~+#·&ÜìøÏ
M\T>± uÛ≤s¡rj·T ø£+ô|˙\T Á|ü|ü+#·yê´|üÔ
‘·j·÷Ø <ës¡¢‘√ b˛{° |ü&Ée\dæ edüTÔqï~.
uÛ ≤ s¡ ‘ Y ˝ À ‘· j · ÷ Ø ø±s¡ ´ Áø£ e T+
$»j·Te+‘·+ ø±yê\+fÒ >∑T]Ô+∫q |ü\T
s¡+>±˝À¢ nH˚«wüD\T »s¡>±\ì Ç+<äT ø√dü+
Á|üeTTK $<ë´ dü+düú˝À¢ |ü]XÀ<Ûäq n_Ûe~Û∆
»s¡>±\ì z Á|üeTTK bÕ]ÁXÊ$Tø£ y˚‘·Ô ‘·q
n_ÛÁbÕj·T+ e´ø£Ô+ #˚XÊs¡T.
ø±>±, uÛ≤s¡‘Y˝À ‘·j·÷Ø ø±s¡´Áø£eT
s¡÷|üø£s¡Ô, |ü]ÁX¯eT\ XÊK e÷J ø±s¡´<ä]Ù
n$T‘êuÛŸ ø±+‘Y Ç{°e\ e÷{≤¢&ÉT‘·÷, á
ø±s¡´Áø£eT+ Á|üu≤Û yêìï n+#·Hê y˚jT· &ÜìøÏ
ø=ìï dü+e‘·‡sê\ bÕ≥T y˚∫ #·÷&Ü\ì
nHêïs¡T. ªªMTs¡T düeT÷\ e÷s¡TŒ\ô|’ e÷{≤¢
&ÉT‘·THêïs¡T. Á|üdüTÔ‘·eTTqï $<ÛëHê\qT
‘=\–+#ê\ì #ÓãT‘·THêïs¡T. BìøÏ mH√ï
@fi¯ófl |ü&‘É êsTT. Ç+‘· ‘·«s¡>± MT≈£î Á|üj÷Ó
»Hê\Te⁄+&Ée⁄μμ nì Äj·Tq nHêïs¡T.
Á|ü|ü+#·+˝À uÛ≤s¡‘Y ˇø£ÿfÒ $q÷‘·ï
Ø‹˝À Á|üC≤kÕ«eT´+, »HêuÛ≤, n_Ûe~∆
#Ó+<äT‘·Tqï eT<Ûä´ ‘·s¡>∑‹ esêZ\ qT+∫
ô|s¡T>∑T‘·Tqï &çe÷+&ÉT ø£*– e⁄qï<äì
Á|ü<Ûëì qπs+Á<ä yÓ÷B n_Û e]í+#ês¡T.
B+‘√ bÕ≥T øπ +Á<ä sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘ê«\T ø£*dæ
|üì #˚dü÷Ô eTq <˚XÊìï ‘·j·÷Ø πø+Á<ä+>±
n_Ûe~Û∆ #˚jT· &ÜìøÏ á ø±s¡´Áø£eT+ <√Vü≤<ä
|ü&ÉT‘·T+~. ªªsêÁcÕº\≈£î ô|≥Tºã&ÉT\T eùdÔ,
n$ uÛ≤s¡‘Y ˝ÀøÏ e∫à qfÒ¢ uÛ≤$+#ê*.
sêÁcÕº\T, øπ +Á<ä+ ø£*dæ ˇø£ »≥Tº˝≤ dü$Twæº
>± |üì #˚j·÷*. n$ dü+j·TTø£Ô+>±
düeTdü´\≈£î |ü]cÕÿsê\T ø£qT>=Hê*.
n|ü⁄Œ&˚ <˚X¯+ eTT+<äT≈£î yÓfi¯ó‘·T+<äì
Á|ü<Ûëì #ÓbÕŒs¡T.
jÓ÷»q 2016 e÷]Ã