ÂÅÑÅËÈÍ ÁÎÆÈÊΠ· ÍÈÊÎËÀÉ ßÍÊÎÂ

ÊÓËÒÓÐÍÎ-ÈÑÒÎÐÈ×ÅÑÊÈ

ÖÅÍÍÎÑÒÈ
ÏÐÀÂÍÈ ÀÑÏÅÊÒÈ

1998
 Âåñåëèí Áîæèêîâ
 Íèêîëàé ßíêîâ
 ÈÊ ÑÔÅÐÀ, 1998 ã.
I S B N 954-9803-01-5
 ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ

ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ ..................................................................................................... 7
ÌÅÆÄÓÍÀÐÎÄÍÈ ÀÍÃÀÆÈÌÅÍÒÈ ..................................................... 14
ÐÅÆÈÌ ............................................................................................................ 21
ÏÎÍßÒÈß ......................................................................................................... 23
ÎÐÃÀÍÈ ............................................................................................................. 24
ÈÇÄÈÐÂÀÍÅ, ÈÇÑËÅÄÂÀÍÅ, ÐÀÇÊÐÈÂÀÍÅ .............................................. 25
ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒ ............................................................................................... 26
ÞÐÈÄÈ×ÅÑÊÈ ÑÒÀÒÓÒ ............................................................................... 28
ÎÃÐÀÍÈ×ÅÍÈß ............................................................................................... 31
ÎÁËÅÊ×ÅÍÈß .................................................................................................. 33
ÍÀÐÓØÅÍÈß È ÑÀÍÊÖÈÈ .......................................................................... 34
ÏÎÑËÅÑËÎÂ .................................................................................................. 37
ÍÎÐÌÀÒÈÂÍÈ ÀÊÒÎÂÅ ............................................................................ 38
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ È ÌÓÇÅÈÒÅ ................... 38
ÐÅØÅÍÈÅ ¹ 5 ÍÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÈß ÑÚÄ ÎÒ 1996 Ã. ÏÎ
ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÎ ÄÅËÎ ¹ 4 ÎÒ 1996 Ã. ÏÎ ÈÑÊÀÍÅ ÇÀ
ÎÁßÂßÂÀÍÅ ÇÀ ÏÐÎÒÈÂÎÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈÒÅ
ÍÀ ×Ë.28, ÀË.1 È ×Ë.30 ÎÒ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ È ÌÓÇÅÈÒÅ ....................................................................... 46
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÎÂÅÆÄÀÍÅ ÍÀ ÒÅÐÅÍÍÈ ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈ
ÏÐÎÓ×ÂÀÍÈß Â ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß ........................................ 49
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎÒÎ È ÇÀÄÀ×ÈÒÅ ÍÀ ÍÀÖÈÎÍÀËÍÈß
ÈÍÑÒÈÒÓÒ ÇÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ ........................... 60
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎÒÎ È ÄÅÉÍÎÑÒÒÀ ÍÀ
ÍÀÖÈÎÍÀËÍÈß ÖÅÍÒÚÐ ÇÀ ÌÓÇÅÈ, ÃÀËÅÐÈÈ È
ÈÇÎÁÐÀÇÈÒÅËÍÈ ÈÇÊÓÑÒÂÀ .............................................................. 67
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 5 ÇÀ ÎÁßÂßÂÀÍÅ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ .............................................................................................. 74

3
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 17 ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÃÐÀÍÈÖÈÒÅ È ÐÅÆÈÌÀ ÇÀ
ÈÏÎËÇÂÀÍÅ È ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ ÈÇÂÚÍ ÍÀÑÅËÅÍÈÒÅ ÌÅÑÒÀ ...................................... 81
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 26 ÇÀ ÐÀÇÂÈÒÈÅÒÎ, ÏÎËÇÂÀÍÅÒÎ È ÓÏÐÀÂËÅÍÈÅÒÎ
ÍÀ ÀÂÒÎÌÀÒÈÇÈÐÀÍÀÒÀ ÈÍÔÎÐÌÀÖÈÎÍÍÀ ÑÈÑÒÅÌÀ
“ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÀ ÊÀÐÒÀ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÈß” .................................. 84
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 6 ÇÀ ÈÇÏÎËÇÂÀÍÅ È ÏÐÅÄÑÒÀÂßÍÅ ÍÀ
ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ ............................ 87
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 11 ÇÀ ÐÅÄÀ ÇÀ ÏÐÈÅÌÀÍÅ ÍÀ ÈÇÂÚÐØÅÍÈ
ÊÎÍÑÅÐÂÀÖÈÎÍÍÈ È ÐÅÑÒÀÂÐÀÖÈÎÍÍÈ ÐÀÁÎÒÈ ÏÎ
ÍÅÄÂÈÆÈÌÈ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ ................................. 97
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 16 ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÍÀ ÓÂÅËÈ×ÅÍÀÒÀ ÑÒÎÉÍÎÑÒ È
ÂÏÈÑÂÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÍÀ ÈÏÎÒÅÊÀ ÂÚÐÕÓ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈ
ÈÌÎÒÈ - ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ ......................................... 102
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 2 ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÂÚÇÍÀÃÐÀÆÄÅÍÈßÒÀ È
ÑÒÎÉÍÎÑÒÒÀ ÍÀ ÄÂÈÆÈÌÈ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ,
ÏÐÅÄÎÑÒÀÂÅÍÈ ÍÀ ÌÓÇÅÈÒÅ ........................................................ 105
ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 466 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1997 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÍÀ
ÎÑÍÎÂÍÈÒÅ ÔÓÍÊÖÈÈ È ÇÀÄÀ×È ÍÀ ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎÒÎ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ ............................................................................................ 108
ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 128 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1994 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ
ÑÒÀÒÓÒÀ È ÔÈÍÀÍÑÈÐÀÍÅÒÎ ÍÀ ÄÚÐÆÀÂÍÈ ÊÓËÒÓÐÍÈ
ÈÍÑÒÈÒÓÒÈ Ñ ÍÀÖÈÎÍÀËÍÎ ÇÍÀ×ÅÍÈÅ ..................................... 111
ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 23 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1991 Ã. ÇÀ
ÓÑÚÂÚÐØÅÍÑÒÂÓÂÀÍÅ ÄÅÉÍÎÑÒÒÀ ÍÀ ÎÐÃÀÍÈÇÀÖÈÈÒÅ Ñ
ÍÅÑÒÎÏÀÍÑÊÀ ÖÅË Â ÎÁËÀÑÒÒÀ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ ..................... 112
ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈß ÍÀ ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß ........................................ 115
ÍÀÊÀÇÀÒÅËÅÍ ÊÎÄÅÊÑ ............................................................................. 124
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ .................................................................... 126
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÄÚÐÆÀÂÍÀÒÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒ ............................................. 127
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÎÁÙÈÍÑÊÀÒÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒ ............................................ 128
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ È ÏÎËÇÓÂÀÍÅÒÎ ÍÀ ÇÅÌÅÄÅËÑÊÈÒÅ
ÇÅÌÈ ........................................................................................................ 129
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÃÎÐÈÒÅ ....................................................................................... 129
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÒÅÐÈÒÎÐÈÀËÍÎ È ÑÅËÈÙÍÎ ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎ ................. 130
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ÏÐÈÐÎÄÀÒÀ ...................................................... 132
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ ÎÊÎËÍÀÒÀ ÑÐÅÄÀ ...................................... 133

4
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÄÚÐÆÀÂÍÈß ÀÐÕÈÂÅÍ ÔÎÍÄ ............................................. 133
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÌÅÑÒÍÎÒÎ ÑÀÌÎÓÏÐÀÂËÅÍÈÅ È ÌÅÑÒÍÀÒÀ
ÀÄÌÈÍÈÑÒÐÀÖÈß ............................................................................... 134
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎÒÎ ÍÀ ÂÚÒÐÅØÍÈÒÅ ÐÀÁÎÒÈ ............. 134
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÌÈÒÍÈÖÈÒÅ ............................................................................. 135
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ÊÎÍÊÓÐÅÍÖÈßÒÀ .......................................... 136
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÌÅÑÒÍÈÒÅ ÄÀÍÚÖÈ È ÒÀÊÑÈ ............................................ 137
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÊÎÐÏÎÐÀÒÈÂÍÎÒÎ ÏÎÄÎÕÎÄÍÎ ÎÁËÀÃÀÍÅ .................. 139
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÎÁËÀÃÀÍÅ ÄÎÕÎÄÈÒÅ ÍÀ ÔÈÇÈ×ÅÑÊÈÒÅ ËÈÖÀ ......... 139
ÇÀÊÎÍ ÇÀ Ñ×ÅÒÎÂÎÄÑÒÂÎÒÎ ................................................................. 141
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ ÍÀ
ÃÐÀÆÄÀÍÈÒÅ ........................................................................................ 141
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ È
ÏÎËÇÂÀÍÅÒÎ ÍÀ ÇÅÌÅÄÅËÑÊÈÒÅ ÇÅÌÈ ..................................... 142
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÃÎÐÈÒÅ ...................... 144
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÂÚÇÑÒÀÍÎÂßÂÀÍÅ ÍÀ
ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ ÂÚÐÕÓ ÃÎÐÈÒÅ È ÇÅÌÈÒÅ ÎÒ ÃÎÐÑÊÈß
ÔÎÍÄ ....................................................................................................... 145
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÒÅÐÈÒÎÐÈÀËÍÎÒÎ È
ÑÅËÈÙÍÎ ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎ ................................................................... 146
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ
ÏÐÈÐÎÄÀÒÀ ............................................................................................ 149
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÅÄÈÍÍÈß ÊÀÄÀÑÒÚÐ
ÍÀ ÍÀÐÎÄÍÀ ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß ........................................... 149
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÊÎÍÖÅÑÈÈÒÅ .......... 149
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÌÎÐÑÊÈÒÅ
ÏÐÎÑÒÐÀÍÑÒÂÀ ÍÀ ÍÀÐÎÄÍÀ ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß ........... 150
ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ×Ë.5, ÀË.2 ÎÒ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÀÌÍÈÑÒÈß
È ÂÐÚÙÀÍÅ ÍÀ ÎÒÍÅÒÈ ÈÌÓÙÅÑÒÂÀ ........................................ 152
ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÐÅÄÀ ÇÀ ÏÎÄÀÂÀÍÅ ÍÀ ÇÀßÂËÅÍÈß ÇÀ
ÎÁÅÇÙÅÒßÂÀÍÅ ×ÐÅÇ ÈÍÂÅÑÒÈÖÈÎÍÍÈ ÁÎÍÎÂÅ ÎÒ ËÈÖÀÒÀ
ÏÎ § 6, ÀË.3 ÎÒ ÏÐÅÕÎÄÍÈÒÅ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈÒÅ
ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÏÐÅÎÁÐÀÇÓÂÀÍÅ È
ÏÐÈÂÀÒÈÇÀÖÈß ÍÀ ÄÚÐÆÀÂÍÈ È ÎÁÙÈÍÑÊÈ ÏÐÅÄÏÐÈßÒÈß
...............................................................................................................153
ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÎÖÅÍÊÀ ÍÀ ÎÁÅÊÒÈÒÅ, ÏÎÄËÅÆÀÙÈ ÍÀ
ÏÐÈÂÀÒÈÇÀÖÈß ................................................................................... 154

5
ÏÐÀÂÈËÀ È ÍÎÐÌÀÒÈÂÈ ÇÀ ÏËÀÍÈÐÀÍÅ ÍÀ ÍÀÑÅËÅÍÈÒÅ ÌÅÑÒÀ
...............................................................................................................155
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 5 ÇÀ ÏÐÀÂÈËÀ È ÍÎÐÌÈ ÏÎ ÒÅÐÈÒÎÐÈÀËÍÎ È
ÑÅËÈÙÍÎ ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎ ................................................................... 156
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÎÁÍÎÂßÂÀÍÅ ÍÀ ÆÈËÈÙÀÒÀ È ÆÈËÈÙÍÈÒÅ
ÑÒÐÓÊÒÓÐÍÈ ÅÄÈÍÈÖÈ .................................................................... 157
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÏÐÎÂÅÆÄÀÍÅ ÍÀ ÒÚÐÃÎÂÅ Â ÑÒÐÎÈÒÅËÑÒÂÎÒÎ
...............................................................................................................158
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 6 ÇÀ ÄÚÐÆÀÂÍÎ ÏÐÈÅÌÀÍÅ È ÐÀÇÐÅØÀÂÀÍÅ
ÏÎËÇÂÀÍÅÒÎ ÍÀ ÑÒÐÎÅÆÈÒÅ Â ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß ....... 159
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÎÁÙÅÑÒÂÅÍÀÒÀ ÎÖÅÍÊÀ ÍÀ ÏÐÎÃÐÀÌÈÒÅ,
ÏËÀÍÎÂÅÒÅ È ÏÐÎÅÊÒÈÒÅ ÇÀ ÈÇÃÐÀÆÄÀÍÅ È
ÁËÀÃÎÓÑÒÐÎßÂÀÍÅ ÍÀ ÑÅËÈÙÀÒÀ È ÈÇÂÚÍÑÅËÈÙÍÈÒÅ
ÒÅÐÈÒÎÐÈÈ ............................................................................................ 161
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ, ÑÚÃËÀÑÓÂÀÍÅ È ÓÒÂÚÐÆÄÀÂÀÍÅ
ÒÐÀÑÅÒÀ È ÒÅÐÅÍÈ ÇÀ ËÈÍÅÉÍÈ ÎÁÅÊÒÈ ÑÚÃËÀÑÍÎ
ÈÇÈÑÊÂÀÍÈßÒÀ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ
ÎÁÐÀÁÎÒÂÀÅÌÀÒÀ ÇÅÌß È ÏÀÑÈÙÀÒÀ ....................................... 161
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ ÎÇÅËÅÍÅÍÈÒÅ ÏËÎÙÈ È
ÄÅÊÎÐÀÒÈÂÍÀÒÀ ÐÀÑÒÈÒÅËÍÎÑÒ .................................................. 162
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 4 ÇÀ ÎÖÅÍÊÀ ÍÀ ÂÚÇÄÅÉÑÒÂÈÅÒÎ ÂÚÐÕÓ ÎÊÎËÍÀÒÀ
ÑÐÅÄÀ ...................................................................................................... 163
ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÈÇÍÎÑ È ÂÍÎÑ ÍÀ ÂÀËÓÒÍÈ ÖÅÍÍÎÑÒÈ .................. 165
ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÓÑËÎÂÈßÒÀ È ÐÅÄÀ ÇÀ ÐÅÃÈÑÒÐÈÐÀÍÅ È
ÐÀÇÐÅØÀÂÀÍÅ ÍÀ ÈÇÍÎÑÀ È ÂÍÎÑÀ ÍÀ ÑÒÎÊÈ ....................... 166
ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÊÎÍÒÐÎË ÂÚÐÕÓ ÇËÀÒÍÈÒÅ È ÑÐÅÁÚÐÍÈÒÅ ÈÇÄÅËÈß
...............................................................................................................166
ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 236 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1991 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ
ÎÑÍÎÂÍÈÒÅ ÔÓÍÊÖÈÈ ÍÀ ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎÒÎ ÍÀ
ÐÅÃÈÎÍÀËÍÎÒÎ ÐÀÇÂÈÒÈÅ È ÁËÀÃÎÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎÒÎ ............ 167
ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 335 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1997 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÍÀ
ÎÑÍÎÂÍÈÒÅ ÔÓÍÊÖÈÈ È ÇÀÄÀ×È ÍÀ ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎÒÎ ÍÀ
ÂÚÍØÍÈÒÅ ÐÀÁÎÒÈ ............................................................................ 168
ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 431 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1997 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÍÀ
ÎÑÍÎÂÍÈÒÅ ÔÓÍÊÖÈÈ, ÑÒÐÓÊÒÓÐÀÒÀ È ×ÈÑËÅÍÎÑÒÒÀ ÍÀ
ÎÁËÀÑÒÍÀÒÀ ÀÄÌÈÍÈÑÒÐÀÖÈß .................................................... 168
ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ ................................................................................................ 170

6
 ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ

Íàøàòà êóëòóðà, ÷èåòî öåííî äîñòîÿíèå ñà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå

öåííîñòè, ñå îòëè÷àâà îò òåçè íà ñúñåäíèòå íàðîäè ñ ðåä õàðàêòåðíè
îñîáåíîñòè. Âàæíè íåéíè îòëèêè ñà áîãàòîòî è ðàçíîîáðàçíî êóëòóðíî
íàñëåäñòâî è äúëáîêèòå êóëòóðíè ñëîåâå âúðõó êîèòî èçðàñòâà.
Ïîðàäè îñîáåíîòî ñè ãåîãðàôñêî ïîëîæåíèå íàøàòà çåìÿ îò ïàìòè-
âåêà å êðúñòîâèùå çà ìíîãî íàðîäè. Âúðõó íåÿ âúçíèêâàò åäíè îò íàé-
ñòàðèòå êóëòóðè â Åâðîïà è ñâåòà.
 äúëáîêà äðåâíîñò çåìèòå íè âëàäåÿò òðàêèòå. Ïðåç VII-VI â. ïð.í.å.
åëèíèòå êîëîíèçèðàò Åãåéñêèÿ è Ïîíòèéñêèÿ áðÿã. Ïðåç III â. ïð.í.å.
íà Áàëêàíñêèÿ ïîëóîñòðîâ ñå âèõðÿò êåëòè è ìàêåäîíè. Ïðåç I â. ïð.í.å.
òóê ñà ðèìëÿíèòå. Òå óòâúðæäàâàò ãîñïîäñòâîòî ñè è âëàñòâàò â
ïðîäúëæåíèå íà ÷åòèðè âåêà. Ïðåç III â. íà ïîëóîñòðîâà íàõëóâàò ãîòèòå,
ïðåç V â. - õóíèòå, ïðåç VI-VII â. - àâàðèòå è ñëàâÿíèòå, à â êðàÿ íà VII
â. - ïðàáúëãàðèòå. Ïðàäåäèòå íè óñïÿâàò äà ñúçäàäàò ñâîÿ äúðæàâà è
äà ñå ïðîòèâîïîñòàâÿò íà Âèçàíòèÿ, êîÿòî îùå îò êðàÿ íà IV â. âëàäåå
òåçè çåìè. Ñëåäâàò íåïðåêúñíàòè âîéíè äî ïðèçíàâàíåòî íà Áúëãàðñêàòà
äúðæàâà. Òàêà Áúëãàðèÿ ñå óòâúðæäàâà â òåðèòîðèèòå, êúäåòî
ñúùåñòâóâà è äíåñ.
Áëèçîñòòà ñúñ çåìè, â êîèòî ñå ðàçâèâàò ñòàðè êóëòóðè, ïðåâðúùà
íàøàòà â àðåíà íà âëèÿíèåòî èì. Îò þãîèçòîê ïðîíèêâàò Âàâèëîíñêàòà
è Õåòñêàòà êóëòóðà, îò þãîçàïàä - êóëòóðàòà íà Åëàäà, îò çàïàä - íà
Ðèì, à ïðåç ×åðíî ìîðå - íà Ïåðñèÿ è Àðàáñêèÿ ñâÿò .
Íàøàòà çåìÿ ñòàâà ìîñò ìåæäó Èçòîêà è Çàïàäà, âúçåë ìåæäó äâà
êîíòèíåíòà è òðè ìîðåòà, à íàøàòà êóëòóðà - ïîñðåäíèöà ìåæäó
êóëòóðèòå íà äðåâíè è âèñîêîðàçâèòè íàðîäè.
Âñè÷êî òîâà ïðåäîïðåäåëÿ ãîëÿìîòî çíà÷åíèå íà êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêèòå íè öåííîñòè íå ñàìî çà ðîäíàòà, íî è çà ñâåòîâíàòà
êóëòóðà.
Ïúðâîîòêðèâàòåëè íà áîãàòîòî íè êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî
ñà ïðåêîñÿâàùèòå ñòðàíàòà ÷óæäåíöè - ó÷åíè è ïúòåøåñòâåíèöè. Îùå
7
ïðåç XV-XVIII â. òå îáðúùàò âíèìàíèå íà ìíîæåñòâîòî ñòàðèíè îñåÿëè
ìàëêàòà íè ñòðàíà. Ïðèíîñ â îòêðèâàíåòî èì çà ñâåòà èìàò: Áåðòðàíäåí
äå ëà Áðîêèåð, Ôåëèêñ Ïåòàí÷è÷, Áåíåäèêò Êóðåïåøè÷, Õàíñ
Äåðíøâàì, Éîæåí Ãèñëåí äå Áóñáåê, Ñîëîìîí Øâàéãåð, Ñòåôàí Ãåðëàõ,
Ìåëõèîð Áåçîëò, Àäàì Âåíåð, Åâëèÿ ×åëåáè, Õðèñòèÿí Âàëñäîðô,
Ïàâåë Òåôåðíåð, Ðèêî, Ïîë Ëþêàñ, Ãåðàðä Äðèø, Ìîíòåãþ, Êàðñòåí
Íèáóð, Ôàðèåð äüî Ñîâåáüîô, Ëóèäæè Ìàðñèëè è ìíîãî äðóãè.
Ïðåç XIX â. èíòåðåñúò íà åâðîïåéñêèÿ ñâÿò êúì Áúëãàðèÿ ñå
ïîâèøàâà è óòâúðæäàâà. Çà òîâà äîïðèíàñÿò ïúòåïèñèòå íà Æåðîì-
Àäîëô Áëàíêè è âèäíèÿ ãåîëîã è åñòåñòâîèçïèòàòåë Àìè Áóå.
Íà÷àëî íà ñåðèîçíîòî èçñëåäâàíå íà áúëãàðñêèòå ñòàðèíè ïîñòàâÿ
óíãàðñêèÿò ïúòåøåñòâåíèê - ãåîãðàô, åòíîãðàô è õóäîæíèê Ôåëèêñ
Êàíèö. Òîé ïðúâ ïðîÿâÿâà íàó÷åí èíòåðåñ è ñå îïèòâà äà èçÿñíè
ïðîèçõîäà íà íÿêîè îò òÿõ. Äåëîòî ìó å ïðîäúëæåíî îò ÷åõèòå
Êîíñòàíòèí Èðè÷åê è Êàðåë Øêîðïèë. Èðè÷åê ðàçãëåæäà ñòàðèíèòå
ïðåäèìíî êàòî èñòîðèê, à Øêîðïèë ãè ðàçêðèâà êàòî àðõåîëîã. Çàñëóãèòå
íà ïîñëåäíèòå òðèìà ñà ãîëåìè, òåõíèòå èçñëåäâàíèÿ ñà åòàï â
ðàçâèòèåòî íà èñòîðè÷åñêèòå íàóêè.
Òóðñêèòå âëàñòíèöè ñúùî ïðîÿâÿâàò çàñèëåí èíòåðåñ è... ñðèâàò
ìíîãî ìîãèëè, äîëìåíè è äðåâíè ãðàäåæè.
Ñ ïîä÷åðòàí èíòåðåñ êúì ñòàðèíèòå íè ñà è íåìàëêî ÷óæäåíöè,
íàìèðàùè ñå â ñòðàíàòà. Èçâåñòíè ñà ðàçðàáîòêèòå íà Äå Ðîñè, Áåðòè,
Øàìïîàçî è äð. Íÿêîè îò íàõîäêèòå íà ïîñëåäíèÿ ñà â Ëóâúðà, ìåæäó
êîèòî å è ïðî÷óòàòà ñòàòóÿ íà Íèêå îò Ñàìîòðàêè.
Ïî âðåìå íà îñâîáîäèòåëíèòå âîéíè, çàåäíî ñ ðóñêèòå âîéñêè, ïî
íàøèòå çåìè áðîäÿò òåõíè àðõåîëîæêè ìèñèè. Ïðåç 1828-1829 ã. åäíà
òàêàâà ìèñèÿ îáõîæäà ïîðå÷èåòî íà Äóíàâ è ÷åðíîìîðñêîòî íè
êðàéáðåæèå è èçâúðøâà ùàòåëíè òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ. Ïî-êúñíî ïðåç
1877-1879 ã. òàêèâà ìèñèè îñâåí ïðîó÷âàíèÿ ïðåäïðèåìàò ìíîæåñòâî
ðàçêîïêè íà ìîãèëè è îñòàíêè îò äðåâíè ãðàäåæè. Îòêðèòè ñà öåííè
íàõîäêè, âêëþ÷èòåëíî è îò áëàãîðîäíè ìåòàëè. Ïî-êúñíî ÷àñò îò
íàìåðåíîòî ïîñòúïâà â Åðìèòàæà.
Ñëåä Îñâîáîæäåíèåòî çåìèòå íè ñòàâàò àðåíà íà íåáèâàëà òðåñêà
çà çëàòî. Íà÷åíàòà îò íÿêîè õàéäóòè è ïðîäúëæåíà îò òåõíèòå
íàñëåäíèöè, ìàíèÿòà ñêîðî øèðîêî ñå ðàçïðîñòèðà. Ãîëåìèòå
ïðåñåëíè÷åñêè âúëíè, ïî âðåìå è ñëåä âîéíèòå, ïðè÷èíÿâàò
äîïúëíèòåëíî ðàçðàñòâàíå íà òðåñêàòà. Â ñìóòíèòå âðåìåíà õîðàòà
÷åñòî ñêðèâàëè ñåìåéíîòî áîãàòñòâî â èçîñòàâÿíèòå èìîòè, îêîëî

8
õàíèùàòà è äîðè ïî äðóìèùàòà. Çàïèñêèòå è ïðåäàíèÿòà çà òîâà,
äåñåòêè ãîäèíè ïî-êúñíî, êàðàò íàñëåäíèöèòå èì äà áðîäÿò ïî ñòðàíàòà
ñ íàäåæäàòà äà îòêðèÿò ñåìåéíèòå ñêúïîöåííîñòè.
Ïðåç íàøèÿ âåê ñå íàáëþäàâàò áóìîâå â çëàòíàòà òðåñêà, ðåäóâàùè
ñå ïðåç îêîëî 30 ãîäèíè, îáõâàùàùè öåëèÿ Áàëêàíñêè ïîëóîñòðîâ. Ïðè
òàçè îáñòàíîâêà ìíîãî ñòàðèíè ñå ðóøàò è óíèùîæàâàò. Ïðè÷èíà çà
òîâà å èçêðèâåíàòà ïðåäñòàâà, îáçåëà ñúçíàíèåòî íà õîðàòà, ÷å åäâà ëè
íå íàâñÿêúäå èìà çëàòî.
ßâëåíèåòî å ìàñîâî è îáõâàùà íå ñàìî íèçèíèòå. Òóê ñå îòêðèâàò
èìåíàòà è íà ìíîçèíà íàøè èçâåñòíè ó÷åíè, îáùåñòâåíèöè, ïîëèòèöè
è äîðè äúðæàâíèöè.
Íàðåä ñ âñè÷êî òîâà ñå íàáëþäàâà è àêòèâèçèðàíå íà
èçñëåäîâàòåëèòå, ïîñâåòèëè ñå íà èñòîðè÷åñêèòå íàóêè. Ñðåä
çàñëóæèëèòå îñîáåíà ïðèçíàòåëíîñò îòíîñíî ðàçêðèâàíåòî íà
ñòàðèíèòå íè äî 1944 ã. ñà: Êàðåë Øêîðïèë, Ãàâðèë Êàöàðîâ, Âàñèë
Çëàòàðñêè, Ðàôàèë Ïîïîâ, Éîðäàí Èâàíîâ, Âàöëàâ Äîáðóñêè, Ãåîðãè
Áàëàñ÷åâ, Ïåòúð Ìóòàô÷èåâ, Äèìèòúð Äå÷åâ, ßíêî Òîäîðîâ, Âàñèë
Ìèêîâ, Èâàí Âåëêîâ, Êðúñòþ Ìèÿòåâ, Éîðäàí Ãîñïîäèíîâ, Éîðäàí
Ïîïãåîðãèåâ, Âàñèë Àòàíàñîâ, Ãåîðãè Ïîïàÿíîâ, Àñåí Âàñèëåâ,
Äèìèòúð Öîí÷åâ, Íèêîëà Ìàâðîäèíîâ è äð. Íÿêîè îò òÿõ ïîëàãàò
ãîëåìè óñèëèÿ çà îãðàíè÷àâàíåòî íà áåçðàçáîðíèòå ðàçêîïêè. Ïëîä íà
òðóäà èì ñà Çàêîíúò çà èçäèðâàíå íà ñòàðèíè è çà ñïîìàãàíå íà íàó÷íè
è êíèæîâíè ïðåäïðèÿòèÿ, Çàêîíúò çà ñòàðèíèòå, Íàðåäáàòà-çàêîí çà
çàïàçâàíå íà ñòàðèííèòå ïîñòðîéêè â íàñåëåíèòå ìåñòà è äðóãè àêòîâå.
Âñëåäñòâèå âçåòèòå ìåðêè ñòèõèéíîòî ðóøåíå íà ñòàðèíèòå çàòèõâà.
Ñëåä 09.09.1944 ã. çàïî÷âà æåñòîêî ïðåñëåäâàíå íà “âðàãîâåòå
íàðîäíè”. Êúðâàâèÿò âúðòîï ïîãëúùà ìíîãî ó÷åíè, îáùåñòâåíèöè è
ïîëèòèöè. Ïðèòåæàâàíîòî îò òÿõ ñå èççåìâà â ïîëçà íà íîâàòà âëàñò,
íî å âñåèçâåñòíî, ÷å öåííîñòèòå ñà ïîòúâàëè â íå÷èè ëè÷íè êàñè. Íåùî
ïîâå÷å, èìà ìíîãî ñëó÷àè íà ñàìîðàçïðàâè ñ ôàòàëåí êðàé òî÷íî ñ
òàêàâà öåë. “Ãåðîèòå” ïðèáèðàò ïðåäèìíî ïðåäìåòèòå îò áëàãîðîäíè
ìåòàëè, à îñòàíàëîòî ñúñèïâàò...
Ïðåç ñëåäâàùèòå ãîäèíè íîâàòà âëàñò å çàåòà ñ óêðåïâàíåòî ñè.
Ñëåäâà íàöèîíàëèçàöèÿòà. Ñúñ Çàêîíà çà îòìåíÿíå íà âñè÷êè ñòàðè
çàêîíè ñà îòìåíåíè è òåçè çà ñòàðèíèòå.
 òàçè îáñòàíîâêà ãîëÿìà ðîëÿ çà îïàçâàíå íà êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêîòî íè íàñëåäñòâî èìàò: Èâàí Âåëêîâ, Êðúñòþ Ìèÿòåâ,
Âàñèë Ìèêîâ, Äèìèòúð Öîí÷åâ, Àñåí Âàñèëåâ, Íèêîëà Ìàâðîäèíîâ è

9
äðóãè, êîèòî ïðîäúëæàâàò äà ðàáîòÿò. Â òÿõíà ïîìîù ñà ìëàäèòå
èçñëåäîâàòåëè Äèìèòúð Äèìèòðîâ, Ñòàí÷î Âàêëèíîâ, Äèìèòúð
Àíãåëîâ, Âåëèçàð Âåëêîâ, Ñòàìåí Ìèõàéëîâ, Àòàíàñ Ìèë÷åâ, Èâàí
Âåíåäèêîâ è äð.
Ïðåç 1952 ã. ñà îáíàðîäâàíè Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 1608 íà ÌÑ “îòíîñíî
ìåðêèòå, êîèòî òðÿáâà äà ñå âçåìàò çà çàïàçâàíå ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà è ðàçâèòèåòî íà ìóçåéíîòî äåëî â ñòðàíàòà” è Èíñòðóêöèÿòà
çà ïðèëîæåíèåòî ìó, íî òå êàêòî è ïîñëåäâàëèòå ãè Ïîñòàíîâëåíèå ¹
165 íà ÌÑ “çà îïàçâàíå ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ðàçâèòèåòî íà
ìóçåéíîòî äåëî ó íàñ”, Ïðàâèëíèêúò çà ïðèëîæåíèåòî ìó, Çàêîíúò çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå (ÇÏÊÌ) è äðóãèòå íîðìàòèâíè
àêòîâå ñà ïëîä íà íîâàòà èäåîëîãèÿ - êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè
äà áúäàò íàöèîíàëèçèðàíè, à èñòîðèÿòà êîíòðîëèðàíà.
Ïðèåòèòå àêòîâå ñà èçöÿëî ïîä÷èíåíè íà öåëèòå è èíòåðåñèòå íà
óïðàâëÿâàùèòå. Íÿêîè îò ïîñëåäíèòå, êàòî çàêëåòè öåíèòåëè íà
ñòàðèíèòå, ïîäãîòâÿò íîðìèòå äà ñà äîñòàòú÷íî ìúãëÿâè. Ïîêàçàòåëíî
å, ÷å îñíîâíîòî ïðàâíî ïîíÿòèå “ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà” íå å òî÷íî
ôîðìóëèðàíî è îñòàâà òàêîâà â ïðîäúëæåíèå íà ïîâå÷å îò 35 ãîäèíè.
Ïðèëîæåíèåòî íà òàçè ïðàâíà ìúòèëêà å èçöÿëî â ðúöåòå íà
âëàñòèìàùèòå. Ïðàêòèêàòà èì å íååäíîçíà÷íà... Èìà îñúäåíè çà ïî
íÿêîëêî ðúæäèâè æåëåçà è ìíîæåñòâî ñëó÷àè, êàñàåùè çíà÷èòåëíè
öåííîñòè, íåäîñòèãíàëè ñúäåáíà çàëà.
Ïðè òàêà íàëîæåíèòå äâîéíè ñòàíäàðòè ïðàâîèìàùèòå òðóïàò
óíèêàëíè êîëåêöèè, à îñòàíàëèòå ñà ïðèíóäåíè äà ñå ïðîñòÿò äîðè ñúñ
ñåìåéíèòå ðåëèêâè èëè äà ãè óêðèÿò è òúíàò â ñòðàõ...
Ñïåöñëóæáèòå èçöÿëî êîíòðîëèðàò íàëîæåíèÿ ìîíîïîë. Íàä 90%
îò öèðêóëèðàùèòå öåííîñòè ñà â ñðåäèòå íà íîìåíêëàòóðàòà è íåìàëêî
îò òÿõ íàïóñêàò áåçïðåïÿòñòâåíî ñòðàíàòà. Íà ñâåòîâíîèçâåñòíèòå
óíèêàòè ñà èçðàáîòåíè êîïèÿ... Òàêà íå÷èè õðàíèëèùà ñå ïúëíÿò ñúñ
ñúäúðæàíèå, à â ãëàâèòå íà õîðàòà ñå íàëèâàò ïðàçíè ïîíÿòèÿ...
Ïðåç òåçè ãîäèíè ìóçåéíèòå ôîíäîâå ñà ïðåòúïêàíè ñ íàä 5 000 000
åäèíèöè. Îòáåëÿçâàìå ôîíäîâåòå, çàùîòî åêñïîçèöèèòå ñà çàåòè ñ
òåìàòè÷íè èçëîæáè - “ÁÊÏ”, “Äèìèòðîâ”, “Êîìèíòåðíà” è ò.í. Íà
ïðàêòèêà èçêîííèòå ñîáñòâåíèöè ñà ëèøåíè íå ñàìî îò áåçöåííèòå ñè
ðåëèêâè, íî è îò âúçìîæíîñòòà äà ãè âèäÿò èçëîæåíè. Íåíóæíîòî íà
èäåîëîãèÿòà ñå óíèùîæàâà... Êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íè íàñëåäñòâî å
âïðåãíàòî â êåðâàíà íà ñîöèàëèçìà è ïîäêàðàíî îò ïàðòèÿòà êúì
ñâåòëîòî áúäåùå...

10
 Åñòåñòâåíî, ïðè òîçè ðåæèì íàìàëÿâàò íàáåçèòå âúðõó ñòàðèíèòå,
íî çà ñìåòêà íà òîâà íåìàëêî âåëè÷èÿ ïðåäïðèåìàò ãðàíäèîçíè ïî
ìàùàáèòå ñè ÷àñòíè ïðîó÷âàíèÿ... ×åñòî â ñëóæáà íà èíòåðåñèòå èì ñà
íàóêàòà è âîåííèòå ðåñóðñè...
Âúïðåêè âñè÷êî òîâà íå ìîæåì äà ïðåíåáðåãíåì óñïåõèòå íà íàøèòå
ó÷åíè îòíîñíî ðàçêðèâàíåòî, ðåñòàâðèðàíåòî è åêñïîíèðàíåòî íà
ñòàðèíèòå íè. Çà ñúæàëåíèå è òÿõíàòà ðàáîòà áå ïîä÷èíåíà íà
ïàðòèéíèòå ïîâåëè, ÷åñòî íàëàãàùè èì íàñîêè, ïðîòèâîðå÷àùè íà
îñíîâíèòå íàó÷íè ïðèíöèïè. Òîâà ïðåäîïðåäåëè êàìïàíèéíîñòòà è
îãðàíè÷åíîñòòà íà èçñëåäâàíèÿòà èì è áå ïðå÷êà çà ðàçâèòèåòî íà
èñòîðè÷åñêèòå íàóêè.
Ñëåä êðàÿ íà 1989 ã. ñìå ñâèäåòåëè íà ïðåõîäà îò òîòàëèòàðèçúì
êúì äåìîêðàöèÿ è îò ïëàíîâà êúì ïàçàðíà èêîíîìèêà. Îùå â ïúðâèòå
äíè Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ïðèå ðåäèöà íåîòëîæíè ïðîìåíè â
çàêîíîäàòåëñòâîòî. Ïîñëåäâàõà íîâà Êîíñòèòóöèÿ, íîâè çàêîíè è
ïîäçàêîíîâè àêòîâå, è ðåäèöà ïðîìåíè â íàñëåäåíàòà íîðìàòèâíà áàçà.
Íåìîòèÿòà îòïðèùè âúëíà îò ïîñåãàòåëñòâà âúðõó êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè. ßâëåíèåòî îñîáåíî ñå ðàçðàñíà ñëåä 1991 ã. è
îáõâàíà öÿëàòà ñòðàíà. Ïîñëåäâàõà êðúïêè â ÍÊ è ÇÏÊÌ, íî òîâà íå
ðåøè ïðîáëåìà. Ñòèõèéíèòå íàáåçè ïîñòåïåííî ñòàíàõà îðãàíèçèðàíè
è öåëåíàñî÷åíè. Îáåêò íà ïîñåãàòåëñòâà ñòàíàõà ìîãèëèòå è
íåêðîïîëèòå.
Íàðåä ñ âñè÷êî òîâà ñòàíàõìå ñâèäåòåëè íà ìàùàáíè ïî ðàçìåðèòå
ñè, íî ñïîðíè ïî êà÷åñòâî è íàó÷íà ñòîéíîñò ðàçêîïêè, ïðåäïðèåòè îò
àðõåîëîçèòå â öÿëàòà ñòðàíà. Ïîêàçàòåëåí å ôàêòúò, ÷å ïðåç ëÿòîòî íà
1995 ã. ñàìî â ðàéîíà íà Êàçàíëúê áÿõà ðàçðèíàòè íÿêîëêî äåñåòêè
íàäãðîáíè ìîãèëè. Ìåòîäèòå íà ó÷åíèòå çàäìèíàâàõà òåçè íà
èìàíÿðèòå. Â àðñåíàëà èì èìàøå áàãåðè, ôàäðîìè è ñàìîñâàëè.
Ãëåäêàòà ñëåä òåçè “èçñëåäâàíèÿ” áå ïîêúðòèòåëíà. Íÿêîè æóðíàëèñòè
ïèñàõà çà òîâà. Âúïðîñúò áå îòíåñåí è äî ïàðëàìåíòà, íî óâè, ðàáîòàòà
ïðîäúëæè ñ îùå ïî-ãîëÿì çàìàõ è ñëåäâàùîòî ëÿòî.  íàó÷íèòå ñðåäè
è ñðåä îáùåñòâåíîñòòà òðúãíà ìúëâà çà òàêà íàðå÷åíàòà “òðàêèéñêà
ìàôèÿ”, ïîëçâàùà ñå ñ ïðîòåêöèèòå íà õîðà îò íàó÷íèÿ è äúðæàâíèÿ
åëèò...
 ïîñëåäíî âðåìå òðåñêàòà çà çëàòî ïîñòåïåííî óòèõâà.
Ïðåç 1995 ã. áÿõà ïðåäïðèåòè ñåðèîçíè ïðîìåíè â ÇÏÊÌ. Ïðîåêòúò
çà òîâà áå ïîäëîæåí íà îáùåñòâåíî îáñúæäàíå. Â ðàçðàçèëèÿ ñå ñïîð
ñå îòêðîèõà äâå ñòðàíè. Êîíñåðâàòèâíî íàñòðîåíèòå öåëÿõà çàïàçâàíåòî

11
íà ñòàðèòå ïîðÿäêè è ñúùåñòâóâàùèÿ äúðæàâåí ìîíîïîë. Òå îòñòîÿâàõà
òîâà ïîä áëàãîâèäíèÿ ïðåäëîã, ÷å ñàìî òàêà ìîæå äà ñå ñúõðàíè
êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íè íàñëåäñòâî. Ñëàâà áîãó, íàääåëÿ çäðàâèÿò
ðàçóì. Ñ ïðèåòèòå ïðîìåíè ðåôîðìàòîðèòå îðèåíòèðàõà
çàêîíîäàòåëñòâîòî íè êúì òîâà íà ðàçâèòèòå ñòðàíè. Åäâà ñåãà ñëåä
ïîâå÷å îò 35 ãîäèíè áå òî÷íî ôîðìóëèðàíî ïîíÿòèåòî “ïàìåòíèê íà
êóëòóðàòà”, áå äàäåíà ñâîáîäà íà êîëåêöèîíåðèòå è ïðåìàõíàò
äúðæàâíèÿ ìîíîïîë îò ìóçåéíîòî äåëî.
Ïàçàðúò íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêè öåííîñòè ïîñòåïåííî çàïî÷íà äà
èçëèçà íà ñâåòëî. Íàðîèëèòå ñå â íà÷àëîòî àíòèêâàðèàòè îðåäÿõà, íî
îöåëåëèòå ïðèäîáèõà åâðîïåéñêè âèä. Ïîñëåäâàõà ïúðâèòå àóêöèîíè.
Çà ñúæàëåíèå òîçè ïðîöåñ ïðîòè÷à áàâíî, âúçïðåïÿòñòâàí îò
êîíñåðâàòîðèòå â íàó÷íèòå, êóëòóðíèòå è ïîëèòè÷åñêèòå ñðåäè. Ïðå÷êà
çà ïî íàòàòúøíîòî ðàçâèòèå å è îñòàðÿëàòà íîðìàòèâíà áàçà. Âúïðåêè
ïîñëåäíèòå èçìåíåíèÿ òÿ íå îòãîâàðÿ íà íîâèòå ðåàëíîñòè. Âñå îùå
íåìàëêî òåêñòîâå îò ÇÏÊÌ ñè ïðîòèâîðå÷àò è îáåçñìèñëÿò äðóãè îò
çàâàðåíèòå íîðìàòèâíè àêòîâå.
Íàäÿâàìå ñå ïîëèòèöèòå äà ñà ðàçáðàëè, ÷å íàé-äîáðîòî ðåøåíèå
íà èçëîæåíèòå ïðîáëåìè å ëèáåðàëèçàöèÿòà íà ðåæèìà. Íåîáõîäèìà å
íîâà íîðìàòèâíà áàçà, îòãîâàðÿùà íà èçèñêâàíèÿòà íà íîâîòî âðåìå,
êîíñòèòóöèÿòà, ìåæäóíàðîäíèòå íè àíãàæèìåíòè è â óíèñîí ñúñ
çàêîíîäàòåëñòâàòà íà ðàçâèòèòå ñòðàíè.
À êàê å òàì ? Òàì å íåâúçìîæíî ñïåöñëóæáèòå äà íàõëóÿò â äîìà òè
è äà òè îòìúêíàò êîëåêöèÿòà, íåìèñëèìî å àðõåîëîçèòå äà ðàçðîâÿò
èìîòà òè áåç òâîå ïîçâîëåíèå, à êîíôèñêóâàíåòî íà ñåìåéíè ðåëèêâè å
ïðîñòî áåçóìèå. Òàì êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî å äúðæàâåí ïðèîðèòåò, íî
â îñíîâàòà ñòîè íåïðèêîñíîâåíîñòòà íà ÷àñòíàòà ñîáñòâåíîñò.
Îêàçâà ñå, ÷å äúðæàâèòå ñ íàé-ëèáåðàëåí ðåæèì ñà è íàé-ãîëåìèòå
ïàçàðè íà êóëòóðíè öåííîñòè â ñâåòà. Ñâîåâðåìåííî òå ñà íàìåðèëè
íà÷èí äà ñúõðàíÿò è îáîãàòÿò êóëòóðíîòî ñè íàñëåäñòâî. Ñúçäàëè ñà
òî÷åí è ÿñåí ðåãëàìåíò, è êîìïåòåíòíè èíñòèòóöèè. Çà öåííîñòèòå ñ
âèñîêà êóëòóðíà è èñòîðè÷åñêà ñòîéíîñò å ïðåäâèäåí ñïåöèàëåí ñòàòóò
è ðåæèì - òàêèâà ñúñ ñâåòîâíî è íàöèîíàëíî çíà÷åíèå íå ìîãàò äà
íàïóñêàò ñòðàíàòà áåç ðàçðåøåíèå. Òúðãîâèÿòà å ñâîáîäíà. Íà òúðãîâåòå
ìîãàò äà ó÷àñòâàò è ÷óæäåíöè. Ïðè íàääàâàíåòî ïðåäèìñòâî èìàò
ìóçåèòå. Àêî íÿìà êîíêóðåíöèÿ ïîìåæäó èì, òå ìîãàò äà çàêóïÿò âñåêè
ïðåäìåò ïî ïúðâîíà÷àëíàòà öåíà.
Íå ïî-ëîøè ñà óñëîâèÿòà è çà ëþáèòåëèòå íà ñòàðèíèòå. Òúðñåíåòî

12
íà ìîíåòè è ðåëèêâè å øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíî õîáè. Òúðñåíåòî íà
ñúêðîâèùà å âèñîêîðèñêîâ, íî è âèñîêîäîõîäåí áèçíåñ. Ìíîæåñòâî
êîìïàíèè ñà îñíîâàíè òî÷íî ñ òàêàâà öåë.  ñâåòîâåí ìàùàá
èíâåñòèöèèòå â òàçè ñôåðà ñà ìèëèàðäè äîëàðè.
Äúðæàâàòà ïîäïîìàãà ìóçåèòå. Ïîñëåäíèòå, íåçàâèñèìî îò
ñîáñòâåíîñòòà ñè, ñå ñúñòåçàâàò çà ñðåäñòâàòà. Çà ïðèòåæàòåëèòå íà
êóëòóðíè öåííîñòè ñà ïðåäâèäåíè ìíîæåñòâî îáëåê÷åíèÿ.
Ñåãà íåêà ñå âúðíåì â íàøàòà ðåàëíîñò. Ãîð÷èâèÿò îïèò îò áëèçêîòî
ìèíàëî îïðîâåðãà òåîðèÿòà çà ìîíîïîëà íà äúðæàâàòà ïî îòíîøåíèå
íà ñòàðèíèòå. Ñúçäàäåíîòî îò ïðàäåäèòå íè íåñúìíåíî ïðèíàäëåæè
íà òåõíèòå íàñëåäíèöè. Íèêàêâà êóëòóðíà íåîáõîäèìîñò íå îïðàâäàâà
è íå íàëàãà îäúðæàâÿâàíåòî íà êóëòóðíîòî íè íàñëåäñòâî è
ïðåâðúùàíåòî ìó â ñêëàäîâè íàëè÷íîñòè. Òî å çà íàñ è òðÿáâà äà å
ñðåä íàñ. Íÿìà íèùî ïî-âàæíî çà åäíà íàöèÿ îò êóëòóðíàòà
ïðèåìñòâåíîñò è âðúçêèòå ñ ìèíàëîòî.
Ñåãà ñëåä ïðîìÿíàòà íèêúäå äðóãàäå íå å òúé íåîáõîäèìî äà ñå
èçñëóøàò ïîâå÷å ìíåíèÿ, ïðåäè äà ñå ôîðìèðàò îêîí÷àòåëíè ñòàíîâèùà.
Ìîìåíòúò å òàêúâ, ÷å ïðèáúðçâàíåòî å òîëêîâà âðåäíî, êîëêîòî è
áåçêðàéíîòî ïðîòàêàíå...

13
 ÌÅÆÄÓÍÀÐÎÄÍÈ ÀÍÃÀÆÈÌÅÍÒÈ

Ñ ïðèåìàíåòî íà Êîíñòèòóöèÿòà îò 1991 ã. ìåæäóíàðîäíèòå

äîãîâîðíè çàäúëæåíèÿ íà Áúëãàðèÿ áÿõà ïðîâúçãëàñåíè çà ÷àñò îò
âúòðåøíîòî íè ïðàâî. Òîâà íàëàãà äîáðîòî ïîçíàâàíå íå ñàìî íà
âúòðåøíàòà íîðìàòèâíà áàçà, íî è íà ìåæäóíàðîäíèòå àêòîâå, ïî êîèòî
Áúëãàðèÿ å ñòðàíà.
Çà äà âíåñåì ÿñíîòà ùå çàïî÷íåì ñ íÿêîè îò îñíîâíèòå íàñîêè íà
ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî.
Êàòî ìåæäóíàðîäíè ñå îïðåäåëÿò äîãîâîðèòå, ñêëþ÷åíè ìåæäó
ñóáåêòèòå íà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî (äúðæàâè, ìåæäóïðàâèòåëñòâåíè
îðãàíèçàöèè, íàöèè áîðåùè ñå çà ñàìîîïðåäåëåíèå è äð.).
Ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè ñå ðåãóëèðàò îò ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî,
íåçàâèñèìî îò òÿõíîòî íàèìåíîâàíèå, ïîìåñòâàíå â åäèí èëè ïîâå÷å
äîêóìåíòè è îò äúðæàâíèÿò îðãàí, èçðàçèë ñúãëàñèåòî íà ñòðàíàòà çà
âêëþ÷âàíå â ñïîðàçóìåíèåòî.
Òåçè îñíîâíè íîðìè ñà çàêðåïåíè âúâ Âèåíñêàòà êîíâåíöèÿ çà
ïðàâîòî íà äîãîâîðèòå (1969 ã.) è âúâ Âèåíñêàòà êîíâåíöèÿ çà ïðàâîòî
íà äîãîâîðèòå ìåæäó äúðæàâè è ìåæäóíàðîäíè îðãàíèçàöèè èëè ìåæäó
ìåæäóíàðîäíè îðãàíèçàöèè (1986 ã.).
Ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè ïîðàæäàò çàäúëæåíèÿ çà äúðæàâèòå ÷ðåç
èçðè÷íàòà âîëÿ çà îáâúðçâàíå ñ òÿõ. Âñåêè äîãîâîð ñúçäàâà ïðàâíè
íîðìè, ðåñïåêòèâíî ïðàâà è çàäúëæåíèÿ çà ñòðàíèòå.
Êîíñòèòóöèîííèÿò ðåä è âúòðåøíîòî çàêîíîäàòåëñòâî îïðåäåëÿò
ñàìî ìåõàíèçìèòå çà îáâúðçâàíå, íî íå è ïðàâíàòà ñèëà íà òåçè
äîãîâîðè. Ïðè ñïîðîâå ìåæäó äúðæàâèòå îòíîñíî òúëêóâàíåòî è
ïðèëàãàíåòî íà äîãîâîðèòå, ìåæäóíàðîäíèòå ñúäåáíè èíñòèòóöèè íå
óâàæàâàò ïîçîâàâàíåòî íà íàöèîíàëíîòî ïðàâî.
Îò ãëåäíà òî÷êà íà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî íà÷èíúò íà ïðèëîæåíèå
íà òåçè äîãîâîðè íå âëèÿå íà òÿõíàòà ñèëà. Áåç çíà÷åíèå å äàëè
äîãîâîðúò å èíêîðïîðèðàí êàòî ÷àñò îò âúòðåøíîòî ïðàâî èëè å
òðàíñôîðìèðàí â îòäåëíè çàêîíè è ïîäçàêîíîâè àêòîâå.
14
 Íå âñè÷êè ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè ñà ÷àñò îò âúòðåøíîòî íè ïðàâî.
Çà äà ñòàíàò ÷àñò îò íåãî ñúãëàñíî ÷ë.5, àë.4 îò Êîíñòèòóöèÿòà, òðÿáâà
äà ñà èçïúëíåíè òðè êóìóëàòèâíè óñëîâèÿ.
Ïúðâîòî å ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè äà ñà ðàòèôèöèðàíè ïî
êîíñòèòóöèîíåí ðåä. Ñ ðåøåíèå ¹ 7 îò 1992 ã. Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä
ïðèå, ÷å äåéñòâèåòî íà ÷ë.5, àë.4 ñå ðàçïðîñòèðà è ïî îòíîøåíèå íà
äîãîâîðèòå ðàòèôèöèðàíè ïî äåéñòâàùèÿ êúì ìîìåíòà íà ïîäïèñâàíåòî
èì êîíñòèòóöèîíåí ðåä ïðåäè ïðèåìàíå íà íîâàòà êîíñòèòóöèÿ.
Âòîðîòî óñëîâèå å îáíàðîäâàíåòî íà ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè.
Ñïîðåä ñúùîòî ðåøåíèå íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ïîä îáíàðîäâàíå
ñëåäâà äà ñå ðàçáèðà ïóáëèêóâàíåòî íà ðàòèôèöèðàíèòå äîãîâîðè â
“Äúðæàâåí âåñòíèê”. Íåñúìíåíî, òðÿáâà äà ñå èìàò ïðåäâèä è
ðàòèôèöèðàíèòå äîãîâîðè, îáíàðîäâàíè âúâ â. “Èçâåñòèÿ íà
ïðåçèäèóìà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå”.
Òðåòîòî óñëîâèå å ðàòèôèöèðàíèòå è îáíàðîäâàíè äîãîâîðè äà ñà â
ñèëà çà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.
Òåçè òðè óñëîâèÿ ñà èìïåðàòèâíè è î÷åðòàâàò êðúãà íà
ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè, êîèòî ñà ÷àñò îò âúòðåøíîòî ïðàâî íà
ñòðàíàòà.
Çíà÷èòåëíà ÷àñò îò ðàòèôèöèðàíèòå äîãîâîðè íå ñà îáíàðîäâàíè è
òîâà ãè ïîñòàâÿ èçâúí âúòðåøíîòî íè ïðàâî. Ïîñëåäíèòå íÿìàò
ïðåäèìñòâî ïî ñìèñúëà íà ÷ë.5, àë.4 îò Êîíñòèòóöèÿòà ïðåä íîðìèòå
íà âúòðåøíîòî çàêîíîäàòåëñòâî.
Ìàêàð ðàòèôèöèðàíè è îáíàðîäâàíè íÿêîè äîãîâîðè íå ñà âëåçëè â
ñèëà èëè ñà èçëåçëè îò ñèëà, ïîðàäè êîåòî ñúùî ñà èçâúí ïðèëîæíîòî
ïîëå íà ÷ë.5, àë.4.
Íå ñà ÷àñò îò âúòðåøíîòî ïðàâî è äîãîâîðèòå, ñ êîèòî äúðæàâàòà ñå
å îáâúðçàëà ïîñðåäñòâîì ðàçëè÷íà îò ðàòèôèêàöèÿ ôîðìà, íåçàâèñèìî
îò òîâà, ÷å íÿêîè îò òÿõ ñà îáíàðîäâàíè.
Çà ðåäèöà îñîáåíî çíà÷èìè ìåæäóíàðîäíîïðàâíè àêòîâå íå ñà
èçïúëíåíè òðèòå óñëîâèÿ (òîâà ñå îòíàñÿ äîðè çà Óñòàâà íà ÎÎÍ) è
òàêà îñòàâàò èçâúí âúòðåøíîòî íè ïðàâî.
Èìàéêè ïðåäâèä èçëîæåíîòî ìîæåì äà êëàñèôèöèðàìå
ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè, ïî êîèòî Áúëãàðèÿ å ñòðàíà, è ñà â ñèëà, â
äâå êàòåãîðèè.
Ïúðâàòà å íà òåçè, çà êîèòî ñà èçïúëíåíè óñëîâèÿòà íà ÷ë.5, àë.4 îò
Êîíñòèòóöèÿòà. Òå ñà ÷àñò îò âúòðåøíîòî ïðàâî è èìàò ïðåäèìñòâî
ïðåä çàêîíèòå ïðè êîëèçèÿ. Òàêèâà àêòîâå îòíîñíî êóëòóðíî-

15
èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè ñà:
- Êîíâåíöèÿòà çà çàùèòà íà êóëòóðíèòå öåííîñòè â ñëó÷àé íà
âúîðúæåí êîíôëèêò;
- Åâðîïåéñêàòà êóëòóðíà êîíâåíöèÿ;
- Êîíâåíöèÿòà çà çàùèòà íà àðõèòåêòóðíîòî íàñëåäñòâî íà Åâðîïà.
Êúì òàçè êàòåãîðèÿ äîñêîðî áå è Åâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà
îïàçâàíå íà àðõåîëîãè÷åñêîòî íàñëåäñòâî, íî ñúñ çàêîí îò 01.04.1993 ã.
Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ÿ äåíîíñèðà. Âúïðåêè ÷å ñúñ ñúùèÿ çàêîí áå
ðàòèôèöèðàíà íîâà ðåäàêöèÿ íà êîíâåíöèÿòà ñúñ ñúùîòî èìå, òÿ íå å
îáíàðîäâàíà è å èçâúí ïîëåòî íà ÷ë.5, àë.4 îò Êîíñòèòóöèÿòà.
Êúì âòîðàòà êàòåãîðèÿ ñà âñè÷êè îñòàíàëè ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè,
ðàòèôèöèðàíè è âëåçëè â ñèëà. Ïî òÿõ Áúëãàðèÿ å ñòðàíà è å äëúæíà
äà ãè èçïúëíÿâà, íî òå íå ñà ÷àñò îò âúòðåøíîòî ïðàâî è íÿìàò
ïðåäèìñòâî ïðåä íåãî. Òàêèâà îòíîñíî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå
öåííîñòè ñà:
- Êîíâåíöèÿòà çà ó÷ðåäÿâàíå íà îðãàíèçàöèÿòà íà îáåäèíåíèòå
íàöèè çà îáðàçîâàíèå, íàóêà è êóëòóðà (ÞÍÅÑÊÎ);
- Óñòàâúò íà ìåæäóíàðîäíèÿ öåíòúð çà èçñëåäâàíå íà çàïàçâàíåòî è
ðåñòàâðèðàíåòî íà êóëòóðíè öåííîñòè;
- Êîíâåíöèÿòà îòíîñíî ìåðêèòå çà çàáðàíà è ïðåäîòâðàòÿâàíå íà
íåçàêîííèÿ âíîñ, èçíîñ è ïðåõâúðëÿíå ïðàâîòî íà ñîáñòâåíîñò íà
êóëòóðíè öåííîñòè;
- Êîíâåíöèÿòà çà îïàçâàíå íà Ñâåòîâíîòî êóëòóðíî è ïðèðîäíî
íàñëåäñòâî;
- Åâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà îïàçâàíå íà àðõåîëîãè÷åñêîòî
íàñëåäñòâî.
Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ å îáâúðçàíà ñ ìåæäóíàðîäíîïðàâíè àêòîâå
îòíîñíî îïàçâàíåòî íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî, êàòî òàêîâà
ñ åâðîïåéñêî çíà÷åíèå - â ðàìêèòå íà Ñúâåòà çà Åâðîïà è êàòî òàêîâà
ñúñ ñâåòîâíî çíà÷åíèå - â ðàìêèòå íà ÞÍÅÑÊÎ.
Àêòîâåòå íà ÞÍÅÑÊÎ ñà ïî-îáõâàòíè è óíèâåðñàëíè, çàòîâà ùå
ðàçãëåäàìå ïúðâî òÿõ.
Îùå ñ ó÷ðåäÿâàíåòî íà òàçè îðãàíèçàöèÿ è áå âìåíåíà, êàòî îñíîâíà
äåéíîñò, çàùèòàòà è çàïàçâàíåòî íà Ñâåòîâíîòî êóëòóðíî íàñëåäñòâî.
Åñòåñòâåíî, òåçè çàäà÷è íå ìîãàò äà ñå ðåøàò áåç íåîáõîäèìàòà ïðàâíà
áàçà, êàêòî ìåæäóíàðîäíà òàêà è íàöèîíàëíà.
 ÞÍÅÑÊÎ ìåæäóíàðîäíèòå êîíâåíöèè ñå èçðàáîòâàò ñëåä ùàòåëíî
ïðîó÷âàíå íà îñíîâíèòå íàó÷íè, òåõíè÷åñêè è þðèäè÷åñêè àñïåêòè íà

16
ïðîáëåìèòå, êîèòî çàñÿãàò. Ðåçóëòàòúò îò ïðîó÷âàíåòî ñå ïðîâåðÿâà îò
Èçïúëíèòåëíèÿ ñúâåò íà ÞÍÅÑÊÎ. Òîé ðåøàâà äàëè äà ñå âêëþ÷è â
äíåâíèÿ ðåä íà Ãåíåðàëíàòà êîíôåðåíöèÿ ïðåäëîæåíèå çà
ìåæäóíàðîäíà ðåãëàìåíòàöèÿ íà âúïðîñèòå. Ãåíåðàëíàòà êîíôåðåíöèÿ
îáñúæäà íåîáõîäèìîñòòà îò ðåãëàìåíòàöèÿ è ôîðìàòà è (êîíâåíöèÿ
èëè ïðåïîðúêà), è âçåìà ðåøåíèå. Ïîñëå âúçëàãà íà ãåíåðàëíèÿ
äèðåêòîð èçðàáîòâàíåòî íà ïðåäâàðèòåëåí äîêëàä. Âñè÷êè äúðæàâè-
÷ëåíêè ñå ïîêàíâàò äà ïðåäñòàâÿò ñâîèòå çàáåëåæêè. Ñúîáðàçÿâàéêè
ñå ñ òÿõ, ãåíåðàëíèÿò äèðåêòîð ïîäãîòâÿ îêîí÷àòåëåí äîêëàä è ïðîåêò/
ïðîåêòè çà êîíâåíöèÿ èëè ïðåïîðúêà. Òå ñå âíàñÿò çà îáñúæäàíå â
Ãåíåðàëíàòà êîíôåðåíöèÿ. Àêî å íåîáõîäèìî òîâà ñòàâà ñëåä îáñúæäàíå
îò ñïåöèàëåí êîìèòåò îò åêñïåðòè. Ãåíåðàëíàòà êîíôåðåíöèÿ ïðîó÷âà,
îáñúæäà è ïðèåìà äîêóìåíòà. Çà ïðèåìàíå íà ïðåïîðúêèòå ñå èçèñêâà
îáèêíîâåíî ìíîçèíñòâî, à çà êîíâåíöèèòå - äâå òðåòè îò ãëàñîâåòå íà
ñòðàíèòå-÷ëåíêè.
Ïðåç 1954 ã. â Õàãà å ïðèåòà Êîíâåíöèÿòà çà çàùèòà íà êóëòóðíèòå
öåííîñòè â ñëó÷àé íà âúîðúæåí êîíôëèêò è Ïðàâèëíèê çà èçïúëíåíèåòî
è. Òå ñà ïðèäðóæåíè îò Ïðîòîêîë çà äîãîâîðåíîñòèòå íà ñòðàíèòå,
ïðèåëè êîíâåíöèÿòà. Çíà÷åíèåòî íà òàçè ïúðâà ìåæäóíàðîäíà
êîíâåíöèÿ çà îïàçâàíåòî íà êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî å èçêëþ÷èòåëíî.
Âñè÷êè çíàåì êàêâè ïîðàæåíèÿ íàíàñÿò âîåííèòå äåéñòâèÿ íà
êóëòóðíèòå öåííîñòè. Êîíâåíöèÿòà å ðàòèôèöèðàíà îò íàä 70 ñòðàíè.
Ïðåç 1970 ã. â Ïàðèæ å ïðèåòà Êîíâåíöèÿòà îòíîñíî ìåðêèòå çà
çàáðàíà è ïðåäîòâðàòÿâàíå íà íåçàêîííèÿ âíîñ, èçíîñ è ïðåõâúðëÿíå
ïðàâîòî íà ñîáñòâåíîñò íà êóëòóðíè öåííîñòè. Îñíîâíèòå öåëè íà òàçè
êîíâåíöèÿ ñà ïðåäìåò íà ñåðèîçíè äèñêóñèè. Ïðè îáñúæäàíåòî èçïúêâàò
ðàçëè÷íèòå ñòàíîâèùà íà ñòðàíèòå ñ ðàçâèò ïàçàð è äðóãèòå, êúäåòî
òàêúâ íå ñúùåñòâóâà. Â êðàéíà ñìåòêà å ïðèåò êîìïðîìèñåí âàðèàíò.
Êîíâåíöèÿòà å ðàòèôèöèðàíà îò íàä 50 ñòðàíè.
Ïðåç 1972 ã. â Ïàðèæ å ïðèåòà Êîíâåíöèÿòà çà îïàçâàíå íà
Ñâåòîâíîòî êóëòóðíî è ïðèðîäíî íàñëåäñòâî. Òÿ èìà íàé-øèðîê îáñåã
è çàñÿãà öÿëàòà ïëàíåòà, òúé êàòî ïîâúðõíîñòòà å îñåÿíà ñ ïðèðîäíè è
êóëòóðíè öåííîñòè.
Îùå ïðåäè ïîÿâàòà è, ÞÍÅÑÊÎ îñúùåñòâÿâà ãîëåìè êàìïàíèè çà
ñïàñÿâàíåòî íà çàñòðàøåíè êóëòóðíè öåííîñòè ñ èçêëþ÷èòåëíà
ñòîéíîñò. Íà÷àëîòî å ïðåç øåñòäåñåòòå ãîäèíè ñ àêöèÿòà çà ñïàñÿâàíå
íà ïàìåòíèöèòå â çîíàòà íà ÿçîâèðà Àñóàí. Äâàòà êàìåííè õðàìà íà
Àáó Ñèìáåë, äàòèðàùè îò 3200 ãîäèíè ñà ðàçåäèíåíè íà 1050 áëîêà è

17
îòíîâî ñãëîáåíè âúðõó ïî-âèñîêà ïëîùàäêà íà 960 ôóòà îò áðåãà.
Îïåðàöèÿòà ñå èçâúðøâà â ïðîäúëæåíèå íà ïî÷òè 5 ãîäèíè è ñòðóâà
ïîâå÷å îò 36 ìëí. äîëàðà. Àáó Ñèìáåë îò ÷óäî íà äðåâíîñòòà ñòàâà
÷óäî íà íîâîòî âðåìå.
Êîíâåíöèÿòà çà Ñâåòîâíîòî íàñëåäñòâî ñú÷åòàâà äâà îñíîâíè
ïðèíöèïà.
Ïúðâèÿò å, ÷å äúðæàâèòå êîèòî ñà ÿ ïðèåëè èëè ðàòèôèöèðàëè
ïðèçíàâàò çà ñâîå çàäúëæåíèå äà îïàçâàò ïàìåòíèöèòå îò Ñâåòîâíîòî
êóëòóðíî è ïðèðîäíî íàñëåäñòâî, íàìèðàùè ñå íà òÿõíà òåðèòîðèÿ.
Âòîðèÿò å, ÷å òåçè äúðæàâè ïðèåìàò êàòî çàäúëæåíèå êúì
ìåæäóíàðîäíàòà îáùíîñò äà ñúäåéñòâàò çà çàïàçâàíå íà íàñëåäñòâîòî
ñ “óíèâåðñàëíà ñòîéíîñò îò ãëåäíà òî÷êà íà èñòîðèÿòà, èçêóñòâîòî,
íàóêàòà è åñòåòèêàòà”.
Îáðàçóâàí å ñïåöèàëåí ôîíä. Ñðåäñòâàòà ñå îñèãóðÿâàò ãëàâíî îò
âíîñêè íà ñòðàíèòå-÷ëåíêè è ñå èçïîëçâàò çà ðåñòàâðàöèÿ è êîíñåðâàöèÿ
íà öåííîñòèòå âëèçàùè â Ñâåòîâíîòî íàñëåäñòâî.
Ñòðàíèòå-÷ëåíêè ñàìè òðÿáâà äà îïðåäåëÿò îáåêòèòå íà Ñâåòîâíîòî
íàñëåäñòâî. Òîâà íå å åäíîêðàòåí àêò, à ïðîäúëæèòåëíà è òðóäíà äåéíîñò.
Ïðîöåñúò ñå îñúùåñòâÿâà îò Êîìèòåòà çà Ñâåòîâíî êóëòóðíî è ïðèðîäíî
íàñëåäñòâî ñ ó÷àñòèåòî íà Ñåêðåòàðèàòà íà ÞÍÅÑÊÎ è íÿêîè
ìåæäóíàðîäíè íåïðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçàöèè, è ìåæäóíàðîäíè
èíñòèòóòè. Ñïèñúêúò íà ñâåòîâíèòå öåííîñòè ñå ñúñòàâÿ âúç îñíîâà
ïðåäëîæåíèÿòà íà ñòðàíèòå-÷ëåíêè. Âñÿêà ñòðàíà ïðåäñòàâÿ ñâîè
öåííîñòè, êîèòî ïî ïðåöåíêà íà íåéíèòå ñïåöèàëèñòè îòãîâàðÿò íà
îïðåäåëåíèÿòà îò êîíâåíöèÿòà è óòâúðäåíèòå îò Êîìèòåòà çà Ñâåòîâíî
íàñëåäñòâî êðèòåðèè. Ñòðåìåæúò å äà ñå îáõâàíàò ðàçíîðîäíèòå ïðîÿâè
íà ÷îâåøêîòî òâîð÷åñòâî è ïðèðîäàòà, à ïîäáîðúò ïðåäñòàâëÿâà
åôèêàñåí ôèëòúð, çà äà ñå âêëþ÷âàò ñàìî öåííîñòè ñ óíèâåðñàëíà
ñòîéíîñò.
 ñïèñúêà ñà âêëþ÷åíè îêîëî 300 îáåêòà. Áúëãàðèÿ å âêëþ÷åíà ñ
äåâåò. Ñåäåì ñà êóëòóðíè - Êàçàíëúøêàòà ãðîáíèöà, Ìàäàðñêèÿò
êîííèê, Áîÿíñêàòà ÷åðêâà, Èâàíîâñêèòå ñêàëíè ÷åðêâè, Ñòàðèÿò
Íåñåáúð, Ðèëñêèÿò ìàíàñòèð è ãðîáíèöàòà â Ñâåùàðè, îñòàíàëèòå ñà
Íàöèîíàëíèÿò ïàðê Ïèðèí è ðåçåðâàòúò Ñðåáúðíà.
Çàäúëæåíèÿòà, êîèòî ìåæäóíàðîäíàòà îáùíîñò ïîåìà êúì
ñâåòîâíèòå öåííîñòè è äàâàò ïðàâà äà ñëåäè çà ñúñòîÿíèåòî èì. Êîãàòî
ñå èçâúðøâàò äåéñòâèÿ, íàðóøàâàùè àâòåíòè÷íîñòòà íà öåííîñòèòå,
êîìèòåòúò èçïðàùà çàïèòâàíèÿ äî ñúîòâåòíèòå ïðàâèòåëñòâà, êîèòî ñà

18
äëúæíè äà äàäàò îáÿñíåíèÿ. Êàòî êðàéíà ìÿðêà å ïðåäâèäåíî
èçêëþ÷âàíå íà îáåêòà îò ñïèñúêà íà Ñâåòîâíîòî êóëòóðíî è ïðèðîäíî
íàñëåäñòâî.
Êîíâåíöèÿòà çà îïàçâàíå íà Ñâåòîâíîòî êóëòóðíî è ïðèðîäíî
íàñëåäñòâî å ðàòèôèöèðàíà îò íàä 100 ñòðàíè.
Ïðåïîðúêèòå ñà äðóãè äîêóìåíòè íà ÞÍÅÑÊÎ. Òå îáèêíîâåíî
çàñÿãàò ïî-êîíêðåòíè âúïðîñè è ñå îòíàñÿò çà ñòðàíèòå-÷ëåíêè.
Ïðåç 1956 ã. â Äåëõè å ïðèåòà Ïðåïîðúêà, îïðåäåëÿùà
ìåæäóíàðîäíèòå ïðèíöèïè, êîèòî òðÿáâà äà ñå ïðèëàãàò ïðè
àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè. Îñíîâíàòà öåë å äà ñå ïîìîãíå íà ñòðàíèòå
äà ñå ïðåäïàçÿò îò íåçàêîííî ðàçêîïàâàíå è ðàçãðàáâàíå íà
àðõåîëîãè÷åñêèòå èì áîãàòñòâà è äà ñå ðåãëàìåíòèðà òúðãîâèÿòà ñúñ
ñòàðèíè.
Ïðåç 1960 ã. å ïðèåòà Ïðåïîðúêàòà îòíîñíî åôèêàñíèòå ñðåäñòâà çà
äà ñå íàïðàâÿò ìóçåèòå äîñòúïíè çà âñè÷êè. Èçõîæäà ñå îò ïðèíöèïà
ìóçåèòå äà ñëóæàò âñåêèìó. Ïðåïîðú÷âà ñå óñòàíîâÿâàíåòî íà âðúçêè ñ
îáðàçîâàòåëíèòå èíñòèòóöèè, ïðîôñúþçèòå è äð. Íàáëÿãà ñå íà
óëåñíÿâàíåòî è ñòèìóëèðàíåòî íà äîñòúïà äî ìóçåèòå.
Ïðåç 1964 ã. å ïðèåòà Ïðåïîðúêàòà çà çàáðàíà è âúçïðåïÿòñòâàíå íà
íåçàêîííèÿ âíîñ, èçíîñ è ïðåõâúðëÿíå íà ñîáñòâåíîñòòà íà êóëòóðíè
öåííîñòè. Ïî-êúñíî ÞÍÅÑÊÎ îñúçíàâà íåîáõîäèìîñòòà îò ïî-
îáâúðçâàù äîêóìåíò è ïðèåìà ñúîòâåòíà êîíâåíöèÿ.
Ïðåç 1968 ã. å ïðèåòà Ïðåïîðúêàòà çà îïàçâàíå íà êóëòóðíèòå
öåííîñòè, ïîñòàâåíè â îïàñíîñò îò îáùåñòâåíî èëè ÷àñòíî
ñòðîèòåëñòâî. Îñíîâíàòà èäåÿ å äà ñå îñèãóðè çàïàçâàíå â åñòåñòâåíàòà
ñðåäà è ñàìî â êðàåí ñëó÷àé äà ñå ñòèãà äî ïúëíî èçñëåäâàíå è
äîêóìåíòèðàíå ïðåäè ïðåìåñòâàíå íà öåííîñòèòå íà äðóãî ìÿñòî.
Ïðåç 1972 ã. åäíîâðåìåííî ñ ïîäãîòîâêàòà íà Êîíâåíöèÿòà çà
Ñâåòîâíî íàñëåäñòâî å ïðèåòà Ïðåïîðúêàòà çà çàïàçâàíå â íàöèîíàëåí
ïëàí íà êóëòóðíîòî è ïðèðîäíîòî íàñëåäñòâî.
Ïðåç 1976 ã. â Íàéðîáè å ïðèåòà Ïðåïîðúêàòà çà ìåæäóíàðîäíà
ðàçìÿíà íà êóëòóðíè öåííîñòè. Òÿ ïîîùðÿâà âñÿêà çàêîííà ðàçìÿíà â
èíòåðåñ íà âçàèìíîòî îïîçíàâàíå íà íàðîäèòå è êîíòàêòèòå ìåæäó
êóëòóðíèòå èíñòèòóòè. Çàñåãíàòè ñà äàðåíèÿòà è äðóãè âúïðîñè.
Ïðåç ñúùàòà ãîäèíà å ïðèåòà Ïðåïîðúêàòà çà çàïàçâàíå íà
èñòîðè÷åñêèòå è òðàäèöèîííèòå àíñàìáëè è çà òÿõíàòà ðîëÿ â
ñúâðåìåííèÿ æèâîò. Òÿ å â çàùèòà íà íåäâèæèìîòî íàñëåäñòâî. Èçòúêâà
ñå îïàñíîñòòà îò îáåçëè÷àâàíå è ðàçðóøàâàíå íà èñòîðè÷åñêîòî

19
íàñëåäñòâî.
Ïðåç 1978 ã. å ïðèåòà Ïðåïîðúêàòà çà çàùèòà íà äâèæèìèòå êóëòóðíè
öåííîñòè. Ðàçãëåæäàò ñå ïðîáëåìèòå íà ìóçåéíèòå, ÷àñòíèòå è
õðàìîâèòå ñáèðêè è ñå ïðåäëàãàò ìåðêè çà ðàçðåøàâàíåòî èì.
Ñúâåòúò íà Åâðîïà, êàòî ñòðóêòóðà íà ñòðàíèòå-÷ëåíêè îò íàøèÿ
êîíòèíåíò, ñúùî å ïðèåë êîíâåíöèè è ðåäèöà ïðåïîðúêè.
Ïðåç 1954 ã. â Ïàðèæ å ïðèåòà Åâðîïåéñêàòà êóëòóðíà êîíâåíöèÿ.
Òÿ ïîñòàâÿ îñíîâèòå íà êóëòóðíîòî åäèíåíèå, èçòúêâà íåîáõîäèìîñòòà
îò îïàçâàíå íà êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî è ïîîùðÿâà ðàçâèòèåòî íà
èçêóñòâàòà
Ïðåç 1969 ã. å ïðèåòà Åâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà îïàçâàíå íà
àðõåîëîãè÷åñêîòî íàñëåäñòâî. Ïðåç 1993 ã. å ïðèåòà íîâà ðåäàêöèÿ ñúñ
ñúùîòî íàçâàíèå. Öåëèòå íà êîíâåíöèÿòà ñà äà ñå îñèãóðè îïàçâàíåòî
íà íåðàçêðèòèòå àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè, ðåñòàâðèðàíåòî è
ñúõðàíåíèåòî íà ðàçêðèòèòå, íàó÷íîòî äîêóìåíòèðàíå è
ïîïóëÿðèçèðàíåòî èì. Çàñÿãàò ñå è ïðîáëåìèòå çà íåçàêîííèòå ðàçêîïêè,
íåçàêîííèòå äåéñòâèÿ ïðè îôèöèàëíè ðàçêîïêè è íåîáõîäèìàòà
ïîäêðåïà çà ðåôîðìàòà íà ïàçàðà íà àðõåîëîãè÷åñêè ïðåäìåòè.
Ïðåç 1985 ã. å ïðèåòà Êîíâåíöèÿòà çà çàùèòà íà àðõèòåêòóðíîòî
íàñëåäñòâî íà Åâðîïà. Òîçè äîêóìåíò å îáõâàòåí è çàñÿãà âñè÷êè âàæíè
ïðîáëåìè îòíîñíî îïàçâàíåòî, ðåñòàâðèðàíåòî, ðåêîíñòðóèðàíåòî,
èçñëåäâàíåòî, äîêóìåíòèðàíåòî, ñúõðàíÿâàíåòî è ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà
Åâðîïåéñêîòî àðõèòåêòóðíî íàñëåäñòâî. Îñîáåíî âíèìàíèå ñå îòäåëÿ
íà êîíòðîëà íà òåçè äåéíîñòè è ïðàâíàòà ðåãëàìåíòàöèÿ.
Çàâúðøâàéêè òðÿáâà äà óïîìåíåì, ÷å è äðóãè ìåæäóíàðîäíîïðàâíè
àêòîâå çàñÿãàò ïðîáëåìèòå íà êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî, íî òå ñà ïðåäèìíî
äâóñòðàííè äîãîâîðè è íå ñà ïðåäìåò íà òîâà èçëîæåíèå.

20
 ÐÅÆÈÌ

Îùå ñëåä îñâîáîæäåíèåòî îïàçâàíåòî íà ñòàðèíèòå å ïîñòàâåíî êàòî

ïðîáëåì ïðåä âëàñòèòå îò ó÷åíè è îáùåñòâåíèöè. Ñàìî ïåò ãîäèíè ïî-
êúñíî ñà èçäàäåíè îêðúæíè íàðåäáè, öåëÿùè äà ñå îãðàíè÷è ðóøåíåòî
íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè è èçíîñà èì â ÷óæáèíà.
Ïðåç 1888 ã. ñà ïðèåòè Âðåìåííè ïðàâèëà çà íàó÷íè è êíèæîâíè
ïðåäïðèÿòèÿ, ðåãëàìåíòèðàùè ðåäà çà èçäèðâàíå è îïàçâàíå íà
âåùåñòâåíèòå èçâîðè íà èñòîðèÿòà íè.
Ïðåç 1890 ã. ïîñëåäâà Çàêîíúò çà èçäèðâàíå íà ñòàðèíè è çà
ñïîìàãàíå íà íàó÷íè è êíèæîâíè ïðåäïðèÿòèÿ. Ïðåç ñëåäâàùèòå ãîäèíè
Ìèíèñòåðñòâîòî íà íàðîäíîòî ïðîñâåùåíèå â ðåäèöà îêðúæíè
ðàçÿñíÿâà ìåðêèòå, êîèòî òðÿáâà äà ñå ïðåäïðèåìàò çà èçïúëíåíèå íà
çàêîíà.
Òåçè ïúðâè çàêîíîäàòåëíè àêòîâå, ìàêàð è äà íå ñà íà íåîáõîäèìàòà
âèñîòà, èçèãðàâàò ñúùåñòâåíà ðîëÿ è ïîñòàâÿò îñíîâèòå íà çàùèòàòà è
îïàçâàíåòî íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íè íàñëåäñòâî.
Ïðåç 1911 ã., ñëåä äúëãîãîäèøíà ïîäãîòîâêà, âëèçà â ñèëà Çàêîíúò
çà ñòàðèíèòå. Â íåãî ïî-ÿñíî è ñèñòåìàòèçèðàíî ñà îïðåäåëåíè ìåðêèòå
çà îïàçâàíå íà ñòàðèíèòå è èíñòèòóöèèòå, íàòîâàðåíè ñ èçïúëíåíèåòî
èì.
Ïîðàäè ïðîïóñêè îòíîñíî ñòàðèíèòå â íàñåëåíèòå ìåñòà è
ñðåäñòâàòà çà êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ, ïðåç 1936 ã. å èçäàäåíà
Íàðåäáàòà-çàêîí çà çàïàçâàíå íà ñòàðèííèòå ïîñòðîéêè â íàñåëåíèòå
ìåñòà. Âå÷å ñà âçåòè ìåðêè çà îïàçâàíåòî íà öåëè óëèöè, ïëîùàäè,
ãðàäèùà, êðåïîñòè, ìàíàñòèðè, öúðêâè è ò.í.
Ìàêàð è íåñúâúðøåíè òåçè àêòîâå ñà â îñíîâàòà íà åäíà ãîëÿìà
äåéíîñò, îñúùåñòâÿâàíà îò ñòðàíà íà äúðæàâàòà â ëèöåòî íà Íàðîäíèÿ
àðõåîëîãè÷åñêè ìóçåé, Êîìèñèÿòà çà ñòàðèíèòå è äðóãèòå äúðæàâíè
ìóçåè, è îò ñòðàíà íà îáùåñòâåíîñòòà - ÷ðåç àðõåîëîãè÷åñêèòå è
èñòîðè÷åñêèòå äðóæåñòâà.
Ñëåä 09.09.1944 ã. òàçè äåéíîñò çàìèðà. Ïðèîðèòåòèòå íà íîâàòà
21
âëàñò ñà èçâåñòíè...
Äî 1952 ã. íå ñà ïðèåòè íèêàêâè íîðìàòèâíè àêòîâå îòíîñíî
êóëòóðíîòî íè íàñëåäñòâî, à ñòàðèòå ñà îòìåíåíè ñúñ Çàêîíà çà îòìåíÿíå
íà âñè÷êè ñòàðè çàêîíè. Ìíîãî ñòàðèíè ñà ðàçðóøåíè è óíèùîæåíè
ïðè îäúðæàâÿâàíåòî íà çåìèòå è ãîëåìèòå ñòðîåæè.
Åäâà ñ Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 1608 íà ÌÑ “îòíîñíî ìåðêèòå, êîèòî
òðÿáâà äà ñå âçåìàò çà çàïàçâàíå ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ðàçâèòèåòî
íà ìóçåéíîòî äåëî â ñòðàíàòà” è Èíñòðóêöèÿòà çà ïðèëîæåíèåòî ìó
íîâàòà âëàñò îáðúùà âíèìàíèå íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî.
Ïî-êúñíî ñ Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 165 íà ÌÑ “çà îïàçâàíå ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà è ðàçâèòèåòî íà ìóçåéíîòî äåëî ó íàñ” è Ïðàâèëíèêà çà
ïðèëîæåíèåòî ìó ñå âúâåæäà ñòðîã ðåæèì ïî èçäèðâàíåòî, èçó÷àâàíåòî,
èçñëåäâàíåòî, ðåñòàâðèðàíåòî è åêñïîíèðàíåòî íà êóëòóðíîòî íè
íàñëåäñòâî. Íà ïðàêòèêà å íàëîæåí òîòàëåí äúðæàâåí ìîíîïîë, ñú÷åòàí
ñúñ ñèëîâ êîíòðîë íà âñè÷êè íèâà. Êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè
“äîáðîâîëíî” ñå ïðåäàâàò íà âëàñòèòå. Äðúçíàëèòå äà çàïàçÿò íåùî
ðàíî èëè êúñíî èçïèòâàò ðåïðåñèâíàòà ìîù íà ñèñòåìàòà.
 èçïúëíåíèå íà ïàðòèéíàòà ïîëèòèêà ñà ïðèåòè Çàêîíúò çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÇÏÊÌ) è ìíîæåñòâî äðóãè íîðìàòèâíè
àêòîâå. Âñè÷êè òå óòâúðæäàâàò âúâåæäàíèÿ ðåæèì íà íàöèîíàëèçàöèÿ
íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè.  ïîâå÷åòî àêòîâå öåëåíàñî÷åíî
íå ñà äåôèíèðàíè îñíîâíèòå ïðàâíè ïîíÿòèÿ, êîåòî âîäè äî
èçáèðàòåëíîòî èì òúëêóâàíå è ïðèëàãàíå. Íÿìà ñåðèîçåí þðèñò, êîéòî
êîìåíòèðàéêè ãè, ìíîãîêðàòíî äà íå å èçòúêâàë òÿõíàòà íåÿñíîòà è
íåïúëíîòà, âîäåùà â ðåäèöà ñëó÷àè äî ïðàâíè àáñóðäè.
Âñè÷êî òîâà íå å ñëó÷àéíî. Íåìàëêî îò ïðàâîèìàùèòå èìàõà òðàéíè
íååäíîçíà÷íè èíòåðåñè îòíîñíî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå íè öåííîñòè
è ñå áÿõà ïîãðèæèëè çà êîìôîðòà ñè.
Ñëåä 10.11.1989 ã. íîðìàòèâíàòà áàçà îñòàíà ïî÷òè íåïîêúòíàòà.
Èçìåíåíèÿòà è äîïúëíåíèÿòà â ÇÏÊÌ è ÍÊ öåëÿõà îáóçäàâàíåòî íà
îòïðèùèëàòà ñå ðàçðóøèòåëíà ñòèõèÿ, íî íå ïðîìåíèõà äåéñòâàùèÿ
ðåæèì.
Åäâà ïðåç 1995 ã. ïîñëåäâàõà ïî-çíà÷èòåëíè ïðîìåíè â ÇÏÊÌ è
ðåæèìúò áå ëèáåðàëèçèðàí. Íàïðàâåíîòî çàñëóæàâà àäìèðàöèè.
Öåëåéêè ïî-ëåñíîòî âúçïðèåìàíå íà ìàòåðèÿòà, ùå ðàçãëåäàìå
äåéñòâàùèÿ ðåæèì ÷ðåç îïðîñòåíî ïðåäñòàâÿíå íà ïî-ñúùåñòâåíèòå
ìîìåíòè, âàæíè çà ÷èòàòåëÿ.

22
 ÏÎÍßÒÈß

Çà äà î÷åðòàåì ãðàíèöèòå íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íè íàñëåäñòâî,

íåìèíóåìî òðÿáâà äà ñå îïðåì íà ïîíÿòèÿòà ñòàðèíè, èñòîðè÷åñêè
öåííîñòè, êóëòóðíè öåííîñòè è ñúêðîâèùà. Ïîðàäè ëèïñàòà íà ïðàâíî
äåôèíèðàíå ùå ñå îáúðíåì êúì ñúäúðæàíèåòî, êîåòî å âëîæèëî â òÿõ
îáùåñòâîòî.
Ñòàðèíèòå ñà îáåêòè, íîñåùè áåëåçè îò ÷îâåøêî ðàçâèòèå,
îòðàçÿâàùè ñúîòâåòíàòà åïîõà.
Öåííîñòèòå ñà îáåêòè, èìàùè êà÷åñòâîòî öåíåí. Òî å îòíîñèìî êúì
ðàçëè÷íè îáîñîáåíîñòè (öåíåí çà...), íî îáè÷àéíàòà ìó óïîòðåáà å
ñâúðçàíà ñ âèñîêà ìàòåðèàëíà ñòîéíîñò.
Ñúêðîâèùàòà ñà ñúâêóïíîñò îò öåííîñòè (ñêúïîöåííîñòè).
Ïîñëåäíèòå ñà èçðàáîòåíè îò áëàãîðîäíè ìåòàëè è öåííè ìèíåðàëè
(ñêúïîöåííè êàìúíè). Ñòîéíîñòòà èì ñå îïðåäåëÿ îò âëîæåíèÿ ìàòåðèàë
è ñòåïåíòà è êà÷åñòâîòî íà îáðàáîòêàòà.
Èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè ñà îáåêòè öåííè çà èñòîðèÿòà. Âàæíî å äà
îòáåëåæèì, ÷å íå âñè÷êè ñòàðèíè ñà òàêèâà.
Êóëòóðíèòå öåííîñòè ñà îáåêòè öåííè çà êóëòóðàòà (ðîäîâà, ìåñòíà,
íàöèîíàëíà, ñâåòîâíà).
Êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè ñà îáåêòè öåííè çà èñòîðèÿòà è
êóëòóðàòà. Ñ òå÷åíèå íà âðåìåòî êóëòóðíèòå öåííîñòè äîáèâàò
èñòîðè÷åñêà ñòîéíîñò è ñòàâàò êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêè.
“Àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè”, ñïîðåä Ïðàâèëíèêà çà òåðåííè
àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ, ñà âñè÷êè äâèæèìè è íåäâèæèìè
ìàòåðèàëíè ñëåäè îò ÷îâåøêà äåéíîñò îò ìèíàëè åïîõè, íàìèðàùè ñå
â çåìíèòå ïëàñòîâå, íà ïîâúðõíîñòòà èì, íà ñóøàòà è âúâ âîäíèòå
áàñåéíè.
“Ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà” (ÏÊ) å ïðàâåí òåðìèí, êîéòî äî íåîòäàâíà
íå áå òî÷íî ôîðìóëèðàí. Ïîðî÷íàòà ïðàêòèêà îò áëèçêîòî ìèíàëî
íàñàäè â ñúçíàíèåòî íà õîðàòà ïîãðåøíàòà ïðåäñòàâà, ÷å âñè÷êè
êóëòóðíè è èñòîðè÷åñêè öåííîñòè ñà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà. Ñïîðåä
ïîñëåäíèòå ïðîìåíè â ÇÏÊÌ òîâà å þðèäè÷åñêè ñòàòóò, êîéòî
ïðèäîáèâàò ñòîéíîñòíèòå êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêè öåííîñòè. Çà
äâèæèìèòå òîâà ñòàâà ñ èíâåíòèðàíåòî èì â ìóçåé, à çà íåäâèæèìèòå

23
- ñ îáÿâÿâàíå â Äúðæàâåí âåñòíèê è âïèñâàíåòî èì â Íàöèîíàëíèÿ
ðåãèñòúð çà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
Çà ðåçåðâàòè ñå îáÿâÿâàò íàñåëåíèòå ìåñòà, êîìïëåêñè îò ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà è èñòîðè÷åñêèòå ìåñòà, èìàùè îñîáåíî èñòîðè÷åñêî,
àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî, àðõèòåêòóðíî è ìóçåéíî çíà÷åíèå.
Íà òàçè áàçà âå÷å íå å òðóäíî äà îïðåäåëèì ðàìêèòå íà ïîíÿòèåòî
êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî. Òî âêëþ÷âà âñè÷êè îáåêòè îò
ðàçãëåäàíèòå êàòåãîðèè, êîèòî ñà öåííè çà èñòîðèÿòà è êóëòóðàòà íè.
Ïîíÿòèåòî å íàèñòèíà îáøèðíî. ×åñòîòî ìó èçïîëçâàíå å äîâåëî äî
ðåäóöèðàíå íà íàçâàíèåòî è óïîòðåáàòà íà “êóëòóðíî íàñëåäñòâî”.

ÎÐÃÀÍÈ

Ïî èçäèðâàíåòî, ðàçêðèâàíåòî, èçñëåäâàíåòî, êîíñåðâèðàíåòî,

ðåñòàâðèðàíåòî, åêñïîíèðàíåòî, ïîïóëÿðèçèðàíåòî è îïàçâàíåòî íà
êóëòóðíîòî íè íàñëåäñòâî ðàáîòÿò ðåäèöà îðãàíè. Äåéíîñòòà èì ñå
ðúêîâîäè è êîíòðîëèðà îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà (ÌÊ). Íåãîâèòå
ðàçïîðåæäàíèÿ ïî âúïðîñèòå, çàñÿãàùè ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, ñà
çàäúëæèòåëíè çà âñè÷êè ó÷ðåæäåíèÿ, îðãàíèçàöèè è ãðàæäàíè.
Îáùèíñêèòå ñúâåòè (ÎÑ) ðúêîâîäÿò è êîíòðîëèðàò íà ìåñòíî íèâî
èçäèðâàíåòî, èçó÷àâàíåòî, îïàçâàíåòî è ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.
Àðõåîëîãè÷åñêèÿò èíñòèòóò ñ ìóçåé (ÀÈÌ) ïðè ÁÀÍ èçäèðâà,
ðàçêðèâà, èçñëåäâà, êîíñåðâèðà, ðåñòàâðèðà è åêñïîíèðà
àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè. Èíñòèòóòúò ïîääúðæà àâòîìàòèçèðàíà
èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà “Àðõåîëîãè÷åñêà êàðòà íà Áúëãàðèÿ”. ÀÈÌ
ðàçðåøàâà è êîíòðîëèðà òåðåííèòå àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ
(èçäèðâàíå, ñîíäàæè è ðàçêîïêè) íà òåðèòîðèÿòà íà öÿëàòà ñòðàíà.
Íàöèîíàëíèÿò èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ) å
ñïåöèàëèçèðàí â îáëàñòòà íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
Òîé îñúùåñòâÿâà, ðúêîâîäè è êîíòðîëèðà äåéíîñòèòå ïî èçäèðâàíåòî,
èçñëåäâàíåòî, äîêóìåíòèðàíåòî, êîíñåðâèðàíåòî, ðåñòàâðèðàíåòî,
åêñïîíèðàíåòî è ïîïóëÿðèçèðàíåòî èì. Â ÍÈÏÊ å Íàöèîíàëíèÿò
íàó÷íî-äîêóìåíòàëåí àðõèâ (ÍÍÄÀ) íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî. Àðõèâúò âêëþ÷âà Íàöèîíàëíèÿ ðåãèñòúð íà
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñïèñúöèòå íà äåêëàðèðàíèòå

24
îáåêòè è âñè÷êè äðóãè äîêóìåíòè, ñâúðçàíè ñ íåäâèæèìèòå êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêè öåííîñòè. ÍÈÏÊ èäåíòèôèöèðà, äåêëàðèðà, êàòåãîðèçèðà
è ðåãèñòðèðà íåäâèæèìèòå ÏÊ.
Íàöèîíàëíèÿò öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà
(ÍÖÌÃÈÈ) å ñïåöèàëèçèðàí â îáëàñòòà íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà. Òîé å â ñòðóêòóðàòà íà ÌÊ è îñúùåñòâÿâà äúðæàâíàòà
ïîëèòèêà â ñôåðàòà íà ìóçåéíîòî è ãàëåðèéíîòî äåëî. ÍÖÌÃÈÈ
îðãàíèçèðà, îñúùåñòâÿâà è êîíòðîëèðà äåéíîñòèòå ïî ïðîó÷âàíåòî,
îïàçâàíåòî, åêñïîíèðàíåòî è ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà äâèæèìèòå ÏÊ.
Öåíòúðúò ïîääúðæà Íàöèîíàëíà àâòîìàòèçèðàíà èíôîðìàöèîííà
ñèñòåìà çà ìóçåéíèòå è ãàëåðèéíèòå ôîíäîâå. ÍÖÌÃÈÈ ðàçïðåäåëÿ
äúðæàâíèòå ñóáñèäèè çà: íîâè åêñïîçèöèè; êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ;
èçñëåäîâàòåëñêè è êîíöåïòóàëíè èçëîæáè; ðåãèñòðàöèÿ è íàó÷íî
îïèñàíèå íà äâèæèìè ÏÊ; îòêóïóâàíå íà îñîáåíî öåííè åêñïîíàòè;
íàó÷íè ïðîãðàìè ñ ìóçååí è èçêóñòâîâåäñêè õàðàêòåð.
Ìóçåèòå ñà íàó÷íè è êóëòóðíî-ïðîñâåòíè èíñòèòóòè. Òå èçäèðâàò,
ñúáèðàò, ïðèäîáèâàò, èçó÷àâàò, äîêóìåíòèðàò, ñúõðàíÿâàò, åêñïîíèðàò
è ïîïóëÿðèçèðàò äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà. Ìóçåèòå ñà
ñîáñòâåíîñò íà äúðæàâàòà, îáùèíèòå, þðèäè÷åñêè è ôèçè÷åñêè ëèöà.
Ìèíèñòåðñêèÿò ñúâåò îïðåäåëÿ îáõâàòà íà äåéíîñòòà è ìåòîäè÷åñêèòå
èì ôóíêöèè. Â çàâèñèìîñò îò òîâà ìóçåèòå íà áþäæåòíà èçäðúæêà ñà
íàöèîíàëíè, ðåãèîíàëíè è ìåñòíè. Òå ñå ðúêîâîäÿò ìåòîäè÷åñêè îò
ÍÖÌÃÈÈ, â íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêàòà äåéíîñò îò ÁÀÍ, à
àäìèíèñòðàòèâíî îò ÎÑ.

ÈÇÄÈÐÂÀÍÅ, ÈÇÑËÅÄÂÀÍÅ, ÐÀÇÊÐÈÂÀÍÅ

Ñúãëàñíî ÇÏÊÌ è äðóãèòå íîðìàòèâíè àêòîâå èçäèðâàíåòî,

èçñëåäâàíåòî è ðàçêðèâàíåòî íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè ñå èçâúðøâà
îò ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.
 Ïðàâèëíèêà çà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ òî÷íî ñà
äåôèíèðàíè òåðìèíèòå “àðõåîëîãè÷åñêè îáåêò” è “àðõåîëîãè÷åñêî
èçñëåäâàíå”. Âúâåäåí å ðàçðåøèòåëåí ðåæèì çà èçäèðâàíåòî íà
àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè, ñîíäàæè è ðàçêîïêè. Ðàçðåøåíèÿòà ñå äàâàò
îò Ñúâåòà çà òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ ïðè ÁÀÍ ñàìî íà ïðîôåñèîíàëíè
àðõåîëîçè, áúëãàðñêè ãðàæäàíè, èìàùè íåîáõîäèìîòî îáðàçîâàíèå è

25
êâàëèôèêàöèÿ. Îïðåäåëåíè ñà ðåäúò çà ïðîâåæäàíå, îðãàíèçàöèÿòà,
äîêóìåíòàöèÿòà è ìåðêèòå çà êîíòðîë.
Èçñëåäâàíåòî è ðàçêðèâàíåòî íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà
ñå èçâúðøâà îò ÍÈÏÊ, ñ ðàçðåøåíèå îò ÀÈÌ.
Ìóçåèòå ìîãàò äà èçäèðâàò, èçñëåäâàò è ðàçêðèâàò àðõåîëîãè÷åñêè
îáåêòè ñ ðàçðåøåíèå îò ÀÈÌ.
Óïîìåíàòèòå äî òóê ìîãàò äà îñúùåñòâÿâàò è ñúâìåñòíè ðàçðàáîòêè.
Êîãàòî òåðåíúò íà ðàçðàáîòêàòà å ñîáñòâåíîñò íà ÷àñòíî ëèöå å
íåîáõîäèìî ñúãëàñèåòî ìó.
 íîðìàòèâíàòà áàçà èìà ïðîòèâîðå÷èÿ è íåïúëíîòè, òÿ å äàëå÷ îò
ñúâðåìåííèòå èçèñêâàíèÿ íàëîæåíè îò ðàçâèòèåòî íà íàóêàòà,
òåõíèêàòà è îáùåñòâåíèòå îòíîøåíèÿ. Âúïðåêè òîâà â ìîìåíòà íÿìà
ïðå÷êè òàêèâà ðàçðàáîòêè äà ñå èçâúðøâàò è îò ÷àñòíè ëèöà, íî ïðè
óñëîâèå, ÷å òåðåíúò íÿìà ñïåöèàëåí ñòàòóò è èìà ñúãëàñèå îò
ñîáñòâåíèêà ìó.

ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒ

Êîíñòèòóöèÿòà ïîñòàíîâÿâà, ÷å ÷àñòíàòà ñîáñòâåíîñò å

íåïðèêîñíîâåíà è òîâà ïðàâî ñå ãàðàíòèðà è çàùèòàâà îò çàêîíà.
Ïîñòàíîâÿâà ñúùî, ÷å ïîäçåìíèòå áîãàòñòâà; êðàéáðåæíàòà ïëàæíà
èâèöà; ðåïóáëèêàíñêèòå ïúòèùà; âîäèòå, ãîðèòå è ïàðêîâåòå ñ
íàöèîíàëíî çíà÷åíèå; ïðèðîäíèòå è àðõåîëîãè÷åñêèòå ðåçåðâàòè,
îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí ñà èçêëþ÷èòåëíà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò.
Øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíî å ïîãðåøíîòî ðàçáèðàíå, ÷å âñè÷êî êîåòî
ñå íàìèðà â çåìÿòà å ïîäçåìíî áîãàòñòâî. Ïî ñìèñúëà íà ÷ë.18, àë.1 îò
Êîíñòèòóöèÿòà òàêèâà ìîãàò äà áúäàò ñàìî ìàòåðèàëíèòå îáîñîáåíîñòè,
êîèòî ñà ïîäçåìíè ïî ïðîèçõîä è ìåñòîíàõîæäåíèå. Òàçè êàòåãîðèÿ íå
âêëþ÷âà ïðîäóêòèòå îò ÷îâåøêà äåéíîñò, íàìèðàùè ñå ïîä çåìíàòà
ïîâúðõíîñò.
Çàêîíúò çà ñîáñòâåíîñòòà ïîñòàíîâÿâà, ÷å ñîáñòâåíîñò íà ãðàæäàíè
è þðèäè÷åñêè ëèöà ìîãàò äà áúäàò âñè÷êè âåùè ñ èçêëþ÷åíèå íà òåçè,
êîèòî ñà èçêëþ÷èòåëíà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò. Çàáðàíà äà ñå ïðèòåæàâàò
îïðåäåëåíè âåùè îò þðèäè÷åñêè è ôèçè÷åñêè ëèöà ìîæå äà ñå íàëàãà
ñàìî ñúñ çàêîí.
Ñïîðåä ÷ë.91 íà ñúùèÿ çàêîí çàðîâåíèòå, çàçèäàíèòå èëè ñêðèòè

26
ïî äðóã íà÷èí âåùè, ñîáñòâåíèêúò íà êîèòî íå ìîæå äà áúäå îòêðèò,
ñòàâàò ñîáñòâåíîñò íà äúðæàâàòà, à ëèöåòî êîåòî ãè å íàìåðèëî èìà
ïðàâî íà âúçíàãðàæäåíèå â ðàçìåð íà 25% îò ñòîéíîñòòà. Òîçè òåêñò å
ïðèëîæèì ñàìî çà âåùè íàìåðåíè â òåðåí, êîéòî å äúðæàâíà èëè
îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò. Íåñúìíåíî êîãàòî òàêèâà ñå îòêðèÿò â òåðåí,
êîéòî å ñîáñòâåíîñò íà ÷àñòíî ëèöå, ïðèíàäëåæàò íà ïîñëåäíîòî.
Çàêîíúò çà ñîáñòâåíîñòòà è ïîëçâàíåòî íà çåìåäåëñêèòå çåìè (ÇÑÏÇÇ)
ïîñòàíîâÿâà, ÷å íå ñå âúçñòàíîâÿâà ñîáñòâåíîñòòà âúðõó çåìåäåëñêè
çåìè, âêëþ÷åíè â ðåçåðâàòè, îïðåäåëåíè ïî ðåäà íà Çàêîíà çà çàùèòà
íà ïðèðîäàòà, êàêòî è äðóãèòå çàùèòåíè ïðèðîäíè òåðèòîðèè ñ
íàöèîíàëíî è ìåæäóíàðîäíî ïðèðîäîîõðàííî çíà÷åíèå, âêëþ÷èòåëíî
è çåìèòå ïîä è âúðõó êîèòî ñå íàìèðàò íåîòäåëèìè îò òÿõ
àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè è ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
Òàçè ðàçïîðåäáà, â ÷àñòòà ñè îòíîñíî àðõåîëîãè÷åñêèòå îáåêòè,
ïðîòèâîðå÷è íà Êîíñòèòóöèÿòà. Ïðè ïîäîáåí êàçóñ Êîíñòèòóöèîííèÿò
ñúä ñ ðåøåíèå ¹ 5 îò 1996 ã. îáÿâè çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííè
ðàçïîðåäáèòå íà ÷ë.28, àë.1 è ÷ë.30 îò ÇÏÊÌ. Òàêà îòïàäíàõà
îãðàíè÷åíèÿòà ïðè ïðîäàæáà, çàìÿíà è äàðåíèå íà íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìåæäó ñîáñòâåíèöè è ôèçè÷åñêè, è
þðèäè÷åñêè ëèöà, êàêòî è âúçìîæíîñòòà äà áúäàò îò÷óæäàâàíè.
ÇÏÊÌ ïîñòàíîâÿâà, ÷å ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, îòêðèòè ïðè
àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè ñà ñîáñòâåíîñò íà äúðæàâàòà.
Âàæíî å äà èçÿñíèì, ÷å ïðè ðàçêðèâàíåòî íà êàêâèòî è äà å êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêè öåííîñòè, êúäåòî è äà å, ïðè êàêâèòî è äà å îáñòîÿòåëñòâà,
òå íå ñà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, çàùîòî íå ñà ïðèäîáèëè ñúîòâåòíèÿ
þðèäè÷åñêè ñòàòóò. Òîâà å âèäíî è îò ÷ë.24, àë.3 íà Ïðàâèëíèêà çà
ïðîâåæäàíå íà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ - “Äàâàíåòî íà
þðèäè÷åñêè ñòàòóò (äåêëàðèðàíå è îáÿâÿâàíå â Äúðæàâåí âåñòíèê) íà
èçäèðåíèòå àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè, êîèòî ïðèòåæàâàò êà÷åñòâà íà
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå èçâúðøâà ïî ðåäà íà ÇÏÊÌ”.
Ñúãëàñíî ÇÏÊÌ ñîáñòâåíîñòòà âúðõó ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìîæå
äà áúäå äúðæàâíà, îáùèíñêà, íà þðèäè÷åñêè è ôèçè÷åñêè ëèöà. Ñúùîòî
âàæè è çà ñîáñòâåíîñòòà âúðõó ìóçåèòå.
Ñëåä ïðîìåíèòå îò 1995 ã. ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà ìîãàò äà
ñúçäàâàò ìóçåè è êîëåêöèè îò ïðîèçâåäåíèÿ íà èçêóñòâîòî, ïðåäìåòè ñ
íàó÷íà è õóäîæåñòâåíà ñòîéíîñò è ïðèðîäíè îáðàçöè. Ïðåäìåòèòå,
èìàùè êà÷åñòâà íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ïîïàäàò ïîä çàùèòàòà íà
ÇÏÊÌ, àêî áúäàò äåêëàðèðàíè ïî óñòàíîâåí îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà

27
ðåä. Ñîáñòâåíèöèòå èì ìîãàò äà êàíäèäàòñòâàò çà ïîìîù ïî ðåäà,
îïðåäåëåí çà äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå ìóçåè.
Îò èçëîæåíîòî äî òóê ñëåäâà, ÷å íÿìà îãðàíè÷åíèÿ íà ñîáñòâåíîñòòà
âúðõó êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè è â ÷àñòíîñò ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà.

ÞÐÈÄÈ×ÅÑÊÈ ÑÒÀÒÓÒ

Êóëòóðíèòå è èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè, èìàùè íàó÷íî, èñòîðè÷åñêî

è õóäîæåñòâåíî çíà÷åíèå, ìîãàò äà ïðèäîáèÿò þðèäè÷åñêè ñòàòóò
“ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà” ïî ðåäà íà ÇÏÊÌ. Ñúãëàñíî ÷ë.12 íà
ïîñëåäíèÿ çà äâèæèìèòå òîâà ñòàâà ñ èíâåíòèðàíåòî èì â ìóçåé èëè
ìóçåéíà ñáèðêà, à çà íåäâèæèìèòå - ñ îáÿâÿâàíåòî èì â Äúðæàâåí
âåñòíèê.
Ñïîðåä êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêàòà èì ñòîéíîñò ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà ïîïàäàò â åäíà îò ñëåäíèòå êàòåãîðèè:
- ñâåòîâíî çíà÷åíèå - îáåêòè ñ îáùî÷îâåøêà ñòîéíîñò ñïîðåä
êðèòåðèèòå óòâúðäåíè îò Êîíâåíöèÿòà çà îïàçâàíå íà Ñâåòîâíîòî
êóëòóðíî è ïðèðîäíî íàñëåäñòâî;
- íàöèîíàëíî çíà÷åíèå - îáåêòè ñ èçêëþ÷èòåëíà ñòîéíîñò çà
áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ è êóëòóðà;
- ìåñòíî çíà÷åíèå - îáåêòè, ñâúðçàíè ñ ìåñòíàòà èñòîðèÿ è êóëòóðà;
- àíñàìáëîâî çíà÷åíèå - íåäâèæèìè îáåêòè ñ îòíîñèòåëíî íèñêà
èíäèâèäóàëíà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêà ñòîéíîñò, ïîääúðæàùè
ïðîñòðàíñòâåíàòà õàðàêòåðèñòèêà íà ãðóïîâèÿ ïàìåòíèê, êúì êîéòî
ïðèíàäëåæàò;
- çà ñâåäåíèå - îáåêòè ñ íèñêà èíäèâèäóàëíà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêà
ñòîéíîñò, íîñåùè èíôîðìàöèÿ çà íàó÷íàòà è êóëòóðíàòà îáëàñò, êúì
êîÿòî ñå îòíàñÿò.
Äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñà îáåêò íà äåéíîñòòà íà
ìóçåèòå. Ïàìåòíèöèòå ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå ñå âêëþ÷âàò â
Íàöèîíàëíèÿ ìóçååí ôîíä, ÷èéòî ðåãèñòúð ñå âîäè îò Íàöèîíàëíèÿ
öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà.
Íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñà îáåêò íà äåéíîñòòà íà
Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà. Ïðîöåäóðàòà ïî
îáÿâÿâàíåòî èì âêëþ÷âà èäåíòèôèöèðàíå, äåêëàðèðàíå,

28
êàòåãîðèçèðàíå, óòâúðæäàâàíå, îáíàðîäâàíå è ðåãèñòðèðàíå, ïî ðåäà
îïðåäåëåí ñúñ ÇÏÊÌ è Íàðåäáà ¹ 5 íà ÌÊ “çà îáÿâÿâàíå íà
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà”.
Èäåíòèôèöèðàíåòî íà íåäâèæèìèòå êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêè
öåííîñòè ñå îñúùåñòâÿâà ÷ðåç:
- ñèñòåìíè òåðåííè îáõîæäàíèÿ è ñîíäàæè;
- öåëåâè (òåìàòè÷íè), íàó÷íè åêñïåäèöèè;
- àåðî è ïîäâîäíè ïðîó÷âàíèÿ;
- äðóãè íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè, íåäåñòðóêòèâíè ìåòîäè è ñðåäñòâà.
Ðåçóëòàòèòå ñå îòðàçÿâàò â èäåíòèôèêàöèîííà êàðòà.
Âèäúò íà îáåêòèòå ñå îïðåäåëÿ â çàâèñèìîñò îò:
- ïðèíàäëåæíîñòòà èì êúì îïðåäåëåí èñòîðè÷åñêè ïåðèîä;
- ïðîñòðàíñòâåíàòà èì ñòðóêòóðà è òåðèòîðèàëíèÿ èì îáõâàò;
- íàó÷íàòà è êóëòóðíàòà îáëàñò êúì êîÿòî ñå îòíàñÿò;
- ìåñòîïîëîæåíèåòî èì.
Èäåíòèôèöèðàíèòå êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêè öåííîñòè ñå äåêëàðèðàò
îò ÍÈÏÊ, ñëåä ïðåäâàðèòåëíà îöåíêà íà ñòîéíîñòòà è çíà÷èìîñòòà
èì. Ñ àêòà íà äåêëàðèðàíå ñå îïðåäåëÿò:
- ïðåäâàðèòåëíàòà âèäîâà õàðàêòåðèñòèêà;
- ïðåäâàðèòåëíàòà êàòåãîðèÿ;
- âðåìåííèÿò ðåæèì çà îïàçâàíå.
Äåêëàðèðàíèòå îáåêòè ñà ïîä âðåìåííà çàùèòà, êàòî íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, äî îêîí÷àòåëíîòî äîêàçâàíå íà êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêàòà ñòîéíîñò è îáùåñòâåíàòà èì çíà÷èìîñò. Òå ñå âïèñâàò â
äåêëàðàöèîííè ñïèñúöè è ñå óòâúðæäàâàò îò äèðåêòîðà íà ÍÈÏÊ.
Êîïèÿ îò ñïèñúöèòå ñå èçïðàùàò íà îáùèíèòå, ðàéîíèòå è êìåòñòâàòà,
êîèòî ñà äëúæíè äà íàíåñàò äåêëàðèðàíèòå îáåêòè â äàíú÷íèòå ðåãèñòðè
è êàäàñòúðà è äà óâåäîìÿò âñè÷êè çàèíòåðåñóâàíè ëèöà. Ïîñëåäíèòå
ìîãàò äà ïðàâÿò ïðåäëîæåíèÿ è âúçðàæåíèÿ îòíîñíî ïðîöåäóðàòà ïî
äåêëàðèðàíåòî (âïèñâàíå è îòïèñâàíå â äåêëàðàöèîííèòå ñïèñúöè).
Äåêëàðèðàíèòå îáåêòè ïîäëåæàò íà çàêëþ÷èòåëíà êîìïëåêñíà
îöåíêà, èçÿñíÿâàùà ñòîéíîñòòà è çíà÷èìîñòòà èì. Îöåíêàòà ñå
èçâúðøâà ñïîðåä ñëåäíèòå êðèòåðèè:
- àâòåíòè÷íîñò è ñòåïåí íà ñúõðàíåíîñò;
- íàó÷íà è õóäîæåñòâåíà ñòîéíîñò;
- âçàèìîäåéñòâèå ñúñ ñðåäàòà;
- âçàèìîäåéñòâèå ñ îáùåñòâîòî.
Âúç îñíîâà íà ðåçóëòàòèòå îò îöåíêàòà ÍÈÏÊ îïðåäåëÿ âèäîâàòà

29
õàðàêòåðèñòèêà, êàòåãîðèÿòà è ðåæèìà çà îïàçâàíåòî èì, ñëåä êîåòî ãè
ïðåäëàãà çà óòâúðæäàâàíå îò îðãàíèòå ïî ÷ë.4 îò ÇÏÊÌ.
Ðåæèìúò ïî îïàçâàíå íà îáåêòèòå å êîìïëåêñ îò ïðàâèëà è íîðìè,
âêëþ÷âàùè:
- òåðèòîðèàëåí îáõâàò;
à) ãðàíèöè íà îáåêòà è ñúñòàâíèòå ìó åëåìåíòè;
á) ãðàíèöè íà îõðàíèòåëíàòà ìó çîíà;
- ïðåäïèñàíèÿ çà îïàçâàíå íà îáåêòà è íåãîâàòà ñðåäà.
Ñïåöèàëåí ðåæèì íà îïàçâàíå - “ðåçåðâàò” ñå îïðåäåëÿ çà íÿêîè
ãðóïîâè îáåêòè èëè ÷àñòè îò òÿõ, èìàùè êàòåãîðèÿ “íàöèîíàëíî
çíà÷åíèå”.
Àêî ñå óñòàíîâè, ÷å äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íå îòãîâàðÿò íà
êðèòåðèèòå çà ïðèäîáèâàíå íà ñòàòóò “ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà”, òå ñå
îòïèñâàò îò äåêëàðàöèîííèòå ñïèñúöè. Âðåìåííèÿò ðåæèì çà
îïàçâàíåòî èì ñå ñíåìà, çà êîåòî ÍÈÏÊ óâåäîìÿâà îáùèíèòå, ðàéîíèòå
è êìåòñòâàòà, êîèòî ñà äëúæíè äà óâåäîìÿò çàèíòåðåñóâàíèòå ëèöà è
äà íàíåñàò ïîïðàâêà â êàäàñòúðà.
Ñïèñúöèòå íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè, ïðåäëîæåíè îò ÍÈÏÊ çà
ïðèäîáèâàíå íà þðèäè÷åñêè ñòàòóò “ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà” ïî
ñìèñúëà íà ÷ë.12 îò ÇÏÊÌ, ñå óòâúðæäàâàò êàêòî ñëåäâà:
- ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà îò “ñâåòîâíî çíà÷åíèå” - îò Êîìèòåòà
çà Ñâåòîâíî íàñëåäñòâî êúì ÞÍÅÑÊÎ, ÷ðåç Íàöèîíàëíàòà êîìèñèÿ
íà ÞÍÅÑÊÎ, ïî ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà;
- ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñ ðåæèì “ðåçåðâàò” - îò Ìèíèñòåðñêèÿ
ñúâåò, ïî ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà è ìèíèñòúðà íà
ðåãèîíàëíîòî ðàçâèòèå è áëàãîóñòðîéñòâîòî;
- âñè÷êè îñòàíàëè ïàìåòíèöè - îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
Ñïèñúöèòå íà óòâúðäåíèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå îáíàðîäâàò
â Äúðæàâåí âåñòíèê. Òàêà îáíàðîäâàíèòå ïàìåòíèöè ñå âïèñâàò â
Íàöèîíàëíèÿ ðåãèñòúð íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà. Òîé
å ÷àñò îò Íàöèîíàëíèÿ àðõèâåí ôîíä, êîéòî âêëþ÷âà è:
- ñïèñúöèòå íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè;
- äîñèåòàòà íà äåêëàðèðàíèòå è ðåãèñòðèðàíèòå îáåêòè;
- íîðìàòèâíèòå äîêóìåíòè â îáëàñòòà íà îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìîòî
êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî è ðàòèôèöèðàíèòå ìåæäóíàðîäíè
òàêèâà;
- íàó÷íè ðàçðàáîòêè; íàó÷íî-ìîòèâèðàíè ïðåäëîæåíèÿ; íàó÷íè òåìè;
äèðåêòèâíè ïëàíîâå è êîíöåïöèè; îïîðíè ïëàíîâå è

30
òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíè ñõåìè; êîïèÿ îò äåéñòâàùè çàñòðîèòåëíè
è ðåãóëàöèîííè ïëàíîâå; àðõèâíè ïëàíîâå è êàäàñòðè; ôîòîòåêà,
âèäåîòåêà è äðóãè, îòíîñíî çàùèòàâàíèòå îáåêòè.
Íàöèîíàëíèÿò àðõèâåí ôîíä å ÷àñò îò Íàöèîíàëíèÿ íàó÷íî-
äîêóìåíòàëåí àðõèâ, â êîéòî ñå ñúõðàíÿâàò âñè÷êè äîêóìåíòè îòíîñíî
íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî íà ñòðàíàòà. ÍÈÏÊ
ïîääúðæà êúì ÍÍÄÀ àâòîìàòèçèðàíà èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà.
Ñïåöèàëèçèðàíèòå îðãàíè ïî îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà êúì îáùèíèòå, ðàéîíèòå è êìåòñòâàòà âîäÿò
ìåñòåí àðõèâ.
Íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå îòïèñâàò è
ïðåêàòåãîðèçèðàò ïî ðåäà íà òÿõíîòî óòâúðæäàâàíå. Ïðîìåíèòå ñå
îáíàðîäâàò â Äúðæàâåí âåñòíèê.

ÎÃÐÀÍÈ×ÅÍÈß

Êîíñòèòóöèÿòà ïîñòàíîâÿâà, ÷å äúðæàâàòà ñå ãðèæè çà îïàçâàíåòî

íà íàöèîíàëíîòî èñòîðè÷åñêî è êóëòóðíî íàñëåäñòâî è âñåêè èìà ïðàâî
äà ñå ïîëçâà îò íàöèîíàëíèòå è îáùî÷îâåøêèòå êóëòóðíè öåííîñòè.
Òîâà íàëàãà îñâåí ïîä îãðàíè÷åíèÿòà íà âàëóòíèÿ, ìèòíè÷åñêèÿ è äðóãè
ðåæèìè êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå öåííîñòè äà ïîïàäàò è ïîä òåçè
óñòàíîâåíè ñúñ ÇÏÊÌ.
Ëèöàòà, îòêðèëè èëè íàìåðèëè îáåêòè, èìàùè êà÷åñòâà íà
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñà äëúæíè â ñåäìè÷åí ñðîê äà ñúîáùÿò çà
òîâà â ñúîòâåòíàòà îáùèíà, êìåòñòâîòî èëè íàé-áëèçêèòå ìóçåè
(îòáåëÿçâàìå - äà ñúîáùÿò...).
Ïðè èçâúðøâàíå íà ñòðîèòåëíè, áëàãîóñòðîéñòâåíè èëè
ñåëñêîñòîïàíñêè ðàáîòè, àêî ñå îòêðèÿò íàõîäêè, èìàùè ïðèçíàöè íà
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ðàáîòàòà âðåìåííî ñå ñïèðà. Ñîáñòâåíèöèòå
íà îáåêòà è ðúêîâîäèòåëèòå ñà äëúæíè äà âçåìàò ìåðêè çà çàïàçâàíå íà
îòêðèòîòî è íåçàáàâíî äà óâåäîìÿò îáùèíàòà èëè íàé-áëèçêèÿ ìóçåé.
Ñïåöèàëèçèðàíèòå îðãàíè ñà äëúæíè â åäíîìåñå÷åí ñðîê äà óâåäîìÿò
ñîáñòâåíèöèòå è ðúêîâîäèòåëèòå, äàëè íàõîäêàòà å ïàìåòíèê íà
êóëòóðàòà è äà äàäàò ñúîòâåòíè óêàçàíèÿ. Êîãàòî ñà íåîáõîäèìè
äîïúëíèòåëíè ñðåäñòâà çà ïðîó÷âàíåòî è çàïàçâàíåòî íà ïàìåòíèêà íà
êóëòóðàòà, Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå îñèãóðÿâà êðåäèòè. Àêî

31
ñîáñòâåíèêúò íà îáåêòà å ãðàæäàíèí, ñðåäñòâàòà ñå îñèãóðÿâàò îò
îáùèíàòà.
Ïðîó÷âàíèÿ è ðàçêîïêè çà èçäèðâàíå íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà
ìîãàò äà ñå èçâúðøâàò â èìîòè - ñîáñòâåíîñò íà îðãàíèçàöèè è
ãðàæäàíè, è áåç äà ñå îò÷óæäàâàò. Çà íàíåñåíèòå ùåòè ñîáñòâåíèöèòå
ïîëó÷àâàò îáåçùåòåíèå îò îðãàíà, èçâúðøèë ðàçêîïêèòå.
Ñîáñòâåíèöèòå íà íåäâèæèìè ÏÊ ñà äëúæíè ïðè ïèñìåíî
íàðåæäàíå íà êîìïåòåíòíèòå îðãàíè äà ãè äîïóñêàò äà èçâúðøâàò
àðõåîëîãè÷åñêè ñîíäàæè è ðàçêîïêè. Çà ïðåòúðïåíèòå âðåäè òå èìàò
ïðàâî íà îáåçùåòåíèå.
Ñðåäñòâàòà, èçðàçõîäâàíè çà èçäèðâàíå, èçñëåäâàíå, ïðîó÷âàíå,
ïðîåêòèðàíå, óêðåïèòåëíè, âúçñòàíîâèòåëíè è êîíñåðâàöèîííè ðàáîòè
ïî íåäâèæèìèòå ÏÊ, ñîáñòâåíîñò íà ãðàæäàíè, ñà çà ñìåòêà íà
äúðæàâàòà. Â íåéíà ïîëçà ñå âïèñâà çàêîííà èïîòåêà âúðõó èìîòà, íî
íå ïîâå÷å îò óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò, ïî ðåäà îïðåäåëåí ñ Íàðåäáà ¹ 16
íà ÌÊ “çà îïðåäåëÿíå íà óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò è âïèñâàíå íà çàêîííà
èïîòåêà âúðõó íåäâèæèìè èìîòè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà”.
Èçïîëçâàíåòî, ñòîïàíèñâàíåòî, ïðåäñòàâÿíåòî è îïàçâàíåòî íà
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñúãëàñíî êîíêðåòíèòå óêàçàíèÿ
çà òîâà, ñà çàäúëæåíèÿ íà ñîáñòâåíèöèòå, ïîëçâàòåëèòå, ÍÈÏÊ è
îáùèíñêèòå ñúâåòè. Ðåäúò çà òîâà å îïðåäåëåí ñ Íàðåäáà ¹ 6 íà ÌÊ
“çà èçïîëçâàíå è ïðåäñòàâÿíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà”.
Èçñëåäâàíåòî, êîíñåðâàöèÿòà, ðåñòàâðàöèÿòà è âñè÷êè äðóãè ðàáîòè
ïî íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå èçâúðøâàò îò ÍÈÏÊ.
Îðãàíèòå ìó ïðè ðåìîíò è íîâî ñòðîèòåëñòâî çàñÿãàùè ÏÊ è òÿõíàòà
îáñòàíîâêà èìàò ïðàâî äà ñïðàò ðàáîòàòà, àêî ñà íàðóøåíè ðàçïîðåäáèòå
íà çàêîíà.
Ïðè ïðîìÿíà íà ñîáñòâåíîñòòà íà íåäâèæèìè ÏÊ, ñîáñòâåíîñò íà
÷àñòíè ëèöà, ïîñëåäíèòå òðÿáâà äà óâåäîìÿò ÍÈÏÊ.
Ñîáñòâåíèöèòå íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñà äëúæíè äà ãè
ïîääúðæàò â äîáðî ñúñòîÿíèå, äà óâåäîìÿâàò ñïåöèàëèçèðàíèòå îðãàíè
çà ïîâðåäè è íåçàêîííè äåéñòâèÿ ñïðÿìî òÿõ è èì îñèãóðÿâàò
íåîáõîäèìèÿ äîñòúï.
Èçðàáîòâàíåòî íà êîïèÿ íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è
äîêóìåíòèðàíåòî èì ÷ðåç ãðàôè÷íè, ôîòî, âèäåî è äð. ïîäîáíè íà÷èíè,
è ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà èçîáðàæåíèÿòà èëè ïîëçâàíåòî èì çà ðåêëàìíè
è òúðãîâñêè öåëè, ñå èçâúðøâà ñúñ ñúãëàñèå íà ñîáñòâåíèêà.

32
 Êîíñåðâàöèÿòà è ðåñòàâðàöèÿòà íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà ñå èçâúðøâà îò ñïåöèàëèñòè, ëèöåíçèðàíè îò
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà.
Èçíîñúò íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà â ÷óæáèíà å çàáðàíåí.
Ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà ìîæå äà ðàçðåøè èçíîñà èì ñàìî çà îïðåäåëåí
ñðîê, ïî óñòàíîâåí îò íåãî ðåä.
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ìîæå äà íàðåäè ïðåõâúðëÿíå íà
äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò äúðæàâíè, îáùèíñêè è
âåäîìñòâåíè ìóçåéíè ñáèðêè âúâ ôîíäîâå íà äúðæàâíè è îáùèíñêè
ìóçåè è ìåæäó ïîñëåäíèòå, ïðè íåïðàâèëíî ñòîïàíèñâàíå,
íåâúçìîæíîñò çà îïàçâàíå è çàêðèâàíå íà ìóçåéíà ñáèðêà èëè ìóçåé.
Ìèíèñòåðñòâîòî ìîæå äà íàðåäè ïðåäîñòàâÿíåòî íà äâèæèìè ÏÊ,
âêëþ÷åíè â Íàöèîíàëíèÿ ìóçååí ôîíä, íà äðóã ìóçåé çà âðåìåííî
ïîëçâàíå èëè çà ó÷àñòèå â èçëîæáè. Ïîëó÷àòåëÿò å äëúæåí äà îñòàâè
êîïèå, èçðàáîòåíî çà íåãîâà ñìåòêà. Çà ðàçëèêàòà ìåæäó ñòîéíîñòèòå
íà êîïèåòî è îðèãèíàëà ñå çàïëàùà îáåçùåòåíèå.
Ìóçåèòå ìîãàò äà îáìåíÿò ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, âêëþ÷åíè â
Íàöèîíàëíèÿ ìóçååí ôîíä, ñàìî ïî âçàèìíî ñïîðàçóìåíèå, ñëåä
ñúãëàñóâàíå ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà.
Ïðè ïðîìÿíà íà ñîáñòâåíîñòòà íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
ñîáñòâåíîñò íà ÷àñòíè ëèöà, ïîñëåäíèòå òðÿáâà äà óâåäîìÿò ìóçåÿ, â
êîéòî ñà ðåãèñòðèðàíè.
Äåëáà íà äâèæèìè è íåäâèæèìè ÏÊ ñå äîïóñêà ñëåä ðàçðåøåíèå íà
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ñàìî àêî ñà ïîäåëÿåìè è òîâà íå âðåäè
íà îïàçâàíåòî èì.

ÎÁËÅÊ×ÅÍÈß

Çàêîíúò çà ìåñòíèòå äàíúöè è òàêñè ïîñòàíîâÿâà, ÷å ñå îñâîáîæäàâàò

îò äàíúê âúðõó íåäâèæèìèòå èìîòè ñãðàäèòå - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
à îò äàíúê ïðè ïðèäîáèâàíå íà èìóùåñòâà - ôîíäîâåòå çà îïàçâàíå è
âúçñòàíîâÿâàíå íà èñòîðè÷åñêè è êóëòóðíè ïàìåòíèöè.
Çàêîíúò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå ïîñòàíîâÿâà, ÷å
ïðîäàæáèòå, çàìåíèòå, äàðåíèÿòà è çàâåùàíèÿòà íà äâèæèìè è
íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è äðóãè êóëòóðíè öåííîñòè â ïîëçà
íà ìèíèñòåðñòâà, äðóãè âåäîìñòâà, äúðæàâíè è îáùåñòâåíè

33
îðãàíèçàöèè ñå èçâúðøâà áåç çàïëàùàíå íà äúðæàâíè òàêñè.
Äàðèòåëèòå è çàâåùàòåëèòå ìîãàò äà ñå ïðåäëàãàò çà ìîðàëíè è
ìàòåðèàëíè íàãðàäè. Ïðè äàðÿâàíå íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è äðóãè
êóëòóðíè öåííîñòè ïîëó÷åíè â íàñëåäñòâî, äàðèòåëèòå ñå îñâîáîæäàâàò
îò äàíúê íàñëåäñòâî çà äàðåíîòî, à àêî äàíúêúò å ïëàòåí ñå âðúùà.
Ñðåäñòâàòà, îòïóñíàòè èëè äàðåíè îò ÷àñòíè ëèöà èëè îðãàíèçàöèè
çà èçñëåäâàíå, êîíñåðâèðàíå, îïàçâàíå è îõðàíà íà ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà, ñå ïðèñïàäàò îò îáëàãàåìèÿ äîõîä. Ñúùîòî âàæè è çà
ñðåäñòâàòà, èçïîëçâàíè çà çàêóïóâàíå íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà çà
äåêëàðèðàíè ëè÷íè êîëåêöèè èëè ìóçåéíè ôîíäîâå.
Ôèçè÷åñêèòå è þðèäè÷åñêèòå ëèöà, äàðèëè ñðåäñòâà çà
âúçñòàíîâÿâàíå è îïàçâàíå íà èñòîðè÷åñêè è êóëòóðíè ïàìåòíèöè,
ïîëçâàò äàíú÷íè îáëåê÷åíèÿ ïî Çàêîíà çà îáëàãàíå äîõîäèòå íà
ôèçè÷åñêèòå ëèöà è Çàêîíà çà êîðïîðàòèâíîòî è ïîäîõîäíî îáëàãàíå.
Ëèöàòà, ïðåäàëè íà ìóçåèòå äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èëè
ñúîáùèëè öåííà èíôîðìàöèÿ çà òÿõ, ñå âúçíàãðàæäàâàò ïî ðåäà
îïðåäåëåí ñ Íàðåäáà ¹ 2 íà ÌÊ “çà îïðåäåëÿíå âúçíàãðàæäåíèÿòà è
ñòîéíîñòòà íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ïðåäîñòàâåíè íà
ìóçåèòå”. Ëèöàòà, îòêðèëè èëè ñúîáùèëè çà íàìåðåíè ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà èëè ïðåäîòâðàòèëè ïîâðåäàòà íà òàêèâà, ñå âúçíàãðàæäàâàò
ïî ñúùèÿ ðåä.
Çà ñúæàëåíèå ìàêñèìàëíèòå ñòîéíîñòè íà âúçíàãðàæäåíèÿòà ñà
íèñêè. Òîâà äåìîòèâèðà õîðàòà è ãè ïðèíóæäàâà äà òúðñÿò
àëòåðíàòèâíè êóïóâà÷è...

ÍÀÐÓØÅÍÈß È ÑÀÍÊÖÈÈ

Èçëîæåíèÿò ðåæèì îñèãóðÿâà çàùèòàòà íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî

íàñëåäñòâî. Çà íàðóøèòåëèòå ñà ïðåäâèäåíè íàêàçàíèÿ, íàëàãàíè ïî
àäìèíèñòðàòèâåí è ñúäåáåí ðåä.
Íàêàçàòåëíèòå ðàçïîðåäáè íà ÇÏÊÌ ïîñòàíîâÿâàò ãëîáà îò 10 000
äî 100 000 ëâ. çà ëèöàòà:
- èçâúðøèëè ðàçêîïêè çà èçäèðâàíå íà ñòàðèíè è ñúêðîâèùà áåç
ðàçðåøåíèå;
- íåñúîáùèëè â ñåäìè÷åí ñðîê çà íàìåðåíè ïðåäìåòè, èìàùè
êà÷åñòâà íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;

34
 - íåâúðíàëè, áåç óâàæèòåëíè ïðè÷èíè â îïðåäåëåíèÿ ñðîê,
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, èçíåñåíè ñ ðàçðåøåíèå çà âðåìåíåí èçíîñ;
- èçðàáîòèëè îòëèâêè, êîïèÿ è èçîáðàæåíèÿ íà ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà, íàðåäèëè èçðàáîòâàíåòî èì èëè ðàçïðîñòðàíèëè ãè â
íàðóøåíèå íà çàêîíà;
- íàðóøèëè ðàçïîðåäáèòå çà îòäàâàíå ïîä íàåì íà ïîìåùåíèÿ â
ñãðàäè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
- íàðóøèëè íàëîæåíèòå çàáðàíè çà ñòðîåæ èëè ïðåóñòðîéñòâî íà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà;
- ïðîäàëè, äàðèëè èëè çàìåíèëè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, áåç äà
óâåäîìÿò ñúîòâåòíèÿ ìóçåé çà äâèæèìèòå è ÍÈÏÊ çà íåäâèæèìèòå;
- íåèçïúëíèëè ðàçïîðåæäàíèÿòà çà èçâúðøâàíå íà óêðåïèòåëíè,
âúçñòàíîâèòåëíè è äðóãè ðàáîòè ïî îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà.
Ïîñòàíîâåíà å ãëîáà äî 20 000 ëâ. çà:
- ñîáñòâåíèöèòå èëè íàåìàòåëèòå, ïîïðå÷èëè íà ãðàæäàíèòå äà
ïîñåùàâàò íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñúîáðàçíî
óñòàíîâåíèÿ ðåä;
- ñîáñòâåíèöèòå èëè íàåìàòåëèòå, ïîïðå÷èëè íà îðãàíèòå ïî
îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà äà èçïúëíÿò çàäúëæåíèÿòà
ñè;
- íàñëåäíèöèòå íà ïî÷èíàëè âèäíè äåéöè íà êóëòóðàòà, íàóêàòà è
èçêóñòâîòî, íåïðåäñòàâèëè ïúëåí îïèñ íà òåõíèòå àðõèâè è èìóùåñòâî
íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, âúïðåêè ïîèñêâàíåòî ìó.
Íàðóøåíèÿòà íà ÇÏÊÌ ñå óñòàíîâÿâàò ñ àêòîâå, ñúñòàâåíè îò
îðãàíèòå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ìåñòíîòî ñàìîóïðàâëåíèå
èëè èçïúëíèòåëíàòà âëàñò â îáùèíèòå. Ïîâðåäåíèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà ñå âúçñòàíîâÿâàò çà ñìåòêà íà íàðóøèòåëèòå.
Íàðóøåíèÿòà, êîèòî ñà îñîáåíî îïàñíè, ñà êðèìèíàëèçèðàíè â
÷ë.278, ÷ë.278à è ÷ë.278á îò Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ (ÍÊ). Ïîñòàíîâåíè
ñà ñëåäíèòå íàêàçàíèÿ:
- ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî òðè ãîäèíè èëè ãëîáà äî 30 000 ëâ., êàêòî
è îáùåñòâåíî ïîðèöàíèå çà êîéòî óíèùîæè, ðàçðóøè èëè ïîâðåäè
ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà èëè àðõèâåí ìàòåðèàë îò äúðæàâíèÿ àðõèâ;
- ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî ïåò ãîäèíè èëè ãëîáà äî 50 000 ëâ. çà
êîéòî äàäå ðàçðåøåíèå çà óíèùîæàâàíå, ðàçðóøàâàíå, ïîâðåæäàíå èëè
âèäîèçìåíåíèå íà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, â íàðóøåíèå íà çàêîíà;
- ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî ïåò ãîäèíè èëè ãëîáà äî 50 000 ëâ. çà

35
êîéòî èçíåñå èçâúí ãðàíèöèòå íà ñòðàíàòà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà èëè
àðõèâåí ìàòåðèàë îò äúðæàâíèÿ àðõèâ, áåç íàäëåæíî ðàçðåøåíèå;
ïðåäìåòúò íà ïðåñòúïëåíèåòî ñå îòíåìà â ïîëçà íà äúðæàâàòà;
- ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî äâå ãîäèíè èëè ãëîáà äî 20 000 ëâ. çà
êîéòî îò÷óæäè ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà èëè àðõèâåí ìàòåðèàë îò
äúðæàâíèÿ àðõèâ, êàòî çíàå ÷å ìîæå äà áúäå èçíåñåí èçâúí ãðàíèöèòå
íà ñòðàíàòà; ïðåäìåòúò íà ïðåñòúïëåíèåòî ñå îòíåìà â ïîëçà íà
äúðæàâàòà;
(çà îñîáåíî òåæêèòå ñëó÷àè ñà ïðåäâèäåíè çàâèøåíè íàêàçàíèÿ)
- ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî åäíà ãîäèíà èëè ãëîáà îò 2 000 äî 20 000
ëâ. çà êîéòî â ïðîäúëæåíèå íà äâå ñåäìèöè ñúçíàòåëíî íå ñúîáùè íà
âëàñòòà çà îòêðèò îò íåãî ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà èëè äðóãà öåííà
èñòîðè÷åñêà íàõîäêà (àêî ïàìåòíèêúò íà êóëòóðàòà èìà îñîáåíî âèñîêà
íàó÷íà èëè õóäîæåñòâåíà ñòîéíîñò å ïðåäâèäåíî çàâèøåíî íàêàçàíèå);
- ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî øåñò ãîäèíè è ãëîáà äî 30 000 ëâ. çà êîéòî
èçâúðøâà àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè, òåðåííè, ãåîôèçè÷íè è ïîäâîäíè
ïðîó÷âàíèÿ íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êàòî çà öåëòà èçïîëçâà
òåõíè÷åñêè ñðåäñòâà, áåç íàäëåæíî ðàçðåøåíèå.
Ñ îòíîøåíèå êúì òåìàòà ñà è ïðåñòúïëåíèÿòà ïî ÷ë.208. Íàêàçàíèÿòà
ñà:
- ãëîáà îò 2 000 äî 20 000 çà êîéòî â ïðîäúëæåíèå íà äâå ñåäìèöè íå
ñúîáùè íà âëàñòòà çà îòêðèòî îò íåãî ñúêðîâèùå;
- ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî äâå ãîäèíè èëè ãëîáà îò 5 000 äî 50 000 çà
êîéòî â ïðîäúëæåíèå íà äâå ñåäìèöè íå ñúîáùè íà âëàñòòà çà îòêðèòî,
òúðñåíî îò íåãî ñúêðîâèùå;
(àêî ñúêðîâèùåòî å â îñîáåíî ãîëåìè ðàçìåðè ñà ïðåäâèäåíè
çàâèøåíè íàêàçàíèÿ).
Çàâúðøâàéêè òðÿáâà äà îòáåëåæèì, ÷å â ðàçïîðåäáèòå íà ÍÊ å
óïîòðåáåí òåðìèíúò “ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà” (ò.å. íàêàçàòåëíèòå íîðìè
ñà áëàíêåòíè), êîåòî íàëàãà âíèìàòåëíàòà ïðåöåíêà è íà ñúîòâåòíèòå
ðàçïîðåäáè îò ÇÏÊÌ è äðóãèòå ñïåöèàëíè íîðìàòèâíè àêòîâå.

36
 ÏÎÑËÅÑËÎÂ

Ìíîæåñòâîòî ïðîòèâîðå÷èÿ è íåïúëíîòè â íîðìàòèâíàòà áàçà íè

ïðèíóäèõà äà èçáÿãâàìå îáøèðíèòå èì êîìåíòàðè, êîèòî ìàêàð è
èçòúêâàùè ïðîïóñêèòå íå áèõà ïîäîáðèëè ñ íèùî äåéñòâàùèÿ ðåæèì.
Íàïèñàíîòî èçÿñíÿâà îñíîâíèòå âúïðîñè, íî òðÿáâà äà ïðèçíàåì,
÷å ïîâäèãà íåìàëêî äðóãè. Îñîáåíî âàæíè ñà òåçè îò òÿõ, îòíàñÿùè ñå
äî ïðîèçâîëà íà ñëóæáèòå…
 òàêèâà ñèòóàöèè Âè ñúâåòâàìå äà èçáÿãâàòå èçëèøíàòà
êîíôðîíòàöèÿ, â ïðîòèâåí ñëó÷àé ñåðèîçíî ùå ïîñòðàäàòå! Íåçàáàâíî
ñå âúçïîëçâàéòå îò àäâîêàò è îòñòîÿâàéòå ïðàâàòà ñè! Çàïàçåòå
ñàìîîáëàäàíèå è îòúðñåòå ñúçíàíèåòî ñè îò ñèïåùèòå ñå çàïëàõè! Íå
ïîçâîëÿâàéòå äà âè ñêëîíÿò êúì “äîáðîâîëíî” äàðåíèå (ïðåäàâàíå)…!
Àêî äîïóñíåòå òîâà íÿìàòå øàíñ äà ñè âúðíåòå îòíåòîòî. Ïðè èççåìâàíå
íàñòîÿâàéòå âñè÷êî äà ñå îïèøå è îïàêîâà!
Ïîâå÷åòî îò ñëó÷àèòå íà îòíåìàíå íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêè
öåííîñòè ñà àáñîëþòíî íåçàêîííè è íåìàëúê ïðîöåíò îò ñîáñòâåíèöèòå
èì â ïîñëåäñòâèå íå ìîãàò äà ãè îòêðèÿò…
Êîãàòî ñòàâà âúïðîñ çà öåííîñòè íå âñè÷êè ... ñà âèíàãè òîâà, êîåòî
òðÿáâà…!

Æåëàåì âè êúñìåò!

37
 ÍÎÐÌÀÒÈÂÍÈ ÀÊÒÎÂÅ

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ È ÌÓÇÅÈÒÅ

Îáí., ÄÂ, áð.29 îò 1969 ã., èçì., áð.29 îò 1973 ã., áð.36 îò 1979 ã., áð.87 îò 1980 ã.,
áð.102 îò 1981 ã., áð.45 îò 1984 ã., áð.45 îò 1989 ã., áð.10 è 14 îò 1990 ã., áð.112 îò 1995
ã., áð.31 è 44 îò 1996 ã., áð.117 îò 1997 ã.

Ãëàâà ïúðâà
ÎÁÙÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß

×ë.1. Òîçè çàêîí óðåæäà ðàçâèòèåòî íà ìóçåéíîòî äåëî, èçäèðâàíåòî, èçó÷àâàíåòî,

îïàçâàíåòî è ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, êîèòî ñå íàìèðàò íà
òåðèòîðèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, ñ öåë äà ñúäåéñòâóâà çà âúçïèòàíèåòî íà
ãðàæäàíèòå â ïàòðèîòè÷åí è èíòåðíàöèîíàëåí äóõ è çà îáîãàòÿâàíå íà êóëòóðíîòî
íàñëåäñòâî.

×ë.2. Ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñà îáùîíàðîäíî äîñòîÿíèå è ñå íàìèðàò ïîä

çàêðèëàòà íà äúðæàâàòà. Ñîáñòâåíîñòòà âúðõó òÿõ ìîæå äà áúäå äúðæàâíà, îáùèíñêà,
íà þðèäè÷åñêè è ôèçè÷åñêè ëèöà.

Ãëàâà âòîðà
ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.3. Ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñà ïðîèçâåäåíèÿ íà ÷îâåøêàòà äåéíîñò, êîèòî

äîêóìåíòèðàò ìàòåðèàëíàòà è äóõîâíàòà êóëòóðà è èìàò íàó÷íî, õóäîæåñòâåíî è
èñòîðè÷åñêî çíà÷åíèå èëè ñà ñâúðçàíè ñ èñòîðè÷åñêèòå è ðåâîëþöèîííèòå áîðáè è
ñúáèòèÿ, ñ æèâîòà è äåéíîñòòà íà âèäíè îáùåñòâåíè, êóëòóðíè è íàó÷íè äåéöè êàòî:
à) ñåëèùà, êâàðòàëè, óëèöè, ñãðàäè, ñúîðúæåíèÿ;
á) àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè;
â) êóëòîâè ïîñòðîéêè è ñúîðúæåíèÿ;
ã) íàäãðîáíè ïàìåòíèöè;
ä) ïðåäìåòè ñ íàó÷íà è õóäîæåñòâåíà ñòîéíîñò;
å) àðõèâíè äîêóìåíòè è ïàìåòíèöè, íîñåùè èíôîðìàöèÿ çà âàæíè èñòîðè÷åñêè
ñúáèòèÿ è ïðîöåñè è çà æèâîòà íà èçòúêíàòè ëè÷íîñòè;
æ) ñúâðåìåííè ïðîèçâåäåíèÿ íà èçêóñòâîòî ñëåä âêëþ÷âàíåòî èì â ìóçåéíè
ôîíäîâå.

×ë.4. Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà îáÿâÿâà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ïî

38
ïðåäëîæåíèå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, ñëåä êàòî
çàäúëæèòåëíî ñå âçåìå ìíåíèåòî íà êìåòà íà îáùèíàòà, íà òåðèòîðèÿòà íà êîÿòî ñå
íàìèðà ñúîòâåòíèÿò ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà.
Íàñåëåíèòå ìåñòà, êîìïëåêñè îò ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è èñòîðè÷åñêè ìåñòà,
êîèòî èìàò îñîáåíî èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî, àðõèòåêòóðíî è ìóçåéíî
çíà÷åíèå, ñå îáÿâÿâàò çà ðåçåðâàòè îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò ïî ïðåäëîæåíèå íà
ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà è ìèíèñòúðà íà ñòðîèòåëñòâîòî, àðõèòåêòóðàòà è
áëàãîóñòðîéñòâîòî.
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà óïðàæíÿâà âúðõîâåí íàäçîð âúðõó ðåçåðâàòèòå ïî
ïðåäõîäíàòà àëèíåÿ. Âñè÷êè çàäàíèÿ çà ïðîåêòèðàíå, êîíêóðñíè ïðîãðàìè,
ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå, ïðîåêòè çà íîâî ñòðîèòåëñòâî è ðåìîíòè, äàâàíå íà
ñòðîèòåëíè ðàçðåøåíèÿ è äðóãè â ðåçåðâàòèòå çàäúëæèòåëíî ñå ñúãëàñóâàò îò
Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñúñ ñúãëàñèå íà Ìèíèñòåðñòâîòî
íà ñòðîèòåëñòâîòî, àðõèòåêòóðàòà è áëàãîóñòðîéñòâîòî ìîæå äà èçðàáîòâà îáùè è
ïîäðîáíè ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå çà íàñåëåíè ìåñòà ñ èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî,
åòíîãðàôñêî è àðõèòåêòóðíî-ìóçåéíî çíà÷åíèå èëè çà ÷àñòè îò òàêèâà íàñåëåíè ìåñòà.
Çà íàñåëåíè è èñòîðè÷åñêè ìåñòà è çà äðóãè îáåêòè ïî àë.2, êîèòî èìàò
èçêëþ÷èòåëíî çíà÷åíèå çà ñòðàíàòà, ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà è ìèíèñòúðúò íà
ñòðîèòåëñòâîòî, àðõèòåêòóðàòà è áëàãîóñòðîéñòâîòî èçäàâàò ñúâìåñòíî íàðåäáè, êîèòî
ñà çàäúëæèòåëíè çà äúðæàâíèòå îðãàíè, çà îáùåñòâåíèòå îðãàíèçàöèè è ãðàæäàíèòå.

Ãëàâà òðåòà
ÐÚÊÎÂÎÄÑÒÂÎ È ÍÀÄÇÎÐ ÏÎ ÈÇÄÈÐÂÀÍÅ, ÈÇÓ×ÀÂÀÍÅ È ÎÏÀÇÂÀÍÅ
ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.5. Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà óïðàæíÿâà ðúêîâîäñòâî è íàäçîð ïî

èçäèðâàíåòî, èçó÷àâàíåòî è îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ïî ìóçåéíîòî
äåëî. Íåãîâèòå ðàçïîðåæäàíèÿ ïî âúïðîñèòå, êîèòî çàñÿãàò ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà
è ìóçåéíîòî äåëî, ñà çàäúëæèòåëíè çà âñè÷êè ó÷ðåæäåíèÿ, îðãàíèçàöèè è ãðàæäàíè.
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà îñúùåñòâÿâà òàçè äåéíîñò ÷ðåç ñâîèòå îðãàíè,
îðãàíèòå íà ìåñòíî ñàìîóïðàâëåíèå è îðãàíèòå íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò â îáùèíèòå
è äðóãèòå äúðæàâíè è îáùåñòâåíè îðãàíè, ïðåäâèäåíè â òîçè çàêîí.
Îáùèíñêèòå ñúâåòè, êìåòîâåòå íà îáùèíè è êìåòîâåòå íà ðàéîíè è êìåòñòâà
îñúùåñòâÿâàò ïî ìåñòà ðúêîâîäñòâî è íàäçîð ïî èçäèðâàíå, èçó÷àâàíå, îïàçâàíå è
ïîïóëÿðèçèðàíå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ÷ðåç ñïåöèàëèçèðàíèòå ñòðóêòóðè â
îáùèíñêàòà àäìèíèñòðàöèÿ è ÷ðåç äúðæàâíèòå ìóçåè.
Äåéíîñòòà ïî òåðèòîðèàëíî-óñòðîéñòâåíîòî è ãðàäîóñòðîéñòâåíî ïðîó÷âàíå è
ïðîåêòèðàíå çà îïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå îñúùåñòâÿâà
ñúâìåñòíî îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è Ìèíèñòåðñòâîòî íà òåðèòîðèàëíîòî
ðàçâèòèå è ñòðîèòåëñòâîòî.
Óñòðîéñòâîòî è çàäà÷èòå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà
ñå óñòàíîâÿâàò ñ ïðàâèëíèê, óòâúðäåí îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

×ë.6. Ñðåäñòâàòà îò äúðæàâíèÿ áþäæåò çà äåéíîñòòà ïî îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå

íà êóëòóðàòà ñå ðàçïðåäåëÿò îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà ïî óñòàíîâåí îò íåãî ðåä.

39
 ×ë.7. Ìóçåèòå â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñà íàó÷íè è êóëòóðíî-ïðîñâåòíè èíñòèòóòè,
êîèòî èçäèðâàò, èçó÷àâàò, ñúáèðàò, ïðèäîáèâàò, ñúõðàíÿâàò, äîêóìåíòèðàò è
ïîïóëÿðèçèðàò ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è ïðèðîäíè îáðàçöè.
Ìóçåèòå ñà íàöèîíàëíè, ðåãèîíàëíè è ìåñòíè. Òåðèòîðèàëíèÿò îáõâàò íà äåéíîñò
è ìåòîäè÷åñêèòå ôóíêöèè íà ìóçåèòå ñå îïðåäåëÿò îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.
Ìóçåèòå ìîãàò äà áúäàò äúðæàâíè, îáùèíñêè, íà ôèçè÷åñêè è íà þðèäè÷åñêè
ëèöà.
Äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå ìóçåè ñà þðèäè÷åñêè ëèöà íà áþäæåòíà èçäðúæêà.
Äúðæàâàòà è îáùèíèòå èì îñèãóðÿâàò íåîáõîäèìèÿ çà òÿõíàòà äåéíîñò ñãðàäåí ôîíä.
Äåéíîñòòà íà äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå ìóçåè ñå îïðåäåëÿ ñ ïðàâèëíèöè è íàðåäáè
íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
Ìóçåèòå ñå ñúçäàâàò è çàêðèâàò: íàöèîíàëíèòå - ñ ðåøåíèå íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò
ïî ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà èëè íà äðóãè äúðæàâíè îðãàíè ñúãëàñóâàíî
ñ íåãî; îáùèíñêèòå ìóçåè è ìóçåèòå íà äðóãè þðèäè÷åñêè ëèöà - ñ ðåøåíèå íà
ðúêîâîäíèòå èì îðãàíè ñëåä ñúãëàñóâàíå ñ ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà. Êúì äúðæàâíèòå
è îáùèíñêèòå ìóçåè ìîãàò äà ñå ñúçäàâàò è çàêðèâàò ôèëèàëè ïî ðåä, îïðåäåëåí îò
ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
×àñòíèòå ìóçåè ñå ñúçäàâàò, ïðåîáðàçóâàò è çàêðèâàò ïî ðåä, îïðåäåëåí îò
ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

×ë.8. Ïðè íàöèîíàëíèòå ìóçåè èìà íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè ãðóïè, à ïðè äðóãèòå

ìóçåè òàêèâà ãðóïè ìîãàò äà ñå ñúçäàâàò ïî óñòàíîâåíèÿ ðåä.

×ë.9. Ìóçåèòå ñå ðúêîâîäÿò:

à) ìåòîäè÷åñêè - îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà;
á) â íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêàòà äåéíîñò - îò Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå è
ñúîòâåòíèòå âåäîìñòâåíè íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè èíñòèòóòè è ó÷ðåæäåíèÿ;
â) â àäìèíèñòðàòèâíî-îðãàíèçàöèîííî îòíîøåíèå - îò êìåòà íà îáùèíàòà è
âåäîìñòâîòî, êúì êîèòî ñå ÷èñëÿò.

×ë.10. (Îòì. - ÄÂ, áð.112 îò 1995 ã.)

×ë.11. Þðèäè÷åñêè è ôèçè÷åñêè ëèöà ìîãàò äà ñúçäàâàò ìóçåè, ìóçåéíè ñáèðêè è

êîëåêöèè îò ïðîèçâåäåíèÿ íà èçêóñòâîòî, ïðåäìåòè ñ íàó÷íà è õóäîæåñòâåíà ñòîéíîñò
è ïðèðîäíè îáðàçöè.
Ðåäúò çà ñúçäàâàíå è çàêðèâàíå íà ìóçåéíè ñáèðêè, óñòðîéñòâîòî è äåéíîñòòà èì
ñå îïðåäåëÿò ñ íàðåäáà íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
Ïðåäìåòè, èìàùè êà÷åñòâî íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñîáñòâåíîñò íà þðèäè÷åñêè
è ôèçè÷åñêè ëèöà, ïîïàäàò ïîä çàùèòàòà íà òîçè çàêîí ñëåä äåêëàðèðàíåòî èì ïî
óñòàíîâåí îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà ðåä.
Ñîáñòâåíèöèòå íà ïðåäìåòè, äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñëåä òÿõíîòî
äåêëàðèðàíå ìîãàò äà êàíäèäàòñòâàò çà ïîìîù â äåéíîñòòà ñè ïî ðåäà, îïðåäåëåí çà
äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå ìóçåè.
Èçðàáîòâàíåòî íà êîïèÿ íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, äîêóìåíòèðàíåòî èì ÷ðåç
ãðàôè÷íè, ôîòîãðàôñêè, âèäåî- è äðóãè ïîäîáíè íà÷èíè, êàêòî è ðàçïðîñòðàíÿâàíåòî
íà òåõíè èçîáðàæåíèÿ èëè èçïîëçâàíåòî èì çà ðåêëàìíè èëè òúðãîâñêè öåëè ñå
èçâúðøâà ñúñ ñúãëàñèåòî íà ñîáñòâåíèöèòå èì è ïî óñòàíîâåí îò ìèíèñòúðà íà

40
êóëòóðàòà ðåä.

Ãëàâà ÷åòâúðòà
ÈÇÄÈÐÂÀÍÅ, ÐÅÃÈÑÒÐÈÐÀÍÅ È ÈÇÓ×ÀÂÀÍÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.12. Ñòàòóò íà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà ïðèäîáèâàò:

à) îáÿâåíèòå ïî ðåäà íà ÷ë.4, àë.1 íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
á) èíâåíòèðàíèòå â ìóçåèòå è ìóçåéíèòå ñáèðêè ïðåäìåòè.

×ë.13. (Îòì. - ÄÂ, áð.112 îò 1995 ã.)

×ë.14. Ëèöàòà, êîèòî ñà îòêðèëè èëè íàìåðèëè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñà äëúæíè

â ñåäìè÷åí ñðîê äà ñúîáùÿò çà òîâà â ñúîòâåòíàòà îáùèíà èëè êìåòñòâî èëè íà íàé-
áëèçêèòå ìóçåè.
Ëèöà, ïðåäàëè íà ìóçåèòå äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èëè ñúîáùèëè öåííà
èíôîðìàöèÿ çà òÿõ, ñå âúçíàãðàæäàâàò ïî ðåä, óñòàíîâåí îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
Óêðèòèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå èççåìâàò â ïîëçà íà äúðæàâàòà.

×ë.15. Àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè, ñîíäàæè, ïîäâîäíè ïðîó÷âàíèÿ, ãåîôèçè÷åñêè è

äðóãè èçñëåäâàíèÿ íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà íà òåðèòîðèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ
ñå èçâúðøâàò ñ ðàçðåøåíèå íà Àðõåîëîãè÷åñêèÿ èíñòèòóò ñ ìóçåé ïðè Áúëãàðñêàòà
àêàäåìèÿ íà íàóêèòå ñúãëàñóâàíî ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, à êîãàòî â òÿõ
ó÷àñòâàò ÷óæäåñòðàííè èíñòèòóòè èëè ñïåöèàëèñòè - ñ ðàçðåøåíèå íà Ìèíèñòåðñêèÿ
ñúâåò. Óñëîâèÿòà çà ïðîâåæäàíå íà âñÿêàêúâ âèä èçñëåäâàíèÿ ïî ïðåäõîäíîòî èçðå÷åíèå
ñå îïðåäåëÿò ñ ïðàâèëíèê, èçäàäåí îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà ïî ïðåäëîæåíèå íà
Àðõåîëîãè÷åñêèÿ èíñòèòóò ñ ìóçåé êúì Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå.
Àêî ïðè ïðîâåæäàíå íà èçñëåäâàíèÿòà ïî àë.1 ñå íàíàñÿò âðåäè èëè ñå ñúçäàâà
îïàñíîñò çà öåëîñòòà è ñúñòîÿíèåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, òå ìîãàò äà áúäàò
ïðåêðàòåíè ñúñ çàïîâåä íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà èëè íà îïðàâîìîùåíè îò íåãî
äëúæíîñòíè ëèöà.
Ïðîâåæäàíåòî íà èçñëåäâàíèÿ îò âñÿêàêúâ âèä ïî àë.1 çàäúëæèòåëíî ñå ñúãëàñóâà
ñúñ ñîáñòâåíèêà íà îáåêòà èëè ïàìåòíèêà.
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà óïðàæíÿâà êîíòðîë âúðõó ñúñòîÿíèåòî, êîíñåðâàöèÿòà
è ðåñòàâðàöèÿòà íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
Äåéíîñòèòå ïî êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà
ñå èçâúðøâàò ñàìî îò ñïåöèàëèñòè, êîèòî ñà ëèöåíçèðàíè îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà.
Óñëîâèÿòà çà èçâúðøâàíåòî íà êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî
äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå îïðåäåëÿò ñ íàðåäáà íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

×ë.16. Âñè÷êè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, îòêðèòè ïðè àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè, ñà

ñîáñòâåíîñò íà äúðæàâàòà.
Ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà îïðåäåëÿ ìÿñòîòî íà ñúõðàíÿâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà ïî àë.1.

×ë.17. Ïðîó÷âàíèÿ è ðàçêîïêè çà èçäèðâàíå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìîãàò äà ñå

41
èçâúðøâàò â èìîòè, ñîáñòâåíîñò íà îáùåñòâåíà èëè êîîïåðàòèâíà îðãàíèçàöèÿ è
ãðàæäàíè, è áåç äà áúäàò îò÷óæäåíè èìîòèòå. Çà íàíåñåíèòå ùåòè íà ñîáñòâåíèöèòå
ñå çàïëàùà îáåçùåòåíèå îò îðãàíà, èçâúðøèë ðàçêîïêèòå.

×ë.18. Êîãàòî ïðè èçâúðøâàíå íà ñòðîèòåëíè è áëàãîóñòðîéñòâåíè èëè

ñåëñêîñòîïàíñêè ðàáîòè ñå îòêðèÿò íàõîäêè, êîèòî èìàò ïðèçíàöè íà ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà, ðàáîòàòà âðåìåííî ñå ñïèðà. Ñîáñòâåíèöèòå è ðúêîâîäèòåëèòå íà ñòðîåæà
ñà äëúæíè äà âçåìàò ìåðêè çà çàïàçâàíå íà îòêðèòàòà íàõîäêà è äà óâåäîìÿò íåçàáàâíî
îáùèíàòà èëè íàé-áëèçêèÿ ìóçåé.
Îðãàíèòå ïî èçäèðâàíå, èçó÷àâàíå è îïàçâàíå ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, íàé-
êúñíî â åäíîìåñå÷åí ñðîê ñà äëúæíè äà óâåäîìÿò ñîáñòâåíèöèòå íà èìîòèòå è
ðúêîâîäèòåëèòå íà ñòðîåæà äàëè íàõîäêàòà ïðåäñòàâëÿâà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà è
äàâàò óêàçàíèå çà ìåðêèòå, êîèòî òðÿáâà äà áúäàò âçåòè çà ïðîó÷âàíåòî è çà çàïàçâàíåòî
ìó.
Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå äà îñèãóðÿâà êðåäèòè çà ïðîó÷âàíå è çàïàçâàíå íà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, îòêðèòè ïðè èçâúðøâàíå íà ñòðîèòåëñòâî, êîãàòî ñà
íåîáõîäèìè ïîâå÷å ñðåäñòâà, êîèòî íå ìîãàò äà ñå âçåìàò îò ñðåäñòâàòà çà îáåêòà.
Àêî ñîáñòâåíèêúò íà ñòðîèòåëíèÿ îáåêò å ãðàæäàíèí, ñðåäñòâàòà ñå îñèãóðÿâàò îò
îáùèíàòà.

×ë.19. Ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà - äâèæèìè è íåäâèæèìè - â çàâèñèìîñò îò òÿõíîòî

íàó÷íî-èñòîðè÷åñêî, àðõèòåêòóðíî-ãðàäîóñòðîéñòâåíî è õóäîæåñòâåíî çíà÷åíèå ñå
ñòåïåíóâàò êàòî:
à) ïàìåòíèöè îò ñâåòîâíî çíà÷åíèå;
á) ïàìåòíèöè îò íàöèîíàëíî çíà÷åíèå;
â) ïàìåòíèöè îò ìåñòíî çíà÷åíèå;
ã) ïàìåòíèöè çà ñâåäåíèå.
Êëàñèôèêàöèÿòà íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñå èçâúðøâà îò öåíòðàëíèòå îðãàíè
íà îïàçâàíåòî èì.

Ãëàâà ïåòà
ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.20. Âñè÷êè ñîáñòâåíèöè íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñà äëúæíè äà ãè ïîääúðæàò

â äîáðî ñúñòîÿíèå è äà óâåäîìÿâàò ñïåöèàëèçèðàíèòå äúðæàâíè è îáùèíñêè îðãàíè
çà ïîâðåäè ïî òÿõ èëè çà äåéñòâèÿ ñïðÿìî òÿõ, êîèòî íàðóøàâàò çàêîíà.
Âñè÷êè ñîáñòâåíèöè íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñà äëúæíè äà îñèãóðÿâàò äîñòúï
äî òÿõ íà ñëóæèòåëè îò ñïåöèàëèçèðàíèòå îðãàíè íà äúðæàâàòà è îáùèíèòå.
Íàñëåäíèöèòå íà ïî÷èíàëè âèäíè äåéöè íà êóëòóðàòà, íàóêàòà è èçêóñòâîòî
ïðåäîñòàâÿò ïî èñêàíå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ïúëåí îïèñ íà òåõíèòå àðõèâè
è èìóùåñòâî.
Ðåìîíòè è èçìåíåíèÿ íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìîãàò äà ñå èçâúðøâàò
ñàìî ñëåä ñúãëàñóâàíå ñ Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.
Ðàçõîäèòå çà àâàðèéíè ðåìîíòè è ïîääúðæàíå íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà, àêî íå ìîãàò äà áúäàò îñèãóðåíè îò òåõíèòå ñîáñòâåíèöè, ñå ïîåìàò îò
îáùèíàòà èëè äúðæàâàòà ñðåùó èïîòåêà íà èìîòà.

42
 ×ë.21. Ïðîó÷âàíåòî, ïðîåêòèðàíåòî è èçâúðøâàíåòî íà óêðåïèòåëíèòå,
âúçñòàíîâèòåëíèòå, êîíñåðâàöèîííèòå è äðóãè ðàáîòè ïî íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà ñòàâà ïîä ðúêîâîäñòâîòî íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà. Íåãîâèòå îðãàíè èìàò ïðàâî ïðè íîâî ñòðîèòåëñòâî è ðåìîíò, êîèòî çàñÿãàò
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è òÿõíàòà îáñòàíîâêà, äà ñïèðàò âñåêè ñòðîåæ ïðè
íàðóøàâàíå ðàçïîðåäáèòå íà çàêîíà. Ïîñòðîåíîòî â íàðóøåíèå íà çàêîíà ïîäëåæè íà
ñúáàðÿíå.
Ñðåäñòâàòà, èçðàçõîäâàíè çà èçäèðâàíå è èçó÷àâàíå, ïðîó÷âàíå, ïðîåêòèðàíå è
èçâúðøâàíå íà óêðåïèòåëíè, âúçñòàíîâèòåëíè è êîíñåðâàöèîííè ðàáîòè ïî
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñîáñòâåíîñò íà ãðàæäàíè, ñà çà ñìåòêà íà
äúðæàâàòà. Äúðæàâàòà âïèñâà â ñâîÿ ïîëçà çàêîííà èïîòåêà âúðõó èìîòà, çà êîéòî
òåçè ñðåäñòâà ñà èçðàçõîäâàíè, íî íå ïîâå÷å îò óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò.

×ë.22. Êîéòî óçíàå çà ïîâðåæäàíå èëè ðàçðóøàâàíå íà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, å

äëúæåí äà ñúîáùè â 3-äíåâåí ñðîê íà ñúîòâåòíàòà îáùèíà èëè êìåòñòâî èëè íà íàé-
áëèçêèÿ ìóçåé.
Íà ëèöàòà, ïðåäîòâðàòèëè ïîâðåäà íà öåííè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå äàâà
âúçíàãðàæäåíèå ñúãëàñíî ÷ë.14.

×ë.23. Ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êîèòî ïðîèçõîæäàò îò áúëãàðñêèòå çåìè èëè ñà

ñâúðçàíè ñ íàöèîíàëíàòà íè èñòîðèÿ, êóëòóðà è áèò è ñå íàìèðàò â ÷óæáèíà, ñå âîäÿò
ïî ñïèñúê ïðè öåíòðàëíèòå îðãàíè çà îïàçâàíå ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.

Ãëàâà øåñòà
ÑÒÎÏÀÍÈÑÂÀÍÅ È ÏÎÏÓËßÐÈÇÈÐÀÍÅ ÍÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.24. Íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìîãàò äà ñå èçïîëçóâàò ñïîðåä

ïðåäíàçíà÷åíèåòî ñè çà ïðàêòè÷åñêè íóæäè ïî ðåä è óñëîâèÿ, îïðåäåëåíè îò
Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.

×ë.25.Ïîìåùåíèÿ â ñãðàäè - íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ìîãàò äà ñå äàâàò

ïîä íàåì ïî ðåä è óñëîâèÿ, îïðåäåëåíè îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà.

×ë.26. Ìóçåèòå ñòîïàíèñâàò ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, ñúõðàíÿâàíè â òåõíèòå

ôîíäîâå, ñúãëàñíî íîðìàòèâíèòå àêòîâå, èçäàäåíè îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
Äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò íàöèîíàëíî çíà÷åíèå ñå âêëþ÷âàò â
Íàöèîíàëíèÿ ìóçååí ôîíä. Ñòàòóòúò íà ôîíäà ñå îïðåäåëÿ ñ íàðåäáà íà ìèíèñòúðà
íà êóëòóðàòà, à ðåãèñòúðúò ìó ñå âîäè îò Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è
èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà.
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ìîæå äà íàðåäè ïðåõâúðëÿíå íà äâèæèìè ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà îò äúðæàâíè, îáùèíñêè è âåäîìñòâåíè ìóçåéíè ñáèðêè âúâ ôîíäîâå íà
äúðæàâíè è îáùèíñêè ìóçåè, êàêòî è ìåæäó ìóçåè, ïðè íåïðàâèëíî ñòîïàíèñâàíå,
ïðè íåâúçìîæíîñò çà äîáðî ñòîïàíèñâàíå è ïðè çàêðèâàíå íà ìóçåéíà ñáèðêà èëè
ìóçåé.
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ìîæå äà íàðåäè ïðåäîñòàâÿíåòî íà äâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, âêëþ÷åíè â Íàöèîíàëíèÿ ìóçååí ôîíä îò ìóçåÿ, â êîéòî ñà
èíâåíòèðàíè, çà âðåìåííî ïîëçâàíå îò äðóã ìóçåé èëè çà ó÷àñòèå â èçëîæáè.  òåçè

43
ñëó÷àè ìóçåèòå ïîëçâàò êîìïåíñàöèÿ ïî ðåä, óñòàíîâåí îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
Ïîëó÷àòåëÿò å çàäúëæåí äà îñòàâè êîïèå, èçðàáîòåíî çà ñâîÿ ñìåòêà. Çà ðàçëèêàòà
ìåæäó ñòîéíîñòòà íà êîïèåòî è ñòîéíîñòòà íà îðèãèíàëà ñå çàïëàùà îáåçùåòåíèå íà
ìóçåÿ èëè íà ìóçåéíàòà ñáèðêà, îòêúäåòî å èççåò, ïî ðåä, îïðåäåëåí îò Ìèíèñòåðñòâîòî
íà êóëòóðàòà.
Ìóçåèòå ìîãàò äà îáìåíÿò ïîìåæäó ñè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò Íàöèîíàëíèÿ
ìóçååí ôîíä ñàìî ïî âçàèìíî ñïîðàçóìåíèå è ñëåä ñúãëàñóâàíå ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà.

×ë.27. Ïðîìÿíà íà ñîáñòâåíîñòòà íà ðåãèñòðèðàíè ïî ðåäà íà ÷ë.11 äâèæèìè

ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìîæå äà ñå èçâúðøâà ñàìî ñ ïèñìåíî óâåäîìÿâàíå íà ìóçåÿ,
â êîéòî ñà ðåãèñòðèðàíè.

×ë.28. (Àë.1 îáÿâåíà çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííà - ÄÂ, áð.31 îò 1996 ã.) Ïîêóïêà,

ïðîäàæáà, çàìÿíà è äàðåíèå íà èçâúðøâà ñúñ ñúãëàñèå íà íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà çà ïàìåòíèöè îò ñâåòîâíî è íàöèîíàëíî çíà÷åíèå è íà
ñúîòâåòíèÿ îáùèíñêè ñúâåò çà îñòàíàëèòå ïàìåòíèöè.
Äåëáà íà äâèæèìè è íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå äîïóñêà, àêî ñà
ïîäåëÿåìè è òîâà íå âðåäè çà îïàçâàíåòî èì êàòî ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñ ðàçðåøåíèå
íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà.

×ë.29. Ïðîäàæáàòà, çàìÿíàòà, äàðåíèåòî è çàâåùàíèåòî íà äâèæèìè è íåäâèæèìè

ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è äðóãè êóëòóðíè öåííîñòè â ïîëçà íà ìèíèñòåðñòâà, äðóãè
âåäîìñòâà, äúðæàâíè è îáùåñòâåíè îðãàíèçàöèè ñå èçâúðøâà áåç çàïëàùàíå íà
äúðæàâíè òàêñè. Êîãàòî ñå ïîäàðÿâàò äâèæèìè èëè íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà
è äðóãè êóëòóðíè öåííîñòè, ïîëó÷åíè â íàñëåäñòâî, íàñëåäíèöèòå-äàðèòåëè ñå
îñâîáîæäàâàò îò äàíúê âúðõó íàñëåäñòâî çà òÿõ, à àêî äàíúêúò å ïëàòåí, òîé ñå âðúùà.
Ñðåäñòâàòà, îòïóñíàòè èëè äàðåíè îò ÷àñòíè ëèöà èëè îðãàíèçàöèè çà èçâúðøâàíå íà
èçñëåäâàíèÿ, êîíñåðâàöèîííè äåéíîñòè, îïàçâàíå è îõðàíà íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
ñå ïðèñïàäàò îò îáëàãàåìèÿ äîõîä. Ñúùîòî ñå îòíàñÿ è çà ñðåäñòâàòà, óïîòðåáåíè çà
çàêóïóâàíå íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, çà äåêëàðèðàíè ëè÷íè êîëåêöèè èëè ìóçåéíè
ôîíäîâå. Ãðàæäàíè, êîèòî ñà íàïðàâèëè äàðåíèÿ èëè çàâåùàíèÿ íà ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà èëè íà äðóãè êóëòóðíè öåííîñòè, ìîãàò äà ñå ïðåäëàãàò çà ìîðàëíè è
ìàòåðèàëíè íàãðàäè.

×ë.30. (Îáÿâåí çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí - ÄÂ, áð.31 îò 1996 ã.).

Íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñîáñòâåíîñò íà ôèçè÷åñêè èëè þðèäè÷åñêè
ëèöà, àêî èìàò ãîëÿìà ñòîéíîñò êàòî èñòîðè÷åñêè ïàìåòíèöè èëè ãîëÿìî çíà÷åíèå çà
íàöèîíàëíîòî êóëòóðíî ðàçâèòèå, ìîãàò äà áúäàò îò÷óæäàâàíè. îò÷óæäàâàíåòî ñòàâà
ïî ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà ïî óñòàíîâåíèÿ ðåä çà îò÷óæäàâàíå íà
èìîòè çà äúðæàâíè è îáùåñòâåíè íóæäè.

×ë.31. Èçíàñÿíåòî íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà â ÷óæáèíà ñå çàáðàíÿâà.

Ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà ìîæå äà ðàçðåøàâà èçíîñà íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà ñàìî çà îïðåäåëåí ñðîê ïî óñòàíîâåí îò íåãî ðåä.

×ë.32. Ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà èìàò ïîçíàâàòåëíî è âúçïèòàòåëíî çíà÷åíèå.

44
 Ãðàæäàíè, îáùåñòâåíè è äðóãè îðãàíèçàöèè, êîèòî ñà ñîáñòâåíèöè èëè ïîëçóâàò
íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, îñèãóðÿâàò äîñòúï çà ïîêàçâàíåòî èì ïî ðåä,
óñòàíîâåí îò Ìèíèñòåðñòâî íà êóëòóðàòà.

×ë.33. (Îòì. - ÄÂ, áð.112 îò 1995 ã.)

Ãëàâà ñåäìà
ÍÀÊÀÇÀÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

×ë.34. Íàêàçâà ñå ñ ãëîáà îò 10 000 äî 100 000 ëâ., àêî íå ïîäëåæè íà ïî-òåæêî
íàêàçàíèå:
à) êîéòî áåç ðàçðåøåíèå èçâúðøâà ðàçêîïêè, çà äà òúðñè ñòàðèíè, ñúêðîâèùà è
äðóãè ïðåäìåòè, îáåêò íà çàùèòà ïî òîçè çàêîí èëè íå ñúîáùè â ñðîêà ïî ÷ë.14, àë.1
çà íàìåðåíè ïðåäìåòè, êîèòî èìàò êà÷åñòâà íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
á) êîéòî èçíåñå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñ ðàçðåøåíèå çà âðåìåíåí èçíîñ, íî â
îïðåäåëåí ñðîê íå ãè âúðíå áåç óâàæèòåëíè ïðè÷èíè;
â) êîéòî èçðàáîòè èëè íàðåäè äà ñå èçðàáîòÿò îòëèâêè, êîïèÿ è èçîáðàæåíèÿ íà
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èëè ãè ðàçïðîñòðàíÿâà â íàðóøåíèå íà ÷ë.11, àë.5;
ã) äëúæíîñòíè ëèöà è ãðàæäàíè, êîèòî íàðóøàâàò:
ðàçïîðåäáèòå çà îòäàâàíå ïîä íàåì íà ïîìåùåíèÿ â ñãðàäè - íåäâèæèìè ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà;
íàëîæåíèòå çàáðàíè çà ñòðîåæ èëè ïðåóñòðîéñòâî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà;
ä) êîéòî ïðîäàâà, äàðÿâà èëè çàìåíÿ äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà áåç çíàíèåòî
íà äúðæàâíèòå ìóçåè è Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà êàêòî è íåäâèæèìè ïàìåòíèöè
áåç ñúãëàñèåòî íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò, èëè íå ñúîáùàâà çà ïðîìÿíàòà íà
ñîáñòâåíèöèòå èì;
å) êîéòî íå èçïúëíè ðàçïîðåæäàíèÿòà çà èçâúðøâàíå íà óêðåïèòåëíè è
âúçñòàíîâèòåëíè ðàáîòè è ðàáîòè ïî îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.

×ë.35. (1) Íàêàçâà ñå ñ ãëîáà äî 20 000 ëâ., êîéòî êàòî ñîáñòâåíèê èëè íàåìàòåë
ïðå÷è íà ãðàæäàíèòå äà ïîñåùàâàò ñúîáðàçíî óñòàíîâåíèÿ ðåä íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà è íà îðãàíèòå ïî îïàçâàíå ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà äà ïðîâåðÿâàò
ñúñòîÿíèåòî è äà èçâúðøâàò äðóãè äåéñòâèÿ ïî îïàçâàíåòî èì.
Êîéòî íå èçïúëíè èñêàíå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ïî ÷ë.20, àë.3, ñå íàêàçâà
ñ ãëîáàòà ïî àë.1, àêî íå ïîäëåæè íà ïî-òåæêî íàêàçàíèå.

×ë.36. Ïîâðåäèòå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà âñëåäñòâèå íà íàðóøåíèÿ ïî ÷ë.34

è 35 íà òîçè çàêîí ñå âúçñòàíîâÿâàò çà ñìåòêà íà íàðóøèòåëèòå.

×ë.37. Íàðóøåíèÿòà íà çàêîíà ñå óñòàíîâÿâàò ñ àêòîâå, ñúñòàâåíè îò îðãàíèòå ïî

÷ë.5, àë.2 è 3. Âúç îñíîâà íà ñúñòàâåíèòå àêòîâå ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà è êìåòúò íà
îáùèíàòà èçäàâàò íàêàçàòåëíè ïîñòàíîâëåíèÿ.
Àêòîâåòå ñå ñúñòàâÿò è íàêàçàòåëíèòå ïîñòàíîâëåíèÿ ñå èçäàâàò è îáæàëâàò ïî
ðåäà íà Çàêîíà çà àäìèíèñòðàòèâíèòå íàðóøåíèÿ è íàêàçàíèÿ.
Ñ íàêàçàòåëíèòå ïîñòàíîâëåíèÿ ñå ïîñòàíîâÿâà è èççåìâàíå íà íàìåðåíèòå è
óêðèòèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è íà ìàòåðèàëèòå è èíñòðóìåíòèòå, ñâúðçàíè ñ
íàðóøåíèåòî.

45
 ×ë.38. Òîçè çàêîí îòìåíÿ ÷ë.75à è 75á îò Çàêîíà çà ïëàíîâî èçãðàæäàíå íà
íàñåëåíèòå ìåñòà.
Èçïúëíåíèåòî íà çàêîíà ñå âúçëàãà íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

ÄÎÏÚËÍÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå õóäîæåñòâåíè ãàëåðèè ñà ñúñ ñòàòóò íà ñúîòâåòíèòå

ìóçåè.

ÐÅØÅÍÈÅ ¹ 5 ÍÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÈß ÑÚÄ ÎÒ 1996 Ã. ÏÎ

ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÎ ÄÅËÎ ¹ 4 ÎÒ 1996 Ã. ÏÎ ÈÑÊÀÍÅ ÇÀ ÎÁßÂßÂÀÍÅ ÇÀ
ÏÐÎÒÈÂÎÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈÒÅ ÍÀ ×Ë.28, ÀË.1 È ×Ë.30 ÎÒ
ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ È ÌÓÇÅÈÒÅ
Îáí., ÄÂ, áð.31 îò 1996 ã.

Çà äà ñå ïðîèçíåñå ïî èñêàíåòî, Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä âçå ïðåäâèä ñëåäíîòî:

I. Ïî ÷ë.28, àë.1 ÇÏÊÌ

Ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.28, àë.1 å ñúçäàäåíà ñ ïúðâîíà÷àëíèÿ Çàêîí çà ïàìåòíèöèòå

íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå (ÄÂ, áð.29 îò 1969 ã.) è èìà ñëåäíîòî ñúäúðæàíèå:
“Ïðåõâúðëÿíå, çàìÿíà è äàðåíèå íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìåæäó
ãðàæäàíè ñå èçâúðøâàò ñúñ ñúãëàñèå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò - çà ïàìåòíèöè îò
ñâåòîâíî è íàöèîíàëíî çíà÷åíèå, è íà èçïúëíèòåëíèÿ êîìèòåò íà ñúîòâåòíèÿ îêðúæåí
íàðîäåí ñúâåò - çà îñòàíàëèòå ïàìåòíèöè.” Òîçè òåêñò å èçìåíÿí è äîïúëâàí òðè ïúòè
- ÄÂ, áð.45 îò 1989 ã., áð.10 îò 1990 ã. è áð.112 îò 1995 ã.  ïîñëåäíàòà ðåäàêöèÿ ÷ë.28,
àë.1 ñå èçìåíÿ òàêà: “28. Ïîêóïêà, ïðîäàæáà, çàìÿíà è äàðåíèå íà íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìåæäó ñîáñòâåíèöè è ôèçè÷åñêè èëè þðèäè÷åñêè ëèöà ñå
èçâúðøâàò ñúñ ñúãëàñèå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà çà
ïàìåòíèöè îò ñâåòîâíî è íàöèîíàëíî çíà÷åíèå è íà ñúîòâåòíèÿ îáùèíñêè ñúâåò çà
îñòàíàëèòå ïàìåòíèöè.” Îñíîâíîòî ñúäúðæàíèå íà òåêñòà å îò âðåìåòî, êîãàòî
òîòàëèòàðíàòà äúðæàâà ñ ïëàíîâà è äèðèæèðàíà îò äúðæàâàòà èêîíîìèêà ñå íàìåñâàøå
â îáîðîòà ìåæäó ãðàæäàíè. Ñ ïîñëåäíàòà ïðîìÿíà ñå ðàçøèðÿâà íåãîâîòî ïðèëîæíî
ïîëå è “ìåæäó ñîáñòâåíèöè è ôèçè÷åñêè èëè þðèäè÷åñêè ëèöà”.

×ëåí 28, àë.1 ÇÏÊÌ ïðîòèâîðå÷è íà ðàçïîðåäáèòå íà ÷ë.17, àë.1 è 3 îò

Êîíñòèòóöèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ. Îãðàíè÷àâàíåòî íà åäíî îò îñíîâíèòå
ïðàâîìîùèÿ íà ñîáñòâåíèêà - äà ñå ðàçïîðåæäà ñúñ ñâîåòî ïðàâî íà ñîáñòâåíîñò, å ïî
ñúùåñòâî íàìàëÿâàíå îáåìà íà òîâà ïðàâî. Ðàçïîðåäáèòå íà ÷ë.17, àë.1 è 3 îò
Êîíñòèòóöèÿòà ñà â ãëàâà ïúðâà íà îñíîâíèÿ çàêîí - “Îñíîâíè íà÷àëà”. Òå èçäèãàò âúâ
âúðõîâåí ïðèíöèï ïðàâàòà íà ëè÷íîñòòà, íåéíîòî äîñòîéíñòâî è ñèãóðíîñò è ñà
ãàðàíöèÿ, ÷å ïðàâîòî íà ñîáñòâåíîñò ñå çàùèòàâà îò çàêîíà è ÷å ÷àñòíàòà ñîáñòâåíîñò
å íåïðèêîñíîâåíî. Ñúãëàñíî òåçè íà÷àëà ñîáñòâåíèêúò - ôèçè÷åñêî ëèöå, íå ìîæå äà
áúäå îãðàíè÷àâàí â ïðàâîòî ìó äà ñå ðàçïîðåæäà ñúñ ñâîÿ èìîò ïî íà÷èí è ïðè óñëîâèÿ,
êàêâèòî òîé íàìåðè çà äîáðå. Ïðè óñëîâèÿòà íà ïàçàðíà èêîíîìèêà è ãðàæäàíñêî

46
îáùåñòâî, ðåãëàìåíòèðàíè è ãàðàíòèðàíè îò Êîíñòèòóöèÿòà, äúðæàâàòà â ëèöåòî íà
ñâîè èíñòèòóöèè èëè îáùèíèòå íå ìîãàò äà ñå íàìåñâàò â ãðàæäàíñêèÿ îáîðîò è äà
äèêòóâàò óñëîâèÿòà íà åäíà ñäåëêà, âêëþ÷èòåëíî è òîâà, ñ êîãî òÿ äà áúäå ñêëþ÷åíà. Ñ
äàâàíåòî íà òàêèâà ïðàâîìîùèÿ íà ÍÈÏÊ èëè îáùèíèòå äúðæàâàòà ôàêòè÷åñêè
ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííî ñå íàìåñâà â íåïðèêîñíîâåíîñòòà íà ÷àñòíàòà ñîáñòâåíîñò,
âêëþ÷èòåëíî è â ïðàâîòî íà äàäåí ãðàæäàíèí ñâîáîäíî äà ñå ðàçïîðåæäà ñúñ ñâîé
íåäâèæèì èìîò, ïðåäñòàâëÿâàù ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, äîðè è â ïîëçà íà íàé-áëèçêèòå
ñè ðîäíèíè. Íåîñíîâàòåëåí å àðãóìåíòúò, ÷å ñ òàçè íàìåñà äúðæàâàòà ñïîìàãà çà
îïàçâàíå è ñúõðàíÿâàíå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, êàêâîòî çàäúëæåíèå, ðàçáèðà
ñå, òÿ èìà. È ñîáñòâåíèêúò, è ïðèîáðåòàòåëÿò ìîãàò äà áúäàò äîáðè èëè ëîøè ñòîïàíè.
Íèòî Íàöèîíàëíèÿò èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, íèòî îáùèíèòå ìîãàò äà
çíàÿò è äà ïðåäâèäÿò äàëè åäèí ïðèîáðåòàòåë íà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà ùå áúäå ïî-
äîáúð ñòîïàíèí îò äðóã.

II. Ïî ÷ë.30 ÇÏÊÌ

Òåêñòúò íà ÷ë.30 ÇÏÊÌ å ñúçäàäåí ñ ïúðâîíà÷àëíèÿ Çàêîí çà ïàìåòíèöèòå íà

êóëòóðàòà è ìóçåèòå (ÄÂ, áð.29 îò 1969 ã.) è èìà ñëåäíîòî ñúäúðæàíèå: “Íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñîáñòâåíîñò íà ãðàæäàíè, àêî èìàò ãîëÿìà ñòîéíîñò çà íàøåòî
èñòîðè÷åñêî è êóëòóðíî ðàçâèòèå, ìîãàò äà áúäàò îò÷óæäàâàíè çà äúðæàâíà è
îáùåñòâåíà íóæäà. Îò÷óæäàâàíåòî ñòàâà ïî ïðåäëîæåíèå íà Êîìèòåòà çà èçêóñòâî è
êóëòóðà ïî óñòàíîâåíèÿ ðåä çà îò÷óæäàâàíå íà èìîòè çà äúðæàâíà è îáùåñòâåíà íóæäà.”
Òàçè ðàçïîðåäáà å èçìåíåíà ñ § 18 îò Çàêîíà çà èçìåíåíèå è äîïúëíåíèå íà Çàêîíà çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå (ÇÈÄÇÏÊÌ) (ÄÂ, áð.112 îò 1995 ã.) è â íàñòîÿùèÿ
òåêñò ÷ë.30 èìà ñëåäíîòî ñúäúðæàíèå:

“30. Íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñîáñòâåíîñò íà ôèçè÷åñêè èëè

þðèäè÷åñêè ëèöà, àêî èìàò ãîëÿìà ñòîéíîñò êàòî èñòîðè÷åñêè ïàìåòíèöè èëè ãîëÿìî
çíà÷åíèå çà íàöèîíàëíîòî êóëòóðíî ðàçâèòèå, ìîãàò äà áúäàò îò÷óæäàâàíè.
Îò÷óæäàâàíåòî ñòàâà ïî ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà ïî óñòàíîâåíèÿ ðåä
çà îò÷óæäàâàíå íà èìîòè çà äúðæàâíè è îáùåñòâåíè íóæäè.”

Ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.30 ÇÏÊÌ êàêòî â ïúðâîíà÷àëíèÿ ìó òåêñò, òàêà è ñ èçìåíåíèåòî

îò 1995 ã. å â íàðóøåíèå è ïðîòèâîðå÷è íà ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.17, àë.5 îò Êîíñòèòóöèÿòà
íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, ò. å. íîðìàòà å ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííà.

Ïúðâîòî ñúîáðàæåíèå çà òîâà å, ÷å êîíñòèòóöèîííèÿò çàêîíîäàòåë äîïóñêà

ïðèíóäèòåëíî îò÷óæäàâàíå íà ÷àñòíà ñîáñòâåíîñò ñàìî çà äúðæàâíè è îáùèíñêè íóæäè.
Íèêúäå â Êîíñòèòóöèÿòà íå å ðåãëàìåíòèðàíî è ñëåäîâàòåëíî íå å ïîçâîëåíî
ïðèíóäèòåëíî îò÷óæäàâàíå íà ÷àñòíà ñîáñòâåíîñò çà îáùåñòâåíè íóæäè. Ïðèåìàíå
íà ïðîòèâíîòî îò ñòðàíà íà ïàðëàìåíòà ñ òåêñòà íà ÷ë.30 ÇÏÊÌ ïî ñúùåñòâî
ïðåäñòàâëÿâà äîïúëâàíå íà êîíñòèòóöèîíåí òåêñò (÷ë.17, àë.5), êîåòî å íåäîïóñòèìî.
Î÷åâèäíî å, ÷å ïðåäâèäåíàòà â òîçè òåêñò âúçìîæíîñò çà ïðèíóäèòåëíî îò÷óæäàâàíå
íà åäèí ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, ñîáñòâåíîñò íà ôèçè÷åñêè èëè þðèäè÷åñêè ëèöà, çà
îáùåñòâåíè íóæäè å èçâúí äàäåíàòà êîíñòèòóöèîííà âúçìîæíîñò çà îò÷óæäàâàíå.
Ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.17, àë.5 îò Êîíñòèòóöèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ íå ìîæå äà
áúäå íàðóøàâàíà è ïðèëîæíîòî é ïîëå ðàçøèðÿâàíî ñúñ çàêîí èëè ñ ðàòèôèêàöèÿ íà

47
åäíà êîíâåíöèÿ. Îòòóê ñëåäâà êàòåãîðè÷íèÿò èçâîä, ÷å ïðèíóäèòåëíî îò÷óæäàâàíå íà
÷àñòíà ñîáñòâåíîñò ìîæå äà ñòàíå ñàìî çà äúðæàâíè è îáùèíñêè íóæäè, è òî ïðè
íàëè÷èåòî íà äâå óñëîâèÿ: òåçè íóæäè äà íå ìîãàò äà áúäàò çàäîâîëåíè ïî äðóã íà÷èí
è ñîáñòâåíèöèòå äà áúäàò ïðåäâàðèòåëíî è ðàâíîñòîéíî îáåçùåòåíè - ÷ë.17, àë.5 îò
îñíîâíèÿ çàêîí. Òåçè äâå óñëîâèÿ ëèïñâàò â Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è
ìóçåèòå.

Ïîçîâàâàíåòî íà Êîíâåíöèÿòà çà çàùèòà íà àðõèòåêòóðíîòî íàñëåäñòâî íà Åâðîïà

- ÷ë.4, ðàòèôèöèðàíà îò Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ïðåç 1991 ã., â ïîäêðåïà íà òåçàòà, ÷å
ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.30 ÇÏÊÌ å êîíñòèòóöèîííîñúîáðàçíà, å íåïðàâèëíî. Íà ïúðâî
ìÿñòî, çà äà ïîïàäíå â îáõâàòà íà òàçè êîíâåíöèÿ, êàòî èñòîðè÷åñêà öåííîñò äàäåí
îáåêò òðÿáâà äà èìà èñòîðè÷åñêî çà Åâðîïà çíà÷åíèå.  ïðåàìáþëà íà êîíâåíöèÿòà å
ïîñî÷åíà íåîáõîäèìîñòòà çà ïîñòèãàíå ïî-ãîëÿìî åäèíñòâî ìåæäó ÷ëåíîâåòå íà Ñúâåòà
íà Åâðîïà ñ îãëåä ñúõðàíÿâàíå è ðåàëèçèðàíå íà èäåàëèòå è ïðèíöèïèòå, êîèòî ñà
òÿõíî îáùî íàñëåäñòâî. Ïðèçíàâà ñå ñúùî òàêà, ÷å “àðõèòåêòóðíîòî íàñëåäñòâî
ïðåäñòàâëÿâà íåçàìåíèì èçðàç íà áîãàòñòâîòî è ðàçíîîáðàçèåòî íà êóëòóðíîòî
íàñëåäñòâî íà Åâðîïà, íåîöåíèìî ñâèäåòåëñòâî çà íàøåòî ìèíàëî è îáùî áëàãî çà
âñè÷êè åâðîïåéöè”. Îòòóê ñëåäâà èçâîäúò, ÷å êîíâåíöèÿòà íå áè ìîãëà äà ñå ïðèëàãà
çà åäíà èñòîðè÷åñêà ñàìî çà äàäåíà íàöèÿ èëè äúðæàâà öåííîñò. Ïî-ñúùåñòâåíîòî
îáà÷å å äðóãî - äåéñòâèòåëíî ÷ë.4, àë.2, áóêâà “ä” îò Êîíâåíöèÿòà äîïóñêà âúçìîæíîñòòà
äà áúäå åêñïðîïðèèðàíî çàùèòàâàíî îò êîíâåíöèÿòà èìóùåñòâî, íî ñàìî òîãàâà, êîãàòî
ñ òîâà ñå ïðåäîòâðàòÿâà îáåçîáðàçÿâàíåòî, ðóøåíåòî èëè ðàçðóøàâàíåòî íà çàùèòåíèòå
èìóùåñòâà. Ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.30 ÇÏÊÌ íå âíàñÿ òàêèâà óòî÷íåíèÿ, à ãîâîðè èçîáùî
çà îò÷óæäàâàíå íà ñîáñòâåíîñò íà ôèçè÷åñêè èëè þðèäè÷åñêè ëèöà, êîåòî å íå ñàìî
ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííî, íî å è íåäîïóñòèìî ñïîðåä ñàìàòà êîíâåíöèÿ. Çàùèòíèöèòå
íà îáðàòíàòà òåçà íå èíòåðïðåòèðàò ïðàâèëíî öèòèðàíàòà êîíâåíöèÿ, çàùîòî äóõúò è
òåêñòúò íà ñúùàòà ñà èçöÿëî â ïîäêðåïà íà ïðèåòîòî îò Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä.

Ðàçáèðà ñå, ñúãëàñíî ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.54, àë.1 îò Êîíñòèòóöèÿòà íà Ðåïóáëèêà

Áúëãàðèÿ âñåêè áúëãàðñêè ãðàæäàíèí èìà ïðàâî äà ñå ïîëçâà îò íàöèîíàëíèòå è
îáùî÷îâåøêèòå êóëòóðíè öåííîñòè - è òî å ïðèçíàòî, çàùèòåíî è ñå ãàðàíòèðà îò
çàêîíà, íî òîâà ïðàâî íå ìîæå äà ñå îñúùåñòâÿâà â íàðóøåíèå íà îñíîâíè íà÷àëà íà
Êîíñòèòóöèÿòà - ïðàâîòî íà çàùèòåíàòà îò çàêîíà ÷àñòíà ñîáñòâåíîñò è íåéíàòà
íåïðèêîñíîâåíîñò.

Ïî òåçè ñúîáðàæåíèÿ Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä íà îñíîâàíèå ÷ë.149, àë.1, ò.2 îò

Êîíñòèòóöèÿòà

ÐÅØÈ:

Îáÿâÿâà çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííà ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.28, àë.1 îò Çàêîíà çà

ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.

Îáÿâÿâà çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííà ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.30 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå

íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå (îáí., ÄÂ, áð.29 îò 1969 ã.; èçì. è äîï., ÄÂ, áð.45 îò 1989 ã.,
áð.10 îò 1990 ã. è áð.112 îò 1995 ã.).

48
 Ñúäèèòå Ìëàäåí Äàíàèëîâ è Òîäîð Òîäîðîâ ñà ïîäïèñàëè ðåøåíèåòî ñ îñîáåíî
ìíåíèå ïî ÷ë.30 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå, êîåòî å ïðèëîæåíî
êúì äåëîòî.

ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÎÂÅÆÄÀÍÅ ÍÀ ÒÅÐÅÍÍÈ ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈ

ÏÐÎÓ×ÂÀÍÈß Â ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß
Îáí., ÄÂ, áð.12 îò 1997 ã.

Ãëàâà ïúðâà
ÎÁÙÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß

×ë.1. Ñ òîçè ïðàâèëíèê ñå ðåãëàìåíòèðàò îðãàíèçàöèÿòà è ðåäúò çà ïðîâåæäàíå

íà òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.

×ë.2. Àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè ñà âñè÷êè äâèæèìè è íåäâèæèìè ìàòåðèàëíè ñëåäè

îò ÷îâåøêà äåéíîñò îò ìèíàëèòå åïîõè, íàìèðàùè ñå â çåìíèòå ïëàñòîâå, íà òÿõíàòà
ïîâúðõíîñò, íà ñóøàòà è âúâ âîäíèòå áàñåéíè.

×ë.3. Îñíîâíè öåëè íà òåðåííèòå àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñà:

1. èçäèðâàíå, óñòàíîâÿâàíå, àíàëèç è îïàçâàíå íà àðõåîëîãè÷åñêèòå îáåêòè;
2. èçÿñíÿâàíå íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå ïðîöåñè è òåõíèÿ ïàëåîåêîëîãè÷åñêè
êîíòåêñò;
3. ïðîâåæäàíå íà íàó÷íî-ïîïóëÿðèçàòîðñêà è âúçïèòàòåëíà äåéíîñò çà
ðàçïðîñòðàíåíèå íà çíàíèÿòà çà èñòîðèÿòà è êóëòóðàòà.

Ãëàâà âòîðà
ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈ ÈÇÑËÅÄÂÀÍÈß

×ë.4. (1) Öÿëîñòíèÿò ïðîöåñ íà àðõåîëîãè÷åñêîòî èçñëåäâàíå ñå ñúñòîè îò ñëåäíèòå

ïîñëåäîâàòåëíî îñúùåñòâÿâàíè ìåòîäè÷åñêè îòäåëíè åòàïè:
1. òåðåííî ïðîó÷âàíå;
2. îáðàáîòêà è àíàëèç íà îòêðèòèòå â òåðåíà ìàòåðèàëè, äàííè è íàáëþäåíèÿ;
3. èíòåðïðåòàöèÿ íà ðåçóëòàòèòå;
4. ïóáëèêàöèÿ íà èçñëåäâàíåòî.
(2) Èíòåðäèñöèïëèííèÿò ïîäõîä ñå ïðèëàãà ïðè âñè÷êè åòàïè íà àðõåîëîãè÷åñêèòå
èçñëåäâàíèÿ.
(3) Òåðåííîòî ïðîó÷âàíå ñå ïðîâåæäà ïðè ðàçðåøèòåëåí ðåæèì.

×ë.5. (1) Ïðè àðõåîëîãè÷åñêèòå òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ îáåêòèòå ñå èçñëåäâàò â

êîíòåêñòà íà çàîáèêàëÿùàòà ãè ñðåäà êàòî ñâúðçàíè êîìïëåêñè îò àðõåîëîãè÷åñêè
ñòðóêòóðè.
(2) Àðõåîëîãè÷åñêèòå ñòðóêòóðè ñà ãðóïè îò ïðîñòðàíñòâåíî îðãàíèçèðàíè è
âçàèìîñâúðçàíè ïðåäìåòè (àðõèòåêòóðíè åëåìåíòè, ñúäîâå, ñå÷èâà, îðúæèÿ, ïðåäìåòè
íà èçêóñòâîòî, îáëåêëî, êîñòíè îñòàíêè è äð.) è äðóãè îñòàíêè îò äðåâíà ÷îâåøêà
äåéíîñò (ñëåäè îò ðóäîäîáèâ, îò îáðàáîòêà íà çåìÿòà, îò ðàçëè÷íè ïðîèçâîäñòâà, îò
îãíèùà, îò ïîãðåáåíèÿ, ðåëèãèîçíè ïðàêòèêè è äð., âêë. ñëåäè ñàìî îò ÷îâåøêî

49
ïðèñúñòâèå, èçðàçÿâàùè ñå åäèíñòâåíî â õàðàêòåðíè îñîáåíîñòè íà õèìè÷åñêèÿ ñúñòàâ
èëè ôèçè÷åñêèÿ ñòðîåæ íà ñðåäàòà).
(3) Òåðåííîòî ïðîó÷âàíå èìà çà öåë èçâëè÷àíå íà ìàêñèìàëíà èíôîðìàöèÿ çà
àðõåîëîãè÷åñêèòå ñòðóêòóðè. Òî ñå îñúùåñòâÿâà ÷ðåç ìåòîäè÷íî ðàçêðèâàíå è/èëè
äåìîíòèðàíå íà àðõåîëîãè÷åñêè ñòðóêòóðè-èçñëåäîâàòåëñêè ìåòîäè, êîèòî ñà
íåîáðàòèìè è ïîòåíöèàëíî äåñòðóêòèâíè.

×ë.6. (1)  ìåòîäè÷åñêî îòíîøåíèå òåðåííèòå àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñà òðè

âèäà:
1. èçäèðâàíèÿ íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè;
2. àðõåîëîãè÷åñêè ñîíäàæè;
3. àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè.
(2) Òåðåííèòå àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñà íà ñóøàòà è ïîäâîäíè.
(3)  îðãàíèçàöèîííî-ïðîãðàìíî îòíîøåíèå ïðîó÷âàíèÿòà ñà:
1. ïëàíèðàíè-ñïîðåä ðàçðàáîòåíè îò Àðõåîëîãè÷åñêèÿ èíñòèòóò è ìóçåé ïðè
Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå (ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ) ïåðñïåêòèâíè ïðîãðàìè;
2. ñïàñèòåëíè, êîãàòî àðõåîëîãè÷åñêèòå îáåêòè ñà çàñòðàøåíè îò óíèùîæåíèå èëè
ñà ÷àñòè÷íî ðàçðóøåíè âúâ âðúçêà ñúñ ñòðîèòåëíà èëè äðóãà ñòîïàíñêà äåéíîñò;
3. àâàðèéíè, âñëåäñòâèå íà ïðèðîäíè áåäñòâèÿ, èìàíÿðñêà äåéíîñò è äðóãè
îáñòîÿòåëñòâà, èçèñêâàùè íåîòëîæíà íàìåñà.

Ãëàâà òðåòà
ÎÐÃÀÍÈÇÀÖÈß ÍÀ ÒÅÐÅÍÍÈÒÅ ÏÐÎÓ×ÂÀÍÈß

×ë.7. Àðõåîëîãè÷åñêèÿò èíñòèòóò è ìóçåé ïðè ÁÀÍ îðãàíèçèðà, êîîðäèíèðà è

êîíòðîëèðà àðõåîëîãè÷åñêèòå èçñëåäâàíèÿ â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.

×ë.8. Àðõåîëîãè÷åñêèÿò èíñòèòóò è ìóçåé ïðè ÁÀÍ ðàçðàáîòâà è ñúãëàñóâà ñ

Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ïåðñïåêòèâíè ïðîãðàìè çà àðõåîëîãè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ.
Åæåãîäíèòå ïëàíèðàíè òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ ñà ÷àñò îò èçïúëíåíèåòî íà ïåðñïåêòèâíèòå
ïðîãðàìè.

×ë.9. (1) Òåðåííèòå àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñå èçâúðøâàò ñ ðàçðåøåíèå çà

òåðåííî àðõåîëîãè÷åñêî ïðîó÷âàíå, èçäàâàíî îò ñúâåò çà òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ êúì ÀÈÌ
ïðè ÁÀÍ.
(2) Ïî èçêëþ÷åíèå ïðè íåîáõîäèìîñò îò ñïàñèòåëíè èëè àâàðèéíè òåðåííè
ïðîó÷âàíèÿ ðàçðåøåíèåòî ñå èçäàâà îò äèðåêòîðà íà ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ âúç îñíîâà íà
ðåøåíèå íà êîìèñèÿ, íàçíà÷åíà îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà èëè äèðåêòîðà íà
Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ), èëè íà ìîòèâèðàíî
ïðåäëîæåíèå îò äèðåêòîðà íà ñúîòâåòíèÿ ìóçåé.

×ë.10. (1) Ñúâåòúò çà òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ êúì ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ ñå ñúñòîè îò
÷ëåíîâåòå íà ñïåöèàëèçèðàíèÿ äèðåêòîðñêè ñúâåò íà ÀÈÌ, ïðåäñòàâèòåë íà
Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíî èçêóñòâî (ÍÖÌÃÈÈ),
ïðåäñòàâèòåë íà Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà (ÍÖÍÏÊ)
â Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è ïðåäñòàâèòåë íà ÍÈÏÊ, íàçíà÷åíè ñúñ çàïîâåä íà
ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

50
 (2) Ñúâåòúò ïî òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ ñå ïðåäñåäàòåëñòâà îò äèðåêòîðà íà ÀÈÌ ïðè
ÁÀÍ.
(3) Ñúâåòúò ïðèåìà ïðàâèëíèê çà ñâîÿòà äåéíîñò.

×ë.11. (1) Ñúâåòúò çà òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ âçåìà ðåøåíèå íà îñíîâàòà íà ìíåíèÿòà

íà ñåêöèèòå íà ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.
(2) Ïðè âúçíèêâàíå íà ñïîðîâå çà îñíîâà íà ðåøåíèÿòà íà ñúâåòà ñå âçåìà:
1. ìíåíèåòî íà íàó÷íèÿ ñúâåò íà ÀÈÌ ïî ïðîáëåìè îò íàó÷åí õàðàêòåð;
2. ìíåíèåòî íà åêñïåðòíèÿ ñúâåò íà ÍÈÏÊ ïî ïðîáëåìè íà îïàçâàíåòî íà
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè;
3. ìíåíèåòî íà ÍÖÌÃÈÈ ïî ïðîáëåìè íà äâèæèìèòå íàõîäêè.
(3) Ðåãèñòðàöèÿ íà ðàçðåøåíèÿòà ñå âîäè â íàó÷íèÿ àðõèâ íà ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.

×ë.12. Êîïèÿ îò ðàçðåøåíèÿòà çà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñëóæåáíî

ñå èçïðàùàò äî ÍÈÏÊ, ðåãèîíàëíèÿ ìóçåé, îáùèíàòà è êìåòñòâîòî, íà ÷èÿòî òåðèòîðèÿ
ñå íàìèðà àðõåîëîãè÷åñêèÿò ïàìåòíèê. Íàó÷íèÿò ðúêîâîäèòåë íà ïðîó÷âàíåòî å äëúæåí
ëè÷íî äà ïðåäñòàâè îðèãèíàëà íà ðàçðåøåíèåòî íà ìåñòíèòå âëàñòè ïðåäè çàïî÷âàíå
íà ðàáîòàòà â òåðåíà.

×ë.13. (1)  ðàçðåøåíèåòî çà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñå ïîñî÷âàò:

1. ëèöåòî, óòâúðäåíî çà íàó÷åí ðúêîâîäèòåë;
2. ëèöàòà, óòâúðäåíè çà íåãîâè çàìåñòíèöè (àêî èìà òàêèâà);
3. ìÿñòîòî íà ïðîó÷âàíèÿòà - îáëàñò, îáùèíà, êìåòñòâî è ðàéîí, ìåñòíîñò è îáåêò
(îáåêòè);
4. õàðàêòåðúò íà àðõåîëîãè÷åñêèÿ îáåêò, êîéòî ùå áúäå èçñëåäâàí;
5. åïîõàòà èëè ïåðèîäúò, êîèòî ñà îñíîâåí ïðåäìåò íà ïðîó÷âàíåòî;
6. îñíîâíèòå íàó÷íè öåëè íà ïðîó÷âàíåòî;
7. õàðàêòåðúò íà ïðîó÷âàíåòî - èçäèðâàíå, ñîíäàæíî ïðîó÷âàíå, ðàçêîïêè;
8. íàìåðåíèåòî äà ñå èçïîëçâà çåìåêîïíà òåõíèêà ïðè ïðîó÷âàíåòî è íà÷èíúò íà
ðàáîòà ñ íåÿ.
(2) Ñðîêúò íà äåéñòâèå íà ðàçðåøåíèåòî å â ðàìêèòå íà òåêóùàòà êàëåíäàðíà
ãîäèíà.

×ë.14. (1) Ðàçðåøåíèÿ çà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñå èçäàâàò ñàìî íà

ïðîôåñèîíàëíè àðõåîëîçè, áúëãàðñêè ãðàæäàíè èëè ñ ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàíå â
Áúëãàðèÿ, êîèòî èìàò âèñøå óíèâåðñèòåòñêî îáðàçîâàíèå ïî àðõåîëîãèÿ èëè
ñïåöèàëèçàöèÿ â îáëàñòòà íà àðõåîëîãèÿòà è äâóãîäèøíà ïðàêòè÷åñêà ñïåöèàëèçàöèÿ
êàòî òåðåííè èçñëåäîâàòåëè.
(2) Ïðåäëîæåíèÿòà çà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñå ïðèäðóæàâàò îò
ðàáîòíà ïðîãðàìà è ñúãëàñóâàòåëíî ïèñìî îò ñîáñòâåíèêà íà çåìÿòà, â êîÿòî å
ðàçïîëîæåí îáåêòúò.

×ë.15. Ðàçðåøåíèå çà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñå èçäàâà:

1. íà çàèíòåðåñîâàíèòå èçñëåäîâàòåëè íà îñíîâàíèå íà ïèñìåíè ïðåäëîæåíèÿ,
èçãîòâåíè ëè÷íî îò òÿõ;
2. íà ïðîôåñèîíàëíè àðõåîëîçè, îïðåäåëåíè îò ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ ïî ïðåäëîæåíèÿ îò
êìåòîâå íà îáùèíè âúç îñíîâà íà åêñïåðòíà îöåíêà çà îáåêòà îò ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ è

51
ÍÈÏÊ;
3. ïðè íåîáõîäèìîñò îò ñïàñèòåëíè è àâàðèéíè ïðîó÷âàíèÿ, ïî ïðåäëîæåíèå íà
çàèíòåðåñîâàíè èçñëåäîâàòåëè èëè íà íàó÷íè ðúêîâîäèòåëè, îïðåäåëåíè îò ñúâåòà çà
òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ êúì ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.

×ë.16. (1) Àðõåîëîãúò, íà êîéòî å èçäàäåíî ðàçðåøåíèå çà òåðåííî ïðîó÷âàíå,

ïîëó÷àâà ñòàòóò “íàó÷åí ðúêîâîäèòåë íà òåðåííîòî ïðîó÷âàíå”. Òîé íîñè ïåðñîíàëíà
îòãîâîðíîñò çà:
1. íàó÷íî-ìåòîäè÷åñêîòî ðàâíèùå íà ïðîó÷âàíåòî;
2. ðåàëèçàöèÿòà íà öåëîãîäèøíàòà èçñëåäîâàòåëñêà ïðîãðàìà;
3. îñúùåñòâÿâàíå íà âñè÷êè åòàïè íà àðõåîëîãè÷åñêîòî èçñëåäâàíå, âêë.
ïóáëèêàöèÿòà íà ðåçóëòàòèòå;
4. öåëîñòòà è ñúñòîÿíèåòî íà àðõåîëîãè÷åñêèÿ îáåêò ïî âðåìå íà òåðåííîòî
ïðîó÷âàíå.
(2) Åäèí íàó÷åí ðúêîâîäèòåë íå ìîæå åäíîâðåìåííî äà ïðîâåæäà òåðåííè
ïðîó÷âàíèÿ íà äâà èëè ïîâå÷å àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè.
(3) Ïðè âðåìåííî ñëóæåáíî îòñúñòâèå íà íàó÷íèÿ ðúêîâîäèòåë (äî 3 äíè) íåãîâèòå
îòãîâîðíîñòè íà òåðåíà ñå ïîåìàò îò çàìåñòíèê íàó÷íèÿ ðúêîâîäèòåë.

×ë.17. Íàó÷íèÿò ðúêîâîäèòåë åäèíñòâåíî èìà ïðàâî äà ïóáëèêóâà îáñòîÿòåëñòâàòà

íà ðàçêðèâàíå íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè, ñòðóêòóðè è ïðåäìåòè è òåõíèÿ êîíòåêñò çà
ñðîê 10 ãîäèíè. Òîçè ñðîê çàïî÷âà äà òå÷å îò ìîìåíòà íà ðàçêðèòèåòî.

×ë.18. (1) Çà ðåàëèçàöèÿ íà ïî-çíà÷èìè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñå ôîðìèðà

íàó÷åí êîëåêòèâ. Çà ðúêîâîäèòåë íà òàêèâà ïðîó÷âàíèÿ ñå óòâúðæäàâà èçñëåäîâàòåë ñ
íàó÷íî çâàíèå â îáëàñòòà íà àðõåîëîãèÿòà. Ñúñòàâúò íà íàó÷íèÿ êîëåêòèâ ñå ïðåäëàãà
îò íàó÷íèÿ ðúêîâîäèòåë è ñå îäîáðÿâà îò ñúâåòà çà òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ êúì ÀÈÌ ïðè
ÁÀÍ.
(2) ×ëåíîâåòå íà íàó÷íèÿ êîëåêòèâ, êîèòî ïðÿêî ó÷àñòâàò â òåðåííîòî ïðîó÷âàíå,
èìàò ñòàòóò íà “ñïåöèàëèñòè-òåðåííè èçñëåäîâàòåëè” è ñå âêëþ÷âàò â ðàçðåøèòåëíèÿ
ðåæèì ïî ñìèñúëà íà ÷ë.15, àë.1 ÇÏÊÌ.
(3) ×ëåíîâåòå íà íàó÷íèÿ êîëåêòèâ, àíãàæèðàíè â äðóãè ÷àñòè íà àðõåîëîãè÷åñêîòî
èçñëåäâàíå, íåçàâèñèìî îò ìÿñòîòî íà ïðîâåæäàíåòî èì, íÿìàò ñòàòóò íà “ñïåöèàëèñòè-
òåðåííè èçñëåäîâàòåëè” è íå ñå âêëþ÷âàò â ðàçðåøèòåëíèÿ ðåæèì ïî ñìèñúëà íà
÷ë.15, àë.1 ÇÏÊÌ.
(4) Ïîìîùíî-òåõíè÷åñêè ïåðñîíàë, ñòàæàíòè, ñòóäåíòè è äð. èìàò ñòàòóò íà
“ñúòðóäíèöè-èçïúëíèòåëè” è íå ñå âêëþ÷âàò â ðàçðåøèòåëíèÿ ðåæèì ïî ñìèñúëà íà
÷ë.15, àë.1 ÇÏÊÌ.

×ë.19. (1) Ïîëåâàòà îõðàíà, âðåìåííèòå è àâàðèéíèòå ìåðêè çà îïàçâàíå íà

àðõåîëîãè÷åñêèÿ îáåêò â ïðîöåñà íà òåðåííî ïðîó÷âàíå å çàäúëæåíèå íà íàó÷íèÿ
ðúêîâîäèòåë è ìåñòíèòå îðãàíè íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò.
(2) Äåéíîñòèòå ïî êîíñåðâàöèÿ, ðåñòàâðàöèÿ è åêñïîíèðàíå íà àðõåîëîãè÷åñêèòå
îáåêòè ñå èçâúðøâàò ïî ðåäà íà ÇÏÊÌ.

×ë.20. Àðõåîëîãè÷åñêèÿò èíñòèòóò è ìóçåé ïðè ÁÀÍ îñúùåñòâÿâà è êîîðäèíèðà

ìåæäóíàðîäíè èçñëåäîâàòåëñêè ïðîåêòè ñ ÷óæäåñòðàííè èíñòèòóòè, îðãàíèçàöèè è

52
ôèçè÷åñêè ëèöà â îáëàñòòà íà àðõåîëîãè÷åñêèòå è ñâúðçàíèòå ñ òÿõ èíòåðäèñöèïëèííè
èçñëåäâàíèÿ.

×ë.21. (1) Íàó÷íè ðúêîâîäèòåëè íà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñ

ìåæäóíàðîäíî ó÷àñòèå ìîãàò äà áúäàò ñàìî ëèöàòà ïî ÷ë.14 è 18.
(2) ×óæäåñòðàííè èçñëåäîâàòåëè ìîãàò äà ïðèäîáèâàò àâòîðñêè ïðàâà ñàìî âúðõó
ðåçóëòàòèòå îò àðõåîëîãè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ, â êîèòî ñà ó÷àñòâàëè.
(3) ×óæäåñòðàííè èíñòèòóòè, îðãàíèçàöèè è ôèçè÷åñêè ëèöà ìîãàò äà èíâåñòèðàò,
ôèíàíñèðàò è ïîäïîìàãàò àðõåîëîãè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ â Áúëãàðèÿ è äåéíîñòèòå ïî
îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà â ñúîòâåòñòâèå ñ äåéñòâàùèòå çàêîíîâè
ðàçïîðåäáè.

×ë.22. (1) Ìåæäóíàðîäíèòå íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè ïðîåêòè, âêëþ÷âàùè òåðåííè

àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, ñå îáñúæäàò â ñúîòâåòíèòå ñåêöèè
íà ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ è ñå îäîáðÿâàò îò íàó÷íèÿ ñúâåò íà ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.
(2) Îäîáðåíèòå îò ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ ïðîåêòè ñå ñúãëàñóâàò ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà.
(3) Ðàçðåøåíèå çà ðåàëèçàöèÿ íà ïðîåêòèòå ïî àë.1 ñå èçäàâà îò Ìèíèñòåðñêèÿ
ñúâåò ïî ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
(4) Âçàèìîîòíîøåíèÿòà íà ñòðàíèòå ïðè ðåàëèçàöèÿ íà òåçè ïðîåêòè ñå
ðåãëàìåíòèðàò ñ äîãîâîðè, óòâúðäåíè îò ñúâåòà ïî òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ.
(5) Íà îñíîâàíèå âëåçëèÿ â ñèëà äîãîâîð ñúâåòúò ïî òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ åæåãîäíî
èçäàâà ðàçðåøåíèÿ çà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ.

Ãëàâà ÷åòâúðòà
ÈÇÄÈÐÂÀÍÅ ÍÀ ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈ ÎÁÅÊÒÈ

×ë.23. Èçäèðâàíåòî íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè å òåðåííî àðõåîëîãè÷åñêî ïðîó÷âàíå,

êîåòî ïðåäñòàâëÿâà íà÷àëåí åòàï â öÿëîñòíèòå àðõåîëîãè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ íà äàäåí
ðàéîí.

×ë.24. (1) Îñíîâíèòå çàäà÷è íà èçäèðâàíåòî ñà:

1. óñòàíîâÿâàíå íàëè÷èåòî èëè ëèïñàòà íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè â äàäåí ðàéîí;
2. óñòàíîâÿâàíå íàé-òî÷íîòî ìåñòîïîëîæåíèå íà àðõåîëîãè÷åñêèòå îáåêòè (ñ
ãåîãðàôñêè êîîðäèíàòè, ñïðÿìî äúðæàâíàòà òðèàíãóëà÷íà ñèñòåìà, ñïðÿìî íàé-ìàëêî
äâà äðóãè ïîñòîÿííè è õàðàêòåðíè îðèåíòèðà, à ñúùî è â òåðèòîðèàëíî-
àäìèíèñòðàòèâíî îòíîøåíèå);
3. ñúáèðàíåòî ïðè íåïîñðåäñòâåí îãëåä íà êîíêðåòíè äàííè çà ãåîìîðôîëîãèÿòà,
ïåäîëîãèÿòà, ãåîëîãèÿòà, õèäðîãðàôèÿòà, ôëîðàòà è ïð. íà ðàéîíà;
4. èçãîòâÿíåòî íà òî÷íî è ïúëíî îïèñàíèå íà âèäèìèòå ÷àñòè íà îáåêòèòå è íà
ñâúðçàíèòå ñ òÿõ àíòðîïîãåííè ïðîìåíè â ìåñòíîñòòà;
5. ñúáèðàíåòî íà ïîâúðõíîñòòà íà íàõîäêè èëè ôðàãìåíòè îò òÿõ çà ïîëó÷àâàíå íà
äàííè çà õðîíîëîãèÿòà è âèäà íà îáåêòà;
6. èçãîòâÿíå íà âñòúïèòåëíî àðõåîëîãè÷åñêî îïðåäåëÿíå íà îòêðèòèòå îáåêòè.
(2) Èíôîðìàöèÿòà îò òåðåííèòå èçäèðâàíèÿ ñëåäâà äà îòãîâàðÿ íà èçèñêâàíèÿòà
íà Íàðåäáà ¹ 26 îò 1996 ã. çà ðàçâèòèåòî, ïîëçâàíåòî è óïðàâëåíèåòî íà
àâòîìàòèçèðàíàòà èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà “Àðõåîëîãè÷åñêà êàðòà íà Áúëãàðèÿ” (ÄÂ,

53
áð.34 îò 1996 ã.).
(3) Äàâàíåòî íà þðèäè÷åñêè ñòàòóò (äåêëàðèðàíå è îáÿâÿâàíå â “Äúðæàâåí
âåñòíèê”) íà èçäèðåíèòå àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè, êîèòî ïðèòåæàâàò êà÷åñòâà íà
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå èçâúðøâà ïî ðåäà íà ÇÏÊÌ.

×ë.25. (1) Ïðè èçäèðâàíå íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè å äîïóñòèìî ñàìî ñúáèðàíå

íà îáðàçöè îò ïîäâèæíè, ñâîáîäíî äîñòúïíè âúðõó ñúâðåìåííà ïîâúðõíîñò íàõîäêè,
áåç âêîïàâàíå. Ñ ïðåäèìñòâî ñå ïîëçâàò ñúâðåìåííè íåäåñòðóêòèâíè è äèñòàíöèîííè
ìåòîäè (ãåîôèçè÷åñêè, àåðî è ñïúòíèêîâè è ïð.).
(2) Ïðè îòêðèâàíå íà íàõîäêè ñ îñîáåíî ãîëÿìà ìàòåðèàëíà, õóäîæåñòâåíà è íàó÷íà
ñòîéíîñò ñå ñúñòàâÿ ïðîòîêîë, ïîäïèñàí îò íàó÷íèÿ ðúêîâîäèòåë è äâàìà ñâèäåòåëè.

Ãëàâà ïåòà
ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈ ÑÎÍÄÀÆÈ

×ë.26. Àðõåîëîãè÷åñêèòå ñîíäàæè ñà åòàï â òåðåííî ïðîó÷âàíå, ñëåäâàù

èçäèðâàíåòî.

×ë.27. ×ðåç ìèíèìàëíî ïðîíèêâàíå â êóëòóðíèòå îòëîæåíèÿ ñ àðõåîëîãè÷åñêèòå

ñîíäàæè ñå öåëè äà ñå:
1. óñòàíîâè íàëè÷èåòî èëè ëèïñàòà íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêò;
2. ïîëó÷àò äàííè çà âåðòèêàëíàòà è õîðèçîíòàëíàòà ñòðàòèãðàôèÿ íà îáåêòà;
3. èçÿñíè õðîíîëîãèÿòà íà îáåêòà;
4. ïîëó÷è ïî-ïúëíà õàðàêòåðèñòèêà íà îáåêòà;
5. óñòàíîâè öåëåñúîáðàçíîñòòà çà ïðîâåæäàíå íà àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè;
6. èçãîòâè ìåòîäè÷åñêè ïëàí çà ñëåäâàùèÿ åòàï íà ïðîó÷âàíåòî.

×ë.28. Ñîíäàæíèòå ïðîó÷âàíèÿ ñå èçâúðøâàò ñ ìåòîäè è ñðåäñòâà, êîèòî ìèíèìàëíî

óâðåæäàò öåëîñòòà íà àðõåîëîãè÷åñêèÿ îáåêò è îñèãóðÿâàò â íàé-ãîëÿìà ñòåïåí
ñúõðàíÿâàíåòî íà êîìïëåêñà îò àðõåîëîãè÷åñêèòå ñòðóêòóðè. Ñúùåñòâóâàùè ðàçêðèòèÿ
íà êóëòóðíèòå îòëîæåíèÿ ñå îáõâàùàò îò ñîíäàæèòå èëè ñå ñúîáðàçÿâàò ñ òÿõ. Êîãàòî
ïðè ñîíäàæíèòå ïðîó÷âàíèÿ å íåèçáåæåí äåìîíòàæúò íà àðõåîëîãè÷åñêè ñòðóêòóðè,
òîé ñå îñúùåñòâÿâà ñàìî ðú÷íî.

×ë.29. Ïëîùòà íà îòäåëåí àðõåîëîãè÷åñêè ñîíäàæ íå ìîæå äà ïðåâèøàâà 30 êâ.

ì, à îáùèÿò îáåì íà ñîíäàæèòå - 5% îò ïðîñòðàíñòâîòî íà îáåêòà.

×ë.30. Ïðè àðõåîëîãè÷åñêèòå ñîíäàæè çàäúëæèòåëíî:

1. îòëîæåíèÿòà ñå ñíåìàò íà òúíêè ìåõàíè÷íè ïëàñòîâå ñ ïðåöèçíè èíñòðóìåíòè;
2. ñå èçïîëçâàò ñ ïðåäèìñòâî íåäåñòðóêòèâíè ìåòîäè íà èçñëåäâàíå;
3. îòêðèòèòå àðõåîëîãè÷åñêè ñòðóêòóðè è íàõîäêè ñå ëîêàëèçèðàò ñ òî÷íè
òðèèçìåðíè êîîðäèíàòè îò õîðèçîíòàëíà è âåðòèêàëíà êâàäðàòíà ìðåæà;
4. ïðåöèçíî ñå èçðàáîòâà íàó÷íàòà äîêóìåíòàöèÿ.

×ë.31. (1) Îòêðèòèòå ïðè ñîíäàæíèòå ïðîó÷âàíèÿ àðõåîëîãè÷åñêè íàõîäêè è

âçåòèòå ïðîáè îò ïëàñòîâå è ìàòåðèàëè ñå äîêóìåíòèðàò è ïîäëàãàò íà âñòúïèòåëíà
ïîëåâà îáðàáîòêà.

54
 (2) Ïðè îòêðèâàíå íà íàõîäêè ñ îñîáåíî ãîëÿìà íàó÷íà, õóäîæåñòâåíà è ìàòåðèàëíà
ñòîéíîñò ñå ñúñòàâÿ ïðîòîêîë.

×ë.32. Ïðè ðàçêðèâàíå íà ÷àñòè îò àðõåîëîãè÷åñêè ñòðóêòóðè, ïðîäúëæàâàùè â

ïðîôèëèòå íà ñîíäàæíèòå èçêîïè, äî îðãàíèçèðàíåòî íà ïî-øèðîêîìàùàáíè
ïðîó÷âàíèÿ, ñå ïðåäïðèåìà êîíñåðâàöèÿ ÷ðåç çàñèïâàíå, êàòî ãðàíèöèòå íà ñîíäàæèòå
ñå ìàðêèðàò ïî ïîäõîäÿù íà÷èí.

Ãëàâà øåñòà
ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈ ÐÀÇÊÎÏÊÈ

×ë.33. Àðõåîëîãè÷åñêèòå ðàçêîïêè ñà çàâúðøâàù åòàï íà òåðåííèòå

àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ.

×ë.34. Öåë íà àðõåîëîãè÷åñêèòå ðàçêîïêè å äà ñå ïðîó÷è âúçìîæíî íàé-ïúëíî

àðõåîëîãè÷åñêèÿò îáåêò ÷ðåç ïîñëåäîâàòåëíî ìåòîäè÷íî ðàçêðèâàíå è èçñëåäâàíå íà
îáðàçóâàùèòå ãî ñòðóêòóðè íà ãîëÿìà ïëîù.

×ë.35. Ïëàíèðàíèòå àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè íà íîâè îáåêòè çàäúëæèòåëíî ñå

ïðåäõîæäàò îò èçäèðâàíèÿ, ñîíäàæíè ïðîó÷âàíèÿ è àðõåîìåòðè÷íè èçñëåäâàíèÿ.

×ë.36. Ðàçêîïêèòå ñå ïðîâåæäàò, ñëåä êàòî ïðîñòðàíñòâîòî, çàåìàíî îò èçñëåäâàíèÿ

îáåêò, ñå îáõâàíå îò òðèèçìåðíà êîîðäèíàòíà ñèñòåìà, ñúñòîÿùà ñå îò õîðèçîíòàëíà
êâàäðàòíà ìðåæà è âåðòèêàëíè ðåïåðè, êîÿòî ñå ïðèâúðçâà êúì äúðæàâíàòà
òðèàíãóëà÷íà ñèñòåìà.

×ë.37. Êîîðäèíàòíàòà ñèñòåìà ñå èçïîëçâà çà öÿëîñòíî çàñíåìàíå íà èçñëåäâàíèÿ

îáåêò. Åëåìåíòèòå íà àðõåîëîãè÷åñêèòå ñòðóêòóðè, âñè÷êè âèäîâå íàõîäêè è ïðîáèòå
îò êóëòóðíèòå ïëàñòîâå ñå îðèåíòèðàò â ïðîñòðàíñòâîòî ÷ðåç òðèèçìåðíî ëîêàëèçèðàíå.

×ë.38. (1) Àðõåîëîãè÷åñêèòå ðàçêîïêè ñå èçâúðøâàò ñ ïîìîùòà íà ïîäõîäÿùè

èíñòðóìåíòè, ñúîðúæåíèÿ è àïàðàòóðè.
(2) Îñíîâíèòå îïåðàöèè ïðè ðàçêîïêèòå - ðàçêðèâàíåòî è äåìîíòàæúò íà
àðõåîëîãè÷åñêèòå ñòðóêòóðè, ñå îñúùåñòâÿâàò ðú÷íî. Çåìåêîïíà òåõíèêà è ìåõàíèçàöèÿ
ìîæå äà ñå èçïîëçâà ñàìî ñúñ ñúãëàñèåòî íà ñúâåòà ïî òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ, îòðàçåíî
â ðàçðåøåíèåòî çà òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ. Îñâîáîäåíèòå ïðè ðàçêîïêèòå çåìíè ìàñè
ìîãàò äà ñå îòñòðàíÿâàò áåç îãðàíè÷åíèÿ ñ ìåõàíèçèðàíè ñðåäñòâà.

×ë.39. Ðàçêîïêèòå íà ïàìåòíèöè ñ ìíîãîñëîéíè êóëòóðíè îòëîæåíèÿ ñå èçâúðøâàò

ïîñëåäîâàòåëíî, îò ïîâúðõíîñòòà, â äúëáî÷èíà äî äîñòèãàíå íà ñòåðèëåí ïëàñò.
Ïðîíèêâàíå â ïî-íèñêî ëåæàù ïëàñò ñå äîïóñêà ñëåä îêîí÷àòåëíîòî çàâúðøâàíå íà
èçñëåäâàíåòî, äîêóìåíòèðàíåòî è äåìîíòèðàíåòî íà àðõåîëîãè÷åñêèòå ñòðóêòóðè â
ïî-ãîðíèÿ ïëàñò.

×ë.40. Ïðè ðàçêðèâàíå íà àðõåîëîãè÷åñêè ñòðóêòóðè èëè åëåìåíòè, êîèòî å

öåëåñúîáðàçíî äà áúäàò çàïàçåíè íà ìÿñòî, ñå âçåìàò ìåðêè çà òÿõíîòî âðåìåííî
óêðåïâàíå. Äåéíîñòèòå çà òðàéíîòî èì îïàçâàíå ñå ïðåäïðèåìàò ñúãëàñíî èçèñêâàíèÿòà

55
íà ÇÏÊÌ, êàòî ñå ñúîáðàçÿâàò ñúñ ñòàíîâèùåòî íà íàó÷íèÿ ðúêîâîäèòåë íà
àðõåîëîãè÷åñêîòî ïðîó÷âàíå.

×ë.41. (1) Âñè÷êè äâèæèìè íàõîäêè è ìàòåðèàëè ñå ïîäëàãàò íà îáðàáîòêà â òåðåíà,

âêëþ÷âàùà çàäúëæèòåëíî:
1. âðåìåííî åòèêåòèðàíå;
2. âðåìåííî óêðåïâàíå è êîíñåðâèðàíå;
3. òðàéíî èíäèâèäóàëíî åòèêåòèðàíå;
4. ïîäõîäÿùà îïàêîâêà.
(2) Ïðè îòêðèâàíå íà íàõîäêè ñ ïî-ãîëÿìà íàó÷íà, õóäîæåñòâåíà è ìàòåðèàëíà
ñòîéíîñò ñå èçãîòâÿ ïðîòîêîë.

Ãëàâà ñåäìà
ÍÀÓ×ÍÀ ÄÎÊÓÌÅÍÒÀÖÈß

×ë.42. Íàó÷íàòà äîêóìåíòàöèÿ å çàäúëæèòåëåí åëåìåíò çà âñåêè åòàï íà òåðåííîòî

ïðîó÷âàíå. Òÿ ñëåäâà äà îòãîâàðÿ íà ñúâðåìåííèòå ñòàíäàðòè, óñòàíîâåíè â
àðõåîëîãèÿòà.

×ë.43. Íàó÷íàòà äîêóìåíòàöèÿ å:

1. îïèñàòåëíà (äíåâíèê, ñòðàòèãðàôñêè îïèñ);
2. ãðàôè÷íà (ïëàíîâå, òîïîãðàôñêè ñêèöè, ðèñóíêè, ñêèöè íà ñòðàòèãðàôñêèòå
ïëàñòîâå);
3. ôîòîäîêóìåíòàöèÿ (÷åðíî-áåëè è öâåòíè íåãàòèâè, öâåòíè äèàïîçèòèâè);
4. ïîëåâè êàòàëîã íà íàõîäêèòå (ïîëåâà èíâåíòàðíà êíèãà).

×ë.44. (1) Äíåâíèêúò å çàäúëæèòåëåí äîêóìåíò çà âñåêè âèä òåðåííî

àðõåîëîãè÷åñêî ïðîó÷âàíå. Âîäè ñå îò íàó÷íèÿ ðúêîâîäèòåë â ïðîöåñà íà ðàáîòà íà
îáåêòà, ïîñëåäîâàòåëíî çà âñåêè ðàáîòåí äåí. Òåêñòúò â äíåâíèêà ñå èëþñòðèðà ñ
îêîìåðíè ñêèöè è ðèñóíêè.
(2) Êîãàòî ñå ðàáîòè åäíîâðåìåííî â ðàçëè÷íè ñåêòîðè, ó÷àñòúöè èëè ñîíäàæè íà
îáåêòà, íà âñåêè îò òÿõ ñå âîäè îòäåëåí äíåâíèê îò ïðàâîñïîñîáåí è óïúëíîìîùåí
àñèñòåíò íà íàó÷íèÿ ðúêîâîäèòåë.  òàêèâà ñëó÷àè ïîñëåäíèÿò âîäè êîîðäèíàöèîíåí
äíåâíèê.
(3) Äíåâíèêúò ñúäúðæà ñèíòåçèðàíà èíôîðìàöèÿ çà:
1. ïîñëåäîâàòåëíîñòòà íà èçñëåäîâàòåëñêèÿ ïðîöåñ;
2. ñòðàòèãðàôèÿòà íà êóëòóðíèòå ïëàñòîâå;
3. îáñòîÿòåëñòâàòà, ñâúðçàíè ñ ðàçêðèâàíåòî è äåìîíòàæà íà âñÿêà àðõåîëîãè÷åñêà
ñòðóêòóðà è âðúçêàòà ñúñ ñúñåäíèòå ñòðóêòóðè;
4. âðúçêàòà ñúñ è ìåæäó îñòàíàëèòå âèäîâå äîêóìåíòàöèÿ;
5. îðãàíèçàöèîííî-òåõíè÷åñêàòà ñòðàíà íà ïðîó÷âàíåòî.

×ë.45. (1) Ïîëåâèÿò êàòàëîã íà íàõîäêèòå (ïîëåâà èíâåíòàðíà êíèãà) å

çàäúëæèòåëåí äîêóìåíò çà àðõåîëîãè÷åñêèòå ñîíäàæè è ðàçêîïêè.
(2) Íåïîñðåäñòâåíî â ïðîöåñà íà ðàáîòàòà â êàòàëîãà ñå íàíàñÿò ñëåäíèòå äàííè:
1. ïîðåäåí íîìåð íà íàõîäêàòà;
2. äàòà íà îòêðèâàíåòî;

56
 3. ìÿñòî íà îòêðèâàíåòî (â îòäåëíè ãðàôè - ñåêòîð, ñîíäàæ, êâàäðàò, ãðîá,
ïîìåùåíèå è ò.í.);
4. äúëáî÷èíà ñïðÿìî ðåïåðèòå è/èëè îò ïîâúðõíîñòòà;
5. äâå êîîðäèíàòè ñïðÿìî õîðèçîíòàëíàòà êâàäðàòíà ìðåæà;
6. îçíà÷åíèå íà ïëàñòà, ñúãëàñóâàíî ñúñ ñòðàòèãðàôñêèÿ îïèñ;
7. âèä íà íàõîäêàòà èëè êðàòêî îïèñàíèå;
8. áåëåæêè è äðóãè äàííè.
(3) Îòäåëíè êàòàëîçè íà íàõîäêèòå ìîãàò äà ñå âîäÿò çà ðàçëè÷íèòå ñåêòîðè,
ó÷àñòúöè èëè ñîíäàæè îò îáåêòà.
(4) Ïîëåâèòå êàòàëîçè ìîæå äà ñå ðàçøèðÿò ñ ïî-ïîäðîáíè òàêèâà çà îòäåëíè ãðóïè
íàõîäêè, êîãàòî òå ñà â ãîëÿìî êîëè÷åñòâî (êåðàìè÷íè èçäåëèÿ, ìåòàëíè ïðåäìåòè,
êàìåííè àðòåôàêòè, ïðåäìåòè íà èçêóñòâîòî, ìîíåòè è äð.).

×ë.46. (1) Ïðè ïðîó÷âàíå íà ìíîãîñëîéíè ïàìåòíèöè çàäúëæèòåëåí åëåìåíò íà

îïèñàòåëíàòà äîêóìåíòàöèÿ ñà ñòðàòèãðàôñêèòå îïèñè.
(2) Ñòðàòèãðàôñêèòå îïèñè ñúäúðæàò èíôîðìàöèÿ îòíîñíî:
1. ïîñëåäîâàòåëíîñòòà íà ïëàñòîâåòå;
2. òî÷íèòå ãðàíèöè íà îáîñîáåíèòå ëèòîñòðàòèãðàôñêè åäèíèöè è íà êóëòóðíèòå
ïëàñòîâå;
3. ñåäèìåíòîëîãè÷åñêàòà è ïåäîëîãè÷åñêàòà õàðàêòåðèñòèêà;
4. êîëîðèñòè÷íàòà õàðàêòåðèñòèêà;
5. õàðàêòåðà íà ãåîëîãè÷åñêàòà ïîäëîæêà è ãåîìîðôîëîãè÷åñêèòå îñîáåíîñòè íà
ðàéîíà;
6. âñòúïèòåëíà èíòåðïðåòàöèÿ íà ñåäèìåíòàöèîííàòà äèíàìèêà, ñèíõðîíèçàöèÿòà
è ïåðèîäèçàöèÿòà íà ïëàñòîâåòå.

×ë.47. (1) Ãðàôè÷íàòà äîêóìåíòàöèÿ ñå èçãîòâÿ ñúãëàñíî èçèñêâàíèÿòà, óñòàíîâåíè

â êàðòîãðàôèÿòà è òåõíè÷åñêîòî ÷åðòàíå.
(2) Âñåêè äîêóìåíò îò ãðàôè÷íàòà äîêóìåíòàöèÿ ñå ïðèâúðçâà òî÷íî êúì
òðèèçìåðíàòà êîîðäèíàòíà ñèñòåìà íà îáåêòà, ñ îçíà÷åíèå íà ïîñîêèòå íà ñâåòà, íà
ìàùàáà, èìåòî íà èçïúëíèòåëÿ, äàòàòà íà èçãîòâÿíå íà ÷åðíîâàòà, ôîðìóëèðîâêà íà
ñúäúðæàíèåòî è çàãëàâíîòî íàçâàíèå íà èçñëåäâàíèÿ îáåêò.
(3) Êîãàòî äîêóìåíòàöèîííèòå åäèíèöè ñà ïî-ãîëÿì áðîé, òå ñå íîìåðèðàò è
çàâåæäàò â îòäåëåí êàòàëîã.
(4) Çàäúëæèòåëíè åëåìåíòè íà ãðàôè÷íàòà äîêóìåíòàöèÿ ñà:
1. ïëàíîâåòå è ðèñóíêèòå íà âèäèìèòå íàä ïîâúðõíîñòòà íà îòëîæåíèÿòà ÷àñòè íà
îáåêòèòå;
2. òîïîãðàôñêèòå ñêèöè, èçâëå÷åíèå îò êàäàñòðàëíè ïëàíîâå è åäðîìàùàáíè
ãåîãðàôñêè è òîïîãðàôñêè êàðòè íà ðàéîíà, îáùèÿò ïëàí íà îáåêòà ñ îçíà÷åíèå íà
íåãîâîòî ïîëîæåíèå è ìÿñòîòî íà àðõåîëîãè÷åñêèòå ïðîó÷âàíèÿ;
3. ïîäðîáíèÿò ïëàí íà îáåêòà è íà âñè÷êè íåãîâè ïî-ñúùåñòâåíè ÷àñòè;
4. ñêèöèòå, ïëàíîâåòå, ðèñóíêèòå è ðàçðåçèòå, èëþñòðèðàùè ïîñëåäîâàòåëíî âñè÷êè
ôàçè íà ðàçêðèâàíåòî è äåìîíòàæà íà àðõåîëîãè÷åñêèòå ñòðóêòóðè;
5. ñêèöèòå íà ñòðàòèãðàôñêèòå ðàçðåçè ñ íîìåðàöèÿ è îçíà÷åíèå íà ïëàñòîâåòå
ñïîðåä ñòðàòèãðàôñêèÿ îïèñ.

×ë.48. (1) Öåëèÿò ïðîöåñ íà àðõåîëîãè÷åñêîòî ïðîó÷âàíå âúçìîæíî íàé-ïúëíî è

57
ïîäðîáíî ñå ôîòîäîêóìåíòèðà.
(2) Âñåêè ôîòîäîêóìåíò çàäúëæèòåëíî âêëþ÷âà ìàùàáà, îðèåíòàöèÿòà íà îáåêòà,
íà âðúçêàòà ìó ñ êîîðäèíàòíàòà ñèñòåìà è íà íåãîâèÿ õàðàêòåð.
(3) Äîêóìåíòàöèîííèòå åäèíèöè (ôèëìè, êàäðè, ôîòîñè, ïëàêè è äð.) çàäúëæèòåëíî
ñå çàâåæäàò âúâ ôîòîäíåâíèêà íà îáåêòà ñ ïîðåäíè íîìåðà (ôèëì, ïîçà), äàòè íà
çàñíèìàíåòî, äàííè çà çàñíåòèòå îáåêòè è åâåíòóàëíî äàííè îò òåõíè÷åñêè õàðàêòåð.

×ë.49. Ôîòîäíåâíèêúò íà òåðåííèòå ïðîó÷âàíèÿ âêëþ÷âà ñëåäíèòå çàäúëæèòåëíè

åëåìåíòè:
1. ÷åðíî-áåëè ôîòîäîêóìåíòè, äóáëèðàùè ãðàôè÷íèòå îò ñúùàòà ãëåäíà òî÷êà è â
ñúùèÿ ìàùàá, êîãàòî òîâà å òåõíè÷åñêè âúçìîæíî;
2. ÷åðíî-áåëè ôîòîäîêóìåíòè, äîïúëâàùè ãðàôè÷íèòå (îò äðóãè ãëåäíè òî÷êè,
óâåëè÷åíèÿ, äåòàéëè è ïð.);
3. öâåòíè ôîòîäîêóìåíòè, äóáëèðàùè è äîïúëâàùè ÷åðíî-áåëèòå, âúâ âñè÷êè
ñëó÷àè, êîãàòî êîëîðèñòè÷íàòà õàðàêòåðèñòèêà å îò çíà÷åíèå çà èíòåðïðåòàöèÿòà;
4. ÷åðíî-áåëè è öâåòíè ôîòîäîêóìåíòè-èçãëåäè.

Ãëàâà îñìà
ÊÎÍÒÐÎË ÍÀ ÒÅÐÅÍÍÈÒÅ ÏÐÎÓ×ÂÀÍÈß

×ë.50. (1) Îïåðàòèâíèÿò êîíòðîë íà òåðåííèòå àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ ñå

îñúùåñòâÿâà îò êîíòðîëíà òåðåííà êîìèñèÿ, èçáèðàíà îò íàó÷íèÿ ñúâåò íà ÀÈÌ ïðè
ÁÀÍ. Êîìèñèÿòà îñúùåñòâÿâà êîíòðîëíè èíñïåêöèè ïî ñîáñòâåíà ïðîãðàìà èëè ñëåä
îáîñíîâàíî ñåçèðàíå.
(2) Ïðè ïðîâåðêà íà ìÿñòî ñå ñúñòàâÿ êîíñòàòèâåí ïðîòîêîë, êîéòî ñå ïîäïèñâà îò
èíñïåêòèðàùèòå. Íàó÷íèÿò ðúêîâîäèòåë íà òåðåííîòî ïðîó÷âàíå ñå çàïîçíàâà ñúñ
ñúäúðæàíèåòî ìó è èìà ïðàâî äà îòðàçè â íåãî ñîáñòâåíî ñòàíîâèùå.

×ë.51. Àêî ïðè ïðîâåæäàíå íà òåðåííîòî ïðîó÷âàíå ñå íàíàñÿò âðåäè èëè ñå ñúçäàâà
îïàñíîñò çà öåëîñòòà è ñúñòîÿíèåòî íà àðõåîëîãè÷åñêè ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà,
ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà íàçíà÷àâà êîìèñèÿ, êîÿòî ðàçãëåæäà âúçíèêíàëèòå ïðîáëåìè
è ïðè êîíñòàòèðàíî íàðóøåíèå äàâà ïðåäëîæåíèå çà ïðèëàãàíåòî íà ðàçïîðåäáèòå íà
÷ë.15, àë.2 ÇÏÊÌ.

Ãëàâà äåâåòà
ÎÒ×ÅÒ ÍÀ ÒÅÐÅÍÍÈÒÅ ÏÐÎÓ×ÂÀÍÈß

×ë.52. (1) Ñëåä çàâúðøâàíå íà òåðåííèòå àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ çà ãîäèíàòà

íàó÷íèÿò ðúêîâîäèòåë ïî îïèñ è ñðåùó ðàçïèñêà ïðåäàâà ñúáðàíàòà êîëåêöèÿ îò íàõîäêè
íà ñúõðàíåíèå âúâ ôîíäîâåòå íà ñúîòâåòíèòå ìóçåè.
(2)  ïåòãîäèøåí ñðîê îò ïðåäàâàíåòî íà êîëåêöèÿòà åäèíñòâåíî íàó÷íèÿò
ðúêîâîäèòåë èìà ïðàâî äà ÿ ïîëó÷àâà è ïîëçâà çà èçñëåäâàíå è ïóáëèêóâàíå.
(3) Îñîáåíî öåííè ïðåäìåòè ñå ïðîó÷âàò â ìóçåéíèòå ôîíäîâå, à àêî ñå íàëàãàò
ñïåöèàëíè èçñëåäâàíèÿ, ìîãàò äà áúäàò èçíàñÿíè îò ôîíäîâåòå ñ ïèñìåíî ðàçðåøåíèå
îò äèðåêòîðà íà ìóçåÿ.

×ë.53. (1) Êîìïëåêò îò çàäúëæèòåëíàòà íàó÷íà äîêóìåíòàöèÿ íà òåðåííîòî

58
ïðîó÷âàíå è ðàçïèñêàòà ïî ÷ë.51, àë.1 ñå ïðåäàâàò â íàó÷íèÿ àðõèâ íà ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.
(2) Ñðîêúò çà ïðåäàâàíå íà íàó÷íàòà äîêóìåíòàöèÿ îò âñÿêà ãîäèíà å 1.V ñëåäâàùàòà
ãîäèíà.
(3) Äîêóìåíòàöèÿòà ñå ïðåäàâà è ñúõðàíÿâà ïî ðåä, îïðåäåëåí ñ ðåøåíèå íà íàó÷íèÿ
ñúâåò íà ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.
(4) Çà ñðîê 10 ãîäèíè ñëåä äåïîçèðàíåòî è äîêóìåíòàöèÿòà ìîæå äà ñå ïîëçâà ñàìî
ñ ðàçðåøåíèå íà íåéíèòå àâòîðè.
(5) Ïðàâî íà äîñòúï äî äîêóìåíòàöèÿòà èìàò ÷ëåíîâåòå íà êîíòðîëíàòà òåðåííà
êîìèñèÿ.

×ë.54. (1) Íàó÷íèÿò ðúêîâîäèòåë ïðåäñòàâÿ â ñúîòâåòíàòà ñåêöèÿ íà ÀÈÌ ïðè

ÁÀÍ äî 1.V ñëåäâàùàòà êàëåíäàðíà ãîäèíà îò÷åò íà òåðåííîòî ïðîó÷âàíå ñ ðåçþìå
ïî ñòàíäàðòèòå íà èçäàíèåòî “Àðõåîëîãè÷åñêè îòêðèòèÿ è ðàçêîïêè”.
(2) Îò÷åòúò ñå ïðåäñòàâÿ â ïå÷àòíà ôîðìà è ñúäúðæà ñëåäíèòå äàííè:
1. ðúêîâîäèòåë è ñúñòàâ íà íàó÷íèÿ êîëåêòèâ è îñíîâíè çàäà÷è ñïîðåä
èçñëåäîâàòåëñêàòà ïðîãðàìà;
2. ðåçóëòàòè îò ïðîó÷âàíåòî;
3. âñòúïèòåëíà èíòåðïðåòàöèÿ íà ðåçóëòàòèòå;
4. ìÿñòîòî íà ñúõðàíåíèå íà îòêðèòèòå ïðè ïðîó÷âàíåòî íàõîäêè;
5. íåîáõîäèìîñò îò êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî îòêðèòèòå
íåäâèæèìè ïàìåòíèöè; êîãàòî ïðîâåæäàíåòî íà òàêèâà äåéíîñòè å íåîòëîæíî, êîïèå
îò îò÷åòà ñå èçïðàùà â ÍÈÏÊ;
6. äðóãè äàííè çà ïðîó÷âàíåòî ïî ïðåöåíêà íà íàó÷íèÿ ðúêîâîäèòåë.
(3) Çàåäíî ñ îò÷åòà íà ñåêöèÿòà ñå ïðåäñòàâÿ ïúëåí êîìïëåêò íà äîêóìåíòàöèÿòà
íà ïðîó÷âàíåòî.
(4) Îò÷åòúò ñå îíàãëåäÿâà ñ äèàïîçèòèâè, ïëàíîâå, ïîñòåðè è äð.

×ë.55. Ñåêöèÿòà îáñúæäà îò÷åòà è äàâà îöåíêà çà ìåòîäèêàòà íà ïðîó÷âàíåòî â

ïðîòîêîëà îò çàñåäàíèåòî. Ïîëîæèòåëíàòà îöåíêà íà ñåêöèÿòà å îñíîâàíèå çà
ïîëó÷àâàíå íà ðàçðåøåíèå çà ðúêîâîäñòâî çà áúäåùè ïðîó÷âàíèÿ.

×ë.56. Ðàçðåøåíèå çà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ íå ñå èçäàâà íà íàó÷íè

ðúêîâîäèòåëè, êîèòî:
1. íå ñà ïðåäñòàâèëè îò÷åòà è íàó÷íàòà äîêóìåíòàöèÿ çà ïðîó÷âàíåòî â
îïðåäåëåíèòå îò ÷ë.53 è 54 ñðîêîâå;
2. ñà íàðóøèëè èëè ñà äîïðèíåñëè çà íàðóøàâàíå íà óñòàíîâåíèòå â ïðàâèëíèêà
íàó÷íî-ìåòîäè÷åñêè ñòàíäàðòè.

ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

Ïàðàãðàô åäèíñòâåí. Òîçè ïðàâèëíèê ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå ÷ë.15, àë.1 ÇÏÊÌ

(îáí., ÄÂ, áð.29 îò 1969 ã.; èçì. è äîï., áð.29 îò 1973 ã., áð.36 îò 1979 ã., áð.87 îò 1980
ã., áð.102 îò 1981 ã., áð.45 îò 1984 ã., áð.45 îò 1989 ã., áð.10 è 14 îò 1990 ã., áð.112 îò
1995 ã.).

59
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎÒÎ È ÇÀÄÀ×ÈÒÅ ÍÀ ÍÀÖÈÎÍÀËÍÈß ÈÍÑÒÈÒÓÒ
ÇÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈÒÅ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.102 îò 1976 ã., èçì., áð.47 îò 1978 ã., áð.47 è 73 îò 1979 ã., áð.16, 45 è 95
îò 1991 ã.

Ãëàâà ïúðâà
ÎÁÙÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß

×ë.1. (1) Íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è òÿõíàòà ñðåäà ñà îáåêò íà

äúðæàâíàòà ïîëèòèêà â ñúîòâåòñòâèå ñúñ çàêîíîäàòåëñòâîòî ïî îïàçâàíå ïàìåòíèöèòå
íà êóëòóðàòà.
(2) Ïîëèòèêàòà çà îïàçâàíå ñå îñúùåñòâÿâà îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ÷ðåç
Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ) è þðèäè÷åñêè ëèöà,
ñïåöèàëèçèðàíè â îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.
(3) Íàöèîíàëíèÿò èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà å þðèäè÷åñêî ëèöå íà
áþäæåòíà èçäðúæêà ñúñ ñåäàëèùå Ñîôèÿ íà ïðÿêî ïîä÷èíåíèå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà è ïîä ìåòîäè÷åñêîòî ðúêîâîäñòâî íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà ñòðîèòåëñòâîòî,
àðõèòåêòóðàòà è áëàãîóñòðîéñòâîòî è ñ ïðåäìåò íà äåéíîñò: èçó÷àâàíå, ðåãèñòðàöèÿ,
äîêóìåíòèðàíå, íàó÷åí àðõèâ, êîíòðîë, èíñïåêòîðàò è åêñïåðòíà äåéíîñò â îáëàñòòà
íà îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
(4) Þðèäè÷åñêè ëèöà, ñïåöèàëèçèðàíè ïî îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà
ïî àë.2, ñà:
1. îðãàíèçàöèè ñ íåñòîïàíñêà öåë â îáëàñòòà íà êóëòóðàòà: Öåíòúðúò çà êîíñåðâàöèÿ
è ðåñòàâðàöèÿ íà õóäîæåñòâåíè öåííîñòè è Öåíòðàëíàòà èçñëåäîâàòåëñêà ëàáîðàòîðèÿ;
2. òúðãîâñêè äðóæåñòâà çà ïðîó÷âàíå, ïðîåêòèðàíå è èçïúëíåíèå íà
êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è
òÿõíàòà ñðåäà.

×ë.2. Ðàçïîðåæäàíèÿòà íà ÍÈÏÊ â êðúãà íà ïðåäîñòàâåíàòà ìó êîìïåòåíòíîñò îò

Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå (ÇÏÊÌ) è îò òîçè ïðàâèëíèê ñà
çàäúëæèòåëíè çà âñè÷êè âåäîìñòâà, ó÷ðåæäåíèÿ, ñòîïàíñêè, îáùåñòâåíè è äðóãè
îðãàíèçàöèè è ãðàæäàíè.

×ë.3. Âñè÷êè ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà, êîèòî ïðèòåæàâàò èëè èçïîëçâàò

íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ìîãàò äà âúçëàãàò ïðîó÷âàíåòî, ïðîåêòèðàíåòî è
èçïúëíåíèåòî íà êîíñåðâàöèîííè, ðåñòàâðàöèîííè è äðóãè äåéíîñòè íà ôèçè÷åñêè è
þðèäè÷åñêè ëèöà, ñïåöèàëèçèðàíè ïî îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, ïî
ðåä, óñòàíîâåí îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà.

×ë.4. Þðèäè÷åñêè ëèöà, ñïåöèàëèçèðàíè â îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà

êóëòóðàòà, ìîãàò äà èçâúðøâàò ïðîó÷âàòåëíè, ïðîåêòàíòñêè, êîíñåðâàöèîííè è
ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè íà áúëãàðñêè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà â ÷óæáèíà, êàêòî è äà
âúçëàãà ïðè íóæäà íà ÷óæäåñòðàííè ñïåöèàëèñòè èçïúëíåíèåòî íà ïîäîáíè ðàáîòè ó
íàñ, ñ ðàçðåøåíèå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ñúãëàñóâàíî ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà
ôèíàíñèòå.

×ë.5. Íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñúãëàñíî ÷ë.12 ÇÏÊÌ ñå äåêëàðèðàò

60
ïðåä ÍÈÏÊ îò ó÷ðåæäåíèÿòà, íàó÷íèòå èíñòèòóòè, îðãàíèçàöèèòå è ãðàæäàíèòå è ñå
ðåãèñòðèðàò ïî ðåä, îïðåäåëåí îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà.
Ïðè îñïîðâàíå äàëè äàäåí îáåêò ïðèòåæàâà êà÷åñòâàòà íà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà,
çàêëþ÷åíèå ñå äàâà îò ÍÈÏÊ.

×ë.6. Íàçíà÷åíèòå ñïåöèàëèñòè - àðõèòåêòè, èíæåíåðè, õóäîæíèöè, êîíñåðâàòîðè,

ðåñòàâðàòîðè è äð., êúì ñúâåòèòå çà êóëòóðà ïðè îêðúæíèòå è îáùèíñêèòå (ðàéîííèòå)
íàðîäíè ñúâåòè è â ñåëèùàòà ñúñ çíà÷èòåëåí áðîé ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êîèòî ñå
ãðèæàò çà îïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå ðúêîâîäÿò ìåòîäè÷åñêè
îò ÍÈÏÊ.

×ë.7. (Îòì. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)

Ãëàâà âòîðà
ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎ È ÓÏÐÀÂËÅÍÈÅ

×ë.8. (1) Ñòðóêòóðàòà è ùàòíîòî ðàçïèñàíèå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà

ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñå óòâúðæäàâàò åæåãîäíî îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
(2) Íàöèîíàëíèÿò èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è þðèäè÷åñêèòå ëèöà,
ñïåöèàëèçèðàíè â îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, ìîãàò äà ñúçäàâàò
åêñïåðòíè ñúâåòè.
(3) Ðúêîâîäèòåëÿò íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è
îðãàíèçàöèèòå ïî ÷ë.1, àë.4, òî÷êà 1 ñå íàçíà÷àâà îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

×ë.9. (1) Êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ñå ñúçäàâà Íàöèîíàëåí ñúâåò çà

îïàçâàíå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà. Óñòðîéñòâîòî è äåéíîñòòà íà ñúâåòà ñå
îïðåäåëÿò ñ ïðàâèëíèê, óòâúðäåí îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
(2) Ðåøåíèÿòà íà Íàöèîíàëíèÿ ñúâåò çà îïàçâàíå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñå
óòâúðæäàâàò îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà è ñà çàäúëæèòåëíè â ñúîòâåòñòâèå ñ ÷ë.5,
àë.1 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.

×ë.10. Þðèäè÷åñêè ëèöà, ñïåöèàëèçèðàíè â îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà

êóëòóðàòà, ìîãàò äà ñúçäàâàò øêîëè è êóðñîâå çà ïîâèøàâàíå êâàëèôèêàöèÿòà íà
ñïåöèàëèñòèòå - ðàáîòíèöè è ñëóæèòåëè, ïî ðåñòàâðàöèîííè è êîíñåðâàöèîííè ðàáîòè.

Ãëàâà òðåòà
ÎÑÍÎÂÍÈ ÇÀÄÀ×È

×ë.11. Íàöèîíàëíèÿò èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è þðèäè÷åñêèòå ëèöà,

ñïåöèàëèçèðàíè â îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, èìàò ñëåäíèòå îñíîâíè
çàäà÷è:
1. ðàçðàáîòâà íàñîêèòå, ïåðñïåêòèâèòå è ïðèíöèïèòå ïî èçäèðâàíå, èçó÷àâàíå,
îïàçâàíå è ïîïóëÿðèçèðàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà â ñúòðóäíè÷åñòâî
ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà ñòðîèòåëñòâîòî, àðõèòåêòóðàòà è áëàãîóñòðîéñòâîòî (ÌÑÀÁ) è ñ
Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå (ÁÀÍ);
2. ðåãèñòðèðà, äîêóìåíòèðà è îáÿâÿâà â Äúðæàâåí âåñòíèê íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà;

61
 3. ñúõðàíÿâà è îáîãàòÿâà íàöèîíàëíèÿ äîêóìåíòàëåí àðõèâ íà íåäâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è ñúãëàñóâà ïðîãðàìàòà íà öÿëîñòíîòî èì äîêóìåíòèðàíå îò
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ÌÑÀÁ è ÁÀÍ;
4. èçðàáîòâà íàó÷íî-òåõíè÷åñêè äîêóìåíòàöèè çà êîíñåðâàöèîííè è
ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
5. ñ ðàçðåøåíèå íà ÌÑÀÁ èçðàáîòâà îáùè è ïîäðîáíè ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå
çà ðåçåðâàòè, àíñàìáëè è ÷àñòè îò íàñåëåíè ìåñòà ñ ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êàêòî è
àðõèòåêòóðíè ïðîåêòè çà îáåêòè â òÿõ, ñúãëàñíî íàðåäáà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà è ÌÑÀÁ;
6. ñúãëàñóâà ïðîåêòè, èñêàíèÿ çà ñòðîèòåëíè ðàçðåøåíèÿ è ìåðîïðèÿòèÿ â ñëó÷àèòå,
êîãàòî òå çàñÿãàò öåëîñòòà èëè ñúùåñòâóâàíåòî íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
7. óêðåïâà, êîíñåðâèðà, ðåñòàâðèðà, àäàïòèðà, ðåêîíñòðóèðà è åêñïîíèðà
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà â ñúîòâåòñòâèå ñ íàé-íîâèòå ïîñòèæåíèÿ íà
êîíñåðâàöèîííàòà íàóêà è ïðàêòèêà;
8. çàïàçâà è ïîääúðæà àíñàìáëîâèÿ âèä íà ñòàðèííèòå àðõèòåêòóðíî-
ãðàäîóñòðîéñòâåíè ÿäðà â ñåëèùàòà - ðåçåðâàòè;
9. èçâúðøâà èçñëåäîâàòåëñêà äåéíîñò, ñâúðçàíà ñ èçäèðâàíå, èçó÷àâàíå, ïðîó÷âàíå,
ïðîåêòèðàíå êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
10. ãðèæè ñå çà ïîïóëÿðèçèðàíå â ñòðàíàòà è â ÷óæáèíà íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà;
11. óïðàæíÿâà íàäçîð ïî èçäèðâàíå, îïàçâàíå è ñòîïàíèñâàíå íà íåäâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
12. äàâà óêàçàíèÿ çà öåëåñúîáðàçíîòî íàñî÷âàíå íà ïðåäâèäåíèòå ñðåäñòâà çà
îïàçâàíå íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
13. íàñúð÷àâà èçãðàæäàíåòî íà ìåñòíè äðóæåñòâà, êîìèñèè è àêòèâè îò äîáðîâîëíè
ñúòðóäíèöè ïî îïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è èì îêàçâà
ìåòîäè÷åñêà è äðóãà ïîìîù.

Ãëàâà ÷åòâúðòà
ÈÇÄÈÐÂÀÍÅ, ÈÇÓ×ÀÂÀÍÅ, ÑÒÎÏÀÍÈÑÂÀÍÅ È ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ
ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.12. (1) ÍÈÏÊ èçâúðøâà íàó÷íà êëàñèôèêàöèÿ íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà â

çàâèñèìîñò îò òÿõíîòî èñòîðè÷åñêî, àðõèòåêòóðíî è õóäîæåñòâåíî çíà÷åíèå.
(2) Îòïèñâàíåòî èëè ïðîìÿíàòà â êëàñèôèêàöèÿòà íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà ñå èçâúðøâà ñúñ çàïîâåä íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà ïî ïðåäëîæåíèå íà
ÍÈÏÊ.

×ë.13. (1) Ïðè ñïèðàíå íà ðàáîòàòà â ñëó÷àèòå íà ÷ë.18, àë.1 ÇÏÊÌ, ÍÈÏÊ
íàçíà÷àâà êîìèñèÿ ñ ïðåäñòàâèòåëè íà Àðõåîëîãè÷åñêèÿ èíñòèòóò è ìóçåè ïðè ÁÀÍ è
ñ äðóãè ñïåöèàëèñòè çà ñìåòêà íà îêðúæíèòå ñúâåòè çà èçêóñòâî è êóëòóðà, êîÿòî äàâà
çàêëþ÷åíèå çà íàõîäêàòà è ïðè íåîáõîäèìîñò - óêàçàíèÿ çà íåéíîòî ïðîó÷âàíå è
çàïàçâàíå.
(2) Âúç îñíîâà íà çàêëþ÷åíèåòî íà êîìèñèÿòà ïî àë.1 ìîæå äà ñå èçìåíÿò ïðîåêòèòå
è äà ñå íàïðàâÿò äîïúëíèòåëíè ðàáîòè îò ñîáñòâåíèöèòå ñ îãëåä äà ñå çàïàçè ðàçêðèòèÿò
ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà.
(3) Çà ùåòèòå íà ïðàâîèìàùèòå ïîðàäè àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè è èçâúðøâàíå

62
íà äîïúëíèòåëíè ðàáîòè ïî ïðåäõîäíèòå àëèíåè ñå çàïëàùàò îáåçùåòåíèÿ îò
ñúîòâåòíèÿ îêðúæåí ñúâåò çà êóëòóðà ïðè ÎÍÑ (Ñòîëè÷íèÿ îáùèíñêè íàðîäåí ñúâåò)
ïî ðåäà íà ÷ë.285 ÏÏÇÒÑÓ.

×ë.14. ÍÈÏÊ äàâà óêàçàíèÿ ïî îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà

- åäèíè÷åí àíñàìáúë èëè ðåçåðâàò - ìîæå äà ñå ñúçäàâàò îõðàíè - îïóñòîøàâàíå,
èç÷åçâàíå èëè èçíàñÿíå â ÷óæáèíà, ñðåùó èçìåíåíèÿ è ïðåìåñòâàíå.

×ë.15. (1) Ñëåä ðåãèñòðèðàíåòî è îáíàðîäâàíåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà

êóëòóðàòà â Äúðæàâåí âåñòíèê íàðîäíèòå ñúâåòè è êìåòñòâàòà ãè íàíàñÿò â
òåðèòîðèàëíî-óñòðîéñòâåíèòå, îáùèòå è ïîäðîáíèòå ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå
ñúãëàñíî ÷ë.103 ÏÏÇÒÑÓ.
(2) Ïðè íåîáõîäèìîñò ïî ïðåäëîæåíèå íà ÍÈÏÊ, îêîëî âñåêè ïàìåòíèê íà
êóëòóðàòà - åäèíè÷åí àíñàìáúë èëè ðåçåðâàò - ìîæå äà ñå ñúçäàâàò îõðàíèòåëíà çîíà
ñ ðåãóëèðàíî çàñòðîÿâàíå, ãðàíèöèòå íà êîÿòî ñå îïðåäåëÿò îò ÍÈÏÊ è îðãàíèòå íà
ÌÑÀÁ.
(3) Îçíà÷àâàíåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà â ãðàäîóñòðîéñòâåíèòå
è äðóãè ïëàíîâå è îïðåäåëÿíåòî íà îõðàíèòåëíèòå çîíè ñå èçâúðøâàò ñúãëàñíî íàðåäáà,
èçäàäåíà îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è ÌÑÀÁ.

×ë.16. (Îòì. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)

×ë.17. Çà çàáåëåæèòåëíèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ïî ïðåöåíêà íà ÍÈÏÊ è

ñúâåòèòå çà êóëòóðà ïðè îêðúæíèòå è îáùèíñêèòå (ðàéîííèòå) íàðîäíè ñúâåòè ñå
âçåìàò ñïåöèàëíè ìåðêè çà ïðîòèâîïîæàðíà çàùèòà. Òåçè ìåðîïðèÿòèÿ ñå çàïëàùàò
îò ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, à êîãàòî òå ñà ãðàæäàíè
- îò ìåñòíèòå îðãàíè íà ñàìîóïðàâëåíèå.

×ë.18. (1) ÍÈÏÊ ìîæå äà äàâà óêàçàíèÿ çà êîíêðåòíè ìåðîïðèÿòèÿ ïî èçãðàæäàíå

íà ïîñòðîéêè, âúçñòàíîâÿâàíå íà ñòàðè èç÷åçíàëè ñãðàäè, ïðåôàñîíèðàíå, îáøèâêè è
äð. èëè çà îòñòðàíÿâàíå èçâúðøåíè ðàáîòè, ïîñòðîéêè è ñúîðúæåíèÿ ñ îãëåä äà ñå
âúçñòàíîâè îðèãèíàëíàòà ñðåäà íà ïàìåòíèêà èëè õàðàêòåðúò íà àðõèòåêòóðíèÿ
àíñàìáúë è ðåçåðâàò. Òåçè ìåðîïðèÿòèÿ ñå ïðåäïðèåìàò ïî ðåäà çà èçâúðøâàíå íà
êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè.
(2) Ðàçõîäèòå ïî ïðåäõîäíàòà àëèíåÿ, êîãàòî ïàìåòíèêúò íà êóëòóðàòà å ñîáñòâåíîñò
íà ãðàæäàíè, ñå çàïëàùàò îò ìåñòíèòå îðãàíè íà ñàìîóïðàâëåíèå, êîèòî âïèñâàò
çàêîííàòà èïîòåêà â ïîëçà íà äúðæàâàòà ñúãëàñíî ÷ë.21, àë.2 ÇÏÊÌ. Ñ ðåøåíèå íà
ìåñòíèòå îðãàíè íà ñàìîóïðàâëåíèå òåçè ãðàæäàíè ìîãàò äà áúäàò îñâîáîäåíè îò
çàïëàùàíå íà ñòîéíîñòòà èì, êîãàòî ðàçõîäèòå ñà èçêëþ÷èòåëíî îò îáùåñòâåí èíòåðåñ,
à èçâúðøåíèòå ðàáîòè íå ñà íåîáõîäèìè íà ãðàæäàíèòå çà îáèêíîâåíîòî ïîëçóâàíå íà
èìîòà. Èç÷èñëåíèåòî íà óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò è âïèñâàíåòî íà çàêîííàòà èïîòåêà ñå
èçâúðøâàò ñúãëàñíî íàðåäáà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ñúãëàñóâàíà ñ
Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå.
(3) Ïðè íîâî ñòðîèòåëñòâî îò ãðàæäàíè â ðåçåðâàòèòå, àðõèòåêòóðíèòå àíñàìáëè,
êâàðòàëèòå è óëèöèòå ñ èñòîðè÷åñêî è ìóçåéíî çíà÷åíèå äîïúëíèòåëíèòå ðàçõîäè
ïîðàäè ñïåöèàëíèòå èçèñêâàíèÿ çà òîâà ñå çàïëàùàò îò ìåñòíèòå îðãàíè íà
ñàìîóïðàâëåíèå ñúîáðàçíî ôèíàíñîâàòà ñìåòêà.

63
 ×ë.19. Ñãðàäè, ñúîðúæåíèÿ è äð., êîèòî íå ñà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, íî ñå íàìèðàò
â ãðàíèöèòå íà ðåçåðâàòèòå, àíñàìáëèòå, êâàðòàëèòå è óëèöèòå ñ àðõèòåêòóðíî,
èñòîðè÷åñêè èëè õóäîæåñòâåíî çíà÷åíèå, ìîãàò äà ñå ïðåóñòðîéâàò ñàìî ñ ðàçðåøåíèå
è ïîä ðúêîâîäñòâîòî íà ÍÈÏÊ ïðè ñïàçâàíå ðàçïîðåäáèòå íà ÷ë.21, àë.1 ÇÏÊÌ.

×ë.20. (1) Àäàïòàöèÿ èëè ïîäîáðåíèÿ â ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå èçâúðøâàò ïî

ïèñìåíî èñêàíå è çà ñìåòêà íà ñîáñòâåíèöèòå èëè ïîëçâàòåëèòå ïðè óñëîâèÿòà íà
÷ë.3 îò òîçè ïðàâèëíèê.
(2) Äúðæàâíàòà ñïåñòîâíà êàñà îòïóñêà íà ñîáñòâåíèöèòå íà ñãðàäè, äåêëàðèðàíè
èëè îáÿâåíè çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, çàåìè ïî ðåäà íà Íàðåäáàòà çà êðåäèòíàòà
äåéíîñò íà ÄÑÊ.

×ë.21. Èçâúí ñëó÷àèòå ïî ÷ë.30 ÇÏÊÌ îò÷óæäàâàíåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè

íà êóëòóðàòà çà äúðæàâíà è îáùåñòâåíà íóæäà ñå èçâúðøâà ïî èçêëþ÷åíèå ñëåä
ïðåäâàðèòåëíî ñúãëàñóâàíå ñ ÍÈÏÊ.

×ë.22. (Îòì. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)

×ë.23 Èìîòèòå, íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå îñâîáîæäàâàò îò äàíúê-

ñãðàäè ñúãëàñíî ÷ë.25 ÇÏÊÌ îò ìîìåíòà íà äåêëàðèðàíåòî èì îò ÍÈÏÊ.

Ãëàâà ïåòà
ÏÎÏÓËßÐÈÇÈÐÀÍÅ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.24. Çà ïîïóëÿðèçèðàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ÍÈÏÊ

îðãàíèçèðà íàó÷íî-òåõíè÷åñêà èíôîðìàöèÿ, ïîääúðæà áèáëèîòåêà ñ ïîäõîäÿù ôîíä
îò ÷óæäà è íàøà íàó÷íà ëèòåðàòóðà è êîìïëåêòóâà íàöèîíàëåí äîêóìåíòàëåí àðõèâ
íà êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî.

×ë.25. (Îòì. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)

Ãëàâà øåñòà
ÏÐÎÓ×ÂÀÍÅ, ÏÐÎÅÊÒÈÐÀÍÅ È ÈÇÏÚËÍÅÍÈÅ ÍÀ ÊÎÍÑÅÐÂÀÖÈÎÍÍÈ,
ÐÅÑÒÀÂÐÀÖÈÎÍÍÈ È ÄÐÓÃÈ ÐÀÁÎÒÈ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.26. (1) Çà èçâúðøâàíå íà ïðîó÷âàòåëíèòå è ïðîåêòíèòå ðàáîòè çà êîíñåðâàöèÿ

è ðåñòàâðàöèÿ íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà þðèäè÷åñêè ëèöà,
ñïåöèàëèçèðàíè â îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñúñòàâÿò òåõíèêî-
èêîíîìè÷åñêè äîêëàä (ÒÈÄ) èëè òåõíèêî-èêîíîìè÷åñêè óñëîâèÿ (ÒÈÓ) âúç îñíîâà íà
òåõíè÷åñêè äàííè, ïðåäñòàâåíè îò èíâåñòèòîðà.
(2) Ïîäðîáíèòå ïðàâèëà çà ïðîó÷âàíå, ïðîåêòèðàíå è èçïúëíåíèå íà
êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè çà óòâúðæäàâàíåòî íà ÒÈÄ èëè ÒÈÓ íà
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êàêòî è çà êîíòðîëà ïî òåõíè÷åñêîòî è
õóäîæåñòâåíîòî èçïúëíåíèå ñå îïðåäåëÿò ñ íàðåäáà íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

64
 ×ë.27. (1) Âúç îñíîâà íà ïðîó÷âàíèÿòà ïî ïðåäõîäíèÿ ÷ëåí îò þðèäè÷åñêè ëèöà,
ñïåöèàëèçèðàíè â îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñå ñúñòàâÿò íàó÷íî-
òåõíè÷åñêà äîêóìåíòàöèÿ (ÍÒÄ) è ïðîãðàìà çà ðàáîòà.
(2) Íàó÷íî-òåõíè÷åñêàòà äîêóìåíòàöèÿ ñå èçãîòâÿ ñ îãëåä íà ïúëíà êîíñåðâàöèÿ è
ðåñòàâðàöèÿ, êàòî èçïúëíåíèåòî è ìîæå äà ñå èçâúðøè íà åòàïè.
(3) Çà íåïðåäâèäåíè è íåèçáåæíè äîïúëíèòåëíè ðàáîòè è ðàçõîäè çà âèäîâåòå
êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ñòîéíîñòòà íà îáåêòà â ÍÒÄ ñå ïîâèøàâà
äî ðàçìåðà íà äåéñòâèòåëíî èçâúðøåíèòå èëè íåîáõîäèìèòå ðàçõîäè. Çà öåëòà ñòðàíèòå
çàäúëæèòåëíî âêëþ÷âàò ñúîòâåòåí òåêñò â äîãîâîðà.
(4)  íàó÷íî-òåõíè÷åñêàòà äîêóìåíòàöèÿ ñå ïëàíèðàò çàäúëæèòåëíî è ðàçõîäè çà
êîìàíäèðîâêè íà ñïåöèàëèñòè è êâàëèôèöèðàíè ðàáîòíèöè, õîíîðàðè çà åêñïåðòèçè
è êîíñóëòàöèè, âêëþ÷èòåëíî è çà ÷óæäåñòðàííè ñïåöèàëèñòè, çà åâåíòóàëíè
ïðîó÷âàíèÿ, ñîíäàæè è ðàç÷èñòâàíèÿ, ñðåäñòâà çà ìåòîäè÷åñêî ðúêîâîäñòâî (àâòîðñêè
íàäçîð), çà ðàáîòà íà èçêëþ÷èòåëíî ñëîæíè îáåêòè è çà ðàçõîäèòå íà êîìèñèè ïî
ïðèåìàíå íà çàâúðøåíèòå îáåêòè çà ñìåòêà íà ëèìèòà íà òåçè îáåêòè.
(5) Ïðè èçãîòâÿíå íà íàó÷íî-òåõíè÷åñêè äîêóìåíòàöèè ñå âêëþ÷âàò íà÷èñëåíèÿ
çà èçäðúæêà íà èíâåñòèòîðñêèÿ êîíòðîë ïî îïàçâàíå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà â
ðàçìåð, îïðåäåëåí îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

×ë.28. Ïðåóñòðîéñòâî, ïðåôàñàäèðàíå è äðóãè áëàãîóñòðîéñòâåíè ìåðîïðèÿòèÿ,

ñâúðçàíè àðõèòåêòóðíî ñ ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà, êàêòî è íåîáõîäèìîòî ñòðîèòåëñòâî
çà íåãîâîòî îïàçâàíå è ïîëçóâàíå ñå èçâúðøâàò è îò÷èòàò ñúãëàñíî òîçè ïðàâèëíèê.

×ë.29. (1) Êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ñå èçïúëíÿâàò ïî äîãîâîðè ñ

èíâåñòèòîðè, ñêëþ÷åíè âúç îñíîâà íà ÍÒÄ, ïðîåêòè è ïðîãðàìè.
(2) Êîãàòî ïîðàäè êîíêðåòíèòå îáñòîÿòåëñòâà ñòîéíîñòòà íà êîíñåðâàöèîííèòå è
äðóãè ðàáîòè ñå óâåëè÷è â ñðàâíåíèå ñ äîêóìåíòàöèÿòà ïîðàäè ñïåöèôè÷íèÿ èì
õàðàêòåð è èçèñêâàíèÿ çà âëàãàíå íà ñïåöèàëíè ñòðîèòåëíè ìàòåðèàëè, òå ñå çàïëàùàò
ïî ôàêòè÷åñêèòå ðàçõîäè, óñòàíîâåíè ñ äîêóìåíòèòå ïðè óñëîâèÿòà íà ÷ë.27, àë.3 îò
òîçè ïðàâèëíèê.

×ë.30. Êîìèñèÿòà çà ïðèåìàíå íà çàâúðøåíèÿ îáåêò “ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà” ñå

íàçíà÷àâà îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà èëè îò óïúëíîìîùåíî îò íåãî ëèöå.

×ë.31. (1) Èíâåñòèòîðè ïðè êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè

íà êóëòóðàòà ìîãàò äà áúäàò Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ìèíèñòåðñòâà, âåäîìñòâà,
ìåñòíè îðãàíè íà ñàìîóïðàâëåíèå è äðóãè ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà.
(2) (Çàë. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)
(3) (Çàë. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)

×ë.32. (1) Åæåãîäíèòå ñðåäñòâà îò äúðæàâíèÿ áþäæåò çà îïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå

ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå ïëàíèðàò â áþäæåòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà,
îòêúäåòî ñå ðàçïðåäåëÿò êúì ñúîòâåòíèòå èíâåñòèòîðè.
(2) Óïðàâëåíèåòî è êîíòðîëúò âúðõó åôåêòèâíîòî ðàçõîäâàíå íà ñðåäñòâàòà ïî
àë.1 ñå îñúùåñòâÿâàò îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
(3) Íåóñâîåíèòå åæåãîäíî êúì 31 äåêåìâðè ñðåäñòâà ñå âúçñòàíîâÿâàò â äúðæàâíèÿ
áþäæåò.

65
 ×ë.32à. (1) Åæåãîäíèòå ñðåäñòâà îò äúðæàâíèÿ áþäæåò çà îïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå ïëàíèðàò â áþäæåòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà,
îòêúäåòî ñå ðàçïðåäåëÿò êúì ñúîòâåòíèòå èíâåñòèòîðè.
(2) Óïðàâëåíèåòî è êîíòðîëúò âúðõó åôåêòèâíîòî ðàçõîäâàíå íà ñðåäñòâàòà ïî
àë.1 ñå îñúùåñòâÿâàò îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
(3) Íåóñâîåíèòå åæåãîäíî êúì 31 äåêåìâðè ñðåäñòâà ñå âúçñòàíîâÿâàò â äúðæàâíèÿ
áþäæåò.

×ë.33-35. (Îòì. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)

×ë.36. Ðàáîòè ïî èçäèðâàíå, èçó÷àâàíå, ïðîó÷âàíå, ïðîåêòèðàíå, êîíñåðâàöèÿ è

ðåñòàâðàöèÿ íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå èçïúëíÿâàò ïî äîãîâîðåíà öåíà.

×ë.37. (1) Ñðåäñòâàòà çà ôèíàíñèðàíå, èçó÷àâàíå è îïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå

ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñîáñòâåíîñò íà ãðàæäàíè, ñúãëàñíî ÷ë.21, àë.2 ÇÏÊÌ ñå
ïðåäâèæäàò âñÿêà ãîäèíà â áþäæåòèòå íà ìåñòíèòå îðãàíè íà ñàìîóïðàâëåíèå.
(2) Âåäîìñòâàòà, ìåñòíèòå îðãàíè íà ñàìîóïðàâëåíèå, ñòîïàíñêèòå, îáùåñòâåíèòå
è äðóãè îðãàíèçàöèè è ó÷ðåæäåíèÿ, êîèòî ñòîïàíèñâàò íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà, ïî ïðåäëîæåíèå íà ÍÈÏÊ ïðåäâèæäàò â ãîäèøíèòå ñè áþäæåòè è ôèíàíñîâè
ïëàíîâå ñðåäñòâà è ìàòåðèàëè çà òÿõíîòî èçäèðâàíå, èçó÷àâàíå, ïðîó÷âàíå,
ïðîåêòèðàíå, êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ.

×ë.38. (1) Èíâåñòèòîðèòå çàïëàùàò èçâúðøåíèòå ðàáîòè ïî äîãîâîðåíàòà öåíà

èëè âúç îñíîâà íà åêñïåðòíà îöåíêà.
(2) Çà êîíñåðâàöèîííèòå è ðåñòàâðàöèîííèòå ðàáîòè ïî õóäîæåñòâåíèòå ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà ñå ïðèëàãà àëèíåÿ ïúðâà îò íà òîçè ÷ëåí.
(3) Èçïúëíåíèòå ðàáîòè ïî èçäèðâàíå, èçó÷àâàíå, ïðîó÷âàíå, ïðîåêòèðàíå,
êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ ñå èçïëàùàò îò èíâåñòèòîðèòå âúç îñíîâà íà îäîáðåíè
àêòîâå. Òåçè ðàçõîäè íå ñå ñ÷èòàò çà êàïèòàëíè âëîæåíèÿ.

×ë.39. (Îòì. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)

×ë.40. (Îòì. - ÄÂ, áð.16 îò 1991 ã.).

ÄÎÏÚËÍÈÒÅËÍÈ, ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ È ÏÐÅÕÎÄÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. (Îòì. - ÄÂ, áð.95 îò 1991 ã.)

§ 2. Òîçè ïðàâèëíèê ñå èçäàâà âúç îñíîâà íà ÷ë.5, àë.4 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå
íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå. Çà ïðèëàãàíåòî íà ïðàâèëíèêà ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà èçäàâà
íàðåäáè, èíñòðóêöèè è óêàçàíèÿ.
§ 3. Îòìåíÿò ñå ñëåäíèòå àêòîâå íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò:
1. Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 82 îò 1960 ã. (Èçâ., áð.29 îò 1960 ã.);
2. Ïðàâèëíèêúò çà èçïîëçóâàíå è îïðàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà è èñòîðè÷åñêèòå ìåñòà, óòâúðäåí ñ Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 201 îò 1960 ã. (Èçâ.,
áð.73 îò 1960 ã.);
3. Ðàçïîðåæäàíå ¹ 313 îò 1964 ã.

66
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎÒÎ È ÄÅÉÍÎÑÒÒÀ ÍÀ ÍÀÖÈÎÍÀËÍÈß ÖÅÍÒÚÐ
ÇÀ ÌÓÇÅÈ, ÃÀËÅÐÈÈ È ÈÇÎÁÐÀÇÈÒÅËÍÈ ÈÇÊÓÑÒÂÀ
Îáí., ÄÂ, áð.20 îò 1994 ã.

Ðàçäåë I
ÎÁÙÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß

×ë.1. Ñ òîçè ïðàâèëíèê ñå îïðåäåëÿò ôóíêöèèòå, çàäà÷èòå, óñòðîéñòâîòî è

äåéíîñòòà íà Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà.

×ë.2. Íàöèîíàëíèÿò öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà, íàðè÷àí

“öåíòúðà”, å ñïåöèàëèçèðàíî áþäæåòíî çâåíî â ñòðóêòóðàòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà ñúñ ñòàòóò íà þðèäè÷åñêî ëèöå ñ íåñòîïàíñêà öåë è å ðàçïîðåäèòåë íà
êðåäèòèòå ïî èçïúëíåíèåòî íà áþäæåòà.

×ë.3. Öåíòúðúò îñúùåñòâÿâà äúðæàâíàòà êóëòóðíà ïîëèòèêà â ñôåðàòà íà

ìóçåéíîòî è ãàëåðèéíîòî äåëî è ïîäïîìàãà ðàçâèòèåòî íà èçîáðàçèòåëíèòå èçêóñòâà.

×ë.4. Öåíòúðúò ñå îáðàçóâà, ðåîðãàíèçèðà è ïðåêðàòÿâà îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò

ïî ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

×ë.5. Öåíòúðúò îñíîâàâà äåéíîñòòà ñè íà ïðèíöèïèòå íà òâîð÷åñêàòà

ñàìîñòîÿòåëíîñò ïðè èçñëåäâàíåòî è ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî è
íà êîíêóðñíîòî íà÷àëî è ðàâíîïîñòàâåíîñòòà ïðè ñóáñèäèðàíåòî íà ïðîåêòè â îáëàñòòà
íà ìóçåéíîòî äåëî, õóäîæåñòâåíèòå ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíèòå èçêóñòâà.

Ðàçäåë II
ÎÑÍÎÂÍÈ ÔÓÍÊÖÈÈ È ÇÀÄÀ×È

×ë.6. Íàöèîíàëíèÿò öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà èìà

ñëåäíèòå ôóíêöèè è çàäà÷è:
1. îðãàíèçèðà è îñúùåñòâÿâà äåéíîñòè ïî ïðîó÷âàíåòî, îïàçâàíåòî è
ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
2. îïðåäåëÿ ïðèîðèòåòèòå íà äúðæàâíàòà êóëòóðíà ïîëèòèêà â îáëàñòòà íà
ìóçåéíîòî è ãàëåðèéíîòî äåëî;
3. îñúùåñòâÿâà ïðåäâèäåíèÿ îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå
êîíòðîë âúðõó ðúêîâîäñòâîòî è äåéíîñòòà íà ìóçåèòå è ãàëåðèèòå â ñèñòåìàòà íà
ìèíèñòåðñòâîòî;
4. îñúùåñòâÿâà ïðåäâèäåíîòî îò çàêîíà ìåòîäè÷åñêî ðúêîâîäñòâî íà äåéíîñòòà íà
ìóçåèòå è ãàëåðèèòå íà áþäæåòíà èçäðúæêà, êàòî:
à) ñëåäè çà ñïàçâàíåòî íà íîðìàòèâíèòå àêòîâå îòíîñíî êîìïëåêòóâàíåòî,
îïàçâàíåòî è åêñïîíèðàíåòî íà êóëòóðíèòå öåííîñòè;
á) äàâà ñòàíîâèùà ïî îòêðèâàíåòî íà íîâè ìóçåè è ãàëåðèè, ïðåîáðàçóâàíåòî è
çàêðèâàíåòî íà ñúùåñòâóâàùèòå; ðàçðåøàâà îòêðèâàíåòî, ïðåîáðàçóâàíåòî è
çàêðèâàíåòî íà ìóçåéíèòå ñáèðêè;
â) ñúãëàñóâà óñòðîéñòâåíèòå ïðàâèëíèöè è ñòðóêòóðèòå íà ìóçåèòå è íà ãàëåðèèòå;
ã) óòâúðæäàâà òåìàòèêî-åêñïîçèöèîííèòå äîêóìåíòè íà ìóçåèòå è ãàëåðèèòå è

67
ó÷àñòâà â ïðèåìàíåòî íà åêñïîçèöèèòå èì;
ä) ñúãëàñóâà âðåìåííîòî çàêðèâàíå çà ïîñåùåíèå íà ìóçåéíèòå è ãàëåðèéíèòå
åêñïîçèöèè;
5. ðàçðàáîòâà è ïðåäëàãà íà êîìïåòåíòíèòå îðãàíè ÷ðåç Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà ïðîåêòè çà íîðìàòèâíè àêòîâå â îáëàñòòà íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà, ìóçåéíîòî è ãàëåðèéíîòî äåëî;
6. äàâà ðàçðåøåíèÿ è îñúùåñòâÿâà êîíòðîë ïî îòêóïóâàíåòî íà äâèæèìè ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà çà ôîíäîâåòå íà ìóçåèòå è ãàëåðèèòå; ïî êîíñåðâàöèÿòà è ðåñòàâðàöèÿòà
íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà; ïî èçðàáîòâàíåòî íà êîïèÿ íà äâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò ôîíäîâåòå íà ìóçåèòå è ãàëåðèèòå çà ìóçåéíè, ãàëåðèéíè
è òúðãîâñêè öåëè, êàòî âîäè íà îò÷åò êîïèÿòà çà ìóçåéíè öåëè;
7. èçãîòâÿ ïðåäëîæåíèÿ äî ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà çà ðàçðåøàâàíå íà èçíîñà íà
äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
8. ó÷àñòâà ñúñ ñâîé ïðåäñòàâèòåë â äåéíîñòòà íà Íàöèîíàëíèÿ ñúâåò çà îïàçâàíå
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è äàâà ñòàíîâèùà â ñëó÷àèòå, êîãàòî ìóçåèòå ïðÿêî ó÷àñòâàò
â äåéíîñòèòå ïî îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
9. ïîäãîòâÿ ïðîåêòîáþäæåòèòå íà ìóçåèòå è ãàëåðèèòå â ñèñòåìàòà íà
ìèíèñòåðñòâîòî è ãè âíàñÿ çà ðàçãëåæäàíå â íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè;
10. ñóáñèäèðà ïðîåêòè â îáëàñòòà íà ìóçåéíîòî è ãàëåðèéíîòî äåëî è íà
èçîáðàçèòåëíèòå èçêóñòâà;
11. ïîäïîìàãà è êîîðäèíèðà èçëîæáåíàòà äåéíîñò íà áúëãàðñêèòå ìóçåè è ãàëåðèè
â ÷óæáèíà è íà ÷óæäåñòðàííèòå ó íàñ;
12. ïîäïîìàãà ïðîôåñèîíàëíàòà êâàëèôèêàöèÿ íà ñïåöèàëèñòèòå â îáëàñòòà íà
äâèæèìîòî êóëòóðíî íàñëåäñòâî è èçîáðàçèòåëíèòå èçêóñòâà;
13. ïîääúðæà Íàöèîíàëíà àâòîìàòèçèðàíà èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà çà ìóçåéíèòå
è ãàëåðèéíèòå ôîíäîâå è ñèñòåìàòèçèðà èíôîðìàöèÿ çà õóäîæåñòâåíèÿ æèâîò,
äåéíîñòòà íà ÷àñòíèòå ãàëåðèè, àíòèêâàðèàòèòå è ñîáñòâåíèöèòå íà ÷àñòíè êîëåêöèè.

Ðàçäåë III
ÑÒÐÓÊÒÓÐÀ È ÓÏÐÀÂËÅÍÈÅ

×ë.7. Àäìèíèñòðàòèâíàòà ñòðóêòóðà íà öåíòúðà ñå óòâúðæäàâà îò ìèíèñòúðà íà

êóëòóðàòà.

×ë.8. Ðúêîâîäñòâîòî íà öåíòúðà ñå îñúùåñòâÿâà îò äèðåêòîð è çàìåñòíèê-äèðåêòîð.

×ë.9. (1) Äèðåêòîðúò íà öåíòúðà ñå íàçíà÷àâà îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà çà ñðîê

îò òðè ãîäèíè è çà íå ïîâå÷å îò äâà ïîñëåäîâàòåëíè ìàíäàòà.
(2) Äèðåêòîðúò îñúùåñòâÿâà öÿëîñòíîòî ðúêîâîäñòâî è ïðåäñòàâèòåëñòâî íà
öåíòúðà.
(3) Çàìåñòíèê-äèðåêòîðúò íà öåíòúðà ñå íàçíà÷àâà îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà ïî
ïðåäëîæåíèå íà äèðåêòîðà.
(4) Ïúëíîìîùèÿòà íà çàìåñòíèê-äèðåêòîðà ïðîèçòè÷àò îò àêòà íà íàçíà÷àâàíåòî
ìó è îò èçðè÷íè àêòîâå íà äèðåêòîðà.

×ë.10. Ñïåöèàëèçèðàíèòå îòäåëè íà öåíòúðà ñà:

1. îòäåë “Ìóçåè”:

68
 à) èçâúðøâà åêñïåðòíà äåéíîñò ïî îïàçâàíåòî íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà è ñëåäè çà ñïàçâàíåòî íà íîðìàòèâíèòå äîêóìåíòè â òàçè îáëàñò;
á) àíàëèçèðà ñúñòîÿíèåòî è ïðåäëàãà ïðîìåíè â ñòðóêòóðàòà íà ìóçåéíàòà ìðåæà
â ñòðàíàòà;
â) ïîäãîòâÿ ñòàíîâèùà çà ïðèîðèòåòèòå â ìóçåéíîòî äåëî;
ã) îáðàáîòâà ïðîåêòèòå, êàíäèäàòñòâàùè çà äúðæàâíà ñóáñèäèÿ, è ïîäãîòâÿ ñåñèèòå
íà Íàöèîíàëíèÿ åêñïåðòåí ñúâåò ïî ìóçåéíî äåëî;
2. îòäåë “Ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà”:
à) èçâúðøâà åêñïåðòíà äåéíîñò ïî îïàçâàíå íà äâèæèìèòå êóëòóðíè öåííîñòè è
ñëåäè çà ñïàçâàíåòî íà íîðìàòèâíèòå äîêóìåíòè â îáëàñòòà íà ãàëåðèéíîòî äåëî;
á) ïîäãîòâÿ ñòàíîâèùà ïî ïðèîðèòåòèòå â ãàëåðèéíîòî äåëî;
â) àíàëèçèðà ñúñòîÿíèåòî è ïðîÿâèòå íà ñúâðåìåííîòî èçîáðàçèòåëíî èçêóñòâî;
ã) îáðàáîòâà êàíäèäàòñòâàùèòå çà ñóáñèäèÿ ïðîåêòè â îáëàñòòà íà õóäîæåñòâåíèòå
ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíèòå èçêóñòâà è ïîäãîòâÿ çàñåäàíèÿòà íà Íàöèîíàëíèÿ åêñïåðòåí
ñúâåò ïî ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà;
3. îòäåë “Èíôîðìàöèÿ, ìåæäóíàðîäíà äåéíîñò, ìóçååí è ãàëåðèåí ìàðêåòèíã”:
à) ñúáèðà è îáìåíÿ èíôîðìàöèÿ â îáëàñòòà íà äâèæèìèòå êóëòóðíè öåííîñòè,
ìóçåèòå, ãàëåðèèòå è èçîáðàçèòåëíèòå èçêóñòâà è ïîääúðæà Íàöèîíàëíà
àâòîìàòèçèðàíà èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà çà ðåãèñòðàöèÿ íà äâèæèìèòå êóëòóðíè
öåííîñòè;
á) îñúùåñòâÿâà âðúçêèòå íà öåíòúðà ñúñ ñðîäíè èíñòèòóöèè â ñòðàíàòà è â ÷óæáèíà,
îðãàíèçèðà è êîîðäèíèðà íàöèîíàëíè è ìåæäóíàðîäíè ïðîÿâè;
â) îðãàíèçèðà è îñúùåñòâÿâà ìàðêåòèíãîâà äåéíîñò ÷ðåç ìóçåèòå è õóäîæåñòâåíèòå
ãàëåðèè;
4. îòäåë “Ôèíàíñîâî-àäìèíèñòðàòèâåí”:
à) èçâúðøâà ôèíàíñîâ è þðèäè÷åñêè àíàëèç íà êàíäèäàòñòâàùèòå çà ñóáñèäèðàíå
ïðîåêòè;
á) âîäè ôèíàíñîâî-ñ÷åòîâîäíàòà îò÷åòíîñò è ðàçðàáîòâà ïðîåêòîáþäæåòà íà
öåíòúðà.

Ðàçäåë IV
ÑÏÅÖÈÀËÈÇÈÐÀÍÈ ÊÎÌÈÑÈÈ ÍÀ ÖÅÍÒÚÐÀ

×ë.11. Êúì öåíòúðà ôóíêöèîíèðàò ñëåäíèòå íåùàòíè êîíñóëòàòèâíè

ñïåöèàëèçèðàíè êîìèñèè:
1. Öåíòðàëíà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ;
2. Öåíòðàëíà åêñïåðòíà êîìèñèÿ ïî êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà äâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.

×ë.12. (1) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ ñå ñúñòîè îò äåâåò ÷ëåíîâå:

ïðåäñåäàòåë - ñïåöèàëèñò îò Öåíòúðà çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà,
ìóçåéíè è ãàëåðèéíè ñïåöèàëèñòè è åêñïåðòè â îáëàñòòà íà èçîáðàçèòåëíèòå èçêóñòâà,
êàòî ñúñòàâúò è ñå îïðåäåëÿ ñúñ çàïîâåä íà äèðåêòîðà íà öåíòúðà.
(2) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ îïðåäåëÿ ïî ïðåäëîæåíèå íà
êîìèñèèòå ïðè ìóçåèòå è ãàëåðèèòå âúçíàãðàæäåíèÿòà çà îòäåëåí îòêóïåí ïàìåòíèê
íà êóëòóðàòà, êîãàòî òå íàäâèøàâàò îïðåäåëåíèòå îò ñúîòâåòíèòå íîðìàòèâíè
äîêóìåíòè ñòîéíîñòè.

69
 (3) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ âçèìà ðåøåíèÿ ïî âúçðàæåíèÿ íà
ãðàæäàíè îòíîñíî îïðåäåëåíèòå âúçíàãðàæäåíèÿ îò êîìèñèèòå ïðè ìóçåèòå è
ãàëåðèèòå çà ïðåäëîæåíè çà îòêóïêà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
(4) Ïî èñêàíå íà ìóçåèòå è ãàëåðèèòå êîìèñèÿòà îïðåäåëÿ äåéñòâèòåëíàòà ñòîéíîñò
íà ëèïñâàùèòå (îòêðàäíàòè, èçãóáåíè, óíèùîæåíè) äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà
îò ôîíäîâåòå èì.

×ë.13. (1) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíà êîìèñèÿ ïî êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà

äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå íàçíà÷àâà îò äèðåêòîðà íà Öåíòúðà çà ìóçåè,
ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà è ñå ñúñòîè îò äåâåò ÷ëåíîâå - ñïåöèàëèñòè â
ñúîòâåòíèòå ïðîôèëè íà êîíñåðâàöèÿòà è ðåñòàâðàöèÿòà.
(2) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíà êîìèñèÿ ïî êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà äâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èìà ñëåäíèòå çàäà÷è:
1. ïîäïîìàãà öåíòúðà â êîíòðîëíèòå ìó ôóíêöèè ïî êîíñåðâàöèÿòà è ðåñòàâðàöèÿòà
íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò ôîíäîâåòå íà ìóçåèòå è õóäîæåñòâåíèòå
ãàëåðèè ïî èçðàáîòâàíåòî íà êîïèÿ, îòëèâêè, îòïå÷àòúöè, ðåïëèêè è äðóãè ìóçåéíè
öåííîñòè çà ìóçåéíè è òúðãîâñêè öåëè;
2. äàâà ñòàíîâèùà ïî êâàëèôèêàöèÿòà è ïðåäëàãà çà àòåñòèðàíå ñïåöèàëèñòèòå,
çàåìàùè äëúæíîñò “êîíñåðâàòîð-ðåñòàâðàòîð” â ìóçåèòå è ãàëåðèèòå, èëè
îñúùåñòâÿâàùè êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ ïî äîãîâîð;
3. äàâà ñòàíîâèùà ïî ïðîåêòè çà íîðìàòèâíè àêòîâå è ìåòîäè÷åñêè äîêóìåíòè â
îáëàñòòà íà êîíñåðâàöèÿòà è ðåñòàâðàöèÿòà íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.

Ðàçäåë V
ÍÀÖÈÎÍÀËÍÈ ÅÊÑÏÅÐÒÍÈ ÑÚÂÅÒÈ

×ë.14. Êúì Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà ñå

ñúçäàâàò è äåéñòâàò äâà ñúâåùàòåëíè îðãàíà - Íàöèîíàëåí åêñïåðòåí ñúâåò ïî ìóçåéíî
äåëî è Íàöèîíàëåí åêñïåðòåí ñúâåò ïî õóäîæåñòâåíè ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè
èçêóñòâà, êîèòî:
1. äàâàò ñòàíîâèùà ïî ïðîåêòîáþäæåòèòå íà ìóçåèòå è ãàëåðèèòå â ñèñòåìàòà íà
ìèíèñòåðñòâîòî;
2. îïðåäåëÿò ïîëó÷àâàùèòå ñóáñèäèÿ ïðîåêòè â îáëàñòòà íà ìóçåéíîòî äåëî è
èçîáðàçèòåëíèòå èçêóñòâà.

×ë.15. Ïðåäñåäàòåëÿò è ÷ëåíîâåòå íà íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè ñå îïðåäåëÿò

ñúñ çàïîâåä íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà çà ñðîê äâå ãîäèíè è çà íå ïîâå÷å îò äâà
ïîñëåäîâàòåëíè ìàíäàòà.

×ë.16. Íàöèîíàëíèÿò åêñïåðòåí ñúâåò ïî ìóçåéíî äåëî ñå ñúñòîè îò 11 ÷ëåíîâå,

îïðåäåëåíè ïî ñëåäíèòå êâîòè:
1. ÷åòèðèìà ïðåäñòàâèòåëè íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà;
2. åäèí ôèíàíñîâ åêñïåðò îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå;
3. øåñòèìà ïðåäñòàâèòåëè íà ñëåäíèòå íàó÷íè èíñòèòóòè, èçáðàíè ñ ïðîòîêîëèðàíè
ðåøåíèÿ íà òåõíè ïðåäñòàâèòåëíè ôîðóìè:
à) åäèí ïðåäñòàâèòåë îò Àðõåîëîãè÷åñêèÿ èíñòèòóò è ìóçåé íà ÁÀÍ;
á) åäèí ïðåäñòàâèòåë îò Åòíîãðàôñêèÿ èíñòèòóò è ìóçåé íà ÁÀÍ;

70
 â) åäèí ïðåäñòàâèòåë îò Èíñòèòóòà ïî èñòîðèÿ íà ÁÀÍ;
ã) åäèí ïðåäñòàâèòåë îò Èíñòèòóòà ïî èçêóñòâîçíàíèå íà ÁÀÍ;
ä) åäèí ïðåäñòàâèòåë îò Èñòîðè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà ÑÓ “Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè”;
å) åäèí ïðåäñòàâèòåë íà Ãëàâíîòî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå ïðè Ìèíèñòåðñêèÿ
ñúâåò.

×ë.17. Íàöèîíàëíèÿò åêñïåðòåí ñúâåò ïî õóäîæåñòâåíè ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè

èçêóñòâà ñå ñúñòîè îò 9 ÷ëåíîâå, îïðåäåëåíè ïî ñëåäíèòå êâîòè:
1. òðèìà ïðåäñòàâèòåëè íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà;
2. åäèí ôèíàíñîâ åêñïåðò îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå;
3. ïåòèìà ïðåäñòàâèòåëè íà ñëåäíèòå íàó÷íè èíñòèòóòè è òâîð÷åñêè îðãàíèçàöèè,
èçáðàíè ñ ïðîòîêîëèðàíè ðåøåíèÿ íà òåõíè ïðåäñòàâèòåëíè ôîðóìè:
à) äâàìà ïðåäñòàâèòåëè íà Ñúþçà íà áúëãàðñêèòå õóäîæíèöè;
á) åäèí ïðåäñòàâèòåë íà Èíñòèòóòà ïî èçêóñòâîçíàíèå íà ÁÀÍ;
â) åäèí ïðåäñòàâèòåë íà Àñîöèàöèÿòà íà ÷àñòíèòå ãàëåðèè;
ã) åäèí ïðåäñòàâèòåë íà Çàäðóãàòà íà ìàéñòîðèòå íà íàðîäíèòå õóäîæåñòâåíè
çàíàÿòè.

×ë.18. ×ëåíîâåòå íà íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè íÿìàò ïðàâî:

1. äà ñúîáùàâàò íà äðóãè ëèöà ôàêòè è îáñòîÿòåëñòâà, ÷ðåç êîèòî ìîæå äà ñå ïîâëèÿå
íà âçåìàíåòî íà ðåøåíèå çà îòïóñêàíå íà ñóáñèäèÿ;
2. äà ãëàñóâàò çà ïðîåêòè, â êîèòî ñà ïðÿêî àíãàæèðàíè êàòî àâòîðè, êîíñóëòàíòè
èëè èçïúëíèòåëè;
3. äà ãëàñóâàò çà ïðîåêòè, ïðåäëîæåíè îò èíñòèòóöèÿòà, îðãàíèçàöèÿòà èëè
ôèðìàòà, êîÿòî ïðåäñòàâëÿâàò.

×ë.19. Ïðè îòêàç èëè îáåêòèâíà íåâúçìîæíîñò íà ÷ëåí îò åêñïåðòíèòå ñúâåòè äà

ó÷àñòâà â ðàáîòàòà èì â ñðîê åäèí ìåñåö íà íåãîâî ìÿñòî ñå îïðåäåëÿ íîâ ÷ëåí,
ñïàçâàéêè ñúîòâåòíàòà êâîòà ïî ÷ë.16 è 17.

×ë.20. Íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè ñå ñâèêâàò íà ñåñèè, êàêòî ñëåäâà:

1. Íàöèîíàëíèÿò åêñïåðòåí ñúâåò ïî ìóçåéíî äåëî - äâà ïúòè ãîäèøíî, ïðåç
ìåñåöèòå íîåìâðè è ìàé;
2. Íàöèîíàëíèÿò ñúâåò ïî ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà - ÷åòèðè ïúòè
ãîäèøíî, â íà÷àëîòî íà âñÿêî òðèìåñå÷èå.

×ë.21. Íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè ìîãàò äà ñå ñâèêâàò íà èçâúíðåäíè

çàñåäàíèÿ ïî èñêàíå íà ïðåäñåäàòåëèòå èì, íà äèðåêòîðà íà öåíòúðà èëè íà íàé-ìàëêî
åäíà òðåòà îò ÷ëåíîâåòå èì.

×ë.22. Çàñåäàíèåòî íà íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè å ðåäîâíî, àêî íà íåãî

ïðèñúñòâàò íàé-ìàëêî äâå òðåòè îò âñè÷êè òåõíè ÷ëåíîâå; àêî ëèïñâà òàêîâà
ìíîçèíñòâî, òî ñå îòëàãà ñ åäèí ÷àñ íà ñúùîòî ìÿñòî è ïðè ñúùèÿ äíåâåí ðåä è ñå
ñìÿòà çà ðåäîâíî, êàòî ðåøåíèÿòà ñå âçåìàò ñ îáèêíîâåíî ìíîçèíñòâî.

×ë.23. Íà çàñåäàíèÿòà íà íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè ñå âîäÿò ïðîòîêîëè,

êîèòî ñå ïîäïèñâàò îò âñè÷êè ó÷àñòâàëè òåõíè ÷ëåíîâå.

71
 ×ë.24. Ñëóæèòåëèòå íà öåíòúðà ó÷àñòâàò â çàñåäàíèÿòà íà åêñïåðòíèòå ñúâåòè áåç
ïðàâî íà ãëàñ.

×ë.25. Íà ÷ëåíîâåòå íà åêñïåðòíèòå ñúâåòè, âçåëè ó÷àñòèå â ñåñèèòå èì, ñå èçïëàùà

âúçíàãðàæäåíèå ïî äîãîâàðÿíå.

Ðàçäåë VI
ÑÓÁÑÈÄÈÐÀÍÅ ÍÀ ÏÐÎÅÊÒÈ Â ÎÁËÀÑÒÒÀ ÍÀ ÌÓÇÅÈÒÅ, ÃÀËÅÐÈÈÒÅ È
ÈÇÎÁÐÀÇÈÒÅËÍÈÒÅ ÈÇÊÓÑÒÂÀ

×ë.26. Íàöèîíàëíèÿò öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà ñóáñèäèðà

ïðîåêòè çà:
1. íîâè åêñïîçèöèè íà ìóçåèòå è ãàëåðèèòå;
2. êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà îñîáåíî öåííè åêñïîíàòè;
3. èçñëåäîâàòåëñêè è êîíöåïòóàëíè èçëîæáè â ñòðàíàòà è â ÷óæáèíà;
4. ðåãèñòðàöèÿ è íàó÷íî îïèñàíèå íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
5. îòêóïóâàíå íà îñîáåíî öåííè ìóçåéíè è ãàëåðèéíè åêñïîíàòè;
6. íàó÷íè ïðîãðàìè è èçäàíèÿ ñ ìóçååí, ìóçåîëîæêè è èçêóñòâîâåäñêè õàðàêòåð.

×ë.27. Çà äúðæàâíà ñóáñèäèÿ ìîãàò äà êàíäèäàòñòâàò:

1. ìóçåè è ãàëåðèè íà áþäæåòíà èçäðúæêà;
2. ðåãèñòðèðàíè ïî ñúîòâåòíèÿ ñúäåáåí ðåä òâîð÷åñêè ñäðóæåíèÿ, ÷àñòíè ãàëåðèè,
êàêòî è ãðóïè è ëèöà, èçïúëíÿâàùè èìïðåñàðñêà äåéíîñò â ñôåðàòà íà èçîáðàçèòåëíèòå
èçêóñòâà.

×ë.28. Ãîäèøíàòà ñóìà çà ñóáñèäèðàíå íà ïðîåêòè ñå ðàçïðåäåëÿ, êàêòî ñëåäâà:

1. ïåòäåñåò è ïåò íà ñòî çà ïðîåêòè â îáëàñòòà íà ìóçåéíîòî äåëî;
2. ÷åòèðèäåñåò è ïåò íà ñòî çà ïðîåêòè â îáëàñòòà íà ãàëåðèèòå è èçîáðàçèòåëíèòå
èçêóñòâà.

×ë.29. Öåíòúðúò îãëàñÿâà åæåãîäíî óñëîâèÿòà çà êàíäèäàòñòâàíå çà äúðæàâíà

ñóáñèäèÿ.

×ë.30.  ñðîê äî 30 äíè ïðåäè âñÿêà ñåñèÿ êàíäèäàòèòå çà ñóáñèäèÿ ïðåäñòàâÿò â

öåíòúðà ñëåäíèòå äîêóìåíòè â ïåò åêçåìïëÿðà:
1. çàÿâëåíèå äî äèðåêòîðà íà öåíòúðà;
2. ïîäðîáíî îïèñàíèå íà ïðîåêòà (ïî èçãîòâåí îò öåíòúðà îáðàçåö);
3. èêîíîìè÷åñêà îáîñíîâêà ñ ïîäðîáíà ïëàí-ñìåòêà, â êîÿòî ñå âêëþ÷âàò
ôèíàíñîâîòî ó÷àñòèå íà êàíäèäàòà, ðàçìåðúò íà èñêàíàòà ñóáñèäèÿ, êàêòî è
åâåíòóàëíèòå î÷àêâàíè ïðèõîäè;
4. äîêóìåíò çà ðåãèñòðàöèÿ çà ÷àñòíèòå ãàëåðèè, ôèðìè è îðãàíèçàöèè;
5. êâèòàíöèÿ èëè ïëàòåæíî íàðåæäàíå çà âíîñêà ïî ñìåòêàòà íà öåíòúðà â ðàçìåð
1% îò ñòîéíîñòòà íà ïðîåêòà, çà ïîêðèâàíå íà ðàçõîäèòå çà ðàáîòà íà åêñïåðòíèòå
ñúâåòè.

×ë.31. Êàíäèäàòè, íåèçïúëíèëè çàäúëæåíèÿòà ñè ïî ïðåäõîäíè äîãîâîðè çà

72
äúðæàâíà ñóáñèäèÿ, íå ìîãàò äà êàíäèäàòñòâàò ñ íîâè ñâîè ïðîåêòè.

×ë.32. Öåíòúðúò ìîæå äà èçèñêâà è äîïúëíèòåëíà èíôîðìàöèÿ â çàâèñèìîñò îò

ñïåöèôèêàòà íà ïðåäëàãàíèÿ ïðîåêò.

×ë.33. Ïðåäè ðàçãëåæäàíåòî íà ïðîåêòèòå îò íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè

öåíòúðúò îáðàáîòâà è àíàëèçèðà ïîñòúïèëèòå ìàòåðèàëè â ñúîòâåòñòâèå ñ óñëîâèÿòà
çà îòïóñêàíå íà ñóáñèäèÿ.

×ë.34. Äåñåò äíè ïðåäè âñÿêà ñåñèÿ öåíòúðúò ïðåäîñòàâÿ íà ÷ëåíîâåòå íà

íàöèîíàëíèòå ñúâåòè ìàòåðèàëèòå çà êàíäèäàòñòâàùèòå çà ñóáñèäèÿ ïðîåêòè.

×ë.35. Íàöèîíàëíèòå åêñïåðòíè ñúâåòè îöåíÿâàò è êëàñèðàò îäîáðåíèòå ïðîåêòè.

×ë.36. Íåîäîáðåíèòå çà ñóáñèäèðàíå ïðîåêòè ìîãàò äà êàíäèäàòñòâàò îòíîâî, íî

íå-ïîâå÷å îò äâà ïúòè, êàòî â òîçè ñëó÷àé íå ñå èçèñêâà íîâà âíîñêà ïî ÷ë.30, ò.5.

×ë.37. Ðåøåíèÿòà íà åêñïåðòíèòå ñúâåòè ñà îêîí÷àòåëíè è âëèçàò â ñèëà ñ

ïîäïèñâàíåòî íà äîãîâîðà ñ Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè
èçêóñòâà çà âñåêè îòäåëåí ïðîåêò.

×ë.38.  äîãîâîðà ñå ôèêñèðàò íàé-ìàëêî ñëåäíèòå óñëîâèÿ:

1. öÿëîñòíàòà ôèíàíñîâà ñòîéíîñò íà ïðîåêòà;
2. ðàçìåð íà îòïóñíàòàòà ñóáñèäèÿ, ñðîêîâåòå è íà÷èíèòå íà ïîëó÷àâàíåòî è;
3. ðàçìåð íà ôèíàíñîâîòî ó÷àñòèå íà êàíäèäàòà;
4. ïðîöåíòíî ðàçïðåäåëåíèå íà åâåíòóàëíèòå ïðèõîäè îò ðåàëèçàöèÿòà íà ïðîåêòà;
5. ñàíêöèè ïðè íåèçïúëíåíèå íà äîãîâîðà.

×ë.39. Êîíòðîëúò ïî èçïúëíåíèåòî íà ñêëþ÷åíèòå äîãîâîðè ñå óïðàæíÿâà îò

Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà ìóçåè, ãàëåðèè è èçîáðàçèòåëíè èçêóñòâà.

ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Òîçè ïðàâèëíèê ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå ÏÌÑ ¹ 23 îò 1991 ã. çà

óñúâúðøåíñòâàíå äåéíîñòòà íà îðãàíèçàöèèòå ñ íåñòîïàíñêà öåë â îáëàñòòà íà
êóëòóðàòà (ÄÂ, áð.16 îò 1991 ã.), ÏÌÑ ¹ 139 îò 1993 ã. çà îïðåäåëÿíå îñíîâíèòå
ôóíêöèè è çàäà÷è íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà íàóêàòà è îáðàçîâàíèåòî è çà îïðåäåëÿíå
îñíîâíèòå ôóíêöèè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è ïðèíöèïèòå íà íàöèîíàëíàòà
êóëòóðíà ïîëèòèêà (ÄÂ, áð.66 îò 1993 ã.), Íàðåäáà ¹ 2 îò 1992 ã. íà Ìèíèñòåðñòâîòî
íà êóëòóðàòà çà îïðåäåëÿíå âúçíàãðàæäåíèÿòà çà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
ïðåäîñòàâåíè îò ôèçè÷åñêè ëèöà íà ìóçåèòå (ÄÂ, áð.51 îò 1992 ã.) è Íàðåäáàòà çà
ðåæèìà ïî èçíîñà è âíîñà íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
§ 2. Ïðàâèëíèêúò âëèçà â ñèëà îò 1 ÿíóàðè 1994 ã.

73
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 5 ÇÀ ÎÁßÂßÂÀÍÅ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.60 îò 1998 ã.

Ãëàâà ïúðâà
ÎÁÙÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿ ïðîöåäóðàòà çà îáÿâÿâàíå íà îáåêòèòå íà

íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è çà
àðõèâèðàíå íà äîêóìåíòàöèÿòà çà òÿõ.

×ë.2. Íåäâèæèìî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ïî ñìèñúëà íà òàçè íàðåäáà å

ñúâêóïíîñòòà îò àâòåíòè÷íè ìàòåðèàëíè ñâèäåòåëñòâà çà ÷îâåøêî ñúùåñòâóâàíå è
äåéíîñò, êîèòî ïðèíàäëåæàò íåðàçäåëíî êúì ñðåäàòà, â êîÿòî èëè çà êîÿòî ñà ñúçäàäåíè,
êàêòî è òðàéíî ïðèíàäëåæàùèòå èì äâèæèìè öåííîñòè.

×ë.3. (1) Ïðîöåäóðàòà çà îáÿâÿâàíå íà îáåêòèòå îò íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-

èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà âêëþ÷âà:
1. èäåíòèôèöèðàíå;
2. äåêëàðèðàíå;
3. çàêëþ÷èòåëíà êîìïëåêñíà îöåíêà;
4. óòâúðæäàâàíå, îáíàðîäâàíå è ðåãèñòðèðàíå.
(2) Ïðåäëîæåíèÿòà çà îáÿâÿâàíå íà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî
íàñëåäñòâî çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå ïîäãîòâÿò îò Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ).
(3) Îáÿâÿâàíåòî íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå èçâúðøâà ñèñòåìíî -
ïî åæåãîäíè òåðèòîðèàëíè ïðîãðàìè.
(4) Îáÿâÿâàíåòî íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ìîæå äà ñå èçâúðøâà è
èíöèäåíòíî - ïðè âúçíèêíàëè íåîòëîæíè îáñòîÿòåëñòâà.

×ë.4. (1) Ïðîãðàìèòå ïî ÷ë.3, àë.2 ñå ïîäãîòâÿò îò ÍÈÏÊ. Òåõíèÿò îáõâàò è

ñúäúðæàíèå ñå óòâúðæäàâàò îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà. Ðàçõîäèòå çà êîìàíäèðîâêè,
ìàòåðèàëè è èíôîðìàöèîííî îáåçïå÷àâàíå, ñâúðçàíè ñ òÿõíîòî èçïúëíåíèå, ñå
îñèãóðÿâàò öåëåâî â áþäæåòà íà ÍÈÏÊ.
(2) Ðàçõîäèòå çà êîìàíäèðîâêè, ìàòåðèàëè è èíôîðìàöèîííî îáåçïå÷àâàíå,
ñâúðçàíè ñ èíöèäåíòíîòî îáÿâÿâàíå íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ïî
ïðåäëîæåíèÿ íà îáùèíè, ñå ôèíàíñèðàò îò ñúîòâåòíèòå îáùèíñêè áþäæåòè.

×ë.5. Ñ îáÿâÿâàíå íà îáåêòèòå îò íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî

çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå îïðåäåëÿò âèäúò è êàòåãîðèÿòà èì è ñå ðåãëàìåíòèðà
ðåæèìúò çà òÿõíîòî îïàçâàíå.

Ãëàâà âòîðà
ÂÈÄÎÂÅ È ÊÀÒÅÃÎÐÈÈ ÎÁÅÊÒÈ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÎÒÎ ÊÓËÒÓÐÍÎ-
ÈÑÒÎÐÈ×ÅÑÊÎ ÍÀÑËÅÄÑÒÂÎ È ÐÅÆÈÌÈ ÇÀ ÎÏÀÇÂÀÍÅÒÎ ÈÌ

×ë.6. (1) Âèäúò íà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñå

74
îïðåäåëÿ â çàâèñèìîñò îò:
1. ïðèíàäëåæíîñòòà èì êúì îïðåäåëåí èñòîðè÷åñêè ïåðèîä;
2. ïðîñòðàíñòâåíàòà èì ñòðóêòóðà è òåðèòîðèàëíèÿ èì îáõâàò;
3. íàó÷íàòà è êóëòóðíàòà îáëàñò, êúì êîÿòî òå ñå îòíàñÿò;
4. ìåñòîïîëîæåíèåòî èì.
(2) Ñïîðåä ïðèíàäëåæíîñòòà èì êúì îïðåäåëåí èñòîðè÷åñêè ïåðèîä îáåêòèòå íà
íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñà:
1. ïðàèñòîðè÷åñêè;
2. àíòè÷íè;
3. ñðåäíîâåêîâíè;
4. âúçðîæäåíñêè;
5. îò Íîâîòî âðåìå.
(3) Ñïîðåä ïðîñòðàíñòâåíàòà èì ñòðóêòóðà è òåðèòîðèàëíèÿ èì îáõâàò îáåêòèòå
íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñà:
1. åäèíè÷íè îáåêòè;
2. ãðóïîâè îáåêòè:
à) àíñàìáúë - òåðèòîðèàëíî îáîñîáèìà ñòðóêòóðà îò îáåêòè íà íåäâèæèìîòî
êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî, ÷èèòî åëåìåíòè ñå íàìèðàò â îïðåäåëåíè
ïðîñòðàíñòâåíè, åñòåòè÷åñêè è ñìèñëîâè âçàèìîîòíîøåíèÿ ïîìåæäó ñè è ñ
ïðèëåæàùàòà èì ñðåäà;
á) êîìïëåêñ - ðàçíîâèäíîñò íà àíñàìáúëà, ÷èèòî åëåìåíòè ïðèíàäëåæàò íà åäíà
ôóíêöèîíàëíà îáùíîñò;
â) èñòîðè÷åñêî ñåëèùå - öÿëîñòíî óðáàíèçèðàíî îáðàçóâàíèå, êîåòî, íåçàâèñèìî
äàëè ñå å ðàçâèâàëî ïîñòåïåííî âúâ âðåìåòî èëè å ïëàíîâî ñúçäàäåíî, å íàñèòåíî ñ
êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêè ñâèäåòåëñòâà îò åäíà èëè íÿêîëêî åïîõè;
ã) èñòîðè÷åñêà çîíà - îáîñîáèìà ñòðóêòóðà îò ñåëèùíà, èçâúíñåëèùíà òåðèòîðèÿ
èëè ÷àñò îò àêâàòîðèÿ, íàñèòåíà ñúñ ñâèäåòåëñòâà çà êóëòóðàòà èëè èñòîðèÿòà íà åäíà
èëè íÿêîëêî èñòîðè÷åñêè åïîõè.
(4) Ñïîðåä íàó÷íàòà è êóëòóðíàòà îáëàñò, êúì êîÿòî ñå îòíàñÿò, îáåêòèòå íà
íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñà:
1. àðõåîëîãè÷åñêè - ìàòåðèàëíè ñâèäåòåëñòâà çà ÷îâåøêî ñúùåñòâóâàíå è äåéíîñò,
êîèòî ñå èäåíòèôèöèðàò ÷ðåç àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ è ñà íåðàçäåëíè åëåìåíòè
îò ñðåäàòà, â êîÿòî ñà ñúçäàäåíè;
2. èñòîðè÷åñêè - ñòðóêòóðè, ïàìåòíè çíàöè è ìåñòà, ñâúðçàíè ñúñ çàáåëåæèòåëíè
èñòîðè÷åñêè ñúáèòèÿ è ëè÷íîñòè;
3. àðõèòåêòóðíî-ñòðîèòåëíè - ñàìîñòîÿòåëíè ñãðàäè è èíæåíåðíè ñúîðúæåíèÿ èëè
ñú÷åòàíèÿ îò òÿõ, êîèòî èìàò çíà÷åíèå çà ðàçâèòèåòî íà àðõèòåêòóðíî-ñòðîèòåëíîòî
èçêóñòâî è íàóêà;
4. õóäîæåñòâåíè - ïðîèçâåäåíèÿ íà èçÿùíèòå, ìîíóìåíòàëíèòå è ïðèëîæíèòå
èçêóñòâà êàòî íåðàçäåëíè åëåìåíòè îò ïðîñòðàíñòâåíàòà ñðåäà, â êîÿòî èëè çà êîÿòî
ñà ñúçäàäåíè;
5. íà óðáàíèçìà è êóëòóðíèÿ ïåéçàæ - ïðîñòðàíñòâåíî îáîñîáèìè ñòðóêòóðè îò
ñåëèùíà èëè èçâúíñåëèùíà òåðèòîðèÿ, ðàçïîçíàâàåìè ïî óñòîé÷èâàòà èì êîìïîçèöèÿ
è îò çíà÷åíèå çà ðàçâèòèåòî íà ãðàäîóñòðîéñòâåíàòà íàóêà, âçàèìîäåéñòâèåòî íà ÷îâåêà
ñ ïðèðîäíàòà ñðåäà, ïðèòåæàâàùè ñòðóêòóðîîáðàçóâàùà èëè ïîääúðæàùà ðîëÿ çà
ðàçâèòèåòî íà íàñåëåíî ìÿñòî èëè èçâúíñåëèùíà òåðèòîðèÿ;
6. íà ïàðêîâîòî è ãðàäèíñêîòî èçêóñòâî - òåðèòîðèàëíî èëè ïðîñòðàíñòâåíî

75
îáîñîáåíè ñòðóêòóðè, ðàçïîçíàâàåìè ïî óñòîé÷èâàòà èì êîìïîçèöèÿ è îò çíà÷åíèå çà
ðàçâèòèåòî íà ïàðêîóñòðîéñòâåíîòî èçêóñòâî è íàóêà;
7. åòíîãðàôñêè - ñâèäåòåëñòâà çà áèò, çàíàÿòè, óìåíèÿ, îáè÷àè, âÿðâàíèÿ,
ïðåäñòàâëÿâàùè íåðàçäåëíè åëåìåíòè îò ïðîñòðàíñòâåíàòà ñðåäà, íà êîÿòî
ïðèíàäëåæàò, è çíà÷èìè îò ãëåäíà òî÷êà íà åòíîëîãèÿòà;
8. ïðîèçâîäñòâåíî-òåõíè÷åñêè è èíäóñòðèàëíîòåõíîëîãè÷íè - ñàìîñòîÿòåëíè
ñãðàäè èëè êîìïëåêñè îò ñãðàäè è èíæåíåðíè ñúîðúæåíèÿ ñ ïðèëåæàùîòî èì
òåõíè÷åñêî îáîðóäâàíå, êîèòî èìàò çíà÷åíèå çà ðàçâèòèåòî íà òåõíè÷åñêàòà êóëòóðà è
èíäóñòðèàëíèòå òåõíîëîãèè.
(5) Ñïîðåä ìåñòîïîëîæåíèåòî èì ñïðÿìî ñåëèùíè ñòðóêòóðè îáåêòèòå íà
íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñà:
1. â íàñåëåíî ìÿñòî;
2. â èçâúííàñåëåíî ìÿñòî.

×ë.7. Ñïîðåä êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêàòà èì ñòîéíîñò îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî

êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñå ñòåïåíóâàò âúâ:
1. êàòåãîðèÿ “ñâåòîâíî çíà÷åíèå” - îáåêòè ñ îáùî÷îâåøêà ñòîéíîñò ñïîðåä
êðèòåðèèòå, óòâúðäåíè îò ìåæäóíàðîäíàòà êîíâåíöèÿ çà çàùèòà íà ñâåòîâíîòî
íàñëåäñòâî;
2. êàòåãîðèÿ “íàöèîíàëíî çíà÷åíèå” - îáåêòè ñ èçêëþ÷èòåëíà ñòîéíîñò çà
áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ è êóëòóðà;
3. êàòåãîðèÿ “ìåñòíî çíà÷åíèå” - îáåêòè, ñâúðçàíè ñ ìåñòíà èñòîðèÿ è êóëòóðà;
4. êàòåãîðèÿ “àíñàìáëîâî çíà÷åíèå” - îáåêòè ñ îòíîñèòåëíî íèñêà èíäèâèäóàëíà
êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêà ñòîéíîñò, êîèòî ïîääúðæàò ïðîñòðàíñòâåíàòà õàðàêòåðèñòèêà
íà ãðóïîâèÿ ïàìåòíèê, êúì êîéòî ïðèíàäëåæàò;
5. êàòåãîðèÿ “çà ñâåäåíèå” - îáåêòè ñ íèñêà èíäèâèäóàëíà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêà
ñòîéíîñò, êîèòî ñà íîñèòåëè íà èíôîðìàöèÿ çà íàó÷íàòà è êóëòóðíàòà îáëàñò, êúì
êîÿòî ñå îòíàñÿò.

×ë.8. Ðåæèìèòå çà îïàçâàíå íà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî

íàñëåäñòâî ñà êîìïëåêñ îò ïðàâèëà è íîðìè, êîèòî âêëþ÷âàò:
1. òåðèòîðèàëåí îáõâàò:
à) ãðàíèöè íà îáåêòà è íà íåãîâèòå ñúñòàâíè åëåìåíòè - àêî ñà èäåíòèôèöèðàíè
òàêèâà;
á) ãðàíèöè íà îõðàíèòåëíàòà ìó çîíà - àêî å îïðåäåëåíà òàêàâà;
2. ïðåäïèñàíèÿ çà îïàçâàíå íà îáåêòà è íåãîâàòà ñðåäà.

×ë.9. (1) Ñïåöèàëåí ðåæèì çà îïàçâàíå - ðåçåðâàò, ìîæå äà ñå îïðåäåëÿ çà ãðóïîâè

îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî èëè ÷àñòè îò òÿõ, êîèòî èìàò
êàòåãîðèÿ “íàöèîíàëíî çíà÷åíèå”.
(2) Ïðàâèëàòà è íîðìèòå íà òîçè ðåæèì îñèãóðÿâàò íàé-âèñîêà ñòåïåí íà îïàçâàíå.

Ãëàâà òðåòà
ÏÐÎÖÅÄÓÐÀ ÇÀ ÎÁßÂßÂÀÍÅ ÍÀ ÎÁÅÊÒÈÒÅ ÎÒ ÍÅÄÂÈÆÈÌÎÒÎ
ÊÓËÒÓÐÍÎ-ÈÑÒÎÐÈ×ÅÑÊÎ ÍÀÑËÅÄÑÒÂÎ ÇÀ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

76
 Ðàçäåë I
ÈÄÅÍÒÈÔÈÖÈÐÀÍÅ

×ë.10. (1) Èäåíòèôèöèðàíåòî íà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî

íàñëåäñòâî, íà òåõíèòå åëåìåíòè è íà ïðèëåæàùàòà èì ñðåäà å ñèñòåìåí ïðîöåñ, ÷ðåç
êîéòî òå ñå èçäèðâàò, ëîêàëèçèðàò è îïèñâàò.
(2) Èäåíòèôèöèðàíåòî íà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî
íàñëåäñòâî ñå èçâúðøâà îò ÍÈÏÊ - ñàìîñòîÿòåëíî èëè âúâ âçàèìîäåéñòâèå ñ äðóãè
ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà.
(3) Èäåíòèôèöèðàíå íà îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî
ìîæå äà ñå èçâúðøè ñèñòåìíî èëè ïðè ïðîâåæäàíå íà ñåëñêîñòîïàíñêè,
áëàãîóñòðîéñòâåíè, ñòðîèòåëíè è äðóãè äåéíîñòè.

×ë.11. Èäåíòèôèöèðàíåòî íà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî

íàñëåäñòâî ñå îñúùåñòâÿâà ÷ðåç:
1. ñèñòåìíè òåðåííè îáõîæäàíèÿ, ïðîó÷âàíèÿ è ñîíäàæè;
2. öåëåâè - òåìàòè÷íè, íàó÷íè åêñïåäèöèè;
3. àåðî- è ïîäâîäíè ïðîó÷âàíèÿ;
4. äðóãè íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè, íåäåñòðóêòèâíè ìåòîäè è ñðåäñòâà.

×ë.12. Ðåçóëòàòèòå îò èäåíòèôèöèðàíåòî íà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-

èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñå îòðàçÿâàò â èäåíòèôèêàöèîííà êàðòà, ÷èèòî èíôîðìàöèîííè
è äîêóìåíòàöèîííè ñòàíäàðòè ñå ñúçäàâàò îò ÍÈÏÊ.

Ðàçäåë II
ÄÅÊËÀÐÈÐÀÍÅ

×ë.13. (1) Èäåíòèôèöèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî

íàñëåäñòâî ñå äåêëàðèðàò îò ÍÈÏÊ ñëåä ïðåäâàðèòåëíà îöåíêà íà êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêàòà èì ñòîéíîñò è îáùåñòâåíà çíà÷èìîñò.
(2) Äåêëàðèðàíèòå îáåêòè ñå ïîñòàâÿò ïîä âðåìåííà çàêðèëà êàòî íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà äî îêîí÷àòåëíîòî äîêàçâàíå íà òÿõíàòà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêà
ñòîéíîñò è îáùåñòâåíà çíà÷èìîñò.
(3) Ñ àêòà íà äåêëàðèðàíå íà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî
íàñëåäñòâî ñå îïðåäåëÿò:
1. ïðåäâàðèòåëíàòà èì âèäîâà õàðàêòåðèñòèêà;
2. ïðåäâàðèòåëíàòà èì êàòåãîðèÿ;
3. âðåìåííèÿò ðåæèì çà òÿõíîòî îïàçâàíå.
(4) Âðåìåííèÿò ðåæèì íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè å çàäúëæèòåëåí çà âñè÷êè
ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà.
(5) Ïðåäëîæåíèÿ çà äåêëàðèðàíå íà îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî
íàñëåäñòâî ïðåä ÍÈÏÊ ìîãàò äà ïðàâÿò âñè÷êè çàèíòåðåñóâàíè ëèöà.

×ë.14. (1) Äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî

ñå âïèñâàò â äåêëàðàöèîííè ñïèñúöè, êîèòî ñå óòâúðæäàâàò îò äèðåêòîðà íà ÍÈÏÊ.
(2) Êîïèÿ îò ñïèñúöèòå íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè ñå èçïðàùàò íà îáùèíèòå,
ðàéîíèòå è êìåòñòâàòà, íà ÷èÿòî òåðèòîðèÿ ñå íàìèðàò äåêëàðèðàíèòå îáåêòè.

77
 (3) Íàöèîíàëíèÿò èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà èçäàâà óäîñòîâåðåíèÿ íà
çàèíòåðåñóâàíèòå ëèöà ïðè íåîáõîäèìîñò.
(4) Îáùèíèòå, ðàéîíèòå è êìåòñòâàòà ñà çàäúëæåíè äà íàíåñàò äåêëàðèðàíèòå
îáåêòè â äàíú÷íèòå ðåãèñòðè è êàäàñòúðà íà íàñåëåíîòî ìÿñòî è äà óâåäîìÿò âñè÷êè
çàèíòåðåñóâàíè ëèöà ïî ðåäà íà Ãðàæäàíñêîïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ.

×ë.15. (1) Çàèíòåðåñóâàíèòå ëèöà ìîãàò äà íàïðàâÿò âúçðàæåíèå ñðåùó èçâúðøåíèÿ

äåêëàðàöèîíåí àêò ÷ðåç ÍÈÏÊ äî ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà â äâóñåäìè÷åí ñðîê îò
ïîëó÷àâàíå íà óâåäîìëåíèåòî.
(2) Ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà ñå ïðîèçíàñÿ ïî âúçðàæåíèåòî â äâóñåäìè÷åí ñðîê
îò ïîëó÷àâàíåòî ìó.

Ðàçäåë III
ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÀ ÊÎÌÏËÅÊÑÍÀ ÎÖÅÍÊÀ

×ë.16. Äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî

ïîäëåæàò íà çàêëþ÷èòåëíà êîìïëåêñíà îöåíêà çà ïðèäîáèâàíå ñòàòóò íà ïàìåòíèê íà
êóëòóðàòà ïî ñìèñúëà íà ÷ë.12 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.

×ë.17. (1) Çàêëþ÷èòåëíàòà êîìïëåêñíà îöåíêà äîêàçâà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêàòà

ñòîéíîñò è îáùåñòâåíà çíà÷èìîñò íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî.
(2) Çàêëþ÷èòåëíàòà êîìïëåêñíà îöåíêà ñå èçâúðøâà îò ÍÈÏÊ ñëåä èçó÷àâàíå è
äîêóìåíòèðàíå íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî
íàñëåäñòâî âúç îñíîâà íà ñèñòåìàòà îò óòâúðäåíè êðèòåðèè çà:
1. àâòåíòè÷íîñò è ñòåïåí íà ñúõðàíåíîñò;
2. íàó÷íà è õóäîæåñòâåíà ñòîéíîñò;
3. âçàèìîäåéñòâèå ñúñ ñðåäàòà;
4. âçàèìîäåéñòâèå ñ îáùåñòâîòî.

×ë.18. (1) Èçó÷àâàíåòî è äîêóìåíòèðàíåòî íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà

íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî âêëþ÷âàò:
1. ïðîó÷âàíå íà ìÿñòî - ÷ðåç íàáèðàíå îò ìÿñòî íà äîïúëíèòåëíà è âúçìîæíî íàé-
ïúëíà èíôîðìàöèÿ çà îáåêòèòå è ïðèëåæàùàòà èì ñðåäà;
2. ïðîó÷âàíå íà äàííè çà îáåêòèòå îò àðõèâíè ïèñìåíè, ãðàôè÷íè, ôîòîãðàôñêè è
äðóãè äîêóìåíòàëíè èçòî÷íèöè;
3. îñúùåñòâÿâàíå íà ñïåöèàëèçèðàíî çàñíåìàíå.
(2) Èçó÷àâàíåòî è äîêóìåíòèðàíåòî íà äåêëàðèðàíèòå àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè íà
íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñå èçâúðøâà â ñúîòâåòñòâèå ñ
Ïðàâèëíèêà çà ïðîâåæäàíå íà òåðåííè àðõåîëîãè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ â Ðåïóáëèêà
Áúëãàðèÿ (ÄÂ, áð.12 îò 1997 ã.).
(3) Èíôîðìàöèîííîòî ñúäúðæàíèå è äîêóìåíòàöèîííèòå ñòàíäàðòè çà èçó÷àâàíå
è äîêóìåíòèðàíå íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî
íàñëåäñòâî ñå ñúçäàâàò îò ÍÈÏÊ.

×ë.19. Âúç îñíîâà íà ðåçóëòàòèòå îò çàêëþ÷èòåëíàòà êîìïëåêñíà îöåíêà ÍÈÏÊ

îïðåäåëÿ îêîí÷àòåëíàòà âèäîâà õàðàêòåðèñòèêà è êàòåãîðèÿ íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè

78
íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî, êàêòî è ðåæèìèòå çà òÿõíîòî
îïàçâàíå è ãè ïðåäëàãà çà óòâúðæäàâàíå îò îðãàíèòå ïî ÷ë.4 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå
íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.

×ë.20. (1) Àêî îò èçâúðøåíàòà çàêëþ÷èòåëíà êîìïëåêñíà îöåíêà ñå óñòàíîâè, ÷å

äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî íå îòãîâàðÿò
íà ñèñòåìàòà îò êðèòåðèè çà ïðèäîáèâàíå ñòàòóò íà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, âðåìåííèÿò
ðåæèì çà òÿõíîòî îïàçâàíå ïî ñìèñúëà íà ÷ë.13, àë.3, ò.3 ñå îòìåíÿ.
(2) Îòìÿíàòà ñå îñúùåñòâÿâà îò ÍÈÏÊ, êîéòî ïèñìåíî óâåäîìÿâà çà òîâà îáùèíèòå,
ðàéîíèòå è êìåòñòâàòà, íà ÷èÿòî òåðèòîðèÿ ñå íàìèðàò äåêëàðèðàíèòå îáåêòè è ãè
îòïèñâà îò äåêëàðàöèîííèòå ñïèñúöè.
(3) Îáùèíèòå, ðàéîíèòå è êìåòñòâàòà ñà çàäúëæåíè äà óâåäîìÿò çàèíòåðåñóâàíèòå
ëèöà ïî ðåäà íà Ãðàæäàíñêî ïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ è äà íàíåñàò ïîïðàâêàòà â êàäàñòúðà.
(4) Çàèíòåðåñóâàíèòå ëèöà ìîãàò äà íàïðàâÿò âúçðàæåíèå ñðåùó îòïèñâàíåòî îò
äåêëàðàöèîííèòå ñïèñúöè ÷ðåç ÍÈÏÊ äî ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà. Ìèíèñòúðúò íà
êóëòóðàòà ñå ïðîèçíàñÿ ïî âúçðàæåíèåòî â äâóñåäìè÷åí ñðîê îò ïîëó÷àâàíåòî ìó.

Ãëàâà ÷åòâúðòà
ÓÒÂÚÐÆÄÀÂÀÍÅ, ÎÁÍÀÐÎÄÂÀÍÅ È ÐÅÃÈÑÒÐÈÐÀÍÅ

×ë.21. Ñïèñúöèòå íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî

íàñëåäñòâî, ïðåäëîæåíè îò ÍÈÏÊ çà ïðèäîáèâàíå íà ñòàòóò “ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà”
ïî ñìèñúëà íà ÷ë.12 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå, ñå óòâúðæäàâàò
îò:
1. Êîìèòåòà çà Ñâåòîâíî íàñëåäñòâî êúì ÞÍÅÑÊÎ - çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà
îò ñâåòîâíî çíà÷åíèå, ÷ðåç Íàöèîíàëíàòà êîìèñèÿ íà ÞÍÅÑÊÎ ïî ïðåäëîæåíèå íà
ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà;
2. Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò - çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñ ðåæèì “ðåçåðâàò” ïî
ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà è ìèíèñòúðà íà ðåãèîíàëíîòî ðàçâèòèå è
áëàãîóñòðîéñòâîòî;
3. ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà - çà âñè÷êè îñòàíàëè êàòåãîðèè ïàìåòíèöè.

×ë.22. (1) Ñïèñúöèòå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, óòâúðäåíè ïî ðåäà íà ÷ë.21,

ñå îáíàðîäâàò â “Äúðæàâåí âåñòíèê”.
(2) Äî îáíàðîäâàíå íà óòâúðäåíèòå ñïèñúöè â “Äúðæàâåí âåñòíèê” ÍÈÏÊ ïðè
íåîáõîäèìîñò èçäàâà âðåìåííî óäîñòîâåðåíèå íà çàèíòåðåñóâàíèòå ëèöà.

×ë.23. Îáíàðîäâàíèòå â “Äúðæàâåí âåñòíèê” ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå

ðåãèñòðèðàò â Íàöèîíàëíèÿ ðåãèñòúð íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.

×ë.24. Íàöèîíàëíèÿò èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà èçäàâà óäîñòîâåðåíèÿ

çà ðåãèñòðèðàíèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.

×ë.25. Ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñå îòïèñâàò è ïðåêàòåãîðèçèðàò ïî ðåäà íà

òÿõíîòî óòâúðæäàâàíå. Îòïèñâàíåòî è ïðåêàòåãîðèçèðàíåòî ñå îáíàðîäâàò â “Äúðæàâåí
âåñòíèê”.

79
 Ãëàâà ïåòà
ÍÀÖÈÎÍÀËÅÍ ÍÀÓ×ÍÎ-ÄÎÊÓÌÅÍÒÀËÅÍ ÀÐÕÈÂ

×ë.26. (1) Íàöèîíàëíèÿò íàó÷íî-äîêóìåíòàëåí àðõèâ ïðè ÍÈÏÊ îñúùåñòâÿâà

ïðîâåæäàíàòà îò Ãëàâíî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå ïðè Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò äúðæàâíà
ïîëèòèêà ïðè ôîðìèðàíåòî íà íàöèîíàëíèÿ àðõèâåí ôîíä çà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî è íåãîâîòî îïàçâàíå.
(2) Óñòðîéñòâîòî è äåéíîñòòà íà Íàöèîíàëíèÿ íàó÷íî-äîêóìåíòàëåí àðõèâ ñå
îïðåäåëÿò ñ ïðàâèëíèê, èçäàäåí îò äèðåêòîðà íà ÍÈÏÊ è ñúãëàñóâàí îò äèðåêòîðà íà
Öåíòðàëíèÿ äúðæàâåí àðõèâ.

×ë.27. (1) Íàöèîíàëíèÿò àðõèâåí ôîíä íà Íàöèîíàëíèÿ íàó÷íî-äîêóìåíòàëåí

àðõèâ ñúäúðæà äîêóìåíòè çà îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî
íàñëåäñòâî â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, êàêòî è çà îáåêòè, ñâúðçàíè ñ áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ
è êóëòóðà èçâúí íåéíàòà òåðèòîðèÿ.
(2) Íàöèîíàëíèÿò àðõèâåí ôîíä íà Íàöèîíàëíèÿ íàó÷íî-äîêóìåíòàëåí àðõèâ
ñúäúðæà:
1, îðèãèíàëà íà Íàöèîíàëíèÿ ðåãèñòúð íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
2. îðèãèíàëèòå íà ñïèñúöèòå íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî;
3. îðèãèíàëèòå íà äîñèåòàòà íà äåêëàðèðàíèòå îáåêòè è ðåãèñòðèðàíèòå ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà;
4. íîðìàòèâíè äîêóìåíòè â îáëàñòòà íà îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî è ðàòèôèöèðàíèòå îò Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ìåæäóíàðîäíè
äîêóìåíòè â òàçè îáëàñò;
5. íàó÷íè ðàçðàáîòêè è äðóãè äîêóìåíòè, ñâúðçàíè ñ îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî
êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî è îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà - íàó÷íî ìîòèâèðàíè ïðåäëîæåíèÿ, íàó÷íè òåìè, äèðåêòèâíè ïëàíîâå-
êîíöåïöèè, îïîðíè ïëàíîâå è òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíè ñõåìè, êîïèÿ îò äåéñòâàùè
çàñòðîèòåëíè è ðåãóëàöèîííè ïëàíîâå, àðõèâíè ïëàíîâå è êàäàñòðè, ôîòîòåêà,
âèäåîòåêà è äð.
(3) Äîñèåòàòà íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî
êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî ñå îáðàçóâàò îò âñè÷êè äîêóìåíòè, âêëþ÷èòåëíî è
òåçè, îáåêò íà àâòîðñêî ïðàâî, êîèòî ñå ñúáèðàò è ñúçäàâàò çà òÿõ â ïðîöåñà íà
îáÿâÿâàíåòî, ïîïóëÿðèçèðàíåòî è îïàçâàíåòî èì.

×ë.28. (1) Åêçåìïëÿð îò ñúçäàäåíàòà èçâúí ÍÈÏÊ äîêóìåíòàöèÿ çà íåäâèæèìè

ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî,
ñâúðçàíà ñ òåõíèÿ ñòàòóò èëè íàìåñà ïî òÿõ çàäúëæèòåëíî ñå ïðåäàâà áåçâúçìåçäíî â
Íàöèîíàëíèÿ íàó÷íî-äîêóìåíòàëåí àðõèâ çà íåãîâîòî ïîïúëâàíå.
(2) Íåèçïúëíåíèåòî íà ðàçïîðåæäàíèÿòà ïî àë.1 ñå íàêàçâà ïî Çàêîíà çà äúðæàâíèÿ
àðõèâåí ôîíä è Ïðàâèëíèêà çà ïðèëàãàíå íà Çàêîíà çà äúðæàâíèÿ àðõèâåí ôîíä.

×ë.29. (1) Ñïåöèàëèçèðàíèòå îðãàíè ïî îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè

íà êóëòóðàòà êúì îáùèíèòå, ðàéîíèòå è êìåòñòâàòà ñúçäàâàò è ïîïúëâàò ìåñòåí àðõèâ
çà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî è îðãàíèçèðàò íåãîâîòî ïîëçâàíå ñúãëàñíî ïðàâèëíèê, ïðèåò

80
îò îáùèíñêèÿ ñúâåò íà ñúîòâåòíàòà îáùèíà, Äúðæàâíèÿ àðõèâ ïî ìåñòà è ñúãëàñóâàí
ñ ÍÈÏÊ.
(2) Íàöèîíàëíèÿò íàó÷íî-äîêóìåíòàëåí àðõèâ ïðè ÍÈÏÊ îêàçâà ñúäåéñòâèå è
ìåòîäè÷åñêî ðúêîâîäñòâî íà ñïåöèàëèçèðàíèòå îðãàíè ïî îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà êúì îáùèíèòå, ðàéîíèòå è êìåòñòâàòà ïðè èçïúëíåíèå íà
äåéíîñòèòå, ïîñî÷åíè â àë.1.

×ë.30. Íàöèîíàëíèÿò íàó÷íî-äîêóìåíòàëåí àðõèâ ñúçäàâà í ïîääúðæà

àâòîìàòèçèðàíà èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà çà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è
îáåêòèòå íà íåäâèæèìîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ è
çà òåçè, ñâúðçàíè ñ áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ è êóëòóðà èçâúí íåéíàòà òåðèòîðèÿ.

ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Òàçè íàðåäáà îòìåíÿ Íàðåäáà ¹ 5 íà Êîìèòåòà çà êóëòóðà çà èçäèðâàíå,

èçó÷àâàíå è äîêóìåíòèðàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà (îáí., ÄÂ, áð.6
îò 1979 ã.; äîï., áð.51 îò 1988 ã.).
§ 2. Íàðåäáàòà ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå § 2, àë.2 îò Ïðàâèëíèêà çà óñòðîéñòâîòî è
çàäà÷èòå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, îäîáðåí ñ
Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 93 îò 1976 ã. íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò (îáí., ÄÂ, áð.102 îò 1976
ã.;èçì., áð.47 îò 1978 ã., áð.73 îò 1979 ã., áð.16, 45 è 95 îò 1991 ã.).

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 17 ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÃÐÀÍÈÖÈÒÅ È ÐÅÆÈÌÀ ÇÀ ÈÏÎËÇÂÀÍÅ È

ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ ÈÇÂÚÍ
ÍÀÑÅËÅÍÈÒÅ ÌÅÑÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.35 îò 1979 ã.

×ë.1. (1) Ïðåäìåò íà òàçè íàðåäáà å îïðåäåëÿíåòî íà ãðàíèöèòå è ðåæèìà íà

èçïîëçâàíå, çàñòðîÿâàíå è îïàçâàíå íà åäèíè÷íèòå (îòäåëíî ñòîÿùè) è ãðóïîâèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èçâúí ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíèòå ìåñòà êàòî: ìîãèëè,
èñòîðè÷åñêè ìåñòà, óêðåïåíè ñèñòåìè, ìàíàñòèðè, êðåïîñòè, ïúòíè ñúîðúæåíèÿ,
îòäåëíè ñãðàäè èëè àíñàìáëè è êîìïëåêñè îò ñãðàäè, êîèòî íå ñà îáÿâåíè çà ðåçåðâàòè
ïî ÷ë.4 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå (ÇÏÊÌ).
(2) Çà èçäàâàíåòî, èçó÷àâàíåòî, äîêóìåíòèðàíåòî è îáíàðîäâàíåòî â Äúðæàâåí
âåñòíèê íà òåçè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå ïðèëàãàò ðàçïîðåäáèòå íà Íàðåäáà ¹ 5 çà
èçäèðâàíå, èçó÷àâàíå è äîêóìåíòèðàíå íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
óòâúðäåíà îò ïðåäñåäàòåëÿ íà Êîìèòåòà çà êóëòóðà (ÄÂ, áð.6 îò 1979 ã.).
(3) Ñúãëàñíî åäèííèòå ðåæèìè çà óñòðîéñòâî íà òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà â
èçïúëíåíèå íà Îñíîâíèòå íàñîêè çà îïàçâàíå è âúçïðîèçâîäñòâî íà ïðèðîäíàòà ñðåäà
â ÍÐ Áúëãàðèÿ, (ÄÂ, áð.59 îò 1977 ã.) òåçè ïàìåòíèöè ñ ïðèëåæàùàòà èì òåðèòîðèÿ
ïîïàäàò ïîä äåéñòâèåòî íà ðåæèìà çà çàùèòåíà ïðèðîäíà ñðåäà è ïî-êîíêðåòíî - íà
ïîäðåæèì À2 - çàùèòåíè ïðèðîäíè îáåêòè è ïàìåòíèöè.

×ë.2. (1) Ïðè ðåøàâàíå íà âúïðîñèòå ïî ïðåäõîäíèÿ ÷ëåí ñå ñïàçâàò ñëåäíèòå

îñíîâíè ïðàâèëà:
1. ãðàíèöèòå, â êîèòî ñå îáÿâÿâàò òåçè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå îïðåäåëÿò ñëåä

81
çàäúëáî÷åíî èñòîðè÷åñêî ïðîó÷âàíå îò Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ) ñ öåë äà ñå óñòàíîâè êúì åäíà îïðåäåëåíà äàòà ñúñòîÿíèåòî íà
ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà è ñðåäàòà, â êîÿòî òîé èñòîðè÷åñêè å ñúçäàäåí è ñúùåñòâóâà.
Ïðè êîíêðåòíè ñëó÷àè å âúçìîæíî íàìàëÿâàíå íà òåðèòîðèÿòà íà ïàìåòíèêà íà
êóëòóðàòà, çà äà íå ñå çàòðóäíÿâàò äðóãè ìåðîïðèÿòèÿ íà äúðæàâàòà ïî èçïîëçâàíå íà
çåìÿòà, ãîðèòå, ïàñèùàòà è äð.;
2. ðåæèìúò íà çàñòðîÿâàíå, èçïîëçâàíå è îïàçâàíå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà è
ñðåäàòà ìó, âêëþ÷èòåëíî îõðàíèòåëíàòà çîíà, ñúãëàñíî ÷ë.15, àë.2 îò Ïðàâèëíèêà çà
óñòðîéñòâîòî è çàäà÷èòå íà ÍÈÏÊ (ÏÓÇÍÈÏÊ) (îáí. ÄÂ, áð.102 îò 1976), ñå èçãðàæäà
ñ îãëåä äà ñå çàïàçè ìàêñèìàëíî îðèãèíàëíèÿò ìó îáðàç è âúçäåéñòâèå çà ïàòðèîòè÷íîòî
è êîìóíèñòè÷åñêîòî âúçïèòàíèå íà òðóäåùèòå ñå. Âñè÷êè ïðîåêòè çà ñòðîèòåëñòâîòî
(õèäðîìåëèîðàòèâíè, åëåêòðèôèêàöèîííè, èðèãàöèîííè, ëåñîóñòðîéñòâåíè,
ñåëñêîñòîïàíñêè è äð.) ñå ñúãëàñóâàò çàäúëæèòåëíî ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà ãîðèòå è
ãîðñêàòà ïðîìèøëåíîñò (ÌÃÃÏ), Ìèíèñòåðñòâîòî íà çåìåäåëèåòî è õðàíèòåëíàòà
ïðîìèøëåíîñò (ÌÇÕÏ), Êîìèòåòà ïî îïàçâàíå íà ïðèðîäíàòà ñðåäà (ÊÎÏÑ), Êîìèòåòà
ïî àðõèòåêòóðà è áëàãîóñòðîéñòâî (ÊÀÁ) è Êîìèòåòà çà êóëòóðà (ÊÊ), ðåñïåêòèâíî
ÍÈÏÊ;
3. çàäúëæèòåëíî ñå äúðæè ñìåòêà çà ïîäõîäÿùîòî ïðåäñòàâÿíå è âêëþ÷âàíå íà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà â òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíèòå ïëàíîâå íà ñòðàíàòà êàòî
÷àñò îò ïðèðîäíàòà ñðåäà ñúãëàñíî Îñíîâíèòå íàñîêè çà îïàçâàíå è âúçïðîèçâîäñòâî
íà ïðèðîäíàòà ñðåäà â ÍÐÁ, óòâúðäåíè îò Äúðæàâíèÿ ñúâåò, è ðåøåíèÿòà íà
Ìàðòåíñêèÿ ïëåíóì íà ÖÊ íà ÁÊÏ îò 1977 ã. çà ïî íàòàòúøíî ðàçâèòèå è
óñúâúðøåíñòâóâàíå íà òåðèòîðèòîðèàëíîòî è ñåëèùíîòî óñòðîéñòâî íà ÍÐÁ.
(2) Ïðåäè íàçíà÷àâàíå íà êîìèñèÿòà ñúãëàñíî ÷ë.3 ÍÈÏÊ èçâúðøâà ïðîó÷âàíå è
èçãîòâÿ êîíêðåòíè ïðåäëîæåíèÿ çà ãðàíèöèòå íà íåäâèæèìèÿ ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà
è îõðàíèòåëíàòà ìó çîíà, êàêòî è óêàçàíèÿ çà íåãîâîòî èçïîëçâàíå è îïàçâàíå.

×ë.3. (1) Çà îïðåäåëÿíå òî÷íèòå ãðàíèöè íà ïàìåòíèêà Êîìèòåòúò çà êóëòóðà

íàçíà÷àâà êîìèñèÿ îò ïðåäñòàâèòåëè íà ÊÊ, ÍÈÏÊ, ÌÃÃÏ, ÌÇÕÏ, ÊÀÁ, ÊÎÏÑ, íà
îðãàíèçàöèÿòà - çåìåïîëçâàòåë (ÀÏÊ, ÏÀÊ è äð.) è ñúîòâåòíèÿ íàðîäåí ñúâåò, êîÿòî
èçâúðøâà îãëåä íà ìÿñòîòî è ñëåä çàïîçíàâàíå ñ ïðåäëîæåíèåòî íà ÍÈÏÊ ñúñòàâÿ
ïðîòîêîë, â êîéòî:
1. îïðåäåëÿ ãðàíèöèòå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà, âêëþ÷èòåëíî îõðàíèòåëíàòà
ìó çîíà, êîéòî íàíàñÿ íà êàðòà ñ ïîäõîäÿù ìàùàá, ïðåäñòàâåíà îò ïðåäñòàâèòåëÿ íà
ÌÃÃÏ;
2. ñúãëàñóâà íàé-âàæíèòå ïîëîæåíèÿ íà óêàçàíèÿòà çà èçïîëçâàíå è îïàçâàíå íà
ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà (ïàøà, êîñèòáà íà òðåâàòà, çàëåñÿâàíå è äð.) ñúãëàñíî
ïðèëîæåíèÿòà íà Íàðåäáà ¹ 6 íà ÊÊ ïî èçïîëçâàíå è ïðåäñòàâÿíå íà íåäâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà (ÄÂ, áð.30 îò 1979 ã.).
(2) Çàèíòåðåñóâàíèòå âåäîìñòâà ñà äëúæíè äà îñèãóðÿò ïðèñúñòâèåòî íà òåõíèòå
ïðåäñòàâèòåëè íà îïðåäåëåíîòî ìÿñòî è â îïðåäåëåíîòî âðåìå ñúãëàñíî èçäàäåíàòà
îò ÊÊ çàïîâåä, êîÿòî èì ñå èçïðàùà íàé-ìàëêî 20 äíè ïðåäè äåíÿ íà ñúáèðàíå íà
êîìèñèÿòà.
(3) Íà îñíîâàíèå ïðîòîêîëà íà êîìèñèÿòà ÍÈÏÊ èçðàáîòâà è ñëåä ñúãëàñóâàíå ñ
ÌÇÕÏ, ÌÃÃÏ è ÊÎÏÑ â ñúîòâåòñòâèå ñ ðåæèìà çà èçïîëçâàíå íà òåðèòîðèÿòà
óòâúðæäàâà îêîí÷àòåëíè óêàçàíèÿ çà èçïîëçâàíå è îïàçâàíå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà
è çåìÿòà îêîëî íåãî, çàäúëæèòåëíè çà âñè÷êè çàèíòåðåñóâàíè îðãàíèçàöèè, íà êîèòî

82
ñå èçïðàùàò çà ïîëçâàíå. Òå íå ïîäëåæàò íà îáíàðîäâàíå, à ñëåä óòâúðæäàâàíåòî èì
ñå ïîñòàâÿò íà âèäíî ìÿñòî â ïàìåòíèêà è ðàçãëàñÿâàò ñðåä ìåñòíèòå äúðæàâíè îðãàíè,
îáùåñòâåíèòå îðãàíèçàöèè è ãðàæäàíèòå.
(4) Ìåñòíèòå îðãàíè çà íàäçîð è îõðàíà íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ïðè íàðîäíèòå
ñúâåòè, ïîäïîìàãàíè îò äðóæåñòâàòà íà ïðèÿòåëèòå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è
ìóçåèòå, ñà çàäúëæåíè ïî óêàçàíèÿ íà ÍÈÏÊ äà âçåìàò ìåðêè çà òðàéíî îçíà÷àâàíå
íà ãðàíèöèòå è ñàìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è äà îñèãóðÿâàò ïîïóëÿðèçèðàíåòî èì
ñðåä íàñåëåíèåòî.

×ë.4. Èíäèâèäóàëíèòå óêàçàíèÿ íå èçìåíÿò ñîáñòâåíîñòòà íà èìîòèòå â ãðàíèöèòå

íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà. Òå ñå èçïîëçâàò è ñòîïàíèñâàò îò ñîáñòâåíèöèòå èì ïðè
ñïàçâàíå íà èçèñêâàíåòî çà çàïàçâàíå íà ïàìåòíèêà è ñðåäàòà ìó. Ñúãëàñóâàíî ñ òÿõ
ÍÈÏÊ ìîæå äà ïðåäïðèåìå ìåðêè çà âúçñòàíîâÿâàíå íà ñðåäàòà íà ïàìåòíèêà íà
êóëòóðàòà.

×ë.5. (1) Ñëåä îïðåäåëÿíå íà ãðàíèöèòå ïàìåòíèêúò íà êóëòóðàòà ñå îáíàðîäâà â

Äúðæàâåí âåñòíèê ñúãëàñíî Íàðåäáà ¹ 5 çà èçäèðâàíå èçó÷àâàíå è äîêóìåíòèðàíå íà
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà. Ïðè îáíàðîäâàíåòî çàäúëæèòåëíî ñå ïîñî÷âàò
íàêðàòêî ãðàíèöèòå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà è êúäå ñå ñúõðàíÿâàò îðèãèíàëíèÿò
ïðîòîêîë è êàðòàòà çà ãðàíèöèòå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà.
(2) Îðèãèíàëíèÿò ïðîòîêîë íà êîìèñèÿòà, ñêèöèòå, êàðòàòà è äðóãè ìàòåðèàëè ïî
îïðåäåëÿíå ãðàíèöèòå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà ñëåä îáíàðîäâàíåòî èì ñå ñúõðàíÿâàò
â ëè÷íèòå äîñèåòà íà ïàìåòíèöèòå â Íàöèîíàëíèÿ äîêóìåíòàëåí àðõèâ íà ÍÈÏÊ, à
êîïèå îò òÿõ - â ìåñòíèòå ñúâåòè çà êóëòóðà.

×ë.6. (1) Çà îòñúñòâèå áåç óâàæèòåëíè ïðè÷èíè íà çàñåäàíèå íà êîìèñèÿòà ïî ÷ë.3

ïðåäñòàâèòåëèòå íà çàèíòåðåñóâàíèòå âåäîìñòâà ïîäëåæàò íà íàêàçàíèå ñúãëàñíî
÷ë.130 ÊÒ. Íàêàçàíèÿòà ñå ïðèëàãàò îò ðúêîâîäèòåëèòå íà ñúîòâåòíèòå âåäîìñòâà ïî
ïðåäëîæåíèå íà ÊÊ.
(2) Îêðúæíèòå ñúâåòè çà êóëòóðà ñúâìåñòíî ñ óïðàâëåíèå “Òåðèòîðèàëíî
óñòðîéñòâî, ãðàäîóñòðîéñòâî è àðõèòåêòóðà” ïðè îêðúæíèòå íàðîäíè ñúâåòè ñà
çàäúëæåíè äà íàíåñàò íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è òåõíèòå ãðàíèöè â
òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíèòå è ãðàäîóñòðîéñòâåíèòå ïëàíîâå ñúãëàñíî ÷ë.103 îò
Ïðàâèëíèêà çà ïðèëàãàíå íà Çàêîíà çà òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî óñòðîéñòâî (ÏÏÇÒÑÓ)
è ÷ë.15 ÏÓÇÍÈÏÊ. Òå íàáåëÿçâàò ìåðîïðèÿòèÿ ñúâìåñòíî ñ ÍÈÏÊ çà ïîäõîäÿùîòî
èì ïðåäñòàâÿíå è çàïàçâàíå êàòî åëåìåíò îò ïðèðîäíàòà ñðåäà ñúãëàñíî ÷ë.8, ò.6 ÇÒÑÓ
è Îñíîâíèòå íàñîêè çà îïàçâàíå è âúçïðîèçâîäñòâî íà ïðèðîäíàòà ñðåäà íà ÍÐÁ,
óòâúðäåíè îò Äúðæàâíèÿ ñúâåò íà ÍÐÁ.
(3) Çà íàðóøàâàíå íà çàäúëæåíèÿòà èì ïî ïðåäõîäíàòà àëèíåÿ âèíîâíèòå ëèöà
ïîëåæàò íà íàêàçàíèå ñúãëàñíî ÷ë.130 îò Êîäåêñà íà òðóäà (ÊÒ). Íàêàçàíèÿòà ñå íàëàãàò
îò ïðåäñåäàòåëÿ íà îêðúæíèÿ íàðîäåí ñúâåò è ïðåäñåäàòåëÿ íà ÊÀÁ ïî ïðåäëîæåíèå
íà ÊÊ.

ÄÎÏÚËÍÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Êîãàòî âåäîìñòâàòà, ñúãëàñóâàëè òàçè íàðåäáà, íå ìîãàò äà ñå ñïîðàçóìåÿò çà

ãðàíèöèòå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ïî òàçè íàðåäáà, ñïîðúò ñå âíàñÿ îò

83
ïðåäñåäàòåëÿ íà ÊÊ çà ðåøàâàíå îò Áþðîòî íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

ÏÐÅÕÎÄÍÈ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 2. Åäèíè÷íèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èçâúí íàñåëåíèòå ìåñòà, êîèòî ñà

ðåãèñòðèðàíè è îáíàðîäâàíè â Äúðæàâåí âåñòíèê ïî äîñåãàøíèÿ ðåä, íå ïîäëåæàò íà
íîâî îáíàðîäâàíå. Ïî äîñåãàøíèòå èì ðåãèñòðàöèîííè íîìåðà è îáíàðîäâàíåòî â
Äúðæàâåí âåñòíèê çà òÿõ çàäúëæèòåëíî ñå îïðåäåëÿò ãðàíèöèòå è èçðàáîòâàò
èíäèâèäóàëíè óêàçàíèÿ çà èçïîëçâàíå è îïàçâàíå ñúãëàñíî òàçè íàðåäáà, àêî ñå çàñÿãàò
ãîðèòå, îáðàáîòâàåìàòà çåìÿ èëè ïàñèùàòà è äðóãè äàäåíîñòè, ïðåäìåò íà äåéíîñòòà
íà âåäîìñòâàòà, ñúãëàñóâàëè òàçè íàðåäáà.
§ 3. Òàçè íàðåäáà ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå ÷ë.12 è ÷ë.24 îò ÇÏÊÌ (ÄÂ, áð.29 îò
1969 ã.) è §2 îò äîïúëíèòåëíèòå, çàêëþ÷èòåëíèòå è ïðåäõîäíèòå ðàçïîðåäáè íà
ÏÓÇÍÈÏÊ.
§ 4. Òàçè íàðåäáà å ñúãëàñóâàíà ñ ÌÃÃÏ, ÌÇÕÏ, ÊÀÁ è ÊÎÏÑ.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 26 ÇÀ ÐÀÇÂÈÒÈÅÒÎ, ÏÎËÇÂÀÍÅÒÎ È ÓÏÐÀÂËÅÍÈÅÒÎ ÍÀ

ÀÂÒÎÌÀÒÈÇÈÐÀÍÀÒÀ ÈÍÔÎÐÌÀÖÈÎÍÍÀ ÑÈÑÒÅÌÀ “ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÀ
ÊÀÐÒÀ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÈß”
Îáí., ÄÂ, áð.34 îò 1996 ã.

Ãëàâà ïúðâà
ÎÁÙÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå óðåæäàò ðàçâèòèåòî è ïîëçâàíåòî íà àâòîìàòèçèðàíàòà

èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà “Àðõåîëîãè÷åñêà êàðòà íà Áúëãàðèÿ” (ÀÈÑ “ÀÊÁ”).

×ë.2. Àâòîìàòèçèðàíàòà èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà “Àðõåîëîãè÷åñêà êàðòà íà

Áúëãàðèÿ” å êîìïþòúðíà ñèñòåìà, ÷ðåç êîÿòî ñå ñúáèðà, îáðàáîòâà è ñúõðàíÿâà
èíôîðìàöèÿòà çà àðõåîëîãè÷åñêèòå îáåêòè â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.

Ãëàâà âòîðà
ÐÀÇÂÈÒÈÅ ÍÀ ÀÈÑ “ÀÊÁ”

×ë.3. Áàçàòà äàííè íà ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñå ïîïúëâà îò Àðõåîëîãè÷åñêèÿ èíñòèòóò ñ

ìóçåé ïðè Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå (ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ) è Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò
çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ) âúç îñíîâà íà ïúðâè÷íè äîêóìåíòè, èçãîòâÿíè
îò ñïåöèàëèñòè îò ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ, ÍÈÏÊ, èñòîðè÷åñêè è àðõåîëîãè÷åñêè ìóçåè, âèñøè
ó÷èëèùà, äðóãè èíñòèòóòè íà ÁÀÍ è ôèçè÷åñêè ëèöà.

×ë.4. Áàçàòà äàííè íà ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñå ïîïúëâà ÷ðåç èçãîòâÿíå íà ðåãèñòðàöèîííè

êàðòè çà âñåêè àðõåîëîãè÷åñêè îáåêò ñëåä ïðîó÷âàíåòî ìó íà ìÿñòî. Âñÿêà
ðåãèñòðàöèîííà êàðòà ñå èçðàáîòâà â äâà åêçåìïëÿðà, íîñè ïîäïèñà íà àâòîðà ñè è
èíäèâèäóàëåí ðåãèñòðàöèîíåí íîìåð çà ÀÈÑ “ÀÊÁ”.

×ë.5. (1) Ðåãèñòðàöèîííèòå êàðòè ñå ïðèåìàò è óòâúðæäàâàò îò êîìèñèÿ, íàçíà÷åíà

84
îò óïðàâèòåëíèÿ ñúâåò íà ÀÈÑ “ÀÊÁ”.
(2)  åäíîìåñå÷åí ñðîê ñëåä óòâúðæäàâàíåòî ïî åäèí åêçåìïëÿð íà
ðåãèñòðàöèîííèòå êàðòè ñå ïðåäàâà â àðõèâà íà ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ è Íàöèîíàëíèÿ
äîêóìåíòàëåí àðõèâ íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ïðè ÍÈÏÊ.
(3) Àðõåîëîãè÷åñêèÿò èíñòèòóò ñ ìóçåé ïðè ÁÀÍ è ÍÈÏÊ ñúõðàíÿâàò
ðåãèñòðàöèîííèòå êàðòè â ñâîèòå àðõèâè â ñúîòâåòñòâèå ñ èçèñêâàíèÿòà íà ÷ë.7.

×ë.6. Èíôîðìàöèÿòà çà àðõåîëîãè÷åñêèòå îáåêòè, ïðåíåñåíà íà ìàãíèòåí íîñèòåë,

ñå ñúõðàíÿâà â Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ÍÈÏÊ è ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.

×ë.7. Äàííèòå â ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñà ñëóæåáíà òàéíà. Ïúðâè÷íèòå èì íîñèòåëè -

ðåãèñòðàöèîííè êàðòè è äèñêåòè, ñå çàâåæäàò íà îò÷åò è ñå ñúõðàíÿâàò îò ëèöàòà ïî
÷ë.15 ïðè óñëîâèÿ, êîèòî îáåçïå÷àâàò îïàçâàíåòî íà ñëóæåáíàòà òàéíà è ïðàâîìåðíèÿ
äîñòúï äî òÿõ.

×ë.8. Âñÿêà óòâúðäåíà ðåãèñòðàöèîííà êàðòà íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêò çà ÀÈÑ

“ÀÊÁ” ñå ñ÷èòà çà àâòîðñêà ïóáëèêàöèÿ è å çàùèòåíà îò Çàêîíà çà àâòîðñêîòî ïðàâî è
ñðîäíèòå ìó ïðàâà.

Ãëàâà òðåòà
ÏÎËÇÂÀÍÅ ÍÀ ÈÍÔÎÐÌÀÖÈßÒÀ

×ë.9. Èíôîðìàöèÿòà îò áàçàòà äàííè ÀÈÑ “ÀÊÁ” ìîæå äà ñå ïîëçâà ñàìî çà

äåéíîñòè, ñâúðçàíè ñ ïðîó÷âàíåòî è îïàçâàíåòî íà àðõåîëîãè÷åñêîòî íàñëåäñòâî.

×ë.10. (1) Ñïðàâêè îò ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñå ïîëó÷àâàò âúç îñíîâà íà ïèñìåíà çàÿâêà äî
íÿêîå îò ëèöàòà ïî ÷ë.15.
(2) Çàÿâèòåëÿò óäîñòîâåðÿâà ïðàâîòî ñè äà èçâúðøâà äåéíîñòèòå ïî ÷ë.9 ÷ðåç
îôèöèàëåí äîêóìåíò (îòêðèò ëèñò çà àðõåîëîãè÷åñêî ïðîó÷âàíå, äîãîâîð çà èçâúðøâàíå
íà êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, âèçà çà
ïðîåêòèðàíå, ðàçðåøåíèå çà ñòðîèòåëñòâî èëè çà èçâúðøâàíå íà äðóãè äåéíîñòè â
îïðåäåëåíà òåðèòîðèÿ) è ïîïúëâà äåêëàðàöèÿ ïî îáðàçåö, óòâúðäåí îò ìèíèñòúðà íà
êóëòóðàòà.

×ë.11. Íèâàòà íà ðàçðåøåí äîñòúï äî èíôîðìàöèÿòà â ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñå îïðåäåëÿò

îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

×ë.12. (1) Ïðàâî íà áåçïëàòíî ïîëçâàíå íà èíôîðìàöèÿòà îò ÀÈÑ “ÀÊÁ” èìàò

Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ÍÈÏÊ è ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ.
(2) Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà èçãîòâÿ ñïðàâêè, ñâúðçàíè ñ ïðîó÷âàíåòî èëè
îïàçâàíåòî íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè è ñúîáðàçåíè ñ ðàçðåøåíîòî íèâî íà äîñòúï, ïî
èñêàíå íà ìèíèñòåðñòâà, êîìèòåòè, ó÷ðåæäåíèÿ è äðóãè âåäîìñòâà ñ ðàíã íà
ìèíèñòåðñòâà.

×ë.13. (1) Ïðàâî íà ïîëçâàíå íà ÷àñò îò èíôîðìàöèÿòà îò áàçàòà äàííè íà ÀÈÑ

“ÀÊÁ” ñðåùó çàïëàùàíå íà òàêñè èìàò âñè÷êè îñòàíàëè þðèäè÷åñêè è ôèçè÷åñêè
ëèöà ïðè óñëîâèÿòà íà ÷ë.9 è 10.

85
 (2) Ñïðàâêèòå ïî àë.1 ñå èçãîòâÿò îò ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ è ÍÈÏÊ â ñúîòâåòñòâèå ñ
ïîçâîëåíîòî íèâî íà äîñòúï. Òàêñèòå ñå îïðåäåëÿò ñ òàðèôà, îäîáðåíà îò ìèíèñòúðà
íà êóëòóðàòà.

Ãëàâà ÷åòâúðòà
ÓÏÐÀÂËÅÍÈÅ

×ë.14. Ìåòîäè÷åñêîòî è íàó÷íîòî ðúêîâîäñòâî íà äåéíîñòèòå ïî ðàçâèòèåòî íà

ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñå îñúùåñòâÿâàò îò ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ â ñúîòâåòñòâèå ñ ÷ë.15 îò Çàêîíà çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.

×ë.15.  Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà êîíòðîëúò ïî àäìèíèñòðèðàíåòî íà áàçàòà

äàííè ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñå îñúùåñòâÿâà îò åêñïåðò-àðõåîëîã â îòäåë “ÍÏÊ”, à â ÀÈÌ ïðè
ÁÀÍ è ÍÈÏÊ - îò ñïåöèàëèñò, îïðåäåëåí îò äèðåêòîðà íà ñúîòâåòíèÿ èíñòèòóò.

×ë.16. (1) Îïåðàòèâíîòî ðúêîâîäñòâî è êîîðäèíàöèÿ íà äåéíîñòèòå ïî ðàçâèòèåòî,

ïîëçâàíåòî è ôèíàíñèðàíåòî íà ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñå îñúùåñòâÿâà îò óïðàâèòåëåí ñúâåò,
÷ëåíîâåòå íà êîéòî åæåãîäíî ñå îïðåäåëÿò ñúñ çàïîâåä íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
(2) Óïðàâèòåëíèÿò ñúâåò ñå ñúñòîè îò 5 ÷ëåíîâå - ïðåäñòàâèòåëèòå íà
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ÍÈÏÊ è ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ, ïîñî÷åíè â ÷ë.15, è äâàìà
ïðåäñòàâèòåëè íà ìóçåèòå îò ñòðàíàòà.
(3) Óïðàâèòåëíèÿò ñúâåò ïðèåìà ïðàâèëíèê çà ñâîÿòà äåéíîñò è èçáèðà çà
ïðåäñåäàòåë åäèí îò ñâîèòå ÷ëåíîâå.

Ãëàâà ïåòà
ÔÈÍÀÍÑÈÐÀÍÅ

×ë.17. (1) Ñúáèðàíåòî íà òàêñèòå çà ñïðàâêè îò ÀÈÑ “ÀÊÁ” ïî ñìèñúëà íà ÷ë.13,

àë.2 ñå èçâúðøâà îò ÀÈÌ ïðè ÁÀÍ è ÍÈÏÊ. Ïîëó÷åíèòå ñðåäñòâà ñå ïðåâåæäàò â
åäíîìåñå÷åí ñðîê â îòäåëíà ïàðòèäà íà èçâúíáþäæåòíà ñìåòêà íà Ìèíèñòåðñòâîòî
íà êóëòóðàòà.
(2) Â ïàðòèäàòà ïî àë.1 ñå íàáèðàò è ñðåäñòâàòà îò äàðåíèÿ, ñïîíñîðñòâî è äð.
(3) Íàáðàíèòå ñðåäñòâà ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò ñàìî çà äåéíîñòè, ñâúðçàíè ñ
ðàçâèòèåòî íà ñèñòåìàòà.

×ë.18. (1) Òåêóùîòî ïîääúðæàíå íà ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñå îñúùåñòâÿâà ñúñ ñðåäñòâà îò

áþäæåòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà.
(2) Çà îðèãèíàëíè ïðîåêòè, ñâúðçàíè ñ óñúâúðøåíñòâàíåòî íà ñèñòåìàòà,
óïðàâèòåëíèÿò ñúâåò êàíäèäàòñòâà ïðåä òâîð÷åñêèÿ ôîíä íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà çà äîïúëíèòåëíè öåëåâè ñóáñèäèè.

ÄÎÏÚËÍÈÒÅËÍÈ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Ñúñîáñòâåíèöè íà èíôîðìàöèÿòà â áàçà äàííè íà ÀÈÑ “ÀÊÁ” ñà

Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è Àðõåîëîãè÷åñêèÿò èíñòèòóò ïðè ÁÀÍ.
§ 2. Òàçè íàðåäáà ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå ÷ë.14, àë.2 îò Ïðàâèëíèêà çà óñòðîéñòâîòî
è äåéíîñòòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà âúâ âðúçêà ñ ÷ë.5 è 15 îò Çàêîíà çà

86
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå (îáí., ÄÂ. áð.29 îò 1969 ã.) è ÷ë.3, ò.7 îò
ïðèëîæåíèå ¹ 2 êúì ÷ë.1, àë.2 îò ÏÌÑ ¹ 139 îò 1993 ã. çà îïðåäåëÿíå îñíîâíèòå
ôóíêöèè è çàäà÷è íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà íàóêàòà è îáðàçîâàíèåòî è çà îïðåäåëÿíå
îñíîâíèòå ôóíêöèè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è ïðèíöèïèòå íà íàöèîíàëíàòà
êóëòóðíà ïîëèòèêà (ÄÂ, áð.66 îò 1993 ã.).
§ 3. Íàðåäáàòà âëèçà â ñèëà îò äàòàòà íà îáíàðîäâàíåòî è.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 6 ÇÀ ÈÇÏÎËÇÂÀÍÅ È ÏÐÅÄÑÒÀÂßÍÅ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ

ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.30 îò 1979 ã.

Ãëàâà ïúðâà
ÎÁÙÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß

×ë.1. (1) Òàçè íàðåäáà óðåæäà ïðàâèëíîòî èçïîëçâàíå, ñòîïàíèñâàíå è ïðåäñòàâÿíå

íà ïîñåòèòåëèòå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñúîáðàçíî òÿõíàòà íàó÷íà,
èñòîðè÷åñêà è õóäîæåñòâåíà ñòîéíîñò. Òîâà ñúäåéñòâà çà çàïàçâàíåòî èì çà áúäåùèòå
ïîêîëåíèÿ.
(2) Èçïîëçâàíåòî, ñòîïàíèñâàíåòî è ïðåäñòàâÿíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà
ñúãëàñíî èíäèâèäóàëíèòå óêàçàíèÿ å çàäúëæåíèå íà ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå
èì, íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ) è íà äèðåêöèèòå
“Êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî” (ÊÈÍ) êúì îêðúæíèòå íàðîäíè ñúâåòè (ÎÍÑ).

×ë.2. (1) Ñîáñòâåíèöèòå íà íåäâèæèìè èìîòè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñà

çàäúëæåíè ïðè ïèñìåíî íàðåæäàíå îò êîìïåòåíòíèòå îðãàíè äà äîïóñêàò èçâúðøâàíåòî
íà àðõåîëîãè÷åñêè ðàçêîïêè è àðõåîëîãè÷åñêè ñîíäàæè. Çà ïðåòúðïåíèòå ùåòè òå
èìàò ïðàâî íà îáåçùåòåíèå ñúãëàñíî ÷ë.17 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è
ìóçåèòå (ÇÏÊÌ) (ÄÂ, áð.29 îò 1969 ã.).
(2) Ñîáñòâåíèöèòå íà ñãðàäè è ñúîðúæåíèÿ, êîèòî íå ñà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
íî ñà ÷àñò îò òÿõíàòà ñðåäà, íå ìîãàò äà èçìåíÿò âúíøíèÿ èì âèä áåç ñúãëàñóâàíå ñ
ÍÈÏÊ.
(3) Ñîáñòâåíèöèòå íà ñúñåäíèòå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà èìîòè ñà äëúæíè
äà äîïóñêàò äà ñå èçâúðøâàò â òÿõ ðàçêîïêè è äðóãè äåéñòâèÿ (ïðåìèíàâàíå, èçâúðøâàíå
äðåíàæè, ñîíäàæè è äð.). Òå èìàò ïðàâî íà îáåçùåòåíèå ñúãëàñíî àë.1.

Ãëàâà âòîðà
ÈÇÏÎËÇÂÀÍÅ È ÑÒÎÏÀÍÈÑÂÀÍÅ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÈÌÎÒÈ -
ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.3. Ïðè èçïîëçâàíåòî è ñòîïàíèñâàíåòî íà íåäâèæèìèòå èìîòè - ïàìåòíèöè íà

êóëòóðàòà, ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå ñà çàäúëæåíè äà ñïàçâàò èíäèâèäóàëíèòå
óêàçàíèÿ çà èçïîëçâàíåòî è îïàçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà. Òå ñà äëúæíè äà
ñúîáùàâàò íà îðãàíèòå çà íàäçîð è îõðàíà íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà çà
íåîáõîäèìîñòòà îò èçâúðøâàíå íà êîíñåðâàöèîííè ðàáîòè.

×ë.4. (1) Ñîáñòâåíèöèòå íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñà äëúæíè äà

87
èçâúðøâàò ñâîåâðåìåííî òåêóù ðåìîíò çà ïîääúðæàíå íà ïàìåòíèöèòå â äîáðî
ñúñòîÿíèå (ïîäìÿíà íà êåðåìèäè è ïëî÷è íà ïîêðèâà, îëóöè è âîäîñòî÷íè òðúáè, ñìÿíà
íà åëåêòðè÷åñêè, âîäîïðîâîäíè è êàíàëèçàöèîííè èíñòàëàöèè, îñòúêëÿâàíå è äðóãè).
(2) Íàðîäíèòå ñúâåòè èçâúðøâàò íåîáõîäèìèòå ðàçõîäè çà ñìåòêà íà ñîáñòâåíèöèòå
íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà â ñëó÷àèòå íà ÷ë.20, àë.3 ÇÏÊÌ ïî öåíè çà ðåìîíòíèòå
ðàáîòè. Ñóìèòå ñå ñúáèðàò ïî ðåäà çà ñúáèðàíå íà äúðæàâíèòå âçåìàíèÿ ñúãëàñíî
÷ë.186 è ÷ë.187 íà Çàêîíà çà òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî óñòðîéñòâî (ÇÒÑÓ).
(3)  ðåçåðâàòèòå è íàñåëåíèòå ìåñòà ñ ïîâå÷å ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îêðúæíèòå
íàðîäíè ñúâåòè ñà äëúæíè äà ñúçäàäàò ïîñòîÿííè ãðóïè çà ïîääúðæàíå íà ïàìåòíèöèòå
íà êóëòóðàòà, êîèòî ñå ðúêîâîäÿò ìåòîäè÷åñêè îò ÍÈÏÊ.

×ë.5. (1) Ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà

ìîãàò äà èçâúðøâàò ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ñàìî ñ ðàçðåøåíèå íà ÍÈÏÊ è ïîä íåãîâî
ìåòîäè÷åñêî ðúêîâîäñòâî.
(2) Ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå ñà äëúæíè äà êîíòðîëèðàò óñëîâèÿòà çà
ñúõðàíÿâàíå íà ïàìåòíèöèòå, êàòî îñèãóðÿâàò ïîæàðíàòà áåçîïàñíîñò íà ïàìåòíèêà è
ïîääúðæàò óñòàíîâåíèÿ îò ÍÈÏÊ òåìïåðàòóðíî-âëàæíîñòåí ðåæèì, êîãàòî òîâà å
íåîáõîäèìî.

×ë.6. Êîãàòî ñå ïðåäïðèåìà ïðåñúçäàâàíå íà íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà

ñ äúðæàâíè ñðåäñòâà â ìÿñòî, ñîáñòâåíîñò íà ãðàæäàíè, ïðåäâàðèòåëíî ñå èçâúðøâà
îò÷óæäàâàíå íà ìåñòîòî, à êîãàòî ñå ïðåñúçäàâàò åòàæè îò ñãðàäè - ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà, ïðåäâàðèòåëíî ñå îò÷óæäàâà ïðàâîòî íà ñòðîåæ çà ñúîòâåòíàòà ÷àñò îò
ñãðàäàòà.

×ë.7. (1) Ïðè ïðåõâúðëÿíå, çàìÿíà è äàðåíèå íà íåäâèæèìè èìîòè - ïàìåòíèöè

íà êóëòóðàòà, ìåæäó ãðàæäàíè, íà ñúäà ñå ïðåäñòàâÿò äîêóìåíòè çà ñúãëàñèå íà ÍÈÏÊ
èëè ÎÍÑ è çà âïèñàíà èïîòåêà âúðõó ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà.
(2) Îòêàçúò íà ÍÈÏÊ è ÎÍÑ çà ïðåõâúðëÿíå, çàìÿíà è äàðåíèå ìîæå äà ñå îáæàëâà
ïðåä Êîìèòåòà çà êóëòóðà (ÊÊ).

Ãëàâà òðåòà
ÍÀÑÒÀÍßÂÀÍÅ È ÈÇÂÀÆÄÀÍÅ ÍÀ ÍÀÅÌÀÒÅËÈ ÎÒ ÏÎÌÅÙÅÍÈß Â
ÑÃÐÀÄÈ - ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.8. (1) Ïîìåùåíèÿ è ñãðàäè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êîèòî ñà äúðæàâíà,

îáùåñòâåíà è êîîïåðàòèâíà ñîáñòâåíîñò, ñå îòäàâàò ïîä íàåì ïî ïðåäëîæåíèå íà
îêðúæíèÿ ñúâåò çà êóëòóðà (ÎÑÊ) ñ ðàçðåøåíèå íà ÍÈÏÊ, à â ñãðàäè - ñîáñòâåíîñò íà
ãðàæäàíè - ñúñ ñúãëàñèå íà ÎÑÊ. Îòêàçèòå ìîãàò äà ñå îáæàëâàò ïðåä ÊÊ.
(2) Äîãîâîðèòå çà íàåì ñëåäâà äà ñå ñêëþ÷âàò ñúãëàñíî Çàêîíà çà çàäúëæåíèÿòà è
äîãîâîðèòå (ÇÇÄ). Íàåìíàòà öåíà ñå îïðåäåëÿ îò íàðîäíèòå ñúâåòè ñúîáðàçíî Òàðèôàòà
çà íàåìè íà æèëèùíè ïîìåùåíèÿ è íà ïîìåùåíèÿ è ìåñòà, ïðåäíàçíà÷åíè çà ñòîïàíñêè
è àäìèíèñòðàòèâíè íóæäè, îäîáðåíà îò ÌÑ (ÄÂ, áð.49 îò 1970 ã.).

×ë.9. Íàåìàòåëèòå, êîèòî ñèñòåìíî íàðóøàâàò ïðàâèëàòà çà îïàçâàíå, ñòîïàíèñâàíå

è ïîêàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è ãè ðóøàò èëè ïîâåäåíèåòî íà
êîèòî íàðóøàâà ïðàâèëàòà íà ñîöèàëèñòè÷åñêîòî îáùåæèòèå, ñå èçâàæäàò îò

88
ñîáñòâåíèöèòå èì ïî ðåäà íà Çàêîíà çà íàåìíèòå îòíîøåíèÿ (ÇÍÎ).

×ë.10. Êîãàòî ïðåñòîè äà ñå èçâúðøàò êîíñåðâàöèîííè ðàáîòè, ÎÑÊ ñà çàäúëæåíè

äà îñèãóðÿâàò çà ñâîÿ ñìåòêà âðåìåííè æèëèùà íà ñîáñòâåíèöèòå è íàåìàòåëèòå -
ãðàæäàíè.

×ë.11. (1) Çàâàðåíèòå íàåìàòåëè â ïîìåùåíèÿ íà ñãðàäè - íåäâèæèìè ïàìåòíèöè

íà êóëòóðàòà, çàïàçâàò ïðàâàòà ñè ñúãëàñíî ÇÍÎ.
(2) Êîãàòî ïî ïðåöåíêà íà ÍÈÏÊ è ÎÑÊ íàåìàòåëèòå òðÿáâà äà îñâîáîäÿò íàåìíèòå
ïîìåùåíèÿ çà ïî-öåëåñúîáðàçíî èçïîëçâàíå è îïàçâàíå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà
èëè ïðè îò÷óæäàâàíå, òå ñå íàñòàíÿâàò îò íàðîäíèòå ñúâåòè ïî ðåäà íà ÇÍÎ â
ðàâíîñòîéíè ïîìåùåíèÿ.

Ãëàâà ÷åòâúðòà
ÏÐÅÄÑÒÀÂßÍÅ È ÏÎÏÓËßÐÈÇÈÐÀÍÅ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ
ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.12. (1) Ïðèòåæàòåëèòå èëè ïîëçâàòåëèòå íà èìîòè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñà

çàäúëæåíè äà îñèãóðÿâàò äîñòúï çà ïîêàçâàíåòî èì ñúãëàñíî óêàçàíèÿòà íà ÎÑÊ, êàêòî
è äîñòúï íà ñïåöèàëèñòèòå çà òÿõíîòî èçó÷àâàíå è ïîïóëÿðèçèðàíå.
(2) Îðãàíèòå çà íàäçîð è îõðàíà ïðè íàðîäíèòå ñúâåòè îðãàíèçèðàò ïîñåùåíèÿòà
íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà òàêà, ÷å äà íå ñå ïðè÷èíÿâàò íà ñîáñòâåíèöèòå è
ïîëçâàòåëèòå íåóäîáñòâà, ïî-ãîëåìè îò íåîáõîäèìèòå çà öåëòà.

×ë.13. (1) Ñðåäñòâàòà çà ìàñîâà èíôîðìàöèÿ ñëåäâà ñèñòåìíî è öåëåíàñî÷åíî äà

ïîïóëÿðèçèðàò íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è ðåäà è óñëîâèÿòà çà òÿõíîòî
ðàçãëåæäàíå, êàêòî è ãðèæèòå íà äúðæàâàòà è íàðîäíèòå ñúâåòè çà îïàçâàíåòî èì.
(2) Ñíèìàíåòî íà õóäîæåñòâåíèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è èíòåðèîðà íà
ïàìåòíèöè îò íàöèîíàëíî çíà÷åíèå ïî îïðåäåëåí ñïèñúê ñå èçâúðøâà ñ ðàçðåøåíèå
íà ÍÈÏÊ.

×ë.14. (1) ÍÈÏÊ è ÎÍÑ îñèãóðÿâàò íàó÷íîòî ïîêàçâàíå íà ïàìåòíèöèòå íà

êóëòóðàòà è óñëîâèÿ íà ïîñåòèòåëèòå çà òÿõíîòî ïî-ïúëíî èçó÷àâàíå.
(2) ÎÑÊ ñúñ ñúäåéñòâèå íà ÍÈÏÊ îñèãóðÿâàò òðàéíî îçíà÷àâàíå íà íåäâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñ òåêñòîâå, ðàçêðèâàùè òÿõíîòî êóëòóðíî, èñòîðè÷åñêî è
õóäîæåñòâåíî çíà÷åíèå.

Ãëàâà ïåòà
ÎÕÐÀÍÀ ÍÀ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈÒÅ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

×ë.15. (1) Äúðæàâíèÿò íàäçîð çà îõðàíà íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà

ñå îñúùåñòâÿâà îò ÍÈÏÊ è äèðåêöèèòå íà ÊÈÍ êúì ÎÑÊ.
(2) Îðãàíèòå çà íàäçîð è îõðàíà èìàò çà çàäà÷à:
1. äà êîíòðîëèðàò ïðàâèëíîòî èçïîëçâàíå, ñòîïàíèñâàíå è ïîêàçâàíå íà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, êàêòî è ñïàçâàíåòî íà íîðìàòèâíèòå àêòîâå ïî îïàçâàíå
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà;
2. äà ïðîâåðÿâàò ÷ðåç ìåñòíèòå îðãàíè çà íàäçîð ñúñòîÿíèåòî íà íåäâèæèìèòå

89
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è òÿõíàòà òåðèòîðèÿ íàé-ìàëêî âåäíúæ íà äâå ãîäèíè, à çà
ïàìåòíèöèòå èçâúí ãðàíèöèòå íà íàñåëåíèòå ìåñòà - âñÿêà ãîäèíà. Ïðåïèñ îò
ïðîòîêîëèòå çà èçâúðøåíèòå ïðîâåðêè ñå èçïðàùàò â ÍÈÏÊ.
(3) Ïðè íàðóøåíèÿ îðãàíèòå íà äúðæàâíèÿ íàäçîð ñúñòàâÿò àêòîâå íà âèíîâíèòå
ëèöà, âúç îñíîâà íà êîèòî ïðåäñåäàòåëèòå íà ÊÊ è ÎÍÑ èçäàâàò íàêàçàòåëíè
ïîñòàíîâëåíèÿ ñúãëàñíî ÷ë.37 ÇÏÊÌ. Ñ íàêàçàòåëíèòå ïîñòàíîâëåíèÿ ñå èççåìâàò
ìàòåðèàëè è èíñòðóìåíòè, ñâúðçàíè ñ íàðóøåíèåòî, è óêðèòè è íàìåðåíè ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà è ñå âúçñòàíîâÿâàò ïîâðåäè íà ïàìåòíèöè äî 100 ëâ. ñúãëàñíî ÷ë.36
ÇÏÊÌ è ÷ë.45 îò Çàêîíà çà àäìèíèñòðàòèâíèòå íàðóøåíèÿ è íàêàçàíèÿ (ÇÀÍÍ).
(4) Ïðè ïðåñòúïëåíèÿ àêòîâåòå ñå èçïðàùàò íà ïðîêóðàòóðàòà çà òúðñåíå íà ñúäåáíà
îòãîâîðíîñò îò âèíîâíèòå ëèöà.

×ë.16. (1) Çà ïðàâèëíîòî èçïîëçâàíå è ïðåäñòàâÿíå íà ïîñåòèòåëèòå íà íÿêîè

ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå èçðàáîòâàò îò ìåñòíèòå îðãàíè çà äúðæàâåí íàäçîð
èíäèâèäóàëíè óêàçàíèÿ ñúãëàñíî ïðèëîæåíèå ¹ 1.
(2) Îðãàíèòå íà ìåñòíèÿ íàäçîð ñêëþ÷âàò ñúñ ñîáñòâåíèöèòå èëè ïîëçâàòåëèòå íà
íåäâèæèìèòå èìîòè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, äîãîâîðè çà ñòîïàíèñâàíå è îïàçâàíå
ñúãëàñíî ïðèëîæåíèå ¹ 2. Óêàçàíèÿòà çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò ñâåòîâíî è
íàöèîíàëíî çíà÷åíèå ñå ñúãëàñóâàò ñ ÍÈÏÊ.
(3) Îðãàíèòå íà äúðæàâíèÿ íàäçîð ñëåäâà äà òúðñÿò ñúäåéñòâèåòî íà îáùåñòâåíèòå
çàùèòíèöè, äðóæåñòâàòà íà ïðèÿòåëèòå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå,
îðãàíèçàöèèòå íà ÎÔ, ÄÊÌÑ è Áúëãàðñêèòå ïðîôåñèîíàëíè ñúþçè çà ïðàâèëíîòî
èçïîëçâàíå, ñòîïàíèñâàíå è ïîêàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.

ÏÐÅÕÎÄÍÈ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Òàçè íàðåäáà ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå ÷ë.24, ÷ë.25 è ÷ë.32, àë.2 ÇÏÊÌ.

§ 2. Íåðàçäåëíà ÷àñò îò íàðåäáàòà ñà ïðèëîæåíèÿ ¹ 1 è ¹ 2.
§ 3. îòìåíÿ ñå Íàðåäáàòà çà îòäàâàíå ïîä íàåì íà ïîìåùåíèÿ â ñãðàäè - íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà (ÄÂ, áð.36 îò 1963 ã.).

ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ¹ 1, êúì ÷ë.16, àë.1

ÓÊÀÇÀÍÈß ÇÀ ÈÇÏÎËÇÂÀÍÅ È ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

..........................
(ïîñî÷âà ñå íàèìåíîâàíèåòî íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è êúäå ñå
íàìèðàò - ãðàä/ñåëî, îêðúã)

I. ÎÁÙÈ ÑÂÅÄÅÍÈß ÇÀ ÏÀÌÅÒÍÈÊÀ

×ë.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (íàèìåíîâàíèå
íà ïàìåòíèêà, íàõîäÿù ñå â ìåñòîíàõîæäåíèå ãðàä/ñåëî , óë.¹ êâ.), ïðåäñòàâëÿâàù .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (ïàðöåë, ïë. êâ.), å âïèñàí
â öåíòðàëíèÿ ðåãèñòúð íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà (èñòîðè÷åñêèòå ìåñòà)
ïîä ¹ . . . . . . . . . êàòî ñîáñòâåíîñò íà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .(ïîñî÷âàò ñå òðèòå èìåíà íà ñîáñòâåíèêà, íà ïðåäïðèÿòèåòî,
ó÷ðåæäåíèåòî è äð., è òî÷íèÿò èì àäðåñ).

90
 ×ë.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (íàèìåíîâàíèå
íà ïàìåòíèêà) å ïîñòðîåí ïðåç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (åïîõà, âåê , ãîäèíà) îò
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (ìàéñòîð, øêîëà
è äðóãè êðàòêè äàííè).

×ë.3. Ñúãëàñíî Íàðåäáà ¹ 6 çà èçïîëçâàíå è ïðåäñòàâÿíå íà íåäâèæèìèòå

ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà (ÄÂ, áð.30 îò 1979 ã.) è óêàçàíèÿòà íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò
çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . (íàèìåíîâàíèå íà ïàìåòíèêà) ñå èçïîëçâà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (çà êàêâà öåë ñå èçèñêâà) è å îòêðèò çà åäèíè÷íè
è êîëåêòèâíè ïîñåùåíèÿ â äíèòå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . îò . . . . . . . . . äî . . . . . . . . . ÷àñà.

×ë.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (íàèìåíîâàíèå
íà ïàìåòíèêà) ñå ñòîïàíèñâà îò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . (ïîñî÷âàò ñå èìåòî íà íàåìàòåëÿ, ïîëçâàòåëÿ - ãðàæäàíèí èëè ïðåäïðèÿòèå,
îðãàíèçàöèÿ è äð.).

×ë.5. Îòãîâîðíèê (ïàçà÷) íà ïàìåòíèêà å . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . (òðèòå èìåíà), íàçíà÷åí ñúñ çàïîâåä . . . . . . . . . íà . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (íàèìåíîâàíèå íà äëúæíîñòíîòî
ëèöå).

×ë.6. Îáùåñòâåí çàùèòíèê íà äðóæåñòâîòî íà ïðèÿòåëèòå íà ïàìåòíèöèòå íà

êóëòóðàòà å . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (èìå è àäðåñ).

II. ÇÀÄÚËÆÅÍÈß ÍÀ ÎÒÃÎÂÎÐÍÈÊÀ (ÏÀÇÀ×À) È ÎÁÙÅÑÒÂÅÍÈß

ÇÀÙÈÒÍÈÊ

×ë.7. Äà ñëåäÿò çà ñïàçâàíå îò îáèòàòåëèòå è ïîñåòèòåëèòå íà ïàìåòíèêà

èçèñêâàíèÿòà íà òåçè óêàçàíèÿ ñ îãëåä èçïîëçâàíåòî è îïàçâàíåòî ìó êàòî:
1. âçåìàò ìåðêè çà ïîääúðæàíå íà ðåä è ÷èñòîòà â ñãðàäàòà è äâîðà íà ïàìåòíèêà
íà êóëòóðàòà;
2. îñâåäîìÿâàò â êðàÿ íà âñåêè òðè ìåñåöà èíñïåêòîðà â äèðåêöèÿ “Êóëòóðíî-
èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî” êúì ÎÑÊ çà ñúñòîÿíèåòî íà ïàìåòíèêà, êàê ñå èçïîëçâà è
îïàçâà îò ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå è êàêâè ìåðêè ñå âçåìàò çà ïîäîáðÿâàíå íà
òåçè ãðèæè;
3. ðàçïðåäåëÿò ïðè íóæäà ïîñåòèòåëèòå íà ãðóïè è ãè ïðèäðóæàâàò ïðè ðàçãëåæäàíå
íà ïàìåòíèêà;
4.ãðèæàò ñå çà èçïðàâíîñòòà íà âñè÷êè íàäïèñè è óêàçàíèÿ çà ïðîèçõîäà è
çíà÷åíèåòî íà ïàìåòíèêà.

×ë.8. Îáùåñòâåíèÿò çàùèòíèê äîêëàäâà çà ñúñòîÿíèåòî íà ïàìåòíèêà â ìåñòíîòî

äðóæåñòâî íà ïðèÿòåëèòå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå è íàñòîÿâà çà
îðãàíèçèðàíå íà îïàçâàíåòî ìó îò ìåñòíàòà îáùåñòâåíîñò ÷ðåç ðàçïðîñòðàíåíèå íà
ñâåäåíèÿ çà ïàìåòíèêà, ðàçêðèâàíå è íàêàçâàíå íà íàðóøèòåëèòå è äð.

91
 III. ÇÀÄÚËÆÅÍÈß ÍÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÈÖÈÒÅ È ÏÎËÇÂÀÒÅËÈÒÅ

×ë.9. Çà äà ñå îïàçè êîíñòðóêòèâíàòà èçïðàâíîñò íà ñãðàäàòà - ïàìåòíèê íà

êóëòóðàòà, íà íåéíîòî àðõèòåêòóðíî-õóäîæåñòâåíî îôîðìëåíèå è îáñòàíîâêàòà íà
ïðèíàäëåæàùèÿ è òåðåí, ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå ñà çàäúëæåíè:
1. äà íå ïîñòàâÿò â ïîìåùåíèÿòà òåæêè òîâàðè, êîèòî ìîãàò äà ïîâðåäÿò
êîíñòðóêòèâíàòà èçäðúæëèâîñò íà ïàìåòíèêà;
2. äà íå ñå ïîñòàâÿò â ïðèçåìèåòî íà ñãðàäàòà, íà òàâàíà è â ñúñåäñòâî ñ òÿõ
õèãðîñêîïè÷íè, ôåðìåíòèðàùè è çàïàëèòåëíè ìàòåðèàëè;
3. äà íå ïðåäèçâèêâàò ñúòðåñåíèÿ â ñãðàäàòà è â áëèçîñò ñ íåÿ, ïîðàäè êîåòî:
çàáðàíÿâàò ñå â ñãðàäàòà è â áëèçîñò ñ íåÿ äà ñå öåïÿò äúðâà, äà ñå ïîñòàâÿò è äåéñòâàò
ìåõàíè÷íè äâèãàòåëè è äà ñå ãàðèðàò ìîòîðíè ïðåâîçíè ñðåäñòâà, êîèòî ïðåäèçâèêâàò
òðåïòåíèÿ;
4.äà ïîääúðæàò â èçïðàâíîñò è ðåìîíòèðàò ñâîåâðåìåííî ñúùåñòâóâàùèòå
åëåêòðè÷åñêè, âîäîïðîâîäíè, êàíàëèçàöèîííè è îòîïëèòåëíè èíñòàëàöèè è ñúîðúæåíèÿ
èëè äà ãè ïîäìåíÿò ñ íîâè ñëåä ïèñìåíî ñúãëàñóâàíå ñ ÍÈÏÊ ñúãëàñíî ÷ë.20 ÇÏÊÌ;
5. äà íå ïðîìåíÿò ðàçïðåäåëåíèåòî, êîíñòðóêöèÿòà, ôàñàäàòà è âúòðåøíîñòòà íà
ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà ñ ïðèíàäëåæàùèòå èì õóäîæåñòâåíè åëåìåíòè (äåêîðàòèâíà
óêðàñà, ðåçáîâàíè òàâàíè, äîëàïè, èêîíîñòàñè, êàìèíè, çèäàíè ïå÷êè è äð.) áåç ïèñìåíî
ñúãëàñóâàíå ñ ÍÈÏÊ, äà èçâúðøâàò ñàìî òåêóùè ðåìîíòè ïî ïîääúðæàíå íà ïàìåòíèêà
íà êóëòóðàòà, êîèòî ñà â òåæåñò íà ñîáñòâåíèöèòå ñúãëàñíî ÷ë.20 ÇÏÊÌ;
6. ïðåç ñòóäåíèòå ìåñåöè ðåäîâíî äà ïîääúðæàò òåìïåðàòóðà è âëàæíîñò íà âúçäóõà
â ïîìåùåíèÿòà ñúñ ñòåííà óêðàñà ñúîáðàçíî óêàçàíèÿòà íà ÍÈÏÊ, à ïðè âëàæíè è
ñòóäåíè äíè äà íå äîïóñêàò êîëåêòèâíè ïîñåùåíèÿ â ïîìåùåíèÿòà ñ öåííè ñòåíîïèñè;
7. äà ñå ïàçÿò è ïîääúðæàò òðàéíèòå äúðâåñíè, òðåâíè èëè öâåòíè íàñàæäåíèÿ,
êîèòî ñà õàðàêòåðíè è ïðåäñòàâëÿâàò ÷àñò îò ñðåäàòà íà ïàìåòíèêà;
8. äà íå èçãðàæäàò ïîñòîÿííè è âðåìåííè ïîñòðîéêè è äà íå ðàçðóøàâàò
ñúùåñòâóâàùèòå, êîèòî ñà âêëþ÷åíè âúâ âúòðåøíèÿ àíñàìáúë è ñðåäàòà íà ïàìåòíèêà,
êàêòî è äà íå èçâúðøâàò ïðàâíè ñäåëêè çà ðàçêúñâàíå åäèíñòâîòî íà ïàìåòíèêà áåç
ñúãëàñóâàíå ñ ÍÈÏÊ ñúãëàñíî ÇÏÊÌ;
9. äà íå ñå èçïîëçâà ïðèíàäëåæàùèÿò íà ïàìåòíèêà òåðåí çà äîáèâàíå íà ïÿñúê,
êàìúê, ãëèíà è äðóãè ñòðîèòåëíè ìàòåðèàëè;
10. äà ñå ñïàçâàò áåçóñëîâíî âñè÷êè ïðàâèëà íà ïðîòèâîïîæàðíàòà îõðàíà;
11. äà ñå óâåäîìÿâàò íåçàáàâíî îðãàíèòå çà íàäçîð è îõðàíà çà ïðè÷èíèòå, êîèòî
âëîøàâàò ñúñòîÿíèåòî íà ïàìåòíèêà è ïðå÷àò çà ïîääúðæàíåòî ìó â äîáðî ñúñòîÿíèå.

×ë.10. Ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà ñà çàäúëæåíè äà

ïîääúðæàò èçðÿäíà ÷èñòîòà è ðåä â ïîìåùåíèÿòà, êàòî ïî÷èñòâàò ðåäîâíî äúðâåíèòå
åëåìåíòè â ñãðàäàòà: äîëàïè, ïîëèöè, èêîíîñòàñè, âðàòè è äð., áåç äà ñå âäèãà ïðàõ, äà
ïî÷èñòâàò âåäíúæ â ìåñåöà äúñ÷åíèòå ïîäîâå íà ïîìåùåíèÿòà ñúñ ñðåäñòâàòà,
ïðåäïèñàíè çà òàçè öåë; äà ñúáèðàò âñåêèäíåâíî îòïàäúöèòå è ñìåòòà, êîèòî äà ïîñòàâÿò
â çàòâîðåíè êîôè, êîø÷åòà è íà çàêðèòè ìåñòà, îòäàëå÷åíè îò ñãðàäàòà è ãëàâíèÿ âõîä
êúì íåÿ, äà íå ðàçëèâàò âîäà è äðóãè òå÷íîñòè ïî ïîäîâåòå íà ïîìåùåíèÿòà, äà íå
êîïàÿò êëàäåíöè, ñåïòè÷íè ÿìè è äð. â áëèçîñò íà ñãðàäàòà, äà ïîääúðæàò âúòðåøíàòà
óðåäáà íà ïîìåùåíèÿòà, ïðåäìåò íà êîëåêòèâíè è èíäèâèäóàëíè ïîñåùåíèÿ, ñ
êóëòóðíî-âúçïèòàòåëíà öåë ñúãëàñíî óêàçàíèÿòà íà ñïåöèàëèñòèòå.

92
 IV. ÇÀÄÚËÆÅÍÈß ÍÀ ÏÎÑÅÒÈÒÅËÈÒÅ

×ë.11. Ïîñåòèòåëèòå, êîèòî èäâàò äà ðàçãëåæäàò è îïîçíàâàò ïàìåòíèêà íà

êóëòóðàòà, ñà çàäúëæåíè äà ñúáëþäàâàò áåçóñëîâíî âñè÷êè ïðîòèâîïîæàðíè ìåðêè,
ïîñî÷åíè â òåçè ïðàâèëà, äà ïàçÿò öåëîñòòà íà ïàìåòíèêà è ÷èñòîòàòà è ðåäà â ñãðàäàòà
è òåðåíà êàòî:
1. íå ïèïàò, äðàñêàò è ïîâðåæäàò ïî êàêúâòî è äà å íà÷èí àðõèòåêòóðíî-
õóäîæåñòâåíèòå äåòàéëè âúâ âúòðåøíîñòòà è âúíøíîñòòà íà ïàìåòíèêà;
2. íå õâúðëÿò êíèæêè, îòïàäúöè îò õðàíà è íå çàìúðñÿâàò ïî äðóã íà÷èí ñãðàäèòå
è äâîðà íà ïàìåòíèêà;
3. íå ïóøàò ïðè ðàçãëåæäàíå íà ïàìåòíèêà è ñïàçâàò íàé-ñòðîãî ðåæèìà è îáÿâåíîòî
ðàçïèñàíèå çà ïîñåùåíèÿòà.

×ë.12. (1) Íèêîé íå ìîæå äà âëèçà è èçâúðøâà ïðîó÷âàíèÿ íà ïàìåòíèêà îñâåí

ñïåöèàëèñòèòå íà ÍÈÏÊ, êàòî ñúîòâåòíî ñå ëåãèòèìèðàò.
(2) Çàáðàíÿâà ñå èçïîëçâàíåòî íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà çà èçâúðøâàíå íà
ñíèìêè, ñíèìàíå íà ôèëìè è äðóãè öåëè, êîèòî ñúçäàâàò îïàñíîñò îò ðàçðóøàâàíå
äåòàéëè íà ïàìåòíèêà. Òîâà ñå äîïóñêà ñ ðàçðåøåíèå íà ÊÊ, ÍÈÏÊ è ÎÑÊ, êîèòî
îïðåäåëÿò ìåðêèòå è èçèñêâàíèÿòà çà îïàçâàíå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà.

V. ÏÐÎÒÈÂÎÏÎÆÀÐÍÈ ÌÅÐÊÈ

×ë.13. Ìåñòíèòå îðãàíè çà íàäçîð è îõðàíà íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ïî

óêàçàíèÿ íà ÎÑÊ è ñúãëàñóâàíî ñ îðãàíèòå íà ùàòíàòà ïðîòèâîïîæàðíà îõðàíà ñà
äëúæíè äà èçðàáîòÿò è ïîñòàâÿò íà ïîäõîäÿùî ìÿñòî â ñãðàäèòå - ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà, ïðîòèâîïîæàðíà íàðåäáà è íàé-íåîáõîäèìèòå ïðîòèâîïîæàðíè ñúîðúæåíèÿ.
 íàðåäáàòà ñå çàëàãàò ñëåäíèòå ìåðîïðèÿòèÿ:
1. äà ñå ïîääúðæàò â èçïðàâíîñò âñè÷êè íàãðåâàòåëíè, îòîïëèòåëíè è îñâåòèòåëíè
ñèñòåìè è ñúîðúæåíèÿ, êàòî êàìèíè, ïå÷êè, ìàíãàëè, êàíäèëà, ãàçîâè ëàìïè è äð. Òå
äà ñå èçïîëçâàò ñàìî ïîä íåïîñðåäñòâåíîòî íàáëþäåíèå è äà ñå ïîñòàâÿò íàé-ìàëêî
íà åäèí ìåòúð îò çàïàëèòåëíèòå ìàòåðèàëè. Êîãàòî îáèòàòåëèòå ñà èçâúí ñãðàäàòà
èëè íîùóâàò, îãúíÿò âúâ âñè÷êè îãíåèçòî÷íèöè äà ñå çàãàñÿâà, à åëåêòðîìðåæàòà äà
ñå èçêëþ÷âà ÷ðåç öåíòðàëåí ïðåêúñâà÷;
2. äà ñå ïîñòàâÿ îãíåóïîðíà ïîäëîæêà ïîä âñÿêà ìåòàëíà ïå÷êà, âêëþ÷èòåëíî è
åëåêòðè÷åñêèòå, ïîä âñåêè ìàíãàë, êîòëîí, ñâåùíèê è äð. Íå ñå ðàçðåøàâà äà ñå
ïîñòàâÿò îãíåèçòî÷íèöè, êàòî ìàíãàëè, ìåòàëíè ïå÷êè è äð., íà ñòúëáèùàòà è
ïëîùàäêèòå èëè íà äðóãè ïðîõîäèìè ìåñòà, ñâúðçâàùè åòàæèòå íà ñãðàäàòà;
3. çàáðàíÿâà ñå äà ñå ïîñòàâÿò çàïàëèòåëíè ìàòåðèàëè è ïðåäìåòè ïîä, íàä è îêîëî
îãíåèçòî÷íèöèòå, êàêòî è äà ñå èçïîëçâàò èëè ñêëàäèðàò ëåñíîçàïàëèìè è èçáóõëèâè
ìàòåðèàëè, êàòî áåíçèí, ñïèðò, ïåòðîë, íàôòàëèíè è äð. çà çàïàëâàíå íà ïå÷êè, îãíèùà
è äð.
4. íîâè êîìèíè è îòâîðè çà ïå÷êè ïðè ïàÿíòîâè ñãðàäè äà ñå ïðàâÿò ñàìî ñ
ðàçðåøåíèå íà ÍÈÏÊ ñúãëàñóâàíî ñ îðãàíèòå íà ïðîòèâîïîæàðíàòà îõðàíà;
5. êîíòðîëíèòå îòâîðè íà êîìèíèòå äà èìàò äâîéíè âúòðåøíè êàïàöè (âðàòè÷êè),
êîèòî äà áúäàò âèíàãè ïëúòíî çàòâîðåíè è èçïðàâíè.
6. êîìèíèòå è òðúáèòå íà ïå÷êèòå äà ñå ïî÷èñòâàò ïðè íóæäà, íî íå ïî-ìàëêî îò

93
åäèí ïúò íà òðè ìåñåöà;
7. íå å ðàçðåøåíî äà ñå ïàëè è ïðåíàñÿ îòêðèò îãúí â ïîìåùåíèÿòà íà ïàìåòíèêà
è îêîëî íåãî. Óãàðêèòå îò öèãàðè è âúçïëàìåíåíè êëå÷êè äà ñå ïîñòàâÿò â çàòâîðåíè
ïåïåëíèöè, ïîñòàâåíè íà ñïåöèàëíè ìåñòà;
8. îñâåòèòåëíèòå òåëà ñúñ ñòúêëåíè ðåçåðâîàðè äà ñå íàëèâàò ñ ãîðèâî íà äíåâíà
ñâåòëèíà äî 4/5 îò òÿõíàòà âìåñòèìîñò. Ïåòðîëíèòå ëàìïè, ôåíåðè è äð. äà ñå ïîñòàâÿò
íà óñòîé÷èâè ïëîùàäêè, îòäàëå÷åíè îò çàïàëèòåëíè ïðåäìåòè, êàòî çàâåñè, êàðòîíè,
äúñ÷åíè îáøèâêè è äð.;
9. åëåêòðè÷åñêàòà èíñòàëàöèÿ äà ñå ïðîâåðÿâà âñÿêî òðèìåñå÷èå îò ïðàâîñïîñîáåí
åëåêòðîòåõíèê, êàòî ñâîåâðåìåííî ñå îòñòðàíÿâàò ïîâðåäèòå. Çàáðàíÿâà ñå
ïðèêà÷âàíåòî íà äîïúëíèòåëíè îòêëîíåíèÿ è êîíñóìàòîðè êúì åëåêòðè÷åñêàòà
èíñòàëàöèÿ áåç ðàçðåøåíèå íà êîìïåòåíòíèòå îðãàíè è îðãàíèòå çà íàäçîð è îõðàíà
íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà. Êîãàòî åëåêòðè÷åñêàòà èíñòàëàöèÿ íå ñå ïîëçâà, äà ñå
èçêëþ÷âàò ãëàâíèÿò ïðåêúñâà÷, à êúäåòî íÿìà äà ñå ïîñòàâè;
10. óðåäèòå íà ïðîòèâîïîæàðíàòà çàùèòà äà ñå ïîñòàâÿò ïî âèä è áðîé íà ìÿñòî,
îïðåäåëåíî îò ïðîòèâîïîæàðíèòå îðãàíè, äà ñå ïîääúðæàò â èçïðàâíîñò è èçïîëçâàò
ñàìî ïðè ïîæàð;
11. êîéòî ïðúâ çàáåëåæè ïîæàð èëè ïðèçíàöè íà ïîæàð, óâåäîìÿâà ìåñòíàòà
ïðîòèâîïîæàðíà îõðàíà è íåçàáàâíî çàïî÷âà äà ãàñè ñ ïîäðú÷íèòå ïðîòèâîïîæàðíè
óðåäè.

VI. ÍÀÊÀÇÀÍÈß

×ë.14. (1) Çà íàðóøåíèå íà òåçè óêàçàíèÿ íà âèíîâíèòå ëèöà ñå íàëàãàò íàêàçàíèÿ

ñúãëàñíî ÷ë.34 è ÷ë.35 ÇÏÊÌ.  èíäèâèäóàëíèòå óêàçàíèÿ ñå ïîñî÷âàò êîíêðåòíèòå
íàðóøåíèÿ è ïðåäâèäåíèòå çà òÿõ íàêàçàíèÿ.
(2) Ïðè ñèñòåìíè íàðóøåíèÿ îò ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå ïî ïðåäëîæåíèå íà
ÍÈÏÊ è ÎÑÊ ìîæå äà ñå èñêà ðàçâàëÿíå íà íàåìíèÿ äîãîâîð çà íàðóøàâàíå ïðàâèëàòà
íà ñîöèàëèñòè÷åñêîòî îáùåæèòèå èëè çà ïîâðåæäàíå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà, êàêòî
è äà ñå èñêà îò÷óæäàâàíå íà èìîòà çà äúðæàâíà è îáùåñòâåíà íóæäà.
(3) Ïðè ïîâðåæäàíå è óíèùîæàâàíå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà âèíîâíèòå ëèöà ñå
ïðåäàâàò íà ñúä ïî ÷ë.278 îò Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ.
(4) Íàêàçàòåëíèòå ïîñòàíîâëåíèÿ ñå èçäàâàò ïî ðåäà íà ÷ë.36 è ÷ë.37 ÇÏÊÌ. Ñ
òÿõ ñå ïîñòàíîâÿâà è èççåìâàíåòî íà íàìåðåíèòå èëè óêðèòè ìàòåðèàëè è èíñòðóìåíòè,
ñâúðçàíè ñ íàðóøåíèåòî, à ïîâðåäèòå ñå âúçñòàíîâÿâàò çà ñìåòêà íà íàðóøèòåëÿ.

ÏÐÅÕÎÄÍÈ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Òåçè óêàçàíèÿ ñå èçäàâàò íà îñíîâàíèå ÷ë.16 îò Íàðåäáà ¹ 6 çà èçïîëçâàíå è

ïðåäñòàâÿíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è ïðèëîæåíèå ¹ 1 êúì íåÿ
(ÄÂ, áð.30 îò 1979 ã.)
§ 2. Óêàçàíèÿòà âëèçàò â ñèëà ñëåä îäîáðÿâàíåòî èì îò ïðåäñåäàòåëÿ íà îêðúæíèÿ
ñúâåò çà êóëòóðà - ãðàä . . . . . . . . . . . . . . . . . ., Îäîáðèë . . . . . . . . . . . . . . . . . ., ãð. . . .
. . . . . . . . . . . . . . . 19 . . . . . . . . . ã.

Çàáåëåæêà. Íà îñíîâàíèå íà òåçè óêàçàíèÿ ñå èçðàáîòâàò êîíêðåòíè èíäèâèäóàëíè

çà èçïîëçâàíå íà ïî-öåííèòå íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è èñòîðè÷åñêè ìåñòà

94
íà òåðèòîðèÿòà íà âñåêè îêðúã. Â òÿõ ñå âïèñâàò òàêèâà ïðàâà è çàäúëæåíèÿ, êîèòî
ñúäåéñòâàò çà ïðàâèëíî èçïîëçâàíå íà êîíêðåòíèÿ ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà.

ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ¹ 2 êúì ÷ë.16,àë.2

ÄÎÃÎÂÎÐ ÇÀ ÑÒÎÏÀÍÈÑÂÀÍÅ È ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.....................................................................
. . . . . . . . (ïîñî÷âàò ñå íàèìåíîâàíèåòî íà íåäâèæèìèÿ ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà èëè
èñòîðè÷åñêîòî ìÿñòî, êúäå ñå íàìèðà - ãðàä/ñåëî, îêðúã è äð.)

Äíåñ . . . . . . . . . 19 . . . . ã. ìåæäó äèðåêöèÿ “Êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî”

êúì ÎÑÊ (ñúâåòà çà êóëòóðà ïðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . íàðîäåí ñúâåò)
â ëèöåòî íà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (ñîáñòâåíî
è ôàìèëíî èìå è äëúæíîñò), äåéñòâàù êàòî îðãàí çà íàäçîð è îõðàíà íà îñíîâàíèå
Íàðåäáà ¹ 6 çà èçïîëçâàíå è ïðåäñòàâÿíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
èìåíóâàí ïî-äîëó “äúðæàâåí íàäçîð”, îò åäíà ñòðàíà, è . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (ïðåäïðèÿòèå, ó÷ðåæäåíèå, îðãàíèçàöèÿ, ÒÊÇÑ, ÄÇÑ,
ãðàæäàíè) â ëèöåòî íà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(ñîáñòâåíî è ôàìèëíî èìå è äëúæíîñò), äåéñòâàù êàòî çàêîíåí ïðåäñòàâèòåë íà
îñíîâàíèå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (ïúëíîìîùíî,
çàïîâåä èëè äðóã äîêóìåíò), èìåíóâàí ïî-äîëó “ïîëçâàòåë”, îò äðóãà ñòðàíà, ñå ñêëþ÷è
òîçè äîãîâîð çà ñëåäíîòî:

À. ÎÁÙÈ ÓÑËÎÂÈß

1. Äúðæàâíèÿò íàäçîð ïðåäàâà, àêî ïîëçâàòåëÿò ïðèåìà, îáåêòà - ïàìåòíèê íà

êóëòóðàòà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (íàèìåíîâàíèå è òî÷íî ìåñòîíàõîæäåíèå)
çà äà ãî èçïîëçâà çà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (òî÷íî
çà êàêâà öåë) ñúãëàñíî Íàðåäáà ¹ 6 çà èçïîëçâàíå è ïðåäñòàâÿíå íà íåäâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà (ÄÂ, áð.30 îò 1979 ã.) è óêàçàíèÿòà íà ÍÈÏÊ.

2. Íåðàçäåëíà ÷àñò îò äîãîâîðà ñà äîêóìåíòèòå ñúñòàâåíè ïðè ñêëþ÷âàíåòî ìó è

ïîäïèñàíè îò äâåòå ñòðàíè, à èìåííî:
à) êîíñòàòèâåí àêò çà òåõíè÷åñêîòî ñúñòîÿíèå íà ïàìåòíèêà, íà àðõèòåêòóðíî-
õóäîæåñòâåíàòà ìó óêðàñà è ïðèíàäëåæàùèÿ ìó òåðåí;
á) èíâåíòàðåí îïèñ íà ïðåäìåòèòå, ñâúðçàíè ñ ïàìåòíèêà è êîèòî èìàò âàæíî
èñòîðè÷åñêî, ìóçåéíî, õóäîæåñòâåíî è äðóãî çíà÷åíèå;
â) óêàçàíèÿ çà èçïîëçâàíå è îïàçâàíå íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà (àêî èìà òàêèâà).

3. Äîãîâîðúò âàæè äî . . . . . . . . . (äîêàòî òðàå äîãîâîðúò çà íàåì èëè îòñòúïåíîòî

ïðàâî íà ïîëçâàíå).

Á. ÇÀÄÚËÆÅÍÈß ÍÀ ÄÚÐÆÀÂÍÈß ÍÀÄÇÎÐ

4. Äúðæàâíèÿò íàäçîð ñå çàäúëæàâà:

à) äà ïðîâåæäà ðåäîâíî ïåðèîäè÷íè ïðåãëåäè çà ñúñòîÿíèåòî íà ïàìåòíèêà è äà

95
äàâà óêàçàíèÿ çà èçâúðøâàíå íà òåêóùè ðåìîíòè çà ïîääúðæàíåòî ìó â äîáðî ñúñòîÿíèå
ñúãëàñíî ÷ë.20 ÇÏÊÌ, êîèòî ñà â òåæåñò íà ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå;
á) äà ïðåöåíÿâà âúçìîæíîñòèòå çà âêëþ÷âàíå, ïðîåêòèðàíå è èçïúëíåíèå íà
íåîáõîäèìèòå êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè;
â) äà ñëåäè çà òî÷íîòî èçïúëíåíèå íà óêàçàíèÿòà çà èçïîëçâàíå è îïàçâàíå íà
ïàìåòíèêà (àêî èìà), êàòî èçâúðøâà ïåðèîäè÷íè ïðîâåðêè è îêàçâà íåîáõîäèìàòà
ïîìîù íà ñîáñòâåíèêà è ïîëçâàòåëÿ.

Â. ÇÀÄÚËÆÅÍÈß ÍÀ ÏÎËÇÂÀÒÅËß È ÑÎÁÑÒÂÅÍÈÊÀ

5. Ïîëçâàòåëÿò (ñîáñòâåíèêúò) íîñè ïúëíà îòãîâîðíîñò çà ïîääúðæàíåòî íà

ïàìåòíèêà â äîáðî ñúñòîÿíèå è îïàçâàíåòî ìó ïðåç âðåìåòðàåíåòî íà äîãîâîðà ñúãëàñíî
ÇÏÊÌ è äðóãèòå íîðìàòèâíè àêòîâå ïî îïàçâàíå íà êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî. Òîé ñå
çàäúëæàâà:
à) äà èçïîëçâà ïàìåòíèêà ñúîáðàçíî öåëòà, ïîñî÷åíà â ò.1 íà äîãîâîðà;
á) äà èçïúëíÿâà âñè÷êè çàäúëæåíèÿ, ïîñî÷åíè â óêàçàíèÿòà çà èçïîëçâàíå è îïàçâàíå
íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà;
â) äà èçâúðøâà ñâîåâðåìåííî çà ñâîÿ ñìåòêà òåêóùèòå ðàáîòè ïî ïîääúðæàíå íà
ïàìåòíèêà, êàòî ñïàçâà óêàçàíèÿòà íà äúðæàâíèÿ íàäçîð;
ã) äà ñúîáùàâà íåçàáàâíî íà äúðæàâíèÿ íàäçîð çà âñè÷êè ïîâðåäè è îáñòîÿòåëñòâà,
êîèòî ìîãàò äà íàíåñàò ùåòè íà ïàìåòíèêà, è äà âçåìå ìåðêè çà ñâîåâðåìåííîòî èì
îòñòðàíÿâàíå;
ä) äà çàñòðàõîâà ïðîòèâ ïîæàð ïàìåòíèêà;
å) äà ñúáëþäàâà âñè÷êè íàðåäáè íà îðãàíèòå ïî îïàçâàíå íà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà;
æ) ïðè èçòè÷àíå ñðîêà íà òîçè äîãîâîð äà ïðåäàäå ïàìåòíèêà íà äúðæàâíèÿ íàäçîð
â ïúëíà èçïðàâíîñò.

6. Ñîáñòâåíèêúò íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà ñå çàäúëæàâà äà ñúäåéñòâà è óëåñíÿâà

ïîëçâàíåòî è îïàçâàíåòî ìó ñúãëàñíî òîçè äîãîâîð è óêàçàíèÿòà â íåãî.

Ã. ÍÀÊÀÇÀÍÈß

7. Êîãàòî îðãàíèòå íà äúðæàâíèÿ íàäçîð óñòàíîâÿò, ÷å ñîáñòâåíèêúò èëè

ïîëçâàòåëÿò å èçâúðøèë ñâîåâîëíî ðåìîíò è èçìåíåíèå íà ïàìåòíèêà, òå ñúñòàâÿò àêò
çà íàðóøåíèå ñúãëàñíî ÷ë.34 è ÷ë.35 ÇÏÊÌ. Íà îñíîâàíèå íà àêòà ïðåäñåäàòåëÿò íà
ÎÍÑ èëè óïúëíîìîùåíî îò íåãî ëèöå èçäàâà íàêàçàòåëíè ïîñòàíîâëåíèÿ ñúãëàñíî
÷ë.36 è ÷ë.37 ÇÏÊÌ çà íàëàãàíå íà ãëîáà è âúçñòàíîâÿâàíå íà ïîâðåäåíèÿ ïàìåòíèê.

8. Êîãàòî ïàìåòíèêúò íà êóëòóðàòà íå ñå èçïîëçâà ñúãëàñíî òîçè äîãîâîð, îðãàíèòå

íà äúðæàâíèÿ íàäçîð ìîãàò äà íàïðàâÿò ïîñòúïêè çà ïðàâèëíîòî ìó èçïîëçâàíå èëè
äà ðàçâàëÿò äîãîâîðà, à íà âèíîâíèòå ëèöà ñå íàëàãà íàêàçàíèå.

9. Çà íàðóøàâàíå íà çàäúëæåíèÿòà ñè ïî òîçè äîãîâîð è óêàçàíèÿòà çà èçïîëçâàíå

è îïàçâàíå íà ïàìåòíèêà ïîëçâàòåëÿò ñå íàêàçâà ñúãëàñíî ÇÏÊÌ.
Êîãàòî íàðóøåíèÿòà íà ïîëçâàòåëÿ ñà ïðè÷èíèëè íåïîïðàâèìè ùåòè íà ïàìåòíèêà,
òîé ñå ïðèâëè÷à êúì íàêàçàòåëíà îòãîâîðíîñò ñúãëàñíî ÷ë.278 îò Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ.

96
 10. Çà íàðóøàâàíå íà çàäúëæåíèÿòà ñè ïî òîçè äîãîâîð ñîáñòâåíèêúò è
äëúæíîñòíèòå ëèöà îò äúðæàâíèÿ íàäçîð îòãîâàðÿò ñúãëàñíî Íàðåäáà ¹ 6 çà
èçïîëçâàíå è ïðåäñòàâÿíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà (ÄÂ, áð.30 îò
1979 ã.).

Ä. ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

11.Àêî ïîëçâàòåëÿò æåëàå äà ïðåêðàòè äîãîâîðà ïîðàäè íàïóñêàíå íà îáåêòà, òîé

å äëúæåí äà óâåäîìè ïèñìåíî çà òîâà äúðæàâíèÿ íàäçîð òðè ìåñåöà ïðåäè ñðîêà çà
íàïóñêàíå.

12. Àäðåñ íà ñòðàíèòå:

Äúðæàâåí íàäçîð: ãð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . , óë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.................¹........
Ãðàæäàíèí (îðãàíèçàöèÿ) : ãð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , óë. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................¹........
Ïðè ïðîìÿíà íà àäðåñà ñòðàíèòå ñå óâåäîìÿâàò âçàèìíî â äåñåòäíåâåí ñðîê.

13. Òîçè äîãîâîð ñå ñúñòàâÿ íà îñíîâàíèå ÷ë.16 îò Íàðåäáà ¹ 6 çà èçïîëçâàíå è

ïðåäñòàâÿíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà â 4 åêçåìïëÿðà, îò êîèòî ïî
åäèí çà ñòðàíèòå ïî äîãîâîðà, åäèí çà äèðåêöèÿ “Êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî”
êúì ÎÑÊ ãð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . è åäèí çà ñîáñòâåíèêà íà ïàìåòíèêà (àêî ïîäïèøå
äîãîâîðà).

Äîãîâàðÿùè :

Äúðæàâåí íàäçîð: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ïîëçâàòåë: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .
Ñîáñòâåíèê: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 11 ÇÀ ÐÅÄÀ ÇÀ ÏÐÈÅÌÀÍÅ ÍÀ ÈÇÂÚÐØÅÍÈ ÊÎÍÑÅÐÂÀÖÈÎÍÍÈ

È ÐÅÑÒÀÂÐÀÖÈÎÍÍÈ ÐÀÁÎÒÈ ÏÎ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.25 îò 1983 ã.

Ðàçäåë I
ÎÁÙÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß

×ë.1. Ïðåäìåò íà òàçè íàðåäáà ñà âúïðîñèòå, ñâúðçàíè ñ ïðèåìàíå íà èçâúðøåíèòå

êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
èçïúëíÿâàíè îò Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ) ñúãëàñíî
÷ë.29 îò Ïðàâèëíèêà çà óñòðîéñòâîòî è çàäà÷èòå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÏÓÇÍÈÏÊ) (îáí. ÄÂ, áð.102 îò 1976 ã.).

×ë.2. Êîìèòåòúò çà êóëòóðà óïðàæíÿâà êîíòðîë íà èçâúðøåíèòå êîíñåðâàöèîííè

è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ÷ðåç ÄÎ “Ïëàñòè÷íè

97
èçêóñòâà, êóëòóðíî íàñëåäñòâî è áèáëèîòå÷íî äåëî”.

×ë.3. Íàçíà÷àâàíåòî, êàêòî è ïðàâàòà è çàäúëæåíèÿòà íà ïðèåìàòåëíèòå êîìèñèè

ñå îïðåäåëÿò íà îñíîâàíèå ÷ë.30 îò ÏÓÇÍÈÏÊ è ÷ë.66 - 69 îò Ïðàâèëíèêà çà
êàïèòàëíîòî ñòðîèòåëñòâî (îáí. ÄÂ, áð.55 îò 1980 ã.).

Ðàçäåë II
ÏÐÈÅÌÀÒÅËÍÈ ÊÎÌÈÑÈÈ

×ë.4. (1) Êîìèñèèòå çà ïðèåìàíå íà èçâúðøåíèòå êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè

ðàáîòè íà àðõèòåêòóðíè, õóäîæåñòâåíè, èñòîðè÷åñêè è àðõåîëîãè÷åñêè íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå íàçíà÷àâàò ñúñ çàïîâåä íà ðåñîðíèÿ çàì.-ïðåäñåäàòåë íà
Êîìèòåòà çà êóëòóðà èëè ãåíåðàëíèÿ äèðåêòîð íà ÄÎ “Ïëàñòè÷íè èçêóñòâà, êóëòóðíî
íàñëåäñòâî è áèáëèîòå÷íî äåëî”.
(2) Ñúñ çàïîâåä íà ïðåäñåäàòåëÿ íà ñúîòâåòíèÿ îêðúæåí íàðîäåí ñúâåò ñå íàçíà÷àâà
ïðèåìàòåëíà êîìèñèÿ:
1. êîãàòî èçâúðøåíèòå ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè íà îáåêòà âúçëèçàò íà ñòîéíîñò 10
000 ëâ.;
2. çà ïðèåìàíå íà îãðàäíè çèäîâå, ïîäïîðíè ñòåíè, îñâåòëåíèå è äð. èíæåíåðíè
ñúîðúæåíèÿ íåçàâèñèìî îò ñòîéíîñòòà èì.
(3) Çàïîâåä çà íàçíà÷àâàíå íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ ñå èçäàâà íå ïî-êúñíî îò 30
äíè ñëåä ñúñòàâÿíå íà àêò îáð.15.

×ë.5. (1) Ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ ñå ïðåäñåäàòåëñòâà îò ñïåöèàëèñò ïðè ÄÎ

“Ïëàñòè÷íè èçêóñòâà, êóëòóðíî íàñëåäñòâî è áèáëèîòå÷íî äåëî”.
(2)  ñúñòàâà íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ ó÷àñòâàò:
1. ïðîåêòàíòèòå - àâòîðè íà ïðîåêòà;
2. àðõåîëîã - ïðîó÷âàòåëÿò íà àðõåîëîãè÷åñêèÿ îáåêò;
3. õóäîæíèê - ðåñòàâðàòîðúò-èçïúëíèòåë;
4. òåõíè÷åñêèÿò ðúêîâîäèòåë íà îáåêòà;
5. ðúêîâîäèòåëÿò íà àòåëèå “Ñòåíîïèñè” ïðè ÍÈÏÊ;
6. êîìïåòåíòíè ñïåöèàëèñòè îò ñúîòâåòíàòà îáëàñò - ïðè íåîáõîäèìîñò çà
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò íàöèîíàëíî çíà÷åíèå;
7. ïðåäñòàâèòåë íà äèðåêöèÿ “Èçïúëíåíèå” ïðè ÍÈÏÊ;
8. ïðåäñòàâèòåë íà ðúêîâîäñòâîòî íà ñúîòâåòíèÿ ôèëèàë íà ÍÈÏÊ;
9. ïðåäñòàâèòåë íà èíâåñòèòîðà;
10. ïðåäñòàâèòåë íà ñúîòâåòíèÿ íàðîäåí ñúâåò;
11. ïðåäñòàâèòåë íà ïðîòèâîïîæàðíàòà îõðàíà è äðóãè ñïåöèàëèñòè ñúîáðàçíî
õàðàêòåðà íà îáåêòà.
(3) Ïðèñúñòâèåòî íà ÷ëåíîâåòå íà êîìèñèÿòà å çàäúëæèòåëíî. Çàìÿíà ñòàâà ñàìî
â êðàéíè ñëó÷àè. Çà íàñòúïèëèòå ïðîìåíè ñå óâåäîìÿâà ïðåäñåäàòåëÿò íà êîìèñèÿòà
ïðåäè íåéíîòî ñâèêâàíå. Çà íåÿâèëèòå ñå ïðåäñåäàòåëÿò íà êîìèñèÿòà ïðàâè äîêëàä.
Íà âèíîâíèòå ñå íàëàãàò ñàíêöèè îò ïðåêèÿ èì ðúêîâîäèòåë.
(4) Êîìèñèÿòà âçåìà ðåøåíèå ïðè êâîðóì 3/4 è ñ îáèêíîâåíî áîëøèíñòâî.

×ë.6. Çàäúëæåíèÿ íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ:

1. ïðîâåðÿâà äàëè ñà îäîáðåíè èëè ñúãëàñóâàíè ñ ÍÈÏÊ ïðîåêòíî-ñìåòíèòå

98
äîêóìåíòàöèè è åâåíòóàëíèòå äîïúëíèòåëíè èçìåíåíèÿ êúì òÿõ;
2. ïðîâåðÿâà èçâúðøåíè ëè ñà âñè÷êè âèäîâå ðàáîòè íà îáåêòà ñúîáðàçíî ïðîåêòèòå
è òåõíèêî-ôèíàíñîâèòå ñìåòêè, òåõíè÷åñêèòå èçèñêâàíèÿ è óñëîâèÿòà íà ñêëþ÷åíèÿ
äîãîâîð;
3. óñòàíîâÿâà êà÷åñòâîòî íà èçâúðøåíèòå âèäîâå ðàáîòè;
4. èçèñêâà ñïàçâàíåòî íà äúðæàâíèòå íîðìàòèâè çà ïðîòèâîïîæàðíà, ñàíèòàðíà è
òåõíè÷åñêà áåçîïàñíîñò, çà îïàçâàíå íà ïðèðîäíàòà ñðåäà è äð.

×ë.7. (1) Èçïúëíèòåëÿò å äëúæåí:

1. äà èçâúðøè âèñîêîêà÷åñòâåíî è â îïðåäåëåíèÿ îò äîãîâîðà ñðîê âñè÷êè âèäîâå
ðàáîòè íà îáåêòà, ïîñî÷åíè â ïðîåêòíî-ñìåòíèòå äîêóìåíòàöèè;
2. äà èçâúðøâà êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ñàìî ïî ïðîåêòíî-ñìåòíèòå
äîêóìåíòàöèè çà îáåêòà è åâåíòóàëíè èçìåíåíèÿ íà ïðîåêòèòå, îäîáðåíè èëè
ñúãëàñóâàíè ñ ÍÈÏÊ;
3. äà ïðåäñòàâè íà íàïðàâëåíèå “Íîðìàòèâíè äîêóìåíòè, êîîðäèíàöèÿ è êîíòðîë”
ïðè ÄÎ “Ïëàñòè÷íè èçêóñòâà, êóëòóðíî íàñëåäñòâî è áèáëèîòå÷íî äåëî”
ïðîåêòîçàïîâåä çà íàçíà÷àâàíå íà ïðèåìàòåëíà êîìèñèÿ çàåäíî ñ àêò îáð.15 íàé-êúñíî
25 äíè ñëåä ïîäïèñâàíåòî íà àêòà;
4. äà èçïðàòè çàïîâåäòà çà ïðèåìàíå íà îáåêòà íà âñè÷êè ÷ëåíîâå íà êîìèñèÿòà è
äà îñèãóðè ïðèñúñòâèåòî íà ñïåöèàëèñòèòå îò ÍÈÏÊ;
5. äà èçïðàòè â 10 - äíåâåí ñðîê äâà åêçåìïëÿðà îò îäîáðåíèÿ ïðîòîêîë (àêò îáð.16)
íà èíâåñòèòîðà;
6. äà èçïúëíè âñè÷êè ðåøåíèÿ íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ â ñðîêà, ïîñî÷åí â àêò
îáð.16.
(2) Ïðè íåñïàçâàíå íà ðàçïîðåäáèòå íà àë.1 íà âèíîâíèòå ëèöà ñå íàëàãà íàêàçàíèå
ñúãëàñíî ÷ë.86, àë.1 îò Ïðàâèëíèêà çà êàïèòàëíîòî ñòðîèòåëñòâî.

×ë.8. Èíâåñòèòîðúò å äëúæåí:

1. äà êîíòðîëèðà èçïúëíåíèåòî íà ïðîåêòà è êà÷åñòâîòî íà êîíñåðâàöèîííî-
ðåñòàâðàöèîííèòå ðàáîòè âúâ õîäà íà òÿõíîòî èçïúëíåíèå;
2. äà äîâåäå äî çíàíèåòî íà ÷ëåíîâåòå íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ, ðàáîòåùè èçâúí
ñèñòåìàòà íà ÍÈÏÊ, çàïîâåäòà çà íàçíà÷àâàíå íà êîìèñèÿ;
3. äà îñèãóðè äîñòúï â îáåêòà íà ÷ëåíîâåòå íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ;
4. äà îñèãóðè ïðåâîç íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ äî îáåêòà è îáðàòíî, êîãàòî îáåêòúò
å îòäàëå÷åí îò îáùåñòâåíè ïðåâîçíè ñðåäñòâà;
5. äà îñèãóðè íåîáõîäèìèòå óñëîâèÿ çà ðàáîòà íà êîìèñèÿòà;
6. äà îñèãóðè íîùóâàíåòî íà ÷ëåíîâåòå íà êîìèñèÿòà;
7. äà èçïðàòè íà ñîáñòâåíèöèòå íà ñãðàäàòà - ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà åäèí åêçåìïëÿð
îò îäîáðåíèÿ ïðîòîêîë íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ (àêò îáð.16) â 7 - äíåâåí ñðîê îò
ïîëó÷àâàíåòî ìó.

Ðàçäåë III
ÏÐÈÅÌÀÍÅ ÍÀ ÈÇÂÚÐØÅÍÈÒÅ ÊÎÍÑÅÐÂÀÖÈÎÍÍÈ È ÐÅÑÒÀÂÐÀÖÈÎÍÍÈ
ÐÀÁÎÒÈ

×ë.9. (1)  äåíÿ íà ïðèåìàíå íà èçâúðøåíèòå êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè

ðàáîòè íà îáåêòà èçïúëíèòåëÿò çàäúëæèòåëíî ïðåäñòàâÿ íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ:

99
 1. äîãîâîðà çà îáåêòà ìåæäó ÍÈÏÊ è ñúîòâåòíèÿ îêðúæåí íàðîäåí ñúâåò ñ îçíà÷åíè:
çíà÷åíèåòî íà ïàìåòíèêà, èçïúëíèòåëèòå è ïîäèçïúëíèòåëèòå çà ðàçëè÷íèòå âèäîâå
ðàáîòè;
2. ïðîåêòíî-ñìåòíàòà äîêóìåíòàöèÿ, ñúãëàñóâàíà ñ ÍÈÏÊ, óïðàâëåíèå
“Ïðîòèâîïîæàðíà îõðàíà” ïðè ÌÂÐ, ÕÅÈ, “Åíåðãîñíàáäÿâàíå” è “Âîäîñíàáäÿâàíå”,
èëè òåõíèêî-ôèíàíñîâàòà ñìåòêà çà îáåêòà;
3. ïðîòîêîëà çà îöåíêà íà îáåêòà ïðåäè çàïî÷âàíå íà ðåñòàâðàöèÿòà;
4. çàïîâåäíàòà êíèãà íà îáåêòà;
5. àêòîâåòå çà âñè÷êè ñêðèòè âèäîâå ðàáîòè;
6. äîêóìåíòà çà ñúãëàñóâàíîñò îò ÍÈÏÊ ïðè åâåíòóàëíè èçìåíåíèÿ èëè îòêëîíåíèÿ
îò îäîáðåíèÿ ïðîåêò;
7. äîêóìåíòà çà ôàêòè÷åñêè èçðàçõîäâàíèòå ñðåäñòâà íà îáåêòà;
8. ôèíàíñîâàòà ñìåòêà çà âèäîâåòå ðàáîòè, êîèòî ñå çàïëàùàò îò ñîáñòâåíèêà.
(2) ïðè íåñïàçâàíå íà èçèñêâàíèÿòà íà àë.1 âèíîâíèòå ëèöà ñå íàêàçâàò ñúãëàñíî
÷ë.86, àë.1 îò Ïðàâèëíèêà çà êàïèòàëíîòî ñòðîèòåëñòâî.

×ë.10. (1) ×ëåíîâåòå íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ ñà äëúæíè äà èçâúðøâàò ùàòåëåí

îãëåä íà ïðåäñòàâåíèòå îò èíâåñòèòîðà äîêóìåíòè íà èçâúðøåíèòå êîíñåðâàöèîííè è
ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî ñãðàäàòà - ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, äà ïðîâåðÿâàò äàëè ñà
ïðèëîæåíè óñòàíîâåíèòå ìåòîäè çà òîíèðàíå è èìïðåãíàöèÿ ñ îãíåçàùèòíè ñúñòàâè
íà âñè÷êè ãîðèìè êîíñòðóêöèè è äà ñúñòàâÿò â 7 - äíåâåí ñðîê ïðîòîêîë (àêò îáð.16).
 íåãî òðÿáâà äà îòðàçÿò âñè÷êè óñòàíîâåíè íåèçïúëíåíè, íåäîâúðøåíè èëè
ëîøîêà÷åñòâåíî èçïúëíåíè âèäîâå ðàáîòè, êàòî âçåìàò ðåøåíèÿ è îïðåäåëÿò ñðîê çà
òÿõíîòî èçïúëíåíèå, äîâúðøâàíå èëè îòñòðàíÿâàíå.
(2) Êîìèñèÿòà ìîæå äà ïðèåìå îáåêòà èëè äà îòêàæå ïðèåìàíåòî ìó.
(3) ×ëåíîâåòå íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ íîñÿò äèñöèïëèíàðíà, èìóùåñòâåíà è
íàêàçàòåëíà îòãîâîðíîñò ñúãëàñíî äåéñòâàùèòå ðàçïîðåäáè, àêî ïîðàäè íåèçïúëíåíèå
èëè ëîøî èçïúëíåíèå íà ñâîèòå çàäúëæåíèÿ ñà äîïóñíàëè ïðîòîêîëúò äà ñå ñúñòàâè,
áåç äà ñà óñòàíîâåíè è îòáåëÿçàíè â íåãî ñúùåñòâóâàùè íåäîñòàòúöè èëè áåç äà ñà
ïðåäëîæåíè ìåðêè çà òÿõíîòî îòñòðàíÿâàíå, àêî ñà óñòàíîâåíè òàêèâà.

×ë.11. (1)  çàâèñèìîñò îò êàòåãîðèÿòà íà ñãðàäàòà - ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, ÍÈÏÊ

èëè äðóãà ñòðîèòåëíà îðãàíèçàöèÿ èçâúðøâà, à ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ ïðèåìà
ñëåäíèòå âèäîâå êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè:
1. íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò “íàöèîíàëíî çíà÷åíèå” - âñè÷êè âèäîâå
êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè;
2. íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò “ìåñòíî çíà÷åíèå” - ñàìî ïîñî÷åíèòå â ïðîåêòíî
ñìåòíàòà äîêóìåíòàöèÿ àðõèòåêòóðíî-ñòðîèòåëíè ðàáîòè;
3. çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà çà “ñâåäåíèå” è â “àíñàìáúë” - ñàìî èçâúðøåíè
êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè ïî êîíñòðóêöèÿòà è ôàñàäèòå.
(2) Ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà îò “ìåñòíî çíà÷åíèå”, çà “ñâåäåíèå” è â “àíñàìáúë”
ñëåä ïðèåìàíåòî èì îò êîìèñèÿòà ñå ïðåäàâàò íà èíâåñòèòîðà çà ñúõðàíÿâàíå äî òÿõíîòî
ïúëíî çàâúðøâàíå. Èíâåñòèòîðúò ðàçðåøàâà âúâåæäàíåòî èì â åêñïëîàòàöèÿ ñàìî
ñëåä òÿõíîòî îêîí÷àòåëíî çàâúðøâàíå è ïðèåìàíå îò êîìèñèÿ, íàçíà÷åíà îò
ïðåäñåäàòåëÿ íà ñúîòâåòíèÿ îêðúæåí íàðîäåí ñúâåò ñúãëàñíî ÷ë.65, àë.4 îò Ïðàâèëíèêà
çà êàïèòàëíîòî ñòðîèòåëñòâî.

100
 ×ë.12. Îáåêò - ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, íå ñå ïðèåìà ïðè ñëåäíèòå ñëó÷àè:
1. êîãàòî ïðîåêòíî-ñìåòíàòà äîêóìåíòàöèÿ íå å îäîáðåíà èëè ñúãëàñóâàíà ñ ÍÈÏÊ;
2. êîãàòî êîìèñèÿòà óñòàíîâè, ÷å èìà çíà÷èòåëíè íåçàâúðøåíè èëè ëîøîêà÷åñòâåíî
èçâúðøåíè ðàáîòè, ïîñî÷åíè â ïðîåêòíî-ñìåòíàòà äîêóìåíòàöèÿ èëè â òåõíèêî-
ôèíàíñîâàòà ñìåòêà;
3. êîãàòî ëèïñâàò íÿêîè îò îñíîâíèòå äîêóìåíòè êàòî: ïðîåêòíî-ñìåòíà
äîêóìåíòàöèÿ, òåõíèêî-ôèíàíñîâàòà ñìåòêà çà îáåêòè, èçïúëíåíè ïî ìåòîäè÷åñêî
ðúêîâîäñòâî, çàïîâåäíàòà êíèãà, àêòîâå çà ñêðèòè âèäîâå ðàáîòà è äð.;
4. êîãàòî ñå óñòàíîâè èçìåíåíèå èëè îòêëîíåíèå îò ïðîåêòà, êîåòî íå å ñúãëàñóâàíî
ñ ÍÈÏÊ;
5. êîãàòî îáåêòà å âúâåäåí â åêñïëîàòàöèÿ ïðåäè ïðèåìàíåòî ìó îò ïðèåìàòåëíà
êîìèñèÿ îñâåí êîãàòî çà òîâà èìà ïèñìåíî ðàçðåøåíèå îò ÄÎ “Ïëàñòè÷íè èçêóñòâà,
êóëòóðíî íàñëåäñòâî è áèáëèîòå÷íî äåëî” ïðè Êîìèòåòà çà êóëòóðà.

×ë.13. (1) Îöåíêàòà çà êà÷åñòâîòî íà èçïúëíåíèòå êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè

ðàáîòè ìîæå äà áúäå îáùà èëè ïî âèäîâå ðàáîòè: àðõèòåêòóðíî-ñòðîèòåëíè,
åëåêòðîèíñòàëàöèè, âîäîïðîâîä è êàíàëèçàöèÿ, îòîïëåíèå, âåíòèëàöèÿ è èìïðåãíàöèÿ.
(2) Îò èçïúëíèòåëèòå ïðàâî íà ãëàñ ïðè îïðåäåëÿíå íà êà÷åñòâîòî èìà ñàìî
ïðåäñòàâèòåëÿò íà äèðåêöèÿ “Èçïúëíåíèå” ïðè ÍÈÏÊ. Ïðåäñåäàòåëÿò íà êîìèñèÿòà
èìà ïðàâî íà âåòî ïî îòíîøåíèå íà îöåíêàòà çà êà÷åñòâîòî çà èçâúðøåíèòå
êîíñåðâàöèîííî-ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè.

×ë.14 (1) Ïðîòîêîëúò íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ ñå ñúñòàâÿ â ïåò åêçåìïëÿðà è ñå

óòâúðæäàâà îò ðåñîðíèÿ çàì.-ïðåäñåäàòåë íà Êîìèòåòà çà êóëòóðà. Åäèí åêçåìïëÿð îò
ïðîòîêîëà îñòàâà â ÄÎ “Ïëàñòè÷íè èçêóñòâà, êóëòóðíî íàñëåäñòâî è áèáëèîòå÷íî äåëî”,
à îñòàíàëèòå ñå èçïðàùàò â ÍÈÏÊ. Êîãàòî êîìèñèÿòà å íàçíà÷åíà îò ïðåäñåäàòåëÿ íà
îêðúæíèÿ íàðîäåí ñúâåò, òîé óòâúðæäàâà ïðèåìàòåëíèÿ ïðîòîêîë.
(2) Ïðèåìàòåëíèÿò ïðîòîêîë - àêò îáð.16, ìîæå äà ñå îáæàëâà â 7 - äíåâåí ñðîê îò
ïîëó÷àâàíåòî ìó ïðåä ïðåäñåäàòåëÿ íà Êîìèòåòà çà êóëòóðà.

×ë.15. (1) Ñëåä èçòè÷àíå íà ñðîêà íà ðåøåíèÿòà íà ïðèåìàòåëíàòà êîìèñèÿ,

îòðàçåíè â ïðèåìàòåëíèÿ ïðîòîêîë, èíâåñòèòîðúò ïðîâåðÿâà òÿõíîòî èçïúëíåíèå è
ñúâìåñòíî ñ èçïúëíèòåëÿ ñúñòàâÿ àêò îáð.17.
(2) Ïðåïèñ îò àêò îáð.17 çàäúëæèòåëíî ñå èçïðàùà íà äèðåêöèÿ “Èçïúëíåíèå”
ïðè ÍÈÏÊ íà íàïðàâëåíèå “Íîðìàòèâíè äîêóìåíòè, êîîðäèíàöèÿ è êîíòðîë” ïðè ÄÎ
“Ïëàñòè÷íè èçêóñòâà, êóëòóðíî íàñëåäñòâî è áèáëèîòå÷íî äåëî” â ñðîê îò 10 äíè ñëåä
ïîäïèñâàíåòî ìó.
(3) Ïðè íåèçïúëíåíèå íà ðåøåíèÿòà íà êîìèñèÿòà, îòðàçåíè â ïðèåìàòåëíèÿ
ïðîòîêîë, âçàèìîîòíîøåíèÿòà ñå óðåæäàò ñúîáðàçíî ÷ë.67, àë.8 è ÷ë.73, àë.5 îò
Ïðàâèëíèêà çà êàïèòàëíîòî ñòðîèòåëñòâî.

×ë.16. Ñãðàäè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ïðîåêòèðàíè è èçïúëíÿâàíè è îò äðóãè

îðãàíèçàöèè, ñå ïðèåìàò ïî ðåäà, óñòàíîâåí ñ òàçè íàðåäáà.

ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Íàðåäáàòà ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå §2 îò äîïúëíèòåëíèòå, çàêëþ÷èòåëíèòå è

101
ïðåäõîäíèòå ðàçïîðåäáè íà ÏÓÇÍÈÏÊ (îáí. ÄÂ, áð.102 îò 1976 ã.).
§ 2. Óêàçàíèÿ çà ïðèëàãàíå íà íàðåäáàòà ñå èçäàâàò îò ãåíåðàëíèÿ äèðåêòîð íà ÄÎ
“Ïëàñòè÷íè èçêóñòâà, êóëòóðíî íàñëåäñòâî è áèáëèîòå÷íî äåëî” ïðè Êîìèòåòà çà
êóëòóðà.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 16 ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÍÀ ÓÂÅËÈ×ÅÍÀÒÀ ÑÒÎÉÍÎÑÒ È ÂÏÈÑÂÀÍÅ

ÍÀ ÇÀÊÎÍÍÀ ÈÏÎÒÅÊÀ ÂÚÐÕÓ ÍÅÄÂÈÆÈÌÈ ÈÌÎÒÈ - ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.59 îò 1978 ã.

Ðàçäåë I
ÎÑÍÎÂÍÈ ÏÎËÎÆÅÍÈß. ÈÇ×ÈÑËÅÍÈÅ ÍÀ ÓÂÅËÈ×ÅÍÀÒÀ ÑÒÎÉÍÎÑÒ

×ë.1. (1) Ñðåäñòâàòà, êîèòî ñå èçðàçõîäâàò çà êîíñåðâàöèÿ, ðåñòàâðàöèÿ è äðóãè

ðàáîòè ïî îïàçâàíåòî íà íåäâèæèìèòå èìîòè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ïðèíàäëåæàùè
íà äúðæàâàòà, ñà çà ñìåòêà íà äúðæàâíèòå ó÷ðåæäåíèÿ è ñòîïàíñêèòå îðãàíèçàöèè,
êîèòî èìàò ïðàâî íà îïåðàòèâíî óïðàâëåíèå âúðõó òÿõ, à êîãàòî èìîòèòå ñà ñîáñòâåíîñò
íà êîîïåðàòèâíè èëè îáùåñòâåíè îðãàíèçàöèè - çà òÿõíà ñìåòêà.
(2) Êîãàòî ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñà ñîáñòâåíîñò íà ãðàæäàíè, èçðàçõîäâàíèòå
ñðåäñòâà ñå çàïëàùàò îò äúðæàâàòà ÷ðåç îêðúæíèòå íàðîäíè ñúâåòè - ðàçïîðåäèòåëè
ñ êðåäèòèòå çà îïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñúãëàñíî ÷ë.21
àë.2 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå (ÇÏÊÌ) (ÄÂ, áð.29 îò 1969 ã.),
è ÷ë.31 îò Ïðàâèëíèêà çà óñòðîéñòâîòî è çàäà÷èòå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÏÓÇÍÈÏÊ) (ÄÂ, áð.102 îò 1976 ã.).
(3) Çà íàïðàâåíèòå ðàçõîäè ïî óêðåïâàíå, êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà
íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñîáñòâåíîñò íà ãðàæäàíè, îêðúæíèòå íàðîäíè
ñúâåòè âïèñâàò çàêîííà èïîòåêà âúðõó èìîòà â ïîëçà íà äúðæàâàòà â ðàçìåð íå ïîâå÷å
îò óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò ñúãëàñíî ÷ë.21, àë.2 îò ÇÏÊÌ è ÷ë.18, àë.2 îò ÏÓÇÍÈÏÊ.

×ë.2. (1)  óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò ñå âêëþ÷âàò ñàìî íåîáõîäèìèòå è ïîëåçíè ðàçõîäè

çà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà, êîèòî èìàò èêîíîìè÷åñêî çíà÷åíèå çà ñîáñòâåíèêà.
(2) Óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò íà íåäâèæèìèòå èìîòè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå
îïðåäåëÿ âúç îñíîâà íà îöåíêè, åäíàòà èçâúðøåíà ïðåäè, à äðóãàòà - ñëåä
óêðåïèòåëíèòå, êîíñåðâàöèîííèòå è ðåñòàâðàöèîííèòå ðàáîòè, ñ îöåíèòåëíè ïðîòîêîëè
íà êîìèñèÿ ïî ÷ë.265 îò Ïðàâèëíèêà çà ïðèëàãàíå íà Çàêîíà çà òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî
óñòðîéñòâî (ÏÏÇÒÑÓ) (ÄÂ, áð.29 îò 1973 ã.), è ÷ë.13 àë.3 îò ÏÓÇÍÈÏÊ, ïî Òàðèôàòà
çà öåíèòå íà íåäâèæèìèòå èìîòè, îäîáðåíà ñ ÏÌÑ ¹ 24 (ÄÂ, áð.46 îò 1973 ã.), è
ñúäúðæàùèòå ñå â òàçè íàðåäáà ðàçïîðåäáè. Îöåíêèòå ñå îáÿâÿâàò ñúñ çàïîâåä íà
ïðåäñåäàòåëÿ íà èçïúëíèòåëíèÿ êîìèòåò íà îêðúæíèÿ íàðîäåí ñúâåò.
(3)  óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò íå ñå âêëþ÷âàò ðàçõîäèòå, íàïðàâåíè çà ïîä÷åðòàâàíå
íà õóäîæåñòâåíàòà èçðàçèòåëíîñò íà ñãðàäàòà, çà êîíñåðâàöèÿ è ðåñòàâðàöèÿ íà
ñòåíîïèñè, ðåçáè è äð., êîèòî íÿìàò ñòîïàíñêî çíà÷åíèå çà ñîáñòâåíèöèòå - ðàçõîäè ñ
êóëòóðíî ïðåäíàçíà÷åíèå. Ïðè ïðîäàæáà, çàìåíè, äàðåíèÿ èëè îò÷óæäàâàíå çà
äúðæàâíà èëè îáùåñòâåíà íóæäà òåçè ÷àñòè íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà ñå çàïëàùàò
ïî îöåíêàòà èì ïðåäè êîíñåðâàöèÿòà èëè ðåñòàâðàöèÿòà íà ïàìåòíèêà. Òå ñà
îáùîíàðîäíî äîñòîÿíèå íåçàâèñèìî îò ñîáñòâåíîñòòà âúðõó èìîòà.

102
 (4)  óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò íå âëèçàò è ðàçõîäèòå çà ïîäîáðåíèå íà èìîòà, êîèòî
ñå èçâúðøâàò îò ÍÈÏÊ ïî èñêàíå íà ñîáñòâåíèêà, çà äà ñå ñúçäàäàò ïî-ñúâðåìåííè
óñëîâèÿ çà îáèòàâàíå (ñàíèòàðíè âúçëè, åëåêòðîèíñòàëàöèè, êàíàëèçàöèè, âîäîïðîâîä
è äð.). Òåçè ðàáîòè ñå èçâúðøâàò îò èíâåñòèòîðà, êîéòî çàïëàùà èçïúëíåíèåòî èì íà
ÍÈÏÊ, à ñúáèðà ñòîéíîñòòà èì îò ñîáñòâåíèêà ñúãëàñíî ÷ë.20 îò ÏÓÇÍÈÏÊ.
(5) Ñóìèòå, èçðàçõîäâàíè çà îáøèâêè è ïðåôàñàäèðàíå íà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà, êàêòî è ñóìèòå çà îñêúïèòåëíèòå ðàáîòè ïî íîâîòî ñòðîèòåëñòâî â
ðåçåðâàòèòå è àíñàìáëèòå íå ñå âêëþ÷âàò â óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò, çàùîòî ñà èçâúðøåíè
çà çàïàçâàíå õàðàêòåðà è ñðåäàòà íà ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà, àíñàìáúëà èëè ðåçåðâàòà.
Òå ñà çàäúëæèòåëíè çà ñîáñòâåíèöèòå - ãðàæäàíè, íÿìàò èêîíîìè÷åñêî çíà÷åíèå çà
òÿõ, ïîðàäè êîåòî ñå çàïëàùàò îò äúðæàâàòà íà îñíîâàíèå ñðàâíèòåëíè ñìåòêè,
èçðàáîòåíè îò ÍÈÏÊ.

×ë.3. (1) Îöåíêàòà íà èìîòà - ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, ïðåäè çàïî÷âàíå íà

êîíñåðâàöèîííèòå è ðåñòàâðàöèîííèòå ðàáîòè ñå èçâúðøâà ñïîðåä êóáàòóðàòà ìó, êàòî
â îòäåëíà ÷àñò ñå ïîñî÷âà ñòîéíîñòòà íà õóäîæåñòâåíèòå åëåìåíòè íà ïàìåòíèêà
(ñòåíîïèñè, ðåçáè, êîðíèçè è äð. õóäîæåñòâåíè è àðõèòåêòóðíè äåòàéëè). Òåçè åëåìåíòè
ñå îöåíÿâàò ïî ñåãàøíàòà èì äåéñòâèòåëíà öåíà êàòî îñîáåíè ïîäîáðåíèÿ è êàòî ñå
èìà ïðåäâèä âðåìåòî, êîãàòî ñà ïðàâåíè, ìàòåðèàëèòå, êîèòî ñà óïîòðåáåíè , è âëîæåíèÿ
òðóä à íå òÿõíàòà íàó÷íà, èñòîðè÷åñêà è õóäîæåñòâåíà ñòîéíîñò.
(2) Îïðåäåëÿíåòî íà öåíàòà íà íåäâèæèìèÿ èìîò - ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, ïðåäè
è ñëåä çàâúðøâàíå íà êîíñåðâàöèîííèòå ðàáîòè ñå èçâúðøâà ïî åäíà è ñúùà òàðèôà.
Àêî ìåæäó îïðåäåëÿíåòî íà öåíàòà íà èìîòà ïðåäè òåçè ðàáîòè è çàâúðøâàíåòî èì
ïîñëåäâà èçìåíåíèå íà òàðèôàòà, îöåíêà íà èìîòà ïðåäè è ñëåä çàâúðøâàíåòî íà
ðàáîòèòå ñå ïðàâè ïî íîâàòà òàðèôà.
(3) Óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò íà ñãðàäàòà - ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, ñå îïðåäåëÿ, ñëåä
êàòî ïðåäâàðèòåëíî ñå óñòàíîâè êàêâà ÷àñò îò ñòîéíîñòòà íà ñãðàäàòà ñúñòàâëÿâàò
åëåìåíòèòå îò íåÿ, ïðåäìåò íà êîíñåðâàöèÿ, ðåñòàâðàöèÿ è óêðåïâàíå, â ïðîöåíò êúì
îáùàòà ñòîéíîñò íà ñãðàäàòà.
(4) Ïðè îïðåäåëÿíå öåíàòà íà íàïúëíî ðåñòàâðèðàíè ñãðàäè òå ñå ïðèåìàò çà íîâè,
êàòî íå ñå ïðèñïàäà îâåõòÿâàíå. Çà ñãðàäè, êîèòî ñå ðåñòàâðèðàò ÷àñòè÷íî, ñå îïðåäåëÿ
êàêâà èäåàëíà ÷àñò îò îáùàòà ñòîéíîñò íà ñãðàäàòà ñúñòàâëÿâàò åëåìåíòèòå è ÷àñòèòå
îò íåÿ, êîèòî ùå ñå ðåñòàâðèðàò. Ïðè îöåíÿâàíåòî íà ñãðàäàòà ñëåä ðåñòàâðàöèÿòà
ñúîòâåòíàòà èäåàëíà ÷àñò îò íåÿ ñå ïðèåìà çà íîâà è íå ñå ïðèñïàäà îâåõòÿâàíå,
íàïðèìåð:
1. àêî ïîäëåæè íà ïúëíà ðåñòàâðàöèÿ ñãðàäà ñ òàðèôíà îöåíêà 10 000 ëâ. è
îâåõòÿâàíåòî è å 50% - íåéíàòà ñòîéíîñò ïðåäè ðåñòàâðàöèÿòà ùå áúäå 5 000 ëâ., à
ñëåä ðåñòàâðàöèÿòà óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò ùå áúäå 5 000 ëâ. (10 000 - 5 000), à
ñòîéíîñòòà è 10 000 ëâ. (5 000 + 5 000) - áåç îâåõòÿâàíå;
2. àêî â ñúùàòà ñãðàäà ñëåäâà äà ñå ðåñòàâðèðàò âñè÷êè ïðîçîðöè, âðàòè è
ïîêðèâíàòà êîíñòðóêöèÿ, ÷èÿòî ñòîéíîñò êàòî íîâè áè áèëà 1 000 ëâ. òå ùå ñúñòàâëÿâàò
10% îò òàðèôíàòà ñòîéíîñò 10 000 ëâ. íà ñãðàäàòà êàòî íîâà. Îâåõòÿâàíåòî íà òàçè
÷àñò ùå áúäå 500 ëâ. (50% îò 1 000 ëâ. èëè 10% îò 5 000 ëâ., êîëêîòî å îáùîòî
îâåõòÿâàíå), à îñòàíàëàòà ÷àñò - 4 500 ëâ. (90% îò 5 000 ëâ.). Ñòîéíîñòòà íà ñãðàäàòà
ïðåäè ðåñòàâðàöèÿòà å 5 000 ëâ. (10 000 - 5 000), à ñëåä ðåñòàâðàöèÿòà - 5 500 ëâ. (4
500 + 1 000). Ñòîéíîñòòà íà ðåñòàâðèðàíàòà ÷àñò å 1 000 ëâ., à óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò,
çà êîÿòî ñå âïèñâà çàêîííà èïîòåêà, å 500 ëâ. (5 500 - 5 000).

103
 (5) Êîíñòðóêòèâíèòå ïîäîáðåíèÿ íà ñãðàäàòà, êîèòî óâåëè÷àâàò çäðàâèíàòà è è
ïîäîáðÿâàò êàòåãîðèÿòà ïî òàðèôàòà, ñå âçåìàò ïðåäâèä ïðè îïðåäåëÿíå êîíñòðóêöèÿòà
íà ñãðàäàòà è îöåíÿâàíåòî è ñëåä êîíñåðâàöèÿòà, ðåñòàâðàöèÿòà è óêðåïâàíåòî.
(6) Ðàçìåðúò íà îöåíêèòå ñå ñúîáùàâà íà ñîáñòâåíèêà ïî ðåäà íà Ãðàæäàíñêèÿ
ïðîöåñóàëåí êîäåêñ. Ðåøåíèÿòà íà ïðåäñåäàòåëÿ íà èçïúëíèòåëíèÿ êîìèòåò íà
îêðúæíèÿ íàðîäåí ñúâåò çà îïðåäåëÿíå íà îöåíêèòå ìîãàò äà ñå îáæàëâàò ñúãëàñíî
÷ë.138, àë.2, ò.3 è ÷ë.145 îò ÇÒÑÓ.
(7) Âñè÷êè äîêóìåíòè âúâ âðúçêà ñ îïðåäåëÿíåòî íà óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò, çà êîÿòî
ñå âïèñâà çàêîííà èïîòåêà, ñå ñúõðàíÿâàò â äîñèåòàòà íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà
ïðè îêðúæíèÿ ñúâåò çà êóëòóðà (ÎÑÊ). Òåçè äîêóìåíòè íå ïîäëåæàò íà óíèùîæàâàíå.
(8) Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà (ÍÈÏÊ) íå ïðèñòúïâà
êúì êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà - ñîáñòâåíîñò
íà ãðàæäàíè, àêî íå ñà èçâúðøåíè îöåíêè âëåçëè â ñèëà.

×ë.4. (1) Ãðàæäàíèòå, ñîáñòâåíèöè íà íåäâèæèìè èìîòè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,

ñà äëúæíè äà ãè çàñòðàõîâàò ïî ñïåöèàëíèòå çàêîíè, êàòî âêëþ÷âàò â çàñòðàõîâàòåëíàòà
ñòîéíîñò è óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò íà ïàìåòíèêà âñëåäñòâèå íà èçâúðøåíèòå ïî íåãî
êîíñåðâàöèîííè è ðåñòàâðàöèîííè ðàáîòè.
(2) Ïðè ïîãèâàíå íà çàñòðàõîâàíèÿ ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà äúðæàâàòà èìà ïðàâî
íà ïðåèìóùåñòâåíî óäîâëåòâîðåíèå îò çàñòðàõîâàòåëíàòà ñóìà èëè äúëæèìîòî
îáåçùåòåíèå äî ðàçìåðà íà óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò, çà êîÿòî å âïèñàíà çàêîííà èïîòåêà.

×ë.5. (1) Ïðè îò÷óæäàâàíå íà íåäâèæèì ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà - ñîáñòâåíîñò íà

ãðàæäàíè, ñúãëàñíî ÷ë.30 ÇÏÊÌ è ÷ë.24 îò Íàðåäáàòà çà äúðæàâíèòå èìîòè (ÄÂ,
áð.79 îò 1975 ã.), âúâ âðúçêà ñ ÷ë.21 ÏÓÇÍÈÏÊ íà ñîáñòâåíèöèòå ñå çàïëàùà ñòîéíîñòòà
íà èìîòà ïðåäè çàïî÷âàíå íà êîíñåðâàöèîííèòå è ðåñòàâðàöèîííèòå ðàáîòè, êàòî ñå
âçåìàò ïðåäâèä åâåíòóàëíèòå ïîäîáðåíèÿ îò ñîáñòâåíèêà. Àêî ñà èçìèíàëè òðè ãîäèíè
îò îöåíêàòà, ïðàâè ñå íîâà îöåíêà ñïîðåä äåéñòâàùèòå â ìîìåíòà òàðèôè çà
âàëîðèçèðàíåòî íà ïúðâîíà÷àëíàòà îöåíêà.
(2) Âúðõó èïîòå÷íîòî çàäúëæåíèå çà èçïëàùàíå íà óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò íà
ïàìåòíèêà íà êóëòóðàòà íå ñå íà÷èñëÿâàò ëèõâè, äîêàòî íå å âúçíèêíàëî çàäúëæåíèå
çà ñîáñòâåíèöèòå è íàñëåäíèöèòå çà ïîãàñÿâàíåòî ìó ïî ðåäà íà òàçè íàðåäáà.
(3) Ïðè ïðîäàæáà, çàìÿíà è äàðåíèå ñîáñòâåíèêà âíàñÿ óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò â
ïðèõîä íà áþäæåòà íà îêðúæíèÿ íàðîäåí ñúâåò. Òîâà íå ñå îòíàñÿ çà ñëó÷àèòå íà
äàðåíèå â ïîëçà íà ðîäíèíè ïî ïðàâà ëèíèÿ, áðàòÿ, ñåñòðè, è äåöà íà áðàòÿ è ñåñòðè,
íà äúðæàâíè è îáùåñòâåíè îðãàíèçàöèè. Ïðè äîãîâîðè çà çàäúëæåíèå çà ãëåäàíå àêî
èìîòúò ñå ïðåõâúðëÿ ñðåùó çàïëàùàíå íà èçâåñòíà ñóìà, îò íåÿ ñå âíàñÿ óâåëè÷åíàòà
ñòîéíîñò äî ïîãàñÿâàíåòî è, à çà íåïîãàñåíàòà ÷àñò èïîòåêàòà ñëåäâà èìîòà.

Ðàçäåë II
ÂÏÈÑÂÀÍÅ È ÏÎÃÀÑßÂÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÍÀÒÀ ÈÏÎÒÅÊÀ

×ë.6. (1) Çàêîííàòà èïîòåêà ñå ó÷ðåäÿâà ÷ðåç âïèñâàíå ñúãëàñíî Ïðàâèëíèêà çà

âïèñâàíèÿòà (Èçâ., áð.101 îò 1951 ã.), êàòî â ìîëáàòà äî íîòàðèóñà (íàðîäíèÿ ñúâåò)
ñå ïîñî÷âàò äîïúëíèòåëíî ñëåäíèòå äàííè:
1. îêðúæíèÿò íàðîäåí ñúâåò êîéòî âïèñâà èïîòåêàòà;
2. òî÷íî èäåíòèôèöèðàíå íà èìîòà, âúðõó êîéòî ñå âïèñâà èïîòåêàòà: ãðàíèöè,

104
ïàðöåë, êâàðòàë è äð., êàòî ñå ïîñî÷âà, ÷å å ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà è äúðæàâíèÿò ìó
íîìåð.
(2) Äåéñòâèåòî íà âïèñâàíåòî ïî îòíîøåíèå íà äúðæàâàòà (íàðîäíèÿ ñúâåò) òðàå
äî ïîãàñÿâàíå íà óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò áåç ïîäíîâÿâàíå.

×ë.7. (1) Óâåëè÷åíàòà ñòîéíîñò, îáåçïå÷åíà ñúñ çàêîííà èïîòåêà, íå ïîäëåæè íà

ïðèíóäèòåëíî ñúáèðàíå, äîêàòî ñîáñòâåíèêúò èëè íàñëåäíèöèòå ìó ïîëçâàò ëè÷íî
èìîòà. Òÿ ñå ïîãàñÿâà çàäúëæèòåëíî â ñëó÷àèòå íà ÷ë.5, àë.3.
(2) Çàêîííàòà èïîòåêà ìîæå äà ñå ïîãàñÿâà äîáðîâîëíî ñ âíàñÿíå íà óâåëè÷åíàòà
ñòîéíîñò â ïðèõîä íà áþäæåòà íà îêðúæíèÿ íàðîäåí ñúâåò, èçöÿëî èëè íà ÷àñòè.

ÏÐÅÕÎÄÍÈ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Òàçè íàðåäáà ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå ÷ë.21, àë.2 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà

êóëòóðàòà è ìóçåèòå (ÄÂ, áð.29 îò 1969 ã.) è ÷ë.18, àë.2 îò ÏÓÇÍÈÏÊ (ÄÂ, áð.102 îò
1976 ã.)
§ 2. Íàðåäáàòà âëèçà â ñèëà ñëåä îáíàðîäâàíåòî è â Äúðæàâåí âåñòíèê. Âïèñâàíå
ñúîáðàçíî íåÿ ñëåäâà äà ñå èçâúðøè çà âñè÷êè èìîòè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,
ðåñòàâðèðàíè ñëåä âëèçàíåòî â ñèëà íà ÇÏÊÌ.
§ 3. Óêàçàíèÿ ïî ïðèëàãàíåòî íà íàðåäáàòà äàâà Êîìèòåòúò çà êóëòóðà ñúãëàñíî ñ
Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå.
§ 4. Íàðåäáàòà å ñúãëàñóâàíà ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå, Áúëãàðñêàòà íàðîäíà
áàíêà, Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî è ñ Êîìèòåòà ïî àðõèòåêòóðà è
áëàãîóñòðîéñòâî ïðè Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 2 ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÂÚÇÍÀÃÐÀÆÄÅÍÈßÒÀ È ÑÒÎÉÍÎÑÒÒÀ ÍÀ

ÄÂÈÆÈÌÈ ÏÀÌÅÒÍÈÖÈ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ, ÏÐÅÄÎÑÒÀÂÅÍÈ ÍÀ ÌÓÇÅÈÒÅ
Îáí., ÄÂ, áð.99 îò 1998 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå óðåæäàò óñëîâèÿòà è ðåäúò çà îïðåäåëÿíå âúçíàãðàæäåíèÿòà

è ñòîéíîñòòà íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ïðåäîñòàâåíè íà ìóçåèòå íà
áþäæåòíà èçäðúæêà.

×ë.2. Ìóçåèòå ïðèåìàò ñðåùó âúçíàãðàæäåíèå èëè áåçâúçìåçäíî äâèæèìè

ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ïî âèäîâå, îïðåäåëåíè â ÷ë.3 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà è ìóçåèòå.

×ë.3. Ïîäáîðúò íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, îïðåäåëÿíåòî íà

âúçíàãðàæäåíèÿòà çà òÿõ, êàêòî è ñòîéíîñòòà íà ïðåäàäåíèòå áåçâúçìåçäíî ñå
èçâúðøâàò îò åêñïåðòíî-îöåíèòåëíè êîìèñèè (çà êðàòêîñò “êîìèñèè”) â çàâèñèìîñò
îò èñòîðè÷åñêàòà, íàó÷íàòà, õóäîæåñòâåíàòà è ìàòåðèàëíàòà èì ñòîéíîñò è îò ôèçèêî-
õèìè÷åñêîòî èì ñúñòîÿíèå.

×ë.4. (1) Êîìèñèèòå ïðè ìóçåèòå, ïîä÷èíåíè íà îáùèíèòå, èìàò ïðàâî äà îïðåäåëÿò
âúçíàãðàæäåíèå èëè ñòîéíîñò äî 1 000 000 ëâ. çà îòäåëåí äâèæèì ïàìåòíèê íà
êóëòóðàòà.

105
 (2) Êîìèñèèòå ñà â ñúñòàâ íàé-ìàëêî 5 äóøè: ïðåäñåäàòåë - äèðåêòîðúò íà ìóçåÿ,
è ÷ëåíîâå: ñ÷åòîâîäèòåë îò îáùèíàòà (ìóçåÿ), êîíñåðâàòîð (ðåñòàâðàòîð) è ñïåöèàëèñòè
îò ìóçåÿ ïî ïðîôèëè. Íàçíà÷àâàò ñå ñúñ çàïîâåä íà êìåòà íà îáùèíàòà.

×ë.5. Êîìèñèèòå ïðè âåäîìñòâåíèòå ìóçåè èìàò ïîñî÷åíèòå â ÷ë.4 ïðàâà è ñúñòàâ
è ñå íàçíà÷àâàò îò ðúêîâîäèòåëÿ íà âåäîìñòâîòî èëè óïúëíîìîùåíî îò íåãî ëèöå.

×ë.6. (1) Êîìèñèèòå ïðè íàöèîíàëíèòå ìóçåè, ïîä÷èíåíè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà

êóëòóðàòà, èìàò ïðàâî äà îïðåäåëÿò âúçíàãðàæäåíèå èëè ñòîéíîñò äî 2 000 000 ëâ. çà
îòäåëåí äâèæèì ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà.
(2) Êîìèñèèòå ñà â ñúñòàâ íàé-ìàëêî 7 äóøè: ïðåäñåäàòåë - çàì.-äèðåêòîð èëè
çàâåæäàù îòäåë â ìóçåÿ, è ÷ëåíîâå: ñ÷åòîâîäèòåë, êîíñåðâàòîð (ðåñòàâðàòîð) è
ñïåöèàëèñòè îò ìóçåÿ ïî ïðîôèëè. Íàçíà÷àâàò ñå ñúñ çàïîâåä íà ìèíèñòúðà íà
êóëòóðàòà.

×ë.7. (1) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ ïðè Ìèíèñòåðñòâîòî íà

êóëòóðàòà îïðåäåëÿ ïî ïðåäëîæåíèå íà êîìèñèèòå ïðè ìóçåèòå âúçíàãðàæäåíèå èëè
ñòîéíîñò çà îòäåëåí äâèæèì ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà íàä ïîñî÷åíèòå ñóìè â ÷ë.4, àë.1
è ÷ë.6, àë.1.
(2) Îïðåäåëåíèòå âúçíàãðàæäåíèÿ íàä 4 000 000 ëâ. çà îòäåëåí äâèæèì ïàìåòíèê
íà êóëòóðàòà ñå ñúãëàñóâàò ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå.
(3) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ ðàçãëåæäà è âçåìà ðåøåíèÿ ïî
âúçðàæåíèÿ çà îïðåäåëåíîòî îò êîìèñèèòå ïðè ìóçåèòå âúçíàãðàæäåíèå èëè ñòîéíîñò
íà ïàìåòíèêà. Âúçðàæåíèÿòà ñå ïîäàâàò äî ïðåäñåäàòåëÿ íà êîìèñèÿòà â ïèñìåíà ôîðìà
è â òðèìåñå÷åí ñðîê îò ïîëó÷àâàíå íà ñúîáùåíèåòî çà ðåøåíèåòî íà ñúîòâåòíàòà
êîìèñèÿ. Ðåøåíèåòî íà Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ å îêîí÷àòåëíî è
ñå ñúîáùàâà íà ëèöàòà â åäíîìåñå÷åí ñðîê îò ïîñòúïâàíåòî íà âúçðàæåíèåòî.
(4) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ ïî èñêàíå íà ìóçåèòå îïðåäåëÿ
ñòîéíîñòòà íà ëèïñâàùèòå äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò ôîíäîâåòå èì
(îòêðàäíàòè, çàãóáåíè, óíèùîæåíè) ïðè íàëè÷èå íà äîñòàòú÷íî äàííè çà òÿõ (îïèñàíèå
â èíâåíòàðíèòå êíèãè, ôîòîäîêóìåíòàöèÿ è äð.).
(5) Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ å â ñúñòàâ íàé-ìàëêî 9 äóøè:
ïðåäñåäàòåë - ðúêîâîäèòåëÿò íà çâåíîòî, îòãîâàðÿùî çà ìóçåèòå â Ìèíèñòåðñòâîòî íà
êóëòóðàòà, ñåêðåòàð - ãëàâåí åêñïåðò îò ñúùîòî çâåíî, ñ÷åòîâîäèòåë îò îòäåë
“Ñ÷åòîâîäñòâî” íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, êîíñåðâàòîð (ðåñòàâðàòîð) è ìóçåéíè
ñïåöèàëèñòè ïî ïðîôèëè. Íàçíà÷àâà ñå ñúñ çàïîâåä íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

×ë.8. Êîìèñèèòå ìîãàò äà ïðèâëè÷àò ñðåùó çàïëàùàíå êîíñóëòàíòè îò ñúîòâåòíèòå

ñïåöèàëíîñòè ïðè îïðåäåëÿíå âúçíàãðàæäåíèÿòà èëè ñòîéíîñòòà íà äâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò ñïåöèàëåí èíòåðåñ (íîòíè òåêñòîâå, ìóçèêàëíè
èíñòðóìåíòè, ïðåäìåòè íà òåõíèêàòà è òåõíè÷åñêà äîêóìåíòàöèÿ, ïèñìåíè ïàìåòíèöè
íà äðåâíè åçèöè è äð.).

×ë.9. (1) Êîìèñèèòå ñå íàçíà÷àâàò çà åäíà ãîäèíà. Ïðîìåíè â ñúñòàâà èì ìîãàò äà

ñå ïðàâÿò â ñëåäíèòå ñëó÷àè:
1. ïðè òðàéíà íåñïîñîáíîñò íà íÿêîè îò ÷ëåíîâåòå äà ó÷àñòâàò â ðàáîòàòà èì;
2. ïðè ïðåêðàòÿâàíå íà òðóäîâîïðàâíèòå îòíîøåíèÿ ñ ðúêîâîäèòåëÿ íà ñúîòâåòíàòà

106
èíñòèòóöèÿ ïî âðåìå íà ìàíäàòà íà êîìèñèÿòà;
3. ïðè ïîâå÷å îò òðè ïîñëåäîâàòåëíè îòñúñòâèÿ îò çàñåäàíèÿòà íà êîìèñèÿòà.
(2) Ðåøåíèÿòà íà êîìèñèèòå ñå îôîðìÿò ñ ïðîòîêîë, â êîéòî ñå âïèñâàò: íîìåð;
äàòà è ìÿñòî íà ñúñòàâÿíå; ñúñòàâ íà êîìèñèÿòà; íàèìåíîâàíèå è èñòîðè÷åñêà ñïðàâêà
çà ïðåäîñòàâåíèòå äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà; íîìåð è äàòà íà àêòà (âðåìåííàòà
ðàçïèñêà) çà ïðèåìàíå; ïàñïîðòíè äàííè íà ëèöåòî, êîåòî ãè ïðåäàâà; èìåíàòà è
ïîäïèñèòå íà ÷ëåíîâåòå íà êîìèñèÿòà.
(3) Ïðîòîêîëèòå íà êîìèñèèòå ïðè íàöèîíàëíèòå ìóçåè, ïîä÷èíåíè íà
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, ñå îäîáðÿâàò îò äèðåêòîðèòå; ïðè ìóçåèòå, ïîä÷èíåíè
íà îáùèíèòå - îò êìåòîâåòå, à ïðè âåäîìñòâåíèòå ìóçåè - îò ðúêîâîäèòåëÿ íà
âåäîìñòâîòî èëè óïúëíîìîùåíî îò íåãî ëèöå. Ïðîòîêîëèòå íà Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-
îöåíèòåëíà êîìèñèÿ ñå îäîáðÿâàò îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.
(4) Ïðîòîêîëèòå íà êîìèñèèòå ñå íîìåðèðàò çà âñÿêà ãîäèíà îò ¹ 1, ïîäðåæäàò ñå
â ïàïêè, ïðîøíóðîâàò ñå, çàâåðÿâàò ñå ñ ïîäïèñà íà äèðåêòîðà, ïîäïå÷àòâàò ñå ñ ïå÷àòà
íà ìóçåÿ è ñå ñúõðàíÿâàò â íàó÷íèÿ àðõèâ.
(5) Ïðîòîêîëèòå íà Öåíòðàëíàòà åêñïåðòíî-îöåíèòåëíà êîìèñèÿ ñå ñúõðàíÿâàò â
çâåíîòî, îòãîâàðÿùî çà ìóçåèòå â Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà. Íà ìóçåèòå, îòïðàâèëè
êúì íåÿ èñêàíå çà îïðåäåëÿíå âúçíàãðàæäåíèÿ èëè ñòîéíîñò íà äâèæèìè ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà, ñå èçïðàùà ïðåïèñ-èçâëå÷åíèå îò ïðîòîêîëà.

×ë.10. (1) Îïðåäåëåíèòå îò êîìèñèÿòà âúçíàãðàæäåíèÿ ñå èçïëàùàò âúç îñíîâà íà

àêòà çà ïðèåìàíå íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è ïðîòîêîëà íà êîìèñèÿòà.
(2)  åäíîìåñå÷åí ñðîê ñëåä èçïëàùàíåòî íà âúçíàãðàæäåíèÿòà äâèæèìèòå
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå âïèñâàò â èíâåíòàðíèòå êíèãè íà ìóçåÿ, à èíâåíòàðíèòå
èì íîìåðà ñå íàíàñÿò â ïðîòîêîëèòå íà êîìèñèèòå.

×ë.11. (1) Ìóçåéíèòå ñïåöèàëèñòè èìàò ïðàâî ïðè êîìàíäèðîâêè, òåðåííà

èçñëåäîâàòåëñêà ðàáîòà, êîìïëåêñíè åêñïåäèöèè è äð. äà îïðåäåëÿò âúçíàãðàæäåíèÿ
è äà èçïëàùàò íà ìÿñòî ïðåäëîæåíè èì äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñ åäèíè÷íà
ñòîéíîñò äî 50 000 ëâ.
(2) Èçïëàùàíåòî íà âúçíàãðàæäåíèåòî ñå îôîðìÿ ÷ðåç åêçåìïëÿð îò àêòà çà
ïðèåìàíå.
(3) Íàïðàâåíèòå ðàçõîäè ñå óòâúðæäàâàò îò êîìèñèèòå ïðè ìóçåèòå è ñå âïèñâàò â
ïðîòîêîëà ñëåä ïðåäñòàâÿíå íà èñòîðè÷åñêà ñïðàâêà çà èçïëàòåíèòå íà ìÿñòî äâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
(4) Îò÷èòàíåòî íà àâàíñîâî ïîëó÷åíèòå ñóìè ñå èçâúðøâà âúç îñíîâà íà àêòà çà
ïðèåìàíå è ïðîòîêîëà íà êîìèñèÿòà.

×ë.12. Ïî ðåäà íà òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿò è èçïëàùàò âúçíàãðàæäåíèÿ íà ëèöà,

ñúîáùèëè çà íàìåðåíè èëè îòêðèòè îò òÿõ ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èëè ïðåäîòâðàòèëè
ðàçðóøàâàíåòî èì.

×ë.13. Íàðóøèòåëèòå íà òàçè íàðåäáà ñå íàêàçâàò ñúãëàñíî ÷ë.31 îò Çàêîíà çà

àäìèíèñòðàòèâíèòå íàðóøåíèÿ è íàêàçàíèÿ, àêî èçâúðøåíîòî íå ñúñòàâëÿâà
ïðåñòúïëåíèå. Íàêàçàòåëíèòå ïîñòàíîâëåíèÿ ñå èçäàâàò ïî ðåäà, óñòàíîâåí ñúñ ñúùèÿ
çàêîí.

107
 ÏÐÅÕÎÄÍÈ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. (1) Ïðè áåçâúçìåçäíî ïðåäîñòàâÿíå íà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà

ìóçåèòå îñèãóðÿâàò íà äàðèòåëèòå ïî òÿõíî èñêàíå: ïðåïèñ îò ïðåäâàðèòåëíèÿ îïèñ
íà äâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà; ïðåïèñ-èçâëå÷åíèå îò ïðîòîêîëà íà êîìèñèÿòà;
ïðåïèñ èëè ôîòîêîïèÿ îò îòäåëíè äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà; ïðåäèìñòâî èëè
çàáðàíà çà ïîëçâàíåòî èì çà óãîâîðåí ñ äàðèòåëèòå ñðîê.
(2) Ïðàâàòà çà ïðåäèìñòâî èëè çàáðàíà ñå ïðåêðàòÿâàò, àêî ñìúðòòà íà äàðèòåëÿ
íàñòúïè ïðåäè óãîâîðåíèÿ ñðîê.
(3) Íà äàðèòåëèòå ìóçåèòå èçêàçâàò ñëóæåáíà èëè ïóáëè÷íà áëàãîäàðíîñò, à ïðè
îñîáåíè ñëó÷àè ãè ïðåäëàãàò çà íàãðàæäàâàíå ñ ìîðàëíè è ìàòåðèàëíè íàãðàäè.

§ 2. Ïðèäîáèòèòå îò ìóçåèòå äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà - ñðåùó

âúçíàãðàæäåíèå èëè áåçâúçìåçäíî - íå ïîäëåæàò íà âðúùàíå íà ëèöàòà, êîèòî ñà ãè
ïðåäîñòàâèëè íà ìóçåÿ, èëè íà òåõíèòå íàñëåäíèöè.

§ 3. Òàçè íàðåäáà ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå ÷ë.14 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà

êóëòóðàòà è ìóçåèòå è îòìåíÿ Íàðåäáà ¹ 2 íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà çà
îïðåäåëÿíå âúçíàãðàæäåíèÿòà çà äâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ïðåäîñòàâåíè îò
ôèçè÷åñêè ëèöà íà ìóçåèòå (ÄÂ, áð.51 îò 1992 ã.).

§ 4. Íàðåäáàòà å ñúãëàñóâàíà ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå è âëèçà â ñèëà îò 1

àâãóñò 1998 ã.

ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 466 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1997 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÍÀ ÎÑÍÎÂÍÈÒÅ

ÔÓÍÊÖÈÈ È ÇÀÄÀ×È ÍÀ ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎÒÎ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.123 îò 1997 ã., èçì. è äîï., áð.39 îò 1998 ã.

ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÊÈßÒ ÑÚÂÅÒ ÏÎÑÒÀÍÎÂÈ:

×ë.1. (1) Îïðåäåëÿ îñíîâíèòå ôóíêöèè è çàäà÷è íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà

ñúãëàñíî ïðèëîæåíèå ¹ 1.
(2) Ñòðóêòóðàòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà âêëþ÷âà Öåíòðàëíîòî óïðàâëåíèå
è íàöèîíàëíèòå öåíòðîâå.
(3) Ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà äà óòâúðäè ñòðóêòóðàòà íà Öåíòðàëíîòî óïðàâëåíèå
ñúîáðàçíî îïðåäåëåíèòå îñíîâíè ôóíêöèè è çàäà÷è.

×ë.2. (1) Îïðåäåëÿ ÷èñëåíîñò íà ïåðñîíàëà íà Öåíòðàëíîòî óïðàâëåíèå íà

Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà 175 áðîéêè, â òîâà ÷èñëî ãëàâåí ñåêðåòàð.
(2) Îïðåäåëÿ òðèìà çàìåñòíèê-ìèíèñòðè, êîèòî ñå âêëþ÷âàò â ÷èñëåíîñòòà íà
àäìèíèñòðàöèÿòà íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.
(3) Îïðåäåëÿ îáùà ÷èñëåíîñò íà ïåðñîíàëà íà íàöèîíàëíèòå öåíòðîâå 38 áðîéêè
ñúãëàñíî ïðèëîæåíèå ¹ 2.

×ë.3. (1) Íàöèîíàëíèòå öåíòðîâå ñà þðèäè÷åñêè ëèöà íà áþäæåòíà èçäðúæêà è

ñà âòîðîñòåïåííè ðàçïîðåäèòåëè íà êðåäèòèòå ïî èçïúëíåíèåòî íà áþäæåòà ñè.

108
 (2) Ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà íàçíà÷àâà äèðåêòîðèòå è èçäàâà ïðàâèëíèöèòå çà
óñòðîéñòâîòî è äåéíîñòòà íà íàöèîíàëíèòå öåíòðîâå.

ÏÐÅÕÎÄÍÈ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Èçïúëíåíèåòî íà ÷ë.2 å â ðàìêèòå íà ÷èñëåíîñòòà è ñðåäñòâàòà çà ðàáîòíà

çàïëàòà, ïðåäâèäåíè â áþäæåòèòå çà 1997 ã. è 1998 ã.
§ 2. Îòìåíÿ ñå Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 139 íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò îò 1993 ã. çà
îïðåäåëÿíå îñíîâíèòå ôóíêöèè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è ïðèíöèïèòå íà
íàöèîíàëíàòà êóëòóðíà ïîëèòèêà (îáí., ÄÂ, áð.66 îò 1993 ã.; èçì. è äîï., áð.1 è 34 îò
1994 ã., áð.6, 19,24 è 101 îò 1995 ã., áð.26 è 60 îò 1996 ã. è áð.18 è 26 îò 1997 ã.).
§ 3. Îòìåíÿ ñå ÷ë.2 îò Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 107 íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò îò 1991 ã. çà
çàêðèâàíå íà Öåíòðàëíîòî óïðàâëåíèå íà Òâîð÷åñêî-ñòîïàíñêîòî îáåäèíåíèå
“Áúëãàðñêà êèíåìàòîãðàôèÿ” è çà îáðàçóâàíå íà Íàöèîíàëåí ôèëìîâ öåíòúð (îáí.,
ÄÂ, áð.47 îò 1991 ã.; èçì. è äîï., áð.66 îò 1993 ã.).
§ 4. Ïîñòàíîâëåíèåòî ñå ïðèåìà íà îñíîâàíèå ÷ë.105, àë.2 îò Êîíñòèòóöèÿòà íà
Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.
§ 5. Èçïúëíåíèåòî íà ïîñòàíîâëåíèåòî ñå âúçëàãà íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ¹ 1 êúì ÷ë.1

Îñíîâíè ôóíêöèè è çàäà÷è íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà

×ë.1. Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà îñúùåñòâÿâà ñëåäíèòå îñíîâíè ôóíêöèè:

1. îïðåäåëÿ ïðèíöèïèòå, ñòðàòåãèÿòà è ìåòîäèòå íà íàöèîíàëíàòà ïîëèòèêà â
îáëàñòòà íà êóëòóðàòà;
2. ðàçðàáîòâà ïðîãðàìè çà ñòðóêòóðàòà, ôèíàíñèðàíåòî è ôóíêöèîíèðàíåòî íà
íàöèîíàëíàòà êóëòóðíà ìðåæà ñ öåë ñòèìóëèðàíå àâòîíîìèÿòà íà îòäåëíèòå èíñòèòóòè
è îïòèìèçèðàíå íà äåéíîñòòà èì â óñëîâèÿòà íà ïàçàðíà èêîíîìèêà;
3. ñïîìàãà çà ïîäîáðÿâàíå íà èêîíîìè÷åñêèòå óñëîâèÿ çà ðàáîòà íà êóëòóðíèòå
èíñòèòóòè è îðãàíèçàöèè ñúîáðàçíî çàêîíèòå è äðóãèòå íîðìàòèâíè àêòîâå;
4. ñòèìóëèðà òâîð÷åñêèòå äåéíîñòè ÷ðåç ôèíàíñèðàíå íà êóëòóðíè èíèöèàòèâè,
öåëåâè ïðîãðàìè, òâîð÷åñêè ïðîåêòè è äð.;
5. îðãàíèçèðà, óïðàæíÿâà êîíòðîë è îñúùåñòâÿâà ìåæäóíàðîäíî ñúòðóäíè÷åñòâî
â îáëàñòòà íà àâòîðñêîòî ïðàâî è ñðîäíèòå ìó ïðàâà; óïðàæíÿâà àâòîðñêèòå ïðàâà è
ïðàâàòà, ñðîäíè íà àâòîðñêîòî ïðàâî, êîèòî ñà ïðåìèíàëè âúðõó äúðæàâàòà;
6. ïîäïîìàãà ñúçäàâàíåòî íà ïàçàð â îáëàñòòà íà êóëòóðàòà, îñèãóðÿâàéêè çàùèòà
íà íàöèîíàëíèòå òðàäèöèè;
7. îðãàíèçèðà èíâåñòèöèèòå â îáëàñòòà íà îïàçâàíåòî íà êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî;
8. ñúäåéñòâà íà äúðæàâíàòà ïîëèòèêà çà óñêîðÿâàíå ïðîöåñà íà ïðèâàòèçàöèÿ íà
ïðåäïðèÿòèÿ, â êîèòî Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà óïðàæíÿâà ïðàâàòà íà äúðæàâàòà
êàòî ñîáñòâåíèê;
9. îñúùåñòâÿâà ìåæäóâåäîìñòâåíàòà êîîðäèíàöèÿ, êàêòî è âðúçêèòå ñ ìåñòíèòå
îðãàíè íà óïðàâëåíèå è ñ íåïðàâèòåëñòâåíè è ãðàæäàíñêè ñòðóêòóðè è îðãàíèçàöèè
ïî ïðîáëåìèòå íà êóëòóðàòà;
10. ôîðìèðà ìåõàíèçìè çà ïîâèøàâàíå íà îáùåñòâåíèÿ èíòåðåñ êúì êóëòóðíèòå
öåííîñòè, âêëþ÷èòåëíî ðàçâèòèåòî íà äàðèòåëñòâîòî è ñïîíñîðñòâîòî;

109
 II. îñúùåñòâÿâà ìåæäóíàðîäíî êóëòóðíî ñúòðóäíè÷åñòâî è ñúäåéñòâà çà èíòåãðèðàíå
íà áúëãàðñêèÿ êóëòóðåí ïàçàð â ñâåòîâíèÿ;
12. óïðàæíÿâà êîíòðîë âúðõó ïðèëàãàíåòî íà äåéñòâàùàòà íîðìàòèâíà óðåäáà â
îáëàñòòà íà ñúçäàâàíåòî, ñúáèðàíåòî, îïàçâàíåòî, ñúõðàíåíèåòî è ðàçïðîñòðàíåíèåòî
íà êóëòóðíèòå öåííîñòè;
13. ñúçäàâà óñëîâèÿ çà îáó÷åíèå è îñúùåñòâÿâà ìåòîäè÷åñêî ðúêîâîäñòâî íà
ñðåäíèòå ó÷èëèùà ïî èçêóñòâàòà è êóëòóðàòà;
14. èçðàáîòâà è ïðåäëàãà ïðîåêòè íà çàêîíè è ïîäçàêîíîâè íîðìàòèâíè àêòîâå â
îáëàñòòà íà êóëòóðàòà.

×ë.2.  èçïúëíåíèå íà îñíîâíèòå ôóíêöèè ïî ÷ë.1 Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà:

1. îðãàíèçèðà, ðúêîâîäè è êîíòðîëèðà äåéíîñòòà ïî äåöåíòðàëèçàöèÿòà íà
êóëòóðíàòà ïîëèòèêà, íàñî÷åíà êúì óâåëè÷àâàíå ñàìîñòîÿòåëíîñòòà íà êóëòóðíèòå
èíñòèòóòè;
2. ïîääúðæà ïîñòîÿíåí äèàëîã ñ ìåñòíàòà âëàñò çà åôåêòèâíî ðàçïðåäåëÿíå íà
äúðæàâíèòå è ðåãèîíàëíèòå ðåñóðñè çà ïîäïîìàãàíå íà êóëòóðíèòå äåéíîñòè;
3. îñèãóðÿâà èíôîðìàöèîííà è åêñïåðòíà ïîìîù çà ôóíêöèîíèðàíå íà êóëòóðàòà
â óñëîâèÿòà íà ïàçàðíà èêîíîìèêà;
4. ñúçäàâà óñëîâèÿ çà îñèãóðÿâàíå íà ðåàëíà ðàâíîïîñòàâåíîñò íà êóëòóðíèòå
ñóáåêòè íà ïàçàðà;
5. âúâåæäà ïðèíöèïà íà êîíêóðñíîòî íà÷àëî çà ïîëó÷àâàíå íà äúðæàâíà ñóáñèäèÿ;
6. ñúäåéñòâà çà îñèãóðÿâàíå íà àëòåðíàòèâíè èçòî÷íèöè - áúëãàðñêè è ÷óæäè, çà
ôèíàíñèðàíå íà êóëòóðíè ïðîåêòè;
7. ïðåäëàãà ñúçäàâàíåòî íà öåëåâè ôîíäîâå ïî ðàçëè÷íè íàöèîíàëíè êóëòóðíè
ïðîãðàìè â ñúîòâåòñòâèå ñ äåéñòâàùîòî çàêîíîäàòåëñòâî;
8. ñúäåéñòâà çà ñúõðàíÿâàíå íà òâîð÷åñêèÿ ðåñóðñ ÷ðåç îñèãóðÿâàíå íà ñîöèàëíà
çàùèòà, ïðåíàñî÷âàíå è àäàïòèðàíå êúì óñëîâèÿòà íà êóëòóðíèÿ ïàçàð;
9. ñúäåéñòâà çà îñèãóðÿâàíå íà ðåàëíà çàåòîñò íà ïðîôåñèîíàëèñòèòå, ðàáîòåùè â
îáëàñòòà íà êóëòóðàòà;
10. îðãàíèçèðà ïðîôåñèîíàëíàòà ïîäãîòîâêà è èçãðàæäàíå íà íîâ òèï
àäìèíèñòðàöèÿ çà íóæäèòå íà êóëòóðíèòå èíñòèòóòè;
11. ïðåäëàãà îòêðèâàíåòî, ïðåîáðàçóâàíåòî è çàêðèâàíåòî íà áúëãàðñêèòå êóëòóðíè
èíñòèòóòè â ÷óæáèíà è êîíòðîëèðà òÿõíàòà äåéíîñò;
12. ñúäåéñòâà çà ïðèîáùàâàíå íà áúëãàðèòå â ÷óæáèíà êúì öåëèòå íà íàöèîíàëíàòà
êóëòóðíà ïîëèòèêà;
13. ñúäåéñòâà çà åôåêòèâíî ó÷àñòèå â ìåæäóíàðîäíè êóëòóðíè ïðîãðàìè, çàñèëâàíå
íà ìåæäóíàðîäíèÿ êóëòóðåí îáìåí ñ íåïàçàðíà öåë è íàëàãàíå íà âèñîêè êðèòåðèè çà
êà÷åñòâîòî íà áúëãàðñêèÿ êóëòóðåí ïðîäóêò â ÷óæáèíà;
14. ó÷àñòâà â ïðîåêòèòå çà ïðèâåæäàíå íà áúëãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî â
ñúîòâåòñòâèå ñ åâðîïåéñêîòî è ñâåòîâíîòî â îáëàñòòà íà êóëòóðàòà;
15. ïåðèîäè÷íî èíôîðìèðà çàèíòåðåñóâàíèòå ÷óæäåñòðàííè èíñòèòóöèè çà
ðàçâèòèåòî íà êóëòóðíèòå ïðîöåñè â Áúëãàðèÿ;
16. îðãàíèçèðà åôåêòèâíî ðàáîòåùà ñèñòåìà çà âðúçêè ñ îáùåñòâåíîñòòà, êîÿòî
äà îñèãóðè èíôîðìàöèÿ çà íàöèîíàëíàòà êóëòóðíà ïîëèòèêà è ðàáîòàòà íà
ìèíèñòåðñòâîòî ïî íåéíîòî ïðîâåæäàíå;
17. îñúùåñòâÿâà ïîñòîÿííî è ïåðèîäè÷íî ñîöèîëîãè÷åñêî è àäìèíèñòðàòèâíî
àíàëèçèðàíå íà äåéíîñòòà â îáëàñòòà íà êóëòóðàòà.

110
 ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ¹ 2 êúì ÷ë.2

Íàöèîíàëíè öåíòðîâå êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà

1. Íàöèîíàëåí öåíòúð çà òåàòúð ñúñ ñåäàëèùå Ñîôèÿ, ñ ÷èñëåíîñò íà ïåðñîíàëà 8

ùàòíè áðîéêè è ñ ïðåäìåò íà äåéíîñò: ïîäïîìàãàíå ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêèÿ òåàòúð;
ñóáñèäèðàíå íà òåàòðàëíèÿ ïðîöåñ íà ïðîåêòåí è êîíêóðñåí ïðèíöèï; ñòèìóëèðàíå
ðàçâèòèåòî íà òåàòðàëíàòà êóëòóðà; îñúùåñòâÿâàíå íà èíôîðìàöèîííà è àíàëèòè÷íà
äåéíîñò; ïîäïîìàãàíå ïðîöåñà íà ìåæäóíàðîäíîòî ñúòðóäíè÷åñòâî â îáëàñòòà íà
òåàòúðà.
2. Íàöèîíàëåí öåíòúð çà ìóçèêà è òàíö ñúñ ñåäàëèùå Ñîôèÿ, ñ ÷èñëåíîñò íà
ïåðñîíàëà 8 ùàòíè áðîéêè è ñ ïðåäìåò íà äåéíîñò: ïîäïîìàãàíå, ðàçâèòèå,
ðàçïðîñòðàíåíèå è ñúõðàíÿâàíå íà ìóçèêàëíî-èçïúëíèòåëñêîòî è òàíöîâîòî èçêóñòâî;
ôèíàíñèðàíå íà ïðîåêòè â îáëàñòòà íà ìóçèêàëíîòî è òàíöîâîòî èçêóñòâî,
îñúùåñòâÿâàíå íà êîíñóëòàíòñêà è èíôîðìàöèîííà äåéíîñò.

ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 128 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1994 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÑÒÀÒÓÒÀ È

ÔÈÍÀÍÑÈÐÀÍÅÒÎ ÍÀ ÄÚÐÆÀÂÍÈ ÊÓËÒÓÐÍÈ ÈÍÑÒÈÒÓÒÈ Ñ ÍÀÖÈÎÍÀËÍÎ
ÇÍÀ×ÅÍÈÅ
Îáí., ÄÂ, áð.59 îò 1994 ã., èçì., áð.12 îò 1995 ã., äîï., áð.53 îò 1997 ã.

ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÊÈßÒ ÑÚÂÅÒ ÏÎÑÒÀÍÎÂÈ:

×ë.1. Ñ òîâà ïîñòàíîâëåíèå ñå îïðåäåëÿò îñîáåíèÿò ñòàòóò è íà÷èíúò íà

ôèíàíñèðàíå íà ñëåäíèòå äúðæàâíè êóëòóðíè èíñòèòóòè ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå
1. Íàðîäíèÿ òåàòúð “Èâàí Âàçîâ”;
2. Ñîôèéñêàòà îïåðà è áàëåò;
3. Ñîôèéñêàòà ôèëõàðìîíèÿ;
4. Íàöèîíàëåí ìóçåé íà áúëãàðñêîòî èçîáðàçèòåëíî èçêóñòâî;
5. Ãàëåðèÿòà çà ÷óæäåñòðàííî èçêóñòâî - Ñîôèÿ;
6. Áúëãàðñêàòà íàöèîíàëíà ôèëìîòåêà;
7. Íàöèîíàëíèÿ èñòîðè÷åñêè ìóçåé;
8. Íàðîäíàòà áèáëèîòåêà “Ñâ. ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé”.
9. Íàöèîíàëåí èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.

×ë.2. Êóëòóðíèòå èíñòèòóòè ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå ñà ñïåöèàëèçèðàíè áþäæåòíè

îðãàíèçàöèè êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ñúñ ñòàòóò íà þðèäè÷åñêè ëèöà è
ðàçïîðåäèòåëè ñ êðåäèòèòå ïî èçïúëíåíèåòî íà áþäæåòà.

×ë.3. Êóëòóðíèòå èíñòèòóòè ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå èìàò ïðàâà è ñà îòãîâîðíè çà

ðåàëèçèðàíåòî íà äúðæàâíàòà ïîëèòèêà â îáëàñòòà íà îïàçâàíåòî ñúõðàíÿâàíåòî,
ñúçäàâàíåòî è ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà âèñîêè îáðàçöè îò áúëãàðñêîòî êóëòóðíî
íàñëåäñòâî è ñúâðåìåííàòà áúëãàðñêà êóëòóðà ÷ðåç îñúùåñòâÿâàíå íà äúëãîòðàéíè è
êðàòêîòðàéíè ïðîãðàìè è ïðîåêòè ñ ïðåäñòàâèòåëåí çà íàöèîíàëíàòà êóëòóðà õàðàêòåð
íà òåðèòîðèÿòà íà öÿëàòà ñòðàíà.

111
 ×ë.4. Öåëèòå, çàäà÷èòå, àäìèíèñòðàòèâíàòà ñòðóêòóðà è ïðàâèëíèöèòå çà
óñòðîéñòâîòî è äåéíîñòòà íà âñåêè åäèí îò êóëòóðíèòå èíñòèòóòè ñ íàöèîíàëíî
çíà÷åíèå ñå óòâúðæäàâàò îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà.

×ë.5. Äèðåêòîðèòå íà êóëòóðíèòå èíñòèòóòè ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå ñå îïðåäåëÿò

îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà, êîéòî ñêëþ÷âà ñ òÿõ òðóäîâè äîãîâîðè.

×ë.6. (1)  áþäæåòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà ñå ñúçäàâàò ñàìîñòîÿòåëíè

äåéíîñòè (ìåðîïðèÿòèÿ) çà êóëòóðíèòå èíñòèòóòè ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå.
(2) Êóëòóðíèòå èíñòèòóòè ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå ñå ôèíàíñèðàò îò Ìèíèñòåðñòâîòî
íà êóëòóðàòà ñ ïðèîðèòåò ïðåä äðóãèòå êóëòóðíè îðãàíèçàöèè.

×ë.7. Ìèíèñòúðúò íà êóëòóðàòà îñèãóðÿâà ïîäõîäÿùà ìàòåðèàëíà áàçà çà

îñúùåñòâÿâàíå íà öåëèòå è äåéíîñòòà íà êóëòóðíèòå èíñòèòóòè ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå
íà òåðèòîðèÿòà íà öÿëàòà ñòðàíà.

ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Òîâà ïîñòàíîâëåíèå ñå èçäàâà íà îñíîâàíèå ÷ë.106 îò Êîíñòèòóöèÿòà íà

Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.
§ 2. ×ëåí 6 îò ïîñòàíîâëåíèåòî âëèçà â ñèëà åäíîâðåìåííî ñúñ Çàêîíà çà äúðæàâíèÿ
áþäæåò íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ çà 1995 ã.
§ 3. Èçïúëíåíèåòî íà òîâà ïîñòàíîâëåíèå ñå âúçëàãà íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà è
ìèíèñòúðà íà ôèíàíñèòå.

ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 23 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1991 Ã. ÇÀ ÓÑÚÂÚÐØÅÍÑÒÂÓÂÀÍÅ

ÄÅÉÍÎÑÒÒÀ ÍÀ ÎÐÃÀÍÈÇÀÖÈÈÒÅ Ñ ÍÅÑÒÎÏÀÍÑÊÀ ÖÅË Â ÎÁËÀÑÒÒÀ ÍÀ
ÊÓËÒÓÐÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.16 îò 1991 ã., èçì., áð.45 îò 1991 ã., áð.55 îò 1995 ã., èçì. è äîï., áð.61 îò
1997 ã., èçì., áð.18 îò 1998 ã.

ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÊÈßÒ ÑÚÂÅÒ ÏÎÑÒÀÍÎÂÈ:

×ë.1. (1) Îðãàíèçàöèèòå ñ íåñòîïàíñêà öåë â îáëàñòòà íà êóëòóðàòà (íàðè÷àíè ïî-

íàòàòúê “îðãàíèçàöèè”) îñúùåñòâÿâàò äåéíîñòè ïî ñúçäàâàíå, ñúõðàíÿâàíå è
ðàçïðîñòðàíåíèå íà êóëòóðíè öåííîñòè è èçâúðøâàò óñëóãè, ñâúðçàíè ñ òÿõ. Òÿõíàòà
öåë å äà çàäîâîëÿâàò îïðåäåëåíè êóëòóðíè ïîòðåáíîñòè, à íå äà ðåàëèçèðàò ïå÷àëáà.
(2) Îðãàíèçàöèèòå ñà: äúðæàâíè, îáùèíñêè, êîîïåðàòèâíè, íà îáùåñòâåíè
îðãàíèçàöèè, íà ãðàæäàíè, íà ÷óæäåñòðàííè ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà.

×ë.2. Îðãàíèçàöèèòå ñå îáðàçóâàò, ðåîðãàíèçèðàò è ïðåêðàòÿâàò:

1. ñ ðåøåíèå íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò ïî ïðåäëîæåíèå íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà,
êîãàòî ñà îáðàçóâàíè ñ äúðæàâíî èìóùåñòâî;
2. ñ ðåøåíèå íà îáùèíñêèÿ íàðîäåí ñúâåò, êîãàòî ñà îáðàçóâàíè ñ îáùèíñêî
èìóùåñòâî.

112
 ×ë.3. Äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå îðãàíèçàöèè:
1. îïðåäåëÿò ñàìîñòîÿòåëíî öåëèòå, çàäà÷èòå, ñòðóêòóðàòà ñè, è íåîáõîäèìèÿ
ïåðñîíàë ñúîáðàçíî ïðåäìåòà íà äåéíîñòòà ñè;
2. (îòì. - ÄÂ, áð.18 îò 1998 ã.)
3. (îòì. - ÄÂ, áð.18 îò 1998 ã.)

×ë.4. Äúðæàâàòà ïîäïîìàãà è ðåãóëèðà äåéíîñòòà íà îðãàíèçàöèèòå áåç íàìåñà â

õóäîæåñòâåíîòâîð÷åñêèòå ïðîöåñè ïðè ñúáëþäàâàíå íà òÿõíàòà, íà òâîð÷åñêèòå
êîëåêòèâè è íà òâîðöèòå ñàìîñòîÿòåëíîñò ÷ðåç:
1. ôèíàíñèðàíå îò áþäæåòà, âêëþ÷èòåëíî íà öåëåâè ïðîãðàìè, ïðîåêòè è äð.;
2. îðãàíèçèðàíå íà êîíêóðñè;
3. ñïåöèôè÷íà äàíú÷íà, êðåäèòíà, öåíîâà è òàðèôíà ïîëèòèêà.

×ë.5. (1) Äåéíîñòòà íà îðãàíèçàöèèòå, âêëþ÷èòåëíî êàïèòàëíèòå âëîæåíèÿ, ñå

ôèíàíñèðàò èçöÿëî èëè ÷àñòè÷íî îò äúðæàâíèÿ áþäæåò, îò áþäæåòà íà îáùèíñêèòå
íàðîäíè ñúâåòè, ïîñòúïëåíèÿ îò ñîáñòâåíà äåéíîñò, îò ôîíäàöèè, ôèðìè è äðóãè
ñòîïàíñêè îðãàíèçàöèè, îò áàíêîâ êðåäèò, îò ñïîíñîðè, îò äàðåíèÿ è äð.
(2) Îðãàíèçàöèèòå íà ãðàæäàíè ìîãàò äà ïîëçóâàò ñóáñèäèè îò äúðæàâíèÿ è îò
îáùèíñêèÿ áþäæåò ñàìî àêî ñà ïîëó÷èëè ðàçðåøåíèå îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà çà
èçâúðøâàíå íà îïðåäåëåíè äåéíîñòè ñ íåñòîïàíñêà öåë.

×ë.6 - 10. (Îòì. - ÄÂ, áð.61 îò 1997 ã.)

×ë.11. (1) Ñîáñòâåíèöèòå íà ïðîèçâåäåíèÿ íà èçêóñòâîòî ìîãàò äà èçâúðøâàò ñäåëêè

ñ òÿõ â ñòðàíàòà è â ÷óæáèíà, áåç äà å íåîáõîäèìî ðàçðåøåíèå. Ñäåëêèòå, êîèòî èìàò
çà ïðåäìåò äâèæèìè è íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå èçâúðøâàò ïðè óñëîâèÿòà
íà Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.
(2) Ïðîèçâåäåíèÿòà íà èçêóñòâîòî, îïðåäåëåíè ïî ñúîòâåòíèÿ íîðìàòèâåí ðåä êàòî
íàöèîíàëíà öåííîñò, ìîãàò äà ñå èçíàñÿò â ÷óæáèíà ñ ðàçðåøåíèå íà ìèíèñòúðà íà
êóëòóðàòà èëè óïúëíîìîùåí îò íåãî îðãàí èëè îðãàíèçàöèè. Òå ìîãàò äà ñå ïðîäàâàò
íà ÷óæäåñòðàííè ëèöà ïðè óäîñòîâåðÿâàíå îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà èëè ñúîòâåòíèÿ
óïúëíîìîùåí îðãàí èëè îðãàíèçàöèÿ, ÷å å îòêàçàíà ïîêóïêàòà èì â ñòðàíàòà.
(3) Âàëóòàòà, ïîëó÷åíà îò ñäåëêèòå ïî ïðåäõîäíèòå àëèíåè, ïðèíàäëåæè èçöÿëî
íà ñîáñòâåíèêà.

×ë.12 - 13. (Îòì. - ÄÂ, áð.61 îò 1997 ã.)

ÏÐÅÕÎÄÍÈ È ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Òâîð÷åñêî-ñèíäèêàëíèòå ñúþçè, ÷èòàëèùàòà, äîìîâåòå íà êóëòóðàòà,

êóëòóðíèòå èíñòèòóòè êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà îòáðàíàòà è Ìèíèñòåðñòâîòî íà
âúòðåøíèòå ðàáîòè, êîîïåðàòèâíèòå è äðóãè îðãàíèçàöèè, êîèòî îñúùåñòâÿâàò
êóëòóðíà äåéíîñò, ìîãàò äà ïðèëàãàò òîâà ïîñòàíîâëåíèå ñúîáðàçíî ñâîÿòà ñïåöèôèêà.
§ 2. Îòìåíÿ:
1. ÷ëåí 40 îò Ïðàâèëíèêà çà óñòðîéñòâîòî è çàäà÷èòå íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, óòâúðäåí ñ ÏÌÑ ¹ 93 îò 1976 ã. (îáí., ÄÂ, áð.102 îò 1976

113
ã.; èçì. è äîï. ñ ÏÌÑ ¹ 25 îò 1978 ã. è ÏÌÑ ¹ 44 îò 1979 ã.);
2. ÏÌÑ ¹ 79 îò 1980 ã. è ïðèåòàòà ñ íåãî Íàðåäáà çà ñïåöèôè÷íèòå ïðàâèëà çà
óïðàâëåíèå íà îðãàíèçàöèèòå è ïîäåëåíèÿòà â ñôåðàòà íà êóëòóðàòà (îáí., ÄÂ, áð.25
îò 1981 ã.; èçì., áð.2 îò 1982 ã.);
3. ÷ëåí 3, ò. 4, 5 è 6 îò ÏÌÑ ¹ 10 îò 1988 ã. (ÄÂ, áð.31 îò 1988 ã.).
§ 3. Èçïúëíåíèåòî íà ïîñòàíîâëåíèåòî ñå âúçëàãà íà ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà,
ìèíèñòúðà íà ôèíàíñèòå è ïðåäñåäàòåëèòå íà èçïúëíèòåëíèòå êîìèòåòè íà îáùèíñêèòå
íàðîäíè ñúâåòè.

ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ êúì ÷ë.6, àë.1

Ôèíàíñîâà ñìåòêà çà ïðèõîäèòå è ðàçõîäèòå íà äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå

îðãàíèçàöèè ñ íåñòîïàíñêà öåë â îáëàñòòà íà êóëòóðàòà

Ïîêàçàòåëè ¹ íà ðåäà Ïëàí Îò÷åò

I. Ïðèõîäè - âñè÷êî
(ð. 1.1 + ð. 1.2 + ð. 1.3) 1
â òîâà ÷èñëî:
îò äúðæàâíèÿ (îáùèíñêèÿ)
áþäæåò 1.1
îò ðåàëèçàöèÿ 1.2
îò äðóãè 1.3
II. Ðàçõîäè - âñè÷êî
(ð. 2.1 + ð. 2.2 + ð. 2.3 + ð. 2.4) 2
â òîâà ÷èñëî:
ìàòåðèàëíè ðàçõîäè 2.1
íà÷èñëåíè çàïëàòè 2.2
äðóãè ïàðè÷íè ðàçõîäè 2.3
ñðåäñòâà çà ðàçõîäè ïðåç
ñëåäâàùè îò÷åòíè ïåðèîäè 2.4
III. Îñòàòúê çà
ðàçïðåäåëåíèå - âñè÷êî
(ð. 1 - ð. 2) 3
îò÷èñëåíèÿ çà ôîíä “Ðàçâèòèå” 4
îò÷èñëåíèÿ çà äðóãè ôîíäîâå 5
îñòàòúê çà ìàòåðèàëíî ñòèìóëèðàíå 6
(ð. 3 - ð. 4 - ð. 5)
IV. Ñðåäñòâà çà ðàáîòíà çàïëàòà
(ð. 2.2 + ð. 6) 7

114
ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈß ÍÀ ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß
Îáí., ÄÂ, áð.56 îò 1991 ã.

Ïðåàìáþë
Íèå, íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè îò Ñåäìîòî Âåëèêî íàðîäíî ñúáðàíèå, â ñòðåìåæà
ñè äà èçðàçèì âîëÿòà íà áúëãàðñêèÿ íàðîä,
êàòî îáÿâÿâàìå âåðíîñòòà ñè êúì îáùî÷îâåøêèòå öåííîñòè: ñâîáîäà, ìèð,
õóìàíèçúì, ðàâåíñòâî, ñïðàâåäëèâîñò è òúðïèìîñò;
êàòî èçäèãàìå âúâ âúðõîâåí ïðèíöèï ïðàâàòà íà ëè÷íîñòòà, íåéíîòî äîñòîéíñòâî
è ñèãóðíîñò;
êàòî ñúçíàâàìå íåîòìåíèìèÿ ñè äúëã äà ïàçèì íàöèîíàëíîòî è äúðæàâíîòî
åäèíñòâî íà Áúëãàðèÿ,
ïðîãëàñÿâàìå ñâîÿòà ðåøèìîñò äà ñúçäàäåì äåìîêðàòè÷íà, ïðàâîâà è ñîöèàëíà
äúðæàâà,

ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈß

Ãëàâà ïúðâà
ÎÑÍÎÂÍÈ ÍÀ×ÀËÀ

×ë.1. (1) Áúëãàðèÿ å ðåïóáëèêà ñ ïàðëàìåíòàðíî óïðàâëåíèå.

(2) Öÿëàòà äúðæàâíà âëàñò ïðîèçòè÷à îò íàðîäà. Òÿ ñå îñúùåñòâÿâà îò íåãî
íåïîñðåäñòâåíî è ÷ðåç îðãàíèòå, ïðåäâèäåíè â òàçè Êîíñòèòóöèÿ.
(3) Íèêîÿ ÷àñò îò íàðîäà, ïîëèòè÷åñêà ïàðòèÿ èëè äðóãà îðãàíèçàöèÿ, äúðæàâíà
èíñòèòóöèÿ èëè îòäåëíà ëè÷íîñò íå ìîæå äà ñè ïðèñâîÿâà îñúùåñòâÿâàíåòî íà íàðîäíèÿ
ñóâåðåíèòåò.

×ë.2. (1) Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ å åäèííà äúðæàâà ñ ìåñòíî ñàìîóïðàâëåíèå.  íåÿ

íå ñå äîïóñêàò àâòîíîìíè òåðèòîðèàëíè îáðàçóâàíèÿ.
(2) Òåðèòîðèàëíàòà öÿëîñò íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ å íåïðèêîñíîâåíà.

×ë.3. Îôèöèàëíèÿò åçèê â ðåïóáëèêàòà å áúëãàðñêèÿò.

×ë.4. (1) Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ å ïðàâîâà äúðæàâà. Òÿ ñå óïðàâëÿâà ñïîðåä

Êîíñòèòóöèÿòà è çàêîíèòå íà ñòðàíàòà.
(2) Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ãàðàíòèðà æèâîòà, äîñòîéíñòâîòî è ïðàâàòà íà ëè÷íîñòòà
è ñúçäàâà óñëîâèÿ çà ñâîáîäíî ðàçâèòèå íà ÷îâåêà è íà ãðàæäàíñêîòî îáùåñòâî.

×ë.5. (1) Êîíñòèòóöèÿòà å âúðõîâåí çàêîí è äðóãèòå çàêîíè íå ìîãàò äà é

ïðîòèâîðå÷àò.
(2) Ðàçïîðåäáèòå íà Êîíñòèòóöèÿòà èìàò íåïîñðåäñòâåíî äåéñòâèå.
(3) Íèêîé íå ìîæå äà áúäå îñúäåí çà äåéñòâèå èëè áåçäåéñòâèå, êîåòî íå å áèëî
îáÿâåíî îò çàêîíà çà ïðåñòúïëåíèå êúì ìîìåíòà íà èçâúðøâàíåòî ìó.
(4) Ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè, ðàòèôèöèðàíè ïî êîíñòèòóöèîíåí ðåä, îáíàðîäâàíè
è âëåçëè â ñèëà çà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, ñà ÷àñò îò âúòðåøíîòî ïðàâî íà ñòðàíàòà. Òå
èìàò ïðåäèìñòâî ïðåä òåçè íîðìè íà âúòðåøíîòî çàêîíîäàòåëñòâî, êîèòî èì
ïðîòèâîðå÷àò.

115
 (5) Âñè÷êè íîðìàòèâíè àêòîâå ñå ïóáëèêóâàò. Òå âëèçàò â ñèëà òðè äíè ñëåä
îáíàðîäâàíåòî èì, îñâåí êîãàòî â òÿõ å îïðåäåëåí äðóã ñðîê.

×ë.6. (1) Âñè÷êè õîðà ñå ðàæäàò ñâîáîäíè è ðàâíè ïî äîñòîéíñòâî è ïðàâà.

(2) Âñè÷êè ãðàæäàíè ñà ðàâíè ïðåä çàêîíà. Íå ñå äîïóñêàò íèêàêâè îãðàíè÷åíèÿ
íà ïðàâàòà èëè ïðèâèëåãèè, îñíîâàíè íà ðàñà, íàðîäíîñò, åòíè÷åñêà ïðèíàäëåæíîñò,
ïîë, ïðîèçõîä, ðåëèãèÿ, îáðàçîâàíèå, óáåæäåíèÿ, ïîëèòè÷åñêà ïðèíàäëåæíîñò, ëè÷íî
è îáùåñòâåíî ïîëîæåíèå èëè èìóùåñòâåíî ñúñòîÿíèå.

×ë.7. Äúðæàâàòà îòãîâàðÿ çà âðåäè, ïðè÷èíåíè îò íåçàêîííè àêòîâå èëè äåéñòâèÿ

íà íåéíè îðãàíè è äëúæíîñòíè ëèöà.

×ë.8. Äúðæàâíàòà âëàñò ñå ðàçäåëÿ íà çàêîíîäàòåëíà, èçïúëíèòåëíà è ñúäåáíà.

×ë.9. Âúîðúæåíèòå ñèëè ãàðàíòèðàò ñóâåðåíèòåòà, ñèãóðíîñòòà è íåçàâèñèìîñòòà

íà ñòðàíàòà è çàùèòàâàò íåéíàòà òåðèòîðèàëíà öÿëîñò.

×ë.10. Èçáîðèòå, íàöèîíàëíèòå è ìåñòíèòå ðåôåðåíäóìè ñå ïðîèçâåæäàò âúç îñíîâà

íà îáùî, ðàâíî è ïðÿêî èçáèðàòåëíî ïðàâî ñ òàéíî ãëàñóâàíå.

×ë.11. (1) Ïîëèòè÷åñêèÿò æèâîò â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñå îñíîâàâà âúðõó ïðèíöèïà

íà ïîëèòè÷åñêèÿ ïëóðàëèçúì.
(2) Íèòî åäíà ïîëèòè÷åñêà ïàðòèÿ èëè èäåîëîãèÿ íå ìîæå äà ñå îáÿâÿâà èëè
óòâúðæäàâà çà äúðæàâíà.
(3) Ïàðòèèòå ñúäåéñòâàò çà ôîðìèðàíå è èçðàçÿâàíå íà ïîëèòè÷åñêàòà âîëÿ íà
ãðàæäàíèòå. Ðåäúò çà îáðàçóâàíå è ïðåêðàòÿâàíå íà ïîëèòè÷åñêè ïàðòèè, êàêòî è
óñëîâèÿòà çà òÿõíàòà äåéíîñò ñå óðåæäàò ñúñ çàêîí.
(4) Íå ìîãàò äà ñå îáðàçóâàò ïîëèòè÷åñêè ïàðòèè íà åòíè÷åñêà, ðàñîâà èëè âåðñêà
îñíîâà, êàêòî è ïàðòèè, êîèòî ñè ïîñòàâÿò çà öåë íàñèëñòâåíî çàâçåìàíå íà äúðæàâíàòà
âëàñò.

×ë.12. (1) Ñäðóæåíèÿòà íà ãðàæäàíèòå ñëóæàò çà çàäîâîëÿâàíå è çàùèòà íà òåõíèòå

èíòåðåñè.
(2) Ñäðóæåíèÿòà íà ãðàæäàíèòå, âêëþ÷èòåëíî ñèíäèêàëíèòå, íå ìîãàò äà ñè
ïîñòàâÿò ïîëèòè÷åñêè öåëè è äà èçâúðøâàò ïîëèòè÷åñêà äåéíîñò, ïðèñúùè ñàìî íà
ïîëèòè÷åñêèòå ïàðòèè.

×ë.13. (1) Âåðîèçïîâåäàíèÿòà ñà ñâîáîäíè.

(2) Ðåëèãèîçíèòå èíñòèòóöèè ñà îòäåëåíè îò äúðæàâàòà.
(3) Òðàäèöèîííà ðåëèãèÿ â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ å èçòî÷íîïðàâîñëàâíîòî
âåðîèçïîâåäàíèå.
(4) Ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè è èíñòèòóöèè, êàêòî è âåðñêèòå óáåæäåíèÿ íå ìîãàò
äà ñå èçïîëçâàò çà ïîëèòè÷åñêè öåëè.

×ë.14. Ñåìåéñòâîòî, ìàé÷èíñòâîòî è äåöàòà ñà ïîä çàêðèëà íà äúðæàâàòà è

îáùåñòâîòî.

116
 ×ë.15. Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ îñèãóðÿâà îïàçâàíåòî è âúçïðîèçâîäñòâîòî íà îêîëíàòà
ñðåäà, ïîääúðæàíåòî è ðàçíîîáðàçèåòî íà æèâàòà ïðèðîäà è ðàçóìíîòî èçïîëçâàíå íà
ïðèðîäíèòå áîãàòñòâà è ðåñóðñèòå íà ñòðàíàòà.

×ë.16. Òðóäúò ñå ãàðàíòèðà è çàùèòàâà îò çàêîíà.

×ë.17. (1) Ïðàâîòî íà ñîáñòâåíîñò è íà íàñëåäÿâàíå ñå ãàðàíòèðà è çàùèòàâà îò

çàêîíà.
(2) Ñîáñòâåíîñòòà å ÷àñòíà è ïóáëè÷íà.
(3) ×àñòíàòà ñîáñòâåíîñò å íåïðèêîñíîâåíà.
(4) Ðåæèìúò íà îáåêòèòå íà äúðæàâíàòà è îáùèíñêàòà ñîáñòâåíîñò ñå îïðåäåëÿ
ñúñ çàêîí.
(5) Ïðèíóäèòåëíî îò÷óæäàâàíå íà ñîáñòâåíîñò çà äúðæàâíè è îáùèíñêè íóæäè
ìîæå äà ñòàâà ñàìî âúç îñíîâà íà çàêîí, ïðè óñëîâèå ÷å òåçè íóæäè íå ìîãàò äà áúäàò
çàäîâîëåíè ïî äðóã íà÷èí è ñëåä ïðåäâàðèòåëíî è ðàâíîñòîéíî îáåçùåòåíèå.

×ë.18. (1) Ïîäçåìíèòå áîãàòñòâà, êðàéáðåæíàòà ïëàæíà èâèöà, ðåïóáëèêàíñêèòå

ïúòèùà, êàêòî è âîäèòå, ãîðèòå è ïàðêîâåòå ñ íàöèîíàëíî çíà÷åíèå, ïðèðîäíèòå è
àðõåîëîãè÷åñêèòå ðåçåðâàòè, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí, ñà èçêëþ÷èòåëíà äúðæàâíà
ñîáñòâåíîñò.
(2) Äúðæàâàòà îñúùåñòâÿâà ñóâåðåííè ïðàâà âúðõó êîíòèíåíòàëíèÿ øåëô è â
èçêëþ÷èòåëíàòà èêîíîìè÷åñêà çîíà çà ïðîó÷âàíå, ðàçðàáîòâàíå, èçïîëçâàíå, îïàçâàíå
è ñòîïàíèñâàíå íà áèîëîãè÷íèòå, ìèíåðàëíèòå è åíåðãèéíèòå ðåñóðñè íà òåçè ìîðñêè
ïðîñòðàíñòâà.
(3) Äúðæàâàòà îñúùåñòâÿâà ñóâåðåííè ïðàâà âúðõó ðàäèî÷åñòîòíèÿ ñïåêòúð è
ïîçèöèèòå íà ãåîñòàöèîíàðíàòà îðáèòà, îïðåäåëåíè çà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñ
ìåæäóíàðîäíè ñïîðàçóìåíèÿ.
(4) Ñúñ çàêîí ìîæå äà ñå óñòàíîâÿâà äúðæàâåí ìîíîïîë âúðõó æåëåçîïúòíèÿ
òðàíñïîðò, íàöèîíàëíèòå ïîùåíñêè è äàëåêîñúîáùèòåëíè ìðåæè, èçïîëçâàíåòî íà
ÿäðåíà åíåðãèÿ, ïðîèçâîäñòâîòî íà ðàäèîàêòèâíè ïðîäóêòè, îðúæèå, âçðèâíè è
áèîëîãè÷íî ñèëíî äåéñòâàùè âåùåñòâà.
(5) Óñëîâèÿòà è ðåäúò, ïðè êîèòî äúðæàâàòà ïðåäîñòàâÿ êîíöåñèè çà îáåêòèòå è
ðàçðåøåíèÿ çà äåéíîñòèòå ïî ïðåäõîäíèòå àëèíåè, ñå óðåæäàò ñúñ çàêîí.
(6) Äúðæàâíèòå èìîòè ñå ñòîïàíèñâàò è óïðàâëÿâàò â èíòåðåñ íà ãðàæäàíèòå è íà
îáùåñòâîòî.

×ë.19. (1) Èêîíîìèêàòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñå îñíîâàâà íà ñâîáîäíàòà ñòîïàíñêà

èíèöèàòèâà.
(2) Çàêîíúò ñúçäàâà è ãàðàíòèðà íà âñè÷êè ãðàæäàíè è þðèäè÷åñêè ëèöà åäíàêâè
ïðàâíè óñëîâèÿ çà ñòîïàíñêà äåéíîñò, êàòî ïðåäîòâðàòÿâà çëîóïîòðåáàòà ñ ìîíîïîëèçìà,
íåëîÿëíàòà êîíêóðåíöèÿ è çàùèòàâà ïîòðåáèòåëÿ.
(3) Èíâåñòèöèèòå è ñòîïàíñêàòà äåéíîñò íà áúëãàðñêè è ÷óæäåñòðàííè ãðàæäàíè
è þðèäè÷åñêè ëèöà ñå çàêðèëÿò îò çàêîíà.
(4) Çàêîíúò ñúçäàâà óñëîâèÿ çà êîîïåðèðàíå è äðóãè ôîðìè íà ñäðóæàâàíå íà
ãðàæäàíèòå è þðèäè÷åñêèòå ëèöà çà ïîñòèãàíå íà ñòîïàíñêè è ñîöèàëåí íàïðåäúê.

×ë.20. Äúðæàâàòà ñúçäàâà óñëîâèÿ çà áàëàíñèðàíî ðàçâèòèå íà îòäåëíèòå ðàéîíè

117
íà ñòðàíàòà è ïîäïîìàãà òåðèòîðèàëíèòå îðãàíè è äåéíîñòè ÷ðåç ôèíàíñîâàòà,
êðåäèòíàòà è èíâåñòèöèîííàòà ïîëèòèêà.

×ë.21. (1) Çåìÿòà å îñíîâíî íàöèîíàëíî áîãàòñòâî, êîåòî ñå ïîëçâà îò îñîáåíàòà

çàêðèëà íà äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî.
(2) Îáðàáîòâàåìàòà çåìÿ ñå èçïîëçâà ñàìî çà çåìåäåëñêè öåëè. Ïðîìÿíà íà íåéíîòî
ïðåäíàçíà÷åíèå ñå äîïóñêà ïî èçêëþ÷åíèå ïðè äîêàçàíà íóæäà è ïðè óñëîâèÿ è ïî
ðåä, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.

×ë.22. (1) ×óæäåíöèòå è ÷óæäåñòðàííèòå þðèäè÷åñêè ëèöà íå ìîãàò äà ïðèäîáèâàò

ïðàâî íà ñîáñòâåíîñò âúðõó çåìÿ îñâåí ïðè íàñëåäÿâàíå ïî çàêîí.  òîçè ñëó÷àé òå
ñëåäâà äà ïðåõâúðëÿò ñîáñòâåíîñòòà ñè.
(2) Ïðè îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí óñëîâèÿ ÷óæäåíöèòå è ÷óæäåñòðàííèòå þðèäè÷åñêè
ëèöà ìîãàò äà ïðèäîáèâàò ïðàâî íà ïîëçâàíå, ïðàâî íà ñòðîåæ è äðóãè âåùíè ïðàâà.

×ë.23. Äúðæàâàòà ñúçäàâà óñëîâèÿ çà ñâîáîäíî ðàçâèòèå íà íàóêàòà, îáðàçîâàíèåòî

è èçêóñòâàòà è ãè ïîäïîìàãà. Òÿ ñå ãðèæè çà îïàçâàíå íà íàöèîíàëíîòî èñòîðè÷åñêî è
êóëòóðíî íàñëåäñòâî.

×ë.24. (1) Âúíøíàòà ïîëèòèêà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñå îñúùåñòâÿâà â

ñúîòâåòñòâèå ñ ïðèíöèïèòå è íîðìèòå íà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî.
(2) Îñíîâíè öåëè íà âúíøíàòà ïîëèòèêà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñà íàöèîíàëíàòà
ñèãóðíîñò è íåçàâèñèìîñòòà íà ñòðàíàòà, áëàãîäåíñòâèåòî è îñíîâíèòå ïðàâà è ñâîáîäè
íà áúëãàðñêèòå ãðàæäàíè, êàêòî è ñúäåéñòâèåòî çà óñòàíîâÿâàíå íà ñïðàâåäëèâ
ìåæäóíàðîäåí ðåä.

Ãëàâà âòîðà
ÎÑÍÎÂÍÈ ÏÐÀÂÀ È ÇÀÄÚËÆÅÍÈß ÍÀ ÃÐÀÆÄÀÍÈÒÅ

×ë.25. (1) Áúëãàðñêè ãðàæäàíèí å âñåêè, íà êîãîòî ïîíå åäèíèÿò ðîäèòåë å

áúëãàðñêè ãðàæäàíèí èëè êîéòî å ðîäåí íà òåðèòîðèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, àêî
íå ïðèäîáèâà äðóãî ãðàæäàíñòâî ïî ïðîèçõîä. Áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî ìîæå äà ñå
ïðèäîáèå è ïî íàòóðàëèçàöèÿ.
(2) Ëèöàòà îò áúëãàðñêè ïðîèçõîä ïðèäîáèâàò áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî ïî îáëåê÷åí
ðåä.
(3) Áúëãàðñêè ãðàæäàíèí ïî ðîæäåíèå íå ìîæå äà áúäå ëèøåí îò áúëãàðñêî
ãðàæäàíñòâî.
(4) Ãðàæäàíèí íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ íå ìîæå äà áúäå èçãîíåí îò íåÿ èëè ïðåäàäåí
íà äðóãà äúðæàâà.
(5) Áúëãàðñêèòå ãðàæäàíè, ïðåáèâàâàùè â ÷óæáèíà, ñà ïîä çàêðèëàòà íà Ðåïóáëèêà
Áúëãàðèÿ.
(6) Óñëîâèÿòà è ðåäúò çà ïðèäîáèâàíå, çàïàçâàíå è çàãóáâàíå íà áúëãàðñêîòî
ãðàæäàíñòâî ñå îïðåäåëÿò ñúñ çàêîí.

×ë.26. (1) Ãðàæäàíèòå íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, êúäåòî è äà ñå íàìèðàò, èìàò âñè÷êè

ïðàâà è çàäúëæåíèÿ ïî òàçè Êîíñòèòóöèÿ.
(2) ×óæäåíöèòå, êîèòî ïðåáèâàâàò â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, èìàò âñè÷êè ïðàâà è

118
çàäúëæåíèÿ ïî òàçè Êîíñòèòóöèÿ ñ èçêëþ÷åíèå íà ïðàâàòà è çàäúëæåíèÿòà, çà êîèòî
Êîíñòèòóöèÿòà è çàêîíèòå èçèñêâàò áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî.

×ë.27. (1) ×óæäåíöèòå, êîèòî ïðåáèâàâàò â ñòðàíàòà íà çàêîííî îñíîâàíèå, íå

ìîãàò äà áúäàò èçãîíâàíè îò íåÿ èëè ïðåäàâàíè íà äðóãà äúðæàâà ïðîòèâ òÿõíàòà âîëÿ
îñâåí ïðè óñëîâèÿòà è ïî ðåäà, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.
(2) Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ äàâà óáåæèùå íà ÷óæäåíöè, ïðåñëåäâàíè çàðàäè òåõíèòå
óáåæäåíèÿ èëè äåéíîñò â çàùèòà íà ìåæäóíàðîäíî ïðèçíàòè ïðàâà è ñâîáîäè.
(3) Óñëîâèÿòà è ðåäúò çà äàâàíå íà óáåæèùå ñå óðåæäàò ñúñ çàêîí.

×ë.28. Âñåêè èìà ïðàâî íà æèâîò. Ïîñåãàòåëñòâîòî âúðõó ÷îâåøêèÿ æèâîò ñå

íàêàçâà êàòî íàé-òåæêî ïðåñòúïëåíèå.

×ë.29. (1) Íèêîé íå ìîæå äà áúäå ïîäëàãàí íà ìú÷åíèå, íà æåñòîêî, áåç÷îâå÷íî

èëè óíèæàâàùî îòíîøåíèå, êàêòî è íà íàñèëñòâåíà àñèìèëàöèÿ.
(2) Íèêîé íå ìîæå äà áúäå ïîäëàãàí íà ìåäèöèíñêè, íàó÷íè èëè äðóãè îïèòè áåç
íåãîâîòî äîáðîâîëíî ïèñìåíî ñúãëàñèå.

×ë.30. (1) Âñåêè èìà ïðàâî íà ëè÷íà ñâîáîäà è íåïðèêîñíîâåíîñò.

(2) Íèêîé íå ìîæå äà áúäå çàäúðæàí, ïîäëàãàí íà îãëåä, îáèñê èëè íà äðóãî
ïîñåãàòåëñòâî âúðõó ëè÷íàòà ìó íåïðèêîñíîâåíîñò îñâåí ïðè óñëîâèÿòà è ïî ðåäà,
îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.
(3)  èçðè÷íî ïîñî÷åíèòå îò çàêîíà íåîòëîæíè ñëó÷àè êîìïåòåíòíèòå äúðæàâíè
îðãàíè ìîãàò äà çàäúðæàò ãðàæäàíèí, çà êîåòî íåçàáàâíî óâåäîìÿâàò îðãàíèòå íà
ñúäåáíàòà âëàñò.  ñðîê îò 24 ÷àñà îò çàäúðæàíåòî îðãàíúò íà ñúäåáíàòà âëàñò ñå
ïðîèçíàñÿ ïî íåãîâàòà çàêîíîñúîáðàçíîñò.
(4) Âñåêè èìà ïðàâî íà àäâîêàòñêà çàùèòà îò ìîìåíòà íà çàäúðæàíåòî ìó èëè íà
ïðèâëè÷àíåòî ìó êàòî îáâèíÿåì.
(5) Âñåêè èìà ïðàâî äà ñå ñðåùà íàñàìå ñ ëèöåòî, êîåòî ãî çàùèòàâà. Òàéíàòà íà
òåõíèòå ñúîáùåíèÿ å íåïðèêîñíîâåíà.

×ë.31. (1) Âñåêè îáâèíåí â ïðåñòúïëåíèå ñëåäâà äà áúäå ïðåäàäåí íà ñúäåáíàòà

âëàñò â çàêîííî îïðåäåëåíèÿ ñðîê.
(2) Íèêîé íå ìîæå äà áúäå ïðèíóæäàâàí äà ñå ïðèçíàå çà âèíîâåí, íèòî äà áúäå
îñúäåí ñàìî âúç îñíîâà íà íåãîâîòî ñàìîïðèçíàíèå.
(3) Îáâèíÿåìèÿò ñå ñìÿòà çà íåâèíåí äî óñòàíîâÿâàíå íà ïðîòèâíîòî ñ âëÿçëà â
ñèëà ïðèñúäà.
(4) Íå ñå äîïóñêàò îãðàíè÷åíèÿ íà ïðàâàòà íà îáâèíÿåìèÿ, íàäõâúðëÿùè
íåîáõîäèìîòî çà îñúùåñòâÿâàíå íà ïðàâîñúäèåòî.
(5) Íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà ñå ñúçäàâàò óñëîâèÿ çà îñúùåñòâÿâàíå íà îñíîâíèòå
èì ïðàâà, êîèòî íå ñà îãðàíè÷åíè îò äåéñòâèåòî íà ïðèñúäàòà.
(6) Íàêàçàíèåòî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà ñå èçïúëíÿâà åäèíñòâåíî â ìåñòàòà,
îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.
(7) Íå ñå ïîãàñÿâàò ïî äàâíîñò íàêàçàòåëíîòî ïðåñëåäâàíå è èçïúëíåíèåòî íà
íàêàçàíèåòî çà ïðåñòúïëåíèÿ ïðîòèâ ìèðà è ÷îâå÷åñòâîòî.

×ë.32. (1) Ëè÷íèÿò æèâîò íà ãðàæäàíèòå å íåïðèêîñíîâåí. Âñåêè èìà ïðàâî íà

119
çàùèòà ñðåùó íåçàêîííà íàìåñà â ëè÷íèÿ è ñåìåéíèÿ ìó æèâîò è ñðåùó ïîñåãàòåëñòâî
âúðõó íåãîâàòà ÷åñò, äîñòîéíñòâî è äîáðî èìå.
(2) Íèêîé íå ìîæå äà áúäå ñëåäåí, ôîòîãðàôèðàí, ôèëìèðàí, çàïèñâàí èëè ïîäëàãàí
íà äðóãè ïîäîáíè äåéñòâèÿ áåç íåãîâî çíàíèå èëè âúïðåêè íåãîâîòî èçðè÷íî íåñúãëàñèå
îñâåí â ïðåäâèäåíèòå îò çàêîíà ñëó÷àè.

×ë.33. (1) Æèëèùåòî å íåïðèêîñíîâåíî. Áåç ñúãëàñèåòî íà îáèòàòåëÿ ìó íèêîé íå

ìîæå äà âëèçà èëè äà îñòàâà â íåãî îñâåí â ñëó÷àèòå, èçðè÷íî ïîñî÷åíè â çàêîíà.
(2) Âëèçàíå èëè îñòàâàíå â æèëèùåòî áåç ñúãëàñèå íà íåãîâèÿ îáèòàòåë èëè áåç
ðàçðåøåíèå íà ñúäåáíàòà âëàñò ñå äîïóñêà ñàìî çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà íåïîñðåäñòâåíî
ïðåäñòîÿùî èëè çàïî÷íàëî ïðåñòúïëåíèå, çà çàëàâÿíå íà èçâúðøèòåëÿ ìó, êàêòî è â
ñëó÷àèòå íà êðàéíà íåîáõîäèìîñò.

×ë.34. (1) Ñâîáîäàòà è òàéíàòà íà êîðåñïîíäåíöèÿòà è íà äðóãèòå ñúîáùåíèÿ ñà

íåïðèêîñíîâåíè.
(2) Èçêëþ÷åíèÿ îò òîâà ïðàâèëî ñå äîïóñêàò ñàìî ñ ðàçðåøåíèå íà ñúäåáíàòà âëàñò,
êîãàòî òîâà ñå íàëàãà çà ðàçêðèâàíå èëè ïðåäîòâðàòÿâàíå íà òåæêè ïðåñòúïëåíèÿ.

×ë.35. (1) Âñåêè èìà ïðàâî ñâîáîäíî äà èçáèðà ñâîåòî ìåñòîæèòåëñòâî, äà ñå

ïðèäâèæâà ïî òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà è äà íàïóñêà íåéíèòå ïðåäåëè. Òîâà ïðàâî
ìîæå äà ñå îãðàíè÷àâà ñàìî ñúñ çàêîí, çà çàùèòà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, íàðîäíîòî
çäðàâå è ïðàâàòà è ñâîáîäèòå íà äðóãè ãðàæäàíè.
(2) Âñåêè áúëãàðñêè ãðàæäàíèí èìà ïðàâî äà ñå çàâðúùà â ñòðàíàòà.

×ë.36. (1) Èçó÷àâàíåòî è ïîëçâàíåòî íà áúëãàðñêèÿ åçèê å ïðàâî è çàäúëæåíèå íà

áúëãàðñêèòå ãðàæäàíè.
(2) Ãðàæäàíèòå, çà êîèòî áúëãàðñêèÿò åçèê íå å ìàé÷èí, èìàò ïðàâî íàðåä ñúñ
çàäúëæèòåëíîòî èçó÷àâàíå íà áúëãàðñêèÿ åçèê äà èçó÷àâàò è ïîëçâàò ñâîÿ åçèê.
(3) Ñëó÷àèòå, â êîèòî ñå èçïîëçâà ñàìî îôèöèàëíèÿò åçèê, ñå ïîñî÷âàò â çàêîíà.

×ë.37. (1) Ñâîáîäàòà íà ñúâåñòòà, ñâîáîäàòà íà ìèñúëòà è èçáîðúò íà

âåðîèçïîâåäàíèå è íà ðåëèãèîçíè èëè àòåèñòè÷íè âúçãëåäè ñà íåíàêúðíèìè. Äúðæàâàòà
ñúäåéñòâà çà ïîääúðæàíå íà òúðïèìîñò è óâàæåíèå ìåæäó âÿðâàùèòå îò ðàçëè÷íèòå
âåðîèçïîâåäàíèÿ, êàêòî è ìåæäó âÿðâàùè è íåâÿðâàùè.
(2) Ñâîáîäàòà íà ñúâåñòòà è íà âåðîèçïîâåäàíèåòî íå ìîæå äà áúäå íàñî÷åíà ñðåùó
íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, îáùåñòâåíèÿ ðåä, íàðîäíîòî çäðàâå è ìîðàëà èëè ñðåùó
ïðàâàòà è ñâîáîäèòå íà äðóãè ãðàæäàíè.

×ë.38. Íèêîé íå ìîæå äà áúäå ïðåñëåäâàí èëè îãðàíè÷àâàí â ïðàâàòà ñè ïîðàäè

ñâîèòå óáåæäåíèÿ, íèòî äà áúäå çàäúëæàâàí èëè ïðèíóæäàâàí äà äàâà ñâåäåíèÿ çà
ñâîè èëè ÷óæäè óáåæäåíèÿ.

×ë.39. (1) Âñåêè èìà ïðàâî äà èçðàçÿâà ìíåíèå è äà ãî ðàçïðîñòðàíÿâà ÷ðåç ñëîâî
- ïèñìåíî èëè óñòíî, ÷ðåç çâóê, èçîáðàæåíèå èëè ïî äðóã íà÷èí.
(2) Òîâà ïðàâî íå ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà íàêúðíÿâàíå íà ïðàâàòà è äîáðîòî èìå íà
äðóãèãî è çà ïðèçîâàâàíå êúì íàñèëñòâåíà ïðîìÿíà íà êîíñòèòóöèîííî óñòàíîâåíèÿ
ðåä, êúì èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèÿ, êúì ðàçïàëâàíå íà âðàæäà èëè êúì íàñèëèå

120
íàä ëè÷íîñòòà.

×ë.40. (1) Ïå÷àòúò è äðóãèòå ñðåäñòâà çà ìàñîâà èíôîðìàöèÿ ñà ñâîáîäíè è íå

ïîäëåæàò íà öåíçóðà.
(2) Ñïèðàíåòî è êîíôèñêàöèÿòà íà ïå÷àòíî èçäàíèå èëè íà äðóã íîñèòåë íà
èíôîðìàöèÿ ñå äîïóñêàò ñàìî âúç îñíîâà íà àêò íà ñúäåáíàòà âëàñò, êîãàòî ñå
íàêúðíÿâàò äîáðèòå íðàâè èëè ñå ñúäúðæàò ïðèçèâè çà íàñèëñòâåíà ïðîìÿíà íà
êîíñòèòóöèîííî óñòàíîâåíèÿ ðåä, çà èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèå èëè çà íàñèëèå íàä
ëè÷íîñòòà. Àêî â ñðîê îò 24 ÷àñà íå ïîñëåäâà êîíôèñêàöèÿ, ñïèðàíåòî ïðåóñòàíîâÿâà
äåéñòâèåòî ñè.

×ë.41. (1) Âñåêè èìà ïðàâî äà òúðñè, ïîëó÷àâà è ðàçïðîñòðàíÿâà èíôîðìàöèÿ.

Îñúùåñòâÿâàíåòî íà òîâà ïðàâî íå ìîæå äà áúäå íàñî÷åíî ñðåùó ïðàâàòà è äîáðîòî
èìå íà äðóãèòå ãðàæäàíè, êàêòî è ñðåùó íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, îáùåñòâåíèÿ ðåä,
íàðîäíîòî çäðàâå è ìîðàëà.
(2) Ãðàæäàíèòå èìàò ïðàâî íà èíôîðìàöèÿ îò äúðæàâåí îðãàí èëè ó÷ðåæäåíèå ïî
âúïðîñè, êîèòî ïðåäñòàâëÿâàò çà òÿõ çàêîíåí èíòåðåñ, àêî èíôîðìàöèÿòà íå å äúðæàâíà
èëè äðóãà çàùèòåíà îò çàêîíà òàéíà èëè íå çàñÿãà ÷óæäè ïðàâà.

×ë.42. (1) Ãðàæäàíèòå, íàâúðøèëè 18 ãîäèíè, ñ èçêëþ÷åíèå íà ïîñòàâåíèòå ïîä

çàïðåùåíèå è èçòúðïÿâàùèòå íàêàçàíèå ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, èìàò ïðàâî äà èçáèðàò
äúðæàâíè è ìåñòíè îðãàíè è äà ó÷àñòâàò â äîïèòâàíèÿ äî íàðîäà.
(2) Îðãàíèçàöèÿòà è ðåäúò çà ïðîèçâåæäàíå íà èçáîðè è ðåôåðåíäóìè ñå îïðåäåëÿò
ñúñ çàêîí.

×ë.43. (1) Ãðàæäàíèòå èìàò ïðàâî äà ñå ñúáèðàò ìèðíî è áåç îðúæèå íà ñúáðàíèÿ
è ìàíèôåñòàöèè.
(2) Ðåäúò çà îðãàíèçèðàíå è ïðîâåæäàíå íà ñúáðàíèÿ è ìàíèôåñòàöèè ñå îïðåäåëÿ
ñúñ çàêîí.
(3) Çà ñúáðàíèÿ íà çàêðèòî íå ñå èçèñêâà ðàçðåøåíèå.

×ë.44. (1) Ãðàæäàíèòå ìîãàò ñâîáîäíî äà ñå ñäðóæàâàò.

(2) Çàáðàíÿâàò ñå îðãàíèçàöèè, ÷èÿòî äåéíîñò å íàñî÷åíà ñðåùó ñóâåðåíèòåòà,
òåðèòîðèàëíàòà öÿëîñò íà ñòðàíàòà è åäèíñòâîòî íà íàöèÿòà, êúì ðàçïàëâàíå íà ðàñîâà,
íàöèîíàëíà, åòíè÷åñêà èëè ðåëèãèîçíà âðàæäà, êúì íàðóøàâàíå íà ïðàâàòà è ñâîáîäèòå
íà ãðàæäàíèòå, êàêòî è îðãàíèçàöèè, êîèòî ñúçäàâàò òàéíè èëè âîåíèçèðàíè ñòðóêòóðè
èëè ñå ñòðåìÿò äà ïîñòèãíàò öåëèòå ñè ÷ðåç íàñèëèå.
(3) Çàêîíúò îïðåäåëÿ îðãàíèçàöèèòå, êîèòî ïîäëåæàò íà ðåãèñòðàöèÿ, ðåäà çà
òÿõíîòî ïðåêðàòÿâàíå, êàêòî è âçàèìîîòíîøåíèÿòà èì ñ äúðæàâàòà.

×ë.45. Ãðàæäàíèòå èìàò ïðàâî íà æàëáè, ïðåäëîæåíèÿ è ïåòèöèè äî äúðæàâíèòå

îðãàíè.

×ë.46. (1) Áðàêúò å äîáðîâîëåí ñúþç ìåæäó ìúæ è æåíà. Çàêîíåí å ñàìî
ãðàæäàíñêèÿò áðàê.
(2) Ñúïðóçèòå èìàò ðàâíè ïðàâà è çàäúëæåíèÿ â áðàêà è ñåìåéñòâîòî.
(3) Ôîðìàòà íà áðàêà, óñëîâèÿòà è ðåäúò çà íåãîâîòî ñêëþ÷âàíå è ïðåêðàòÿâàíå,

121
ëè÷íèòå è èìóùåñòâåíèòå îòíîøåíèÿ ìåæäó ñúïðóçèòå ñå óðåæäàò ñúñ çàêîí.

×ë.47. (1) Îòãëåæäàíåòî è âúçïèòàíèåòî íà äåöàòà äî ïúëíîëåòèåòî èì å ïðàâî è

çàäúëæåíèå íà òåõíèòå ðîäèòåëè è ñå ïîäïîìàãà îò äúðæàâàòà.
(2) Æåíàòà ìàéêà ñå ïîëçâà îò îñîáåíàòà çàêðèëà íà äúðæàâàòà, êîÿòî é îñèãóðÿâà
ïëàòåí îòïóñê ïðåäè è ñëåä ðàæäàíå, áåçïëàòíà àêóøåðñêà ïîìîù, îáëåê÷àâàíå íà
òðóäà è äðóãè ñîöèàëíè ïîìîùè.
(3) Äåöàòà, ðîäåíè èçâúí áðàêà, èìàò ðàâíè ïðàâà ñ ðîäåíèòå â áðàêà.
(4) Äåöàòà, îñòàíàëè áåç ãðèæàòà íà áëèçêèòå ñè, ñå íàìèðàò ïîä îñîáåíàòà çàêðèëà
íà äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî.
(5) Óñëîâèÿòà è ðåäúò çà îãðàíè÷àâàíå èëè îòíåìàíå íà ðîäèòåëñêèòå ïðàâà ñå
îïðåäåëÿò ñúñ çàêîí.

×ë.48. (1) Ãðàæäàíèòå èìàò ïðàâî íà òðóä. Äúðæàâàòà ñå ãðèæè çà ñúçäàâàíå íà

óñëîâèÿ çà îñúùåñòâÿâàíå íà òîâà ïðàâî.
(2) Äúðæàâàòà ñúçäàâà óñëîâèÿ çà îñúùåñòâÿâàíå íà ïðàâîòî íà òðóä íà ëèöàòà ñ
ôèçè÷åñêè è ïñèõè÷åñêè óâðåæäàíèÿ.
(3) Âñåêè ãðàæäàíèí ñâîáîäíî èçáèðà ñâîÿòà ïðîôåñèÿ è ìÿñòî íà ðàáîòà.
(4) Íèêîé íå ìîæå äà áúäå çàñòàâÿí äà èçâúðøâà ïðèíóäèòåëåí òðóä.
(5) Ðàáîòíèöèòå è ñëóæèòåëèòå èìàò ïðàâî íà çäðàâîñëîâíè è áåçîïàñíè óñëîâèÿ
íà òðóä, íà ìèíèìàëíî òðóäîâî âúçíàãðàæäåíèå è íà çàïëàùàíå, ñúîòâåòñòâàùî íà
èçâúðøåíàòà ðàáîòà, êàêòî è íà ïî÷èâêà è îòïóñê ïðè óñëîâèÿ è ïî ðåä, îïðåäåëåíè
ñúñ çàêîí.

×ë.49. (1) Ðàáîòíèöèòå è ñëóæèòåëèòå èìàò ïðàâî äà ñå ñäðóæàâàò â ñèíäèêàëíè

îðãàíèçàöèè è ñúþçè çà çàùèòà íà ñâîèòå èíòåðåñè â îáëàñòòà íà òðóäà è ñîöèàëíîòî
îñèãóðÿâàíå.
(2) Ðàáîòîäàòåëèòå èìàò ïðàâî äà ñå ñäðóæàâàò çà çàùèòà íà ñâîèòå ñòîïàíñêè
èíòåðåñè.

×ë.50. Ðàáîòíèöèòå è ñëóæèòåëèòå èìàò ïðàâî íà ñòà÷êà çà çàùèòà íà ñâîèòå

êîëåêòèâíè èêîíîìè÷åñêè è ñîöèàëíè èíòåðåñè. Òîâà ïðàâî ñå îñúùåñòâÿâà ïðè óñëîâèÿ
è ïî ðåä, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.

×ë.51. (1) Ãðàæäàíèòå èìàò ïðàâî íà îáùåñòâåíî îñèãóðÿâàíå è ñîöèàëíî

ïîäïîìàãàíå.
(2) Ëèöàòà, îñòàíàëè âðåìåííî áåç ðàáîòà, ñå îñèãóðÿâàò ñîöèàëíî ïðè óñëîâèÿ è
ïî ðåä, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.
(3) Ñòàðèòå õîðà, êîèòî íÿìàò áëèçêè è íå ìîãàò äà ñå èçäúðæàò îò ñâîåòî
èìóùåñòâî, êàêòî è ëèöàòà ñ ôèçè÷åñêè è ïñèõè÷åñêè óâðåæäàíèÿ ñå íàìèðàò ïîä
îñîáåíà çàêðèëà íà äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî.

×ë.52. (1) Ãðàæäàíèòå èìàò ïðàâî íà çäðàâíî îñèãóðÿâàíå, ãàðàíòèðàùî èì

äîñòúïíà ìåäèöèíñêà ïîìîù, è íà áåçïëàòíî ïîëçâàíå íà ìåäèöèíñêî îáñëóæâàíå
ïðè óñëîâèÿ è ïî ðåä, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.
(2) Çäðàâåîïàçâàíåòî íà ãðàæäàíèòå ñå ôèíàíñèðà îò äúðæàâíèÿ áþäæåò, îò
ðàáîòîäàòåëèòå, îò ëè÷íè è êîëåêòèâíè îñèãóðèòåëíè âíîñêè è îò äðóãè èçòî÷íèöè

122
ïðè óñëîâèÿ è ïî ðåä, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.
(3) Äúðæàâàòà çàêðèëÿ çäðàâåòî íà ãðàæäàíèòå è íàñúð÷àâà ðàçâèòèåòî íà ñïîðòà
è òóðèçìà.
(4) Íèêîé íå ìîæå äà áúäå ïîäëàãàí ïðèíóäèòåëíî íà ëå÷åíèå è íà ñàíèòàðíè
ìåðêè îñâåí â ïðåäâèäåíèòå îò çàêîíà ñëó÷àè.
(5) Äúðæàâàòà îñúùåñòâÿâà êîíòðîë âúðõó âñè÷êè çäðàâíè çàâåäåíèÿ, êàêòî è âúðõó
ïðîèçâîäñòâîòî íà ëåêàðñòâåíè ñðåäñòâà, áèîïðåïàðàòè è ìåäèöèíñêà òåõíèêà è âúðõó
òúðãîâèÿòà ñ òÿõ.

×ë.53. (1) Âñåêè èìà ïðàâî íà îáðàçîâàíèå.

(2) Ó÷èëèùíîòî îáó÷åíèå äî 16-ãîäèøíà âúçðàñò å çàäúëæèòåëíî.
(3) Îñíîâíîòî è ñðåäíîòî îáðàçîâàíèå â äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå ó÷èëèùà å
áåçïëàòíî. Ïðè îïðåäåëåíè îò çàêîíà óñëîâèÿ îáðàçîâàíèåòî âúâ âèñøèòå äúðæàâíè
ó÷èëèùà å áåçïëàòíî.
(4) Âèñøèòå ó÷èëèùà ñå ïîëçâàò ñ àêàäåìè÷íà àâòîíîìèÿ.
(5) Ãðàæäàíè è îðãàíèçàöèè ìîãàò äà ñúçäàâàò ó÷èëèùà ïðè óñëîâèÿ è ïî ðåä,
îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí. Îáó÷åíèåòî â òÿõ òðÿáâà äà ñúîòâåòñòâà íà äúðæàâíèòå
èçèñêâàíèÿ.
(6) Äúðæàâàòà íàñúð÷àâà îáðàçîâàíèåòî, êàòî ñúçäàâà è ôèíàíñèðà ó÷èëèùà,
ïîäïîìàãà ñïîñîáíè ó÷åíèöè è ñòóäåíòè, ñúçäàâà óñëîâèÿ çà ïðîôåñèîíàëíî îáó÷åíèå
è ïðåêâàëèôèêàöèÿ. Òÿ óïðàæíÿâà êîíòðîë âúðõó âñè÷êè âèäîâå è ñòåïåíè ó÷èëèùà.

×ë.54. (1) Âñåêè èìà ïðàâî äà ñå ïîëçâà îò íàöèîíàëíèòå è îáùî÷îâåøêèòå

êóëòóðíè öåííîñòè, êàêòî è äà ðàçâèâà ñâîÿòà êóëòóðà â ñúîòâåòñòâèå ñ åòíè÷åñêàòà
ñè ïðèíàäëåæíîñò, êîåòî ñå ïðèçíàâà è ãàðàíòèðà îò çàêîíà.
(2) Ñâîáîäàòà íà õóäîæåñòâåíîòî, íàó÷íîòî è òåõíè÷åñêîòî òâîð÷åñòâî ñå ïðèçíàâà
è ãàðàíòèðà îò çàêîíà.
(3) Èçîáðåòàòåëñêèòå, àâòîðñêèòå è ñðîäíèòå íà òÿõ ïðàâà ñå çàêðèëÿò îò çàêîíà.

×ë.55. Ãðàæäàíèòå èìàò ïðàâî íà çäðàâîñëîâíà è áëàãîïðèÿòíà îêîëíà ñðåäà â

ñúîòâåòñòâèå ñ óñòàíîâåíèòå ñòàíäàðòè è íîðìàòèâè. Òå ñà äëúæíè äà îïàçâàò îêîëíàòà
ñðåäà.

×ë.56. Âñåêè ãðàæäàíèí èìà ïðàâî íà çàùèòà, êîãàòî ñà íàðóøåíè èëè çàñòðàøåíè
íåãîâè ïðàâà èëè çàêîííè èíòåðåñè.  äúðæàâíèòå ó÷ðåæäåíèÿ òîé ìîæå äà ñå ÿâÿâà
è ñúñ çàùèòíèê.

×ë.57. (1) Îñíîâíèòå ïðàâà íà ãðàæäàíèòå ñà íåîòìåíèìè.

(2) Íå ñå äîïóñêà çëîóïîòðåáà ñ ïðàâà, êàêòî è òÿõíîòî óïðàæíÿâàíå, àêî òî
íàêúðíÿâà ïðàâà èëè çàêîííè èíòåðåñè íà äðóãè.
(3) Ïðè îáÿâÿâàíå íà âîéíà, íà âîåííî èëè äðóãî èçâúíðåäíî ïîëîæåíèå ñúñ çàêîí
ìîæå äà áúäå âðåìåííî îãðàíè÷åíî óïðàæíÿâàíåòî íà îòäåëíè ïðàâà íà ãðàæäàíèòå ñ
èçêëþ÷åíèå íà ïðàâàòà, ïðåäâèäåíè â ÷ë.28, 29, 31, àë.1, 2 è 3, ÷ë.32, àë.1 è ÷ë.37.

×ë.58. (1) Ãðàæäàíèòå ñà äëúæíè äà ñïàçâàò è èçïúëíÿâàò Êîíñòèòóöèÿòà è

çàêîíèòå. Òå ñà äëúæíè äà çà÷èòàò ïðàâàòà è çàêîííèòå èíòåðåñè íà äðóãèòå.
(2) Ðåëèãèîçíèòå è äðóãèòå óáåæäåíèÿ íå ñà îñíîâàíèå çà îòêàç äà ñå èçïúëíÿâàò

123
çàäúëæåíèÿòà, óñòàíîâåíè â Êîíñòèòóöèÿòà è çàêîíèòå.

×ë.59. (1) Çàùèòàòà íà îòå÷åñòâîòî å äúëã è ÷åñò íà âñåêè áúëãàðñêè ãðàæäàíèí.

Èçìÿíàòà è ïðåäàòåëñòâîòî êúì îòå÷åñòâîòî ñà íàé-òåæêè ïðåñòúïëåíèÿ è ñå íàêàçâàò
ñ öÿëàòà ñòðîãîñò íà çàêîíà.
(2) Èçïúëíåíèåòî íà âîèíñêèòå çàäúëæåíèÿ, óñëîâèÿòà è ðåäúò çà îñâîáîæäàâàíåòî
îò òÿõ èëè çà çàìÿíàòà èì ñ àëòåðíàòèâíà ñëóæáà ñå óðåæäàò ñúñ çàêîí.

×ë.60. (1) Ãðàæäàíèòå ñà äëúæíè äà ïëàùàò äàíúöè è òàêñè, óñòàíîâåíè ñúñ çàêîí,
ñúîáðàçíî òåõíèòå äîõîäè è èìóùåñòâî.
(2) Äàíú÷íè îáëåê÷åíèÿ è óòåæíåíèÿ ìîãàò äà ñå óñòàíîâÿâàò ñàìî ñúñ çàêîí.

×ë.61. Ãðàæäàíèòå ñà äëúæíè äà îêàçâàò ñúäåéñòâèå íà äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî â

ñëó÷àé íà ïðèðîäíè è äðóãè áåäñòâèÿ ïðè óñëîâèÿ è ïî ðåä, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.

ÍÀÊÀÇÀÒÅËÅÍ ÊÎÄÅÊÑ
Îáí., ÄÂ, áð.26 îò 1968 ã., ïîïð., áð.29 îò 1968 ã., èçì. è äîï., áð.92 îò 1969 ã., áð.26
è 27 îò 1973 ã., áð.89 îò 1974 ã., áð.95 îò 1975 ã., áð.3 îò 1977 ã., áð.54 îò 1978 ã., áð.89
îò 1979 ã., áð.28 îò 1982 ã., ïîïð., áð.31 îò 1982 ã., èçì. è äîï., áð.44 îò 1984 ã., áð.41
è 79 îò 1985 ã., ïîïð., áð.80 îò 1985 ã., èçì. è äîï., áð.89 îò 1986 ã., ïîïð., áð.90 îò
1986 ã., èçì., áð.37, 91 è 99 îò 1989 ã., áð.10, 31 è 81 îò 1990 ã., áð.1 è 86 îò 1991 ã.,
ïîïð., áð.90 îò 1991 ã., èçì., áð.105 îò 1991 ã., äîï., áð.54 îò 1992 ã., èçì., áð.10 îò
1993 ã., áð.50, 97 è 102 îò 1995 ã., áð.107 îò 1996 ã., èçì. è äîï., áð.62 è 85 îò 1997 ã.,
èçì., áð.120 îò 1997 ã.

×ë.1. (1) Íàêàçàòåëíèÿò êîäåêñ èìà çà çàäà÷à äà çàùèòàâà îò ïðåñòúïíè

ïîñåãàòåëñòâà ëè÷íîñòòà è ïðàâàòà íà ãðàæäàíèòå è öÿëîñòíèÿ óñòàíîâåí â ñòðàíàòà
ïðàâîâ ðåä.
(2) Çà îñúùåñòâÿâàíå íà òàçè çàäà÷à Íàêàçàòåëíèÿò êîäåêñ îïðåäåëÿ êîè îáùåñòâåíî
îïàñíè äåÿíèÿ ñà ïðåñòúïëåíèÿ è êàêâè íàêàçàíèÿ ñå íàëàãàò çà òÿõ è óñòàíîâÿâà
ñëó÷àèòå, êîãàòî âìåñòî íàêàçàíèå ìîãàò äà áúäàò íàëîæåíè ìåðêè çà îáùåñòâåíî
âúçäåéñòâèå è âúçïèòàíèå.

×ë.2. (1) Çà âñÿêî ïðåñòúïëåíèå ñå ïðèëàãà îíçè çàêîí, êîéòî å áèë â ñèëà ïî
âðåìå íà èçâúðøâàíåòî ìó.
(2) Àêî äî âëèçàíå íà ïðèñúäàòà â ñèëà ïîñëåäâàò ðàçëè÷íè çàêîíè, ïðèëàãà ñå
çàêîíúò, êîéòî å íàé-áëàãîïðèÿòåí çà äååöà.

×ë.3. (1) Íàêàçàòåëíèÿò êîäåêñ ñå ïðèëàãà çà âñè÷êè ïðåñòúïëåíèÿ, èçâúðøåíè íà

òåðèòîðèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.
(2) Âúïðîñúò çà îòãîâîðíîñòòà íà ÷óæäåíöè, êîèòî ñå ïîëçóâàò ñ èìóíèòåò ïî
îòíîøåíèå íà íàêàçàòåëíàòà þðèñäèêöèÿ íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, ñå ðåøàâà ñúîáðàçíî
ïðèåòèòå îò íåÿ íîðìè íà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî.

×ë.208. (1) Êîéòî îòêðèå ñúêðîâèùå è â ïðîäúëæåíèå íà äâå ñåäìèöè íå ñúîáùè

íà âëàñòòà, ñå íàêàçâà ñ ãëîáà îò äâå õèëÿäè äî äâàäåñåò õèëÿäè ëåâà.

124
 (2) Êîéòî, êàòî òúðñè, îòêðèå ñúêðîâèùå è â ïðîäúëæåíèå íà äâå ñåäìèöè íå ñúîáùè
íà âëàñòòà, ñå íàêàçâà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî äâå ãîäèíè èëè ñ ãëîáà îò ïåò õèëÿäè
äî ïåòäåñåò õèëÿäè ëåâà.
(3) Àêî ñúêðîâèùåòî å â îñîáåíî ãîëåìè ðàçìåðè, íàêàçàíèåòî å: ïî àë.1 - ëèøàâàíå
îò ñâîáîäà äî äâå ãîäèíè èëè ãëîáà îò ïåò õèëÿäè äî ïåòäåñåò õèëÿäè ëåâà, à ïî àë.2
- ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî ïåò ãîäèíè èëè ãëîáà îò äåñåò õèëÿäè äî ñòî õèëÿäè ëåâà.

×ë.251. (1) Êîéòî íàðóøè ðàçïîðåäáà íà çàêîí, íà àêò íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò èëè
íà îáíàðîäâàí àêò íà Áúëãàðñêàòà íàðîäíà áàíêà îòíîñíî ðåæèìà íà ñäåëêèòå, âíîñà,
èçíîñà èëè äðóãè äåéñòâèÿ ñ âàëóòíè öåííîñòè èëè çàäúëæåíèÿòà çà òÿõíîòî
äåêëàðèðàíå è ñòîéíîñòòà íà ïðåäìåòà íà ïðåñòúïëåíèå å â îñîáåíî ãîëåìè ðàçìåðè,
ñå íàêàçâà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî øåñò ãîäèíè èëè ãëîáà â ðàçìåð íà äâîéíàòà ñóìà
íà ïðåäìåòà íà ïðåñòúïëåíèåòî.
(2) Ïðåäìåòúò íà ïðåñòúïëåíèåòî ñå îòíåìà â ïîëçà íà äúðæàâàòà, à êîãàòî ëèïñâà
èëè å îò÷óæäåí, ïðèñúæäà ñå íåãîâàòà ðàâíîñòîéíîñò.

×ë.278. (1) Êîéòî óíèùîæè, ðàçðóøè èëè ïîâðåäè ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, èëè
àðõèâåí ìàòåðèàë, âëèçàù â äúðæàâíèÿ àðõèâ, àêî èçâúðøåíîòî íå ñúñòàâëÿâà ïî-
òåæêî ïðåñòúïëåíèå, ñå íàêàçâà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî òðè ãîäèíè èëè ñ ãëîáà äî
òðèäåñåò õèëÿäè ëåâà, êàêòî è ñ îáùåñòâåíî ïîðèöàíèå.
(2) Äëúæíîñòíî ëèöå, êîåòî â íàðóøåíèå íà çàêîíà äàäå ðàçðåøåíèå çà
óíèùîæàâàíå, ðàçðóøàâàíå, ïîâðåæäàíå èëè âèäîèçìåíåíèå íà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà,
ñå íàêàçâà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî ïåò ãîäèíè èëè ñ ãëîáà äî ïåòäåñåò õèëÿäè ëåâà.
(3) Êîéòî áåç íàäëåæíî ðàçðåøåíèå èçíåñå èçâúí ãðàíèöèòå íà ñòðàíàòà ïàìåòíèê
íà êóëòóðàòà èëè àðõèâåí ìàòåðèàë, âêëþ÷åí â äúðæàâíèÿ àðõèâ, ñå íàêàçâà ñ ëèøàâàíå
îò ñâîáîäà äî ïåò ãîäèíè èëè ñ ãëîáà äî ïåòäåñåò õèëÿäè ëåâà. Ïðåäìåòúò íà
ïðåñòúïëåíèåòî, àêî å íàëèöå, ñå îòíåìà â ïîëçà íà äúðæàâàòà ïî ÷ë.53, àë.1, áóêâà
“á”.
(4) Êîéòî îò÷óæäè âåù ïî ïðåäõîäíàòà àëèíåÿ, êàòî çíàå, ÷å òÿ ìîæå äà áúäå
èçíåñåíà èçâúí ãðàíèöèòå íà ñòðàíàòà, ñå íàêàçâà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî äâå ãîäèíè
èëè ñ ãëîáà äî äâàäåñåò õèëÿäè ëåâà, êàòî ïðåäìåòúò íà ïðåñòúïëåíèåòî ñå îòíåìà â
ïîëçà íà äúðæàâàòà ïî ÷ë.53, àë.1, áóêâà “á”.
(5)  îñîáåíî òåæêè ñëó÷àè íàêàçàíèåòî å: ïî àë.1 - ëèøàâàíå îò ñâîáîäà îò åäíà
äî ïåò ãîäèíè è ãëîáà äî ïåòäåñåò õèëÿäè ëåâà; ïî àë.2 è 3 - ëèøàâàíå îò ñâîáîäà îò
äâå äî øåñò ãîäèíè è ãëîáà äî ñòî õèëÿäè ëåâà; ïî àë.4 - ëèøàâàíå îò ñâîáîäà îò åäíà
äî òðè ãîäèíè è ãëîáà äî ïåòäåñåò õèëÿäè ëåâà. Ñúäúò ìîæå äà ïîñòàíîâè è ëèøàâàíå
îò ïðàâà ïî ÷ë.37, òî÷êè 6 è 7. Ïðåäìåòúò íà ïðåñòúïëåíèåòî ñå îòíåìà â ïîëçà íà
äúðæàâàòà ïî ÷ë.53, àë.1, áóêâà “á”.

×ë.278à. (1) Êîéòî îòêðèå ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà èëè äðóãà öåííà èñòîðè÷åñêà
íàõîäêà è â ïðîäúëæåíèå íà äâå ñåäìèöè ñúçíàòåëíî íå ñúîáùè íà âëàñòòà, ñå íàêàçâà
ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî åäíà ãîäèíà èëè ñ ãëîáà îò äâå õèëÿäè äî äâàäåñåò õèëÿäè
ëåâà.
(2) Êîãàòî ïàìåòíèêúò íà êóëòóðàòà èìà îñîáåíî âèñîêà íàó÷íà èëè õóäîæåñòâåíà
ñòîéíîñò, íàêàçàíèåòî å ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî äâå ãîäèíè èëè ãëîáà îò ïåò õèëÿäè
äî ïåòäåñåò õèëÿäè ëåâà.

125
 ×ë.278á. Êîéòî áåç íàäëåæíî ðàçðåøåíèå èçâúðøâà àðõåîëîãè÷íè ðàçêîïêè,
òåðåííè, ãåîôèçè÷åñêè è ïîäâîäíè ïðîó÷âàíèÿ íà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êàòî çà
òàçè öåë èçïîëçâà òåõíè÷åñêè ñðåäñòâà, àêî èçâúðøåíîòî íå ïðåäñòàâëÿâà ïî-òåæêî
ïðåñòúïëåíèå, ñå íàêàçâà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî øåñò ãîäèíè è ñ ãëîáà äî òðèäåñåò
õèëÿäè ëåâà.

×ë.278â. (1) Êîéòî óíèùîæè èëè ïîâðåäè çàùèòåí ïðèðîäåí îáåêò ñå íàêàçâà ñ
ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî äâå ãîäèíè èëè ïîïðàâèòåëåí òðóä, êàêòî è ñ ãëîáà îò äåñåò
õèëÿäè äî ñòî õèëÿäè ëåâà.
(2) Çà ìàëîâàæíè íàðóøåíèÿ ïî ïðåäõîäíàòà àëèíåÿ íàêàçàíèåòî å ãëîáà äî
äâàäåñåò õèëÿäè ëåâà, íàëàãàíà ïî àäìèíèñòðàòèâåí ðåä.
(3) Êîéòî óíèùîæè èëè ïîâðåäè èçêëþ÷èòåëíî öåííè åäèíè÷íè è íåâúçñòàíîâèìè
çåìíè îáðàçóâàíèÿ, äèâè æèâîòíè, ïòèöè, ðàñòåíèÿ è äðóãè, îáÿâåíè çà óíèêàëíè, ñå
íàêàçâà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà äî òðè ãîäèíè èëè ñ ãëîáà îò äâåñòà õèëÿäè äî äâà
ìèëèîíà ëåâà, êàêòî è ñ îáùåñòâåíî ïîðèöàíèå.
(4) Àêî äåÿíèåòî ïî ïðåäõîäíàòà àëèíåÿ å èçâúðøåíî ïî íåïðåäïàçëèâîñò,
íàêàçàíèåòî å ïîïðàâèòåëåí òðóä èëè ãëîáà äî ñòî õèëÿäè ëåâà.

×ë.414. (1) Êîéòî â íàðóøåíèå íà ïðàâèëàòà íà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî çà âîäåíå

íà âîéíà óíèùîæè, ïîâðåäè èëè íàïðàâè íåãîäíè êóëòóðíè èëè èñòîðè÷åñêè ïàìåòíèöè
è ïðåäìåòè, ïðîèçâåäåíèÿ íà èçêóñòâîòî, ñãðàäè è ñúîðúæåíèÿ ñ êóëòóðíî, íàó÷íî
èëè äðóãî õóìàíèòàðíî ïðåäíàçíà÷åíèå, ñå íàêàçâà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà îò åäíà äî
äåñåò ãîäèíè.
(2) ñúùîòî íàêàçàíèå ñå íàëàãà è íà îíçè, êîéòî îòêðàäíå, ïðîòèâîçàêîííî ïðèñâîè
èëè óêðèå ïðåäìåòè, ïîñî÷åíè â ïðåäõîäíàòà àëèíåÿ, èëè íàëîæè ïî îòíîøåíèå íà
òàêèâà ïðåäìåòè êîíòðèáóöèÿ èëè êîíôèñêàöèÿ.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.92 îò 1951 ã., èçì., áð.12 îò 1958 ã., áð.90 îò 1960 ã., áð.99 îò 1963 ã.,
áð.26 è 27 îò 1973 ã., áð.54 è 87 îò 1974 ã., áð.55 îò 1978 ã., áð.36 îò 1979 ã., áð.19 îò
1985 ã., áð.14 è 91 îò 1988 ã., áð.38 îò 1989 ã., áð.31 îò 1990 ã., áð.77 îò 1991 ã., áð.33
îò 1996 ã., áð.100 îò 1997 ã.

×ë.1. Òîçè çàêîí óðåæäà ñîáñòâåíîñòòà, äðóãèòå âåùíè ïðàâà è òÿõíîòî

ïðèäîáèâàíå, èçãóáâàíå è çàùèòà, êàêòî è âëàäåíèåòî è âïèñâàíèÿòà.

×ë.2. Ñîáñòâåíîñòòà ïðèíàäëåæè íà äúðæàâàòà, íà îáùèíèòå, íà êîîïåðàöèèòå è

äðóãè þðèäè÷åñêè ëèöà è íà ãðàæäàíè.
Âñè÷êè âèäîâå ñîáñòâåíîñò ñå ïîëçóâàò ñ åäíàêâè âúçìîæíîñòè çà ðàçâèòèå è
çàêðèëà.

×ë.28. Ñîáñòâåíîñò íà ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà ìîãàò äà áúäàò âñè÷êè âåùè

ñ èçêëþ÷åíèå íà òåçè, êîèòî ñúãëàñíî Êîíñòèòóöèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñà
èçêëþ÷èòåëíà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò èëè ïî ñèëàòà íà çàêîíà ñà ïóáëè÷íà äúðæàâíà
èëè îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò.
Ñúñ çàêîí ìîæå äà ñå çàáðàíè ïðèòåæàâàíåòî îò ôèçè÷åñêè èëè þðèäè÷åñêè ëèöà

126
íà èìîòè è âåùè, ñâúðçàíè ñ äåéíîñòè, çà êîèòî å óñòàíîâåí äúðæàâåí ìîíîïîë.

×ë.91. Çàðîâåíèòå â çåìÿòà, çàçèäàíèòå èëè ñêðèòè ïî äðóã íà÷èí âåùè,

ñîáñòâåíèêúò íà êîèòî íå ìîæå äà áúäå îòêðèò, ñòàâàò ñîáñòâåíîñò íà äúðæàâàòà.
Ëèöåòî, êîåòî ãè å íàìåðèëî, èìà ïðàâî íà âúçíàãðàæäåíèå â ðàçìåð íà 25% îò
ñòîéíîñòòà.

×ë.110. Íåäâèæèìè âåùè ñà: çåìÿòà, ðàñòåíèÿòà, ñãðàäèòå è äðóãèòå ïîñòðîéêè è

âúîáùå âñè÷êî, êîåòî ïî åñòåñòâåí íà÷èí èëè îò äåéñòâèåòî íà ÷îâåêà å ïðèêðåïåíî
òðàéíî êúì çåìÿòà èëè êúì ïîñòðîéêàòà.
Âñè÷êè äðóãè âåùè, âêëþ÷èòåëíî è åíåðãèÿòà, ñà äâèæèìè âåùè.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÄÚÐÆÀÂÍÀÒÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒ

Îáí., ÄÂ, áð.44 îò 1996 ã., èçì., áð.104 îò 1996 ã., èçì. è äîï., áð.55 îò 1997 ã., äîï.,
áð.61 îò 1997 ã., èçì., áð.117 îò 1997 ã.

×ë.1. Ñ òîçè çàêîí ñå óðåæäàò ïðèäîáèâàíåòî, ñòîïàíèñâàíåòî, óïðàâëåíèåòî è

ðàçïîðåæäàíåòî ñ íåäâèæèìè èìîòè è äâèæèìè âåùè, äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò, îñâåí
àêî â ñïåöèàëåí çàêîí å ïðåäâèäåíî äðóãî.

×ë.2. (1) Ñîáñòâåíîñòòà íà äúðæàâàòà å ïóáëè÷íà è ÷àñòíà.

(2) Ïóáëè÷íà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò ñà:
1. îáåêòèòå, èçêëþ÷èòåëíà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò ñúãëàñíî Êîíñòèòóöèÿòà íà
Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ;
2. èìîòèòå, ïðåäîñòàâåíè íà îðãàíèòå íà äúðæàâíàòà âëàñò çà èçïúëíåíèå íà
ôóíêöèèòå èì;
3. äúðæàâíèòå èìîòè è âåùè, îáÿâåíè ïî óñòàíîâåíèÿ ðåä çà ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà îò ñâåòîâíî èëè íàöèîíàëíî çíà÷åíèå;
4. äðóãè èìîòè, ïðåäíàçíà÷åíè çà òðàéíî çàäîâîëÿâàíå íà îáùåñòâåíè ïîòðåáíîñòè
îò íàöèîíàëíî çíà÷åíèå ÷ðåç îáùî ïîëçâàíå.
(3) ×àñòíà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò ñà âñè÷êè äðóãè äúðæàâíè èìîòè è âåùè.
Ïëîäîâåòå è ïðèõîäèòå îò èìîòèòå è âåùèòå, ïóáëè÷íà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò, ñà
÷àñòíà ñîáñòâåíîñò íà äúðæàâàòà.
(4) Íå ñà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò ïî ñìèñúëà íà òîçè çàêîí èìîòèòå è âåùèòå íà
òúðãîâñêèòå äðóæåñòâà è íà ôîíäàöèèòå, äîðè àêî äúðæàâàòà å áèëà åäèíñòâåí
ïðèòåæàòåë íà âëîæåíîòî â òÿõ èìóùåñòâî. Ïðàâîòî íà ñîáñòâåíîñò âúðõó èìîòè è
âåùè, âêëþ÷åíè â êàïèòàëà íà òúðãîâñêè äðóæåñòâà ñ äúðæàâíî èìóùåñòâî, ñå
óïðàæíÿâà ïî óñòàíîâåíèÿ çà òåçè äðóæåñòâà ðåä.

×ë.31. Äúðæàâíèòå íåäâèæèìè èìîòè è äâèæèìè âåùè, ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà,

ñå ñòîïàíèñâàò è óïðàâëÿâàò ïðè óñëîâèÿ è ïî ðåä, êîèòî ñà óñòàíîâåíè ñúñ ñïåöèàëíè
çàêîíè.

127
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÎÁÙÈÍÑÊÀÒÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒ
Îáí., ÄÂ, áð.44 îò 1996 ã., èçì., áð.104 îò 1996 ã., áð.55 îò 1997 ã., èçì. è äîï., áð.22
îò 1998 ã.

×ë.1. Ñ òîçè çàêîí ñå óðåæäàò ïðèäîáèâàíåòî, ñòîïàíèñâàíåòî, óïðàâëåíèåòî è

ðàçïîðåæäàíåòî ñ íåäâèæèìèòå èìîòè è äâèæèìèòå âåùè - îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò,
îñâåí àêî â ñïåöèàëåí çàêîí å ïðåäâèäåíî äðóãî.

×ë.3. (1) Îáùèíñêàòà ñîáñòâåíîñò å ïóáëè÷íà è ÷àñòíà.

(2) Ïóáëè÷íà ñîáñòâåíîñò ñà:
1. èìîòèòå, ïðåäíàçíà÷åíè çà îñúùåñòâÿâàíå ôóíêöèèòå íà îðãàíèòå íà ìåñòíîòî
ñàìîóïðàâëåíèå è ìåñòíàòà àäìèíèñòðàöèÿ;
2. èìîòèòå, ïðåäíàçíà÷åíè çà òðàéíî çàäîâîëÿâàíå íà îáùåñòâåíè ïîòðåáíîñòè îò
îáùèíñêî çíà÷åíèå;
3. íåäâèæèìèòå èìîòè è äâèæèìèòå âåùè - îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò, îáÿâåíè ïî
óñòàíîâåíèÿ ðåä çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îò ìåñòíî çíà÷åíèå.
(3) ×àñòíà îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò ñà âñè÷êè äðóãè îáùèíñêè èìîòè è âåùè.
Ïëîäîâåòå è ïðèõîäèòå îò èìîòèòå è âåùèòå - ïóáëè÷íà îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò, ñà
÷àñòíà ñîáñòâåíîñò íà îáùèíàòà.

×ë.12. (1) Èìîòèòå ïî ÷ë.3, àë.2, ò.1 ñå ñòîïàíèñâàò è óïðàâëÿâàò ïðÿêî îò êìåòà
íà îáùèíàòà, ñúîòâåòíî îò êìåòà íà ðàéîíà èëè êìåòñòâîòî.
(2) Èìîòèòå ïî ÷ë.3, àë.2, ò.2 è 3, âêëþ÷èòåëíî è òåçè íà çäðàâíè, êóëòóðíè,
îáðàçîâàòåëíè, ïðîñâåòíè è ñîöèàëíè çàâåäåíèÿ îò îáùèíñêî çíà÷åíèå, ñå ïðåäîñòàâÿò
îò îáùèíñêèÿ ñúâåò çà áåçâúçìåçäíî ñòîïàíèñâàíå è óïðàâëåíèå íà ñúîòâåòíèòå
îðãàíèçàöèè èëè þðèäè÷åñêè ëèöà íà îáùèíñêà áþäæåòíà èçäðúæêà.
(3) Èìîòèòå è âåùèòå - ïóáëè÷íà îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò, íå ìîãàò äà ñå îòäàâàò
ïîä íàåì, äà ñå ïðåîòñòúïâàò çà ïîëçâàíå, äà ñå ïîëçâàò ñúâìåñòíî ïî äîãîâîð ñ òðåòè
ëèöà, êàêòî è äà ñå èçïîëçâàò çà ñòîïàíñêà è ïðîèçâîäñòâåíà äåéíîñò. Çàáðàíàòà íå ñå
îòíàñÿ çà èìîòè èëè ÷àñòè îò òÿõ, êîèòî ñà ñ ïðÿêî ñòîïàíñêî èëè òúðãîâñêî
ïðåäíàçíà÷åíèå.
(4) Ïðåäîñòàâÿíåòî íà îñîáåíî ïðàâî íà ïîëçâàíå âúðõó ïóáëè÷íà îáùèíñêà
ñîáñòâåíîñò ñå èçâúðøâà ñàìî ÷ðåç êîíöåñèÿ.

×ë. 20. Ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êîèòî ñà îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò, ñå ñòîïàíèñâàò è

óïðàâëÿâàò ïðè óñëîâèÿòà è ïî ðåäà, îïðåäåëåíè â ñïåöèàëíèòå çàêîíè.

×ë. 67. (1) “Êîíöåñèÿ” ïî ñìèñúëà íà òîçè çàêîí å ïðåäîñòàâÿíåòî íà îñîáåíî

ïðàâî íà ïîëçâàíå âúðõó îáåêòè - ïóáëè÷íà îáùèíñêà ñîáñòâåíîñò, ïðåäíàçíà÷åíè çà
òðàéíî çàäîâîëÿâàíå íà îáùåñòâåíè ïîòðåáíîñòè îò îáùèíñêî çíà÷åíèå, êàêòî è äàâàíå
íà ðàçðåøåíèå çà èçâúðøâàíå íà äåéíîñòè, ñâúðçàíè ñ òåçè îáåêòè, êîèòî ñå
îñúùåñòâÿâàò îò îáùèíèòå.
(2) Íå ìîæå äà ñå ïðåäîñòàâÿ êîíöåñèÿ ïðè îïàñíîñò çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò è
îòáðàíàòà íà ñòðàíàòà, çà îáùåñòâåíèÿ ðåä, çà îêîëíàòà ñðåäà è çà çàùèòåíèòå ñúñ
çàêîí òåðèòîðèè è îáåêòè.

128
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ È ÏÎËÇÓÂÀÍÅÒÎ ÍÀ ÇÅÌÅÄÅËÑÊÈÒÅ ÇÅÌÈ
Îáí., ÄÂ, áð.17, 20 è 74 îò 1991 ã., áð.18, 28, 46 è 105 îò 1992 ã., áð.48, 64 è 83 îò 1993
ã., áð.80 îò 1994 ã., áð.45, 57 è 59 îò 1995 ã., èçì., áð.79, 103 è 104 îò 1996 ã., äîï.,
áð.62 îò 1997 ã., èçì. è äîï., áð.87, 98 è 123 îò 1997 ã., äîï., áð.124 îò 1997 ã., èçì.,
áð.36 è 59 îò 1998 ã.

×ë.1. Òîçè çàêîí óðåæäà ñîáñòâåíîñòòà è ïîëçóâàíåòî íà çåìåäåëñêèòå çåìè.

×ë.4. (4) Ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå ñà äëúæíè äà îïàçâàò ñúùåñòâóâàùèòå

âúðõó çåìèòå èì àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè, ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ìåëèîðàòèâíè,
åëåêòðîåíåðãèéíè è äðóãè ñúîðúæåíèÿ è èíñòàëàöèè, ãåîäåçè÷íè è ãðàíè÷íè çíàöè,
êàêòî è äà íå ïðå÷àò íà äðóãèòå ñîáñòâåíèöè, ïîëçâàòåëè è ñëóæåáíè ëèöà äà ïîëçóâàò
è ïîääúðæàò ñúùèòå.

×ë.24. (4) Íå ñå âúçñòàíîâÿâàò ïðàâàòà íà ñîáñòâåíèöè âúðõó çåìåäåëñêè çåìè,

âêëþ÷åíè â ðåçåðâàòè, îïðåäåëåíè ïî ðåäà íà Çàêîíà çà çàùèòà íà ïðèðîäàòà, êàêòî è
äðóãèòå çàùèòåíè ïðèðîäíè òåðèòîðèè ñ íàöèîíàëíî è ìåæäóíàðîäíî ïðèðîäîîõðàííî
çíà÷åíèå, âêëþ÷èòåëíî è çåìèòå, ïîä è âúðõó êîèòî ñå íàìèðàò íåîòäåëèìè îò òÿõ
àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè è ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
(5) Çåìèòå ïî àë.2, 3 è 4 ñà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò. Òå ìîãàò äà ñå ïîëçâàò ñàìî çà
öåëèòå, çà êîèòî ñà ïðåäîñòàâåíè. Ïîëçâàòåëèòå èì íÿìàò ïðàâî äà ãè ïðåäîñòàâÿò çà
ïîëçâàíå íà äðóãè ëèöà.
(6) Ñîáñòâåíèöèòå íà èìîòè ïî àëèíåè 2, 3 è 4 ñå îáåçùåòÿâàò ïî ðåäà íà ÷ë.10á,
àë.1.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÃÎÐÈÒÅ
Îáí., ÄÂ, áð.125 îò 1997 ã.

×ë.1. (1) Ñ òîçè çàêîí ñå óðåæäàò îòíîøåíèÿòà, ñâúðçàíè ñúñ ñîáñòâåíîñòòà è

ñòîïàíèñâàíåòî - óïðàâëåíèåòî, âúçïðîèçâîäñòâîòî, ïîëçâàíåòî è îïàçâàíåòî íà ãîðèòå
â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.
(2) Öåëòà íà çàêîíà å ñúõðàíÿâàíåòî íà áúëãàðñêèòå ãîðè êàòî íàöèîíàëíî áîãàòñòâî
- îñíîâåí ñðåäîîáðàçóâàù ôàêòîð, ÷ðåç âúçïðîèçâîäñòâîòî è óñòîé÷èâîòî èì ðàçâèòèå
è ìíîãîöåëåâîòî ïîëçâàíå â èíòåðåñ íà ñîáñòâåíèöèòå è îáùåñòâîòî.

×ë.4. (1) Ãîðèòå, ñúîáðàçíî òåõíèòå ôóíêöèè, ñå äåëÿò íà ãîðè ñ îñíîâíî

äúðâîïðîèçâîäèòåëíè è ñðåäîîáðàçóâàùè ôóíêöèè, çàùèòíè è ðåêðåàöèîííè ãîðè è
ãîðè â çàùèòåíè òåðèòîðèè.
(2) Çàùèòíèòå è ðåêðåàöèîííèòå ãîðè èçïúëíÿâàò îñíîâíî âîäîîõðàííè,
ïðîòèâîåðîçèîííè, ìåëèîðàòèâíè, ðåêðåàöèîííè è äðóãè ôóíêöèè è ñå ïîäðàçäåëÿò
íà:
1. âîäîîõðàííè-âîäîäàéíè çîíè, âîäîñáîðè íà âîäîåìè è âîäíè òå÷åíèÿ è ðàéîíè
îêîëî îòäåëíè èçâîðè;
2. ïðîòèâîåðîçèîííè - åðîçèðàíè ãîðñêè çåìè; çåìè íà óðâåñòè è êàìåíëèâè òåðåíè;
çîíàòà íà ãîðíàòà ãðàíèöà íà ãîðàòà; êðàéáðåæíèòå èâèöè íà ×åðíî ìîðå, ðåêà Äóíàâ
è ãîëåìèòå ðåêè; íåëåñîïðèãîäíè ãîðñêè ïëîùè, îáðàñëè ñ äúðâåñíà è õðàñòîâà

129
ðàñòèòåëíîñò; ïîðîéíè ãîðñêè çåìè è ãîðè, ñúçäàäåíè ïî òåõíè÷åñêè ïðîåêòè çà áîðáà
ñ åðîçèÿòà;
3. ìåëèîðàòèâíè - ïîëåçàùèòíè ãîðñêè ïîÿñè, ãîðè çà çàùèòà íà èíæåíåðíè
ñúîðúæåíèÿ è ãîðè îêîëî öåíòðîâåòå ñ ïðîìèøëåíî çàìúðñÿâàíå;
4. ðåêðåàöèîííè - êóðîðòíè ãîðè è ìåñòíîñòè è èçâúíñåëèùíè ãîðñêè ïàðêîâå;
5. äðóãè - ñúñ ñåìåïðîèçâîäñòâåíè íàñàæäåíèÿ è ãðàäèíè; ñ ãîðñêè ðàçñàäíèöè; ñ
ãåîãðàôñêè êóëòóðè;ñ äåíäðàðèóìè; ãîðè îêîëî ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè è ó÷åáíî-îïèòíè ãîðè.
(3) Ãîðèòå â çàùèòåíèòå òåðèòîðèè è ðåæèìúò íà òÿõíîòî ïîëçâàíå è îïàçâàíå ñå
îïðåäåëÿò ñúñ ñïåöèàëåí çàêîí.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÒÅÐÈÒÎÐÈÀËÍÎ È ÑÅËÈÙÍÎ ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎ

Îáí., ÄÂ, áð.29 îò 1973 ã., ïîïð., áð.32 îò 1973 ã., èçì., áð.87 îò 1974 ã., áð.3 è 102 îò
1977 ã., áð.36 îò 1979 ã., áð.3 îò 1980 ã., áð.45 îò 1984 ã., áð.19 îò 1985 ã., áð.36 îò 1986
ã., áð.14 îò 1988 ã., áð.31 îò 1990 ã., ïîïð., áð.32 îò 1990 ã., áð.15 îò 1991 ã., áð.63 îò
1995 ã., èçì., áð.104 îò 1996 ã., èçì. è äîï., áð.41 îò 1998 ã.

×ë.1. Òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà, îáùèíèòå è íàñåëåíèòå ìåñòà ñå óñòðîéâàò ñúãëàñíî

ñ òîçè çàêîí ñ öåë äà ñå ñúçäàâàò íàé-áëàãîïðèÿòíè óñëîâèÿ çà æèâååíå, òðóä è îòäèõ
íà íàñåëåíèåòî â ñúîòâåòñòâèå ñ ìàòåðèàëíèòå è äóõîâíèòå èçèñêâàíèÿ íà îáùåñòâîòî.

×ë.8. (1) Óñòðîéñòâåíèòå ïëàíîâå îò âñè÷êè ñòåïåíè ñà òåðèòîðèàëíà îñíîâà çà

îáùåñòâåíî-èêîíîìè÷åñêîòî ðàçâèòèå ïî ìÿñòî è âðåìå.
(2) Òåçè ïëàíîâå:
1. ðàçêðèâàò è îñèãóðÿâàò âúçìîæíîñòè çà íàó÷íî îáîñíîâàíî óñòðîéñòâî è
èçãðàæäàíå íà ñúîòâåòíèòå òåðèòîðèè çà íàé-ïúëíîöåííî èçïîëçóâàíå íà ðåñóðñèòå è
çà öåëåñúîáðàçíî íàñî÷âàíå íà ïðîèçâîäèòåëíèòå ñèëè;
2. ñëóæàò çà óïðàâëåíèå íà óðáàíèçàöèîííèÿ ïðîöåñ è ðàçâèòèåòî íà îáùèíèòå íà
ñòðàíàòà;
3. îñèãóðÿâàò ðàöèîíàëíî, âçàèìîîáâúðçàíî ðàçïîëîæåíèå íà âñè÷êè âèäîâå îáåêòè
è èíæåíåðíî-òåõíè÷åñêè ñèñòåìè è ñúîðúæåíèÿ ïðè øèðîêî êîîïåðèðàíå ñ îãëåä äà
ñå ïîñòèãà íàé-âèñîêà èêîíîìè÷åñêà è îáùåñòâåíà åôåêòèâíîñò ñúîáðàçíî
òåðèòîðèàëíèòå ôàêòîðè è óñëîâèÿ è òåõíè÷åñêè èçèñêâàíèÿ;
4. ñëóæàò êàòî òåðèòîðèàëíà îñíîâà çà èçãðàæäàíå íà Åäèííàòà ñèñòåìà çà
îáùåñòâåíîòî îáñëóæâàíå;
5. îñèãóðÿâàò îïàçâàíåòî è âúçïðîèçâîäñòâîòî íà îêîëíàòà ñðåäà;
6. ñïîñîáñòâóâàò çà çàïàçâàíå íà ïðèðîäíèòå è èñòîðè÷åñêèòå çàáåëåæèòåëíîñòè
íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
7. ðàçêðèâàò âúçìîæíîñòèòå íà òåðèòîðèÿòà çà îðãàíèçèðàíå è ðàçâèòèå íà îòäèõà.

×ë.10. Òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíèòå ïëàíîâå îò âñè÷êè ñòåïåíè ñå ñúçäàâàò ïðè

ñïàçâàíå íà çàêîíèòå è äðóãèòå äåéñòâóâàùè ðàçïîðåäáè ïî îïàçâàíå íà îáðàáîòâàåìàòà
çåìÿ, çàùèòàòà íà ïðèðîäàòà, îïàçâàíåòî íà âúçäóõà, âîäèòå è ïî÷âàòà îò çàìúðñÿâàíå,
çàïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è äðóãèòå ðàçïîðåäáè ïî
ïðîåêòèðàíåòî è ñòðîèòåëñòâîòî.

130
 ×ë.13. (1) Òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå çà èçâúíñåëèùíè òåðèòîðèè ñå
ñúçäàâàò çà îïðåäåëåíè ÷àñòè íà ñòðàíàòà, êúäåòî íà ñúîòâåòåí åòàï ñå íàñî÷âà è
ðàçâèâà àêòèâåí ïðîöåñ íà óðáàíèçàöèÿ è ñå ñúñðåäîòî÷àâà ðàçíîîáðàçíî ïî õàðàêòåð
ñòðîèòåëñòâî â ðàçëè÷íè îòðàñëè íà íàðîäíîòî ñòîïàíñòâî.
(2) Òåçè ïëàíîâå îñèãóðÿâàò:
1. ïðàâèëíî çîíèðàíå íà ñúîòâåòíàòà òåðèòîðèÿ ïî ôóíêöèîíàëíî ïðåäíàçíà÷åíèå
ïðè âçàèìîñâúðçàíî, âèñîêîåôåêòèâíî çåìåïîëçâàíå.
2. ñúãëàñóâàíî, âçàèìîîáâúðçàíî ðàçïîëîæåíèå íà âñè÷êè îáåêòè è ñúîðúæåíèÿ
âúðõó ñúîòâåòíàòà òåðèòîðèÿ ïðè îïàçâàíå íà îêîëíàòà ñðåäà è â ñúîòâåòñòâèå ñ íåéíèÿ
õàðàêòåð, êàêòî è ïðè çàïàçâàíå íà èñòîðè÷åñêèòå ìåñòà è íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà.

×ë.15. Îáùèòå è ïîäðîáíèòå ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå â ðàìêèòå íà îáùèòå

çàäà÷è ïî òåðèòîðèàëíîòî óñòðîéñòâî:
1) îñèãóðÿâàò íàé-öåëåñúîáðàçíî èçãðàæäàíå ïðåóñòðîéñòâî è ðàçâèòèå íà
íàñåëåíèòå ìåñòà è ñâúðçàíèòå ñ òÿõ çîíè íà âëèÿíèå ñúîáðàçíî îñîáåíèòå
ïðîèçâîäñòâåíî-èêîíîìè÷åñêè, ïðèðîäíîãåîãðàôñêè, äåìîãðàôñêè, ñîöèîëîãè÷åñêè,
òåõíè÷åñêè, åñòåòè÷åñêè, êîìóíèêàöèîííî-òðàíñïîðòíè, ñúîáùèòåëíè, ñàíèòàðíî-
õèãèåííè, ïðîòèâîïîæàðíè è äðóãè óñëîâèÿ è èçèñêâàíèÿ;
2) îñèãóðÿâàò õàðìîíè÷íî âêëþ÷âàíå íà íàñåëåíîòî ìÿñòî è íà ñâúðçàíàòà ñ íåãî
çîíà íà âëèÿíèå â îêîëíàòà ñðåäà ïðè îïàçâàíå è èçïîëçóâàíå íà ïðèðîäíèòå îñîáåíîñòè
è çàáåëåæèòåëíîñòè;
3) çàïàçâàò, ñúçäàâàò è ðàçâèâàò èíäèâèäóàëåí àðõèòåêòóðíî- ãðàäîóñòðîéñòâåí
îáðàç íà íàñåëåíèòå ìåñòà.
4) îïðåäåëÿò òåðèòîðèàëíàòà ñòðóêòóðà íà íàñåëåíèòå ìåñòà ïî ôóíêöèîíàëíî
ïðåäíàçíà÷åíèå;
5) ïðåäâèæäàò ìåðîïðèÿòèÿ çà çàïàçâàíå íà íåäâèæèìèòå ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà
è íà ñðåäàòà, â êîÿòî òå èñòîðè÷åñêè ñà ñúçäàäåíè;
6) óñòàíîâÿâàò åòàïèòå çà èçãðàæäàíå íà íàñåëåíèòå ìåñòà ñ îãëåä ñòðîèòåëñòâîòî
äà ñå ñúñðåäîòî÷àâà è îñúùåñòâÿâà ïîñëåäîâàòåëíî â îïðåäåëåíè çîíè, ðàéîíè è
ìèêðîðàéîíè.

×ë.18. Îáù ãðàäîóñòðîéñòâåí ïëàí ñå ñúçäàâà çàäúëæèòåëíî çà:

1) ãðàäîâåòå è îáùèíèòå;
2) ïðîìèøëåíèòå öåíòðîâå è êîìïëåêñè;
3) êóðîðòíèòå íàñåëåíè ìåñòà è êóðîðòíèòå êîìïëåêñè;
4) íàñåëåíèòå ìåñòà, ðàçïîëîæåíè â îñîáåíî õàðàêòåðíà ïðèðîäíà ñðåäà;
5) íàñåëåíèòå ìåñòà è êîìïëåêñè ñ èñòîðè÷åñêî, åòíîãðàôñêî èëè àðõèòåêòóðíî
çíà÷åíèå;
6) äðóãè íàñåëåíè ìåñòà, îïðåäåëåíè îò ìèíèñòúðà íà òåðèòîðèàëíîòî ðàçâèòèå
è ñòðîèòåëñòâîòî,ñúãëàñóâàíî ñ îáëàñòíèòå óïðàâèòåëè

×ë.37. (1) Âñè÷êè ñòðîèòåëíè ðàáîòè â íàñåëåíèòå ìåñòà è â èçâúíñåëèùíèòå

òåðèòîðèè ñå èçâúðøâàò ïðè ñïàçâàíå íà òîçè çàêîí, ðàçïîðåäáèòå ïî íåãîâîòî
ïðèëîæåíèå, ñúîòâåòíèòå òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå, ïðàâèëàòà è
íîðìàòèâèòå çà çåìÿòà, íåîáõîäèìà çà ñòðîèòåëíèòå îáåêòè, èíæåíåðíî-òåõíè÷åñêèòå
ïðàâèëà íà ãðàæäàíñêàòà îòáðàíà è äðóãèòå ðàçïîðåäáè ïî ïðîåêòèðàíåòî è

131
ñòðîèòåëñòâîòî.
(2) Ðåæèìúò çà ñòðîåæè â íàñåëåíè ìåñòà ñ èñòîðè÷åñêî èëè àðõèòåêòóðíî-ìóçåéíî
çíà÷åíèå è çà êâàðòàëè, óëèöè èëè èìîòè ñúñ ñúùîòî çíà÷åíèå â äðóãè íàñåëåíè ìåñòà
ñå óñòàíîâÿâà ñúñ ñàìèòå çàñòðîèòåëíè è ðåãóëàöèîííè, êâàðòàëíîçàñòðîèòåëíè è
ñèëóåòíè ïëàíîâå, êàêòî è ñúñ ñïåöèôè÷íè ðàçïîðåäáè êúì öÿëîñòíèÿ çàñòðîèòåëåí è
ðåãóëàöèîíåí ïëàí, êîèòî ñå îäîáðÿâàò îò ìèíèñòúðà íà òåðèòîðèàëíîòî ðàçâèòèå è
ñòðîèòåëñòâîòî è ïðåäñåäàòåëÿ íà Êîìèòåòà çà êóëòóðà.

×ë.42. (1) Ñòðîåæèòå è ïðîåêòèòå, âúç îñíîâà íà êîèòî òå ñå èçâúðøâàò, òðÿáâà äà

áúäàò ñúîáðàçåíè ñ èçèñêâàíèÿòà çà áåçîïàñíîñò, êîèòî âêëþ÷âàò íîñèìîñïîñîáíîñò,
ïîæàðíà áåçîïàñíîñò, îïàçâàíå íà çäðàâåòî è æèâîòà íà îáèòàòåëèòå ïðè ïîëçâàíåòî
èì ïî ïðåäíàçíà÷åíèå, áåçîïàñíîñò ïðè ïîëçâàíå íà èíñòàëàöèè è èíæåíåðíè ñèñòåìè,
îñèãóðÿâàíå íà òîïëîñúõðàíåíèå è èêîíîìèÿ íà åíåðãèÿ, êàêòî è ñ èçèñêâàíèÿòà çà
îïàçâàíå íà îêîëíàòà ñðåäà. Çà îáåêòè-ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå ïðèëàãàò
ñïåöèôè÷íè èçèñêâàíèÿ, îïðåäåëåíè ñ îòäåëåí çàêîí.

×ë.167. (1) Çíà÷èòåëíî îñòàðåëè ïàÿíòîâè è ïîëóìàñèâíè ñòðîåæè, êîèòî ñúñ ñâîÿ
âèä çàãðîçÿâàò ãðàäîâåòå, ïðîìèøëåíè öåíòðîâå, êóðîðòíè ìåñòà, íàñåëåíè ìåñòà ñ
èñòîðè÷åñêî èëè àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå, óëèöè è ïëîùàäè â öåíòðàëíè ÷àñòè íà ñåëàòà,
ðåïóáëèêàíñêè ïúòèùà, æï. ëèíèè, ãàðè, ëåòèùà, ìåñòà çà îòäèõ è îáåêòè íà òóðèçìà
èëè çàòðóäíÿâàò áåçîïàñíîòî äâèæåíèå, ñå ïðåìàõâàò ïî çàïîâåä íà êìåòà íà îáùèíàòà
ïðè óñëîâèÿòà è ïî ðåäà, ïîñî÷åíè â ïðàâèëíèêà çà ïðèëîæåíèå íà òîçè çàêîí.
(2) Çàïîâåäòà çà ïðåìàõâàíå íà ñòðîåæèòå ñå ñúîáùàâà íà ïðÿêî çàèíòåðåñîâàíèòå
ñîáñòâåíèöè ïî ðåäà íà Ãðàæäàíñêèÿ ïðîöåñóàëåí êîäåêñ, êîèòî ìîãàò äà ÿ îáæàëâàò
ñúãëàñíî ñ ÷ë.143, àë.1, ò.2.

×ë.168. (1) Ñòðîåæèòå ïî ÷ë.166 è 167 â íåäâèæèìè èìîòè, ïðåäíàçíà÷åíè ïî

ðåäà íà òîçè çàêîí çà ìåðîïðèÿòèÿ íà äúðæàâàòà, êîîïåðàöèè è îáùåñòâåíè
îðãàíèçàöèè, ñå ïðåìàõâàò, ñëåä êàòî èíâåñòèòîðúò îáåçùåòè ïðàâîèìàùèòå ïî îáùèòå
ïðàâèëà. Êîãàòî ñå íàëàãà ñòðîåæúò äà áúäå ïðåìàõíàò íåçàáàâíî, äúëæèìîòî
îáåçùåòåíèå ñå îïðåäåëÿ âúç îñíîâà íà äàííèòå, ñúáðàíè ïî àäìèíèñòðàòèâåí ðåä.
(2) Ïî ðåäà íà ÷ë.166 è 167 íå ìîãàò äà ñå ñúáàðÿò èëè ïðåìàõâàò íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è èñòîðè÷åñêè àðõèòåêòóðíè àíñàìáëè îñâåí ñ ïðåäâàðèòåëíî
ïèñìåíî ðàçðåøåíèå íà îðãàíèòå íà Êîìèòåòà çà èçêóñòâî è êóëòóðà.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ÏÐÈÐÎÄÀÒÀ

Îáí., ÄÂ, áð.47 îò 1967 ã., èçì., áð.3 îò 1977 ã., áð.39 îò 1978 ã., áð.28 îò 1982 ã., áð.26
îò 1988 ã., áð.86 îò 1991 ã., áð.85 îò 1997 ã., áð.11 îò 1998 ã.

×ë.20. Çà èñòîðè÷åñêè ìåñòà ñå îáÿâÿâàò ìåñòíîñòè èëè ÷àñòè îò òÿõ, â êîèòî ñà ñå

ðàçâèëè èñòîðè÷åñêè ñúáèòèÿ, îòêðèòè ñà àíòè÷íè ñåëèùà, ïàìåòíèöè è äð. âúí îò
íàñåëåíèòå ìåñòà.

132
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ ÎÊÎËÍÀÒÀ ÑÐÅÄÀ
Îáí., ÄÂ, áð.86 îò 1991 ã., èçì., áð.90 îò 1991 ã., ïîïð., áð.90 îò 1992 ã., èçì., áð.100
îò 1992 ã., áð.31 è 63 îò 1995 ã., áð.13 îò 1997 ã., èçì. è äîï., áð.85 îò 1997 ã., èçì.,
áð.86 îò 1997 ã.

×ë.1. Òîçè çàêîí óðåæäà:

1. ñúáèðàíåòî è ïðåäîñòàâÿíåòî íà èíôîðìàöèÿ çà ñúñòîÿíèåòî íà îêîëíàòà ñðåäà;
2. îñúùåñòâÿâàíåòî íà êîíòðîë âúðõó ñúñòîÿíèåòî íà îêîëíàòà ñðåäà;
3. èçâúðøâàíåòî íà îöåíêà íà âúçäåéñòâèåòî âúðõó îêîëíàòà ñðåäà;
4. ïðîãðàìèðàíåòî è îñúùåñòâÿâàíåòî íà ìåðîïðèÿòèÿ ïî îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà
ñðåäà;
5. ïðàâàòà è çàäúëæåíèÿòà íà äúðæàâàòà, îáùèíèòå, þðèäè÷åñêèòå è ôèçè÷åñêèòå
ëèöà ïî îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà.

ÄÎÏÚËÍÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Ïî ñìèñúëà íà òîçè çàêîí:

1. “îêîëíàòà ñðåäà” å êîìïëåêñ îò åñòåñòâåíè è àíòðîïîãåííè ôàêòîðè è åëåìåíòè,
êîèòî ñå íàìèðàò â ñúñòîÿíèå íà âçàèìíà çàâèñèìîñò è âëèÿÿò âúðõó åêîëîãè÷íîòî
ðàâíîâåñèå è êà÷åñòâîòî íà æèâîòà, çäðàâåòî íà õîðàòà, êóëòóðíîòî, èñòîðè÷åñêîòî
íàñëåäñòâî è ëàíäøàôòà;
2. “îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà” å äåéíîñò, êîÿòî å íàñî÷åíà êúì ïðåäîòâðàòÿâàíå
íà äåãðàäàöèÿòà íà îêîëíàòà ñðåäà, íåéíîòî âúçñòàíîâÿâàíå, çàïàçâàíå è ïîäîáðÿâàíå
è âêëþ÷âà ñúáèðàíåòî íà èíôîðìàöèÿ è êîíòðîë çà ñúñòîÿíèåòî è ïðåäâàðèòåëíàòà
îöåíêà íà âúçäåéñòâèåòî âúðõó îêîëíàòà ñðåäà íà ïðîåêòèðàíèòå äåéíîñòè;

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÄÚÐÆÀÂÍÈß ÀÐÕÈÂÅÍ ÔÎÍÄ

Îáí., ÄÂ, áð.54 îò 1974 ã., èçì., áð.63 îò 1976 ã., áð.35 îò 1977 ã., áð.55 îò 1987 ã.,
áð.12 îò 1993 ã.

×ë.1. Òîçè çàêîí óðåæäà îðãàíèçàöèÿòà è äåéíîñòòà íà Äúðæàâíèÿ àðõèâåí ôîíä

ïî ñúáèðàíåòî, ðåãèñòðèðàíåòî, îáðàáîòâàíåòî, ñúõðàíÿâàíåòî è èçïîëçóâàíåòî íà
àðõèâíèòå äîêóìåíòè.

×ë.3. (1)  Äúðæàâíèÿ àðõèâåí ôîíä ñå ñúõðàíÿâàò çàêîíè, óêàçè, ïîñòàíîâëåíèÿ,

ðàçïîðåæäàíèÿ, ðåøåíèÿ, ïðàâèëíèöè, íàðåäáè, èíñòðóêöèè, îêðúæíè, äîêëàäè,
çàïîâåäè, ïðîòîêîëè, îò÷åòè, áþäæåòè, ïëàíîâå, äîãîâîðè, ôîòîñíèìêè, ÷åðòåæè,
ñêèöè, ïå÷àòè, ùåìïåëè, îôèöèàëíà è ëè÷íà êîðåñïîíäåíöèÿ, ðúêîïèñè íà íàó÷íè è
õóäîæåñòâåíè ïðîèçâåäåíèÿ, ìåìîàðè, äíåâíèöè, ïëàêàòè, àôèøè, çâóêîçàïèñè, êèíî
è òåëåâèçèîííè ôèëìè è äðóãè âèäîâå äîêóìåíòè â îðèãèíàë èëè êîïèå.
(2) Äîêóìåíòèòå íà Äúðæàâíèÿ àðõèâåí ôîíä, êîèòî ñà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà
ïî ñìèñúëà íà ÷ë.3 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå, ñå ñúõðàíÿâàò
ïî ðåäà, óñòàíîâåí â òîçè çàêîí.

133
ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÌÅÑÒÍÎÒÎ ÑÀÌÎÓÏÐÀÂËÅÍÈÅ È ÌÅÑÒÍÀÒÀ ÀÄÌÈÍÈÑÒÐÀÖÈß
Îáí., ÄÂ, áð.77 îò 1991 ã., èçì., áð.24, 49 è 65 îò 1995 ã., äîï., áð.122 îò 1997 ã., èçì.,
áð.33 îò 1998 ã.

×ë.1. (1) Òîçè çàêîí óðåæäà îáùåñòâåíèòå îòíîøåíèÿ, ñâúðçàíè ñ ìåñòíîòî

ñàìîóïðàâëåíèå è ìåñòíàòà àäìèíèñòðàöèÿ.

×ë.11. Ìåñòíîòî ñàìîóïðàâëåíèå â îáùèíàòà ñå èçðàçÿâà â ïðàâîòî íà ãðàæäàíèòå

èëè íà èçáðàíè îò òÿõ îðãàíè, â ðàìêèòå íà ïðåäîñòàâåíàòà èì êîìïåòåíòíîñò, äà
ðåøàâàò âúïðîñèòå, ñâúðçàíè ñúñ:
1. îáùèíñêîòî èìóùåñòâî, îáùèíñêèòå ïðåäïðèÿòèÿ, îáùèíñêèòå ôèíàíñè, äàíúöè
è òàêñè, îáùèíñêàòà àäìèíèñòðàöèÿ;
2. óñòðîéñòâîòî è ðàçâèòèåòî íà òåðèòîðèÿòà íà îáùèíàòà è íà íàñåëåíèòå ìåñòà
â íåÿ;
3. îáðàçîâàíèåòî - ïðåäó÷èëèùíî âúçïèòàíèå, íà÷àëíî, îñíîâíî è ñðåäíî
îáðàçîâàíèå;
4. çäðàâåîïàçâàíåòî - àìáóëàòîðíî-ïîëèêëèíè÷íî è áîëíè÷íî îáñëóæâàíå, çäðàâíà
ïðîôèëàêòèêà, ìåäèêî-ñîöèàëíè ãðèæè è ñàíèòàðíî-õèãèåííè äåéíîñòè;
5. êóëòóðàòà - ÷èòàëèùà, òåàòðè, îðêåñòðè, áèáëèîòåêè, ìóçåè è ìóçåéíè ñáèðêè,
ñàìîäåéíîñò, ðèòóàëè, ìåñòíè òðàäèöèè è îáè÷àè;
6. áëàãîóñòðîÿâàíåòî è êîìóíàëíèòå äåéíîñòè - âîäîñíàáäÿâàíå, êàíàëèçàöèÿ,
åëåêòðèôèêàöèÿ, òîïëîôèêàöèÿ, òåëåôîíèçàöèÿ, óëèöè è ïëîùàäè, ïàðêîâå, ãðàäèíè,
óëè÷íî îñâåòëåíèå, îçåëåíÿâàíå, êîðåêöèÿ íà ðåêè è äåðåòà, òðåòèðàíå íà áèòîâè
îòïàäúöè, îáùèíñêè òðàíñïîðò, îáùèíñêè áàíè, ïåðàëíè, õîòåëè, ãàðàæè è ãðîáèùà;
7. ñîöèàëíîòî ïîäïîìàãàíå - ñîöèàëíè ãðèæè è ñîöèàëíè ïîìîùè, ñîöèàëíî
æèëèùíî çàäîâîëÿâàíå è äðóãè ñîöèàëíè äåéíîñòè ñ îáùèíñêî çíà÷åíèå;
8. îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà è ðàöèîíàëíî èçïîëçâàíå íà ïðèðîäíèòå ðåñóðñè
ñ îáùèíñêî çíà÷åíèå;
9. ïîääúðæàíåòî è îïàçâàíåòî íà êóëòóðíè, èñòîðè÷åñêè è àðõèòåêòóðíè ïàìåòíèöè
ñ îáùèíñêî çíà÷åíèå;
10. ðàçâèòèåòî íà ñïîðòà, îòäèõà è òóðèçìà ñ îáùèíñêî çíà÷åíèå.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎÒÎ ÍÀ ÂÚÒÐÅØÍÈÒÅ ÐÀÁÎÒÈ

Îáí., ÄÂ, áð.122 îò 1997 ã., èçì., áð.29 îò 1998 ã.

×ë.1. (1) Òîçè çàêîí óðåæäà ïðèíöèïèòå, äåéíîñòèòå, óñòðîéñòâîòî è îðãàíèòå íà

óïðàâëåíèå, èçïîëçâàíèòå ñðåäñòâà, ïðàâàòà, çàäúëæåíèÿòà è îòãîâîðíîñòèòå íà ëè÷íèÿ
ñúñòàâ è îñèãóðÿâàíåòî íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè (ÌÂÐ) çà çàùèòà
íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò è îïàçâàíå íà îáùåñòâåíèÿ ðåä â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.
(2) Äåéíîñòèòå, ñâúðçàíè ñ íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò è îáùåñòâåíèÿ ðåä, ñå
îñúùåñòâÿâàò , îò îðãàíèòå íà ìèíèñòåðñòâîòî ñàìîñòîÿòåëíî è âúâ âçàèìîäåéñòâèå ñ
äðóãè äúðæàâíè îðãàíè, îâëàñòåíè çà òîâà.

×ë.6. Îñíîâíèòå çàäà÷è íà ÌÂÐ ñà:

1. çàùèòà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò è îáùåñòâåíèÿ ðåä;
2. ïðîòèâîäåéñòâèå íà ïðåñòúïíîñòòà;

134
 3. çàùèòà íà ïðàâàòà è ñâîáîäèòå íà ãðàæäàíèòå è îïàçâàíå íà òåõíèÿ æèâîò,
çäðàâå è èìóùåñòâî;
4. îñèãóðÿâàíå íà ïîæàðíà è àâàðèéíà áåçîïàñíîñò;
5. îõðàíà è çàùèòà íà äúðæàâíàòà ãðàíèöà;
6. çàùèòà íà èêîíîìè÷åñêàòà è ôèíàíñîâî-êðåäèòíàòà ñèñòåìà íà äúðæàâàòà è
íåéíèòå êóëòóðíè öåííîñòè;
7. èíôîðìàöèîííî îñèãóðÿâàíå íà ìèíèñòåðñòâîòî è äúðæàâíîòî óïðàâëåíèå;
8. îêàçâàíå íà ñúäåéñòâèå íà äðóãè äúðæàâíè îðãàíè;
9. ìåæäóíàðîäíî ñúòðóäíè÷åñòâî.

×ë.90. (1)  èçïúëíåíèå íà çàäà÷èòå ïî ÷ë.89 Íàöèîíàëíàòà ñëóæáà “Áîðáà ñ

îðãàíèçèðàíàòà ïðåñòúïíîñò” èçâúðøâà ñàìîñòîÿòåëíî èëè ñúâìåñòíî ñ äðóãè
ñïåöèàëèçèðàíè îðãàíè îïåðàòèâíî-èçäèðâàòåëíà, èíôîðìàöèîííà è îðãàíèçàöèîííè
äåéíîñòè çà ïðîòèâîäåéñòâèå íà îðãàíèçèðàíàòà ïðåñòúïíà äåéíîñò, ñâúðçàíà ñúñ:
1. èêîíîìè÷åñêàòà è ôèíàíñîâî-êðåäèòíàòà ñèñòåìà;
2. òåðîðèñòè÷íè äåéñòâèÿ;
3. êîíòðàáàíäà è íåçàêîííè ñäåëêè ñ îðúæèÿ, ñòðàòåãè÷åñêè ñóðîâèíè, ñòîêè ñ
äâîéíà óïîòðåáà, ìîòîðíè ïðåâîçíè ñðåäñòâà, èñòîðè÷åñêè è êóëòóðíè öåííîñòè;
4. íåçàêîííî âúâåæäàíå â ñòðàíàòà è èçâåæäàíå íà ëèöà â äðóãè äúðæàâè;
5. íåçàêîíåí òðàôèê, ïðîèçâîäñòâî è òúðãîâèÿ ñ íàðêîòè÷íè è ïñèõîòðîïíè
âåùåñòâà è ñóðîâèíè çà òÿõíîòî ïðîèçâîäñòâî;
6. èçïèðàíå íà ïàðè è èíâåñòèðàíå íà ñðåäñòâà, ïðèäîáèòè ïî ïðåñòúïåí íà÷èí;
7. èçïîëçâàíå íà ñèëàòà íà çàïëàõàòà çà ñêëþ÷âàíå íà ñäåëêè è èçâëè÷àíå íà îáëàãè
îò òÿõ;
8. ïðåïðàâÿíå, èçãîòâÿíå è ïðîêàðâàíå â îáðúùåíèå íà íåèñòèíñêè ïàðè÷íè çíàöè
è öåííè êíèæà;
9. âëàãàíå èëè ïðèäîáèâàíå íà íåïðàâîìåðíè îáëàãè îò õàçàðò;
10. êîðóïöèÿ â äúðæàâíàòà è ìåñòíàòà àäìèíèñòðàöèÿ.
(2) Äèðåêöèÿòà “Áîðáà ñ îðãàíèçèðàíàòà ïðåñòúïíîñò” èçãðàæäà çà íóæäèòå íà
ñâîÿòà äåéíîñò èíôîðìàöèîííè ôîíäîâå.
(3) Äèðåêöèÿòà “Áîðáà ñ îðãàíèçèðàíàòà ïðåñòúïíîñò” îñúùåñòâÿâà ìåòîäè÷åñêî
ðúêîâîäñòâî, ïîìîù è êîíòðîë íà ðåãèîíàëíèòå çâåíà “Áîðáà ñ îðãàíèçèðàíàòà
ïðåñòúïíîñò” ïî íàïðàâëåíèåòî íà äåéíîñòòà.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÌÈÒÍÈÖÈÒÅ
Îáí., ÄÂ, áð.15 îò 1998 ã.

×ë.1. Òîçè çàêîí óðåæäà óñòðîéñòâîòî è îðãàíèçàöèÿòà íà ìèòíè÷åñêàòà

àäìèíèñòðàöèÿ è èçâúðøâàíàòà îò íåéíèòå îðãàíè äåéíîñò.

×ë.65. (1) Àêî íÿìà íîðìàòèâíè îãðàíè÷åíèÿ èëè çàáðàíè, ñòîêèòå ìîãàò, ïðè
îïðåäåëåíè â òîçè çàêîí óñëîâèÿ, äà ïîëó÷àò ïîèñêàíîòî ìèòíè÷åñêî íàïðàâëåíèå
íåçàâèñèìî îò òåõíèÿ âèä, êîëè÷åñòâî, ïðîèçõîä, îòïðàâíî ìÿñòî èëè ìåñòîíàçíà÷åíèå.
(2) Àëèíåÿ 1 íå èçêëþ÷âà ïðèëàãàíåòî íà çàáðàíè èëè îãðàíè÷åíèÿ âúâ âðúçêà ñ
îïàçâàíåòî íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, îáùåñòâåíèÿ ðåä è ìîðàëà, íà æèâîòà è
çäðàâåòî íà õîðàòà, íà æèâîòíèòå è ðàñòåíèÿòà, êàêòî è íà íàöèîíàëíîòî áîãàòñòâî,

135
ïðåäñòàâëÿâàùî õóäîæåñòâåíà, èñòîðè÷åñêà è àðõåîëîãè÷åñêà öåííîñò, è ñúñ çàùèòàòà
íà èíäóñòðèàëíàòà è èíòåëåêòóàëíàòà ñîáñòâåíîñò.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ÊÎÍÊÓÐÅÍÖÈßÒÀ

Îáí., ÄÂ, áð.52 îò 1998 ã.

×ë.1. (1) Òîçè çàêîí èìà çà öåë äà îñèãóðè çàùèòà è óñëîâèÿ çà ðàçøèðÿâàíå íà
êîíêóðåíöèÿòà è íà ñâîáîäíàòà èíèöèàòèâà â ñòîïàíñêàòà äåéíîñò.
(2) Çà öåëèòå ïî àë.1 çàêîíúò óðåæäà çàùèòà ñðåùó ñïîðàçóìåíèÿ, ðåøåíèÿ è
ñúãëàñóâàíà ïðàêòèêà, çëîóïîòðåáà ñ ìîíîïîëíî è ãîñïîäñòâàùî ïîëîæåíèå íà ïàçàðà,
êîíöåíòðàöèÿ íà ñòîïàíñêàòà äåéíîñò, íåëîÿëíà êîíêóðåíöèÿ, è äðóãè äåéñòâèÿ, êîèòî
ìîãàò äà äîâåäàò äî ïðåäîòâðàòÿâàíå, îãðàíè÷àâàíå èëè íàðóøàâàíå íà êîíêóðåíöèÿòà.

×ë.20. (1) Äúðæàâíà ïîìîù å ïîìîùòà, îêàçàíà îò äúðæàâàòà èëè ÷ðåç äúðæàâíè
ðåñóðñè â êàêâàòî è äà å ôîðìà, êîÿòî íàðóøàâà èëè ìîæå äà íàðóøè êîíêóðåíöèÿòà,
êàòî ïîñòàâÿ â ïî-áëàãîïðèÿòíî ïîëîæåíèå îïðåäåëåíè ïðåäïðèÿòèÿ èëè
ïðîèçâîäñòâîòî íà îïðåäåëåíè ñòîêè, èëè èçâúðøâàíåòî íà îïðåäåëåíè óñëóãè.
(2) Äúðæàâíèòå îðãàíè è èíñòèòóöèè, êîèòî îêàçâàò äúðæàâíà ïîìîù è ñ òîâà
çàñÿãàò èëè ìîãàò äà çàñåãíàò òúðãîâñêèòå îòíîøåíèÿ ìåæäó Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ è
ñòðàíèòå, ñ êîèòî òÿ èìà äîãîâîðíî óñòàíîâåí ðåæèì çà äúðæàâíèòå ïîìîùè, ñà äëúæíè
ïðåäâàðèòåëíî äà óâåäîìÿâàò êîìèñèÿòà çà ñúîòâåòíèÿ ïðîåêò çà äúðæàâíè ïîìîùè,
ïî ÷èÿòî äîïóñòèìîñò êîìèñèÿòà ñå ïðîèçíàñÿ.
(3) Çàäúëæåíèåòî çà óâåäîìÿâàíå ïî àë.2 íå ñå îòíàñÿ çà ïîìîùè:
1. ñúñ ñîöèàëåí õàðàêòåð, ïðåäîñòàâåíè íà îòäåëíè ïîòðåáèòåëè áåç îãëåä íà
ïðîèçõîäà íà ñòîêèòå è óñëóãèòå;
2. çà îòñòðàíÿâàíå íà âðåäè, ïðè÷èíåíè îò ïðèðîäíè áåäñòâèÿ èëè äðóãè èçâúíðåäíè
îáñòîÿòåëñòâà.
(4) Êîìèñèÿòà ìîæå äà ïðèåìå çà äîïóñòèìè ïîìîùèòå:
1. ïðåäíàçíà÷åíè äà óñêîðÿò èêîíîìè÷åñêîòî ðàçâèòèå íà ðàéîíè ñ íèñêî æèçíåíî
ðàâíèùå èëè ñ áåçðàáîòèöà íàä ñðåäíàòà çà ñòðàíàòà;
2. ïðåäíàçíà÷åíè äà ïîäïîìîãíàò èêîíîìè÷åñêîòî ðàçâèòèå íà îïðåäåëåíè
ñòîïàíñêè äåéíîñòè èëè îáîñîáåíè ðàéîíè, äîêîëêîòî íå ñå ïðîìåíÿò óñëîâèÿòà íà
òúðãîâñêèÿ îáìåí â ïðîòèâîðå÷èå ñ îáùèÿ èíòåðåñ íà ñòðàíèòå;
3. êîèòî ïîäïîìàãàò èçïúëíåíèåòî íà ïðîåêò ñúñ çíà÷èòåëåí èêîíîìè÷åñêè èíòåðåñ
çà ñòðàíèòå èëè çà ïðåîäîëÿâàíå íà ñúùåñòâåíè òðóäíîñòè â èêîíîìèêàòà íà Ðåïóáëèêà
Áúëãàðèÿ;
4. êîèòî ïîäïîìàãàò çàïàçâàíåòî íà êóëòóðíîòî è èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî, àêî
òåçè ïîìîùè íå çàñÿãàò òúðãîâñêèòå óñëîâèÿ è êîíêóðåíöèÿòà äî ñòåïåí, êîÿòî å â
ïðîòèâîðå÷èå ñ âçàèìíèòå èíòåðåñè íà ñòðàíèòå;
5. îïðåäåëåíè ñúñ ñúãëàñèåòî íà ñòðàíèòå, ñ êîèòî Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ å óñòàíîâèëà
ðåæèì çà íàáëþäåíèå íà äúðæàâíèòå ïîìîùè.
(5) Êîãàòî êîìèñèÿòà óñòàíîâè, ÷å ïðîåêòúò èëè ïðåäîñòàâåíàòà äúðæàâíà ïîìîù
å íåñúâìåñòèìà ñ óñëîâèÿòà ïî àë.2, 3 è 4 è íå å â îáñåãà íà äîïóñòèìèòå èçêëþ÷åíèÿ,
òÿ ïðåäëàãà íà ñúîòâåòíèÿ îðãàí èëè èíñòèòóöèÿ â îïðåäåëåí ñðîê äà îòìåíè ïðîåêòà
èëè äà èçèñêà äà áúäå âúçñòàíîâåíà ïîìîùòà.  òîçè ñëó÷àé êîìèñèÿòà ìîæå äà
ïðåäëîæè è ñàìî äà ñå èçìåíÿò ðàçìåðèòå èëè óñëîâèÿòà çà îòïóñêàíåòî íà ïîìîùòà,

136
àêî òîâà å äîñòàòú÷íî, çà äà ñå ïðåäîòâðàòè îãðàíè÷àâàíåòî è äà ñå âúçñòàíîâè
åôåêòèâíàòà êîíêóðåíöèÿ.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÌÅÑÒÍÈÒÅ ÄÀÍÚÖÈ È ÒÀÊÑÈ

Îáí., ÄÂ, áð.117 îò 1997 ã.

×ë.1.  îáùèíñêèÿ áþäæåò ïîñòúïâàò ñëåäíèòå ìåñòíè äàíúöè è òàêñè:

1. ìåñòíè äàíúöè:
à) äàíúê âúðõó íåäâèæèìèòå èìîòè;
á) äàíúê âúðõó íàñëåäñòâàòà;
â) äàíúê âúðõó äàðåíèÿòà;
ã) äàíúê ïðè âúçìåçäíî ïðèäîáèâàíå íà èìóùåñòâî;
ä) äàíúê âúðõó ïðåâîçíèòå ñðåäñòâà;
å) äðóãè ìåñòíè äàíúöè, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí;
2. ìåñòíè òàêñè çà:
à) áèòîâè îòïàäúöè;
á) ïîëçâàíå íà ïàçàðè, òúðæèùà, ïàíàèðè, òðîòîàðè, ïëîùàäè, óëè÷íè ïëàòíà;
â) ïîëçâàíå íà äåòñêè ÿñëè, äåòñêè ãðàäèíè, ëàãåðè, îáùåæèòèÿ, äîìîâå çà ñîöèàëíè
ãðèæè è äðóãè ôîðìè íà ñîöèàëíî îáñëóæâàíå;
ã) ïîëçâàíå íà êóðîðò;
ä) äîáèâ íà êàðèåðíè ìàòåðèàëè;
å) òåõíè÷åñêè óñëóãè;
æ) àäìèíèñòðàòèâíè óñëóãè;
ç) êó÷åòà;
è) îòêóïóâàíå íà ãðîáíè ìåñòà;
ê) îõðàíà è îïàçâàíå íà çåìåäåëñêè èìîòè;
ë) äðóãè ìåñòíè òàêñè, îïðåäåëåíè ñúñ çàêîí.

×ë.10. (1) Ñ äàíúê âúðõó íåäâèæèìèòå èìîòè ñå îáëàãàò ðàçïîëîæåíèòå íà

òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà ñãðàäè, äâîðíè ìåñòà, ïàðöåëè è çàñòðîåíèòå çåìåäåëñêè è
ãîðñêè çåìè çà äåéñòâèòåëíî çàñòðîåíàòà ïëîù è ïðèëåæàùèÿ é òåðåí.
(2) Íå ñå îáëàãàò ñ äàíúê çåìåäåëñêèòå çåìè è ãîðèòå.

×ë.24. (1) Îñâîáîæäàâàò ñå îò äàíúê:

1. îáùèíèòå;
2. äúðæàâàòà, îñâåí àêî èìîòúò å ïðåäîñòàâåí çà ïîëçâàíå íà äðóãî ëèöå è òîâà
ëèöå íå å îñâîáîäåíî îò äàíúê;
3. Íàöèîíàëíèÿ îñèãóðèòåëåí èíñòèòóò;
4. ÷èòàëèùàòà;
5. ñãðàäèòå - ñîáñòâåíîñò íà ÷óæäè äúðæàâè, â êîèòî ñå ïîìåùàâàò äèïëîìàòè÷åñêè
è êîíñóëñêè ïðåäñòàâèòåëñòâà, ïðè óñëîâèÿòà íà âçàèìíîñò;
6. ñãðàäèòå íà Áúëãàðñêàòà íàðîäíà áàíêà;
7. ñãðàäèòå íà Áúëãàðñêèÿ ÷åðâåí êðúñò;
8. ñãðàäèòå, èçïîëçâàíè îò âèñøèòå ó÷èëèùà è îò Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå;
9. ìîëèòâåíèòå äîìîâå íà çàêîííî ðåãèñòðèðàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ â ñòðàíàòà;
10. ïàðêîâåòå, ñïîðòíèòå èãðèùà, ïëîùàäêèòå è äðóãè ïîäîáíè èìîòè çà

137
îáùåñòâåíè íóæäè;
11. ñãðàäèòå - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà;
12. ìóçåèòå, ãàëåðèèòå, áèáëèîòåêèòå;
13. èìîòèòå, ñ èçêëþ÷åíèå íà æèëèùíèòå, èçïîëçâàíè íåïîñðåäñòâåíî çà
åêñïëîàòàöèîííè íóæäè íà îáùåñòâåíèÿ òðàíñïîðò;
14. ñòîïàíñêèòå ñãðàäè íà çåìåäåëñêèòå ïðîèçâîäèòåëè, èçïîëçâàíè çà
ñåëñêîñòîïàíñêà äåéíîñò;
15. âðåìåííèòå ñãðàäè, îáñëóæâàùè ñòðîåæà íà íîâà ñãðàäà èëè ñúîðúæåíèå äî
çàâúðøâàíåòî è ïðåäàâàíåòî èì â åêñïëîàòàöèÿ;
16. ñãðàäèòå, îáÿâåíè ïî ñúîòâåòíèÿ ðåä çà çàñòðàøåíè îò ñàìîñðóòâàíå èëè âðåäíè
â ñàíèòàðíî-õèãèåííî îòíîøåíèå.
(2) Îñâîáîæäàâàíåòî ïî àë.1, ò.4, 6 è 7 å ïðè óñëîâèÿòà, ïîñî÷åíè â ò.2, à
îñâîáîæäàâàíåòî ïî ò.8, 10, 11 è 12 - àêî èìîòèòå íå ñå èçïîëçâàò ñúñ ñòîïàíñêà öåë.
(3) Àëèíåè 1 è 2 ñå ïðèëàãàò ñúîòâåòíî è çà ÷àñòè îò èìîòè.

×ë.44. (1) Îáåêò íà îáëàãàíå ñ äàíúê ñà èìóùåñòâàòà, ïðèäîáèòè ïî äàðåíèå,

êàêòî è íåäâèæèìèòå èìîòè, îãðàíè÷åíèòå âåùíè ïðàâà âúðõó òÿõ è ìîòîðíèòå
ïðåâîçíè ñðåäñòâà, ïðèäîáèòè ïî âúçìåçäåí íà÷èí.
(2) Ïîäëåæàò íà îáëàãàíå ñ äàíúê â ðàçìåð íà äàíúê äàðåíèå è áåçâúçìåçäíî
ïðèäîáèòèòå ïî äðóã íà÷èí èìóùåñòâà, êàêòî è ïîãàñåíèòå ÷ðåç îïðîùàâàíå
çàäúëæåíèÿ.
(3) Àëèíåÿ 2 íå ñå ïðèëàãà, àêî ïðåõâúðëÿíåòî å â èçïúëíåíèå íà çàäúëæåíèå ïî
çàêîí.

×ë.48. (1) Îñâîáîæäàâàò ñå îò äàíúê:

1. ïðèäîáèòèòå èìóùåñòâà îò:
à) äúðæàâàòà è îáùèíèòå;
á) áúëãàðñêèòå çäðàâíè, îáðàçîâàòåëíè, êóëòóðíè è íàó÷íè îðãàíèçàöèè íà
áþäæåòíà èçäðúæêà, êàêòî è äîìîâåòå çà ñîöèàëíè ãðèæè;
â) Áúëãàðñêèÿò ×åðâåí êðúñò;
ã) íàöèîíàëíî ïðåäñòàâåíèòå îðãàíèçàöèè íà èíâàëèäè è çà èíâàëèäè;
ä) ôîíäîâåòå çà ïîäïîìàãàíå íà ïîñòðàäàëè îò ïðèðîäíè áåäñòâèÿ è çà îïàçâàíå è
âúçñòàíîâÿâàíå íà èñòîðè÷åñêè è êóëòóðíè ïàìåòíèöè;
2. äàðåíèÿòà çà ëå÷åíèå íà áúëãàðñêè ãðàæäàíè, êàêòî è íà òåõíè÷åñêè ïîìîùíè
ñðåäñòâà çà èíâàëèäè;
3. äàðåíèÿòà ñ õóìàíèòàðíà öåë íà ëèöà ñ I èëè II ãðóïà èíâàëèäíîñò è ñîöèàëíî
ñëàáè ãðàæäàíè;
4. þðèäè÷åñêèòå ëèöà ñ íåñòîïàíñêà öåë çà ïîëó÷åíèòå è ïðåäîñòàâåíèòå äàðåíèÿ
âúâ âðúçêà ñ óñòàâíàòà èì öåë;
5. îáè÷àéíèòå ïîäàðúöè;
6. èìóùåñòâîòî, êîåòî å ïðåõâúðëåíî ïî áåçâúçìåçäåí íà÷èí â èçïúëíåíèå íà
çàäúëæåíèå, ïðîèçòè÷àùî îò çàêîí;
7. äàðåíèÿòà â ïîëçà íà íàðîäíèòå ÷èòàëèùà;
8. ïðèäîáèòèòå èìóùåñòâà ïî ðåäà íà Çàêîíà çà ïðåîáðàçóâàíå è ïðèâàòèçàöèÿ íà
äúðæàâíè è îáùèíñêè ïðåäïðèÿòèÿ;
9. íåïàðè÷íèòå âíîñêè â êàïèòàëà íà òúðãîâñêî äðóæåñòâî, êîîïåðàöèÿ èëè
þðèäè÷åñêî ëèöå ñ íåñòîïàíñêà öåë.

138
 (2) Êîãàòî èìóùåñòâî, ïîëó÷åíî ïî àë.1, áúäå ïðåõâúðëåíî íà òðåòè ëèöà,
íåñúáðàíèÿò äàíúê ñòàâà äúëæèì, àêî ñå äîêàæå, ÷å ïðåõâúðëÿíåòî íå å ñâúðçàíî ñ
èçïúëíåíèåòî íà
ïðåêèòå öåëè, çà êîèòî å ñúçäàäåíà ñúîòâåòíàòà îðãàíèçàöèÿ, ïîñî÷åíà â àë.1, èëè
êîèòî ñà ïîñî÷åíè êàòî îñíîâàíèå çà îñâîáîæäàâàíå îò äàíúê.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÊÎÐÏÎÐÀÒÈÂÍÎÒÎ ÏÎÄÎÕÎÄÍÎ ÎÁËÀÃÀÍÅ

Îáí., ÄÂ, áð.115 îò 1997 ã., ïîïð., áð.19 îò 1998 ã., äîï., áð.21 îò 1998 ã.

×ë.1. (1) Òîçè çàêîí óðåæäà îáëàãàíåòî íà:

1. ïå÷àëáàòà è äîõîäèòå íà ìåñòíèòå è ÷óæäåñòðàííèòå þðèäè÷åñêè ëèöà,
âêëþ÷èòåëíî îðãàíèçàöèèòå íà áþäæåòíà èçäðúæêà, êàêòî è íà ìåñòíèòå è
÷óæäåñòðàííèòå äðóæåñòâà, êîèòî íå ñà þðèäè÷åñêè ëèöà (íåïåðñîíèôèöèðàíèòå
äðóæåñòâà);
2. äîõîäè íà ìåñòíè è ÷óæäåñòðàííè ôèçè÷åñêè ëèöà, ïîñî÷åíè â òîçè çàêîí.
(2) Çà öåëèòå íà òîçè çàêîí îðãàíèçàöèèòå íà áþäæåòíà èçäðúæêà ñå ñìÿòàò çà
þðèäè÷åñêè ëèöà.

×ë.23. (1) Ðàçìåðúò íà îáëàãàåìàòà ïå÷àëáà ñå ïîëó÷àâà, êàòî ôèíàíñîâèÿò ðåçóëòàò

ïðåäè äàíú÷íîòî ïðåîáðàçóâàíå, íåçàâèñèìî äàëè å ïîëîæèòåëíà èëè îòðèöàòåëíà
âåëè÷èíà, ñå ïðåîáðàçóâà ÷ðåç íåãîâîòî óâåëè÷àâàíå èëè íàìàëÿâàíå çà äàíú÷íè öåëè.
(3) Ôèíàíñîâèÿò ðåçóëòàò ïðåäè äàíú÷íîòî ïðåîáðàçóâàíå ñå íàìàëÿâà ñúñ:
1. äàðåíèÿ: â ïîëçà íà îáðàçîâàòåëíè è çäðàâíè çàâåäåíèÿ è îðãàíèçàöèè, êîèòî ñà
íà áþäæåòíà èçäðúæêà; îðãàíèçàöèè ñ áëàãîòâîðèòåëíè, ñîöèàëíè, ïðèðîäîçàùèòíè,
çäðàâíè, íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè, êóëòóðíè è ñïîðòíè öåëè; ðåãèñòðèðàíèòå â ñòðàíàòà
âåðîèçïîâåäàíèÿ è îáùèíèòå; çà ôîíäîâå çà ïîäïîìàãàíå íà èíâàëèäè è ïîñòðàäàëè
îò ïðèðîäíè áåäñòâèÿ; Áúëãàðñêèÿ ÷åðâåí êðúñò; çà ïîäïîìàãàíå íà ñîöèàëíî ñëàáè,
èíâàëèäè, äåöà ñ óâðåäåíî çäðàâå èëè áåç ðîäèòåëè; çà âúçñòàíîâÿâàíå è îïàçâàíå íà
èñòîðè÷åñêè è êóëòóðíè ïàìåòíèöè â ðàçìåð äî 5 íà ñòî îò ïîëîæèòåëíèÿ ôèíàíñîâ
ðåçóëòàò ïðåäè äàíú÷íîòî ïðåîáðàçóâàíå, ïðè óñëîâèå, ÷å äàðåíèÿòà ñà íàïðàâåíè îò
êàïèòàëîâèòå ðåçåðâè, ñúîòâåòíî îò ñìåòêàòà íà ñîáñòâåíèêà;

ÇÀÊÎÍ ÇÀ ÎÁËÀÃÀÍÅ ÄÎÕÎÄÈÒÅ ÍÀ ÔÈÇÈ×ÅÑÊÈÒÅ ËÈÖÀ

Îáí., ÄÂ, áð.118 îò 1997 ã., èçì., áð.35 îò 1998 ã.

×ë.1. Òîçè çàêîí óðåæäà îáëàãàíåòî íà äîõîäèòå íà ôèçè÷åñêèòå ëèöà, äîõîäèòå

íà ïðåäïðèÿòèÿòà íà åäíîëè÷íèòå òúðãîâöè è äîõîäèòå íà íÿêîè ïðåäïðèÿòèÿ, êîèòî
ñà þðèäè÷åñêè ëèöà.Ãëàâà òðèíàäåñåòà

×ë.22. (1) Äàíú÷íàòà îñíîâà çà ëèöàòà ïî ÷ë.21, àë.2, èçáðàëè ðåäà íà îáëàãàíå ïî
òîçè çàêîí, êàêòî è çà ëèöàòà ïî ÷ë.21, àë.3, ñå îïðåäåëÿ, êàòî îáëàãàåìèÿò äîõîä îò
ñúîòâåòíàòà äåéíîñò ñå íàìàëÿâà ñúñ:
1. ðàçõîäè çà äåéíîñòòà â ðàçìåð íà:
à) 70 íà ñòî - çà îòãëåæäàíå íà æèâîòíè è ïòèöè, çà ï÷åëàðñòâî è áóáàðñòâî, çà
íåïðåðàáîòåíà ïðîäóêöèÿ îò òÿõ è çà êóëòèâèðàíè ãúáè;

139
 á) 60 íà ñòî - çà ãîðñêî è âîäíî ñòîïàíñòâî (âêëþ÷èòåëíî ðèáîâúäñòâî) è çà
ðàñòåíèåâúäñòâî;
â) 50 íà ñòî - çà ïðîèçâîäñòâî íà äåêîðàòèâíè õðàñòè è öâåòÿ; çà ñúçäàâàíå íà
èçîáðåòåíèÿ, ïðîèçâåäåíèÿ íà íàóêàòà, êóëòóðàòà è èçêóñòâîòî; êàêòî è íàðú÷íî
èçðàáîòåíè ïðîèçâåäåíèÿ îò ìàéñòîðè íà íàðîäíèòå õóäîæåñòâåíè çàíàÿòè; çà àâòîðñêè
è ëèöåíçèîííè âúçíàãðàæäåíèÿ;
ã) 35 íà ñòî - çà çàíàÿò÷èéñêè äåéíîñòè èçâúí ïîñî÷åíèòå â ãëàâà ÷åòèðèíàäåñåòà,
çà óïðàæíÿâàíå íà ñâîáîäíà ïðîôåñèÿ èëè çà èçâúðøâàíå íà óñëóãè ñ ëè÷åí òðóä;
ä) 25 íà ñòî - çà óïðàâëåíèå è êîíòðîë, çà ó÷àñòèå â óïðàâèòåëíè è êîíòðîëíè
îðãàíè íà ïðåäïðèÿòèÿ è þðèäè÷åñêè ëèöà ñ íåñòîïàíñêà öåë;
2. âíîñêè çà ñîöèàëíè, çäðàâíè, ïåíñèîííè è äðóãè îñèãóðîâêè, êîèòî ëèöàòà ïî
çàêîí ñà çàäúëæåíè äà ïðàâÿò çà ñâîÿ ñìåòêà, êàêòî è âíîñêè çà äîáðîâîëíî ñîöèàëíî,
ïåíñèîííî è çäðàâíî îñèãóðÿâàíå â îáù ðàçìåð äî 30 íà ñòî îò 12-òå ìèíèìàëíè
ìåñå÷íè ðàáîòíè çàïëàòè çà ñòðàíàòà çà êàëåíäàðíàòà ãîäèíà;
3. îáëåê÷åíèÿòà çà äàðåíèÿ â ðàçìåð 5 íà ñòî ñëåä íàìàëåíèÿòà ïî ò.1 è 2.

×ë.25. (1) Äàíú÷íàòà îñíîâà çà äîõîäè îò îòäàäåíî ïîä íàåì äâèæèìî è íåäâèæèìî
èìóùåñòâî, îò àðåíäà èëè îò ðåíòà ñå îïðåäåëÿ, êàòî îáëàãàåìèÿò äîõîä ñå íàìàëÿâà
ñ 20 íà ñòî ðàçõîäè, îñâåí àêî îñíîâíèÿò ðåìîíò íà èìóùåñòâîòî èëè ïîäîáðÿâàíåòî
íà êà÷åñòâîòî íà çåìÿòà å çà ñìåòêà íà ïîëçâàòåëÿ è ïðè óñëîâèå, ÷å ïîëçâàòåëÿò íå å
ïðèñïàäíàë öÿëîñòíî èëè ÷àñòè÷íî ðàçõîäèòå ñè çà îñíîâåí ðåìîíò èëè çà ïîäîáðÿâàíå
íà êà÷åñòâîòî íà çåìÿòà îò íàåìà, àðåíäàòà èëè ðåíòàòà.
(2) Îáëàãàåìèÿò äîõîä ïî àë.1 ñå íàìàëÿâà ñ îáëåê÷åíèå çà äàðåíèå â ðàçìåð 5 íà
ñòî ñëåä ïðèñïàäàíå íà ïðèçíàòèòå ðàçõîäè ïî àë.1.

×ë.28. (1) Äàíú÷íîòî îáëåê÷åíèå ïî ÷ë.22, àë.1, ò.3 è ïî ÷ë.25, àë.2 ñå ïîëçâà, ïðè
óñëîâèå ÷å:
1. äàðåíèåòî å â ïîëçà íà: îáðàçîâàòåëíè è çäðàâíè çàâåäåíèÿ è îðãàíèçàöèè, êîèòî
ñà íà áþäæåòíà èçäðúæêà; îðãàíèçàöèè ñ áëàãîòâîðèòåëíè, ñîöèàëíè, ïðèðîäîçàùèòíè,
çäðàâíè, íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè, êóëòóðíè è ñïîðòíè öåëè; ðåãèñòðèðàíèòå â ñòðàíàòà
âåðîèçïîâåäàíèÿ; îáùèíè; ôîíäîâå çà ïîäïîìàãàíå íà èíâàëèäè è ïîñòðàäàëè îò
ïðèðîäíè áåäñòâèÿ; Áúëãàðñêèÿ ×åðâåí êðúñò; ïîäïîìàãàíå íà ñîöèàëíî ñëàáè,
èíâàëèäè, äåöà ñ óâðåäåíî çäðàâå èëè áåç ðîäèòåëè; âúçñòàíîâÿâàíå è îïàçâàíå íà
èñòîðè÷åñêè è êóëòóðíè ïàìåòíèöè;
2. ëèöàòà, ïðåäîñòàâèëè äàðåíèåòî, íÿìàò íåèçïëàòåíè äåêëàðèðàíè äúðæàâíè
âçåìàíèÿ èëè òàêèâà, óñòàíîâåíè ñ äàíú÷íî îáëàãàòåëåí àêò êúì ìîìåíòà íà
èçâúðøâàíå íà äàðåíèåòî.
(2) Êîãàòî äàðåíèåòî å â íåïàðè÷íà ôîðìà, íåãîâàòà ñòîéíîñò ñå îïðåäåëÿ âúç
îñíîâà íà äîêóìåíòèòå çà ïðèäîáèâàíå íà ïðåäìåòà íà äàðåíèåòî îò äàðèòåëÿ, àêî
ïðèäîáèâàíåòî å ñòàíàëî äî 3 ìåñåöà ïðåäè äàòàòà íà äàðåíèåòî.
(3) Èçâúí ñëó÷àèòå ïî àë.2 ñòîéíîñòòà ñå îïðåäåëÿ ïî ðåäà íà Çàêîíà çà ìåñòíèòå
äàíúöè è òàêñè.
(4) Äàðåíèåòî ñå ñ÷èòà çà èçâúðøåíî, êàêòî ñëåäâà:
1. çà ïàðè÷íè ñðåäñòâà ÷ðåç ïîëó÷àâàíå íà äàðèòåëñêî ñâèäåòåëñòâî, íà äîêóìåíò
çà áàíêîâ ïðåâîä èëè äðóãè óäîñòîâåðÿâàùè äîêóìåíòè - îò äàòàòà, íà êîÿòî ñðåäñòâàòà
ñà ïîëó÷åíè îò íàäàðåíèÿ;
2. çà äâèæèìè âåùè, íåäâèæèìè èìîòè è çà ó÷ðåäÿâàíå èëè ïðåõâúðëÿíå íà

140
îãðàíè÷åíè âåùíè ïðàâà âúðõó òÿõ - îò äàòàòà íà ïîëó÷àâàíåòî, ñúîòâåòíî ñêëþ÷âàíåòî
íà ñäåëêàòà çà ïðåõâúðëÿíåòî íà èìîòà èëè ïðàâàòà.

ÇÀÊÎÍ ÇÀ Ñ×ÅÒÎÂÎÄÑÒÂÎÒÎ
Îáí., ÄÂ, áð.4 îò 1991 ã., èçì., áð.26 îò 1992 ã., áð.55 îò 1993 ã., áð.21, 33 è 59 îò 1996
ã., áð.52 îò 1997 ã., èçì. è äîï., áð.21 îò 1998 ã.

×ë.1. Òîçè çàêîí óðåæäà:

1. îðãàíèçàöèÿòà è ìåòîäîëîãèÿòà ïî èçãðàæäàíåòî è ôóíêöèîíèðàíåòî íà
ñ÷åòîâîäíèòå ñèñòåìè (ñ÷åòîâîäñòâàòà) â ïðåäïðèÿòèÿòà; è
2. èçãîòâÿíåòî íà ñ÷åòîâîäíè îò÷åòè, êîèòî äà ïðåäñòàâÿò äîñòîâåðíî
èìóùåñòâåíîòî è ôèíàíñîâîòî ñúñòîÿíèå íà ïðåäïðèÿòèåòî è ïðîìåíèòå, íàñòúïèëè
â íåãî, êàêòî è ðåàëèçèðàíèòå ðåçóëòàòè îò äåéíîñòòà ìó.

×ë.20. (1) Ïðåäïðèÿòèÿòà íà÷èñëÿâàò àìîðòèçàöèè íà ìàòåðèàëíèòå è

íåìàòåðèàëíèòå äúëãîòðàéíè àêòèâè.
(2) Àìîðòèçàöèè íå ñå íà÷èñëÿâàò íà çåìÿòà, ãîðèòå, ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è
ïðîèçâåäåíèÿòà íà èçêóñòâîòî, êàêòî è íà íàïúëíî àìîðòèçèðàíèòå ìàòåðèàëíè è
íåìàòåðèàëíè äúëãîòðàéíè àêòèâè.

ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ ÍÀ

ÃÐÀÆÄÀÍÈÒÅ
Îáí., ÄÂ, áð.45 îò 1973 ã., èçì., áð.42 îò 1975 ã., áð.53 îò 1976 ã., áð.24 îò 1978 ã.,
áð.78 îò 1980 ã., áð.57 îò 1984 ã., áð.53 îò 1987 ã., áð.61 îò 1988 ã.

×ë.1. Ãðàæäàíèòå íà Íàðîäíà ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ìîãàò äà ïðèòåæàâàò â ïðåäåëèòå

íà ñòðàíàòà â ëè÷íà ñîáñòâåíîñò íåäâèæèìè è äâèæèìè èìîòè, êàêòî è èìîòè çà
óïðàæíÿâàíå íà ðàçðåøåíà ñòîïàíñêà äåéíîñò, ïî âèä è ðàçìåðè, îïðåäåëåíè â Çàêîíà
çà ñîáñòâåíîñòòà íà ãðàæäàíèòå.

×ë.8. Æèëèùåòî å ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, êîãàòî å îáÿâåíî çà òàêúâ ïàìåòíèê

ñúãëàñíî Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.

×ë.14. (4) Æèëèùíà ñãðàäà, îáÿâåíà çà ïàìåòíèê íà êóëòóðàòà, êîÿòî íå ñå íàìèðà

â îáëàñòåí ãðàä èëè â ãðàäîâåòå Áëàãîåâãðàä, Âåëèêî Òúðíîâî, Âèäèí, Âðàöà, Ãàáðîâî,
Êþñòåíäèë, Êúðäæàëè, Ïàçàðäæèê, Ïåðíèê, Ðóñå, Ñèëèñòðà, Ñëèâåí, Ñìîëÿí, Ñòàðà
Çàãîðà, Òîëáóõèí, Òúðãîâèùå, Øóìåí è ßìáîë, ñå ñìÿòà çà âèëåí èìîò, àêî å èçâúí
ìåñòîæèòåëñòâîòî íà ñîáñòâåíèêà è.

×ë.17. (1) Ðàçäåëÿíåòî íà âèëíàòà ñãðàäà íà ñàìîñòîÿòåëíè ïîìåùåíèÿ å äîïóñòèìî,

êîãàòî òîâà å âúçìîæíî ñúîáðàçíî ñòðîèòåëíèòå ïðàâèëà, íîðìè è íîðìàòèâè è ìîæå
äà ñå èçâúðøè áåç ñúùåñòâåíè ïðåóñòðîéñòâà â ñãðàäàòà. Êîãàòî ñãðàäàòà å ïàìåòíèê
íà êóëòóðàòà, ðàçäåëÿíåòî é ñå äîïóñêà, àêî åòàæèòå ñà èçãðàäåíè êàòî ñàìîñòîÿòåëíè
æèëèùà.
(2) Ïðèîáðåòàòåëèòå íà ñàìîñòîÿòåëíè âèëíè ïîìåùåíèÿ òðÿáâà äà ïðåäñòàâÿò

141
ïðåä íîòàðèóñà èëè ïðåä íàðîäíèÿ ñúâåò äåêëàðàöèÿ, ÷å òå è ÷ëåíîâåòå íà ñåìåéñòâîòî
èì íå ïðèòåæàâàò äðóã âèëåí èìîò è ÷å íå ñà íàëèöå ïðå÷êèòå â ÷ë.6, àë.2 îò çàêîíà.
Çà íåâÿðíî äåêëàðèðàíå ñå íîñè íàêàçàòåëíà îòãîâîðíîñò.

ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ È

ÏÎËÇÂÀÍÅÒÎ ÍÀ ÇÅÌÅÄÅËÑÊÈÒÅ ÇÅÌÈ
Îáí., ÄÂ, áð.34 îò 1991 ã., èçì., áð.60 è 80 îò 1991 ã., áð.34 è 92 îò 1992 ã., áð.8, 30 è
72 îò 1993 ã., áð.2 è 100 îò 1994 ã., ïîïð., áð.103 îò 1994 ã., äîï., áð.5 è 48 îò 1995 ã.,
èçì., áð.95 îò 1995 ã., èçì. è äîï., áð.28 îò 1997 ã., èçì., áð.57, 61 è 112 îò 1997 ã., èçì.
è äîï., áð.122 îò 1997 ã., èçì., áð.18 îò 1998 ã.

×ë.1. (1) Çåìåäåëñêè çåìè ïî ñìèñúëà íà Çàêîíà çà ñîáñòâåíîñòòà è ïîëçâàíåòî íà

çåìåäåëñêèòå çåìè (ÇÑÏÇÇ) ñà òåçè, êîèòî ñà ïðåäíàçíà÷åíè çà çåìåäåëñêî ïðîèçâîäñòâî
è:
1. íå ñå íàìèðàò â ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíèòå ìåñòà, ïðîìèøëåíèòå,
êóðîðòíèòå è òóðèñòè÷åñêèòå êîìïëåêñè è äðóãè ñåëèùíè îáðàçóâàíèÿ, îïðåäåëåíè
ñúñ çàñòðîèòåëåí è ðåãóëàöèîíåí ïëàí èëè ñ îêîëîâðúñòåí ïîëèãîí;
2. íå ñà âêëþ÷åíè â ãîðñêèÿ ôîíä, îïðåäåëåí â ÷ë.3, àë.2 îò Çàêîíà çà ãîðèòå;
3. íå ñà çàñòðîåíè ñúñ ñãðàäè íà ïðîìèøëåíè èëè äðóãè ñòîïàíñêè ïðåäïðèÿòèÿ,
ïî÷èâíè èëè çäðàâíè çàâåäåíèÿ, ðåëèãèîçíè îáùíîñòè èëè äðóãè îáùåñòâåíè
îðãàíèçàöèè, íèòî ïðåäñòàâëÿâàò ñêëàäîâè ïîìåùåíèÿ èëè äâîðîâå êúì òàêèâà ñãðàäè
äî íîðìàòèâíî îïðåäåëåíèòå ðàçìåðè ñúãëàñíî Íàðåäáàòà çà ðàçìåðà íà íåîáõîäèìàòà
çåìÿ ïðè èçãðàæäàíå íà ñòðîèòåëíè îáåêòè (îáí., ÄÂ, áð.101 îò 1982 ã.; èçì., áð.53 îò
1987 ã.);
4. íå ñà çàåòè îò îòêðèòè ìèíè è êàðèåðè, îò åíåðãèéíè, íàïîèòåëíè, òðàíñïîðòíè
è äðóãè ñúîðúæåíèÿ çà îáùî ïîëçâàíå, íèòî ïðåäñòàâëÿâàò ïðèëåæàùè ÷àñòè êúì
òàêèâà ñúîðúæåíèÿ äî íîðìàòèâíî îïðåäåëåíèòå ðàçìåðè, êàêòî è åñòåñòâåíè âîäíè
òå÷åíèÿ è âîäíè ïëîùè.
(2) Ñòîïàíñêèòå äâîðîâå íà òðóäîâîêîîïåðàòèâíèòå çåìåäåëñêè ñòîïàíñòâà (ÒÊÇÑ)
è äúðæàâíèòå çåìåäåëñêè ñòîïàíñòâà (ÄÇÑ) èëè ÷àñòè îò òÿõ, íàìèðàùè ñå èçâúí
ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíèòå ìåñòà, ñà çåìåäåëñêè çåìè, àêî íå ñà çàñòðîåíè
è ñà ãîäíè çà çåìåäåëñêî ïðîèçâîäñòâî.
(3) Çåìèòå, çàåòè ñúñ ñúîðúæåíèÿ èëè èíñòàëàöèè, êîèòî ñà áðàêóâàíè èëè
çàñòðîåíè ñ ìàëîöåííè ïîñòðîéêè, ñà çåìåäåëñêè, àêî ñà ãîäíè çà çåìåäåëñêî
ïðîèçâîäñòâî.

×ë.5. Ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå ñà äëúæíè äà îïàçâàò àðõåîëîãè÷åñêèòå

îáåêòè, ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, ìåëèîðàòèâíèòå, åëåêòðîåíåðãèéíèòå è äðóãè
ñúîðúæåíèÿ è èíñòàëàöèè, ãåîäåçè÷íèòå è ãðàíè÷íèòå çíàöè, êîèòî ñå íàìèðàò â
èìîòèòå èì, êàêòî è äà íå ïðå÷àò íà äðóãèòå ñîáñòâåíèöè, ïîëçâàòåëè è ñëóæåáíè
ëèöà äà ïîëçâàò è äà ïîääúðæàò ñúùèòå. Çà íàáëþäåíèå è ïðåäâàðèòåëíî ïðîó÷âàíå
íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè ñîáñòâåíèöèòå è ïîëçâàòåëèòå îñèãóðÿâàò äîñòúï íà
äëúæíîñòíèòå ëèöà.

×ë.18. (1) Êìåòúò íà îáùèíàòà â ñðîê äî 6 ìåñåöà îò âëèçàíåòî íà ÇÑÏÇÇ â ñèëà

ïðåäîñòàâÿ íà îáùèíñêàòà ïîçåìëåíà êîìèñèÿ íàëè÷íèòå äàííè çà íàñòúïèëè

142
èçìåíåíèÿ â çåìåäåëñêèòå çåìè ïî çåìëèùà, êîèòî âêëþ÷âàò:
1. ãðàíèöèòå íà çåìëèùåòî, íà ãîðñêèÿ ôîíä è íà íàñåëåíîòî ìÿñòî ïðè
îáðàçóâàíåòî íà ÒÊÇÑ è ÄÇÑ è ïðè âëèçàíåòî íà ÇÑÏÇÇ â ñèëà;
2. ðàçìåðà íà çåìåäåëñêèòå çåìè êúì ãîäèíàòà íà îáðàçóâàíåòî íà ÒÊÇÑ è ÄÇÑ ïî
âèäîâå ñîáñòâåíîñò;
3. ðàçìåðà íà íàìàëåíèåòî íà çåìåäåëñêèòå çåìè ñëåä îáðàçóâàíåòî íà ÒÊÇÑ è
ÄÇÑ îò:
à) îò÷óæäåíè çà äúðæàâíè è îáùåñòâåíè íóæäè, â ò. ÷. âêëþ÷åíè â ñòðîèòåëíèòå
ãðàíèöè íà íàñåëåíèòå ìåñòà;
á) èçãðàäåíè ÿçîâèðè, êàíàëè, ïîìïåíè ñòàíöèè, ïúòèùà, ïîëåçàùèòíè ïîÿñè,
ñòîïàíñêè ñãðàäè, ñúîðúæåíèÿ, èíñòàëàöèè è äðóãè îáåêòè íà ÒÊÇÑ, ÄÇÑ, àãðîôèðìè
è êîîïåðàòèâíè ïðåäïðèÿòèÿ;
â) çåìè ïî ÷ë.24, àë.3 è 4 ÇÑÏÇÇ. Ãðàíèöèòå íà àðõåîëîãè÷åñêèòå îáåêòè è
ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà ñå îïðåäåëÿò îò Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà. Íàöèîíàëíèÿò èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è Àðõåîëîãè÷åñêèÿò
èíñòèòóò è ìóçåé ïðè Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå èçãîòâÿò ñïèñúê íà
àðõåîëîãè÷åñêèòå îáåêòè è ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà, êîèòî ïðåäîñòàâÿò íà îáùèíàòà;
ã) çåìè, ïðåäîñòàâåíè çà ïîëçâàíå ïî ðåäà íà § 4 îò ïðåõîäíèòå è çàêëþ÷èòåëíè
ðàçïîðåäáè íà ÇÑÏÇÇ;
ä) çåìè íà íàó÷íè, íàó÷íî-ïðîèçâîäñòâåíè è ó÷åáíè çàâåäåíèÿ, íà ìåñòàòà çà
ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, íà ñåìåïðîèçâîäñòâåíè è ïëåìåííè ñòîïàíñòâà, íà ãîðñêè
ðàçñàäíèöè è íà ëîâíè ñòîïàíñòâà â ðàçìåðè, îïðåäåëåíè îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà
çåìåäåëèåòî è õðàíèòåëíàòà ïðîìèøëåíîñò;
å) çåìè, ïðèçíàòè çà åäèíñòâåí ñòîïàíñêè äâîð è æèëèùå íà ÷ëåíîâå íà ÒÊÇÑ;
æ) (Îòì. - ÄÂ, áð.122 îò 1997 ã.)
ç) çåìè, âêëþ÷åíè â äúðæàâíèÿ ãîðñêè ôîíä, áåç çåìèòå ïî ÷ë.10, àë.5 ÇÑÏÇÇ;
4. óâåëè÷àâàíå ðàçìåðà íà çåìåäåëñêèòå çåìè ñëåä îáðàçóâàíåòî íà ÒÊÇÑ è ÄÇÑ
÷ðåç:
à) óñâîÿâàíå íà íîâè çåìåäåëñêè çåìè;
á) ðåêóëòèâèðàíå íà íàðóøåíè òåðåíè;
â) èçêëþ÷âàíå îò äúðæàâíèÿ ãîðñêè ôîíä;
ã) èçêëþ÷âàíå íà çåìè îò ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíèòå ìåñòà;
5. ðàçìåðà íà íàëè÷íèòå çåìåäåëñêè çåìè çà âúçñòàíîâÿâàíå ïî êàòåãîðèè.
(2) Êîãàòî èíôîðìàöèÿòà ïî àë.1 íå áúäå ïðåäîñòàâåíà â ñðîêà ïî àë.1 îò êìåòà íà
îáùèíàòà, òÿ ñå ïîäãîòâÿ îò ïîçåìëåíàòà êîìèñèÿ, çà êîåòî ñå óâåäîìÿâà êìåòúò íà
îáùèíàòà.
(3) Îáùèíñêèÿò ñúâåò ïðè íåñúãëàñèå ñ ïðåäñòàâåíèòå ìó ñïèñúöè ïî àë.1, ò.3,
áóêâà “â” ïðàâè ìîòèâèðàíî ïðåäëîæåíèå ïðåä Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, êîåòî
ñå ïðîèçíàñÿ â äâóñåäìè÷åí ñðîê.
(4) Ãðàíèöèòå íà çåìëèùåòî íà íàñåëåíîòî ìÿñòî, íà äúðæàâíèÿ ãîðñêè ôîíä,
ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíîòî ìÿñòî è ãðàíèöèòå íà çåìåäåëñêèòå çåìè ñå
óñòàíîâÿâàò îò êàäàñòúðà è äðóãè èçòî÷íèöè ñúãëàñíî ÷ë.186, àë.1 è ñå îòðàçÿâàò âúðõó
òîïîãðàôñêà êàðòíà îñíîâà â ìàùàá íå ïî-äðåáåí îò 1:10000.
(5) Ñïîðîâåòå çà ãðàíèöè ìåæäó çåìëèùàòà ñå ðåøàâàò ïî ðåäà íà § 3, àë.1 îò
ïðåõîäíèòå è çàêëþ÷èòåëíèòå ðàçïîðåäáè íà ÇÑÏÇÇ.

×ë.20. (1) Çåìåðàçäåëÿíåòî êàòî äåéíîñò çà âúçñòàíîâÿâàíå íà ñîáñòâåíîñòòà âúðõó

143
çåìåäåëñêèòå çåìè âêëþ÷âà èçãîòâÿíå íà ïëàí çà çåìåðàçäåëÿíå, îáÿâÿâàíå, îäîáðÿâàíå,
òðàñèðàíå, êîîðäèíèðàíå íà ãðàíèöèòå è âúâåæäàíå âúâ âëàäåíèå.
(2) Äåéíîñòèòå ïî ïîääúðæàíåòî, îñúâðåìåíÿâàíåòî è ïîëçâàíåòî íà ïëàíîâåòå
çà çåìåðàçäåëÿíå è äðóãèòå ìàòåðèàëè è äàííè, ïîëó÷åíè ïðè ïðèëàãàíåòî íà ÇÑÏÇÇ,
ñå èçâúðøâàò â ñúîòâåòñòâèå ñ ÷ë.31, àë.2 è ÷ë.33, àë.2 ÇÑÏÇÇ.”
(3) Èçïúëíåíèåòî íà äåéíîñòèòå ïî àë.1 ñå îñúùåñòâÿâà âúç îñíîâà íà òåõíè÷åñêî
çàäàíèå, ñúîáðàçåíî ñ êîíêðåòíèòå óñëîâèÿ îò îáùèíñêàòà ïîçåìëåíà êîìèñèÿ.
Âúçëàãàíåòî íà ïðîó÷âàíåòî è ïðîåêòèðàíåòî ñå èçâúðøâà ÷ðåç òúðã èëè êîíêóðñ, à
àêî ñå ÿâè ñàìî åäèí êàíäèäàò, ñå ñêëþ÷âà äîãîâîð ñ íåãî.
(4) Òåõíè÷åñêîòî çàäàíèå çà èçïúëíåíèå íà äåéíîñòèòå ïî àë.1 ñúäúðæà:
1. îáùà ïëîù íà çåìëèùåòî, ñúîòâåòíî è íà çåìåäåëñêèòå çåìè;
2. áðîé íà ñîáñòâåíèöèòå, ïîäàëè çàÿâëåíèÿ çà âúçñòàíîâÿâàíå íà ñîáñòâåíîñòòà
âúðõó çåìåäåëñêèòå çåìè è çàÿâåíàòà ïëîù;
3. äîñèåòà íà çåìëèùíèòå ãðàíèöè;
4. ïëàíîâå è äîêóìåíòè ïî § 4 îò ïðåõîäíèòå è çàêëþ÷èòåëíèòå ðàçïîðåäáè íà
ÇÑÏÇÇ;
5. øèðî÷èíà íà ïîëñêèòå ïúòèùà è ïðîêàðèòå;
6. ðàçïðåäåëÿíå íà òåðèòîðèèòå ïî íà÷èí íà âúçñòàíîâÿâàíå íà ñîáñòâåíîñòòà
ñúãëàñíî ÷ë.18ã, àë.1;
7. êàêâè îò ñúùåñòâóâàùèòå áëàãîóñòðîéñòâåíè ìåðîïðèÿòèÿ äà ñå çàëàçÿò è êàêâè
äà ñå ïðåäâèäÿò;
8. ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíîòî ìÿñòî, îïðåäåëåíè ñúñ çàñòðîèòåëåí è
ðåãóëàöèîíåí ïëàí èëè îêîëîâðúñòåí ïîëèãîí;
9. ñåðâèòóòíè è âîäîäàéíè çîíè, ðåçåðâàòè, ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, àðõåîëîãè÷íè
îáåêòè è äð.

ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÃÎÐÈÒÅ

Îáí., ÄÂ, áð.41 îò 1998 ã.

×ë.1. Ïðàâèëíèêúò ðåãëàìåíòèðà óñëîâèÿòà è ðåäà çà ñòîïàíèñâàíåòî,

óïðàâëåíèåòî, âúçïðîèçâîäñòâîòî, ïîëçâàíåòî è îïàçâàíåòî íà ãîðèòå è çåìèòå îò
ãîðñêèÿ ôîíä, êàêòî è îòíîøåíèÿòà, ñâúðçàíè ñ ïðàâîòî íà ñîáñòâåíîñò âúðõó òÿõ.

×ë.4. (1) Ãîðèòå è çåìèòå îò ãîðñêèÿ ôîíä ñúîáðàçíî òåõíèòå ôóíêöèè ñå äåëÿò
íà:
1. ãîðè è çåìè îñíîâíî ñ äúðâîïðîèçâîäèòåëíè è ñðåäîîáðàçóâàùè ôóíêöèè;
2. çàùèòíè è ðåêðåàöèîííè ãîðè è çåìè;
3. ãîðè è çåìè â çàùèòåíè òåðèòîðèè.
(2) Çàùèòíèòå è ðåêðåàöèîííèòå ãîðè è çåìè ñå ïîäðàçäåëÿò íà:
1. âîäîîõðàííè - âîäîäàéíè çîíè, âîäîñáîðè íà âîäîåìè è âîäíè òå÷åíèÿ è ðàéîíè
îêîëî îòäåëíè èçâîðè, îïðåäåëåíè ñ Íàðåäáà ¹ 2 çà ñàíèòàðíî-îõðàíèòåëíèòå çîíè
îêîëî âîäîèçòî÷íèöèòå è ñúîðúæåíèÿòà çà ïèòåéíî-áèòîâî âîäîñíàáäÿâàíå îò 1989 ã.
(ÄÂ, áð.68 îò 1989 ã.).
2. ïðîòèâîåðîçèîííè - ãîðè íà åðîçèðàíè çåìè; ãîðè â òåðèòîðèèòå - îáåêò íà
òåõíè÷åñêè ïðîåêòè çà áîðáà ñ åðîçèÿòà; çîíàòà íà ãîðíàòà ãðàíèöà íà ãîðàòà,
îáõâàùàùà ñïîðåä íàêëîíà íà òåðåíà ãîðè ñ øèðî÷èíà îò 100 äî 200 ì, êëåêîâèòå

144
ôîðìàöèè, åäíîêèëîìåòðîâàòà êðàéáðåæíà èâèöà íà ×åðíî ìîðå; 200-ìåòðîâàòà èâèöà
îò âèñîêèÿ áðÿã íà ðåêà Äóíàâ, êàêòî è çåìèòå ìåæäó äèãàòà è äåñíèÿ áðÿã íà ðåêà
Äóíàâ, îñòðîâèòå, äî 200 ì ïîêðàé ÿçîâèðèòå è åçåðàòà è äî 100 ì ïîêðàé ðåêèòå;
íåëåñîïðèãîäíè ãîðñêè ïëîùè, îáðàñëè ñ äúðâåñíà è õðàñòîâà ðàñòèòåëíîñò;
3. ìåëèîðàòèâíè - çàùèòíè è ïîëåçàùèòíè ãîðñêè ïîÿñè, ãîðè çà çàùèòà íà
èíæåíåðíè ñúîðúæåíèÿ - 100-ìåòðîâè èâèöè îò äâåòå ñòðàíè íà æï ëèíèè,
àâòîìàãèñòðàëè è ãàçîïðîâîäè, 50-ìåòðîâà èâèöà îò äâåòå ñòðàíè íà ïúðâîêëàñíèòå
ïúòèùà, äî 10 ì îò äâåòå ñòðàíè íà íàïîèòåëíèòå è äðóãè êàíàëè, ãîðè îêîëî öåíòðîâåòå
ñ ïðîìèøëåíî è äðóãî çàìúðñÿâàíå;
4. ðåêðåàöèîííè - êóðîðòíè ãîðè è òåðèòîðèè îêîëî òóðèñòè÷åñêè è áàëíåîëîæêè
öåíòðîâå, ïëàíèíñêè, êðàéìîðñêè è êðàéðå÷íè òåðèòîðèè, âàêàíöèîííè ñåëèùà è
ëàãåðè; èçâúíñåëèùíè ïàðêîâå - ëåñîïàðêîâå, ëîâíè ïàðêîâå, çîîïàðêîâå, õèäðîïàðêîâå,
êðàéñåëèùíè ïàðêîâå è äðóãè ïàðêîâè ïëîùè; çåëåíè çîíè è ñèñòåìè îêîëî íàñåëåíè
ìåñòà è ïðîìèøëåíè öåíòðîâå;
5. äðóãè - ñåìåïðîèçâîäñòâåíè íàñàæäåíèÿ è ãðàäèíè; ãîðñêè ðàçñàäíèöè;
ãåîãðàôñêè êóëòóðè; õèäðîëîæêè ñòàöèîíàðè; äåíäðàðèóìè; ãîðè îêîëî ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà; íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêè è ó÷åáíî-îïèòíè ãîðè; ëîâíîñòîïàíñêè òåðèòîðèè,
ïðåäíàçíà÷åíè çà ðàçâúæäàíå íà äèâå÷ è çà òîêîâèùà, îïðåäåëåíè ñúñ çàïîâåä íà
ìèíèñòúðà íà çåìåäåëèåòî, ãîðèòå è àãðàðíàòà ðåôîðìà; áîòàíè÷åñêè è çîîëîãè÷åñêè
ãðàäèíè; äî 200 ì îêîëî õèæèòå è ìàíàñòèðèòå; áóôåðíèòå çîíè íà ðåçåðâàòèòå.

ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÂÚÇÑÒÀÍÎÂßÂÀÍÅ ÍÀ

ÑÎÁÑÒÂÅÍÎÑÒÒÀ ÂÚÐÕÓ ÃÎÐÈÒÅ È ÇÅÌÈÒÅ ÎÒ ÃÎÐÑÊÈß ÔÎÍÄ
Îáí., ÄÂ, áð.29 îò 1998 ã.

×ë.1. Ñ ïðàâèëíèêà ñå îïðåäåëÿò óñëîâèÿòà è ðåäúò çà âúçñòàíîâÿâàíå íà

ñîáñòâåíîñòòà âúðõó ãîðèòå è çåìèòå îò ãîðñêèÿ ôîíä, ïðàâàòà è çàäúëæåíèÿòà íà
äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå îðãàíè è èçèñêâàíèÿòà êúì ôèçè÷åñêèòå è þðèäè÷åñêè
ëèöà-ñîáñòâåíèöè íà ãîðè è çåìè îò ãîðñêèÿ ôîíä.

×ë.7. Ñîáñòâåíèöè, íà êîèòî å âúçñòàíîâåíî ïðàâîòî íà ñîáñòâåíîñò âúðõó ãîðè è

çåìè îò ãîðñêèÿ ôîíä, ñà äëúæíè äà ãè ñòîïàíèñâàò ñúãëàñíî Çàêîíà çà ãîðèòå, Çàêîíà
çà ëîâíîòî ñòîïàíñòâî, Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå è äðóãèòå
ñïåöèàëíè çàêîíè.

×ë.15. Êìåòúò íà îáùèíàòà â ñðîê 3 ìåñåöà îò âëèçàíåòî â ñèëà íà ïðàâèëíèêà

ïðåäîñòàâÿ íà ïîçåìëåíàòà êîìèñèÿ èíôîðìàöèÿ çà:
1. îò÷óæäåíèòå ãîðè è çåìè îò ãîðñêèÿ ôîíä çà äúðæàâíè è îáùèíñêè íóæäè, â
ò.÷. âêëþ÷åíèòå â ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíèòå ìåñòà;
2. èçãðàäåíèòå ÿçîâèðè, êàíàëè, ïîìïåíè ñòàíöèè, ñúîðúæåíèÿ, èíñòàëàöèè,
àðõåîëîãè÷åñêè è äðóãè îáåêòè;
3. ãðàíèöèòå íà çåìëèùåòî íà íàñåëåíîòî ìÿñòî, ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà
íàñåëåíèòå ìåñòà è ãðàíèöèòå íà çåìåäåëñêèòå èìîòè, êîèòî ñå óñòàíîâÿâàò îò êàðòàòà
íà çåìëèùåòî, èçðàáîòåíà ñ ïëàíà çà çåìåðàçäåëÿíå.

145
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÒÅÐÈÒÎÐÈÀËÍÎÒÎ È ÑÅËÈÙÍÎ
ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎ
Îáí., ÄÂ, áð.62 îò 1973 ã., èçì., áð.24 îò 1975 ã., áð.87 îò 1976 ã., áð.37 îò 1978 ã., áð.7
è 44 îò 1980 ã., äîï., áð.38 îò 1983 ã., èçì., áð.48 îò 1985 ã., áð.37 è 53 îò 1987 ã., áð.2
îò 1996 ã., èçì. è äîï., áð.6 îò 1998 ã., ïîïð., áð.14 îò 1998 ã.

×ë.1. (1) Öåíòðàëåí ñïåöèàëèçèðàí îðãàí ïî òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî óñòðîéñòâî

å Ìèíèñòåðñòâîòî íà òåðèòîðèàëíîòî ðàçâèòèå è ñòðîèòåëñòâîòî. Èçäàâàíèòå îò íåãî
àêòîâå â ðàìêèòå íà ïðåäîñòàâåíàòà ìó êîìïåòåíòíîñò ñà çàäúëæèòåëíè çà äúðæàâíèòå
îðãàíè, çà îðãàíèòå íà ìåñòíîòî ñàìîóïðàâëåíèå, çà þðèäè÷åñêèòå è ôèçè÷åñêèòå
ëèöà.
(2) Ìåñíè îðãàíè ïî ãðàäîóñòðîéñòâîòî, ñòðîèòåëñòâîòî, àðõèòåêòóðàòà è
áëàãîóñòðîéñòâîòî ñà îáùèíèòå.
(3) Ñëóæáèòå â îáëàñòíèòå è îáùèíñêèòå àäìèíèñòðàöèè, èçïúëíÿâàùè ôóíêöèè
è çàäà÷è ïî òåðèòîðèàëíîòî è ñåëèùíîòî óñòðîéñòâî, ñå íàìèðàò ïîä ìåòîäè÷åñêîòî
ðúêîâîäñòâî íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà òåðèòîðèàëíîòî ðàçâèòèå è ñòðîèòåëñòâîòî.

×ë.36. (1) Òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíèòå ïëàíîâå íà îáùèíèòå îïðåäåëÿò èëè

îòðàçÿâàò ïðåäíàçíà÷åíèåòî íà òåðèòîðèèòå ñïîðåä îáùèÿ íà÷èí íà òÿõíîòî ïîëçâàíå
è óñòðîéñòâî êàòî:
1. íàñåëåíè ìåñòà è äðóãà ñåëèùíè òåðèòîðèè;
2. çåìåäåëñêè òåðèòîðèè;
3. ãîðñêè òåðèòîðèè;
4. çàùèòåíè òåðèòîðèè;
5. íàðóøåíè òåðèòîðèè.
(2) Îáùèòå ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå îïðåäåëÿò ïðåäíàçíà÷åíèåòî íà
òåðèòîðèèòå â ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíèòå ìåñòà ñïîðåä ïðåîáëàäàâàùîòî
ôóíêöèîíàëíî ïðåäíàçíà÷åíèå è íà÷èíà íà ïîëçâàíå êàòî:
1. æèëèùíè;
2. ïðîèçâîäñòâåíî-ñêëàäîâè;
3. ïàðêîâå è çåëåíè ïëîùè;
4. çà ñïîðò è ðåêðåàöèÿ;
5. îáùåñòâåíî îáñëóæâàíå;
6. òðàíñïîðòíà èíôðàñòðóêòóðà;
7. èíæåíåðíî-òåõíè÷åñêà èíôðàñòðóêòóðà è êîìóíàëíî îáñëóæâàíå;
8. êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî;
9. êóðîðòíè;
10. ñúñ ñïåöèàëíî ïðåäíàçíà÷åíèå;
11. ñ äðóãî ïðåäíàçíà÷åíèå;
12. ñúñ ñìåñåíî ïðåäíàçíà÷åíèå.
(3) Ñïîðåä ïðåîáëàäàâàùîòî ïðåäíàçíà÷åíèå è íà÷èí íà óñòðîéñòâî è çàñòðîÿâàíå
òåðèòîðèèòå íà íàñåëåíèòå ìåñòà ñå îáîñîáÿâàò â óñòðîéñòâåíè çîíè.

×ë.40. (1) Ïîäëåæàò íà ïðèåìàíå îò Âúðõîâíèÿ ñúâåò çà òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî

óñòðîéñòâî, ñòðîèòåëñòâî è àðõèòåêòóðà, ïðåäè îäîáðÿâàíåòî èì,
òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíèòå ïëàíîâå íà îáùèíèòå è îáùèòå ãðàäîóñòðîéñòâåíè
ïëàíîâå íà:

146
 1. íàñåëåíèòå ìåñòà ñ íàñåëåíèå íàä 30 000 æèòåëè;
2. ïðîìèøëåíèòå öåíòðîâå è êîìïëåêñè;
3. êóðîðòíèòå íàñåëåíè ìåñòà è êóðîðòíèòå êîìïëåêñè;
4. íàñåëåíèòå ìåñòà, ÷àñòè îò òÿõ è ñåëèùíè îáðàçóâàíèÿ ñ èñòîðè÷åñêî,
àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî èëè àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå;
5. äðóãè íàñåëåíè ìåñòà ïî ïðåäëîæåíèå íà ñúîòâåòíèÿ îáùèíñêè ñúâåò.
(2) Îáùè ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå, ïðåäâèæäàíèÿòà íà êîèòî çàñÿãàò íåäâèæèìè
ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èëè áëèçêàòà èì îêîëíà ñðåäà, ñå ñúãëàñóâàò, ïðåäè äà áúäàò
ïðèåòè îò Âúðõîâíèÿ ñúâåò çà òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî óñòðîéñòâî, ñòðîèòåëñòâî è
àðõèòåêòóðà è ñ Êîìèòåòà çà êóëòóðà.
(3) Îáùè ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå, ïðåäâèæäàíèÿòà íà êîèòî îáõâàùàò è ÷àñòè
îò ðåïóáëèêàíñêè ïúòèùà, ñå ñúãëàñóâàò, ïðåäè äà áúäàò ïðèåòè îò Âúðõîâíèÿ ñúâåò
çà òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî óñòðîéñòâî, ñòðîèòåëñòâî è àðõèòåêòóðà, è ñ Ãëàâíîòî
óïðàâëåíèå íà ïúòèùàòà.
(6) (îòì - ÄÂ, áð.6 îò 1998 ã.)

×ë.46. (1) Ñúñ çàñòðîèòåëåí è ðåãóëàöèîíåí ïëàí ñå ïðåäâèæäàò ìåðîïðèÿòèÿ ïî

àðõèòåêòóðíî-ãðàäîóñòðîéñòâåíî èçãðàæäàíå, ïðåóñòðîéñòâî, îáíîâÿâàíå è ðàçâèòèå
íà ñúîòâåòíîòî íàñåëåíî ìÿñòî è ñå óñòàíîâÿâà ïðåäíàçíà÷åíèåòî íà òåðèòîðèèòå â
ãðàäîóñòðîéñòâåíî îòíîøåíèå.
(2) Ñúñ çàñòðîèòåëåí è ðåãóëàöèîíåí ïëàí ñå ïðåäâèæäàò è ðåãóëàöèîííî ñå
îïðåäåëÿò ìåðîïðèÿòèÿòà íà äúðæàâàòà è îáùèíàòà ïî àðõèòåêòóðíî-
ãðàäîóñòðîéñòâåíîòî ðàçâèòèå, èçãðàæäàíå è îáíîâÿâàíå íà ñåëèùíàòà òåðèòîðèÿ.
(3) Çà íàñåëåíè ìåñòà èëè îòäåëíè êâàðòàëè ñ èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî,
åòíîãðàôñêî èëè àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå ñúñ çàñòðîèòåëåí è ðåãóëàöèîíåí ïëàí ñå
óñòàíîâÿâàò ñïåöèôè÷íè ïðàâèëà è íîðìè ñ îãëåä äà ñå çàïàçÿò èñòîðè÷åñêèòå è
àðõèòåêòóðíèòå öåííîñòè, îêîëíàòà ñðåäà è õàðàêòåðíèÿò àðõèòåêòóðíî-
ãðàäîóñòðîéñòâåí îáðàç íà íàñåëåíîòî ìÿñòî èëè íà ñúîòâåòíà ÷àñò îò íåãî.

×ë.48. (1) Çàñòðîèòåëíèÿò è ðåãóëàöèîíåí ïëàí óñòàíîâÿâà:

11. îáÿâåíèòå çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà îáåêòè;

×ë.55. (1) Çàäúíåíè óëèöè çà îñèãóðÿâàíå íà äîñòúï äî îãðàíè÷åí áðîé ïàðöåëè

ñå äîïóñêàò ñàìî â íàñåëåíè ìåñòà èëè ÷àñòè îò òÿõ ñ èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî,
åòíîãðàôñêî èëè àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå, â ÷àñòè íà ìàëêè è ìíîãî ìàëêè ãðàäîâå ñúñ
ñåëñêîñòîïàíñêè õàðàêòåð, âúâ âèëíè çîíè è â ñåëàòà.  òåçè ñëó÷àè çàäúíåíèòå óëèöè
(ñ èçêëþ÷åíèå íà óëèöèòå â íàñåëåíè ìåñòà èëè ÷àñòè îò íàñåëåíè ìåñòà ñ èñòîðè÷åñêî,
àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî èëè àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå) òðÿáâà äà èìàò øèðèíà íàé-
ìàëêî 3,5 ì, à â ãðàäîâåòå, êîãàòî îáñëóæâà ïîâå÷å îò ÷åòèðè ïàðöåëà - íàé-ìàëêî 6 ì.

×ë.58. Î÷åðòàíèÿòà íà óëèöèòå, ïëîùàäèòå è ïàðöåëèòå è òåõíèòå ðàçìåðè â

íàñåëåíè ìåñòà ñ èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî èëè àðõèòåêòóðíî
çíà÷åíèå, êàêòî è â êâàðòàëè ïî óëèöè èëè çà èìîòè ñ òàêîâà çíà÷åíèå â äðóãè íàñåëåíè
ìåñòà ñå óñòàíîâÿò ñúñ ñàìèÿ çàñòðîèòåëåí è ðåãóëàöèîíåí ïëàí òàêà, ÷å äà ñå çàïàçÿò
èñòîðè÷åñêèòå è àðõèòåêòóðíèòå öåííîñòè, öåííàòà äúðâåñíà ðàñòèòåëíîñò, îêîëíàòà
ñðåäà è õàðàêòåðíèÿò àðõèòåêòóðíî-ãðàäîóñòðîéñòâåí è ñòðîèòåëíî-õóäîæåñòâåí îáðàç
íà íàñåëåíîòî ìÿñòî èëè íà ñúîòâåòíàòà ìó ÷àñò.

147
 ×ë.71. (2) Ïðè ðàçãëåæäàíå íà ïðîåêòè çà íàñåëåíè ìåñòà èëè íà ÷àñòè îò òÿõ, â
êîèòî ñå íàìèðàò ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, â àðõèòåêòóðíî-ãðàäîóñòðîéñòâåíàòà
êîìèñèÿ ó÷àñòâà è ïðåäñòàâèòåë íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà èëè íà ñúîòâåòíèÿ
óïúëíîìîùåí îò íåãî îðãàí ïî îïàçâàíå íà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.

×ë.73. Ïîäëåæàò íà ïðèåìàíå îò Âúðõîâíèÿ ñúâåò çà òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî

óñòðîéñòâî, ñòðîèòåëñòâî è àðõèòåêòóðà ïðåäè îäîáðÿâàíåòî èì çàñòðîèòåëíèòå è
ðåãóëàöèîííè ïëàíîâå íà:
1. öåíòðàëíèòå ãðàäñêè ÷àñòè è äðóãè çíà÷èìè òåðèòîðèè â ãðàäîâåòå ñ íàñåëåíèå
íàä 100 000 æèòåëè ïî ïðåäëîæåíèå íà îáùèíñêèÿ ñúâåò;
2. íàñåëåíèòå ìåñòà è ÷àñòè îò òÿõ ñ èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî
èëè àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå;
3. êóðîðòíèòå íàñåëåíè ìåñòà è êóðîðòíèòå êîìïëåêñè;
4. ïðîìèøëåíèòå öåíòðîâå è êîìïëåêñè;
5. äðóãè íàñåëåíè ìåñòà èëè ÷àñòè îò òÿõ ïî ïðåäëîæåíèå íà ñúîòâåòíèÿ îáùèíñêè
ñúâåò.

×ë.103. (1) Íàñåëåíèòå ìåñòà ñ èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî èëè

àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå, êàêòî è ÷àñòè, êâàðòàëè, óëèöè è èìîòè ñ òàêîâà çíà÷åíèå â
äðóãè íàñåëåíè ìåñòà ñå çàñòðîÿâàò ïðè ðåæèì, óñòàíîâåí ñúñ ñàìèòå çàñòðîèòåëíè è
ðåãóëàöèîííè, êâàðòàëíîçàñòðîèòåëíè è ñèëóåòíè ïëàíîâå ñúãëàñóâàíî ñ Íàöèîíàëíèÿ
èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.
(2) Â îäîáðåíèòå ïëàíîâå ðåãèñòðèðàíèòå íåäâèæèìè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà ñå
íàíàñÿò ñ îçíà÷åíèÿ, îïðåäåëåíè ñúãëàñóâàíî ñ Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå
íà êóëòóðàòà.

×ë.215. (1) Îáåêòèòå íà êàïèòàëíîòî ñòðîèòåëñòâî â íàñåëåíèòå ìåñòà è

èçâúíñåëèùíèòå òåðèòîðèè ñà:
5. ïúòèùàòà è æåëåçîïúòíèòå ëèíèè â ÷àñòèòå èì, êúäåòî ñå ñâúðçâàò ñ ãðàäîâå, ñ
íàñåëåíè ìåñòà ñ îñîáåíî íàðîäíîñòîïàíñêî èëè îáùîíàöèîíàëíî çíà÷åíèå èëè â
îñîáåíî õàðàêòåðíà ïðèðîäíà ñðåäà è ñ íàñåëåíè ìåñòà ñ èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî,
åòíîãðàôñêî èëè àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå;

×ë.311. (1) Çíà÷èòåëíî îñòàðåëè ïàÿíòîâè è ïîëóìàñèâíè ñãðàäè, êîèòî ñúñ ñâîÿ
âèä çàãðîçÿâàò ãðàäîâåòå, ïðîìèøëåíè öåíòðîâå, êóðîðòíè ìåñòà è êóðîðòíè ÷àñòè
îò íàñåëåíè ìåñòà, íàñåëåíè ìåñòà ñ èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî èëè
àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå, óëèöè è ïëîùàäè â öåíòðàëíè ÷àñòè íà ñåëàòà, ðåïóáëèêàíñêè
ïúòèùà, æåëåçîïúòíè ëèíèè, ãàðè, ëåòèùà, ìåñòà çà îòäèõ è îáåêòè íà òóðèçìà èëè
çàòðóäíÿâàò áåçîïàñíîòî äâèæåíèå, ñå ïðåìàõâàò.
(2) Ñãðàäèòå ñå ïðåãëåæäàò îò êîìèñèÿ îò ñïåöèàëèñòè, íàçíà÷åíà îò êìåòà íà
îáùèíàòà.  ñëó÷àÿ ñå ïðèëàãà ñúîòâåòíî ÷ë.309, àë.3-5.

×ë.313. Ïðè ðàçãëåæäàíå íà âúïðîñè çà ïðåìàõâàíå íà ñòðîåæè â íåïîñðåäñòâåíà

áëèçîñò äî ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà èëè èñòîðè÷åñêè àðõèòåêòóðíè àíñàìáëè â
êîìèñèèòå ó÷àñòâóâà è ïðåäñòàâèòåë íà Êîìèòåòà çà êóëòóðà, ñúîòâåòíî ïðåäñòàâèòåë
íà ñúâåòà çà èçêóñòâî è êóëòóðà ïðè îáùèíàòà.

148
ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ÏÐÈÐÎÄÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.33 îò 1969 ã., èçì., áð.9 îò 1978 ã.

×ë.1. Ñòîïàíèñâàíåòî, ïîëçóâàíåòî è çàùèòàòà íà ïðèðîäàòà è ïðèðîäíèòå

áîãàòñòâà ñå èçâúðøâà ïðè ñïàçâàíå ðàçïîðåäáèòå íà ñúîòâåòíèòå ñïåöèàëíè çàêîíè,
Çàêîíà çà çàùèòà íà ïðèðîäàòà è íà òîçè ïðàâèëíèê.

×ë.21. Ïðè óñòðîéñòâîòî íà èñòîðè÷åñêèòå ìåñòà ñå ïîëàãàò ãðèæè çà çàïàçâàíå

íà ðàñòèòåëíîñòòà è îáñòàíîâêàòà íà ðàéîíà, ïðè êîéòî ñà ñå ðàçâèëè èñòîðè÷åñêèòå
ñúáèòèÿ.
Èçó÷àâàíåòî íà èñòîðè÷åñêèòå ìåñòà, ðàçðàáîòâàíåòî íà ïðîåêòè çà ïàìåòíèöè,
ïàìåòíè ïëî÷è è äð. è òÿõíîòî ñòðîèòåëñòâî ñå èçâúðøâàò ïîä ðúêîâîäñòâîòî è êîíòðîëà
íà Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.

ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÅÄÈÍÍÈß ÊÀÄÀÑÒÚÐ ÍÀ

ÍÀÐÎÄÍÀ ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß
Îáí., ÄÂ, áð.74 îò 1983 ã.

×ë.1. Îáåêò íà åäèííèÿ êàäàñòúð å òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà ñ ïðèðîäíèòå é ðåñóðñè

è íåäâèæèìè íàäçåìíè è ïîäçåìíè ìàòåðèàëíè öåííîñòè. Åäèííèÿò êàäàñòúð ÷ðåç
ïëàíîâå, êàðòè, ãðàôè÷íè, òåêñòîâè, àçáó÷íî-öèôðîâè è äðóãè ìàòåðèàëè îñèãóðÿâà
íåîáõîäèìàòà èíôîðìàöèÿ çà íóæäèòå íà ñîöèàëíîòî óïðàâëåíèå, îáùåñòâåíî-
èêîíîìè÷åñêîòî ïëàíèðàíå, òåðèòîðèàëíîòî è ñåëèùíîòî óñòðîéñòâî è îïàçâàíåòî è
âúçïðîèçâîäñòâîòî íà ïðèðîäíàòà ñðåäà.

×ë.60. Êîìèòåòúò çà êóëòóðà ïðåäîñòàâÿ íà öåíòðàëíèÿ êàäàñòúð è íà ñúîòâåòíèÿ

òåðèòîðèàëåí êàäàñòúð äàííè çà äåêëàðèðàíèòå, îáÿâåíèòå è çàëè÷åíèòå ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà.

ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÊÎÍÖÅÑÈÈÒÅ

Îáí., ÄÂ, áð.111 îò 1995 ã., èçì., áð.15 îò 1997 ã., èçì. è äîï., áð.39 îò 1998 ã.

×ë.1. (1) Ñ òîçè ïðàâèëíèê ñå óðåæäàò óñëîâèÿòà è ðåäúò, ïðè êîèòî ñå ïðåäîñòàâÿò
êîíöåñèè íà ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà âúðõó îáåêòèòå ïî ÷ë.4 è çà äåéíîñòèòå ïî
÷ë.5 îò Çàêîíà çà êîíöåñèèòå, ñêëþ÷âàíåòî è èçïúëíåíèåòî íà äîãîâîðèòå çà êîíöåñèè
è êîíòðîëúò âúðõó òàçè äåéíîñò.
(2) Ïðè ïðåäîñòàâÿíåòî íà êîíöåñèè äúðæàâíèòå îðãàíè ñå ðúêîâîäÿò îò
îáùåñòâåíèòå èíòåðåñè, îïàçâàíåòî íà äúðæàâíàòà ñîáñòâåíîñò è îêîëíàòà ñðåäà,
ðàçâèòèåòî íà íàöèîíàëíàòà èêîíîìèêà è çàêðèëàòà íà íàöèîíàëíèòå è ÷óæäåñòðàííèòå
èíâåñòèöèè.

×ë.8. (1) Ïðåäëîæåíèåòî ïðåä Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò ñúäúðæà ïðåäìåòà, ñðîêà è

ìîòèâèòå çà ïðåäîñòàâÿíå íà êîíöåñèÿòà.

149
 (2) Íåðàçäåëíà ÷àñò îò ïðåäëîæåíèåòî ïî àë.1 ñà:
1. ïðàâåí àíàëèç íà êîíöåñèÿòà;
2. ôèíàíñîâî-èêîíîìè÷åñêè àíàëèç íà êîíöåñèÿòà;
3. ñîöèàëåí àíàëèç íà êîíöåñèÿòà;
4. åêîëîãè÷åí àíàëèç íà êîíöåñèÿòà;
5. äðóãè àíàëèçè ñúîáðàçíî ïðåäìåòà íà êîíöåñèÿòà.
(6) Åêîëîãè÷íèÿò àíàëèç ñå èçãîòâÿ îò åêñïåðòè, ëèöåíçèðàíè îò Ìèíèñòåðñòâîòî
íà îêîëíàòà ñðåäà è âîäèòå, è â çàâèñèìîñò îò ïðåäìåòà íà êîíöåñèÿòà ñúäúðæà:
1. îáùà õàðàêòåðèñòèêà íà îáåêòà èëè äåéíîñòòà - ïðåäìåò íà êîíöåñèÿòà:
ìåñòîíàõîæäåíèå; îïèñàíèå íà îáåêòà èëè äåéíîñòòà; òåõíè÷åñêè ïàðàìåòðè è
ãðàíèöè; ñâúðçàíà ñ ïîëçâàíåòî íà îáåêòà èëè ñ èçâúðøâàíå íà äåéíîñòòà òåõíîëîãèÿ;
èíôðàñòðóêòóðà; åòàïè íà êîíöåñèÿòà;
2. îïèñàíèå è àíàëèç íà êîìïîíåíòèòå è ôàêòîðèòå íà îêîëíàòà ñðåäà, êîèòî ñå
î÷àêâà äà áúäàò îáåêò íà âúçäåéñòâèå â ðåçóëòàò îò ïðåäîñòàâÿíåòî íà êîíöåñèÿòà:
àòìîñôåðåí âúçäóõ; ïîâúðõíîñòíè è ïîäçåìíè âîäè; ãåîëîæêà îñíîâà, ðåëåô è ïî÷âè;
ðàñòèòåëåí è æèâîòèíñêè ñâÿò, âêëþ÷èòåëíî çàùèòåíè òåðèòîðèè; ëàíäøàôò;
ñàíèòàðíî-õèãèåííè óñëîâèÿ; êóëòóðíî íàñëåäñòâî; çà äåéñòâàùèòå îáåêòè - ïðåäìåò
íà êîíöåñèÿ, ñå îïèñâàò è óñëîâèÿòà íà ñúùåñòâóâàùàòà îêîëíà ñðåäà - îáåêò íà
âúçäåéñòâèå;
3. ïðîãíîçà çà ïðåäïîëàãàåìîòî âúçäåéñòâèå âúðõó çàñåãíàòèòå â ðåçóëòàò íà
ïðåäîñòàâÿíåòî íà êîíöåñèÿòà êîìïîíåíòè è ôàêòîðè íà îêîëíàòà ñðåäà;
4. ìåðêè çà íàìàëÿâàíå îòðèöàòåëíîòî âúçäåéñòâèå íà îáåêòà èëè äåéíîñòòà âúðõó
êîìïîíåíòèòå íà îêîëíàòà ñðåäà;
5. ïëàí çà äåéñòâèå ïðè àâàðèéíè ñèòóàöèè; ìåðêè è ñðåäñòâà çà ïðåäîòâðàòÿâàíå,
îãðàíè÷àâàíå è îòñòðàíÿâàíå (ëèêâèäèðàíå) íà àâàðèéíè èçïóñêàíèÿ íà çàìúðñÿâàùè
âåùåñòâà;
6. ïëàí çà ñîáñòâåí ìîíèòîðèíã çà íàáëþäåíèå íà çàñåãíàòèòå â ðåçóëòàò íà
îñúùåñòâÿâàíå íà êîíöåñèÿòà êîìïîíåíòè íà îêîëíàòà ñðåäà;
7. çàêëþ÷åíèå çà äîïóñòèìîòî çàìúðñÿâàíå íà îêîëíàòà ñðåäà â ñúîòâåòñòâèå ñ
äåéñòâàùèòå â ñòðàíàòà íîðìè è ñòàíäàðòè.

ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÌÎÐÑÊÈÒÅ ÏÐÎÑÒÐÀÍÑÒÂÀ ÍÀ

ÍÀÐÎÄÍÀ ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß
Îáí., ÄÂ, áð.9 îò 1988 ã., èçì., áð.82 îò 1988 ã.

×ë.1. (1) Ðåæèìúò çà ïëàâàíå íà êîðàáèòå âúâ âúòðåøíèòå ìîðñêè âîäè,

ïðèñòàíèùàòà è ðåéäîâåòå ñå îïðåäåëÿ îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà íàðîäíàòà îòáðàíà
(ÌÍÎ) ñúãëàñóâàíî ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà òðàíñïîðòà (ÌÒ).
(2) Ðåäúò çà ïëàâàíå íà íåâîåííè êîðàáè â ðàéîíèòå íà ïðèñòàíèùàòà Âàðíà è
Áóðãàñ ñå îïðåäåëÿ ñ ïðèñòàíèùíè ïðàâèëà íà Äúðæàâíàòà èíñïåêöèÿ ïî
êîðàáîïëàâàíå, ñúãëàñóâàíî ñ ÌÍÎ è îáÿâåíè â “Èçâåñòèå äî ìîðåïëàâàòåëèòå”.

×ë.35. (1) Ïðè èçïîëçóâàíå íà áúëãàðñêè è ÷óæäåñòðàííè ÿõòè, ëîäêè è äðóãè

ïëàâàòåëíè ñðåäñòâà çà ðèáîëîâ, ñïîðò, òóðèçúì è ðàçâëå÷åíèå, êîãàòî ñà íà ïîñåùåíèå
è ïðåñòîé â ïðèñòàíèùàòà è âîäíèòå áàçè èëè êîãàòî ñà íà ïëàâàíå âúâ âúòðåøíèòå
ìîðñêè âîäè è â òåðèòîðèàëíîòî ìîðå, ñå çàáðàíÿâà:

150
 1. ïðåâîçâàíå íà ëèöà è ñòîêè ñðåùó çàïëàùàíå áåç ðàçðåøåíèå;
2. óïðàâëåíèå îò ëèöà â íåòðåçâî ñúñòîÿíèå;
3. èçâàæäàíå íà ïðåäìåòè îò ìîðñêîòî äúíî, ïðåäñòàâëÿâàùè êóëòóðíè, èñòîðè÷åñêè
è äðóãè öåííîñòè;
4. ïðîèçâåæäàíå íà êàêâèòî è äà ñà èçñòðåëè è âçðèâîâå îñâåí êàòî ñèãíàëè çà
áåäñòâèå;
5. çàìúðñÿâàíå íà ìîðñêàòà ñðåäà.
(2) Èçëèçàíåòî íà áðåãà íà ïëàâàòåëíèòå ñðåäñòâà ïî àë.1 ñå èçâúðøâà âúâ âîäíèòå
áàçè è ïðèñòàíèùàòà, êàêòî è â êðàéáðåæíè ðàéîíè çà âðåìåííî èçëèçàíå, îïðåäåëåíè
îò îáùèíñêèòå íàðîäíè ñúâåòè, ñëåä âçåìàíå ìíåíèåòî íà Ãðàíè÷íèòå âîéñêè.  ñëó÷àé
íà áåäñòâèå ïëàâàòåëíîòî ñðåäñòâî ìîæå äà èçëèçà íà íàé-áëèçêèÿ áðÿã.

×ë.73. (1) Çàÿâêèòå çà âîäîëàçíà äåéíîñò çà ñëåäâàùàòà ñåäìèöà èçâúí îáÿâåíèòå

ïîëèãîíè ñå ïðåäñòàâÿò íà ñòàðøèòå âîåííîìîðñêè íà÷àëíèöè ñúîòâåòíî âúâ Âàðíà è
Áóðãàñ âñåêè ÷åòâúðòúê äî 9 ÷àñà, â êîèòî ñå ïîñî÷âàò: öåëòà, ñúñòàâúò íà âîäîëàçíàòà
ãðóïà, ðàéîíúò, âðåìåòî çà ðàáîòà è îñèãóðÿâàíèòå ìåðêè çà áåçîïàñíîñò. Çàÿâêèòå çà
âîäîëàçíà äåéíîñò, ñâúðçàíà ñ àðõåîëîãè÷åñêà öåë, ïðåäâàðèòåëíî ñúãëàñóâàíè ñ
Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, íàóêàòà è ïðîñâåòàòà, ñå èçïðàùàò â 2 åêçåìïëÿðà.
(2) Ðåøåíèåòî çà èçâúðøâàíå íà âîäîëàçíà äåéíîñò çà ñëåäâàùàòà ñåäìèöà ñå
îáÿâÿâà äî 12 ÷àñà âñåêè ïåòúê.
(3) Èçìåíåíèÿ è äîïúëíåíèÿ ïî ïëàíèðàíèòå ìåðîïðèÿòèÿ â ñåäìè÷íèòå çàÿâêè
ñå èçâúðøâàò íàé-êúñíî äî 15 ÷àñà íà ïðåäèøíèÿ äåí çà ñëåäâàùèÿ.
(4) Ñòàðøèòå âîåííîìîðñêè íà÷àëíèöè âúâ Âàðíà è Áóðãàñ èíôîðìèðàò åæåäíåâíî
äà 20 ÷àñà ñúîòâåòíèòå ãðàíè÷íè ïîäåëåíèÿ çà ðàçðåøåíèòå çà ñëåäâàùèÿ äåí çàÿâêè.

×ë.77. Ïðè èçâúðøâàíå íà âîäîëàçíà äåéíîñò, îñâåí â ñëó÷àèòå íà ñïåöèàëíî

ðàçðåøåíèå îò êîìïåòåíòíèòå îðãàíè, ñå çàáðàíÿâàò:
1. èçâàæäàíå îò ìîðñêîòî äúíî, ïðåìåñòâàíå èëè ôîòîãðàôèðàíå íà ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà è ïðèðîäíè çàáåëåæèòåëíîñòè;
2. èçïîëçóâàíå íà àïàðàòè è ñèñòåìè çà òúðñåíå íà àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè;
3. ïîäâîäåí ðèáîëîâ.

×ë.78. Êîíòðîëúò ïî èçïúëíåíèåòî íà ðàçïîðåäáèòå ïî ðåäà è èçâúðøâàíåòî íà

âîäîëàçíà äåéíîñò ñå îñúùåñòâÿâà îò îðãàíèòå íà ÌÂÐ è ÌÍÎ.

×ë.79. Íàðóøèòåëèòå íà ðåäà çà èçâúðøâàíå íà âîäîëàçíà äåéíîñò ñå íàêàçâàò ñ

ãëîáà îò 50 äî 5000 ëâ. ïî ÷ë.78 îò Çàêîíà çà ìîðñêèòå ïðîñòðàíñòâà íà Íàðîäíà
ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, àêî íå ïîäëåæàò íà ïî-òåæêî íàêàçàíèå.

151
ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÏÐÈËÀÃÀÍÅ ÍÀ ×Ë.5, ÀË.2 ÎÒ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÀÌÍÈÑÒÈß È
ÂÐÚÙÀÍÅ ÍÀ ÎÒÍÅÒÈ ÈÌÓÙÅÑÒÂÀ
Îáí., ÄÂ, áð.61îò 1991 ã., èçì., áð.19 è 96 îò 1992 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿò íà÷èíúò è ðåäúò íà îáåçùåòÿâàíå íà

àìíèñòèðàíèòå ïî ÷ë. 1, 6 è 7 îò Çàêîíà çà àìíèñòèÿ è âðúùàíå íà îòíåòè èìóùåñòâà
(ÄÂ, áð.1 îò 1991 ã.)

×ë.2. Íà âðúùàíå ïîäëåæàò íåäâèæèìè èìîòè, êîíôèñêóâàíè ïî ïðèñúäè çà

èçâúðøåíè ïðåñòúïëåíèÿ îò 17 ìàðò 1945 ã. äî 31 äåêåìâðè 1989 ã., êàêòî ñëåäâà:
1. ïî Çàêîíà çà çàùèòà íà íàðîäíàòà âëàñò: ÷ë.1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, àë.4, ÷ë.10,
àë.1 è 2, ÷ë.11, 12, 13, àë.2 è ÷ë.15;
2. ïî Íàêàçàòåëíèÿ çàêîí â ñèëà äî 13.03.1951 ã.: ÷ë.98, àë.1 - 3, ÷ë.99, 99à, 99á,
99ã, 99ä, 100, 101, àë.4, 6 è 7, ÷ë.102, àë.1 è 2, ÷ë.103, 103à, 103á, àë.2, ÷ë.104, 109,
110, 111, 111à, 111á, 111â, 111ã, 111ä, àë.1 - 4, ÷ë.112, 112à, 112á, 112â, 113, 113à, 114,
115, 116, 117à, 138, 139, 140, 141, 143à, 143á, 144, 145, 154, 155à, 226, ò.3 è 8 -
ïðåäëîæåíèÿ I è II;
3. ïî Íàêàçàòåëíèÿ çàêîí, ïðåîáðàçóâàí â Íàêàçàòåëåí êîäåêñ - â ñèëà îò 13.03.1951
ã. äî 01.05.1968 ã.: ÷ë.70, 71, ò.1, 2 è 4 âúâ âðúçêà ñ ÷ë.314-317, 72, 72à, 72â, 73 - 80, 81,
82, 83, 85, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 117, 118, 119, 275 è 276;
4. ïî Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ - â ñèëà îò 01.05.1968 ã.: ÷ë.101, 111, 112, 112à, 113, 131,
ò.1 è 2 çà ëåêà òåëåñíà ïîâðåäà, 144, 148, àë.1, ò.3 è 4, ÷ë.166, 273, 279, 280, 281, 300,
313à, àë.3, ÷ë.321, 324, àë.2 è 3, ÷ë.325, àë.1 è 2, ÷ë.361, 362 è 363.

×ë.9. Êîíôèñêóâàíèòå èëè îòíåòè íåäâèæèìè èìîòè ñå ñ÷èòàò óíèùîæåíè, àêî

êúì ìîìåíòà íà ïðåäÿâÿâàíå íà èñêàíåòî çà òÿõíîòî âðúùàíå:
1. ñà áèëè îòðåäåíè çà ìåðîïðèÿòèÿ íà äúðæàâàòà, íà êîîïåðàöèèòå è îáùåñòâåíèòå
îðãàíèçàöèè ïî âëåçëè â ñèëà çàñòðîèòåëíè èëè ðåãóëàöèîííè ïëàíîâå è ñà ïðåäïðèåòè
äåéñòâèÿ çà ðåàëèçèðàíå íà ìåðîïðèÿòèåòî - ïðîó÷âàíå è ïðîåêòèðàíå, îòñòúïåíî ñ
ïðàâî íà ñòðîåæ èëè å èçäàäåíî ðàçðåøåíèå çà ñòðîåæ;
2. ïîïàäàò â òåðåíè, ïðåäñòàâëÿâàùè ïëàæîâå, ÿçîâèðè, äåðåòà, ðåêè, åçåðà,
ðåçåðâàòè, ïàðêîâå, ëèíåéíè îáåêòè (ïúòèùà, æï ëèíèè, åëåêòðîïðîâîäè è äð.),
ñàíèòàðíîîõðàíèòåëíè çîíè “À” íà èçòî÷íèöè çà ïèòåéíî âîäîñíàáäÿâàíå, ñìåòèùà,
äðóãè çàùèòåíè ïðèðîäíè òåðèòîðèè ñ íàöèîíàëíî è ìåæäóíàðîäíî
ïðèðîäîîõðàíèòåëíî çíà÷åíèå, âêëþ÷èòåëíî è â òåðåíèòå, ïîä è âúðõó êîèòî ñå íàìèðàò
àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè èëè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.

152
ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÐÅÄÀ ÇÀ ÏÎÄÀÂÀÍÅ ÍÀ ÇÀßÂËÅÍÈß ÇÀ ÎÁÅÇÙÅÒßÂÀÍÅ ×ÐÅÇ
ÈÍÂÅÑÒÈÖÈÎÍÍÈ ÁÎÍÎÂÅ ÎÒ ËÈÖÀÒÀ ÏÎ § 6, ÀË.3 ÎÒ ÏÐÅÕÎÄÍÈÒÅ È
ÇÀÊËÞ×ÈÒÅËÍÈÒÅ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ ÇÀ ÏÐÅÎÁÐÀÇÓÂÀÍÅ È
ÏÐÈÂÀÒÈÇÀÖÈß ÍÀ ÄÚÐÆÀÂÍÈ È ÎÁÙÈÍÑÊÈ ÏÐÅÄÏÐÈßÒÈß
Îáí., ÄÂ, áð.81îò 1994 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå ðåãëàìåíòèðà ðåäúò çà ïîäàâàíå íà çàÿâëåíèÿ çà

îáåçùåòÿâàíå ÷ðåç èíâåñòèöèîííè áîíîâå îò:
1. ñîáñòâåíèöèòå íà çåìè, êîèòî ñà áèëè âêëþ÷åíè â òðóäîâîêîîïåðàòèâíè
çåìåäåëñêè ñòîïàíñòâà, äúðæàâíè çåìåäåëñêè ñòîïàíñòâà èëè â äðóãè îáðàçóâàíè âúç
îñíîâà íà òÿõ ñåëñêîñòîïàíñêè îðãàíèçàöèè è ñà çàñòðîåíè èëè âúðõó òÿõ ñà ïðîâåäåíè
ìåðîïðèÿòèÿ, êîèòî íå ïîçâîëÿâàò âúçñòàíîâÿâàíå íà ñîáñòâåíîñòòà - ÷ë.10á, àë.1 îò
Çàêîíà çà ñîáñòâåíîñòòà è ïîëçâàíåòî íà çåìåäåëñêèòå çåìè (ÇÑÏÇÇ), ñ èçêëþ÷åíèå
íà ëèöàòà ïî ÷ë.18, àë.2 îò Çàêîíà çà ïðåîáðàçóâàíå è ïðèâàòèçàöèÿ íà äúðæàâíè è
îáùèíñêè ïðåäïðèÿòèÿ (ÇÏÏÄÎáÏ);
2. ñîáñòâåíèöèòå íà çåìè, îäúðæàâåíè ïî îòìåíåíèÿ ÷ë.12 îò Çàêîíà çà
ñîáñòâåíîñòòà íà ãðàæäàíèòå è ñîáñòâåíîñòòà íà êîèòî íå ìîæå äà ñå âúçñòàíîâè
ïîðàäè îáñòîÿòåëñòâàòà, ïîñî÷åíè â ò.1 - ÷ë.10á, àë.2 ÇÑÏÇÇ;
3. ñîáñòâåíèöèòå, çåìèòå íà êîèòî ñà îò÷óæäåíè ïî îòìåíåíèÿ ÷ë.8 îò Çàêîíà çà
òðóäîâàòà ïîçåìëåíà ñîáñòâåíîñò îò 9 àïðèë 1946 ã. è íå ñà ïîëó÷èëè îáåçùåòåíèå â
ñúîòâåòñòâèå ñ ÷ë.14 è ñëåäâàùèòå îò ñúùèÿ çàêîí, ÷èÿòî ñîáñòâåíîñò íå å âúçñòàíîâåíà
ïî ÷ë.10, àë.8 ÇÑÏÇÇ - ÷ë.10á, àë.3 ÇÑÏÇÇ;
4. áúëãàðñêè ãðàæäàíè, ÷èèòî çåìåäåëñêè çåìè ñà ïîñëóæèëè çà ïîãàñÿâàíå íà
äúðæàâåí äúëã ñúãëàñíî Ñïîãîäáàòà çà óðåæäàíå íà âèñÿùèòå ôèíàíñîâè âúïðîñè è
ðàçâèòèå íà èêîíîìè÷åñêîòî ñúòðóäíè÷åñòâî ìåæäó Íàðîäíà ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ è
Êðàëñòâî Ãúðöèÿ îò 03.11.1964 ã. (ÄÂ, áð.87 îò 1964 ã.) - ÷ë.10â, àë.1, ò.1 ÇÑÏÇÇ;
5. ëèöàòà, ïîëó÷èëè ïðàâî íà ïàðè÷íî îáåçùåòåíèå ïî ãëàâà òðåòà îò Çàêîíà çà
óðåæäàíå ñîáñòâåíîñòòà íà íåäâèæèìèòå èìîòè â Þæíà Äîáðóäæà (îáí., ÄÂ, áð.157
îò 1942 ã.; îòì., Èçâ., áð.16 îò 1951 ã.) - ÷ë.10â, àë.1, ò.2 ÇÑÏÇÇ;
6. ñîáñòâåíèöèòå, ðàçìåðúò íà ÷èèòî çåìåäåëñêè çåìè, ïîäëåæàùè íà
âúçñòàíîâÿâàíå â çåìëèùåòî íà ñúîòâåòíîòî íàñåëåíî ìÿñòî, å íàìàëåí - çà ðàçëèêàòà
ìåæäó âíåñåíàòà è âúçñòàíîâåíàòà çåìÿ - ÷ë.15, àë.2 ÇÑÏÇÇ;
7. ñîáñòâåíèöèòå íà çåìåäåëñêè çåìè, ïðåäîñòàâåíè íà íàó÷íè, íàó÷íî-
ïðîèçâîäñòâåíè è ó÷åáíè çàâåäåíèÿ, íà ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, íà
ñåìåïðîèçâîäñòâåíè è ïëåìåííè ñòîïàíñòâà, íà ãîðñêè ðàçñàäíèöè è íà ëîâíè
ñòîïàíñòâà, âúðõó êîèòî äúðæàâàòà çàïàçâà ïðàâîòî ñè íà ñîáñòâåíîñò, â ðàçìåðè,
îïðåäåëåíè îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà çåìåäåëèåòî - ÷ë.24, àë.2 ÇÑÏÇÇ;
8. ñîáñòâåíèöèòå íà çåìåäåëñêè çåìè, ïðåäîñòàâåíè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà
îòáðàíàòà çà âîåííè öåëè, ñâúðçàíè ñ îòáðàíàòà íà ñòðàíàòà, âúðõó êîèòî äúðæàâàòà
çàïàçâà ïðàâîòî ñè íà ñîáñòâåíîñò, â ðàçìåðè, îïðåäåëåíè îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò -
÷ë.24, àë.3 ÇÑÏÇÇ;
9. ñîáñòâåíèöèòå íà çåìåäåëñêè çåìè, âêëþ÷åíè â ðåçåðâàòè, îïðåäåëåíè ïî ðåäà
íà Çàêîíà çà çàùèòà íà ïðèðîäàòà, êàêòî è â äðóãèòå çàùèòåíè ïðèðîäíè òåðèòîðèè ñ
íàöèîíàëíî è ìåæäóíàðîäíî ïðèðîäîîõðàííî çíà÷åíèå, âêëþ÷èòåëíî è íà çåìè, ïîä
è âúðõó êîèòî ñå íàìèðàò íåîòäåëèìè îò òÿõ àðõåîëîãè÷åñêè îáåêòè è ïàìåòíèöè íà
êóëòóðàòà - ÷ë.24, àë.4 ÇÑÏÇÇ;
10. áèâøèòå ñîáñòâåíèöè íà èìîòè èëè òåõíèòå íàñëåäíèöè ïî çàêîí, çà êîèòî íå

153
ñà íàëèöå óñëîâèÿòà çà âúçñòàíîâÿâàíå íà ñîáñòâåíîñòòà âúðõó èìîòèòå ïî ÷ë.1 è 2 îò
Çàêîíà çà âúçñòàíîâÿâàíå íà ñîáñòâåíîñòòà âúðõó îäúðæàâåíè íåäâèæèìè èìîòè
(ÇÂÑÎÍÈ) - ÷ë.3, àë.3 ÇÂÑÎÍÈ, ñ èçêëþ÷åíèå íà ëèöàòà ïî ÷ë. 18, àë.1 ÇÏÏÄÎáÏ.

ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÎÖÅÍÊÀ ÍÀ ÎÁÅÊÒÈÒÅ, ÏÎÄËÅÆÀÙÈ ÍÀ ÏÐÈÂÀÒÈÇÀÖÈß

Îáí., ÄÂ, áð.50 îò 1992 ã., èçì., áð.9 è 30 îò 1993 ã., áð.53, 63 è 96 îò 1994 ã., áð.32 îò
1996 ã., áð.26 îò 1997 ã., áð.39 îò 1998 ã., èçì. è äîï., áð.61 îò 1998 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå óðåæäàò ïðîöåäóðàòà è êðèòåðèèòå çà îöåíêà íà îáåêòè çà

ïðèâàòèçàöèÿ.

×ë.7. (1) Îöåíêèòå ñå èçâúðøâàò îò áúëãàðñêè èëè ÷óæäåñòðàííè ôèçè÷åñêè èëè

þðèäè÷åñêè ëèöà, ïîëó÷èëè ðàçðåøåíèå (ëèöåíç) îò Àãåíöèÿòà çà ïðèâàòèçàöèÿ.
(2) Ëèöåíç ñå èçäàâà çà èçâúðøâàíå íà îöåíêè çà:
1. íåäâèæèìè èìîòè;
2. ìàøèíè è ñúîðúæåíèÿ;
3. ïðàâà íà èíòåëåêòóàëíàòà è èíäóñòðèàëíàòà ñîáñòâåíîñò è äðóãè ôàêòè÷åñêè
îòíîøåíèÿ;
4. äðóãè àêòèâè (ïðîèçâåäåíèÿ íà èçêóñòâàòà, àíòèêâàðèàò, áëàãîðîäíè ìåòàëè è
ñêúïîöåííè êàìúíè íåäâèæèìè èìîòè-ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà);
5. öåëè ïðåäïðèÿòèÿ ïî ñìèñúëà íà ÷ë.2, ò.1;
6. ôèíàíñîâè èíñòèòóöèè.
(3) Êàíäèäàòèòå çà ïîëó÷àâàíå íà ëèöåíç ïîäàâàò ìîëáà äî Àãåíöèÿòà çà
ïðèâàòèçàöèÿ, â êîÿòî ïîñî÷âàò çà êàêúâ âèä îöåíêè æåëàÿò äà áúäàò ëèöåíçèðàíè.
(4) Ëèöåíç íà ôèçè÷åñêè ëèöà ñå èçäàâà çà êîíêðåòíè ñôåðè íà ñòîïàíñêàòà äåéíîñò
(îòðàñëè, ïîäîòðàñëè è äåéíîñòè), à ïî ò.5 íà àë.2 - áåç îãëåä íà êîíêðåòíàòà ñôåðà íà
äåéíîñò íà îñíîâàòà íà:
1. ñâèäåòåëñòâî çà ïðèäîáèòà ñïåöèàëíîñò;
2. äàííè çà ñòàæ ïî ñïåöèàëíîñòòà è äîêóìåíòè çà èçâúðøåíè îöåíêè;
3. ñâèäåòåëñòâî çà ñúäèìîñò;
4. äèïëîìà çà çàâúðøåíî âèñøå îáðàçîâàíèå.
(5) Óñëîâèÿòà ïî ò.1, 2, 3 è 4 íà àë.4 ñà çàäúëæèòåëíè çà èçäàâàíåòî íà ëèöåíçà.
(6) Þðèäè÷åñêè ëèöà ñå ëèöåíçèðàò íà îñíîâàòà íà:
1. óäîñòîâåðåíèå çà àêòóàëíà ñúäåáíà ðåãèñòðàöèÿ;
2. ñúñòàâ íà ñïåöèàëèçèðàíèÿ ïåðñîíàë;
3. ïðåäìåò è îáëàñò íà äåéíîñò;
4. îïèò â îáëàñòòà íà îöåíÿâàíåòî.
(7) (çàë., áð.32 îò 1996 ã.)

154
ÏÐÀÂÈËÀ È ÍÎÐÌÀÒÈÂÈ ÇÀ ÏËÀÍÈÐÀÍÅ ÍÀ ÍÀÑÅËÅÍÈÒÅ ÌÅÑÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.21 è 22 îò 1970 ã., ïîïð., áð.67 îò 1970 ã., èçì., áð.69 è 70 îò 1977 ã., áð.22
îò 1982 ã., áð.33 îò 1984 ã., áð.73 è 87 îò 1989 ã.

×ë.1. Íàñåëåíèòå ìåñòà ñå ïëàíèðàò â ðàìêèòå íà ïëàíîâåòå çà ñîöèàëíî-

èêîíîìè÷åñêî ðàçâèòèå íà ñòðàíàòà âúç îñíîâà íà ïðåäâèæäàíèÿòà íà ðàéîííèòå
òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå è ñõåìè â ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñïåöèôè÷íèòå ìåñòíè
ñîöèàëíî-èêîíîìè÷åñêè, ïðèðîäî-ãåîãðàôñêè, äåìîãðàôñêè, òåõíè÷åñêè,
êîìóíèêàöèîííè, åñòåòè÷åñêè, ñàíèòàðíî-õèãèåííè è äðóãè óñëîâèÿ, ñâúðçàíè ñ
òÿõíîòî ðàçâèòèå, èçãðàæäàíå è ïðåóñòðîéñòâî è èçèñêâàíèÿòà íà ñúâðåìåííîòî
ñîöèàëèñòè÷åñêî ãðàäîóñòðîéñòâî.

×ë.2. Ïëàíèðàíåòî íà íàñåëåíèòå ìåñòà òðÿáâà äà îñèãóðÿâà íàé-áëàãîïðèÿòíè

óñëîâèÿ çà æèâååíå, òðóä è îòäèõ ñúîáðàçíî ñ íàñîêèòå çà ðàçâèòèåòî íà îáùåñòâîòî
ïðè ñîöèàëèçìà è íà íàóêàòà è òåõíè÷åñêèÿ ïðîãðåñ, êàòî âñå ïî-ïúëíî ñå çàäîâîëÿâàò
ìàòåðèàëíèòå è êóëòóðíèòå ïîòðåáíîñòè íà íàðîäà.
Òîâà ñå îñúùåñòâÿâà ïîñðåäñòâîì:
ñúçäàâàíå íà ñúâðåìåííà ïëàíîâà ñòðóêòóðà íà íàñåëåíîòî ìÿñòî ÷ðåç çîíèðàíå
íà òåðèòîðèÿòà ïî ôóíêöèîíàëíî ïðåäíàçíà÷åíèå â ñúîòâåòñòâèå ñ èçèñêâàíèÿòà é
ïðàâèëàòà íà äåéñòâóâàùèòå ðàçïîðåäáè ïî ïðîåêòèðàíåòî è ñòðîèòåëñòâîòî;
ñúçäàâàíå íà ñúâðåìåííè æèëèùíè ñòðóêòóðíè åäèíèöè (æèëèùíè ðàéîíè è
ìèêðîðàéîíè); ïîäîáðÿâàíå è ðàçâèòèå íà ìðåæàòà çà îáùåñòâåíî îáñëóæâàíå;
ïîäîáðÿâàíå è ðàçâèòèå íà êîìóíèêàöèîííî-òðàíñïîðòíèòå ñèñòåìè;
ïîäîáðÿâàíå è ðàçâèòèå íà áëàãîóñòðîéñòâîòî îçåëåíÿâàíå, âîäîñíàáäÿâàíå,
êàíàëèçèðàíå, åëåêòðèôèêàöèÿ, òåëåôîíèçàöèÿ, òîïëîôèêàöèÿ, ãàçèôèêàöèÿ, íàäçåìíî
è ïîäçåìíî óëè÷íî ñòðîèòåëñòâî è äðóãè;
çàïàçâàíå è ðàçâèòèå íà çåëåíèòå ïëîùè â íàñåëåíèòå ìåñòà;
îðãàíèçèðàíå íà ìåñòàòà çà îòäèõ, òóðèçúì, ñïîðò è êóðîðòîëå÷åíèå;
îãðàíè÷àâàíå è ïðåìàõâàíå íà âðåäíîòî âúçäåéñòâèå íà èçòî÷íèöè, êîèòî
çàìúðñÿâàò âúçäóõà, âîäèòå è ïî÷âàòà èëè ïðîèçâåæäàò øóì;
íåîáõîäèìàòà îõðàíà íà ïðèðîäàòà è ïðèðîäíèòå, èñòîðè÷åñêèòå è àðõèòåêòóðíèòå
ïàìåòíèöè;
èçãðàæäàíå è ïîäîáðÿâàíå íà àðõèòåêòóðíî-ïðîñòðàíñòâåíàòà êîìïîçèöèÿ íà
íàñåëåíîòî ìÿñòî â öÿëîñò è ïî ðàéîíè è ìèêðîðàéîíè;
ïîâèøàâàíå íà èêîíîìè÷åñêàòà åôåêòèâíîñò íà êàïèòàëíèòå âëîæåíèÿ ïî ïúòÿ íà
íàé-öåëåñúîáðàçíî è ïåñòåëèâî èçïîëçóâàíå íà òåðåíèòå; óñòàíîâÿâàíå íà ðàöèîíàëíà
ïëúòíîñò íà çàñòðîÿâàíå; èçïúëíåíèå íà ñòðîèòåëñòâîòî ïî èíäóñòðèàëåí íà÷èí;
îáåäèíÿâàíå è ãðóïèðàíå íà ïðîìèøëåíè ïðåäïðèÿòèÿ, ñêëàäîâå è ïîìîùíè ñòîïàíñòâà
è äðóãè.

×ë.148. Ðàéîíè ñ îñîáåíî õàðàêòåðíè ïðèðîäíè êà÷åñòâà â îêîëîãðàäñêàòà çîíà,

çàùèòåíè îáåêòè, èñòîðè÷åñêè ìåñòà, ó÷àñòúöè ñ ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è äðóãè ñå
îôîðìÿò êàòî îáåêòè ïîä îñîáåí ðåæèì - ðåçåðâàòè.
Ãðàíèöèòå íà ðåçåðâàòèòå ñå îïðåäåëÿò, ñ îãëåä äà ñå çàïàçÿò ïðèðîäíèòå êðàñîòè
è îñîáåíîñòèòå íà îáåêòèòå.

×ë.149. Ïúòíèòå àðòåðèè, êîèòî ñâúðçâàò ãðàäà ñ îáåêòèòå çà òóðèçúì, îòäèõ è

155
êóðîðòîëå÷åíèå, òðÿáâà äà ñúçäàâàò óäîáíà âðúçêà êúì çàùèòåíè îáåêòè, èñòîðè÷åñêè
ìåñòà, ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà è äðóãè - äà îòêðèâàò ïîãëåä êúì íàé-æèâîïèñíèòå
ìåñòà.
Àâòîìàãèñòðàëèòå, ãëàâíèòå è ïúðâîêëàñíèòå ïúòèùà è æï. ëèíèèòå â
îêîëîãðàäñêàòà çîíà ñå îôîðìÿò ñúãëàñíî ëàíäøàôòíî-óñòðîéñòâåíè ïëàíîâå, êîèòî
îáõâàùàò òåðåíèòå íàé-ìàëêî íà 500 ì îò äâåòå ñòðàíè íà ïúòÿ.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 5 ÇÀ ÏÐÀÂÈËÀ È ÍÎÐÌÈ ÏÎ ÒÅÐÈÒÎÐÈÀËÍÎ È ÑÅËÈÙÍÎ

ÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎ
Îáí., ÄÂ, áð.48 îò 1995 ã., èçì., áð.30 îò 1996 ã., èçì. è äîï., áð.7 îò 1998 ã.

×ë.1. (1) Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿò ïðàâèëàòà, íîðìèòå è íîðìàòèâèòå çà

óñòðîéñòâîòî è çàñòðîÿâàíåòî â íàñåëåíèòå ìåñòà è èçâúíñåëèùíèòå òåðèòîðèè.
(2) Ïî ñìèñúëà íà ÷ë.2 îò Çàêîíà çà òåðèòîðèàëíî è ñåëèùíî óñòðîéñòâî (ÇÒÑÓ)
íàñåëåíè ìåñòà ñà ãðàäîâåòå è ñåëàòà, êàêòî è òåðèòîðèèòå, ïðåäíàçíà÷åíè çà
ñòðîèòåëñòâî çà êóðîðòíè, âèëíè, ïðîèçâîäñòâåíè, îáùåñòâåíîîáñëóæâàùè, ó÷åáíè,
íàó÷íè, çäðàâíè, êîìóíàëíè è äðóãè íóæäè (ëåòèùà, ïðèñòàíèùà, áåçìèòíè çîíè,
ãðàíè÷íè êîíòðîëíî-ïðîïóñêàòåëíè ïóíêòîâå è äð.) è îãðàíè÷åíè ñúñ ñòðîèòåëíè
ãðàíèöè èëè îêîëîâðúñòåí ïîëèãîí.
(3) Îáåêò íà òàçè íàðåäáà ñà è òåðèòîðèèòå â ãðàíèöèòå íà íåïîñðåäñòâåíîòî
âëèÿíèå íà ìíîãî ãîëåìèòå, ãîëåìèòå è ñðåäíèòå ãðàäîâå (êðàéñåëèùíèòå òåðèòîðèè).
Òåçè òåðèòîðèè ñå îïðåäåëÿò ñ òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíèòå è îáùèòå
ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå.
(4) Íå ñà îáåêò íà òàçè íàðåäáà òåðèòîðèèòå, îïðåäåëåíè ñúñ ñòðîèòåëíè ãðàíèöè
è ïðåäíàçíà÷åíè çà ëèíåéíè îáåêòè íà òåõíè÷åñêàòà èíôðàñòðóêòóðà (ïúòèùà,
åëåêòðîïðîâîäè, âîäîïðîâîäè è ïðîäóêòîïðîâîäè, æï ëèíèè è äð.).
(5) (Îòì. - ÄÂ, áð.7 îò 1998 ã.)

×ë.2à. (1) Çà íàñåëåíè ìåñòà è ñåëèùíè îáðàçóâàíèÿ èëè çà ÷àñòè îò òÿõ ñ

èñòîðè÷åñêî, àðõåîëîãè÷åñêî, åòíîãðàôñêî èëè àðõèòåêòóðíî çíà÷åíèå, êàêòî è ñ
õàðàêòåðíà ñåëèùíà ñòðóêòóðà, ñ êóðîðòíîëå÷åáíè ðåñóðñè è ñëîæíè òåðåííè è
ãåîëîæêè óñëîâèÿ ìîæå äà ñå ñúçäàâàò ñïåöèôè÷íè ïðàâèëà è íîðìàòèâè êúì îáùèòå
è ïîäðîáíèòå ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå.
(2) Ñïåöèôè÷íèòå ïðàâèëà è íîðìàòèâè ïî àë.1 ñå îäîáðÿâàò îò ìèíèñòúðà íà
ðåãèîíàëíîòî ðàçâèòèå è áëàãîóñòðîéñòâîòî ïðåäè îäîáðÿâàíå íà ãðàäîóñòðîéñòâåíèòå
ïëàíîâå.
(3) Çàïîâåäèòå çà îäîáðÿâàíå íà ñïåöèôè÷íèòå ïðàâèëà è íîðìàòèâè ñå îáíàðîäâàò
â “Äúðæàâåí âåñòíèê”.

×ë.5. (1) Ïî îáùèÿ íà÷èí íà ïîëçâàíå, êàêòî è ñïîðåä ïðåîáëàäàâàùîòî ñè

ïðåäíàçíà÷åíèå è çàñòðîÿâàíå óñòðîéñòâåíèòå çîíè ñå îïðåäåëÿò ñ ãðàäîóñòðîéñòâåíèòå
ïëàíîâå êàòî:
1. æèëèùíè, îçíà÷åíè êàòî (Æ);
2. ïðîèçâîäñòâåíî-ñêëàäîâè, îçíà÷åíè êàòî (Ï);
3. çà îòäèõ, îçíà÷åíè êàòî (Î);
4. ñìåñåíè, îçíà÷åíè êàòî (Ñ).

156
 (2) Îñâåí çîíèòå ïî àë.1 ãðàäîóñòðîéñòâåíèòå ïëàíîâå îïðåäåëÿò òåðèòîðèè:
1. çà îáùåñòâåíî îáñëóæâàíå è äåëîâè äåéíîñòè;
2. çà îçåëåíåíè ïëîùè, ïàðêîâå è ãðàäèíè;
3. çà ñïîðò è àòðàêöèè;
4. ñ êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî;
5. çà äâèæåíèå è òðàíñïîðò;
6. çà èíæåíåðíî-òåõíè÷åñêà èíôðàñòðóêòóðà è êîìóíàëíî îáñëóæâàíå;
7. ñúñ ñïåöèàëíî ïðåäíàçíà÷åíèå;
8. ñ äðóãî ïðåäíàçíà÷åíèå.

×ë.36. (1) Òåðèòîðèèòå íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî ñà:

1. îáîñîáåíè òåðèòîðèè â ñòðîèòåëíè ãðàíèöè ñúñ ñòàòóò íà ãðóïîâè ïàìåòíèöè
íà êóëòóðàòà - ðåçåðâàòè è àíñàìáëè, êàêòî è òåðèòîðèèòå íà ïàìåòíèöè íà ãðàäèíñêî-
ïàðêîâîòî èçêóñòâî;
2. îõðàíèòåëíè (êîíòàêòíè) çîíè îêîëî ãðóïîâè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà - ðåçåðâàòè
è àíñàìáëè, è îêîëî ïàìåòíèöè íà ãðàäèíñêî-ïàðêîâîòî èçêóñòâî;
3. îáîñîáåíè òåðèòîðèè â ñòðîèòåëíèòå ãðàíèöè íà íàñåëåíèòå ìåñòà, ñúäúðæàùè
çíà÷èòåëåí áðîé åäèíè÷íè ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà.
(2) Òåðèòîðèèòå è îõðàíèòåëíèòå çîíè íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî ñå
îïðåäåëÿò ñ îáùè è ïîäðîáíè ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå è ñúîáðàçíî ðàçïîðåäáèòå
íà Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.
(3) Çà òåðèòîðèèòå è îõðàíèòåëíèòå çîíè íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî
ñå ïðèëàãàò ñïåöèôè÷íè ïðàâèëà è íîðìè çà çàñòðîÿâàíå, îïðåäåëåíè ñ ïîäðîáíèòå
óñòðîéñòâåíè ïëàíîâå ñúãëàñíî ÷ë.37, àë.2 ÇÒÑÓ.

×ë.37. Ïðîåêòèòå çà óñòðîéñòâåíè ïëàíîâå íà íàñåëåíè ìåñòà èëè ÷àñòè îò òÿõ,

âêëþ÷âàùè òåðèòîðèè è îõðàíèòåëíè çîíè íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî,
êàêòî è ïðîåêòèòå çà òÿõíîòî èçìåíåíèå ïðåäè îäîáðÿâàíå ñå ñúãëàñóâàò çàäúëæèòåëíî
ñ Íàöèîíàëíèÿ èíñòèòóò ïî ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÎÁÍÎÂßÂÀÍÅ ÍÀ ÆÈËÈÙÀÒÀ È ÆÈËÈÙÍÈÒÅ ÑÒÐÓÊÒÓÐÍÈ

ÅÄÈÍÈÖÈ
Îáí., ÄÂ, áð.40 îò 1989 ã.

×ë.1. (1) Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿò ðåäúò è èçèñêâàíèÿòà çà ïëàíèðàíå,

èíâåñòèöèîííî ïðîó÷âàíå, ñúãëàñóâàíå è èçïúëíåíèå íà îáíîâÿâàíåòî (âúçñòàíîâÿâàíå,
óñúâúðøåíñòâóâàíå, ïðåóñòðîéñòâî, ðåêîíñòðóêöèÿ è ìîäåðíèçàöèÿ) íà æèëèùàòà è
æèëèùíèòå ñòðóêòóðíè åäèíèöè.
(2) Æèëèùíè ñòðóêòóðíè åäèíèöè ïî ñìèñúëà íà òàçè íàðåäáà ñà æèëèùíèòå
ðàéîíè, æèëèùíèòå ìèêðîðàéîíè, æèëèùíèòå ãðóïè, êàêòî è åëåìåíòèòå íà
æèëèùíàòà ãðóïà: êâàðòàëè, àíñàìáëè è ãðóïà êâàðòàëè.
(3) Íàðåäáàòà íå ñå îòíàñÿ çà àðõèòåêòóðíè ðåçåðâàòè.
(4) Îòäåëíè îáåêòè è àíñàìáëè - ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, êàòî åëåìåíòè íà
æèëèùíèòå ñòðóêòóðíè åäèíèöè ìîæå äà ñå âêëþ÷àò â îáíîâÿâàíåòî èì ñúñ ñúãëàñèåòî
íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà, íàóêàòà è ïðîñâåòàòà.

157
 ×ë.11. (1) Îïðåäåëåíèòå ïî åäèííàòà ãåíåðàëíà ñìåòêà ðàçõîäè çà îáíîâÿâàíå íà
æèëèùíèòå ñãðàäè è ïîäîáåêòèòå íà îáùåñòâåíîòî îáñëóæâàíå íå òðÿáâà äà
ïðåâèøàâàò 75 íà ñòî îò ñðåäñòâàòà, íåîáõîäèìè çà ñúáàðÿíåòî íà ñúùèòå ñãðàäè è
èçãðàæäàíåòî íà íîâè, ñúãëàñíî ôîðìóëàòà: < Êî = 0,75 Êè, êúäåòî:
Êî - ðàçõîäè çà îáíîâÿâàíå íà æèëèùíèòå ñãðàäè è ïîäîáåêòèòå íà îáùåñòâåíîòî
îáñëóæâàíå (÷àñò IV, ò.33 è 34 ïî îáðàçåöà íà ãåíåðàëíàòà ñìåòêà - ïðèëîæåíèå ¹ 1
êúì ÷ë.15, àë.3 îò Íàðåäáàòà çà âçàèìîîòíîøåíèÿòà â èíâåñòèöèîííèÿ ïðîöåñ).
Êè - ðàçõîäè çà ñíîñà íà ñúùèòå ñãðàäè è èçãðàæäàíå íà íîâè (÷àñò II, ò.8 è ÷àñò
IV, ò.33 è 34 ïî îáðàçåöà íà ãåíåðàëíàòà ñìåòêà - ïðèëîæåíèå ¹ 1 êúì ÷ë.15, àë.3 îò
Íàðåäáàòà çà âçàèìîîòíîøåíèÿòà â èíâåñòèöèîííèÿ ïðîöåñ).
(2) Èçêëþ÷åíèÿòà îò àë.1 ñå äîïóñêàò çà ñãðàäè, îáÿâåíè çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà
èëè öåííè àðõèòåêòóðíè îáåêòè è àíñàìáëè.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÏÐÎÂÅÆÄÀÍÅ ÍÀ ÒÚÐÃÎÂÅ Â ÑÒÐÎÈÒÅËÑÒÂÎÒÎ

Îáí., ÄÂ, áð.5 îò 1993 ã., ïîïð., áð.41 îò 1993 ã., èçì., áð.2 îò 1995 ã., ïîïð., áð.7 îò
1995 ã., èçì. è äîï., áð.28 îò 1997 ã.

×ë.1. (1) Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿò óñëîâèÿòà è ðåäúò çà ïðîâåæäàíå íà òúðãîâå

â ñòðîèòåëñòâîòî, íàðè÷àíè çà êðàòêîñò “òúðãîâå”.
(2) Çàäúëæèòåëíî ïîñðåäñòâîì òúðã ñå âúçëàãàò ñòðîèòåëñòâîòî, ðåêîíñòðóêöèÿòà,
ïðåóñòðîéñòâîòî è îñíîâíèÿò ðåìîíò íà ñòðîåæè, ôèíàíñèðàíè îò òúðãîâñêè äðóæåñòâà
ñ íàä 50 íà ñòî äúðæàâíî ó÷àñòèå.
(3) Íàðåäáàòà íå ñå îòíàñÿ çà âúçëàãàíå íà ïðîó÷âàíå, ïðîåêòèðàíå è ñòðîèòåëñòâî
ñúñ ñðåäñòâà îò äúðæàâíèÿ áþäæåò, äúðæàâíèòå ôîíäîâå, îáùèíñêèòå áþäæåòè è
îáùèíñêèòå ôîíäîâå.
(4) Äîïóñêà ñå ñòðîåæèòå ïî àë.2 ñ ïðîåêòíà ñòðîèòåëíà ñòîéíîñò (áåç
òåõíîëîãè÷íîòî ñúîðúæàâàíå è îáçàâåæäàíå) äî 150 ìëí. ëâ. âêëþ÷èòåëíî äà ñå
âúçëàãàò ÷ðåç ïðÿêî äîãîâàðÿíå ïðè ñïàçâàíå íà èçèñêâàíèÿòà çà ïóáëè÷íî îáÿâÿâàíå
íà äîãîâàðÿíåòî ñúãëàñíî ÷ë.13, àë.2, ò.1 è 2.  òåçè ñëó÷àè èíâåñòèòîðúò äîãîâàðÿ
óñëîâèÿòà ñ îãëåä íàé-äîáðîòî çàïàçâàíå íà ñâîèòå èíòåðåñè.
(5) Òúðãîâå çà ñòðîèòåëñòâî íå ñå ïðîâåæäàò çà ñòðîåæè, çà êîèòî èçïúëíèòåëÿò å
îïðåäåëåí ñ àêò íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

×ë.4. Ñòðîåæè ïî ñìèñúëà íà òàçè íàðåäáà ñà:

1. æèëèùíèòå è îáùåñòâåíèòå ñãðàäè;
2. ïðîèçâîäñòâåíèòå è äðóãè ñãðàäè è ñúîðúæåíèÿ, âêë. è ñàìîñòîÿòåëíî
èçïúëíÿâàíèòå òåõíîëîãè÷íè ëèíèè è èíñòàëàöèè, îïðåäåëÿùè îòäåëíè ïðîèçâîäñòâà;
3. âòîðîñòåïåííèòå ïîñòðîéêè ñúñ ñïîìàãàòåëíî è îáñëóæâàùî ïðåäíàçíà÷åíèå, â
êîèòî íå ñå ïðåäâèæäàò ïîìåùåíèÿ çà îáèòàâàíå, ãàðàæèòå è ïàðêèíãèòå â ÷àñòíèòå
èìîòè;
4. èíæåíåðíèòå ñòðîèòåëíè ñúîðúæåíèÿ;
5. èíæåíåðíèòå ñíàáäèòåëíè ñèñòåìè â ò.÷. òåõíè÷åñêèòå ïðîâîäè, ìðåæèòå,
âúòðåøíèòå èíñòàëàöèè è ñúîðúæåíèÿòà êúì òÿõ;
6. óëèöèòå, ïëîùàäíèòå ïðîñòðàíñòâà, îáùåñòâåíèòå ïàðêèíãè è ïåøåõîäíèòå
çîíè è ïðîñòðàíñòâà;
7. ïúòèùàòà è æåëåçîïúòíèòå ëèíèè, êàêòî è èíñòàëàöèèòå è ñúîðúæåíèÿòà êúì

158
òÿõ;
8. áëàãîóñòðîéñòâåíèòå ñèñòåìè è ñúîðúæåíèÿ;
9. êîðåêöèèòå íà ðåêè è âîäîåìè, õèäðîìåëèîðàòèâíèòå ñèñòåìè è äðóãèòå
õèäðîòåõíè÷åñêè îáåêòè;
10. ïàðêîóñòðîéñòâåíèòå è ëàíäøàôòíèòå îáåêòè;
11. ðåàëèçèðàíåòî íà ãåîçàùèòíè, êàêòî è íà äðóãè ìåðîïðèÿòèÿ, ñâúðçàíè ñ
îïàçâàíåòî è âúçñòàíîâÿâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà - äîêîëêîòî òå ñà ñâúðçàíè ñ
èçïúëíåíèåòî íà ñòðîèòåëíè è ìîíòàæíè ðàáîòè;
12. îáåêòèòå íà ñèíòåçà íà àðõèòåêòóðàòà è ìîíóìåíòàëíèòå õóäîæåñòâåíè
ïðîèçâåäåíèÿ ñ òðàåí õàðàêòåð, ðàçïîëîæåíè íåïîäâèæíî â ñåëèùíàòà è
èçâúíñåëèùíàòà ñðåäà;
13. òðàéíîòî àðõèòåêòóðíî-õóäîæåñòâåíî îôîðìëåíèå íà ñãðàäèòå, ñúîðúæåíèÿòà
è ïðèëåæàùèòå èì ïðîñòðàíñòâà, íåïîäâèæíîòî îáçàâåæäàíå è òðàéíèòå åëåìåíòè
íà âèçóàëíàòà êîìóíèêàöèÿ;
14. êîíñåðâàöèèòå è ðåñòàâðàöèèòå íà îáåêòè íà àðõèòåêòóðíîòî è èñòîðè÷åñêîòî
íàñëåäñòâî;
15. ïðåóñòðîéñòâàòà, ðåêîíñòðóêöèèòå è îñíîâíèòå ðåìîíòè íà ñúùåñòâóâàùè
ñòðîåæè;
16. åòàïèòå îò èçãðàæäàíå íà íîâè ñòðîåæè, â ðåçóëòàò íà êîåòî ñå ïîëó÷àâà
çàâúðøåíà ÷àñò îò ñòðîåæà, çà êîÿòî ìîæå äà ñå èçäàâà ðàçðåøåíèå çà ïîëçâàíå;
17. îôîðìÿíå íà òåðèòîðèè áåç ðåæèì íà çàñòðîÿâàíå - äîêîëêîòî òîâà å ñâúðçàíî
ñ ïðåìàõâàíåòî (ðàçâàëÿíåòî) íà ñúùåñòâóâàùè ñòðîåæè.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 6 ÇÀ ÄÚÐÆÀÂÍÎ ÏÐÈÅÌÀÍÅ È ÐÀÇÐÅØÀÂÀÍÅ ÏÎËÇÂÀÍÅÒÎ ÍÀ

ÑÒÐÎÅÆÈÒÅ Â ÐÅÏÓÁËÈÊÀ ÁÚËÃÀÐÈß
Îáí., ÄÂ, áð.28 îò 1993 ã., äîï., áð.73 îò 1993 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå óðåæäàò óñëîâèÿòà è ðåäúò çà ïðèåìàíå è ðàçðåøàâàíå

ïîëçâàíåòî íà ñòðîåæèòå íà òåðèòîðèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ íåçàâèñèìî îò
èçòî÷íèêà íà ôèíàíñèðàíå è îò èçïúëíèòåëÿ.

ÄÎÏÚËÍÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. (1) Ïî ñìèñúëà íà òàçè íàðåäáà ñòðîåæè ñà:

1. æèëèùíèòå è îáùåñòâåíèòå ñãðàäè;
2. ïðîèçâîäñòâåíèòå è äðóãè ñãðàäè è ñúîðúæåíèÿ, âêë. è ñàìîñòîÿòåëíî
èçïúëíÿâàíèòå òåõíîëîãè÷íè ëèíèè è èíñòàëàöèè, çà îòäåëíè ïðîèçâîäñòâà;
3. âòîðîñòåïåííèòå ïîñòðîéêè ñúñ ñïîìàãàòåëíî è îáñëóæâàùî ïðåäíàçíà÷åíèå,
ãàðàæèòå, ïàðêèíãèòå, ïðèñòðîéêèòå è íàäñòðîÿâàíåòî íà ñãðàäè è îãðàäèòå íà
ïàðöåëèòå;
4. èíæåíåðíèòå ñòðîèòåëíè ñúîðúæåíèÿ;
5. èíæåíåðíèòå ñíàáäèòåëíè ñèñòåìè, â ò.÷. òåõíè÷åñêèòå ïðîâîäè, ìðåæèòå,
âúòðåøíèòå èíñòàëàöèè è ñúîðúæåíèÿòà êúì òÿõ;
6. óëèöèòå, ïëîùàäíèòå ïðîñòðàíñòâà, îáùåñòâåíèòå ïàðêèíãè è ïåøåõîäíèòå
çîíè è ïðîñòðàíñòâà;
7. ïúòèùàòà è æåëåçîïúòíèòå ëèíèè, êàêòî è èíñòàëàöèèòå è ñúîðúæåíèÿòà êúì

159
òÿõ;
8. áëàãîóñòðîéñòâåíèòå ñèñòåìè è ñúîðúæåíèÿ;
9. êîðåêöèèòå íà ðåêè è âîäîåìè, õèäðîìåëèîðàòèâíèòå ñèñòåìè è äðóãèòå
õèäðîòåõíè÷åñêè îáåêòè;
10. ïàðêîóñòðîéñòâåíèòå è ëàíäøàôòíèòå îáåêòè è îôîðìÿíåòî íà çàùèòåíè
ïðèðîäíè îáåêòè è ðåçåðâàòè;
11. ðåàëèçèðàíåòî íà ãåîçàùèòíè, êàêòî è íà äðóãè ìåðîïðèÿòèÿ, ñâúðçàíè ñ
îïàçâàíåòî è âúçñòàíîâÿâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà - äîêîëêîòî òå ñà ñâúðçàíè ñ
èçïúëíåíèåòî íà ñòðîèòåëíè è ìîíòàæíè ðàáîòè;
12. îáåêòèòå íà ñèíòåçà íà àðõèòåêòóðàòà è ìîíóìåíòàëíèòå õóäîæåñòâåíè
ïðîèçâåäåíèÿ ñ òðàåí õàðàêòåð, ðàçïîëîæåíè íåïîäâèæíî â ñåëèùíàòà è
èçâúíñåëèùíàòà ñðåäà;
13. òðàéíîòî àðõèòåêòóðíî-õóäîæåñòâåíî îôîðìëåíèå íà ñãðàäèòå, ñúîðúæåíèÿòà
è ïðèëåæàùèòå èì ïðîñòðàíñòâà, íåïîäâèæíîòî îáçàâåæäàíå è òðàéíèòå åëåìåíòè
íà âèçóàëíàòà êîìóíèêàöèÿ;
14. êîíñåðâàöèèòå è ðåñòàâðàöèèòå íà îáåêòè íà àðõèòåêòóðíîòî è èñòîðè÷åñêîòî
íàñëåäñòâî;
15. ïðåóñòðîéñòâàòà, ðåêîíñòðóêöèèòå è îñíîâíèòå ðåìîíòè íà ñúùåñòâóâàùè
ñòðîåæè;
16. åòàïèòå îò èçãðàæäàíå íà íîâè ñòðîåæè, â ðåçóëòàò íà êîåòî ñå ïîëó÷àâà
çàâúðøåíà ÷àñò îò ñòðîåæà, çà êîÿòî ìîæå äà ñå èçäàâà ðàçðåøåíèå çà ïîëçâàíå;
17. îôîðìÿíå íà òåðèòîðèè áåç ðåæèì íà çàñòðîÿâàíå - äîêîëêîòî òîâà å ñâúðçàíî
ñ ïðåìàõâàíåòî (ðàçâàëÿíåòî) íà ñúùåñòâóâàùè ñòðîåæè.
(2) Âñåêè ñòðîåæ èìà îïðåäåëåíî íàèìåíîâàíèå è àäðåñ (ìåñòîïîëîæåíèå).
(3) ×àñò (åòàï) îò ñòðîåæ å îòäåëíà (èëè îòäåëíè) ñãðàäà, ñúîðúæåíèÿ, êîìóíèêàöèè
îò ñòðîåæà ñúñ ñàìîñòîÿòåëíî ôóíêöèîíàëíà èëè ñïîìàãàòåëíî è îáñëóæâàùî
ïðåäíàçíà÷åíèå, êîèòî ìîãàò äà áúäàò ïîëçâàíè (âúâåäåíè â äåéñòâèå) ñàìîñòîÿòåëíî.
(4) Íàâñÿêúäå ïîä “ñòðîåæ” äà ñå ðàçáèðà öÿëîñòíèÿò ñòðîåæ èëè ÷àñò (åòàï) îò
íåãî.
(5) Íàâñÿêúäå äà ñå ñìÿòà, ÷å èíâåñòèòîðúò (ñîáñòâåíèêúò) ìîæå äà áúäå ïðåäñòàâåí
îò óïúëíîìîùåíè ïî ñúîòâåòíèÿ ðåä îò íåãî ëèöà ïîä íàèìåíîâàíèå èíâåñòèòîðñêè
êîíòðîë, ðåçèäåíò è äð.
(6) Âðåìåííè ñãðàäè (ïîñòðîéêè) ñà ñòðîåæè, ñâúðçàíè ñ íóæäèòå ïî îñúùåñòâÿâàíå
íà îðãàíèçàöèÿ è èçïúëíåíèå íà ñòðîèòåëñòâîòî. Ñëåä ïðèêëþ÷âàíåòî ìó è ïðåäè
ïðèåìàíåòî íà îáåêòà òå ñå ïðåìàõâàò.
(7) Âòîðîñòåïåííè ñà ïîñòðîéêè ñ îáñëóæâàùî äîìàêèíñêî ïðåäíàçíà÷åíèå (ëåòíè
êóõíè, ëåêè ïîñòðîéêè çà îòîïëèòåëíè ìàòåðèàëè è áåñåäêè).

160
ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÎÁÙÅÑÒÂÅÍÀÒÀ ÎÖÅÍÊÀ ÍÀ ÏÐÎÃÐÀÌÈÒÅ, ÏËÀÍÎÂÅÒÅ
È ÏÐÎÅÊÒÈÒÅ ÇÀ ÈÇÃÐÀÆÄÀÍÅ È ÁËÀÃÎÓÑÒÐÎßÂÀÍÅ ÍÀ ÑÅËÈÙÀÒÀ È
ÈÇÂÚÍÑÅËÈÙÍÈÒÅ ÒÅÐÈÒÎÐÈÈ
Îáí., ÄÂ, áð.48 îò 1988 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿò ïðåäìåòúò è ðåäúò çà èçâúðøâàíå îáùåñòâåíàòà

îöåíêà íà òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíè, ãðàäîóñòðîéñòâåíè è àðõèòåêòóðíè ïëàíîâå è
ïðîåêòè, îáåêòè íà ìîíóìåíòàëíî-ïëàñòè÷íèòå èçêóñòâà è ãðàäñêèÿ äèçàéí è íà
èíâåñòèöèîííàòà ïîëèòèêà.

×ë.5. Íà îáùåñòâåíà îöåíêà ìîãàò äà ñå ïîäëîæàò:

1. ïðåäâàðèòåëíèòå ïðîåêòè íà:
à) ðàéîííè òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå - çà òåðèòîðèÿòà íà îòäåëíè ðàéîíè
èëè òåðèòîðèàëíè åäèíèöè;
á) òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå - çà èçâúíñåëèùíè òåðèòîðèè;
â) ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå (îáùè è ïîäðîáíè) - çà îòäåëíè íàñåëåíè ìåñòà,
îáùèíè è ñâúðçàíèòå ñ òÿõ çîíè íà âëèÿíèå;
2. èíâåñòèöèîííèòå ïðîó÷âàíèÿ çà ãîëåìè, ñëîæíè è óíèêàëíè îáåêòè, îïðåäåëåíè
îò ÌÑ;
3. èíâåñòèöèîííèòå ïðîó÷âàíèÿ çà îáåêòè, êîèòî èìàò ãîëÿì ñîöèàëåí åôåêò èëè
îêàçâàò çíà÷èòåëíî îòðàæåíèå âúðõó æèçíåíàòà ñðåäà íà ñúîòâåòíàòà òåðèòîðèÿ,
îïðåäåëåíè ñúâìåñòíî îò èíâåñòèòîðèòå è íàðîäíèòå ñúâåòè;
4. ïðåäâàðèòåëíèòå ïðîó÷âàíèÿ íà ñòðîèòåëíè ñèñòåìè è ïîäñèñòåìè, îïðåäåëåíè
îò èíâåñòèðàùèòå ãè íàðîäíè ñúâåòè;
5. ïðîó÷âàíèÿ è ïðîåêòè çà îïàçâàíå íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî è
îáùåñòâåíîòî ìó ïðèñïîñîáÿâàíå, êàêòî è çà îáåêòè íà ìîíóìåíòàëíî-ïëàñòè÷íèòå
èçêóñòâà è ãðàäñêèÿ äèçàéí, îïðåäåëåíè îò îðãàíèçàòîðèòå íà îáùåñòâåíàòà îöåíêà;
6. îïðåäåëÿíå íà ïðèîðèòåòíèòå íàïðàâëåíèÿ â ïåòèëåòíèòå è ãîäèøíèòå ïëàíîâå
çà èçãðàæäàíå íà íàñåëåíèòå ìåñòà è íåîáõîäèìîñòòà îò èçâúðøâàíå íà ñòðîèòåëñòâî
íà åäíè èëè äðóãè îáåêòè ñ ìåñòíî çíà÷åíèå;
7. äðóãè ïðîåêòè è ðàçðàáîòêè ñ ãîëÿìî ñîöèàëíî çíà÷åíèå ïî ïðåäëîæåíèå íà
ñúîðãàíèçàòîðèòå íà îáùåñòâåíàòà îöåíêà è åêñïåðòíèòå îðãàíè.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ, ÑÚÃËÀÑÓÂÀÍÅ È ÓÒÂÚÐÆÄÀÂÀÍÅ ÒÐÀÑÅÒÀ

È ÒÅÐÅÍÈ ÇÀ ËÈÍÅÉÍÈ ÎÁÅÊÒÈ ÑÚÃËÀÑÍÎ ÈÇÈÑÊÂÀÍÈßÒÀ ÍÀ ÇÀÊÎÍÀ
ÇÀ ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ ÎÁÐÀÁÎÒÂÀÅÌÀÒÀ ÇÅÌß È ÏÀÑÈÙÀÒÀ
Îáí., ÄÂ, áð.83 îò 1974 ã.

×ë.1. (1) Òàçè íàðåäáà óñòàíîâÿâà ðåäà çà îïðåäåëÿíå, ñúãëàñóâàíå è óòâúðæäàâàíå

òðàñåòà íà ëèíåéíè îáåêòè, ïðåìèíàâàùè ïðåç ñåëñêîñòîïàíñêèÿ ôîíä èëè çàñÿãàùè
åäíîâðåìåííî çåìè îò ñåëñêîñòîïàíñêèÿ ôîíä, ãîðñêèÿ ôîíä è ôîíä “Íàñåëåíè ìåñòà”,
êàòî ñå ñïàçâàò èçèñêâàíèÿòà íà çàêîíà çà òåðèòîðèàëíî ñåëèùíî óñòðîéñòâî (ÇÒÑÓ)
(ÄÂ, áð.29 îò 1973 ã.) è Çàêîíà çà ãîðèòå (ÇÃ) (Èçâ., áð.89 îò 1958 ã. èçì. - áð.26 îò
1968 ã.).
(2) Çà ïîâåðèòåëíè îáåêòè ñå ñïàçâà ñúùèÿò ðåä.

161
 ×ë.7. Ïðè îïðåäåëÿíå íà òðàñåòàòà ñå ñïàçâàò è èçèñêâàíèÿòà íà ÇÎÎÇÏ è Çà ñ
îãëåä äà ñå íàíàñÿò ïî-ìàëêî ùåòè íà ñåëñêîòî è ãîðñêîòî ñòîïàíñòâî, çà óëåñíÿâàíå
ìåõàíèçèðàíàòà îáðàáîòêà íà êóëòóðèòå, îïàçâàíå íà ïàðêîâåòå, èñòîðè÷åñêèòå
ïàìåòíèöè è öåííèòå ãîðñêè íàñàæäåíèÿ, ðàçâèòèåòî íà íàñåëåíèòå ìåñòà,
óñòðîéñòâîòî íà òåðèòîðèÿòà è íàé-ðàöèîíàëíîòî èçïîëçóâàíå íà íåîáðàáîòâàåìèòå
è ñëàáîïðîäóêòèâíèòå çåìè îò IV è V êàòåãîðèÿ çà íóæäèòå íà ñòðîèòåëñòâîòî, à
èìåííî:
1. òðàñåòàòà äà íå ðàçñè÷àò â íåïðàâèëíè ôîðìè ìàñèâè îò òðàéíè íàñàæäåíèÿ,
ïîëèâíè ïëîùè è îáîñîáåíè ñåëñêîñòîïàíñêè áëîêîâå;
2. òðàñåòàòà äà ìèíàâàò óñïîðåäíî íà ìèíèìàëíî äîïóñòèìî ðàçñòîÿíèå îò
ñúùåñòâóâàùè ïúòèùà, æï. ëèíèè, íàïîèòåëíè è îòâîäíèòåëíè êàíàëè, ðåêè, äåðåòà,
íàäçåìíè è âúçäóøíè ïðîâîäè èëè äà ñå ïðåêàðâàò óñïîðåäíî åäíî íà äðóãî â èâèöè,
êàòî ñå ñïàçâàò ìèíèìàëíî äîïóñòèìèòå ðàçñòîÿíèÿ ìåæäó òÿõ;
3. òðàñåòàòà äà çàñÿãàò ïðåäèìíî íåîáðàáîòâàåìè è ñëàáîïðîäóêòèâíè çåìè îò IV
è V êàòåãîðèÿ è äà ìèíàâàò ïî âúçìîæíîñò ïî ãðàíèöèòå ìåæäó ðàçëè÷íèòå êóëòóðíè
âèäîâå è ôîíäîâå;
4. òðàñåòàòà çà ïúòíè îáåêòè äà ïîëçóâàò ïî âúçìîæíîñò ñúùåñòâóâàùè
ñåëñêîñòîïàíñêè èëè ÷åðíè ïúòèùà;
5. åëåêòðîïðîâîäèòå â çàâèñèìîñò îò ìîùíîñòèòå, êîèòî ùå ïðåíàñÿò, äà áúäàò ïî
äâå òðîéêè íà åäíà ñòúëáîâà ëèíèÿ (â ñëó÷àèòå, êîãàòî çàõðàíâàò îòãîâîðíè
êîíñóìàòîðè I êàòåãîðèÿ èëè ïîäñòàíöèè, íÿìàùè äðóãî ðåçåðâíî çàõðàíâàíå, òå ìîãàò
äà áúäàò ñ ïî åäíà òðîéêà íà ñòúëáîâà ëèíèÿ);
6. äà ñå èçáÿãâà ïðåìèíàâàíåòî íà âúçäóøíè ïðîâîäè íàä êîìïëåêñè îò ëîçÿ è
îâîùíè ãðàäèíè, çåìè, ïîëèâàíè ÷ðåç äúæäóâàíå, ãîëåìè êîìïëåêñè îò
âèñîêîïðîäóêòèâíè çåìè è öåííè ãîðñêè íàñàæäåíèÿ, çà äà íå ñå çàòðóäíÿâàò
ìåõàíèçèðàíîòî îáðàáîòâàíå íà çåìÿòà, íàïîÿâàíåòî ÷ðåç äúæäóâàíå, èçïîëçâàíåòî
íà ñåëñêîñòîïàíñêàòà àâèàöèÿ çà áîðáà ñ áîëåñòèòå è âðåäèòåëèòå â ñåëñêîòî è ãîðñêîòî
ñòîïàíñòâî è âíåäðÿâàíåòî íà ìåõàíèçàöèÿ ïðè ñòîïàíèñâàíåòî íà ãîðèòå;
7. äà ñå èçáÿãâà ïðåìèíàâàíåòî íà òðàñåòàòà ïðåç íàñåëåíè ìåñòà, çîíè çà îòäèõ,
èñòîðè÷åñêè ïàìåòíèöè, ðåçåðâàòè è ïàðêîâå.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 1 ÇÀ ÎÏÀÇÂÀÍÅ ÍÀ ÎÇÅËÅÍÅÍÈÒÅ ÏËÎÙÈ È ÄÅÊÎÐÀÒÈÂÍÀÒÀ

ÐÀÑÒÈÒÅËÍÎÑÒ
Îáí., ÄÂ, áð.26 îò 1993 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿ ðåäúò çà îïàçâàíå íà îçåëåíåíèòå ïëîùè è

äåêîðàòèâíàòà ðàñòèòåëíîñò â íàñåëåíèòå ìåñòà è èçâúíñåëèùíèòå òåðèòîðèè.

×ë.4. Îïàçâàíåòî íà îçåëåíåíèòå ïëîùè, îáÿâåíè çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå

èçâúðøâà ñúãëàñíî ðàçïîðåäáèòå íà Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.

×ë.19. (1) Îáùèíñêàòà äúëãîòðàéíà äåêîðàòèâíà ðàñòèòåëíîñò è êàðòîòåêèðàíèòå

äúðâåòà è õðàñòè â ÷àñòíè èìîòè ìîãàò äà ñå ïðåìåñòâàò, îòñè÷àò èëè èçêîðåíÿâàò âúç
îñíîâà íà ïèñìåíî ðàçðåøåíèå îò êìåòà íà îáùèíàòà â ñëåäíèòå ñëó÷àè:
1. âúâ âðúçêà ñúñ ñòðîèòåëñòâî íà ñãðàäè, ñúîðúæåíèÿ, ïúòèùà è äðóãè îáåêòè íà
òåõíè÷åñêàòà èíôðàñòðóêòóðà;

162
 2. ïðè ðåêîíñòðóêöèÿ íà ñúùåñòâóâàùàòà ðàñòèòåëíîñò ïî óòâúðäåíè
ïàðêîóñòðîéñòâåíè ïðîåêòè;
3. çà èçñúõíàëè äúðâåòà è õðàñòè, êàêòî è çà òåçè, ÷èåòî ñúñòîÿíèå çàñòðàøàâà
áåçîïàñíîñòòà íà äâèæåíèåòî èëè ñèãóðíîñòòà íà ãðàæäàíèòå, ñãðàäèòå è
áëàãîóñòðîéñòâåíèòå ôîíäîâå;
4. âúâ âðúçêà ñ ïðåìàõâàíå íà ïîñëåäèöèòå îò ïðîèçâîäñòâåíè àâàðèè è ïðèðîäíè
áåäñòâèÿ.

(2) Äúðâåòà ñ èñòîðè÷åñêî çíà÷åíèå èëè äúëãîòðàéíà äåêîðàòèâíà ðàñòèòåëíîñò â

îçåëåíåíèòå îáåêòè, îáÿâåíè çà ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, ñå ïðåìàõâàò âúç îñíîâà íà
ïèñìåíî ðàçðåøåíèå îò ìåñòíèòå îðãàíè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà îáðàçîâàíèåòî, íàóêàòà
è êóëòóðàòà.
(3) Èçñúõíàëèòå èñòîðè÷åñêè äúðâåòà ñå ïîäìåíÿò ñúñ ñúùèÿ âèä äúðâåòà âúç
îñíîâà íà èçãîòâåí îò îáùèíàòà ïðîåêò.
(4) Äúðâåòà, îáÿâåíè çà çàùèòåí ïðèðîäåí îáåêò, ñå ïðåìàõâàò âúç îñíîâà íà
ïèñìåíî ðàçðåøåíèå îò îðãàíèòå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà îêîëíàòà ñðåäà.

ÍÀÐÅÄÁÀ ¹ 4 ÇÀ ÎÖÅÍÊÀ ÍÀ ÂÚÇÄÅÉÑÒÂÈÅÒÎ ÂÚÐÕÓ ÎÊÎËÍÀÒÀ ÑÐÅÄÀ

Îáí., ÄÂ, áð.84 îò 1998 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿò óñëîâèÿòà è ðåäúò çà èçâúðøâàíå íà îöåíêà íà

âúçäåéñòâèåòî âúðõó îêîëíàòà ñðåäà (ÎÂÎÑ) íà ïðîåêòèòå, îáåêòèòå è äåéíîñòèòå,
îïðåäåëåíè ñ ÷ë.20 è § 9 îò Çàêîíà çà îïàçâàíå íà îêîëíàòà ñðåäà (ÇÎÎÑ).

×ë.2. (1) Ïðåäìåò íà ÎÂÎÑ ñà:

1. íàöèîíàëíèòå è ðåãèîíàëíèòå èíâåñòèöèîííè ïðîãðàìè çà ðàçâèòèå;
2. òåðèòîðèàëíîóñòðîéñòâåíèòå, îáùèòå è ïîäðîáíèòå ãðàäîóñòðîéñòâåíè ïëàíîâå
è òåõíèòå èçìåíåíèÿ, ñ êîèòî ñå ïðåäâèæäà ïðîìÿíà íà ôóíêöèîíàëíîòî
ïðåäíàçíà÷åíèå íà çàñòðîÿâàíåòî ñ ïðîèçâîäñòâà è äåéíîñòè, ïîñî÷åíè â ïðèëîæåíèåòî
ïî ÷ë.20, àë.1, ò.1 ÇÎÎÑ;
3. çàñòðîèòåëíèòå ðåøåíèÿ, ñâúðçàíè ñ ïðîìÿíà íà ôóíêöèîíàëíîòî
ïðåäíàçíà÷åíèå íà çåìÿòà â çåìåäåëñêèÿ è ãîðñêèÿ ôîíä ñ ïðîèçâîäñòâà è äåéíîñòè,
ïîñî÷åíè â ïðèëîæåíèåòî êúì ÷ë.20, àë.1, ò.1 ÇÎÎÑ;
4. ïðîåêòèòå çà íîâè îáåêòè è ïðîåêòèòå çà ðàçøèðåíèå èëè ïðåóñòðîéñòâî ñ
ïðîìÿíà íà ïðîèçâîäñòâåíàòà äåéíîñò íà îáåêòà â ñëó÷àèòå, êîãàòî òÿ ïîïàäà â îáõâàòà
íà ïðèëîæåíèåòî êúì ÷ë.20, àë.1, ò.1 ÇÎÎÑ;
5. îáåêòèòå â åêñïëîàòàöèÿ ïî ñìèñúëà íà ÷ë.20, àë.4 îò Çàêîíà çà îïàçâàíå íà
îêîëíàòà ñðåäà:
à) ïåðèîäè÷íî - ïî ñïèñúê, óòâúðæäàâàí åæåãîäíî îò ìèíèñòúðà íà îêîëíàòà ñðåäà
è âîäèòå, êàòî çà ãîëåìè îáåêòè çàìúðñèòåëè îöåíêà ñå ïðàâè ïîíå âåäíúæ íà 5 ãîäèíè;
á) ïðè êîíñòàòèðàíî ñèñòåìíî íàðóøåíèå íà íîðìàòèâíàòà óðåäáà ïî îêîëíàòà
ñðåäà, ñúñ çàïîâåä íà ìèíèñòúðà íà îêîëíàòà ñðåäà è âîäèòå;
6. îáåêòèòå, êîèòî ïîäëåæàò íà ïðèâàòèçàöèÿ èëè ðåñòèòóöèÿ - çà ñëó÷àèòå, çà
êîèòî ñ ìîòèâèðàíî ïðåäïèñàíèå íà êîìïåòåíòíèÿ îðãàí ïî îêîëíàòà ñðåäà ñå
ïðåäïîëàãàò íàñòúïèëè åêîëîãè÷íè ùåòè îò ìèíàëè äåéñòâèÿ èëè áåçäåéñòâèÿ äî
ìîìåíòà íà ïðèâàòèçàöèÿ èëè ðåñòèòóöèÿ.

163
 (2) Îöåíêà íà âúçäåéñòâèåòî âúðõó îêîëíàòà ñðåäà ìîæå äà ñå èçâúðøâà è ïî
ïðåäëîæåíèå íà çàèíòåðåñóâàíè ôèçè÷åñêè è þðèäè÷åñêè ëèöà äî êîìïåòåíòíèÿ îðãàí
ïî ÷ë.27 ÇÎÎÑ, êîéòî ñå ïðîèçíàñÿ ïî ïðåäëîæåíèåòî â ñðîê äî 30 äíè îò ïîñòúïâàíåòî
ìó.

×ë.3. Ðåçóëòàòèòå îò îöåíêàòà íà âúçäåéñòâèåòî âúðõó îêîëíàòà ñðåäà ñå îôîðìÿò

â äîêëàä, èçðàáîòåí ïðè óñëîâèÿòà è ïî ðåäà íà òàçè íàðåäáà.

×ë.13. (1) Äîêëàäúò çà ÎÂÎÑ ñå èçðàáîòâà ñúîáðàçíî èçèñêâàíèÿòà â ïðèëîæåíèÿòà

íà òàçè íàðåäáà:
1. äîêëàä çà ÎÂÎÑ íà ïðîãðàìè è ïëàíîâå - ñúîáðàçíî îáùèòå èçèñêâàíèÿ íà
ïðèëîæåíèå ¹ 1;
2. ïðåäâàðèòåëåí è/èëè îêîí÷àòåëåí äîêëàä çà ÎÂÎÑ çà ïðîåêòèòå ïî ïðèëîæåíèåòî
êúì ÇÎÎÑ, âêëþ÷èòåëíî çà çàñòðîèòåëíèòå ðåøåíèÿ - ñúîáðàçíî èçèñêâàíèÿòà íà
ïðèëîæåíèå ¹ 2;
3. äîêëàä çà ÎÂÎÑ íà îáåêòè â åêñïëîàòàöèÿ, â òîâà ÷èñëî çà îáåêòè, êîèòî ïîäëåæàò
íà ïðèâàòèçàöèÿ èëè ðåñòèòóöèÿ - ñúîáðàçíî èçèñêâàíèÿòà íà ïðèëîæåíèå ¹ 3.
(2) Ñ ïðåäâàðèòåëíèÿ äîêëàä çà ÎÂÎÑ ñå èçâúðøâà îöåíêà íà âúçäåéñòâèåòî âúðõó
îêîëíàòà ñðåäà, ñ êîÿòî ðàâíîñòîéíî ñå ðàçãëåæäàò âúçìîæíèòå íà÷èíè çà ðåàëèçèðàíå
íà ïðîåêòèòå, âêëþ÷èòåëíî “íóëåâà” àëòåðíàòèâà, è ñå îïðåäåëÿò îãðàíè÷èòåëíèòå
ïàðàìåòðè çà ñëåäâàùèòå ôàçè íà ïðîåêòèðàíå.
(3) Ïðåäâàðèòåëåí äîêëàä ñå èçèñêâà çàäúëæèòåëíî çà ïðîåêòè, ñ êîéòî ñå
ïðåäâèæäà åòàïíî èçãðàæäàíå è âúâåæäàíå â åêñïëîàòàöèÿ íà îáåêòà, êàòî ñ
ïðåäâàðèòåëíèÿ äîêëàä çà ÎÂÎÑ çàäúëæèòåëíî ñå îïðåäåëÿ îáùîòî âúçäåéñòâèå âúðõó
îêîëíàòà ñðåäà íà öåëèÿ îáåêò.
(4) Ñ îêîí÷àòåëíèÿ äîêëàä çà ÎÂÎÑ ñå îöåíÿâàò íèâîòî íà òåõíîëîãèèòå â ïðîåêòà,
ïðàâè ñå èíâåíòàðèçàöèÿ íà ñúâðåìåííîòî ñúñòîÿíèå íà êîìïîíåíòèòå íà îêîëíàòà
ñðåäà è ñå äàâà ïðîãíîçà çà ïðåäïîëàãàåìèòå âúçäåéñòâèÿ âúðõó òÿõ. Íà òàçè áàçà ñå
êîíêðåòèçèðàò ìåðêèòå çà îñèãóðÿâàíå íà äîïóñòèìîòî âúçäåéñòâèå âúðõó îêîëíàòà
ñðåäà.
(5) Ñ äîêëàäà çà ÎÂÎÑ íà îáåêòè â åêñïëîàòàöèÿ ñå èçâúðøâà àíàëèç è îöåíêà íà
ïðè÷èíÿâàíèòå îò ïðîèçâîäñòâåíàòà äåéíîñò âúçäåéñòâèÿ âúðõó îêîëíàòà è ðàáîòíàòà
ñðåäà, íà ñúîòâåòñòâèÿòà è íà îòêëîíåíèÿòà îò íîðìàòèâíàòà óðåäáà ïî îêîëíàòà ñðåäà,
ïî îñèãóðÿâàíåòî íà çäðàâîñëîâíè è áåçîïàñíè óñëîâèÿ íà òðóä è íà ïðîãðàìàòà çà
ðåøàâàíå íà åêîëîãè÷íèòå è çäðàâíèòå ïðîáëåìè.

ÄÎÏÚËÍÈÒÅËÍÈ ÐÀÇÏÎÐÅÄÁÈ

§ 1. Ïî ñìèñúëà íà òàçè íàðåäáà:

1. “Îöåíêà íà âúçäåéñòâèåòî âúðõó îêîëíàòà ñðåäà” å ïðîöåñ çà óñòàíîâÿâàíå,
àíàëèçèðàíå, îöåíêà è âçåìàíå íà ðåøåíèå çà âúçìîæíèòå ïîñëåäñòâèÿ îò ïðîãðàìè,
ïðîåêòè, îáåêòè è äåéíîñòè è òåõíèòå ïðàêòè÷åñêè àëòåðíàòèâè ïî îòíîøåíèå íà
ðèñêà çà ÷îâåøêîòî çäðàâå è îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà ñúîáðàçíî äåéñòâàùàòà â
ñòðàíàòà íîðìàòèâíà óðåäáà ïî îêîëíàòà ñðåäà.
2. “Íîðìàòèâíà óðåäáà ïî îêîëíàòà ñðåäà” ñà:
à) çàêîíèòå è ïîäçàêîíîâèòå íîðìàòèâíè àêòîâå, âêëþ÷èòåëíî õèãèåííèòå,
òåõíè÷åñêèòå è äðóãè íîðìè è ñòàíäàðòè, êîèòî îïðåäåëÿò äîïóñòèìè âúçäåéñòâèÿ

164
âúðõó êîìïîíåíòèòå íà îêîëíàòà ñðåäà (àòìîñôåðåí âúçäóõ, ïîâúðõíîñòíè è ïîäçåìíè
âîäè, îòïàäúöè, îïàñíè âåùåñòâà, âðåäíè ôèçè÷íè ôàêòîðè, çåìè è ïî÷âè, çåìíè íåäðà,
ðàñòèòåëåí è æèâîòèíñêè ñâÿò, çàùèòåíè ïðèðîäíè òåðèòîðèè, ëàíäøàôò, êóëòóðíî
íàñëåäñòâî, çäðàâíî-õèãèåííè àñïåêòè íà îêîëíàòà ñðåäà) è òåõíèòå ïîêàçàòåëè è ñà
ñâúðçàíè ñ îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà è íà æèâîòà è çäðàâåòî íà õîðàòà;
á) óòâúðäåíèòå îò ìèíèñòúðà íà îêîëíàòà ñðåäà è âîäèòå ìåòîäèêè, êàêòî è
îôèöèàëíî ïóáëèêóâàíè ìåòîäèêè ïðè ñúîòâåòíà îáîñíîâêà.

Ïðèëîæåíèå ¹ 2 êúì ÷ë.13, àë.1, ò.2

Îáõâàò è ñúäúðæàíèå íà äîêëàäà çà ÎÂÎÑ çà ïðîåêòè

1. Îáùà èíôîðìàöèÿ:
2. Àíîòàöèÿ íà ïðîåêòà:
3. Àíàëèç íà ñúùåñòâóâàùîòî ñúñòîÿíèå, ïðîãíîçà è îöåíêà íà ïðåäïîëàãàåìèòå
âúçäåéñòâèÿ âúðõó êîìïîíåíòèòå íà îêîëíàòà ñðåäà, êîèòî ñå î÷àêâà äà áúäàò çàñåãíàòè
îò ðåàëèçèðàíåòî íà ïðîåêòà.
Ïðè èçâúðøâàíåòî íà àíàëèçà, ïðîãíîçàòà è îöåíêàòà ïî îòäåëíèòå êîìïîíåíòè
ñå îïðåäåëÿ ïðÿêîòî âúçäåéñòâèå âúðõó âñåêè åäèí îò òÿõ ïðè îñúùåñòâÿâàíå íà
îòäåëíèòå äåéíîñòè ïî âðåìå íà ñòðîèòåëñòâîòî è â ïðîöåñà íà åêñïëîàòàöèÿòà íà
îáåêòà.
3.1. Àòìîñôåðåí âúçäóõ:
3.2. Ïîâúðõíîñòíè è ïîäçåìíè âîäè:
3.3. Îòïàäúöè:
3.4. Îïàñíè âåùåñòâà (êëàñèôèêàöèÿ ïî ÎÎÍ):
3.5. Âðåäíè ôèçè÷íè ôàêòîðè - øóì, âèáðàöèè è âðåäíè ëú÷åíèÿ (éîíèçèðàùè,
íåéîíèçèðàùè òîïëèííè è äð.), ìèêðîêëèìàò, âèñîêî íàëÿãàíå è äð.:
3.6. Çåìè è ïî÷âè:
3.7. Çåìíè íåäðà:
3.8. Ðàñòèòåëåí è æèâîòèíñêè ñâÿò, çàùèòåíè ïðèðîäíè òåðèòîðèè:
3.9. Ëàíäøàôò:
3.10. Êóëòóðíî íàñëåäñòâî:
3.10.1. Íàëè÷èå íà èñòîðè÷åñêè, àðõåîëîãè÷åñêè è àðõèòåêòóðíè ïàìåòíèöè;
3.10.2. Ïðîãíîçà è îöåíêà çà âúçäåéñòâèÿòà âúðõó ñúñòîÿíèåòî íà èñòîðè÷åñêèòå,
àðõåîëîãè÷åñêèòå è àðõèòåêòóðíèòå ïàìåòíèöè â ðåçóëòàò îò ðåàëèçàöèÿòà íà ïðîåêòà.

ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÈÇÍÎÑ È ÂÍÎÑ ÍÀ ÂÀËÓÒÍÈ ÖÅÍÍÎÑÒÈ

Îáí., ÄÂ, áð.9 îò 1994 ã., èçì., áð.24, 65 è 74 îò 1996 ã.

×ë.1. (1) Ñ òàçè íàðåäáà ñå îïðåäåëÿò ðåäúò è ðàçìåðèòå çà èçíîñ è âíîñ íà

áúëãàðñêè áàíêíîòè è ìîíåòè, ÷óæäåñòðàííà âàëóòà è äðóãè âàëóòíè öåííîñòè â
íàëè÷íîñò, êàêòî è ðåäúò çà èçíîñ íà ÷óæäåñòðàííà âàëóòà ïî áàíêîâ ïúò.
(2) Âúç îñíîâà íà òàçè íàðåäáà ìèòíè÷åñêèòå îðãàíè óïðàæíÿâàò êîíòðîë âúðõó
èçíîñà è âíîñà íà âàëóòíè öåííîñòè â íàëè÷íîñò.

×ë.6. (1) Çàáðàíåí å èçíîñúò íà ïðåäìåòè, âêëþ÷èòåëíî ìîíåòè, îò çëàòî, ñðåáðî

è ïëàòèíà ñ èñòîðè÷åñêà, àðõåîëîãè÷åñêà, õóäîæåñòâåíà è íóìèçìàòè÷íà ñòîéíîñò

165
îñâåí â ñëó÷àèòå, êîãàòî èìà èçäàäåíî ðàçðåøåíèå îò ìèíèñòúðà íà êóëòóðàòà ïî ðåäà
íà ÷ë.31 îò Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà êóëòóðàòà è ìóçåèòå.
(2) Êîè ïðåäìåòè è ìîíåòè èìàò èñòîðè÷åñêà, àðõåîëîãè÷åñêà, õóäîæåñòâåíà è
íóìèçìàòè÷íà ñòîéíîñò, ñå îïðåäåëÿ îò:
1. Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà-çà ïðåäìåòèòå;
2. Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è Áúëãàðñêàòà íàðîäíà áàíêà - çà ìîíåòèòå.
(3) Ðàçðåøåíèÿòà ïî àë.1 ñúäúðæàò ïîäðîáíî îïèñàíèå íà ïðåäìåòèòå è ìîíåòèòå
è äàííè çà òÿõíîòî òåãëî è ñòîéíîñò.

ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÓÑËÎÂÈßÒÀ È ÐÅÄÀ ÇÀ ÐÅÃÈÑÒÐÈÐÀÍÅ È ÐÀÇÐÅØÀÂÀÍÅ ÍÀ

ÈÇÍÎÑÀ È ÂÍÎÑÀ ÍÀ ÑÒÎÊÈ
Îáí., ÄÂ, áð.126 îò 1997 ã., èçì. è äîï., áð.2 îò 1998 ã.

×ë.1. Ñ òàçè íàðåäáà ñå óðåæäàò óñëîâèÿòà è ðåäúò çà ðåãèñòðèðàíå è ðàçðåøàâàíå

íà èçíîñà è âíîñà íà ñòîêè îò þðèäè÷åñêè ëèöà è åäíîëè÷íè òúðãîâöè, íàðè÷àíè ïî-
íàòàòúê “çàÿâèòåëè”.

×ë.4. (3) Ïðåäëîæåíèÿòà íà çàÿâèòåëèòå ñå ñúãëàñóâàò ïðåäâàðèòåëíî, êàêòî ñëåäâà:

2. ïðè èçíîñ íà:
á) ïðîèçâåäåíèÿ íà èçêóñòâîòî è ïðåäìåòè ñ èñòîðè÷åñêà, àðõåîëîãè÷åñêà,
íóìèçìàòè÷íà è àíòèêâàðíà ñòîéíîñò (íà îñíîâàíèå íà Çàêîíà çà ïàìåòíèöèòå íà
êóëòóðàòà è ìóçåèòå) îò ò.I.8 íà ïðèëîæåíèå ¹ 2 - ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà;

ÍÀÐÅÄÁÀ ÇÀ ÊÎÍÒÐÎË ÂÚÐÕÓ ÇËÀÒÍÈÒÅ È ÑÐÅÁÚÐÍÈÒÅ ÈÇÄÅËÈß

Îáí., ÄÂ, áð.47 îò 1994 ã.

×ë.1. (1) Çëàòíèòå è ñðåáúðíèòå èçäåëèÿ, èçðàáîòåíè â ñòðàíàòà èëè âíåñåíè îò

÷óæáèíà è ïðåäíàçíà÷åíè çà ïðîäàæáà, ïîäëåæàò íà ïðîâåðêà çà óñòàíîâÿâàíå
ñúäúðæàíèåòî íà ÷èñòî çëàòî è ñðåáðî (òèòúð) è íà ìàðêèðàíå ïðè ñïàçâàíå óñëîâèÿòà
íà òàçè íàðåäáà.
(2) Íà ïðîâåðêà è ìàðêèðàíå ïîäëåæàò è çëàòíèòå äèñêîâå, ëåíòè, ïðèïîè,
ùèôòîâå, òåë è äð. çà çúáîëåêàðñêè öåëè, êàêòî è çëàòíèòå è ñðåáúðíèòå èçäåëèÿ,
èçðàáîòåíè ñ ìàòåðèàëè íà êëèåíòè (íà èøëåìå).
(3) Çàäúëæèòåëíî ñå ïðîâåðÿâàò è ìàðêèðàò çëàòíèòå è ñðåáúðíèòå èçäåëèÿ,
èçîñòàâåíè èëè îòíåòè â ïîëçà íà äúðæàâàòà çà íàðóøåíèÿ íà Çàêîíà çà ìèòíèöèòå,
êàêòî è íà Çàêîíà çà ñäåëêèòå ñ âàëóòíè öåííîñòè è çà âàëóòíèÿ êîíòðîë, êîãàòî ñå
ïðîäàâàò íà äúðæàâíè òúðãîâñêè ïðåäïðèÿòèÿ çà ïðîäàæáà íà íàñåëåíèåòî.
(4) Ìîãàò äà áúäàò èçâúðøâàíè è èíôîðìàöèîííè èçñëåäâàíèÿ, ñúñ èëè áåç
ìàðêèðàíå, çà óñòàíîâÿâàíå òî÷íèÿ òèòúð íà âñÿêàêâè çëàòíè è ñðåáúðíè èçäåëèÿ,
çëàòî è ñðåáðî íà êþë÷åòà, ïðú÷êè, çúðíà è äð. â ñóðîâî ñúñòîÿíèå, èçïðàùàíè îò
åäíîëè÷íè òúðãîâöè è þðèäè÷åñêè ëèöà, ïî òÿõíî èñêàíå, âêëþ÷èòåëíî è ñïîìåíàòèòå
â ÷ë.3.
(5) Èíôîðìàöèîííè èçñëåäâàíèÿ íà òàêèâà èçäåëèÿ ìîãàò äà áúäàò èçâúðøâàíè è
ïî èñêàíå íà ÷àñòíè ëèöà, íåñïîìåíàòè â ÷ë.17, íî ïðåäñòàâåíèòå èçäåëèÿ íå ñå
ìàðêèðàò.

166
 ×ë.3. (1) Îñâîáîæäàâàò ñå îò ïðîâåðêà è ìàðêèðàíå ñëåäíèòå çëàòíè è ñðåáúðíè
èçäåëèÿ:
1. ïðîèçâåæäàíè â ñòðàíàòà èëè âíàñÿíè îò ÷óæáèíà çà íóæäèòå íà ïðåçèäåíòà
îðäåíè è ìåäàëè;
2. ìîíåòè îò äúðæàâíè åìèñèè;
3. âíàñÿíè çà ëè÷íè íóæäè îò ëèöà - ÷ëåíîâå íà ÷óæäåñòðàííè ìèñèè, ïîëçâàùè
ñå ñ äèïëîìàòè÷åñêè èìóíèòåò;
4. ïîëó÷àâàíè îò ÷óæäè äúðæàâè îðäåíè, ìåäàëè è äðóãè îòëè÷èÿ, ñ êîèòî ñå
íàãðàæäàâàò áúëãàðñêè ãðàæäàíè;
5. ïðèòåæàâàíè îò ÷àñòíè ëèöà, êàêòî è âíàñÿíè îò òÿõ çà ëè÷íè íóæäè, â îáè÷àéíè
ðàçìåðè;
6. õèðóðãè÷åñêè, ôèçè÷åñêè è äðóãè ïîäîáíè èíñòðóìåíòè, óðåäè è àïàðàòè,
âêëþ÷èòåëíî è ÷àñòèòå èì, êîèòî ñëóæàò çà ëå÷åáíè, íàó÷íè, òåõíè÷åñêè è äðóãè
öåëè;
7. õóäîæåñòâåíè, àðõåîëîãè÷åñêè, åòíîãðàôñêè è äðóãè öåííîñòè - ìåñòíè è
÷óæäåñòðàííè, ïðåäíàçíà÷åíè çà õóäîæåñòâåíè, ìóçåéíè è äðóãè ñáèðêè è èçëîæáè;
8. èçäåëèÿ-îáðàçöè, âðåìåííî âíåñåíè â ñòðàíàòà êàòî åêñïîíàòè çà ïàíàèðè,
èçëîæáè è äð., ïðè óñëîâèå, ÷å ùå ñå âúðíàò îáðàòíî çàä ãðàíèöà â îïðåäåëåíèòå
ñðîêîâå. Àêî ñå îáìèòÿò çà âíîñ, ñ òÿõ ñå ïîñòúïâà ñúãëàñíî àë.2 íà ÷ë.14.
(2) Íå ïîäëåæàò íà ïðîâåðêà è ìàðêèðàíå ìåñòíèòå è âíîñíèòå èçäåëèÿ îò áÿëî
çëàòî è ïëàòèíà.
(3) Ìèíèñòúðúò íà ôèíàíñèòå ìîæå äà îñâîáîæäàâà îò ïðîâåðêà è ìàðêèðàíå è
äðóãè çëàòíè è ñðåáúðíè èçäåëèÿ.

ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 236 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1991 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÎÑÍÎÂÍÈÒÅ

ÔÓÍÊÖÈÈ ÍÀ ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎÒÎ ÍÀ ÐÅÃÈÎÍÀËÍÎÒÎ ÐÀÇÂÈÒÈÅ È
ÁËÀÃÎÓÑÒÐÎÉÑÒÂÎÒÎ
Îáí., ÄÂ, áð.107 îò 1991 ã., èçì., áð.42, 68 è 70 îò 1992 ã., áð.3, 34 è 87 îò 1994 ã.,
áð.19, 29, 54 è 95 îò 1995 ã.

ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÊÈßÒ ÑÚÂÅÒ ÏÎÑÒÀÍÎÂÈ:

×ë.1. (1) Îïðåäåëÿ îñíîâíèòå ôóíêöèè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà ðåãèîíàëíîòî

ðàçâèòèå è áëàãîóñòðîéñòâîòî ñúãëàñíî ïðèëîæåíèåòî.
(2) Ìèíèñòúðúò íà ðåãèîíàëíîòî ðàçâèòèå è áëàãîóñòðîéñòâîòî äà óòâúðäè
ïðàâèëíèê çà óñòðîéñòâîòî è äåéíîñòòà íà ìèíèñòåðñòâîòî.

ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ êúì ÷ë.1, àë.1

Îñíîâíè ôóíêöèè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà ðåãèîíàëíîòî ðàçâèòèå è

áëàãîóñòðîéñòâîòî
×ë.4. (9) Ìèíèñòåðñòâîòî îñèãóðÿâà:
7. ñúâìåñòíî ñ Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà óñëîâèÿòà çà îïàçâàíå è ñîöèàëèçèðàíå
íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî;

167
ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 335 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1997 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÍÀ ÎÑÍÎÂÍÈÒÅ
ÔÓÍÊÖÈÈ È ÇÀÄÀ×È ÍÀ ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎÒÎ ÍÀ ÂÚÍØÍÈÒÅ ÐÀÁÎÒÈ
Îáí., ÄÂ, áð.73 îò 1997 ã.

ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÊÈßÒ ÑÚÂÅÒ ÏÎÑÒÀÍÎÂÈ:

×ë.1. (1) Îïðåäåëÿ îñíîâíèòå ôóíêöèè è çàäà÷è íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúíøíèòå

ðàáîòè ñúãëàñíî ïðèëîæåíèåòî.
(2) Ìèíèñòúðúò íà âúíøíèòå ðàáîòè äà óòâúðäè ïðàâèëíèê çà óñòðîéñòâîòî è
äåéíîñòòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúíøíèòå ðàáîòè ñúîáðàçíî îïðåäåëåíèòå îñíîâíè
ôóíêöèè è çàäà÷è.

ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ

Îñíîâíè ôóíêöèè è çàäà÷è íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúíøíèòå ðàáîòè

×ë.1. (1) Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúíøíèòå ðàáîòè, íàðè÷àíî ïî-íàòàòúê

“ìèíèñòåðñòâîòî”, å îðãàí íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò çà íåïîñðåäñòâåíî ïðîâåæäàíå íà
âúíøíàòà ïîëèòèêà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ.
(2) Â èçïúëíåíèå íà ñâîèòå ïðàâîìîùèÿ ìèíèñòåðñòâîòî îñúùåñòâÿâà ñëåäíèòå
îñíîâíè ôóíêöèè è çàäà÷è:

4. çàùèòàâà ïðàâàòà è èíòåðåñèòå íà áúëãàðñêàòà äúðæàâà è íà íåéíèòå ãðàæäàíè

â ÷óæáèíà; èíôîðìèðà è ðàçÿñíÿâà ïîëèòèêàòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, êàòî:
ã) ïðåäïðèåìà äèïëîìàòè÷åñêè äåéñòâèÿ çà îïàçâàíå íà áúëãàðñêè äúðæàâíè èìîòè,
èìóùåñòâî, êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî è ïàìåòíèöè â ÷óæáèíà;

ÏÎÑÒÀÍÎÂËÅÍÈÅ ¹ 431 ÍÀ ÌÑ ÎÒ 1997 Ã. ÇÀ ÎÏÐÅÄÅËßÍÅ ÍÀ ÎÑÍÎÂÍÈÒÅ

ÔÓÍÊÖÈÈ, ÑÒÐÓÊÒÓÐÀÒÀ È ×ÈÑËÅÍÎÑÒÒÀ ÍÀ ÎÁËÀÑÒÍÀÒÀ
ÀÄÌÈÍÈÑÒÐÀÖÈß
Îáí., ÄÂ, áð.112 îò 1997 ã.

ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÊÈßÒ ÑÚÂÅÒ ÏÎÑÒÀÍÎÂÈ:

×ë.1. Îïðåäåëÿ:
1. îñíîâíèòå ôóíêöèè è çàäà÷è íà îáëàñòíàòà àäìèíèñòðàöèÿ ñúãëàñíî ïðèëîæåíèå
¹ 1;
2. ñòðóêòóðàòà íà îáëàñòíàòà àäìèíèñòðàöèÿ ñúãëàñíî ïðèëîæåíèå ¹ 2;
3. îáùàòà ÷èñëåíîñò íà ïåðñîíàëà íà îáëàñòíèòå àäìèíèñòðàöèè ñúãëàñíî
ïðèëîæåíèå ¹ 3.

168
 ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ ¹ 1 êúì ÷ë.1, ò.1

Îñíîâíè ôóíêöèè è çàäà÷è íà îáëàñòíàòà àäìèíèñòðàöèÿ

I. Îáëàñòíàòà àäìèíèñòðàöèÿ ïîäïîìàãà äåéíîñòòà íà îáëàñòíèÿ óïðàâèòåë ïðè

èçïúëíåíèå íà ôóíêöèèòå è ïðàâîìîùèÿòà ìó â ñëåäíèòå îñíîâíè íàïðàâëåíèÿ:
1. Ïî ïðîâåæäàíåòî íà äúðæàâíàòà ïîëèòèêà íà òåðèòîðèÿòà íà îáëàñòòà ïðè:
å) êîîðäèíèðàíå, ïîäïîìàãàíå è êîíòðîëèðàíå íà äåéíîñòòà â îáëàñòòà íà
òåðèòîðèàëíî-ñåëèùíîòî óñòðîéñòâî, ãåîäåçèÿòà è êàäàñòúðà, ãðàæäàíñêîòî ñúñòîÿíèå,
ãðàæäàíñêàòà ðåãèñòðàöèÿ è àäìèíèñòðàòèâíîòî îáñëóæâàíå íà ôèçè÷åñêè è
þðèäè÷åñêè ëèöà, áëàãîóñòðîéñòâîòî, êîìóíàëíàòà äåéíîñò è ñòðîèòåëñòâîòî,
òðàíñïîðòíîòî îáñëóæâàíå è áåçîïàñíîñòòà íà äâèæåíèåòî, îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà
ñðåäà è êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêîòî íàñëåäñòâî, èçïîâåäàíèÿòà è þðèäè÷åñêèòå ëèöà ñ
íåñòîïàíñêà öåë, êîèòî èçâúðøâàò äåéíîñò, ïðèñúùà íà èçïîâåäàíèå, èëè îñúùåñòâÿâàò
ðåëèãèîçíà èëè ðåëèãèîçíî-ïðîñâåòíà äåéíîñò;

169
 ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

â. Èçâåñòèÿ íà ïðåçèäèóìà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå

â. Äúðæàâåí âåñòíèê

Ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè íà Áúëãàðèÿ, èçä. Àëìà ÅÎÎÄ è ÞÑ

Êîíòðàêò ÅÎÎÄ

ñï. Êóðèåð íà ÞÍÅÑÊÎ, èçä. Êîìèòåò çà êóëòóðà

ñï. Ìóçåè è ïàìåòíèöè íà êóëòóðàòà, èçä. Êîìèòåò çà êóëòóðà

170