Κώστας Κουτσοβασίλης

Τάξη Γ
Μαθηματικά Γενικής Παιδείας

ο
Κεφάλαιο 1

Διαφορικός Λογισμός
Τεύχος Β

 Όριο – Συνέχεια Συνάρτησης

 Παράγωγος της f στο x=x0
 Παράγωγος Συνάρτησης
 Εξίσωση Εφαπτομένης
 Ρυθμός Μεταβολής –Ταχύτητα -Επιτάχυνση
 Μονοτονία –Ακρότατα Συνάρτησης
Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

 Όριο-Συνέχεια Συνάρτησης

y
Στο διπλανό σχήμα παρατηρούμε ότι καθώς οι τιμές f(x)
του x πλησιάζουν στο x 0 ( x  x 0 ) , τα αντίστοιχα Μ

σημεία της γραφικής παράστασης πλησιάζουν το f(x)
σημείο Μ και οι τεταγμένες του πλησιάζουν (τείνουν)
στον αριθμό   IR . O x x0 x x
f(x0)
Για συντομία γράφουμε lim f ( x )  
x x 0

 Ιδιότητες ορίων
Αν οι συναρτήσεις f και g έχουν στο x 0 όρια πραγματικούς αριθμούς, δηλαδή αν
lim f ( x )  1 και lim g( x )   2 όπου 1 και  2 πραγματικοί αριθμοί, τότε ισχύει:
x x 0 xx 0

 lim (f ( x )  g (x ))  1   2
x x 0 Επιπλέον ισχύουν:
 lim (kf ( x ))  k1  lim c  c , lim x  x 0 ,
x x 0 xx0 xx0
 lim (f ( x )g ( x ))  1 2  lim x  x 0
x x 0 xx0
 f ( x )  1  lim x  x 0
 lim    xx0
x  x  g( x) 
0 2
  lim e x  e x 0

 lim (f ( x ))  1 xx0

xx0

 lim ln x  ln x 0 , x0>0
 lim f ( x )   1 . xx
x x 0
Για τον υπολογισμό ενός ορίου ακολουθούμε το παρακάτω διάγραμμα:
lim f ( x ) =;
x x 0

Θέτουμε x=x0

Αν προκύπτει αριθμός εφαρμόζουμε 0

Προκύπτει
τις ιδιότητες των ορίων 0

Αν η συνάρτηση δεν περιέχει παράσταση Αν υπάρχει παράσταση A  

του x μέσα σε ρίζα τότε παραγοντοποιούμε τότε θα πολ/ζουμε και τους δυο
αριθμητή και παρονομαστή όρους με τη συζυγή παράσταση

http:// perikentro. blogspot.gr -1- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός
Συνέχεια συνάρτησης
 Ορισμός: (Συνέχεια σε σημείο)
Μια συνάρτηση f με πεδίο ορισμού Α λέγεται συνεχής, στο x 0  A αν ισχύει
lim f (x )  f ( x 0 ) .
x x 0
 Ορισμός: (Συνεχής συνάρτηση)
Μια συνάρτηση f με πεδίο ορισμού Α λέγεται συνεχής στο Α , αν είναι συνεχής σε
κάθε σημείο του πεδίο ορισμού της.

 Κάθε πολυωνυμική συνάρτηση είναι συνεχής. Δηλαδή αν Ρ(x) πολυωνυμική

συνάρτηση ισχύει: lim ( x )  ( x 0 )
xx0
 Κάθε ρητή συνάρτηση είναι συνεχής στο πεδίο ορισμού της . Δηλαδή αν
( x )
f (x)  , όπου Ρ, Q πολυωνυμικές συναρτήσεις τότε ισχύει:
Q( x )
( x) ( x 0 )
lim f (x )  lim 
xx 0 x  x Q( x )
0 Q( x 0 )
 Οι τριγωνομετρικές συναρτήσεις είναι συνεχείς . Δηλαδή lim ημx  ημx 0 .
x x 0
lim συνx  συνx 0 , lim εφx  εφx 0 ( συνx 0  0 )
xx0 xx0
 Οι εκθετικές και οι λογαριθμικές συναρτήσεις είναι συνεχείς
 Οι πράξεις συνεχών συναρτήσεων είναι συνεχείς συναρτήσεις

Σχόλιο:
 Χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας συνεχούς συνάρτησης σε ένα κλειστό διάστημα
είναι ότι η γραφική της παράσταση είναι μια συνεχής καμπύλη.

Παρατηρήσεις σε όρια –συνέχεια

1. Για το όριο της f στο x0, το x0 δεν είναι απαραίτητο να ανήκει στο πεδίο ορισμού
της f. Για τη συνέχεια της f στο x0 όμως είναι απαραίτητο το x0 να ανήκει στο
πεδίο ορισμού της .

2. Η f λέγεται ασυνεχής στο x0 όταν το lim f ( x ) δεν υπάρχει ή όταν

x x 0
lim f ( x )    f ( x 0 )
x x 0
3. Το όριο της f στο x0 είναι ένας αριθμός που δεν είναι απαραίτητο να ανήκει στο
σύνολο τιμών της συνάρτησης

4. Το lim f ( x ) δεν υπάρχει όταν οι τιμές της f δεν τείνουν σε κάποιο

x x 0
συγκεκριμένο αριθμό όταν x  x 0
http:// perikentro. blogspot.gr -2- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης
Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

 Παράγωγος της f στο x=x0

 Παράγωγος της f στο x=x0

Μια συνάρτηση f λέμε ότι είναι παραγωγίσιμη στο σημείο x 0 του πεδίου ορισμού
f (x 0  h)  f (x 0 )
της όταν υπάρχει το όριο lim και είναι πραγματικός αριθμός.
h 0 h
Το όριο αυτό ονομάζεται παράγωγος της f στο x0 και συμβολίζεται f (x 0 )
f ( x 0  h)  f ( x 0 )
Δηλαδή: f ( x 0 )  lim
h 0 h

 Η παράγωγος της f στο x0 εκφράζει:

 Το ρυθμό μεταβολής του y=f(x) ως προς x, όταν x=x0.
 To συντελεστή διεύθυνσης της εφαπτομένης ε της Cf στο σημείο Α με
τετμημένη x=x0. Δηλαδή λε=εφω= f ( x 0 )
 Την ταχύτητα ενός κινητού που κινείται ευθύγραμμα και η θέση του στον
άξονα κίνησής του εκφράζεται από τη συνάρτηση x  f ( t ) τη χρονική στιγμή t 0
Είναι ( t 0 )  f ( t 0 )

 Παράγωγος Συνάρτηση

 Ορισμός Παραγώγου
Έστω μια συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το Α και Β το σύνολο των x  A στα
οποία η f είναι παραγωγίσιμη. Τότε ορίζεται μια νέα συνάρτηση, με την οποία κάθε
f ( x  h )  f (x )
x  B αντιστοιχίζεται στο f ( x )  lim . Η συνάρτηση αυτή λέγεται
h 0 h
πρώτη παράγωγος της f και συμβολίζεται με f  .

Η παράγωγος της συνάρτησης f  λέγεται δεύτερη παράγωγος της f και συμβολίζεται

με f  .

 Παραγώγιση Βασικών Συναρτήσεων

 Να αποδείξετε ότι η παράγωγος της σταθερής συνάρτησης f ( x )  c είναι
f ( x ) =0
Απόδειξη:

http:// perikentro. blogspot.gr -3- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός
Έχουμε για h  0 y
y=c
f (x  h)  f (x) cc
lim  lim 0 c
h 0 h h 0 h
O x
Άρα (c)  0 .

 Να αποδείξετε ότι παράγωγος της ταυτοτικής συνάρτησης f ( x )  x είναι

f ( x ) =1

Απόδειξη: y
y=x

Έχουμε για h  0 ,

f (x  h)  f (x) xhx h O x
lim  lim  lim  1
h 0 h h 0 h h 0 h
Άρα (x )  1 .

 Να αποδείξετε ότι η παράγωγος της συνάρτησης f ( x )  x 2 είναι f ( x ) =2x

Απόδειξη:
Έχουμε για h  0
f (x  h)  f (x) (x  h) 2  x 2 x 2  2 xh  h 2  x 2
lim  lim  lim 
h 0 h h 0 h h 0 h
2 xh  h 2 h (2x  h )
lim  lim  lim (2 x  h )  2 x.
h 0 h h 0 h h 0

 Κανόνες Παραγώγισης

 Έστω η συνάρτηση F(x)=cf(x). Αν η συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη να

αποδείξετε ότι: F( x )  cf ( x )
Απόδειξη:
Έχουμε για h  0
F( x  h )  F( x ) cf ( x  h )  cf ( x ) f (x  h)  f (x)
lim  lim  lim c
h 0 h h 0 h h 0 h
 f (x  h)  f (x) 
= c lim 
h 0  h   cf ( x )

Άρα (c  f ( x ))  c  f (x ) .

http:// perikentro. blogspot.gr -4- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

 Έστω η συνάρτηση F(x)= f ( x )  g( x ) Αν οι συναρτήσεις f , g είναι

παραγωγίσιμες να αποδείξετε ότι: F( x )  f ( x )  g (x )
Απόδειξη:
Έχουμε για h  0
F( x  h )  F( x ) (f (x  h )  g ( x  h ))  (f ( x )  g ( x ))
lim  lim
h 0 h h 0 h
 f ( x  h )  f ( x ) g(x  h )  g( x ) 
 lim    
h 0  h h
f ( x  h )  f (x ) g( x  h )  g( x )
lim  lim  f ( x )  g ( x ).
h 0 h h 0 h

Άρα (f ( x )  g ( x ))  f ( x )  g( x )

f (x)
 Παράγωγος των συναρτήσεων f ( x )  g( x ) και
g( x )
Για το γινόμενο και το πηλίκο συναρτήσεων αποδεικνύεται ότι ισχύουν οι παρακάτω
κανόνες παραγώγισης:

(f ( x )  g (x ))  f ( x )g ( x )  f ( x )  g( x )

 f ( x )  f ( x )  g ( x )  f ( x )  g( x )
   2
.
 g ( x )  ( g ( x ))

 Παράγωγος Σύνθετης Συνάρτησης

Για την παράγωγο μιας σύνθετης συνάρτησης ισχύει:

f (g( x))  f (g( x))  g( x) .

Δηλαδή για να παραγωγίσουμε τη συνάρτηση f(g(x)) , σε πρώτη φάση
παραγωγίζουμε την f σαν να έχει ανεξάρτητη μεταβλητή την g(x) και στη συνέχεια
πολλαπλασιάζουμε με την παράγωγο της g.


 
 Θυμηθείτε:     ,  0 , μ ακέραιος, ν θετικός ακέραιος.

http:// perikentro. blogspot.gr -5- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

 Παράγωγοι Βασικών Συναρτήσεων Και αντίστοιχων Σύνθετων

Συνάρτηση Παράγωγος Αντίστοιχη Παράγωγος

Σύνθετη
f(x)=c, c IR f ( x )  0

f (x )  x f ( x ) =1

f(x)=xα, α IR f ( x )  x  1 f(x)=(g(x))ρ f ( x )  (f ( x ))1  f ( x )

1 1
f(x)= x f ( x )  ,x  0 f(x)= g ( x ) f ( x )   g ( x )
2 x 2 g( x )
f(x)=ημx f ( x )  x f(x)=ημg(x) f ( x )   g ( x )  g( x )
f(x)=συνx f ( x )  x f(x)=συνg(x) f ( x )  g ( x )  g ( x )

f(x)=ex f ( x )  e x f(x)=eg(x) f ( x )  e g ( x )  g( x )

1 1
f(x)=lnx f ( x )  f(x)=lng(x) f ( x )   g ( x )
x g( x )
1 1
f(x)=εφx f ( x )  f(x)=εφg(x) f ( x )   g ( x )
 2 x  2 g ( x )
1 1
f(x)=σφx f ( x )   f(x)=σφg(x) f ( x )    g (x )
 2 x 2
 g( x )

1 1 1 1
f(x)= f ( x )   f(x)= f ( x )   2
 g (x )
x x2 g(x ) g (x)

 Κανόνες Παραγώγισης

[f ( x )  g ( x )]  f ( x )  g (x ) [f ( x )  g (x )]  f ( x )  g ( x )

[f ( x )  g (x )]  f ( x )  g ( x )  f ( x )  g ( x ) (c  f ( x ))  c  f ( x )
 
 f ( x )  f ( x )g ( x )  f ( x )g (x )  1  g ( x )
       2
 g ( x )  g 2 (x)  g( x )  g (x)
(f (g (x )))  f (g (x ))  g (x )

http:// perikentro. blogspot.gr -6- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός
 Εφαπτομένη Καμπύλης Συνάρτησης
Σχόλιο 1: Για να βρούμε την εξίσωση της εφαπτομένης της Cf στο σημείο
Α(x0,f(x0))  C f θα θεωρούμε ότι η εφαπτομένη έχει εξίσωση y=αx+β.
Αρκεί να βρούμε τα α και β
Ο συντελεστής διεύθυνσης α είναι α= f ( x 0 ) και επειδή η εφαπτομένη
διέρχεται από το σημείο Α έχουμε ότι f(x0)= f ( x 0 ) x0 +β οπότε βρίσκουμε
το β
Σχόλιο 2: Για να βρούμε την εξίσωση της εφαπτομένης της Cf που διέρχεται από το
σημείο Μ(x1,y1)  C f θα θεωρούμε Α(x0,f(x0)) το σημείο επαφής.
Γράφουμε την εξίσωση της εφαπτομένης ε: y= f ( x 0 ) x +β.(1) Επειδή η ε
Διέρχεται από τα σημεία Α και Μ οι συντεταγμένες των σημείων θα
επαληθεύουν την (1) οπότε βρίσκουμε το x0 και το β , άρα και την ε.

 Ρυθμός Μεταβολής – Ταχύτητα – Επιτάχυνση

 Η παράγωγος της f στο x0 εκφράζει το ρυθμό μεταβολής του y=f(x) ως προς x,
όταν x=x0.
 Αν ένα κινητό κινείται ευθύγραμμα και η θέση του άξονα κίνησης του εκφράζεται
από τη συνάρτηση x=f(t) τότε η ταχύτητα του τη χρονική στιγμή t0
είναι ( t 0 )  f ( t 0 )
 Αν η τετμημένη ενός κινητού που κινείται ευθυγράμμως είναι x ( t ) τη χρονική
στιγμή t, τότε η ταχύτητά του θα είναι ( t )  x ( t )
 Αν η συνάρτηση υ είναι παραγωγίσιμη, τότε η επιτάχυνση του κινητού τη χρονική
στιγμή t θα είναι η παράγωγος της ταχύτητας, δηλαδή θα ισχύει
α( t )  υ( t ) ή ισοδύναμα α( t )  x ( t ) .
Ισχύουν:
 ( Το κινητό είναι ακίνητο)  υ(t)=0
 (Το κινητό κινείται στη θετική κατεύθυνση )  υ(t)>0
 (Το κινητό κινείται στην αρνητική κατεύθυνση)  υ(t)<0
 Η απόσταση που διανύει το κινητό από την χρονική στιγμή t=t1 έως τη χρονική
στιγμή t=t2 με την προυπόθεση ότι έχει θετική ή αρνητική κατεύθυνση στο διάστημα
[t1,t2] είναι S=|x(t2)-x(t1)|.

 Μονοτονία - Ακρότατα
 Αν μια συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη σε ένα διάστημα Δ και ισχύει
f ( x )  0 για κάθε εσωτερικό σημείο του Δ, τότε η f είναι γνησίως αύξουσα στο
Δ.
 Αν μια συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη σε ένα διάστημα Δ και ισχύει
f ( x )  0 για κάθε εσωτερικό σημείο του Δ, τότε η f είναι γνησίως φθίνουσα
στο Δ.
http:// perikentro. blogspot.gr -7- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης
Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

 Αν για μια συνάρτηση f ισχύουν f ( x 0 )  0 για x 0  (, ) , f ( x )  0 στο

(, x 0 ) και f ( x )  0 στο ( x 0 , ) , τότε η f παρουσιάζει στο διάστημα (α, β) για
x  x 0 μέγιστο.
 Αν για μια συνάρτηση f ισχύουν f ( x 0 )  0 για x 0  (, ) , f ( x )  0 στο
(, x 0 ) και f ( x )  0 στο ( x 0 , ) , τότε η f παρουσιάζει στο διάστημα (α, β) για
x  x 0 ελάχιστο.
y
y f ΄(x0)=0

f ΄(x)>0 f ΄(x)<0
f ΄(x)<0 f ΄(x)>0

f ΄(x0)=0
O O
x0 x x0 x

Σχόλιο:
Αν θέλουμε να εξετάσουμε μια συνάρτηση ως προς τη μονοτονία ή τα ακρότατα
κάνουμε τα εξής βήματα;
 Βρίσκουμε το πεδίο ορισμού της f
 Βρίσκουμε την παράγωγο της f
 Βρίσκουμε τις ρίζες της εξίσωσης f ( x )  0 (αν έχει)
 Κάνουμε τον πίνακα προσήμων της f ( x )
 Λύνουμε την ανίσωση f ( x )  0 ή f ( x )  0
 Στα διαστήματα του x που η f ( x ) είναι θετική (αρνητική) η f είναι γνησίως
αύξουσα (γνησίως φθίνουσα)
 Αν η f ( x ) αλλάζει πρόσημο εκατέρωθεν σε μια ρίζα της f ( x )  0 , τότε η f
παρουσιάζει ακρότατο.

 Προβλήματα ακροτάτων
Για να υπολογίσουμε το μέγιστο ή το ελάχιστο ενός μεγέθους που περιγράφεται
μέσα από πρόβλημα , ακολουθούμε την εξής διαδικασία.
α. Αν το πρόβλημα είναι γεωμετρικό κατασκευάζουμε ένα σχήμα.
β. Βρίσκουμε τη συνάρτηση του μεγέθους που αναφέρεται το ακρότατο. Αν η
συνάρτηση περιέχει δυο μεταβλητές , βρίσκουμε μια σχέση που τις συνδέει και
αντικαθιστούμε τη μια συναρτήσει της άλλης.
γ. Από την εκφώνηση του προβλήματος βρίσκουμε τους περιορισμούς στους
οποίους υπόκειται η μεταβλητή , οι οποίοι καθορίζουν το πεδίο ορισμού της
συνάρτησης
δ. Κάνουμε μελέτη μονοτονίας και ακροτάτων της συνάρτησης και προκύπτει το
αποτέλεσμα.

http:// perikentro. blogspot.gr -8- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

Προτεινόμενα Θέματα
Θέμα 1. Να υπολογίσετε τα όρια:
x2  4 x 2  81 x2 1
i. lim ii. lim iii. lim 2
x 2 x 2  2x x 9 x  3 x 1
x x
x3  x2  x  1 x3 3
iv. lim v. lim
x 1 x 2  4x  3 x 6 x6

x 2  3x f (x )
Θέμα 2. Δίνεται η συνάρτηση f(x)= . Να βρείτε το όριο lim
x2 x0 x

 2x  2
 0  x  2 Αν η συνάρτηση f είναι
Θέμα 3. Δίνεται η συνάρτηση f(x)=  x  2
  x2
συνεχής στο σημείο x0=2,τότε το α ισούται με:
2 1 2
i. ii. iii. 2 iv.
2 2 4

x 4  16
Θέμα 4. Α. Να υπολογισθεί το όριο lim .
x3  8 x 2
Β. Να βρεθεί το lim (2x  3x ).
x 
Γ. Να εξεταστεί αν η συνάρτηση
x2 1

f ( x )   x  1 x  1 είναι συνεχής στο x0=1
 2 x 1

Θέμα 5. Α. Δίνεται η συνάρτηση

 x 2  5x  6
 ,x  2
f (x)   x  2 . Να βρεθεί το α ώστε η f να
2   2  1, x  2

είναι συνεχής στο x=2.
Β. Δίνεται η συνάρτηση f(x)=(2-x)5. Nα βρεθεί ο συντελεστής διεύθυνσης
της εφαπτομένης της Cf στο σημείο Α(1,f(1)).

http:// perikentro. blogspot.gr -9- Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός
Θέμα 6. Να βρεθούν οι παράγωγοι των παρακάτω συναρτήσεων:
i. f ( x )  ln x ii. f(x)= x3+lnx+ 7 iii. . f(x)= lnx.συνx
6
iv. . f(x)= x v. f(x)= 4
vi. f(x)= συν(3x2+4)
x
vii. f(x)= x3lnx viii. f(x)= 2x ix. f(x)= (5x-2)2

Θέμα 7.
Να βρεθούν οι παράγωγοι των παρακάτω συναρτήσεων:
 2 x 3 1
i. f(x)= x-lnx ii. f(x)= x iii. f(x)= e
iv. f(x)= ln x 2  2 v. f ( x )   2 4x. vi. f(x)=ημx2
2

vii. f(x)= e x x
viii. f(x)= 2  x ix. f(x)=ημ2x3

Θέμα 8. Δίνεται η συνάρτηση με τύπο f(x) και η εφαπτομένη της ε στο σημείο
(x0,f(x0)) με εξίσωση y=αx+β. Να συμπληρωθεί ο πίνακας όπως το πρώτο
παράδειγμα.
τύπος της τετμημένη τιμή σημείο τιμή της εξίσωση
συνάρτησης σημείου συνάρτησης επαφής f ΄(x) παραγώγου εφαπτομένης
f(x) επαφής x0 στο x0 f(x0) (x0,f(x0)) στο x0 f΄(x0) στο x0

f(x)=2x2 -1 2 (-1,2) f΄(x)=4x f΄(-1)=-4 y= - 4x-2

x 1 1
f(x)=
x 1
f(x)=x3-2x 4 10
f(x)=x3 y=3x+2

Θέμα 9. Ένα σώμα κινείται ευθύγραμμα πάνω σε άξονα ώστε η θέση του την τυχαία
χρονική στιγμή t (σε sec) να δίνεται από τον τύπο x(t)=t3-12t2+45t σε μέτρα (m).
Να βρείτε:
α. την ταχύτητα του κινητού τη χρονική στιγμή t.
β. τις χρονικές στιγμές που το σώμα είναι ακίνητο.

http:// perikentro. blogspot.gr - 10 - Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

Θέμα 10. Α. Θεωρούμε τη συνάρτηση f(x)=αx3+βx2-3x+ 1 .

2
α. Να βρείτε τους αριθμούς α, β για του οποίους ισχύει f  (-1)= f  (1)=0.

β. Αν α=1 και β=0, τότε να βρείτε τα τοπικά ακρότατα της f.

5
Β. Αν f(x)= (2  x )  f ( x o )  34 =0 , όπου xo πραγματικός αριθμός,
5
τότε να υπολογίσετε το f(xo).

x
Θέμα 11. Α. Δίνεται η συνάρτηση f ( x )  .
x 2 1
α. Να βρεθεί το πεδίο ορισμού της f.

β. Να υπολογίσετε το lim x  1f ( x ).

x  1
x 1
Β. Αν η συνάρτηση f έχει τύπο f ( x )  , τότε το lim f ( x )
x2 1 x1
είναι: Α. 1 Β. ¼ Γ. 2 Δ. 0

Θέμα 12. Δίνεται η συνάρτηση f(x)=συναx+ημαx.

α. Να αποδειχθεί ότι  2 f ( x )  f ( x )  0.

β. Να βρεθεί το α ώστε η εφαπτόμενη της γραφικής παράστασης της f στο

σημείο (0,f(0)), να είναι παράλληλη με την διχοτόμο της xοy.

γ. Για την τιμή αυτή του α, να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της f
στο (0,f(0)).

Θέμα 13.
Δίνεται η συνάρτηση f(x)=xlnx , x>0.
A. Nα βρείτε τις παραγώγους f ( x ) και f ( x ) .

1
Β. Να αποδειχθεί ότι f ( x ) =x f ( x ) + f(x).
x
f (x)
Γ. Να βρεθεί το lim
x 1 x 2  x

http:// perikentro. blogspot.gr - 11 - Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός
Θέμα 14.
2
Δίνεται f(x)=x2+ +h, κ,h IR η οποία μηδενίζεται στο xo=1 και παρουσιάζει
x
τοπικό ακρότατο στο x1=2.
A. Nα βρεθούν τα κ και h.
Β. Να βρεθεί το είδος του ακροτάτου, η τιμή του και να μελετηθεί ως προς τη
μονοτονία η f.

Θέμα 15.
3 x2  3  x 1 1
Δίνεται η συνάρτηση f(x)=λx -6x+μ. Αν lim 2
 και το
x 1 x 1 2
μέγιστο της συνάρτησης f είναι ίσο με 9, τότε:

Α. Δείξτε ότι λ=2.

Β. Δείξτε ότι μ=5

Γ. Βρείτε τα σημεία της γραφικής παράστασης της f όπου η εφαπτομένη είναι

παράλληλη στον x x .

Δ. Να βρείτε για ποια τιμή του x ο ρυθμός μεταβολής της f γίνεται ελάχιστος.

Θέμα 16.
  ln x
Δίνεται η συνάρτηση f(x)= .
x
A. Να βρεθεί το πεδίο ορισμού της f.

Β. Να βρεθεί το α IR ώστε η εφαπτομένη της γραφικής παράστασης της f στο

xo=1 να είναι παράλληλη στον άξονα x’x.

Γ. Να βρεθεί η εξίσωση της εφαπτομένης της γραφικής παράστασης της f στο

σημείο Α(1,f(1)), αν γνωρίζουμε ότι α=1.

Θέμα 17.
Η ενέργεια W(t) που αποδίδεται από ένα πηνίο μεταβάλλεται με το χρόνο t
σύμφωνα με τον τύπο W(t)=6t2-t4 και μετριέται σε joules.
A. Να εκφράσετε το ρυθμό μεταβολής της ενέργειας (ισχύς) ως προς το χρόνο,
τη χρονική στιγμή t=to.

Β. Σε ποια χρονική στιγμή το πηνίο έχει μέγιστη ισχύ;

Γ. Ποια η μέγιστη ισχύς;

http:// perikentro. blogspot.gr - 12 - Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός
Θέμα 18.
Έστω α IR . Δίνεται η συνάρτηση f(x)=2x2-αx-8, x IR .
A. Nα βρεθεί το α αν γνωρίζουμε ότι η γραφική παράσταση της f διέρχεται από
το σημείο Α(1,-2).
Β. Αν α=-4, τότε:
α. να βρεθεί η πρώτη παράγωγος της f.
β. να βρεθεί το xo IR στο οποίο η συνάρτηση f παρουσιάζει ακρότατο.
γ. να βρεθεί ο συντελεστής διεύθυνσης της εφαπτομένης της γραφικής
παράστασης της f στο σημείο Α(1,-2).

Θέμα 19.
Δίνεται η συνάρτηση f(x)=x2+λx+2, λ R
Α. Να βρεθεί το f (1)

B. Nα βρεθεί η εξίσωση της εφαπτομένης της γραφικής παράστασης της f στο

xo=1.

Γ. Να βρεθούν οι τιμές του λ, ώστε η παραπάνω εφαπτομένη να διέρχεται από

το σημείο Β(2,-3).

Δ. Να βρεθεί ο ρυθμός μεταβολής του συντελεστή διεύθυνσης της παραπάνω

εφαπτομένης, όταν xo=1.

Θέμα 20.

Δίνεται η συνάρτηση f(x)=συνx. Nα βρείτε:

Α. Tην f  .

B. την εξίσωση της εφαπτομένης της γραφικής παράστασης της f στο σημείο
 
Α( ,f( ))
2 2

Γ. τα σημεία στα οποία η παραπάνω εφαπτομένη τέμνει τους άξονες

Δ. το εμβαδόν του τριγώνου που σχηματίζεται από την εφαπτομένη και τους
άξονες.

Θέμα 21.
Δίνεται η συνάρτηση f(x) = μx2-2xlnx , με x>0

A. Να βρείτε την f΄(x) και την f  (x) .

Β. Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της γραφικής παράστασης της f

στο σημείο Α (1, f(1)).
http:// perikentro. blogspot.gr - 13 - Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης
Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

Γ. Να βρείτε την τιμή μIR για την οποία η εφαπτομένη του Β ερωτήματος
διέρχεται από την αρχή των αξόνων.

Θέμα 22.
3x 2
Δίνεται η συνάρτηση f(x)  , όπου x  IR . Να βρείτε:
4x 2  5
α) το σημείο στο οποίο η γραφική παράσταση της συνάρτησης f τέμνει

τον άξονα x΄x,

β) το lim f(x)
x 0

γ) την παράγωγο της συνάρτησης f,

δ) τα διαστήματα στα οποία η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα και αυτά

στα οποία είναι γνησίως φθίνουσα και

ε) τα ακρότατα της συνάρτησης f.

Θέμα 23.
Η συνάρτηση f(x)=αx3+βx2+6x+1 παρουσιάζει τοπικά ακρότατα στα σημεία
x1=-3 και x2=2.

Α. Να υπολογίσετε την f ( x )
1 1
Β. Να δείξετε ότι α=- και β=- .
3 2
Γ. Να μελετήσετε την f  ως προς τη μονοτονία και να βρείτε το είδος και την
τιμή των ακροτάτων.

Θέμα 24.
a
Δίνεται η συνάρτηση f(x)= x2-6x+β, x IR . Αν γνωρίζετε ότι η f παρουσιάζει
2
τοπικό ακρότατο σο σημείο Κ(-3,14), τότε:

Α. Να δείξετε ότι α=-2 και β=5.

Β. Για τις τιμές αυτές των α και β, να βρείτε το είδος του ακροτάτου.

http:// perikentro. blogspot.gr - 14 - Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

Γ. Να βρείτε το όριο lim

f ( x )2 .
x  3 f ( x )  14

Θέμα 25.
Η συνάρτηση g είναι παραγωγίσιμη στο IR. Έστω f(x)=exg(x), x IR .

A. Να υπολογίσετε την f ( x ) , ως συνάρτηση των g και g 

Β. Αν η f παρουσιάζει τοπικό ακρότατο στο xo=0, να δείξετε ότι g (0)=-g(0).

f ( x )  3g ( x )
Γ. Να υπολογίσετε το όριο lim .
x 0 g( x)

Θέμα 26.
x 3  
Δίνεται η συνάρτηση f(x)= .
x
Α. Να βρεθεί η παράγωγος της f.

Β. Να βρεθούν τα α,β IR , ώστε η γραφική παράσταση της f να διέρχεται από

το σημείο Α(2,2) και η εφαπτομένη της στο σημείο αυτό να έχει συντελεστή
λ=5.
Γ. Να βρεθεί η εξίσωση της εφαπτομένης της γραφικής παράστασης της
x3  4
συνάρτησης f(x)= στο σημείο Α(2,f(2)).
x

Θέμα 27.
Δίνεται η συνάρτηση f(x)=(x+2)2+1.
A. Να μελετήσετε την f ως προς την μονοτονία και τα ακρότατα.

Β. Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της f, στο σημείο Α(-1,f(-1)).

Γ. Να βρείτε το εμβαδό του τριγώνου που σχηματίζεται από την παραπάνω

εφαπτομένη και τους άξονες.

Θέμα 28.
Δίνεται η συνάρτηση f(x)=α(2x+1)3
Αν ο συντελεστής διεύθυνσης της εφαπτομένης της f στο σημείο Α(-1,f(-1))
είναι -12

http:// perikentro. blogspot.gr - 15 - Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης

Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Διαφορικός Λογισμός

α. Να βρείτε το α
β. Για α=-2
i. Να βρείτε την εφαπτομένη ευθεία ε στο Α(-1,f(-1))
ii. Να δείξετε ότι η f δεν έχει ακρότατα
iii. Να βρείτε την μέγιστη τιμή του ρυθμού μεταβολής της f ως προς x

Θέμα 29.
Α. Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής στο x0=-1 και η καμπύλη της διέρχεται
f ( x )( x 2  x )
από το σημείο Α(-1,2) να βρείτε το lim
x  1 x2  x  2
Β. Δίνεται η συνάρτηση f(x)=eλx. Nα βρείτε τις τιμές του λ ώστε:
2f ( x )  f ( x )  3f ( x )

Θέμα 30.
x2
Δίνεται η συνάρτηση f(x)=
x2  3
Α. Να βρείτε το πεδίο ορισμού της f

Β. Να βρείτε το lim f ( x )
x0
Γ. Να βρείτε το ρυθμό μεταβολής της f ως προς x όταν x=2
1
Δ. Να βρείτε την εφαπτομένη στην καμπύλη της f στο σημείο x0=
2

http:// perikentro. blogspot.gr - 16 - Επιμέλεια: Κώστας Κουτσοβασίλης