ЛУЛЗИМ ХАЗИРИ 1

―
КОГА ЛУБОВТА
СЕ ТРОШИ КАКО КРЕДА

ПЕСНИ
2 3
4 Лулзим ХАЗИРИ 5

Издавачка куќа Готен

Пролет 25, Скопје
contact@gotenpublishing.com
www.gotenpublishing.com

За издавачот: Билјана Ставрова Алаѓозовска

КОГА ЉУБОВТА СЕ ТРОШИ КАКО КРЕДА
Уредник: Владимир Јанковски
Песни
Превод од албански јазик: Линдита Ахмети

Лектура: Дејан Василевски

Графичко уредување и дизајн: Таби Азири

Печати: Арт и арт студиот Батев, Визбегово, Скопје

Тираж: 500 примероци

Ова издание финансиски го поддржа

Министерството за култура на Република Македонија

2017
6 7
8 9

ОСАМЕНА РИБА ВО АКВАРИУМ

10 11

[ПРОЛОГ] [ОВА СЕ ВИКА САМОТИЈА]

од билјето отаде стаклото кога ги гледа
издолжените лица со потечени очи
кои со потсмев ја следат
се прашува себеси
кој ли ја донел во овој аквариум
или бегајќи од златната јадица
самата си влегла
толку време поминало
што веќе и не помни
скиташ по улици за да начекаш човек
одеднаш се гледаш како си беседиш со прозорец со лисја со сонце
со наведната глава како клатно се враќаш низ добро изгазена патека
со ногавици влажни од утринската роса
кога разбудениот свет го пие кафето сонливо
со рацете в џеб го стегаш клучот
’рѓосан од потта
кој не отвора ниедна врата
клучалките ушите устите фатиле мов
време е кога вратите се отвораат со ѕвоно
12
[САМОТИЈА Е ОВА, А НЕ ГРДОТИЈА]
го снима сопствениот глас на магнетофон
додека создава песна или расказ
полемизира
разговара со облачето на кафето
со догорчињата во пепелникот
со жен(ск)ата додека води љубов пастувска
го примамува лентата
не се плаши зашто не е сам во собата
13
[И ОВА Е САМОТИЈА]
скиташ по улици за да начекаш човек
одеднаш се гледаш како си беседиш со прозорец со лисја со сонце
со наведната глава како клатно се враќаш низ добро изгазена патека
со ногавици влажни од утринската роса
кога разбудениот свет го пие кафето сонливо
со рацете в џеб го стегаш клучот
’рѓосан од потта
кој не отвора ниедна врата
клучалките ушите устите фатиле мов
време е кога вратите се отвораат со ѕвоно
14
[ОВА НЕМА ДРУГО ИМЕ ОСВЕН САМОТИЈА]
куќната врата ја остава отворена
со чекањето обесено како куќен број на порта
како палто на клин
чека писмо покана некаква тужба
има толку да каже не знае кому што
јазикот му е зачнат од сокот на зборовите
пајаците му ги заробиле прстите врз машината
прозорците му ги заковале со шајки
15
[САМОТИЈА Е ОВА НЕ Е ТВОРБА]
на работната маса изгризена од црви
седнува да запише една болка едно сведоштво
буквите му се редат како црни мравки
листот му го јадат како парче торта
им фрла одново и одново листови
16 17

ТАА НЕМА СОН

Во поларните ноќи
во исчекувачка тегоба Сонот му летна над клепките
без зора и самрак како шареникава птица
сон не ѝ доаѓа во кафез златен
преобразена веќе опколен остана
во светликава аврора од тие светулки
над расфрлени надежи на натопувани
по одајата желби
како истурена чанта кога клучеви бараш како абажур
кога ноќта
Над спомените недопирливи отаде ѕидовите нејзини
се чувствува летна вечер нема веќе ни почеток
сонлива од глас на штурец ни крај...
крие сон на заборав и за чудо
како светулка на дланка Ни да се жали
не сфаќајќи ни глас да пушти
како го дофати каде му одлета. ...нема сон!
18 19

ЅИДОТ НА ПОТПОРАТА
Стегни ми ја раката кога сум опиен
И кога мислам на Вавилонската кула
Кога сум неизмиен и искрен
И се качувам по ледени скали на небото
Каде што на еден ист кревет спијат
Надмениот што ’рчи на сон
И Циникот чие око сон не фаќа
И Тебе мила
Ако те оставам со измет од гулаби
Кога сум љубоморен и ми чади главата
Врати се босонога
Со утринска роса меѓу прстите
За да ми ги навлажниш сувите усни од опој
Верувај ми дека ќе те сметам за поезија.

Ако паднам не ме кревај

Откако помнам
Ова е моја цел

Не оставај проклетата рака отаде маглата

Да ме гаѓа со двоумење како утнатата песна
Којашто уште од синоќа спие во кошница
Кога сум измиен трезен и лажго
Кога бос ја чувствувам утринската роса
Од истутканата хартија правам песна
20 21

потоа...
изморена сум
МОНОЛОГОТ НА СТАРАТА МОМА од зборовите
чекањето
голем товар Ѕверка в куќa момците
за мојот помалку свиткан грб резето од вратата в рака ми остана
да живееш во Нејзината пештера ова чекање тежок товар
таму каде што креветот се стеснува од страсти луѓето ги гледам преку ретровизор
наспроти мојата убава Ѕверка што ја оставив на спиење сета сум станала ерогена зона
потоа...
како да го запишам чувството потоа...
да ми се одмори една нежна рака на слабината се затворам во сивата соба
да ги видам зборовите како меурчиња на шампањ која ми ги чува со прашина допирите
кои излегуваат од уста и не врескаат се нишкам треперам и се губам
и плачам со музика
потоа... една експлозија ме претворува во честичка
почнувам да го цртам уште една
патот што води до едно космичко срце потоа уште една
за на крајот како сликарот со коси очиња уште една
да ги освежам нозете низ тој оросен пат
да се изгубам во друга сфера потоа...
22 23

УТРИНСКА ПЕСНА
Сит од ноктурна напишани среде бел ден Сонцето обесено на зенитот
Осамнав со првите зраци Го означуваше пазарниот ден
Заедно со првите петли фалбаџии Кога со црни очила на носот
Ги вперив очите кон влажниот прозорец Петлите ќе ги барам
Фосфоресцентната боја ги ширеше рацете
Далеку далеку дури до бескрајот
Семафорите ми намигнуваа
Колите брзаа како обезглавени
Минувачите едвај ги држеа откинатите глави
Со рацете пребаруваа низ џебовите полни со илузии
Од рабовите на џебовите им никнеа весници
Ефикасниот лек за комуникација
Во овој век на еклипси
Кога ноктурната се пишуваат среде бел ден
24 25

РАЃАЊЕ НА ПЕСНАТА
Осамените се како нула
Се собираат
Се одземаат
Никогаш Еден
Никогаш Два
Или Три
Нулата ги следи
А нула не се

Осамените времето не го јадат

Без мезе
Пишуваат писма
И никогаш не ги праќаат
Самотијата не удира печат на хартија
Те тера да се обесиш на јамка од стихови
И како изгребана плоча ти повторува
Песната се раѓа во самотија
Песната се раѓа во самотија
Песната се раѓа во самотија
...................................................
26 27

НА БАРИКАДИТЕ
28 29

ЛИСТ ОД ЧАЈ ДРЖАМ В УСТА

доаѓаш од далечни егзотични краишта
црн во дрвени сандачиња
made in Третиот свет
како окован роб кој го чека купувачот
во новите колонии одамна откриени
те купуваме во лимена кутија
и не му ја мислиме како те береле
дали растеш на дрво како јаболко
или од земја никнуваш како билка
не се грижиме како чекорат берачите
кога смртта ги следи како агент
за нас едноставно ти растеш во кутија
те разменуваме за два метра синтетика
за еден сандак куршуми и две пушки
за чуварот на плантажата да ги варди берачите однатре жицата
и сонот на газдата под палмата
доаѓаш да нè обединиш во пет часот
(или седумнаесет како што велат на ТВ)
се собираме околу чајникот
кој подобро од штурецот песна си пее
се шеташ низ нашите ставени заби
заедно со зборовите што црв ги изеде
Јазикот ни го дебелееш за два прста
што не можеме ниту да ја свирнеме
мелодијата на победничката песна
„Лист од чај држам в уста“
која е хит на радио
од убавите кутии од чајот
правиме колекција
дури и ги креваме во поп-арт
таму далеку на децата на берачите
ако им паднат в раце
ги чуваат како музички кутии
30
НОВО ИСО ИЛИ ROCK AND ROLL
Кога со златна јадица од дното на стомакот
Го намачија до бескрај
Одлучи да се качи по скали на подиум
Да зборува со нов јазик
Којшто го знаеја сите во самотија
Јазикот на оние кои со врв на чевел
Пишуваа хиероглифи на црниот асфалт
Кога ја чекаа случката што никогаш не се случуваше
Зема дозвола под неонските светилки
Ги пушти косите на вербата до петици
Со црните очила им ја скрати светлоста на ласкањата
И како митски еретик со гитара в раце
Од јазикот тенок како жица бликаше пламен
А рефлекторот како ореол му стоеше над главата
31
Испружената рака му стигаше до крајот на салата
(се поздравуваше со сите одеднаш)
Гласот му се слушаше и отаде ѕидовите
Кои беа планирани да се уриваат
Нивните очи ја имаа бојата на неговите очи
Нивниот глас ја имаше бојата на неговиот глас
Му го држеа новото исо без прекин
Кога од дното на стомакот ќе викнеше
„Ова не е љубовна песна
Ова не е љубовна песна
.................................................“
32
НА БАРИКАДИТЕ
Нè остави
На барикадите
Со несоницата на Макондовците
Соништата потпрени едни врз други како река
Суетата на функцијата го отежна
Копнееше по сон на јагне
Покриен со ќебе на вината
Со монистата на жена му како бројници в рака
На барикадите поштата стигнува со доцнење
Пијалаците не се сервираат со соодветни кристални чаши
Нема илустриран печат ниту еспресо
Вестите смрдат на цензура
Како воен репортер на ТВ
Нè остави со болеста на чекањето на барикадите
Имаше лесна романтична душа
Врзуваше свилени вратоврски околу вратот
Страста за жената-нимфоманка го покри
Го повикуваше креветот го гореше нејзиното тело
Благородна беше нема збор
Верна со зборови
Нè остави сонливи и изгубени
За мирисот на утринското кафе
33
На барикадите нема фестивал
Таму се лизга над засирена крв
Куќата ја гледаш фатаморгана
Копнежот за децата го чуваш в џеб во паричник
А смртта ти спие под шлемот
Нè остави
Поцрнети в лице од чадот на надежта
Што гореше како камионска гума на патот
Посакуваше на море да добие бакарна боја
Без да се вцрвени и без да се сонча по реки однапред
Со затворени очи сонуваше кашмирски сништа
Дека беше болен и неколкупати опериран
Мајсторски трансплантирано дрво
На глава на ној имаше очи на овца
Срце зајачко си имаше
Опашка на гуштер имаше
Токму митолошка грдотија
34
КОЈ ЗБОРУВА ТАМУ
се мери со утринската сенка
неизмиениот
гордоста му виси
како цигарата на усната на хемфри богарт
кога сите се собираат на плоштад
да ги провираат прстите со гнев кон небото
колку што крв да им тече
тој ги собира другарите на веселба
им соли памет со лиценца
насекаде случајно го наоѓаш
како гурелавиот син ангел
прво со многу одек му пристигнува фирмата
потоа тој заедно со дванаесетмина зад себе
оној ден кога со цигара в уста ме поздравува
грбот ѝ го вртам на жена ми в кревет
во златната доба на Чичко кој им ласкаше
многу знамиња држеа в раце
повеќе за инает на Татко
што му се згрутчуваше крвта за една птица
35
во крвавите априли со синовите на Чичко
со зелени алишта одеа на лов
кога се одмораа под даб
јадеа месо од теле што уште цицало
со лисја ја бришеа крвта од чизмите
денес
по кафеани го викаат
на чело место му прават
го честат
да им зборува со огнен јазик
на таа маса за мене нема место
за мојата чаша и јазик леден
кристал
со шарениот филџан в рака
им кажува што јаделе синоќа
утрешнината не знаe да им ја чита
ниту во нежните им дланки
36 37

БИСТИ
Скулпторите не се оптоваруваат со верноста на линиите а низ патеките во паркот еден дедо замавнува
а бронзените луѓе се сепак убавци „Тој крадец ми ги дрпна двете крави“
над нивните глави лисјата се вознемирени
и изѕемнатите љубовници под дрвјата во паркот
се вознемирени од нивната бронзена тишина

На сцената се крева завесата

кога ги влечат овие убавци со трактор
се крши тогаш нивниот метален поглед
и ги преплавува улиците плоштадите
со предавства лаги заговори омрази

многу привлечни се занемарените бисти

кога некој измет на гулаб или чавка
им го валка правилниот нос
моите бисти комуналното не ги заштитува
и така ја повредува мојата гордост со шамија во рацете
38
МАЧКИТЕ НА АЛЕП
Мачките на Алеп оглувеа една по една
И оглувуваат секој ден одново и одново
Од експлозиите кои ги наоѓаат во брлозите
Додека сонуваат многубројни топки од волна
Расфрлени на килимот со китки
Секогаш кога оглувуваа
Им бегаа домашните со бовча на рамото
Им остануваше само душкањето
И очите кои не сакаа да го видат брлогот
И патиштата кон фрлените празни конзерви
На војниците кои зборуваа јазици што не ги разбираа
Како што не ги разбираа ниту јазиците во конзервите
Арапски, руски, англиски, повторно арапски...
Алеп, оваа урнатина на конзерви и куршуми
Урнатина на живи јазици на мртви луѓе
Мачките на Алеп не дека не знаат да зборуваат
Да бараат леб, да бараат да бидат косовски мачки
Но тие оглувеле
Не го слушаат ниту сопствениот пискот
А не, пак, да слушаат
Странци
Што влегуваат и излегуваат со бес тука
Им останува да скитаат над урнатини како сенки 39
Да чекорат низ сенките на Алеп од УНЕСКО
По шадрваните што не се шадрвани
Низ плоштадите што веќе не се плоштади
Ниту улиците што не се веќе улици
Ни џамиите што не се веќе џамии
Муезините побегнале оглувени
Не го слушаат веќе ни нивниот глас
Или ги оглуви вревата
Таа врева што им ги разурна брлозите
Се слушаат само шепоти, разговори, песни и пцости
На сите јазици на светот
Како во Кулата вавилонска
Јазици кои ги оглушија мачките на Алеп
Им остана само инстинктот за опстанок
И за наоѓање на некој брлог за малку сон
Кога ноќта се простира и ги покрива како ѕвездено небо
Небо на кое му го нарушуваат редот нешта што изгледаат како ѕвезди
А се сателити, воени авиони или светулки од спомени
Мачките на Алеп можат да изгледаат и како деца
Се случува да се разбудат и на некој столб
Што некогаш бил да кажеме археолошки музеј
Оттаму се појавува приквечерината на Алеп
Сепија пепел и усмртена надеж
Пискот што светот не го слуша
Се будат среќни зашто повторно слушаат
Убедени дека нивното мјаукање ќе го чујат војниците
Оџите, хуманитарците, лекарите и магнатите...
Ова им трае колку еден сон на пеперуга
Колку мигот што носи парче од граната во нивниот дом
Мачките на Алеп оглувуваат една по една
Некои од детонации
Другите од молк...
40
ТАТКОВЦИ И СИНОВИ
(Монолог на татковците)
личат по малку на нас
тие ни се огледало со кое уживаме
се гледаме себеси како старееме пополека
кога почнуваат да зборуваат наопаку
одеднаш земјата под нозе ни се тресе
многу рано си ги поткусуваат сништата
не помнат зборови од песни
затоа пишуваат по фасади со спреј
не прават уметност на платно
сиот гнев го истураат на ѕид
колку се нечувствителни
немаат жичка ниту за романтика
спијат како мечки до пладне
го немаат видено сонцето како се раѓа
нивната музика има некои чешит звуци
и со Ирците се разбираат
не им е доволна само една жица
малку им се и дванаесет
41
на знамето што се вее
не се залетуваат како нас
како разулавени бикови в арена
кога еден ден ќе умреме
горди ќе ни дојдат зад погребната поворка
солза не пуштаат ниту за љубов
си ја имаат сопствената филозофија не е важно
кога ќе тргнат
по патот по кој се вративме ние
в џеб не ги држат лицата на љубените
и кога ги облекуваат нашите стари палта
им стојат шик
зашто си следат мода како ќе ми текне
сомнежот им стои на чело како знак на каин
на зборовите на нашите прсти не им веруваат
ни велат патните знаци ни ги заплеткавте
сето семе им го излеваат на жените на стомак
не сакаат ниту една капка да им капне на земја
42
НЕ МЕ ОСТАВААТ ДА ГО БАКНАМ СОМНЕЖОТ В ЧЕЛО
I II
Кога ноќта седнува крснозе
И кога светилките очи отвораат
Го фрлам палтото на разочарувањето
Врз смрзнатите рамена
Самотијата ја земам за рака
Ја изнесувам на шетање
Со другарите се поздравувам ладно без зборови, со поглед
Патиштата се отвораат пред мене
Ми се множат убедувањата и видиците
Трепките ги треперам
Пепелот на здодевноста да не ми влезе в очи
Со солената љубомора одбирам бајати муабети
Се смеам со зорт, ги покажувам забите на иронијата
Туѓ сум си, осамен како циник
43
Ми рекоа ќе јадам со златна лажица
Ветувачите треба да ги потсетиме на ветувањата
Дали треба да им ги вадиме очите како на војниците на Самоил
Или сами да си ги вадат како Едип
Казната поштарот ја доставил на погрешна адреса
Подобро да го збришам паметењето
Да ставам овчи очи
Кашата да ја јадам со дрвена лажица
Очите ме мамат
Устата ги греши зборовите
Или се преправам
Не ме оставаат да го бакнам сомнежот в чело
44 45

III IV

Градот е физички работник што спие со немиени очи Станувам осветлена соба полна со мебел
Да го оставиме да спие изморен со прашина в лице Стар колку мислата скап
Тротоарите нека ги чуваат бакнежите свежи цела ноќ ...
Лентата на ноќта треба да ја оставиме да снима до утрината
И да ги слушнеме тогаш соништата со дигнати уши
Пијаните разговори со вкус на дрска грижа
Пиејќи го утринското кафе
Да се сомневаме во искреноста на воздишките
Сонливото зборување да нè тера да мислиме и да се сомневаме
Уличните чистачи нека ја бришат лентата в зори
Има лезет да го гледаш градот со немиени очи
Тогаш со мамурлакот на зората станувам едно со него
Растам, станувам голем колку зградата
Што од вчерашната болка главата ја врзала со крпа
Улиците треба да се мијат кога луѓето одат на работа
Сонцето да се рефлектира од црното огледало
В очи да ми влезе
Измореното тело да ми го осветли
46
V VI
Добар е денот кога се будам на перница од коси
Добар е денот кога се будам напладне
Добар е денот кога не купувам весник
Добар е денот кога пијам кафе еспресо
Добар е денот кога не го мијам лицето наутро
Добар е денот кога имам на која да ѝ шепотам на уво
Добар е денот кога оставам трага на неистопен снег
Добар е денот кога нема што да очекувам
Добар е денот кога имам што да кажувам и не го кажувам
Добар денот е кога ја наоѓам гротеската во природа
Добар е денот кога нема со кого да се шегувам
Добар е денот кога ја одбегнувам редицата за утрешниот ден
Добар е денот кога не ми даваат ниту една пофалба
Добар е денот кога мирен ја набљудуваш росата на пајажина
Добар е денот кога ниту една сенка не ме следи
Добар е денот кога пишувам некое ноктурно и потоа легнувам да спијам
Добар е денот кога го гледам градот со очи на безделник
Добар е денот кога на грдото и се насмевнуваш пред очи
Добар е денот кога уживам со себеси легнат
Добар е денот кога се будам гол
Од телото и срамот
Гол како Надежта
47
Не ме држи овој град таков каков што сум намуртен рамнодушен
Кога одам по пат и доаѓам под светилка таа се исклучува
На Попова Шапка кога се качувам да го гледам Градот тој исчезнува
Да бегам оттука од ова асфалт црно небо
Каде што попрво ќе најдеш некоја илузија отколку изгубена паричка
Да ѝ се вратам на природата и да одам во планина
Да не си го земам со себе урбаното секојдневие
Вртоглавото циклично повторување на вревливите зборови
Да видам како цветат цвеќињата лисјата како жолтеат
Дали се кае пред да падне на земја солза дали пушта
(што убаво звучи оваа измама)
Или пак да се затворам во собите на уметноста лавиринт
Со наострен молив да правам калиграфија
Сонливите очи да станат побогати за еден ден
48 49

VII

Од мигот кога Армстронг се качи на месечината

Тогаш кога на ТВ ги видов нејзините дупки
Кои ми се видоа како пустина од книгата по историја
Во песните не го користев повеќе зборот месечина
Којашто ми беше синоним за убавото што блеска
Зборот ја изгуби убавината која ми спиеше во тетратка
Кога гледав преку стариот прозорец
50 51

ХАМБУРГ
52
ГУБИТНИЦИТЕ
песочна земја е оваа земја
зградите нови цели од стакло
железни погледите на луѓето
како на неонацистичките плакати
преполни сомнеж
кон утрешнината што им ја нудат
кон славата на губитниците кои не ги забораваат
кон тие на кои копнежот им плива во очите
песокот што им се одлева од нозе како клепсидра
затоа цел ден простираат железни мрежи
да ѝ направат место на сопствената им солза
53
[СЕНТ ПАУЛИ]
импотенцијата на моралот дали се лекува
по станови полни со абажури
кои мирисаат на инцест
ќерката му ги покажува на татко си нежните гради
мајките-воајерки ги гледаат синовите како мастурбираат
Сент Паули го засмрдува целиот свет
оваа порнографска мека на фрустрираните
канализацијата се затнува од менструации
си стојат проститутките како покиснати кокошки
во една условена хармонија
на работа се вистински мајсторки
и на –10 Целзиусови степени тие се во гаќи
се покажуваат посветени на работата
се сметаат достојни на нивните поворки
да се поберат сите цвеќиња на Хамбург
заработуваат со одбивност трошат со надеж
во Сент Паули цените не се високи
со насмевка можеш и да се пазариш
ќе ти биде поевтино отколку во Амстердам
кога плаќаат се толку збунети
што лажните воздишки не им пречат
доволно е што кокошките на Сент Паули јајца не несат
си влегуваат со замижени очи на една врата
за макроата да не го видат Ад
само кога излегуваат ги гледаш облечени како Турци
Индуси Албанци Виетнамци Ерменци Занзибарци
Јапонци со фотоапарат на вратот...
54 55

[КРАЛЕВИТЕ НА ПИВОТО]
[МЕТРО]
со мрак под старото палто
колку пари имаш в џеб ги следи како месечар
дали ќе ѝ го украдеш паричникот на мајка ти на сонливите светилки на таксијата
колку пари имаш в џеб коишто се обидуваат ноќта да ја туркаат натаму
дали можеш пак да фатиш пат за Индија заспаните ламби на бандерите
колку пари имаш в џеб од горе со камења го гаѓаат
слаб џоинт или кокаин никако да се врати в кревет
колку пари имаш в џеб со згаснати страсти фрлени под него
скапа стана промената на крвта како немиени алишта кои ги забораваме
колку пари имаш в џеб улиците му се бескрајни
нежното тело дали ќе му го продадеш на Турчинот немаат ниту тротоари
колку пари имаш в џеб кога се тркала по скалите на метрото
...илјадааа глеткииии... палтото го брани од повреди
...илјадааа огледалаааа... таму каде што ќе легне ќе склопи око
...илјадааа брановииии гледааам... со другото око ја мисли жената
колку пари имаш в џеб како им стои над глава на децата
карминот за усни за астролошки знаци монистата на сонот со залутан глас им ги брои
по ѕидовите на метрото залудно го трошиш со молив кој не ги памети бројките
колку пари имаш в џеб пресметува за утрешната пијачка
дневните сништа станале скапи мракот му влегол во око
колку пари имаш в џеб на ентериерот на сите шанкови
... затоа зборува со небото
56 57

СПОЗНАЈ И ЉУБИ
58 59

СИ ЈА БУДАМ ЉУБОВТА ВО СЕБЕ КОГА И ДА САКАМ

Си седам овде сам
И љубовта ја будам во себе кога и да сакам!
Било да си внатре или си киднала некаде
Било да ми го милуваш тилот или ме допираш во туѓо тело
Љубовта за тебе ја будам во мене кога и да сакам!

Седам со друга
И љубовта ја будам во себе кога и да сакам
Ја чувствувам крвта твоја во жилите или меката кожа
Ме забораваш како малата сипаница или ме чувствуваш како месо под нокти
Љубовта за тебе ја будам во себе кога и да сакам!

Седам со луѓе
И љубовта ја будам во мене кога и да сакам
Зборуваат за тебе не сакајќи или ги прашувам постојано
Ме посакуваш или ме туткаш под перница со згасната возбуда
Љубовта за тебе ја будам во себе кога и да сакам!

Таа е светлина во мене

И ја будам кога и да сакам
Сакала ти или ѕвездите не сакале...
60 61

ЗБОРОВИТЕ КОИ НЕ СЕ КАЖУВААТ

Ти почнуваш еден збор кој никнува одеднаш, на таванот, Не е ни толку лесно да проследиш збор,
Додека облаци гледаш свиткани како бела волна на фурка Додека си гол, како надеж исткаена наметка на жица.
Отаде прозорецот што не се затвора од атер на свежината што станува точка Забележуваш дека зборовите не ти личат оттаму како порано,
И се растура врз кожата која гори без да се допре. Мрмори едно „ѓавол да го земе“, се вртиш, го чекаш нејзиното тело,
Да падне врз тебе, да земе форма на збор... кој не се изрече!
Се случува да го изгуби патот и пак да се врати:
„Не излегло од умот, не си го изџвакала добро“!
И ја криеш насмевката, како куче коската во земја,
Божем умот е тој што светот го држи во живот

Потоа ги собира честичките на најдени мониста расфрлени на земја

Искинати од ниска од силна рака
Си реди еден „идиот“, без да ги врзе добро, ги фрла во воздух,
Чека нејзините очи да ги фатат, да ги вратат од каде се дојдени...
62
ТАА БАРА ТРОН
Те знам таква каква што си
Те знам и таква и каква што сакам да те знам
Задржи ја на лицето таа измамничка шминка
И понатаму ќе те познавам
Таква каква што сакам да те знам
Иако умеам да те знам каква што се сомневаш дека те знам
Како моите слабости те знам
Твојот стремеж е сјајот
Златото славата и на крајот зборот
Не се заборава ехото на твоите штикли
Дојде да си го земеш намерно заборавениот „Сидарта“
Ноќ пред тоа кога ти ја тргнав шамијата
Солзите кога ти течеа како дожд
Денес разголените ѕидови од чадот на самотијата
Ти изгледаат како тапети на аристократски салони
Расфрлените нешта по собата
Немој да мислиш дека сум ги редел намерно
Анархијата живее во мене
Единствената античка вредност
Што ѝ недостига на оваа соба
Твојата паганска страст
63
Од ритамот на радиото кое пее како ќе му текне
Мебелот почнува да танцува рокенрол
Те канат како тајната на моите зборови
Ногата другата нога ја следи претпазливо
Ти ги познавам како твоите очи
Кои и кога сакаат пуштаат солзи
Десната нога секогаш попушта
Ја преминува линијата
Стануваме митолошки животни со три нозе
Мовливиот јазик добро ти го знам
И грбот кога ти го вртам
Мојата изгребена кожа
Од милувањата со ракавици
Со тревни бакнежи ми ја лекуваш
Ти навистина бараш место на тронот
Но знај дека јас сум како денешните кралеви
В рака ги држам само твоите конци
И мојата животинска гордост
64 65

ТАА МЕ ХРАНИ
Навечер како твоето соколово око Телата со спротивни полови се соединуваат
Сонот на каењето кога ми ги врзува очите И да не губиме време кој каков пол има
На врата не го ставам ладниот катанец Имаш огнено тело
Надежта ја оставам да клечи на прагот Имам огин за љубов
Дека ќе дојдеш денеска наутро Ова е доволно
Да ми донесеш списанија цигари и бурек Како вчера
Како вчера
Да ми ги носиш навлажнетите очи Ти наутро ќе си дојдеш
Коишто ми се чини како да пливаат во страст Во собата која мириса на тутун
Да ѝ подариш малку арома од твојот парфем
Во хаотичната жолта соба кога ќе влезеш За да се смеат смрзнатите од тишина ѕидови
Книгите Да ми го отвориш срцето како музичка кутија
Алиштата А јас да се смеам како циник
Пепелниците полни со догорчиња Со искрени звуци
Ги чекаат твоите раце Како вчера
Љубовните песни спијат на маса
Цел циклус
Напишан за Тебе ноќ пред тоа
Да си влезеш како лиска без да тропнеш
Дека ќе ми го прекинеш дадаистичкиот сон
Радиото да го пуштиш со намален глас
Меланхоличните звуци на утринското каба �
Да пливаат лесно како чад
Уште полесно да си влезеш под јорган
Да се залепиш за моето тело
Како магнет
Да се сетиш на законот на физиката � Карактеристична албанска мелодија што се изведува со кларинет.
66
ТАА МИ СЕ ПРИВИДУВА
Кога легнувам на кревет како паразит
Слушајќи ги музичките хитови што ги повраќа транзисторот
Кога спомените почнуваат да ги веат завесите
Со ритамот на тапаните се меша тропотот на твоите штикли
Над старата турска калдрма на твоето гратче
Кое лежи среде истокот и западот
Твоето драматично по тротоари
Отаде кој се простираат само чајџилници
Царство на мажи кои пливаат на чад и теин
Таму каде што твоето чекорење се смета за ерес
Курвинство
Тешко е кога тие се погорди од тебе
Те засенуваат
Екстремитетите ти ги скаменуваат
Те тераат средбите да ги остваруваш скришно
67
Се плашам да ти ги гледам рацете
Кои поставуваат цвеќиња како на гроб
На мојата чаша полна со алги
Тие раце кои со страв шетаат по мојата коса
Тогаш си ги собирам нозете
Ти правам малку место
За да го простираш царството на твојот задник
Кој стои како две бисти
Над твоите нозе
Кои среде илјада други ти ги познавам
Потоа си ја чувствувам миризбата на твојот парфем
Името што не му го знам
Ми се чини како да е тукушто покосена трева
Кога ќе те измори и те заспива...
Со цигара в уста почнувам да пишувам за тебе
А другарите кога ме читаат
Велат дека правам реторика
68
ТАА СПИЕ
ми ја спушта раката на половината
како река што тече кон море
исцрпена со едно око спие
со другото го сонува тоа што го нема
цел еден свет без страни
раката останала да ми виси како гранка
пепелот од цигарата ми паѓа на килимот
сите нешта ги запрев во миг
не сакам како пепел да ми клапне оваа магија
пораките од заспаното срце ми ги праќа
само роморот на крвта нејзина
што тече низ моите вени
69
таа веќе спие
зборовите ѝ зеле облик
камен што во слободен пад
низ јамата на мојата душа
не допира ништо
зборовите ѝ паднале во тишина
како килибарен чешел во долги коси
ќе останам да здивнам уште малку
во длабочината на нејзината душа
70
ТАА Е ЛЕДИНА
Островите во морето се полни со светлина
Сонцето заоѓа поубаво отколку во Јапонија
Од песокот на плажата што се распостила
Се накреваат дојките до небото
Црвеникави на летното зајдисонце
Побелува солта на наежената кожа
Од побелениот јазик на Златокосиот кој ја вкусува
Од прошетките по телото, топејќи ја
Младото грпче го тишти гревот под песокот
Окната на екстазата се прошируваат
Кога ја гледа долу главата на Златокосиот
Кој слегува долу до Планината
Да се опие во Дното на Папокот
71
Сонцето ѝ се помрачува, очите, ѝ треперат прстите
Сетилата ѝ остануваат без власт
Рацете ги зарива во песокот како во грев
Кога таа ја чувствува жедта на Златокосиот
Додека тивко пие вода
Во Темниот Поток на сушната ледина
Кога темнината им паѓа на рамената
Како платно од свила што сјае
Се кријат во островите на самотијата
Таму кај што сенките им стануваат едно
Таму кај што времето се мери со дланки
72 73

СПОЗНАЈ И ЉУБИ
Да сакаш без да познаваш Да љубиш спознавајќи
Како што се сака посвоено дете Како Господ заситениот кој богатството го подарува
Или како што гром го љуби дрвото заборавено во поле Родител по војна детето најдено во кал
Со сè сувите корени протерувајќи го Со заморен поглед но мирно и топло

Да спознаеш сакајќи Љуби и

Како што се љуби Господ со поглед на себе кога си безнадежен Кога си комарец сит со крвта што ја капе во вода
Или детето како го љуби најдениот родител во војна по години Кога лебдиш после поминатиот страв како да го напушташ овој свет
Со уплав и страст да не е некој друг Без страв дека ќе го изгубиш патот да се вратиш повторно без одек

Да љубиш гледајќи Да гледаш со љубов

Како се љуби огнениот самрак на бескрајно море Како што сонцето на самрак гледа еден мирен човек во толпата
Или зора која се спушта низ ридот кога си добро наспан Како првиот зрак којшто тропа на чело без врева
Со очи како чиста душа која никогаш не се заситува со него Со очи жедни за светлина на челото со самрак...

Спознај и љуби Љуби како што се љуби огнениот самрак над пурпурната тишина
Кога се чувствуваш комарец во лет над вода Или украдена зора кога си убаво наспан
Роса на зелениот мов
Вселенски брод кој лебди во пространството без тежина
Или волк низ корија по овци скриени во дабјак
74 75

МИРНИ ДНИ ВО ПРИШТИНА

76 77

I II
Радиото како разулавено пее на едно ќоше Сакам да сум морска сол
Љубовните песни спијат на маса Да се топам на твоето бело тело
Ние легнати на ќебето со боја на цреша Секое утро да се будам доцна покрај тебе
На места изгорени од необуздани страсти Изгубен во мрачната шума од твоите коси
Се клештиме со шепот на лисја
Играме со ножните прсти
Ова е доба кога љубовта се троши како креда

Изморен те гледам в очи како кратковид

Со пливање на жаба се нурнувам во длабочина
Се мешам со соленоводните риби Солза
(нејзиниот свет се разликува од светот мој)

Ти ја подарувам детелината на среќата со четири лисја

Ти бараш повеќе од мене
Виножитото околу вратот невината Игра со зборови
Сè што не е во мои раце
(светот мој се разликува од нејзиниот свет)
78 79

III IV
Што можам да кажам Јас за Тебе Секоја ситница на твоето царство
Што ме тераш стопати да слушам една иста песна, Со вредноста на неоткриен споменик
Твојот дух ме тера да се подмладам напладне
Улиците на градот ми ги врзуваш јазол под нозе
Косите на Самсон ми ги кубеш во екстаза
Со твојата страст ме плашиш
Што можам да кажам за твојот Мирис од жена
Којшто ми се лепи на алишта на нос
Не смеам да го отворам прозорецот да излезам на улица
Од прстите го молзам преостанатиот сок на љубовта
Од мирисот на гревовите не смеам да го мијам
Зошто ми се топиш во вода ми се претворуваш во меур од сапуница
За да останам жив те пијам под градите
80 81

V
Да ги отвориме портите на срцето
Ладните клучеви да ги фрлиме в река
Портите на љубовта да ги оставиме без ѕвоно
Да влегуваме и излегуваме без тропање
Во оваа доба ни требаат изненадувања
82 83

ЗИМА И ДРУГИ ГОДИШНИ ВРЕМИЊА

84
I II
Кога тргнувам на долг пат напролет
сосема те заборавам о мирeн доме
Тргнувам по туѓи земји како по незнајни жени
По тие земји што ме внесуваат низ влезните врати
Како што ги примаат невестите благоустите љубовници
А ти остануваш со тишината на жената која го очекува мажот
Верна и скршена од грубоста негова
Жена си која ги одгледува и неродените деца
Жена што зема и не дава од љубовта
Ниту еден бакнеж од скрама
Еден благ поглед
Или еден допир
85
Кога тргнувам на пат в лето
Прво се сеќавам на тебе испотен доме
Побавен си од желката од полжавот
Тежок маж што не мрда од место ти доме
Те познавам јас, ти само медитираш крснозе
Го познавам твојот молк на пустиник
Што се откажал од љубовните страсти
Во тебе ништо не се менува
Исто небо над тебе, годишно време исто
Ѕидовите како и секогаш рамнодушни
Промената за тебе е апстракција
86
III
Наесен кога се оддалечувам од тебе
Ми исчезнуваш од очите мој шарен доме
Го немаш сивилото на облеката на европските куќи
Пепелавоста што ми се причинуваше во облачето од кафето
Каде и да го пиев
Не знаеја да ти ја одберат облеката
Погрешно ти ја земаа мерката
Вкусот не ти го научија
Креаторите те облекоа со детски бои
Твојот карактер се разликува од облеката што ја носиш
Своеглавоста ти се претвори во бунтовен молк
Како никогаш порано ти треба нов Синан архитект
Што ќе ме врати повторно во твојата прегратка
87
IV
А во зима во зима не можам да побегнам од тебе
Ми се лепиш како лапавица по ногавиците од панталоните
И покрај твојата заслепувачка белина не носам црни очила
Среќен сум кога ми го осветлуваш телото
Кога твојата светлина ми го замаглува окото
Кога се враќам во собата на топлите нозе
Кога пареата од чајникот ми се протнува низ ноздрите
Кога отворите и дупчињата на прозорецот и на чувствата
Ги затворам за да не влезе студот внатре
Кога со волнен шал ја врзувам главата за телото
Смрзнатите раце кога ги ставам во твоите топли џебови
Кога во секој детаљ барам и наоѓам планетарен склад
Кога грижата ја фрлам како празна кутија цигари
Зимата навистина е рајско годишно време
Годишно време на боговите
Твое годишно време
Мое годишно време
Само во зима не отфрлај ме од твојата топла матица.
88
РАЗОЧАРУВАЊЕ ПОД ПАЛТОТО
Се враќа од работа со заморот како стуткано списание
Во градскиот автобус простум ја чита телевизиската програма
Честитките поплавите судењата ги голта како што автобусот го голта патот
Заморот силно му се фаќа за исправените држачи
На излегување се сопнува
Патот до срцето на станот напамет го знае
Железната врата на лифтот се затвора како неговите трепки
Над софата се случува чиста детска игра
Еден дел од заморот го остава на маса покрај кафето
Гордиот часовник го затвора во истоштениот куфер на чувствата
Му пречи тропањето на срцето што му истура жолч
Бојата на немирот му е зелена како лисја од трева
На старото радио бара класична музика
Махлер Дебиси смиреноста кого било
Тие му се стари пријатели кои ретко го посетуваат
Старите радија повеќе зборуваат отколку што пеат
Нервите со ножици му ги сечат задушените зборови
Трпението му го зема под заложништво надежта на белата вечер
Тврдоглавоста му ја стегаат за врат
Стотина и триесет и три метални раце со несечени нокти
89
Хуморот му исчезна како венчален прстен со стројникување
Во слоевите на затворениот ковчег на проблемите
Клучот му падна од дупката од искинатиот џеб
Му остана само носталгијата која му се привидуваше на облачето на кафето
И ироничната насмевка
Предвечер ги чита дел по дел Гогољ и Кафка и вели
Јас не сум Акакиј Акакијевич ниту Јозеф К
Играчка сум на моите деца со моите чисти раце
Јас сум Херметичен Воздух во Внатрешноста на Пирамидата
И не дозволувам да ме испитува ниту еден компјутер
Навечер со сопругата излегува да ги изведе нозете
По излози ги гледа своите деца одлично облечени
По пат за накај станот ги наводенува дождот до срцевина
Вечерва треба да го завршам „Палтото“ бездруго
Утре на жена ми ќе ѝ купам мантил
Моето палто сè уште е ново
Може да го издржи и овој дожд
90 91

ЈАЗИКОТ НА НЕШТАТА
92
ЖЕЛЕЗНИОТ КРЕВЕТ
Во зелениот вторник на пазар
Си купив еден железен кревет
Многу се изморив додека го заковав
Погрешив што го есапив пазарев за егзотика
Кога заморот легна врз него надолго и нашироко
Го извиси коњскиот стомак до земја
И го доби обликот на чамец што нема едрилици
Навечер го облеков со покривки
Измиени вар бели
Рачниот часовник му го обесив над главата
(се сетив на татко ми на којшто личам)
Мојот часовник си оди пет минути напред
На тревно зелено утро
Го измени релјефот стана река
Без чамец без кормилар без вода
93
Попладне кога се вратив испотен жива вода
Ме прифати како сугаре
Потта ми ја испи со бел памук
Не чкртнав многу датуми на календарот
Креветот стана маса магацин куќа
На него јадев пишував песни
Под него фрлав валкани алишта книги на херметици
Рачниот часовник од заборав стана ѕиден часовник
Му го мереше времето на егзотичниот кревет
Кој за инает канабето
Стои на железни нозе
94 95

КРЕДА
Малиот Гуѕим � станал бунтовник Утредента на училиште
Од служителот на училиштето краде бели креди Малиот Гуѕим
За да црта по ѕидовите и асфалтот Пред учениците директорот го изведува
Големо сонце Крадец на креди го прогласува
Со насмеани очи Гуѕим на една нога закован за ѕид
Со малите раце зад грбот
Кога тргнува дома Со затворени очи
Големиот Служител му го попречува патот Сонцето со насмеани очи го црта
Му ги претресува џебовите Како Пикасо
Чантата како куќа му ја превртува
Паѓаат книгите како од небо на асфалтот
Ги пребарува преградите на чантата како по излози
Исчезната креда по ѕидовите со очи

� Машко име, со значење храброст.

96
ТРАФИКА
Случајно ти излегува покрај патот
Обвиткан со списанија со слогани
Со гради на старлети полни со силикон
Стаклата помалку покриени со прав
Со избирачки плакати
Со букви полни со Европа
Слобода еднаквост изобилство лудило
Со еден збор политички кич лицемерство
Му го затвораат погледот на продавачот
Што рано го почнува пазарот без него
Сонливо меѓу весниците
Ги наоѓа парите на купувачите минувачи
Забрзани и верни
97
Кои време немаат да украдат ниту еден весник
Муштериите не ги познава
Од рацете гледа кој што купува
Војниците тинејџерите старите моми старците
И се вртат еднаш наоколу на трафиката
Ги собираат растурените мониста на храброста
За да прават голотија без цензура
Во небрано е продавачот на трафиката
Меѓу таа рашомонија на весници
Убиства поплава цинична насмевка
Поворки уценувања протести без врска
Затоа дава по еден примерок од малото прозорче
Колку да може да дише со полни дробови
98
ЈАЗИКОТ НА НЕШТАТА
Речникот на нештата е обемен
За да го разбереш не треба да бидеш полиглот
Имаат нервозен нежен мелодичен јазик
Може секој да го разбере со очи
За да го запознаеш јазикот на часовникот
Не треба да му ги извадиш шрафовите
Книгите имаат хер(м)етичен јазик
Затоа честопати ги фрлаат во огин
Јазикот на радиото е ѕвонлив
Среде ноќ буди цело маало
99
.......................
.......................
Одамна се обидувам да го научам напамет
Јазикот на немите нешта
Кој подобро се разбира во молк
И ако поживеам колку дедо ми
Ми се чини дека ќе починам со речник во рацете
Јазикот на нештата метафора
100 101

ЕПИСТУЛА СО ОМАЖ НА КРАЈОТ

102
ПИСМО ДО ТАТКО МИ
Навистина потполно личам на тебе на фотографијата
Истите црти ги имам во устата носот очите
Но перчинот на гордоста Ти го растури зад рамената
Јас ги носам долги косите на тврдокорноста
Пуштени до очите
До грбот одзади
На греда ја најдов твојата кожна чанта
Каде што ги држеше наставниот план и програмата по граматика
За тебе светост мајка татко
Таму ти ставив некои мои стихови
Коишто никогаш немаше да ти ги покажам
Затоа што ќе ме направеше резил
Чуму толкава иронија
Каква метафора
Но не е важно дали ова е продолжување
103
Ти му ги тргаше камењата на татко ти од патот
Кога тој одеше таму каде што сакаше да бидеш и Ти
Го набљудуваше од аголот со четири очи
Да не се сопне и ја изгуби рамнотежата
И ти ја товареше вината сирачка на грб
Додека те натераа да тргнеш на пат
Јас оцрнувам кога ти го поправам стариот автомобил
Зашто му го знам железниот јазик
Како што си ја знаеше Ти тежината на каменот
Од мене татко да не очекуваш таков вид внимание
Не си го извежбав занаетот на камењата
Кога надвор е ладно а ти влегуваш во топлата соба
Само пареата од очилата можам да ти ја избришам
Не сум твојата втора копија
Ниту двојник со лице на огледало
Јас сум продолжението на твојата мудрост
Да не направам некоја грешка на мојот писмен состав
104 105

ПИСМО ДО МАЈКА МИ
Вчера мајко песната ја заборавив
Со обидов ама не се сетив
Ѕвездите почнав да ги бројам
Погрешив
Не ги преброив
Нивниот огин ме ослепи
Но ти не грижи се
Ова секогаш ми се случува мајко Имам цврсти нозе и голем чекор
Ми се губи ѕвездата како овцата од Заветот Темносивата шума ќе ја исечам со меч
Другите не ги сакам ама не ме оставаат Онаму ѕвездата ќе ја стигнам
Стојат мирни на небото намачкано со мед Очите ќе ги заситам со нејзината светлина
А мојата ѕвезда ми бега и ми бега Кога ќе се вратам на коњ
Отаде темносивата шума си светка Ќе ти ја ставам на чело
106
ПИСМО ДО ЉУЉЕ
Зборовите кои сакам да ти ги кажам
Се зборови кои никогаш не сум ги кажал
Зборови кои не сум ги кажал никому
Не се наоѓаат во ниеден речник
Тоа се зборови наредени без правопис
Без запирка извичник без точка
Песните не ми ги собираат тие зборови
Кои не спијат со илјада и повеќе мои книги
Зборовите кои сакам да ти ги кажам
Се зборови како твоите очи црни како маслинки
Зборови кои ќе пливаат по густите твои коси
За твојата искреност
Која и каменот го тера да прозбори
Зборови кои и птиците ги скаменуваат
Да ги имаат на дофат
Стеблата ги принудуваат да летаат
Зборовите кои сакам да ти ги кажам
Ќе течат на Големиот Ден
Поројно и грмежливо
Како водопадите на Мируша
Зборови како Халеевата комета
Со огнена опашка
107
Зборовите кои сакам да ти ги кажам
Зборови кои носат оргазам
Тик-так зборови
Со вкус на мед што пече во грлото
Зборови кои добро ги знам
Ставени во адресирани пликоа
Зборови кои ми тежат
Ми го здебелуваат јазикот
Зборови како капки портокал во саѓосана уста
Овие зборови ниту Милер не ѝ ги кажал на Бренда
Во две илјади и повеќе писма во староста
Зборовите кои сакам да ти ги кажам
Ја имаат бојата на гласот на Боно Вокс
Зборови кои ме тераат да дезертирам од барикадите
И да дојдам во твојата прегратка како дисидент
108 109

ПИСМО ДО СИН МИ
преселбата на соседот од село
му ги тргна двоумењата на дедо од кечето
си избра земја на периферија
освен куќата подигна и штала
навикнат беше на коњи крави младенчиња
и тука годишните времиња беа тие истите
со еден поглед кон прозорецот ги познавав
претставата на дедо за пченичиштата
ја расипа оџакот кој никна во близина
штрковите го изневерија
над него не изградија гнездо
но врапчињата и понатаму стигнуваа
и возот за на фабрика секој ден доаѓаше
јаболката црвосаа
стебленцата на пченката раѓаа по еден кочан
куќата полека се поздравуваше од флората
исчезна сета таа безгранична заднина
отаде остана една нива и два хектара
со исечените стебленца на пченката со снег
се натрупа нивата со магазини, пекарници, отпадоци
ми се скрши гордоста хранета со ТВ книги
за на работа да ме буди сирената
високите оџаци повраќаа над покривот
еден час откако ќе ја измиев колата стаклото го покриваше пепелта
детето ми се роди со бронхитис
кој ниту Улцињ не му го лекува
дедо живееше деведесет години
тато едвај наполни педесет
јас имам триесет
и годишните времиња ги читам на календар
во соба го внесов врапчето да ми пее
110
МОЛИТВА ЗА ЉУЉЕ
Знам, ќе дојдат утре некои светлосни птици
Така мирно едно по едно излезени од тие ламби над главата
Ќе ги видиш бездруго со тие црни очи
Ќе ги изброиш едно по едно колку што трае едно клепнување
Да ги видиш како те опколуваат со блесоци на светлината
За да те носат кон пространството на сонот без тежина
Сонлив нека биде тој танц на крилјата на светлината
Колку сонот на светулката нека потрае тоа патување...
111
Знам, нема да ме изневерат светлосните птици
Ги хранев со позајмен леб
Ќе те вратат на крилјата на зелената ледина на копнежот
Ќе бидат исто толку
Ќе ги испратиш со трепкање на твоите очи полни со светлина
Мирно... една по една... како што ги испраќаш пријателите
И сонот нема да ми го раскажеш... да го заборавиме
Ќе ја паметиме само неискажаната реченица
„Успеавме“.
(Државна болница, Скопје, јули 2013)
112 113

ОМАЖ ЗА ТАТКО МИ
Секогаш кога ќе се присетам на тебе Кога ми се приближува сонот на огледалата на креветот
Како дома ме следи Се молам низ заби за Тебе
Твојот продорен поглед отаде очилата Барем да те сонувам
Твојот отсуство го гледам во очите на мајка ми Покрај стеблото на црешата на дворот
Правејќи планови за домот
Кога Петочната Вечер ги отвора прозорците Секое утро се будам трезвен
За твојата душа лесна како допирот Со чувство на вина под перницата
Ти читам Ја-Син � на албански Сонот нема кому да му го раскажам
На тераса чичко ми чита на арапски Уште пред да измијам лице го заборавам
Со неговиот глас полн со патетика
Многу сум ти должен
Некако често јанѕа ме јаде За мене направи многу
Зошто еднаш не ми рече тежок збор Додека беше жив
Кога бев дете не ми удри шлаканица Барем да ти подарев внуче
Што ја заслужив на секој чекор Што ќе го држеше в скут
Јас не ја сакав твојата судбина Да му ги покажуваше тапиите
Ниту да гледам со диоптријата на твоите очила Коишто јас не сакав ниту да ги погледнам
Коишто ги чувам како една слатка казна
Да ме следат дома Зошто не се согласи барем еднаш со плановите на домот
И зошто за Тебе останав само дете
Кога Те барам Тебе се затворам во твојата соба Што ми ги бакнуваше очите кога тргнував на пат
Каде што ќе го притиснеше времето како догорче од цигарата
Ги гледам ’рѓата и правот кои со јазик ја лижат секоја трага на твоите прсти
Со еден здив чистам сè
Книгите
Наставниот план и програмата
Пресудите
За миг гледам со диоптрија
Раката не ми оди да пишувам
Правам кругови на небо и земја
Музиката на прстите ја слушам � Ја-Син – суре од Куранот (заб. на прев.).
114 115

МОЕТО САФАРИ
116 117

ПРОЗАИЧНА ПЕСНА
(На Насер Ѓиновци, рокер)

до кога по патиштата на албанската книжевност п. с.

ќе талкаат стари автомобили оваа песна нема врска со футуризмот
кои те оставаат среде пат со засукани ракави ова е само една прозаична песна
со зацрнети раце како и да е
кога во албанската книжевност
ќе се изградат широки автопати
на кои јунаците од книгите без брчки на челото
ќе шетаат со турбо автомобили

кога ќе се заситиме од комфор

дали ќе ѝ се вратиме на лириката
да пишуваме за врбите покрај автопатот
за песната на врапчето
кој ќе влезе во автомобилот
од прозорецот што се отвора со копец
изметот на гулабите на стаклото
дали ќе го внесеме во песна
118
ТЕРСЕНЕ ПОЕТ
(На Теки Дервиши, поет)
купува скапи памучни кошули
за да пишува гневно на картон
потоа на интервјуа се фали дека пишува терсене
на станиолот од кутиите за цигари
така мазен како женска кожа
која сончевите зраци со очи не ја виделе
реди еротски стихови
во вторниците на пазар
купува компири и јаболка секаков зеленчук
поради сивите кеси
коишто ги дипли и ги мазни нежно
да повраќа урбани мотиви
слушајќи ја гитарата на Реј Кудер
стиховите ги реди како музички ноти
на партитурите на песните на Том Вејтс
вели дека пишува за себе
пишувам вели за да ме сакаат
не ѝ верува на песната
без да ја види издадена во весник
од граматичките броеви
ја познава само еднината
мака мачи со правописот
ë-тo и rr-то ⁴ го тераат да отвори речник
по пијаната полноќ му доаѓа една муза
го изморува го мами го легнува на маса
на неа ејакулира како славниот Холмс
книгите не му ги горат на клада
не им ставаат ембарго
119
ниту пак ги наоѓаш во фиоките на библиотеките
по рафтовите на книжарниците не фаќаат прашина
имаат мал тираж не се наоѓаат лесно
само уредниците ги објавуваат повторно своите книги
неговите книги ги наоѓаш како прашина
во сомнителни куќи
на еретици анархисти кодоши
на неговата екстравагантна облека
му одговора нихилизмот
кон сеопштите уметнички вредности
на книжевните критичари им зборува со цинизам
божем ги фали
на книжевните вечери заспива од ракоплескањата
немилосрден и тиранин е кон себеси кога пишува
се обидува да не личи на никого
колку тешко
ги одобичнува нештата зборовите метафорите
без некој свој стриктен систем
со неговиот лепрозен јазик
плукнува на рустикалниот вокабулар
не верувајте му на овој поет
во сојузот на писателите не му дозволувајте пристап
⁴ Букви од албанската азбука.
120 121

ПИСМО ДО УРЕДНИКОТ
(На Муфаил Лимани, рокер и пријател)

изгледа уреднику без леб ќе те остават

дека ти навистина се шегуваш со моите стихови
чувај се од бунтовничките букви
да не ти ја изедат работната маса
ако стиховите не ти можат ништо
јас сум уште полуд
колку и да изгледам кроток на прв поглед
душа од човек
ама сум итар
имам луди другари од подземјето
ќе ти го препречат патот
среде кафеана лом ќе те направат
затоа јас ќе чекам
но само уште еден број на весникот
потоа би те советувал
да излезеш од работа
од задната врата од „Рилиндија“
ова можеш да го сфатиш и како закана
ако сакаш и како поезија
ова е мојот стил
122
ЖЕНАТА НА ПОЕТОТ
песните таа последна му ги чита
метафорите му ги има претресено пред да ги засади
му бара да му донесе од пазар
мед јаболка нешто убаво
и носи некои симболи и реторика
му бара дипломи функција
сè што е негово и изгледа флуидно
на книжевните вечери промоции
ја зема со себе како накит
кој фустан да го облечам вечерва кој накит
не му ја забележува на вратот здодевноста
како свилена вратоврска која го задушува
123
ноќите со треска кога ѝ се губи
кога не ѝ оди во соба
кога не ги чита книгите што ги држи под кревет
оди и си ја води во работната соба како дете
на неговата игра со стихови за убавината
со сонливи галења им одговара
ништо трогателно нема во нејзиниот живот
сè ѝ се случува како во книгите
откако ќе го измори и го заспива
за добра ноќ му вели
немој да читаш до доцна
124 125

RED DREAMS
(На Осман Демири, фотограф)

Многу бои се замесени од виножитото

Но прва чкрапна црвената
Како гром или рана птица
Сама ѝ претходеше на јатото.

Светна во цвеќиња, во крв, во огин

Чкрапна во срце, на коса, самрак
Но пред да допре на земјата
ЖИВОТ НА ВЕРТИКАЛА Чкрапна гласно во твоето око.

(На Решат Ахмети, сликар) И не беше веќе само боја

Која се облекува со наметката на создавањето на вселената
Беше мигот на нејзиното раѓање во секој човек
некаде горе Или мирниот огин на љубовта...
некаде долу
ниту странично По сè изгледа беше една заборавена соба
ниту одзади Каде што црвената светлина никна само таму
ниту горе ниту долу За да се излее по двете заспани тела
врв нема Пробудени од алов сон кој спиеше над нив.
корените ги сонува
некаде на средина И не беше сал една соба куќарка
на еден плоштад Каде жар-птицата пее загрижена
осамен Ниту згаснат огин на огниште од сонливите очи
без излез Ниту убаво тело што вее в занес!
во метеж
бара воздух Беше црвениот сон роден од будењето
бара вода Квасот на боите што не му чкрапна на самракот
постојано во потрага Нејзината сенка скриена на еден агол од окото
во еден бескраен ред Чкрапната како гром отаде виножитото.
126
НОСОРОГ
(На Шазим Мехмети, поет)
Тој стои сам во Савана
Далеку од толпата на своето Племе
Со рожнатиот врв на самотијата
Копа по сувата земја
По Поле Угар
Ја распретува земјата настојчиво
Како некој фанатичен археолог
Кога сонот му спие в раце
До надлактици нурнати в длабочина
Копа...
Копа...
Копа...
127
...по суво по смрт по прелог
Главата кон небото полека ја крева
Ги гледа облаците кои му патуваат во сеќавањето
Ги сонува монотоните капки на летниот дожд
Кои како пот или солза
Попрво ќе го почувствува во очите
Отколку во дебелата мешинеста кожа
И да чекори полека и напорно по Савана
Далеку од толпата на своето Племе
До виножитото што пие вода во реката
128 129

БИК ЕСЕН Е...

(На Абдулах Конушевци, поет) (На Линдита Ахмети, поетеса)

Див и црно-сив Паѓаат листовите од магнолијата оваа есен

Секогаш во залет
Се лути во некој сон
Копјето го одбегнува
Сè уште сонот му е нереален
Станал за во циркус
На улиците на Шпанија веќе не му се плашат
Ралата висат како реликвии
Нема веќе ни Египет ни Индија
Како што паѓаат остарените ангели во сон
Молкум се простираат на зелената трева
Се покриваат еден со друг грбот да не им мрзне
Потоа провејува ветар од сон ги скорнува
Зашто доаѓаат други ангели како болест жолти
Како од небо паднати се лелеат бавно
Легнуваат над земјата за почивка прават место
Есен е...

Оставете го да спие
Се испотил
Покријте го со ќебе
Разјарениот бик во арената
Кој го чека ред за касапница
130
ПОИНАКОВ ГЛАС
Во далечната 1989 година, во едицијата на „Рилиндија“, беше издадена
прва книга Лулзим Хазири со наслов Песната се раѓа во самотија, што
претставуваше подвиг во албанската поезија.
Авторот од Гостивар, студент на машинскиот факултет на
приштинскиот универзитет, пишуваше поразлично од многумина
афирмирани творци. Немаше студирано книжевност, но разбуди
интерес кај проучувачите на книжевноста, немаше студирано јазик,
но неговиот уметнички јазик рефлектираше магија. Во време на
заморна морализација, тој се примамуваше од творци кои пишуваа
без морална почит и создаваше поезија од таа природа. Во неговата
поезија нема ниту еден експлоатиран симбол. Ја исклучуваше дури и
месечината од неговата поезија, како симболика на една платонска
љубов. Се забележуваше дека авторот имал голема среќа: имаше
прочитано книги што го привлекувале, што ги имаше одбрано сам, а
не книги што морал да ги чита, а кои брзо се забораваат, особено во
времиња кога книжевноста се гледа како можност за постигнување на
131
прекукнижевни цели. За творците, воопшто, катедрата се претвора во
еден вид затвор за тортура, од кого не учиш ништо. Други божества го
привлекуваат, други имиња владеат во неговата глава, други демони.
Повеќе од катедрата поетите учат од „universitas vitae“, како што вели
Цвајг. Хазири изгледа дека се спасил од ова бреме, но секако тој беше
поет кој беше творец и читател. Независно од ладовините што ги прави
големиот поет, тој одново не може да биде таков без голема култура.
Доколку поезијата на Лулзим Хазири ја читаме интертекстуално, а не
текстуално или контекстуално, ќе ги слушнеме „звуците на другите
текстови“, како што велат проучувачите на интертекстуалната школа.
Во времето кога се издаде Песната се раѓа во самотија создавав без
„носталгијата на печатот“. Повеќе го чувствував задоволството од
(повторното) читањето. Една книга напишана за себе, во самост, на
која треба да ѝ направиш место во катчето за книги што се читаат
повторно, заедно со другите книги: Кога вратите се отвораат со
ѕвонење, Излез од Сафари (избор) и др.
Значи, поезијата на Лулзим Хазири се чита за да се доживее, а не со
цел да се коментира, но критичарот не е само читател. Според Ролан
Барт, науката на книжевноста не може да нè научи за конечната
смисла на делото, затоа што книгата е свет по себе. „Да читаш значи
да го посакуваш делото, значи да го сaкаш делото, значи да одбиеш да
го удвојуваш делото надвор од секое друго говорење, освен говорот
на самото дело. (...) Да преминеш од читање во критика значи да ја
смениш желбата, значи да го посакуваш не веќе делото, туку својата
беседа. (...) Колку многу писатели заминале само поради тоа што
читале. Колку критичари читале само за да пишуваат.“
Или, пак, можеме да се послужиме со констатацијата на Јуриј
Лотман, според кого: „Раскажувајќи ја поезијата со обичен јазик ние ја
уништуваме структурата и, поради тоа, не успеваме на примателот да
му го пренесеме флуксот на информациите што ги содржи таа“. Оваа
информација, секако, е од повисок степен.
132
И пред да ги читам Барт, Лотман и многумина други што помагаат за
да се проучува книжевноста, но не помагаат да се создава книжевност,
во ниту еден случај не сум ја прочитал поезијата на Лулзим Хазири со
идејата дека ќе треба да ја коментирам. Сум пишувал поради почитта
кон читателите на поезијата, запознавајќи ги за нешто што ретко
доаѓа во светот на поезијата.
Секогаш ми се допаѓала и ми се допаѓа неговата јазична магија што,
ако се повикаме на Јосиф Бродски, ги отвора „портите на мислата“.
Поезијата овозможува повеќе отколку отворањето на тие порти: тоа
е повеќе од мисла – тоа е плурално, емоција, фигурација, гледиште за
светот. И повеќе од сите овие заедно. Поезијата е ништото за кое се
има потреба. Имаме потреба за поезијата на Хазири, кој не ни дава
нешто утилитарно, но создава естетско задоволство.
Да пишуваш за поезијата на Хазири никогаш не е доволен дискурсот
на критичарот. Ти се случува при таков обид да создаваш палимпсест.
За мене, сешто и многу нешта се книжевно дело што ја буди таа желба.
Такви дела се оние што ни откриваат нешто ново по секое читање.
Да пишуваш за поезијата на Хазири значи уште од почетокот да
бидеш внимателен во изборот на дискурсот, да одбегнеш секаков
вид конформизам. Тој е еден поинаков глас; творец кој носи нешто
ново во албанската поезија. На почетокот, можеби ја немал таа
намера. Неговата песна се раѓа во самост, се раѓа за да пее однатре.
Сепак, многу придонесе за албанската книжевност, поезија на урбана
чувствителност, третирање мотиви што се среќаваат во светската
книжевност, но не беа толку присутни во албанската книжевност.
Подметот на поетското творештво на Ласгуш Порадеци е стихот:
„Стара песна старинска, сосема малку ми се допадна“, а на Лулзим
Хазири е стихот: „До кога по патиштата на албанската книжевност ќе
скитаат стари возила“. Како што вели во еден негов стих, тој создаде
албанска книжевност со автопати. Новата поезија, како што се случува
со старите жанрови, особено со романот, може да се роди, не преку
133
потврдување, туку преку оспорување на голем дел од творештвото
што е напишано претходно. Различно од многумина други, Лулзим
Хазири не ја сметаше поезијата како памфлет за пишување со
вообичаени рефрени. Неговата поезија не ја трпи тривијалноста, не
го трпи отсуството на креативноста, не го трпи експлоатираниот
фигуративен јазик, не ги трпи крутите норми. Светот кој го опкружува
е тесен за неговата душа и бара повеќе токму од тој свет. Како што
вели Достоевски, тој не претендира да го смени овој свет, но со
неговата уметност го прави поубав. Хазири се инспирира и од грдото,
за кое пишува убаво. Неговата поезија честопати заличува на проза,
но кажува многу, како што вели Ферлингети. Во поезијата на Лулзим
Хазири обичните нешта заживуваат. Се создава чудна комуникација
помеѓу субјектот со објектот, кои не се едноставни бездушни објекти.
Креветот не е едноставно кревет. Тој е универзален симбол. Таму
се случило нешто и продолжува да се случува. Нешто што раѓа
спомен, копнеж, болка. Тој го зема бруто-материјалот од замореното
секојдневие од едноставното, вообичаеното и создава нешто што
е универзално, преку светов. Ова урбано секојдневие е згмечено со
преокупации, дилеми и урбана вознемиреност. Имаме здушеност на
човекот внатре, во не многу човекољубивиот простор за лиричниот
субјект, кој бара да го пресврти пакуваниот хаос како хармонија.
Овие преокупации, што се надоврзуваат со актуелното, истовремено
се и универзални теми. Творештвото на Лулзим Хазири, како што
велеше Борев, има два слоја: актуелниот и универзалниот слој. Затоа е
творештво што е прочитано од современиот читател и продолжува да
биде со отворен хоризонт на исчекување.
II
Хазири пишуваше поинаку за самотијата, љубовта, судирот татко-
син, проституцијата, хипокризијата, здушената тривијалност и др.
Пишуваше со урбан поетски дискурс. Ги напиша најубавите поезии
што можат да се напишат за Приштина, градот пред кого станува „на
нозе како пред знамето“. Онака како што Бодлер ги познава душата
134
и здивот на Париз или, пак, Џојс на Даблин, исто така и Хазири ги
познава душата и здивот на Приштина. Фаталната врска се случува
и кога поетот почна нов живот во неговиот нов роден крај, во
Гостивар. Листајќи ги неговите збирки (Песната се раѓа во самотија,
Кога вратите се отвораат со ѕвонење или изборот Излез од сафари)
ти се причинува Приштина далечна, за да можеш да ја засакаш како
жена која ти нанесува „болка како планина, која не гние како дуња во
орманот на заборавот“... И ваквите стихови, што се фиксираат веднаш
во сеќавањето, се многубројни, исто како и: „Навистина еден поглед е
љубов, но љубовта не е еден поглед“ и многу други...
III
Поезијата на Лулзим Хазири е преведена на повеќе јазици, застапена е во
многу национални и странски панорами и антологии. За неговото дело
пишувале албански и странски критичари. Вреднуван е со книжевни
награди. Наречен е „поетот созреан со рокенрол, кој стои отаде
нормите“ (M. Лимани); поет кој создава преку хиперсензибилност,
кој креира тематска самостојност, кој има автентично гледиште кон
проблемите и самостојност во изразувањето (Рамадан Муслиу); поет
кој изградил „нова утопија – албанската книжевност со автопати!“
(Миѓен Келменди); поет кој создава фигуративност што фокусира
ситуација, амбиент и преку глобална слика комуницира со својот
вознемирен свет (Али Алиу); поет кој ниже стихови настојчиво
„за една од главните теми на современата поезија – самотијата“; и
е „претставник на поколението со длабок очај и разочарување, со
морални, професионални, политички и татковински вредности на
постарото поколение“ (Абдулах Конушевци) и др.
IV
Книгите поезија на Лулзим Хазири се поинтелигентни од авторот. Тоа
се книги што продолжуваат да зборуваат со читателите од различни
времиња. Тоа се поинакви книги во време на здодевни рефрени за
135
shituarin од магијата на јазикот; тоа се поинакви книги на поетични
кловнови кои „секој идеал го прават обичен, речиси смешен“...
Суровиот поет Лулзим Хазири е надвор од толпата, од говорите
и од инаугурациите. Тој „ги прави необични нештата, зборовите,
метафорите“. Фрла плунка во рустикалниот вокабулар; не се занесува
од целофани на лажни идеали или од реториката на злоупотребата.
Тој е еретикот и човекот со поинакви гледишта кој нè прави „како“...
V
Лулзим Хазири се истакнува и со неговите естетски и публицистички
написи. Тој е првиот критичар на албанскиот рок. Во таквите написи
некогаш е аналитичен, некогаш ироничен, некогаш циничен, но
секогаш го карактеризира длабоката хуманост. Светот, во неговото
гледиште, останува простор на комуницирање помеѓу културите што
во интеракција се збогатуваат перманентно.
Лулзим Хазири, како поет и есеист, го збогатува нашиот уметнички
систем со неговите творби, со неговите идеи, со неговото спознание,
но и со информациите што ги носи, како производ на неговата широка
култура. Треба да бидеме среќни што го имаме.
Салајдин САЛИХУ
136 137

ЗА АВТОРОТ:
Лулзим Хазири (Lulëzim Haziri) роден 1962 год., Гостивар.

Поезија:
“Песната се раѓа во самотија“
(Kënga lind në vetmi), Рилиндја, 1989;

“Кога вратите се отвараат со звона“

(Kur dyert hapen me zile), Ватра, 1995

“Излез од Сафари“
(Dalja nga Safari), Брези 9, 2005,

“Самотија обесена како број на порта“

(Vetmi e varur si numër në portë), Логос-А, 2015.

Eсеи и колумни:
“Албански рокенрол!“
(Rokenrolli shqiptar!), Шкупи, 2000
“Црно и бело“
(Bardhë e zi), Носити Ш, 2010

Песните му се преведени на англиски, француски, румунски,

хрватски и македонски јазик.
Има објавено и неколку раскази.
Активен во полето на заштита на човековите права.
138 139

СОДРЖИНА
140