ОСНОВНО ВОСПИТАНИЕ И

ОБРАЗОВАНИЕ

Предлог-верзија

Јануари, 2018
1. Вовед

Основното воспитание и образование во Република Македонија својата идејна и правна основа ја црпи од Уставот и
легислативната рамка на Република Македонија, а во согласност со приоритетната заложба на државата за европска интеграција, и
меѓународните концвенции и развојни документи, како: Конвенцијата на Обединетите нации за правото на децата (1989), Светската
декларација „Образование за сите“ (1990), Дакарската декларација - Квалитетно образование за сите (2002), Милениумските развојни
цели на Обединетите нации (2000), Декларацијата од Саламанка (1994), Конвенцијата за правата на лицата со инвалидитет (2006),
Европската стратегија 2020 (2009), Инчеонската декларација „Образование 2030 на Унеско (2015) и др.

Основното образование, покрај следењето на современите тенденции, се темели и на богатството и разновидноста на

националното културно наследство, на принципите на транспарентност, конкурентност, компатибилност и препознатливост, и
демократските принципи кои треба да ја засилат неговата атрактивноста и ефективност.

Новото основно воспитание и образование не треба да биде само подготовка на децата за средно училиште туку треба да
овозможи и:

- развој на личност која може да преземе индивидуална, семејна и граѓанска одговорност;

- воспитание и образование кое ги почитува и развива индивидуалните потреби, интереси и афинитети на личноста;
- развој на култура на живеење т.е. стекнување на компетенции соодветни за променливиот свет на трудот и општествениот
живот;
- воспитание и образование кое ќе овозможи развој на независна, отворена, критичка и демократска личност со вештини и
компетенции за акција;
- воспитание и образование кое го зајакнува чувството на припадност на заедницата;
- социјализација во духот на општествено прифатените вредности и идеали со негување на духовното, културното и
историското наследство;
- развој на подготвеност и свест за доживотно образование.

1
2. Цели на основното воспитание и образование
Целите на новото основно воспитание и образование се во согласност со одредбите препорачани од ЕФА извештајот, кој
претставува ориентациска рамка со која се согласија земјите во светот. Светското движење „Образование за сите“, започнато во
Џомтиен (Jomtien) во 1990 година, кое се потврди во Дакар во 2000 година, своја вистинска валоризација и редизајн доби на светската
конференција во Инчеон (Incheon) во 2015 година.1 На конференцијата, претставниците на владите од земјите во светот се согласија
дека движењето треба да оди во следниов правец:

- Да се обезбеди сеопфатно, правично и квалитетно образование и промовирање на можностите за доживотно учење за сите;
- Заложба за обезбедување на 12 – годишно, бесплатно, јавно финансирано, правично и квалитетно основно и средно образование,
од кои најмалку девет години се задолжителни, со што би се оствариле релевантни резултатите од учењето;
- Поттикнување и обезбедување на најмалку една година на задолжително, бесплатно и квалитетно предучилишно воспитание и
образование и осигурување дека сите деца ќе имаат пристап до квалитетен ран детски развој, заштита и образование;
- Создавање на услови за опфат на децата кои се надвор од училиште;
- Вклучување и еднаквост во и преку образование;
- Запазување на важноста на родовата еднаквост во остварувањето на правото на образование за сите;
- Квалитетно образование и подобрување на резултатите од учењето, преку зајакнување на влезот, процесите и евалуацијата на
резултатите и преку механизми за мерење на напредокот;
- Соодветно регрутирани, добро обучени, професионално квалификувани, мотивирани и поддржани со добри ресурси наставници,
во рамките на ефикасно и ефективно управувани системи;
- Промовирање на квалитетот на можностите за доживотно учење за сите, во сите средини и на сите нивоа на образование;
- Сите млади и возрасни, особено девојките и жените, да постигнат релевантни и признати функционални нивоа на писменост,
математички вештини и стекнати животни вештини, обезбедени со можности за учење на возрасни, образование и обука.
- Зајакнување на науката, технологијата и иновациите. Информациските и комуникациските технологии (ИКТ) мора да се искористат
за зајакнување на системите за образование, ширење на знаењата, пристапот до информациите, квалитетно и ефективно учење,
како и поефикасно извршување на услугата.

1
Incheon Declaration,Education 2030: Towards inclusive and equitable quality education and lifelong learning for all, World Education Forum, Republic of Korea, 2015

2
 На оваа конференција, претставниците на земјите во светот се согласија дека основната одговорност за успешно спроведување на
оваа агенда лежи во владите на земјите. Поради тоа, потребно е да се воспостават политички и правни рамки кои ги промовираат
одговорноста и транспарентноста, како и партиципативното владеење и координираните партнерства на сите нивоа и во сите сектори,
со почитување и придржување на правото на учество на сите засегнати страни.

Во тој контекст, донесена е заложба за зголемување на јавната потрошувачка за образование, во согласност со контекстот на
земјите, на најмалку 4 - 6% од бруто домашниот производ и / или најмалку 15 - 20% од вкупните јавни трошоци за образование.

Врз основа на претходното, основното воспитание и образование во Република Македонија треба да овозможи :

1. Обезбеден пристап до основното училиште

− Основното воспитание и образование треба да е отворено и да овозможува пристап за сите деца без оглед на јазикот, полот,
религијата, попреченоста
− Основното воспитание и образование мора да обезбеди дополнителна помош за сите ученици со посебни образовни потреби

2. Подобрување на постигнувањата во учењето

− Основното воспитание и образование нуди подобар пристап кон средното воспитание и образование и континуираното учење
− Основното воспитание и образование ги подготвува децата за партиципација во информациското општество

3. Обука во суштинските животни вештини;

− Основното воспитание и образование овозможува развој на клучните компетенции за доживотно учењекај секој ученик,
− Основното воспитание и образование го почитува индивидуалниот развој и општата социјализација на децата низ целокупниот
воспитно-образовен процес
− Основното воспитание и образование ја негува самодовербата и ја унапредува демократијата и интерперсоналната хармонија.

4. Основното воспитание и образование обезбедува култура на живеење

− Основното воспитание и образование им служи на потребите на 21-от век
− Основното воспитание и образование ја развива самопочитта и почитта кон културите на другите; го афирмира мултикултурниот
карактер на општеството

3
− Основното воспитание и образование ја промовира интелектуалната слобода и толеранција и креира добри форми на
кооперативнот помеѓу наставниците и учениците и помеѓу училиштето и семејството.
− Основното воспитание и образование е ослободено од насилство

3. Анализа на состојбата

За да се изгради ефикасен и ефективен воспитно-образовен систем потребна е добра и силна основа. Ако сакаме воспитно-
образовниот систем да биде цврст, безбеден и отпорен на разни промени и потреси и ако сакаме да го доградуваме потребно ни е
здраво и цврсто основно воспитание и образование. Ако сакаме воспитно-образовниот систем да продуцира здрави и компетитивни
граѓани кои ќе бидат во состојба да градат силна економија и добросостојба и да негуваат богата култура на живеење, мораме да
поставиме здраво и силно основно воспитание и образование.

Во таа смисла, во Светската декларација за образование за сите (Jomtien, 1990) се вели дека „солидното елементарно
образование е темел за зајакнување на вишите нивоа на образование, научната и технолошка писменост и способност, а со тоа и за
самостоен развиток... Времето, енергијата, како и финансирањето наменето за основно образование, се, можеби, најдалеку досежна
инвестиција во луѓето и во иднината на една земја што воопшто може да се направи... Денес, повеќе од кога и да е, образованието
мора да се сфати како базична димензија на кој било социјален, културен или економски план”.

Тоа значи, дека, на децата и младите треба да им се понуди воспитание и образование кое ќе ги почитува нивните интереси и
склоности, ќе ги негува и унапредува нивните капацитети и ќе им понуди можности да направат избор и да се реализираат себеси
преку воспитно-образовните процеси.

Досегашните интервенции во основното воспитание и образование во Република Македонија, главно, се фокусираа на

формалните аспекти на современите тенденции во воспитранието и образованието кои се присутни во последните децении во Европа
и светот. Така, во изминатите две децении во државата беа присутни голем број национални и меѓународни програми и иницијативи
кои беа фокусирани токму на наставата и учењето. Се одржаа голем број на семинари и обуки во кои беа вклучени слушатели од
најразлични профили и и степени (наставници, стручни работници, библиотекари, директори, и др.) Сите беа фокусирани на следново:
осовременување на наставата и зголемување на квалитет на учењето од страна на учениците во основното воспитание и образование.

4
 Најголемиот број интервенции во основното воспитание и образование само „загребаа“ по површината и се задржаа на
формалните аспекти на промените. Дури и иницијативите кои имаа цел имплементација на странски модели во основното воспитание
и образование не беа коректно обмислени и прилагодени на спецификите на постојната состојба во нашата земја. Основното
воспитание и образование не успеа да ја осовремени наставата со коректни интервенции во наставните планови и програми, со
зајакнување на дидактичката база и пред сé со воспоставување систем за кариерен развој на наставниците кој ќе им овозможи да го
надминат просечниот индивидуален влог во наставата. Сите овие интервенции, попатно или недоволно ги осмислуваа преобразбите
во наставниот процес. Како сегмент тој малку се промени.

Наставата и учењето се фокусирани во наставните програми или поточно во учебниците, т.е. тие претставуваат продукт од
реализацијата на однапред дадените содржини кои се трансформираат во цели и задачи. Вниманието е целосно насочено кон
наставната програма и нејзината содржина, а не кон учениците. Најчесто, наставниците се фокусирани на тоа како да ја реализираат
наставната содржина, а не кон тоа како наставната содржина влијае врз учениците, какви ефекти предизвикува кај нив на планот на
стекнување и развивање компетенции (знаења, вештини и ставови), како тие ги стекнуваат бараните компетенции, кои активности ги
преземаат при нивното стекнување и сл. Најмало внимание се посветува на тоа како учениците ги применуваат стекнатите знаења,
вештини и ставови во вистинските животни ситуации. Ова состојба е детектирана слабост кај најголемиот број од наставниците во
основното воспитание и образование.

Новата педагогија треба да обезбеди, не само разбирање и користење на информации базирани на тестови, туку и нивно
„извлекување од меморијата“ и искористување во контекст на случувањата кои настануваат во реалното време и во реалниот свет.
Извлекувањето и манипулирањето со соодветните знаења мора да биде поттикнато од реални карактеристики на ваквите
потешкотии, не само од вонконтекстуални барања за „демонстрација“. Да се биде образован не се подразбира само поседување на
одреден квантум на знаења вградени во дадена концептуална шема, туку тој квантум на знаења мора да се издигне над нивото на
собирање фрагментирани факти.

Во голем број случаи во наставата доминираат традиционални методи кој го пасивизираат ученикот, за сметка на доминантната
улога на наставникот. Автократскиот тип на раководење и фронталната форма на настава се најупотребуваните начини на рбота кои се
употребуваат во наставата, што придонесува процесите на интеракција и активното учење на учениците во текот на наставата да бидат
вистинска реткост. Мора да се спомене дека употребата на современите форми и методи на настава и учење од страна на
наставниците (особено од наставници ентузијасти) во последно време се засилува, но впечаток е дека тоа е се уште недоволно. Со

5
право, овој проблем го отвора прашањето за спремноста и оспособеноста на наставниот кадар за примена на современи форми,
методи и техники на настава и учење.

На планот на интегративниот пристап во усвојувањето на знаењата има низа недостатоци. Целно-насоченото учење, кое би ги
интегрирало знаењата, вештините и ставовите во комплексни изведби на ученикот и кои би претставувале параметри според кои би
се мереле, т.е. следеле и вреднувале неговите постигнувања, претставува елемент кој недостасува или е многу малку застапен во
наставата. Исто така, во наставните програми е пренагласен дескриптивниот пристап и фактографијата, што предизвикува обемност на
самите наставни програми. Потребата од рационализација во основното воспитание и образование се сведе на механичко
отстранување на одредени содржини (делови) без притоа да се отстапи од сфаќањето дека „нашите ученици треба сé и сешто да
знаат“, но никако онолку колку што им треба. Повеќе се одеше во широчина, отклоку во длабочина. Така, во најголем број случаи, во
наставните програми и учебниците останаа и понатаму годините, дефинициите и набројувањата на појавите за сметка на содржините
кои ги објаснуваа каузалните поврзаности на тие појави, кои се исфрлија во име на рационализацијата. На тој начин учениците учат
голем број факти и податоци, но многу малку учат за смислата, поврзаноста и примената на истите.

Најголем виновник за ваквата состојба, во сите воспитно-образовни степени, е системот на вреднување на работата на
наставниците и на учениците. Наставникот и неговата работа се вреднуваат само врз основа на реализираната наставна програма и
потрошеното време за настава, и тоа нормативно, без притоа да се води сметка дали тој успеал да предизвика одредени промени кај
учениците, т.е. без да се води сметка колку и какви компетенции стекнал секој ученик и какви ефекти тие компетенции предизвикале
кај него. Успешноста на наставникот се мери со постигнувањата на учениците. Всушност, во најголемиот број случаи, системот за
оценување води сметка единствено за умешноста и способноста на учениците да ги „пресликаат“ содржините од учебниците и е
доминатно зависен од слободната процена на наставникот или фаворизираните тестови на знаења. Системот на оценување во основа
се сведува на квантитативен приказ на постигнувањето на ученикот.

Секој ученик, за успехот во текот на учебната година што го постигнува во наставата по секој наставен предмет, добива соодветена
квантифицирана оценка. Ваквата обврска дополнително врши силен притисок, како на учениците, така и на наставниците. На тој начин
оваа обврска ги фокусира напорите, и на учениците, и на наставниците за нејзино задоволување.

Екстерното оценување во основното воспитание и образование беше замислено како надворешен инструмент кој треба да
помогне за зголемување на квалитетот во основното воспитание и образование. Наместо на подобро работите тргнаа на полошо.

6
Овие интервенции, замислени како системски решенија извршија длабоки промени во преобразбата на наставниот процес, само
„загребаа“ по површината и се задржаа на формалните аспекти на промените.

Екстерното оценување подразбира тестирање т.е. проверка на знаењата на учениците преку проверка на научени факти. Ваквиот
пристап ги поништи сите резултати кои се постигнуваа за модернизација на наставата и учењето во изминатите години, особено на
планот на воведување на современи модели на настава и учење. Наместо промени во пристапите се предизвика глорификација на
предавачкиот стил на работа со учениците, наместо учење со разбирање и/или учење по пат на решавање на проблеми, се исфорсира
поттикнувањето на меморирањето, наместо критичност, се предизвика послушност, наместо активност се случи пасивност, наместо
интеракција се зајакна фронталната работа. Зошто е тоа така? Затоа што за екстерното оценување е потребно да знаеш факти и не е
важно што умееш, дали си креативен, дали наместо математика имаш талент за уметност, дали логично размислуваш, дали умееш
наученото да го спроведеш во пракса и сл. Важно е само да знаеш имиња, дефиниции, години, поими и други сувопарни факти.

Тука се и казните и наградите за наставниците и учениците како гаранција дека замислениот концепт навистина ќе се оствари.
Таквите мерки само ја одразуваа големата недоверба од страна на државата кон наставниците. А тие, застрашени од казните своето
внимание целосно го посветуваа во реализацијата на однапред дадените содржини кои се трансформираат во цели и задачи. Важно е
учениците да постигнат успех на екстерното оценување, па заради тоа наставата изобилува со чести проверки преку тестови на
знаења.

Затоа, не треба да нè изненадува намалувањето на постигнувањата на нашите ученици на меѓународните проверки на знаењата.
Зарем треба уште докази дека замислените концепти за подобрување на квалитетот на наставата и учењето не даваат резултати и
дека треба да се менуваат?

Организацијата на наставата според предметно-часовниот модел оневозможува повисок степен на координираност во работата на
наставниците. Често се случува одредени знаења или активности, кои треба да развијат одредени компетенции, да се повторуваат во
повеќе наставни програми. На тој начин се троши многу време на предавања и повторувања од страна на наставникот за сметка на
времето што им е потребно учениците за учење и за вежбање. На тој начин имаме нерационално трошење на време и беспотребно
повторување на одредени наставни содржини, што влева дополнителна конфузија, а честопати и досада кај учениците.

Основата на ваквиот пристап може да се најде во концептот на наставните програми во кои доминира содржинската насоченост.
Ако се погледнат поставените цели на наставните програми, ќе се види дека доминираат оние со кои се бара усвојување, поточно

7
меморирање, на определен фонд знаење, а недостасуваат цели со кои се сугерира стекнување на комплексни компетенции. Бидејќи е
важен резултатот, т.е. репродукцијата на предаденото, а не начините и квалитетот на усвоеното знаење (флексибилност, динамичност,
трајност, апликативност, споредбеност и сл.), процесната компонента на наставата се маргинализира. Значи, се следи, се проверува и
се оценува, речиси, исклучително знаењето, и тоа сфатено во потесна смисла на зборот, т.е. знаења за конкретниот наставен предмет,
со особен акцент на меморирањето и репродукцијата на знаењата. Другите ученички постигнувања се ставени во втор план или се
наполно маргинализирани. Ваквиот пристап предизвикува состојба во која недоволно се следи, проверува и оценува оспособеноста
на учениците за примена на усвоените знаења во нови ситуации, особено во вистинските животни ситуации. Ретко се проверуваат и
оценуваат способностите, интересите, ставовите, убедувањата и другите карактеристики на личноста. На тој начин, целокупното
оценување на постигнувања се сведува само на реализација на образовната задача на наставата, а се запоставуваат воспитната и
функционалната.
Новата педагогија, базирана на „оживотворено“ знаење, нуди цела лепеза техники за учење кои треба да најдат свое место во
процесите на настава и учење во основното воспитание и образование. Тоа се:

− Учење преку набљудување;

− Учење преку имитирање;
− Учење преку практикување („обиди и грешки“);
− Учење низ повратни информации;
− Учење преку разговор;
− Учење преку поучување и помагање;
− Учење преку решавање проблеми од реалниот живот;
− Учење низ истражување;
− Учење преку критичко мислење и продуцирање на знаења;
− Учење преку слушање, транскрибирање и помнење;
− Учење преку нацрти и скицирање;
− Учење преку рефлексија;
− Учење во залет (Learning on the fly)2;
− Учење преку тренирање;

2
Поим кој ја опишува опортунистичката природа на новата педагогија при што учениците бараат помош од кој било што е достапен да им одговори на
прашањата. Ученикот учи и бргу кога се соочува со нови проблеми; анализира успеси и неуспеси за да открие совети за подобрување; експериментира и ќе
проба што било за да најде решение; ужива во предизвикот на непознати задачи.

8
 − Учење преку натпревар;
− Учење низ виртуелни окружувања;
− Учење низ симулации и играње улоги;
− Учење низ игри, и сл.

4. Ново основно воспитание и образование

Ревидирањето на наставниот план и наставните програми во основното воспитание и образование во Република Македонија
покрај својата идејна основа предвид ги зема и целосно ги почитува психофизичките карактеристики на развојните периоди на децата
и младите. Тие, во својот развој, преминуваат од еден во друг развоен период кој го карактеризираат специфични физички,
когнитивни и емоционални промени. Можеме да разликуваме неколку развојни периоди: рано детство (од 3 до 6 години), средно
детство (од 6 до 12 години) и адолесценција (од 12 до 20 години). Според Пијаже, може да разликуваме предоперационен период (од
2 до 6 година), период на конкретни операции (од 7 до 11 година) и период на формални операции (после 12 години).

Наведените психо-физички развојни периоди се земени предвид при структурирањето на наставните планови и програми, како и
при изборот на наставните методи, техники и стратегии во ревидираните наставни програми.

Особен акцент е ставен на периодот на средното детство (од 6 до 12 години) кој во психолошка и развојна смисла претставува
една релативно компактна и заокружена целина. Тоа е земено како основа при дефинирањето на развојните цели и наставните
методи, техники, стртегии и активности во воспитанието и образованието на децата од прво до петто одделение, со посебен фокус на
периодот од прво до трето одделение.

Ревизијата на наставните планови и наставните програми во основното воспитание и образование резултира со:

− Воведување целно-насочена настава и учење во основното воспитание и образование

− Урамнотежување (компатибилност) и сукцесивност меѓу наставните програми (наставните предмети и програмските
подрачја/теми/области) кои имаат соодветна цел и кои се сеопфатни, кохерентни, урамнотежени (компатибилни) и со добро
организирана содржина, со можност за нивна целна интеграција,

9
− Растеретување на наставните планови и програми и дефинирање на нивоа на ученички постигнувања или резултати од учењето.
− Конституирање на ефикасен и ефективен систем на следење, вреднување, и проверување на постигањата на учениците.

Сите активности кои се преземени за своја основа ги земаа следниве принципи како водилки во ревизијата на основното
воспитание и образование:

− Намалување на времето кое учениците ќе го поминат во настава за сметка на зголемување на времето за одмор и игра (овој
принцип е целосно присутен во периодот од прво до трето одделение)
− Намалување на времето кое наставниците го поминуваат во настава за сметка на зголемување на времето кое го поминуваат за
подготвување и реализација на самата настава
− Намалување на времето планирано за меморирање за сметка на времето планирано за истражување и проблемско учење од
страна на учениците
− Намалување на тестирањата на учениците за сметка на комплексното проверување на резултатите од учењето
− Намалување на учењето во ширина за сметка на учењето во длабочина
− Намалување на разликите во постигнувањата меѓу учениците
− Домашните работи се заменуваат со вежби на час под контрола на наставникот
− Воведување на служба за поддршка за талентираните ученици и учениците кои бележат слаби резултати во напредувањето.
− Реобнова на стручните и уметничките секции во училиштата

Од аспект на програмските промени се предвидува:

− Остварување на предметна сукцесивност од 1 до 9 одделение

− Овозможување на интегрирање на целите и содржините во наставните предмети.
− Наставните програми се базирани на целно поставени резултати од учењето (компетенции)
− Содржините за учење (особено примерите) соодветствуваат со современото живеење и реалното окружување
− Овозможено е дефинирање на тежинските нивоа на ученички постигнувања базирани на резултати од учењето, за секое
одделение посебно
− Дневните оперативни планови за наставен час повеќе не се задолжителни. Остануваат во употреба годишните, тематските и
неделните планирања.
− Оценувањето на учениците се реализира според стекнатите компетенции (намалување на употребата на тестовите на знаење)

10
 − Предвидени се редовни извештаи за напредувањето на секој ученик
− На почетокот на секоја учебна година да се предвидат состаноци со родителите за да им се претстави наставниот план и
програмите, што ќе се работи со учениците и што се очекува од учениците и родителите.
− Се предвидува работа на најмалку еден мултидисциплинарен модул (тема, курс, проект) годишно кој ќе комбинира содржини
од различни предмети

Од аспект на дидактичките промени се предвидува

− Воведување и примена на современи модели на настава и учење прилагодени на животниот стил на учениците
− Во наставните програми се содржат цели и активности за разбудување / зајакнување на љубопитноста на учениците
− Се воведуваат (покрај учебниците) дополнителни извори за учење
− Се стимулира учење надвор од училницата и засилување на користењето на ИТ технологијата во процесите на учење
− Во секој наставен предмет се запазени трансферзалните компетенции кои учениците треба да ги стекнат
− Клучните компетенции за доживотно учење се третирани како составен елемент во секој наставен предмет
− Во потполност се запазува интеркултурниот контекст во секој наставен предмет
− Запазен е развојот на граѓанските компетенции во секој наставен предмет
− Запазен е развојот на животните вештини во секој наставен предмет

5. Ревизија на наставните планови и програми од прво до трето одделение

Младите се карактеризираат со неколку развојни периоди: рано детство (од 3 до 6 години), средно детство (од 6 до 12 години) и
адолесценција (од 12 до 20 години).

Според Пијаже, може да разликуваме предоперационен период (од 2 до 6 година), период на конкретни операции (од 7 до 11
година) и период на формални операции (после 12 години).

11
 Навдените психо-физички развојни периоди се земени предвид при структурирањето на наставниот план и програмите, како и при
изборот на наставните стратегии.

Во првата фаза од ревизијата на наставните планови и програми во основното воспитание и образование е предвидена ревизија на
наставните планови и програми од прво до трето одделение. Овој период се зема како релативно компактен период од аспект на
психофизичкиот развој на децата и како таков се третира.

Општите цели кои треба да се реализираат преку училишните активности, за овој период се:

Ученикот / ученичката

− усвојува почетни нивоа на сите видови на писменост;

− стекнува основни видови знаења од различни научни и уметнички подрачја и цивилизациски искуства;
− стекнува и развива сознајни способности и вештини
− се оспособува за самостојно учење
− ги развива клучните компетенции за доживотно учење
− учи, стекнува вештини, критички размислува и гради сопствени ставови;
− развива компетенции преку позитивна интеракција со врсниците и возрасните лица во својата околина (соработува, помага и
умее да побара соодветна помош);
− гради позитивна и реална слика за себе развивајќи ја својата посебност, согласно индивидуалните потенцијали, интереси и
карактеристики;
− учествува во активности преку кои стекнува чувство на припадност, ментално, емоционално и бихевиористичко ангажирање;
− гради позитивен став кон учењето и го разбира успехот како оптимален развој на своите потенцијали;
− верува во сопствените способности и можноста тие да се подобруваат преку учество и вложување труд;
− покажува иницијативност, креативност, способност за решавање проблеми и себеизразување;
− се оспособува за асертивна комуникација преку активно слушање, разбирање и емпатија;
− се грижи за себе, другите и околината;
− развива чувство на припадност кон паралелката, училиштето и заедницата;
− има свест за правата и презема одговорности.

12
Од аспект на организациски и програмски промени од прво до трето одделение се предвидува:

− За учениците од прво до трето одделение еден наставен час трае 55 минути, во кој се вклучени 15 минути одмор за учениците
во период кога наставникот ќе процени.
− Учениците од прво одделение не смеат да имаат повеќе од 4 наставни часови дневно. Одморите треба да бидат искористени
од страна на учениците за слободни активности / игри, со присуство на наставникот. Се препорачува еден од одморите да биде
предвиден за слободни активности надвор од училница.

o Наставниот предмет физичко и здравствено образование се реализира само во првите три одделенија, а во погорните
одделенија овој наставен предмет ќе се замени со насатвниот предмет спорт.
o Во прво одделение целите и содржините од досегашните наставни предмети природни науки и општество се
интегрираат во еден наставен предмет - светот околу нас.
o Во првите три одделенија наставните предмети ликовно образование и музичко образование се интегрираат во еден
наставен предмет - уметност.

− На наставните часови по физичко и здавствено образование се воведува стручен наставник-партнер, кој заедно со
одделенскиот наставник ја реализира наставата.
− На учениците на коишто им е потребна дополнителна или додатна поддршка им се овозможуваат активности (од наставникот,
од друг наставник приправник, од студенти...) во самото училиште.
− Остварување на сукцесивност на наставните предмети од 1 до 3 одделение
− Предвидено е интегрирано учење и планирање на наставата (преку интегрирање цели, програмски подрачја/цели/области од
еден наставен предмет (интрадисциплинарен пристап) или со други наставни предмети (интердисциплинарен пристап);
− Наставните програми се базирани на целно поставени резултати од учењето (компетенции)
− Наставникот не е обврзан да ги реализира наставните цели според дадениот редослед во наставната програма;
− При реализација на наставните цели по сите наставни предмети наставникот има слобода самостојно да ги интегрира, планира
и реализира, освен во наставните ситуации во кои е потребна сукцесивност;
− Предлог-активностите, техниките и стратегиите за учење (особено можните примери) соодветствуваат со современото
живеење и реалното окружување
− Овозможено е дефинирање на тежинските нивоа на ученички постигнувања базирани на резултати од учењето, за секое
одделение посебно

13
 − Се исфрлаат задолжителни оперативни планови за наставни часови (дневни подготовки) на наставниците и се заменуваат со
целно ориентирани неделни, краткорочни и долгорочни планирања (годишно, тематско, неделно планирање)
− Задолжително водење потрфолио за секој ученик со соодветни инструменти при дијагностичкото, формативното и сумативното
следење, вреднување и оценување на индивидуалниот развој
− Предвидени се тримесечни, полугодишни и годишни извештаи за напредувањето на секој ученик
− На почетокот на секоја учебна година да се предвидат состаноци со родителите за да им се претстави наставниот план и
програмите, што ќе се работи со учениците и што се очекува од учениците и родителите.
− Се предвидува работа на најмалку еден мултидисциплинарен модул (тема, курс, проект) годишно кој ќе комбинира содржини
од различни наставни предмети

Од аспект на дидактичките промени се предвидува

− Воведување и примена на современи модели на настава и учење прилагодени на развојниот период на учениците
− Во наставните програми се содржат цели и активности за поттикнување на љубопитноста и кретаивноста на учениците
− Обезбедување стимулативна средина за учење (организација на училница со центри, катчиња за активности)
− Се препорачува интензивно користење на учење низ игра
− Се поттикнува користење на интерактивни модели на наставна работа
− Се воведуваат (покрај учебниците) дополнителни извори за учење
− Се стимулира учење надвор од училницата и засилување на користењето на ИК технологијата во процесите на учење
− Се стимулира секојдневно користење на литература за деца (катче за читање, библиотека, ИК технологија содржини за
развивање на јазичните вештини);
− Во секој наставен предмет се запазени трансферзалните компетенции кои учениците треба да ги стекнат
− Клучните компетенции за доживотно учење се третирани како составен елемент во секој наставен предмет
− Во потполност се запазува интеркултурниот контекст во секој наставен предмет
− Обезбедување поддршка на учениците на коишто наставниот јазик не им е мајчин јазик (пример ученици од ромската
заедница), пример: организирање активности по завршувањето на наставата со цел зајакнување на комуникациските вештини
на наставниот јазик;
− Запазен е развојот на граѓанските компетенции во секој наставен предмет
− Запазен е развојот на животните вештини во секој наставен предмет

14
 − Активно вклучување на семејствата

* * *

Во продолжение е претставен Наставниот план и наставните програми за прво одделение.

6. Наставен план за прво одделение - нова програма

Наставниот план и програми за прво одделение имаат за задача да ги реализираат следниве цели:
- Првото одделение треба да обезбеди сигурен и мирен „премин“ во училишна средина.
- Утврдување на индивидуалното ниво на развој и развојните можности на секое дете
- Утврдување на потенцијалите, но и афинитетите на секое дете
- Усвојување на неопходните почетни нивоа на знаења, вештини и способности
- Поттикнување на љубопитноста
- Поттикнување на критичкото мислење
- Развивање на компетенциите за учење како се учи
- Поттикнување на самодовербата како услов за самостојна работа
- Поттикнување на интеракцијата како услов за тимска работа
- Почеток на интензивна социјализација и поттикнување на саморефлексија и рефлексија за доброто и злото како услов за
самоизградба и изградба на одговорен член на заедницата
- Градење на личниот идентитет и интегритет – почитување на себе си и сопствените специфики
- Свесност за припадност кон заедницата, но и почитување на разликите
- Учење низ игра

Голем дел од овие принципи на кои се темели разбирањето на новата образовна реформа на воспитно-образовниот процес за
прво одделение се исполнуваат токму со интегрираниот пристап.

Во поглед на оптовареноста на учениците во прво одделение и времето кое треба да го поминат во училиште се направени
одредени измени. Во текот на неделата учениците од прво одделение ќе имаат три дена по четири наставни часа, а два дена по 3

15
наставни часа или вкупно 18 часа. Во споредба со старата програма (23 наставни часа) имаме неделно намалување на наставата за
цели 5 наставни часа, додека на годшно ниво намалувањето изнесува 180 наставни часови.

ОПТОВАРУВАЊЕ НА УЧЕНИЦИ ВО ПРВО ОДДЕЛЕНИЕ

ПОРАНЕШНА НАСТАВНА ПРОГРАМА НОВА НАСТАВНА ПРОГРАМА
НАСТАВНИ ПРЕДМЕТИ НАСТАВНИ НАСТАВНИ НАСТАВНИ ПРЕДМЕТИ НАСТАВНИ НАСТАВНИ
ЧАСОВИ ЧАСОВИ ЧАСОВИ ЧАСОВИ
НЕДЕЛНО ГОДИШНО НЕДЕЛНО ГОДИШНО
Мајчин јазик 6 216 Мајчин јазик 4 144
Математика 5 180 Математика 4 144
Природа 2 72 2 72
Светот околу нас
Општество 1 36
Музичко образование 2 72 3 108
Уметност
Ликовно образование 2 72
Физичко и здравствено 3 108 Физичко и здравствено 3 108
образование образование
Англиски јазик 2 72 Англиски јазик 2 72

ВКУПНО 23 828 18 648

1. Поединечни цели, предлог -активности и стратегии/техники на учење и поучување и резултати од учењето

Структурата на секое програмско подрачје/тема/област е составена од три елемента:

− поединечни цели, кои треба да се постигнат;
− наведени се предлог-активности и стратегии/техники на учење (како можни алтернативи, а од наставниците се очекува да
користат други соодветни активности, техники/игри во зависност од целта и контекстот). Тие се таксативно наведени за секоја
поединечна цел. Истите ќе бидат објаснети во посебно изготвен прирачник, како и можни библиографски единици и интернет
линкови кои можат да ги користат наставниците;

16
 − за секоја поединечна цел наведени се и резултати од учењето кои ученикот/ученичката треба да ги постигнат. Резултатите од
учењето се јасни изјави за тоа што се очекува од ученикот, односно, кои знаења ќе ги стекне и кои вештини и ставови ќе ги
развие. Резултатите од учењето треба да упатуваат на мерливост. Од секоја поединечна цел може да произлегуваат неколку
резултати на учење.

Преку резултатите од учењето на секој ученик треба да му биде јасно што се очекува од него.

Напомена:
Програмски подрачја се јавуваат во наставните програми за мајчин јазик (македонски, албански, турски, српски јазик), англиски јазик,
математика
Програмски теми се јавуваат во наставните програми: светот околку нас, физичко и здравствено образование
Програмски области се јавуваат во наставната програма: уметност

1. Програмските подрачја/теми/обласи во секоја наставна програма се кодираат според одредена методологија:

Симбол за програмско Симбол за одделение Реден број на Реден број на излезен

подрачје поединечна цел резултат
Почетните букви од Римски број за Голема печатна буква Реден број за излезен
називот на одделението од кирилиско писмо/ резултат со арапски број
програмското латинично писмо за
подрачје/област/тема албански и турски јазик

Комуникација и јазик прво одделение

КЈ I А 1
Пример 1: Програмско подрачје Комуникација и јазик во прво одделение, прва пединечна цел и прв

17
 излезен резултат: КЈ-I/А1
Пример 2: Програмско подрачје Медиумска култура во прво одделение, втора пединечна цел и трет
излезен резултат: МК-I/Б3

7. Дескрипција на наставните предмети во прво одделение

МАЈЧИН ЈАЗИК (македонски/албански/турски/српски јазик)

Во досегашната наставна програма по мајчин јазик се реализираа содржини од 5 програмски подрачја и тоа: слушање и
говорење, литература, изразување и творење, медиумска култура и подготовка за почетно читање и пишување. Учениците имаа 6 часа
седмично, а 216 годишно.

Новата наставна програма ја карактеризира:

Намалување на бројот на програмски подрачја

При анализата на досегашните наставни програми по овој предмет е констатирано дека некои цели/содржини од постојните
подрачја се прешироки и се повторуваат. Во новиот концепт програмското подрачје слушање и говорење и програмското подрачје
изразување и творење се дел од п. подрачје комуникација и јазик, со што меѓудругото се обезбедува и помало оптоварување на
учениците.

Намалување на неделниот фонд на часови од 6 на 4 часа неделно

18
 Планирано е заради развојните карактеристики на децата и периодот на адаптација во училишната средина, во прво
одделение тие временски да се покусо во новата средина, а престојот постепено да се продолжува секоја наредна учебна година. Ова
намалување на фондот на часови коренспондира со намалувањето на содржините кои ја оптоваруваа претходната програма. Го
овозможува и можноста од интегрирање на целите во рамките на предметот, а особено со другите предмети, со што активности на
мајчин јазик не се реализираат единствено на тие 4 часа.

Целна насоченост со дадени резултати од учењето

Наставниците можат да планираат реализација на целите преку различни извори, активности и стратегии, користејќи ја својата
креативност и во зависност од контекстот. Мерливоста на постигањата на учениците е многу поедноставна, благодарение на
дефинираните резултати кои произлегуваат од целите, согласно Блумовата таксономија. Планирано е во програмите за следните
одделенија да има повторување на програмските подрачја со соодветно продлабочување на целите, со што ќе се обезбеди
сукцесивност и спиралност.

Препознавање на малите, заедно со големите печатни букви од соодветните писма (македонско, албанско и турско)

Концептот мало и големо се усвојува и во предметите математика и светот околу нас, но и разликите помеѓу големите и малите
букви се мали. Во зависност од јазикот бројот на малите букви кои поинаку се пишуваат се разликува: во македонскиот од 31 буква во
азбуката само 3 се разликуваат во пишувањето, во албанскиот од 36 букви 22 се разликуваат во пишувањето, во турскиот од 29 букви
во азбуката 14.

Практикување на глобалното читање

Потребата од глобално читање се наметнува заради повеќе можни фактори: современи средства за комуникација, средината
во која расте детето, престојот во предучилишни установи, присуството на постар брат или сестра – ученици и сл.

Описменувањето со глобалниот метод не ја зема буквата како појдовна основа во изучувањето на почетната писменост, туку
јазичната целина – зборот. Притоа се отфрла секоја анализа и синтеза, затоа што се смета дека е непотребна. Овој начин на читање,

19
барем на почетокот е многу олеснет затоа што се врши со препознавање на зборот поткрепено и поврзано со конкретен дидактички
материјал (предемет, модел, слика, цртеж...). Така, учениците учат да го идентификуваат, односно да го препознаат зборот пред да ги
запознаат неговите елементи, односно буквите од кои е составен. Ова учење е резултат од препознавање на цели зборови (глобално)
со кои детето често се среќава. Од неколку вака научени зборови, може да се составуваат и да се читаат реченици и куси текстови, на
ист начин како што се составуваат зборови и реченици од само неколку изучени букви.

Различни подготовителни активности за пишување

Во наставата по мајчин јазик во прво одделение се предвидени вежби за подготовка за пишувањето, затоа што преку систем од
графички и мануелни вежби, подредени по тежина, раката на детето постепено ќе се оспособува за изведување на координирани
движења и ракување со приборот за пишување, со што ќе се создадат предуслови за полесно воведување на децата во техниката на
пишувањето. Наставната практика покажува дека пишувањето е потешка вештина од читањето и дека децата доаѓаат на училиште со
недоволно извежбана рака за ракување со приборот за пишување. Ова произлегува од сложеноста на пишувањето и современиот
начин на живеење (станува дури многу посложен процес од процесот на читањето) и наведува на заклучок дека на подготовката за
пишување треба да се пристапи со сета сериозност. Практиката одвоено да се пишуваат елементарните линии од кои се составени
буквите (прави, коси, полукружни...линии), не соодветствува на детската природа од оваа возраст. Современите педагози
(методичари), предлагаат ваквите вежби да се заменат со доцртување цртежи во кои се вкомпонирани тие линии и разни други
мануелни креативни активности. Со ваквата практика, како што покажуваат и искуствата, децата на природен начин се подготвуваат
за пишување, затоа што овие вежби се поинтересни и полесни. Што е уште позначајно, тие се осмислени затоа што се поврзани со
секојдневниот живот, за разлика од вежбите за пишување на елементите на буквите, кои се апстрактни и безживотни, не го
предизвикуваат детскиот интерес, ја задушуваат нивната желба за творење и брзо ги заморуваат учениците. Не смееме да заборавиме
дека на оваа возраст децата тешко препишуваат од табла, не успеваат да остават растојание, или да се задржат на една линија. Исто
така, како што треба да се планира поддршка за учениците со ПОП, важно е да се напомене дека децата што веќе пишуваат/читаат,
може да добиваат додатни активности, согласно нивните можности.

20
АНГЛИСКИ ЈАЗИК

Претходната Наставна програма за I одд. рамковно се базира врз Заедничката европска рвфврвнтна рамка за јазици
(Совет на Европа, 2001), преку својата декларирана насоченост кон ученикот како субјект, и фокусираност кон
комуникациски, социокултурни и интеркултурни компетенции, когнитивен-афективно-социјален развој на ученикот, развој на
самостојност во учењето и стекнување на стратегии на учење како основа за доживотно учење. Конкретните цели беа поделени во
следниве компоненти, за кои беа дадени цели, содржини, примери и активности и методи:
- Лексички единици
- Граматички структури
- Јазични функции
- Слушање со разбирање
- Говорење
- Култура (без предложени цели)

Слабости на оваа програма се гледаат во недоследноста во нивото на општост на целите, отсуство на резултатите кои се
очекува учениците да ги постигнат, повторувањето на елементите особено во деловите содржини и примери, и повторувањето на
целите меѓу компонентите. Новата наставна програма од една страна ја надградува претходната во напорите за приближување кон
европските јазични политики, но е изградена врз начелото на целно ориентирана настава.

Усогласеност со светските трендови и Заедничка европската референтна рамка за јазици 3

Светските трендови во изучувањето на странски јазици се темелат на најновите педагошко-дидактички начела:

- На учениците им е потребно физичко и емоционално окружување во кое ќе се чувствуваат безбедни, среќни, почитувани и
охрабрувани; ова е особено важно во првиот образовен циклус во кој се гради ставот кон училиштето и учењето.
- Во наставата по странски јазици во почетните одделенија доминира играта како природно окружување за учење, и треба да има
баланс на активности осмислени и водени и од наставникот но и од учениците; активностите кои ги води наставникот, како што се

3
За детали, видете https://www.coe.int/t/dg4/linguistic/Source/CEFR%20in%20Macedonian.pdf, https://www.coe.int/en/web/portfolio, или
https://www.coe.int/en/web/common-european-framework-reference-languages/?

21
 игри, приказни, песни и стихотворби, креативни, уметнички и творечки активности му нудат на ученикот природно јазично
окружување, а интеракцијата го поттикнува развојот на јазични вештини.
- На децата им се вродени љубопитството и способноста да учат, и тие нивни карактеристики претставуваат основа за планирањето
и изведбата на наставата. Во наставата по странски јазик во почетните одделенија, наставникот треба да ја негува нивната
мотивираност, меѓу другото и преку забавни активности во кои се претставени култура на земјите од англиското говорно подрачје
а особено животот на децата на нивна возраст. Изложеност на оригинален говор и реални ситуации ја поттикнува мотивираноста
за учење на англискиот јазик и почитта кон културите на земјите каде тој се говори.

Заедничката европска рамка обезбедува заедничка основа за изработка на наставни цел, содржини, студиски програми,
испити, учебници итн., од областа на изучување јазици, која воедно ги дефинира очекуваните постигања на учениците, имено какви
знаења, ставови и вештини треба да развијат за да можат успешно да комуницираат на еден јазик. Таа се темели врз истите врз кои е
развиена оваа наставна програма: плурилингвизам и плурикултурализам; вреднување на културната и јазичната разноликост;
сеопфатност и транспарентност, мобилност на учесниците; флексибилност, отвореност и динамичност; автономија и самосвест за
доживотниот карактер на учењето на јазици. Преку фокусираноста кон плурикултурното и интеркултурното образование, наставата по
англиски јазик поттикнува текнување на компетенции, знаења и ставови, обезбедува разноликост на искуства и помага при градењето
на индивидуалниот и колективниот културен идентитет. Програмско подрачје Културна свест и компетенции особено придонесува кон
стекнување на овие компетенции и ставови.

Во практична смисла, рамката помага да се оствари меѓународна стандардизираност на резултатите од учењето, кои
претставуваат клучна новина во оваа наставна програма, односно што учениците знаат, разбираат, умеат да кажат и направат, и какви
ставови имаат развиено кон говорниците на англискиот јазик и нивните култури на крајот на еден наставен циклус.

Рамката е поделена на 6 нивоа: А1 - Подготвително ниво (Breakthrough); А2 - Основно ниво (Waystage), Б1 - Преодно ниво
(Threshold), Б2 - Самостојно ниво (Vantage), Ц1 - Напредно ниво (Effective Operational Proficiency) и Ц2 - Врвно ниво (Mastery). Наставата
програма за 1 одделение е ситуирана во рамки на нивото А1 (Подготвително ниво). Ова е најниското ниво каде учениците стекнуваат
знаења, вештини, ставови и самодоверба за едноставна интеракција, поставување и одговарање на едноставни прашања за себе, за
луѓето кои ги познаваат и предметите со кои се сретнуваат, даваат и реагираат на едноставни изјави за себе и својата непосредна
околина ма ограничени теми, во согласност со својата возраст и зрелост.

Усогласеност со структурата на Општата наставна програма за I одделение

22
 Оваа програма ќе се реализира со 2 часа неделно, односно 72 часа годишно. Предвидени се четири програмски подрачја:
- Лексички единици
- Правилно разбирање и употреба на јазикот
- Вештини
- Културна свест и компетенции

За секое програмско подрачје се дадени поединечни цели, можни активности и стратегии/техники на учење и поучување, и
резултати од учењето. Карактеристично за оваа програма е тоа што не се предвидува поделба на годишниот фонд на часови меѓу
програмските подрачја, во согласност со основниот постулат на целна насоченост со предвидени резултати од учењето. Слично како
и кај прогрмите за мајчин јазик, наставниците ја планираат реализација на целите преку различни извори, активности и стратегии,
користејќи ја својата креативност и во зависност од самите цели и од контекстот. Преку внимателно планирање на програмите за
следните одделенија, се обезбедува утврдување, повторување и надоврзување на програмските подрачја со соодветно
продлабочување на целите, со што се обезбедува сукцесивност и спиралност. При планирањето на наставата, наставникот се води од
начелото на интеграцијана на повеќе цели, од едно или повеќе програмски подрачја, особено преку комбинирање на подрачјата
Лексички единици и Правилно разбирање и употреба на јазикот со целите од подрачјата Вештини и Културна свест и компетенции. Со
ова се остварува посакуваната интеграција на форма и функција и се обезбедуваат трајни, применливи и трансферабилни знаења,
вештини и ставови.

МАТЕМАТИКА

Наставната програма по математика во прво одделение е целно насочена, што подразбира јасно дефинирани цели и
конкретни излези кои треба да се реализираат во одреден период (без стриктни временски рокови, почитувајќи ги различностите кај
децата). Исто така, значајно е да се напомене дека се дадени предлог-активности за реализација на целите, што ќе му овозможат на
наставникот покрај примерите, со својата креативност да ги надополни истите.

При ревидирањето на постојната наставна програма по матеметика, забележани се низа недоследности во однос на другите
наставни предмети кои се изучуваат во прво одделение. Имено, во наставата по мајчин јазик, детето само ги препознава големите

23
печатни букви, а во програмата по математика се забележува заложбата за решавање задачи, што подразбира и пишување на броеви!
Не смееме да заборавиме да напоменеме дека децата на оваа возраст се на ниво на конкретни операции, што подразбира
изоставувањето на множествата создава проблеми при поимањето на броевите.

Скратена е вкупната оптовареност на децата по сите наставни предмети во прво одделение, па така наставата по математика е
застапена со 4 часа неделно, наместо 5 часа. Вредно е да се напомене дека новата предлог-наставна програма по математика ги
фузира програмските подрачја (теми) од причини што при ревидирањето на претходните забележливо беше повторување на истите.
Во оваа предлог-програма сега има три програмски подрачја (теми):

Програмско подрачје: Математиката околу нас (МОН)

Програмско подрачје: Броеви (Б)
Програмско подрачје: Мерење и работа со податоци (МРП)

Друга новина во новата предлог-наставна програма по математика е дека децата низ игра ги учат броевите до 10, наместо до
20 и бројат најмалку до 20, наместо до 100. Со ова не се ограничува можноста на оние деца кои побргу напредуваат, но и просечните
деца да не се чувствуваат запоставени.

За да се одбегне пишувањето и за да се почитуваат развојните карактеристики на децата од прво одделение (5-6 години),
математичките операции се сведени на ниво на конкретни операции. (моделирање, цртање, игра...)

Со еден збор, новата предлог-наставна програма по математика е поедноставена не од причини дали детето на оваа возраст
МОЖЕ..., туку дали ТРЕБА..., да се соочува со поставување повисоки стандарди за изучување математички поими што не се соодветни
на неговите развојни карактеристики.

СВЕТОТ ОКОЛУ НАС

Во учебната 2007/2008 год. во Р. Македонија беше промовиран концептот за деветгодишно основно воспитание и
образование. Со овие реформи дотогашниот предмет Природа и општество се преименува во Запознавање на околината (за прво,

24
второ и трето одделение). Во четврто одделение се изучуваа предметите Природа и општество, а во петто оделение: Природни
науки и општество.
Од учебната 2014/15 год. започна изучување на предметот Природни науки според наставни програми од Меѓународниот
центар за наставни програми на Кембриџ. Според овој концепт Општество се издвојува како посебен наставен предмет за разлика
од претходната концепција кога беше во рамките на наставниот предмет запознавање на околината.

Работната група предлага со овие реформи повторно природно-научното и општественото подрачје во првиот развоен циклус
(прво, второ и трето одделение) да се обединат во еден наставен предмет кој ќе се именува како Светот околу нас. На овој начин се
обезбедува интеграција на природните и општествените науки преку програмски теми кои се релевантни за секојдневниот живот на
детето, му овозможуваат да го развива својот потенцијал и подобро да се снаоѓа во реалниот живот. Всушност, објективната стварност
се проучува од различни аспекти на природните и општествените науки (биологија, географија, физика, хемија, историја...), при што се
настојува да се обезбеди сфаќање на нивната поврзаност во целосно поимање на светот околу нас (феноменолошки ориентирана
интеграција). Целосноста на поимањето на светот се однесува, не само на интелектуалното сознавање, туку и на формирање на
вредносни ставови и оспособување за активност. Во прилог на ваквиот предлог се специфичните развојни карактеристики на децата
до 10 годишна возраст (конкретно ниво од развојот; стварноста што ги опкружува ја доживуваат како единствена целина и затоа
природно е да се користи таков концепт и при нејзиното сознавање).

Предложената наставна програма е целно ориентирана. За да обезбедиме развој на ученикот/чката во контекст на животот
поставивме цели, избравме активности и предвидовме излезни резултати кои му овозможуваат на ученикот/чката стекнување на
непосредни и различни животни искуства. Целите се во согласност со Блумовата таксономија и овозможуваат развој на когнитивната,
афективната и психомоторичката сфера. Оттука, акцентот во програмата покрај на сознавање на непосредната околина е ставен и на
поттикнување и развој на социо-емоционални, морални, културни и интеркултурни, когнитивни, јазични и моторички способности и
вештини. Програмата овозможува флексибилна реализација на целите, односно, дава можност наставникот да прави избор на цели
кои ќе ги реализира согласно наставната ситуација и способностите на учениците во паралелаката.

Концептот почива на неколку принципи: холистички принцип, принцип на интеграција, принцип на демократичност и
отвореност, принцип на саморазвој, принцип на припадност кон сопствената култура и традиција и почитување на различните од себе,
принцип на актуелност итн. Инсистирањето на холистичкиот принцип подразбира почитување на различни стилови на учење, односно,
обезбедување можности ученицитеда се активираат на различни начини и да ги доживеат содржините низ различни аспекти од

25
својата личност. Затоа и пристапот кон реализација на програмските теми е интегриран, повеќе аспектен со често интегрирање на
слични цели од различни наставни предмети.

Во процесот на учење играта ја нудиме како метод на учење, преку кој учениците ќе стекнуваат елементарни сознанија за
светот што ги опкружува и практични вештини неопходни за квалитетен живот. Цел на учењето е самиот процес на учење каде целите
не се правилни и неправилни одговори, туку поттикнување на детските симболички, фантазиски и логичко мисловни стратегии на
размислување и изразување, значајни за конкретната развојна возраст. Во таа насока понудените активности во најголем број
стимулираат учење преку решавање едноставни проблемски ситуации. При тоа секако дека е потребно креирање на средина која ќе
ја поттикнува љубопитноста на учениците и која ќе биде во согласност со нивните физички и емотивни потреби. Всушност, суштината
на холистичкиот пристап е во односот на наставникот со учениците и во атмосферата која ја создава во групата (почитување,
самопочитување, доживување на радост, соработка, емпатија и сл.).

УМЕТНОСТ

Досегашните наставните програми предвидуваа засебни предмети Музичко образование и Ликовно образование, кои беа
застапени со по 2 часа неделно, т.е. 72 годишно во одделенската настава, од прво до петто оделение. Во земјите од Европска унија
нема унифициран пристап за земјите-членки или аспиранти. Така, скоро половина од земјите-членки ги изучуваат уметничките
предмети одделно, преку посебни предмети, како што е случајот до сега и кај нас, додека другата половина се решаваат за т.н.
интегриран пристап, каде уметничките предмети, особено во почетните одделенија се интегрирани во еден предмет Уметност. Во
некои држави, концептот е комбиниран, или пак тоа е оставено на одлука на самите училишта, односно на политичките одлуки на
локално или регионално ниво.

Новиот македонски концепт се базира на примена на интегрираниот пристап. Имено, во случајов се решивме за спојување на
досега издвоените предмети Ликовно и Музичко образование, во еден предмет Уметност, бидејќи првите три години од основното
воспитание и образование ги гледаме како еден развоен циклус. При тоа, некои од целите, содржините или активностите се
допрецизирани, редефинирани и адаптирани. Така, оваа интервенција во програмата ги почитува досегашните достигнувања на
областа, како и на македонската педагошка наука, но и иницира реформски курс во македонското воспитание и образование.

Причините за ова решение се неколку. Еве некои од нив:

26
 Прво, имаме предвид, дека со воведувањето на деветогодишното основно воспитание и образование децата на помала
возраст доаѓаат на училиште. Интегрираниот пристап ќе има поголем ефект согласно нивните развојни карактеристики и ќе го
потпомогне периодот на адаптација, при што ќе се внимава на скусување на времето минато во училишни обврски.

Второ, ваквото решение е во согласност и со општиот пристап на новата образовна реформа и принципите врз кои се
засновува. Голем дел од овие принципи за прво одделение се исполнуваат токму со интегрираниот пристап.

Трето, интегрираниот пристап ќе им помогне и на самите наставници за внатрешна, предметна интеграција помеѓу разните
уметнички области, но и интеграција со другите воспитно-образовни подрачја и предмети. Предложениот предмет Уметност е
особено податлив за интегриран пристап со останатите предмети во одделенската настава.

Четврто, ваквиот пристап ќе им го олесни на самите деца разбирањето на целовитиот творечки процес, како единствен
творечки процес со бескрајни можности за нивната фантазија. Тоа од една страна ќе ја поттикне нивната креативност, но од друга
страна, во почетните одделенија ќе им помогне во прилагодувањето кон училишните активности.

Во секој случај, со ваквите принципи, применети не само во предметот Уметност, туку и воопшто во сите останати предмети за
одделенска настава, како и со организациските, содржинските, техничките и се надеваме инфраструктурните промени, воспитанието и
образованието ќе ја добие неопходната динамика, а наставникот и неговата креативна слобода вистински ќе дојдат до израз, за
конечно во центарот на наставниот процес да бидат оние за кој тој и постои – учениците.

Предметната програма е поделена на три програмски области: Визуелни уметности, Музика и сценски игри и Вештини и
занаети. Вака широко дефинираните уметнички области овозможуваат широк содржински спектар, како и бројни активности, што
севкупно на самиот наставник му нудат далеку поголема креативна слобода во наставата. Првите две програмски области (Визуелни
уметности, Музика и сценски игри), ќе бидат фиксни до трето одделение, по што ќе се одделат во посебни предмети: Ликовно и
Музичко, додека последната програмска област, која во прво одделение е Вештини и занаети, во следните две одделенија (второто и
трето), ќе биде променлива, т.е. ќе бидат понудени различни модули со кои наставникот ќе може да ја адаптира, индивидуализира и
креативно организира наставата по Ументост. Така, на пример, третото програмско подрачје во второ и трето одделение ќе нуди цели,
активности и содржини за модерни танци, стрип, филм, ИТ и уметност, фотографија....со што и наставниците и учениците ќе можат да
„си играат“ согласно личните интереси и преференци. Во првото одделение таа трета област, е идентична за сите, насловена како

27
Вештини и занаети, затоа што претставува одлична можност за интеграција на самиот предмет со останатите, но и можност за
сензибилизирање на децата во таа возраст дека уметноста не е нешто апстрактно, нешто што се случува само во училиште, туку дека
со неа се занимавале и нашите баби и дедовци, татковци и мајки и дека таа е насекаде околу нас - сè што нè опкружува може да
претставува предизвик за уметничка експресија.

Предложената наставна програма е целно ориентирана. За да обезбедиме развој на ученикот/чката во контекст на животот
поставивме цели, избравме активности и предвидовме излезни резултати кои овозможуваат стекнување на непосредни и различни
животни искуства. Целите се во согласност со Блумовата таксономија и овозможуваат развој на когнитивната, афективната и
психомоторната сфера. Исто така, целокупниот реформски концепт, па така и оваа програма по Уметност го акцентира проблемското
учење, приципот на интеграција, сукцесивност и спиралност.

Наставникот е слободен во изборот на целите за секој час. Тие не се поставени редоследно и наставникот не е обврзан да оди
по ред во нивната реализација. Тоа му овозможува креативно комбинирање и проблемски пристап. Исто така, таквата слобода ќе
помогне во интеграцијата, како во рамките на самите цели на предметот, така и во помеѓу-предметна интеграција. Понатаму, секоја
програма за следно одделение го запазува принципот на сукцесивност, односно последователност на нивоата и содржините на
знаење. Но, исто така запазен е и принципот на спиралност, како еден од поважните дидактички пристапи. Затоа, може да се
забележи како одредени цели се повторуваат во секое одделение (пр. ликовни елементи, ликовни принципи, музички елементи и сл.)
и соодветно се продлабочуваат. На нив, наставникот треба да обрати посебно внимание и соодветно да ги обработи.

ФИЗИЧКО И ЗДРАВСТВЕНО ОБРАЗОВАНИЕ

При изработка на програмата за прво одделение земени се предвид сите развојните карактеристики на децата на таа возраст
(анатамоско-физиолошки, физичкиот раст и развој, созревањето и развојната функција на поедини органи и ткива, емоционалниот и
когнитивниот развој на дететето, спецификите на движењата во овој возрасн период и спецификите на моторните способности).

Изборот на задачите, содржините и резултатите од учењето се прилагодени на развојните карактеристики на децата на таа
возраст (учење на природните форми на движење, прилагодените природни форми на движење и едноставните моторички движечки
структури од атлетската и гимнастичката азбука и игрите со топка и ритмика и ритам и танц). Исто така, во програмата е прeдвидено и
развој на компонентите од здравствениот фитнес (нивото на моторичките способности, нутритивниот и постуралниот статус) и

28
примена на стандардизирана батерија на тестови со која ќе се следи здравствениот фитнес кај децата (стекнување здравствени
придобивки и навики и позитивно влијание врз физичкиот развој), као и содржини кои ќе придонесат за психо-социјален развој.
Изборот на задачите, содржините и резултатите од учењето е направен по деталната анализа на голем број курикулуми на предметот
Физичко и здравствено образование од повеќе развиени земји во светот, а посебно во околните земји.

Резултатите од голем број студии кои ги компарираат антропометриските карактеристики, моторичките способности и
моторичкото умеење на децата од нашата земја со деца од други земји, покажуваат дека децата од нашата земја имаат значително
пониски резултати во однос на моторичките способности и моторните вештини. Констатиран е, исто така, и неадекватен развој во
однос на антропометриските карактеристики преку доминација на масата на телото и поткожното масно ткиво. Ваквата состојба на
прекумерно зголемена телесна маса која е проследена со дисбаланс во мускулната сила доведува до појава на деформитети на
‘рбетниот столб чија појава во последните години е драстично зголемена.

Регистрирањето и следењето на моторниот развој на децата со стандардизирани батерии на тестови е составен дел од следењето на
севкупниот развој на децата во голем број земји.

Генералните цели кои ќе се постигнат со следењето на антрополошкиот развој на децата се:

- Добивање информации преку кои ќе се утврди дали детето заостанува во однос на некои антропометриски (морфолошки)
карактеристики,
- Добивање информации преку кои ќе се процени моторичкиот статус на детето така што ќе се направи целосен увид во развојот
на моторичките способности, односно, кои моторички способности се развиени на повисоко, а кои на пониско ниво,
- Добивање информации преку кои ќе се утврди дали детето заостанува во однос на моторното умеење, односно, кои моторни
вештини се манифестираат на потребното ниво за дадена возраст, а кои треба дополнително да се усовршуваат.
- Добивање информации за ефектите од наставниот план и програма по физичко и здравствено образование.
- Родителот добива целосна слика за антрополошкиот статус на своето дете.

ИНТЕРКУЛТУРНА ДИМЕНЗИЈА ВО НОВИТЕ НАСТАВНИ ПРОГРАМИ

Во новите наставни програми за 1. одделение, особен фокус и акцент е ставен врз зајaкнувањето на интеркултурната димензија
и вредности, како основа за промоција на филозофијата и етосот на интеркултурното образование.

29
 Интеркултурните елементи се суптилно вградени преку интервеници во различните категории на развојни цели, но и во однос
на очекуваните излези, секако земајќи ги предвид возраста и развојните стандарди и очекувања, предвидени за учениците од раната
училишна возраст.

Интеркултурната компонента е дополнително надградена и со повеќе можни прагматични воспитно-образовни активности,

чијашто применливост и прилагоденост на возрасните развојни законитости, послужи како еден од носечките индикатори при
нивниот избор.

Истите се претставени преку сет на повеќе систематски, плански и суптилни воспитно-образовни приоди и стратегии со цел
промоција на секаков вид нразличностите т.е. културен, јазичен, родов, социјален, етнички, верски диверзитет, што ќе влијае
позитивно врз сензибилизирањето на сите воспитно-образовни субјекти за препознавање, почитување и квалитетно живеење во
опкружување кое е извор на мноштво разлики.

Секако, интеркултурно образование не може да биде организирано како нов (дополнителен) наставен предмет, ниту сведено
само на содржини на еден наставен предмет. Овој вид на воспитно-образовно делување претставува континуиран процес, бидејќи
неговото јадро се развивањето, градењето на животните вештини кои се претпоставка за квалитетен соживот во нашата општествена
заедница, но и пошироко. Токму затоа интеркултурно образование не може и не смее да биде организирано со цел стекнување само
на нови знаења за другиот, туку како процес на градење на вредности, ставови, вештини. Воедно, интеркултурното образование треба
да биде присутно во сите циклуси на образованието, но секако соодветно воспитно и содржински прилагодено на потребите на
различните возрасни категории на ученици.

Интеркултурно образование, исто така, не може да биде сведено на една или неколку тематски содржини, програмски
ситуации, туку е неопходно пермананенто креирање на интеркултурни воспитни стимулации за учениците во насока на нивно
интеркултурно сензибилизрање и градење на интеркултурна осетливост.

Исто така, треба да се нагласи дека интеркултурно образование како една од задачите и приоритетите на воспитно-образовен
процес, треба да се одвива во сите циклуси на воспитанието и образованието.

30
 НАСТАВНИ ПРОГРАМИ ЗА ПРВО ОДДЕЛЕНИЕ

Наставна програма за прво одделение

Македонски јазик

Годишен фонд на часови:

Програмско подрачје: (ориентациски за секое програмско
подрачје)
КОМУНИКАЦИЈА И ЈАЗИК 54 часа
ЛИТЕРАТУРА 35 часа
ПОДГОТОВКА ЗА ПОЧЕТНО ЧИТАЊЕ И ПИШУВАЊЕ 35 часа
МЕДИУМСКА КУЛТУРА 20 часа

Општи цели на наставата по македонски јазик од I одделение:

Ученикот /ученичката:

 да развива интерес и љубов кон македонскиот јазик;

 да го користи говорот за воспоставување нови контакти и меѓусебно разбирање;
 да се поттикнува кон активно слушање;
 да се поттикнува кон синхронизирано и правилно користење на вербалниот и невербалниот говор;
 да се поттикнува слободнода ги изразува емоциите, доживувањата и мислите;
 да развива медиумска култура и да користи мултимедиски извори за учење;
 да се поттикнува кон откривање на значењето на новите зборови, како и кон нивно користење;
 да ја развива фантазијата преку говорното творештво;

31
  да се оспособува глобално да чита;
 да ја развива графомоториката и да се воведува во почетно пишување;
 да воочува разлики во говорното изразување на други јазици.
Програмско подрачје: КОМУНИКАЦИЈА И ЈАЗИК (КЈ)
поединечна цел
KJ- I/Ада се оспособи слободно да разговара
KJ- I/Бда се поттикнува на активно слушање и
правилна говорна артикулација
KJ- I/Вда го користи говорот како средство за
Предлог-активности и стратегии/техники на резултати од учењето
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
− „Волшебен микрофон“ KJ- I/А1 слободно учествува во разговор изразувајќи
− Ги цртаме правилата на однесување во ги своите потреби, мисли и чувства;
училница KJ- I/А2 слободно учествува во разговор почитувајќи
− „Автопортрет“ ги правилата на културно однесување (внимателно
− Јас и огледалото слуша, не го прекинува соговорникот);
− Јазична игра: „Телефонска говорница“ KJ- I/А3 поставува едноставни прашања;
KJ- I/А4 одговара или објаснува согласно темата
− Активности за себеизразување: учениците KJ-I/Б1 слуша и разбира едноставни содржини;
зборуваат за своите желби и чувства и се KJ- I/Б2 слуша и постапува според слушнатите
запознаваат со желбите и чувствата на насоки;
другите KJ- I/Б3 одговара на прашања според слушнатата
− Што мислат другите за мене содржина;
− Јас и моето ново другарче KJ- I/Б4 поставува прашања според слушнатата
− Едукативни софтвери содржина;
− „Недовршени реченици“ KJ- I/Б5 правилно ги повторува слушнатите гласови
− Еден глас, еден жетон и зборови;
− Куклата што раскажува KJ- I/Б6 точно ги повторува и интонира слушнатите
− Препознај по звук (звуци од фарма, џунгла, реченици;
море) KJ- I/Б7препознава гласови, звуци и шумови.
− Најди го мојот дом KJ- I/Б8 имитира гласови, звуци и шумови;
KJ- I/Б9правилно ги изговара броевите до 20
− Бура на идеи KJ- I/В1 кусо раскажува за сопствени доживувања и
32
изразување на својата индивидуалност
KJ- I/Г да се воведува во литературниот
македонски јазик
KJ- I/Дда го збогатува речникот
KJ-I/Ѓда препознава различни видови реченици
− Ајде да разговараме случки;
− „Патувања“ KJ- I/В2 слободно ги изразува своите чувства;
− Таинствени торби KJ- I/В3 раскажува по серија на слики;
− Ај погоди...... KJ- I/В4 прераскажува куси содржини;
− Асоцијации KJ- I/В5 го опишува она што го набљудува (личности,
− Говорни игри по серија на слики од предмети, растенија и животни);
приказните: Ловот на Индијанците; Пораз на KJ- I/В6. препознава дека различни слушнати
јагуарот; Дури и пумите се плашат; Кенгурот содржини предизвикуваат различни чувства;
KJ- I/В7 препознава дека нашите чувствата влијаат
магионичар; Вообразениот какаду; Играчките
врз начинот на кој зборуваме;
на носорогот; Леопардот Тим; Лекција за KJ- I/В8 синхронизирано го употребува
малиот крокодил невербалниот и вербалниот говор;
KJ- I/В9 со поттик твори оригинални творби и ја
развива фантазијата (своја гатанка, шега, необичен
израз);
KJ- I/В10 учествува во говорни игри
− Насочена фантазија KJ- I/Г1 почнува да прави разлика меѓу
− Работа во пар дијалектот/локалниот говор и литературниот
− Јазично пикадо македонски јазик
− Јазичен воз
− Читање сликовници KJ- I/Д1 учи нови зборови кои означуваат имиња на
− Што ќе направиш? предмети, појави, дејства, состојби, лица;
− „Волшебен микрофон“
− Разговараме за.....
− Авторска столица......
− Чичко прашалник KJ- I/Ѓ1. преку слушање препознава расказни,
− Тетка точка извични и прашални реченици;
− Чичко извичник KJ- I/Ѓ2 преку зборување применува расказни,
− Извикувам, раскажувам, прашувам и извични и прашални реченици.
набројувам
Програмско подрачје: ЛИТЕРАТУРА (Л)
33
 поединечна цел
Л-I/А да се запознава со литературата за деца
(проза и поезија)
Л- I/Б да се охрабрува да ги изразува своите
впечатоци, мисли и чувства за литературните
творби
Предлог-активности и стратегии/техники на резултати од учењето
учење и поучување
Ученикот /ученичката
− Јазичен јамб Л- I/А1 почнува да препознава што е: приказна,
− Расипан телефон басна, бајка, стихотворба;
− Нешто убаво Л- I/А2. внимателно слуша додека се чита;
− Разговараме за чувствата Л- I/А3 одговара на прашања во врска со
− Доживуваме, раскажуваме слушнатата содржина
− Јип и Јанеке-две деца од Холандија
− Погоди ја бајката
− Измешани приказни
− Нареди ги сликите
− Што можеме? Л- I/Б1 зборува за впечатоци од содржината;
− „Око за убаво“ Л-I/Б2изразува чувства во врска со содржината
− Грозд-техника преку зборови, цртежи и движења;
− Авторска столица Л- I/Б3 зборува за постапките на ликовите;
− Приказна во тегла Л- I/Б4 слободно кажува/објаснува зошто му/ѝ се
− Мојот омилен лик допаѓа или не му/ѝ се допаѓа содржината.
− Биди дел од приказната
− Ѓердан на приказната
− Препознавање на познати приказни според
апликации или делови од приказните.

Програмско подрачје: МЕДИУМСКА КУЛТУРА (МК)

поединечна цел Предлог-активности и стратегии/техники на резултати од учењето
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
МК- I/А да разликува различни медиумски − Куклен театар МК-I/А1 препознава ТВ-емисии, цртан филм,
содржини, соодветни на возраста − Пантомима аудио записи, веб-содржини – соодветни на
− Нацртај ги ликовите возраста;
− Драматизација МК-I/А2 разговара за различни детски

34
 − Едукативни софтвери медиумски содржини

МК- I/Б да се запознава со начинот на употреба − Јас и компјутерот МК-I/Б1 употребува соодветни дигитализирани
на дигитализирани детски соджини − Шарена пошта детски соджини

МК- I/В да се запознава со улогата на − Разгледување на библиотеката МК-I/В1 ја знае улогата на библиотеката во
библиотеката − Поставувам прашања училиштето

МК- I/Г да користи детски списанија и − Цртам, бојам и разгледувам МК- I/Г1 го истражува/користи катчето за читање
сликовници/книги − Ајде погоди што правам? (невербално во училницата (во зависност од ресурсите во
изразување) училницата);
− Мојата сликовница МК-I/Г2 користи детски
− Нашето катче за читање списанија/сликовници/книги

МК- I/Д да следи културно-уметнички содржини
соодветни на возраста
− Нашето катче за драматизација МК- I/Д1 следи театарски претстави;
− Во театар..... МК- I/Д2 следи детски филм;
− Правам маска МК-I/Д3 вреднува, поддржува, имитира ликови.
− Во улога на....
− Наше кино: Pingu, Piper, Funny animals
cartoons compilations

Програмско подрачје: ПОДГОТОВКА ЗА ПОЧЕТНО ЧИТАЊЕ И ПИШУВАЊЕ (ПЧП)

поединечна цел Предлог-активности и стратегии/техники на резултати од учењето
учење и поучување

Ученикот /ученичката:

ПЧП- I/А да се оспособи визуелно да препознава
зборови и глобално да чита
− Смешни букви ПЧП- I/А1 препознава илустрација и текст;
− Погоди го предметот, погоди го зборот ПЧП- I/А2 поврзува текст и илустрација
− Означени предмети (покажува текст, покажува илустрација);
− Буква, збор, приказна ПЧП- I/А3 препознава збор;
− Вистина или лага ПЧП- I/А4 правилно изговара збор;
− Читам пиктограми ПЧП- I/А5 прави разлика помеѓу предмет,

35
 − На глас, на глас......
− Азбучна торба
− Волшебен микрофон
− Ознаки за материјали
− Запишувам со цртички
− Едукативни софтвери
ПЧП- I/Б да се оспособи за поврзување на глас со − Пронајди го зборот
буква − Јазична штафета
− Карти од букви (за правење групи)
− Ознаки за материјали
− Јазичен воз
− Јазичен квиз
цртеж/слика и збор
ПЧП- I/А6 прави разлика помеѓу буква, збор и
проста реченица;
ПЧП- I/А7глобално чита (преку визуелно
поврзување на илустрација/шема), зборови со
големи и мали печатни букви од македонското
кирилско писмо
ПЧП- I/Б1 препознава глас;
ПЧП- I/Б2 правилно изговара глас;
ПЧП- I/Б3поврзува глас со буква;
ПЧП- I/Б4 ги именува основните елементи на
јазикот: глас, збор и реченица

ПЧП- I/В да разликува и правилно да изговара
гласови во различна местоположба во зборот
ПЧП- I/Г се запознава со печатните букви од
македонското кирилско писмо
ПЧП- I/Д да се оспособува за почетно пишување
согласно правилата при пишување на
македонски јазик, развивајќи координација (око
– рака) и графомоторика
− Азбучно бинго ПЧП- I/В1разликува гласови на почеток, на
− Грозд-техника средината и на крајот од зборот;
− Детектив на гласови ПЧП- I/В2правилноизговара гласови на почеток,
− Вежби за правилно дишење при говорење, на средината и на крајот од зборот
дување балон, дување со цевки во вода
− Вежби за правилно држење на телото при
говорење.
− Брзозборки
− Карти со букви ПЧП- I/Г1 визуелно ги препознава големите и
− Ѓердан од букви малите печатни букви од македонското кирилско
− Моделирам, креирам писмо;
− Нов збор ПЧП- I/Д1 шематски ги разбира правилата при
− Т –табела пишувањето на македонски јазик - правци во
− Тркало на среќата пишување(од лево кон десно и од горе кон долу;
− „Семафор“ примена на големите и малите букви);
− Креирам, моделирам, цртам, дизајнирам, ПЧП- I/Д2 започнува да ги применува правилата
допишувам при пишувањето на македонски јазик - правци во
− Доцртувам пишување (од лево кон десно и од горе кон долу;
− Лавиринт примена на големите и малите букви);
− „Торта на родендени“ (пано) ПЧП- I/Д3 црта/доцртува/моделира елементи од
− Сечам, лепам, нижам, моделирам, кои се составени буквите во определен простор;

36

ПЧП- I/Ѓда се оспособи за препознавање на
некои интерпункциски знаци и нивното значење
ПЧП- I/Е да се запознае со различни материјали
и средства за пишување
ПЧП- I/Ж да развива навики за правила положба
на телото при читање и пишување
KOMUNIKIM DHE GJUHË
LETËRSI
конструирам ПЧП- I/Д4 открива дека со различен притисок со
− Различни траги моливот се добива различна трага;
− Моделирам букви (тесто, пластелин, песок, ПЧП- I/Д5 практикува графомоторички вежби
брашно...) преку игра (црта, моделира, конструира,
− Ајде погоди што правам? (невербално поврзува со различен материјал, демонстрира со
изразување) делови од телото елементи од кои е сосавена
соодветна буква и сл.);
ПЧП- I/Д6 започнува да ги пишува (создава, црта,
креира) големите и малите печатни букви од
македонското кирилско писмо (да се дозволи
индивидуализиран пристап)
−Чичко прашалник ПЧЃ- I/Ѓ1почнува да ги препознава
−Тетка точка интерпункциските знаци: точка, прашалник и
−Чичко извичник извичник
−Извикувам, раскажувам, прашувам и
набројувам
− Истражувам ПЧП- I/Е1почнува да користи различни
материјали и средства за пишување;
− Правилно седам ПЧП- I/Ж1 има правилна положба на телото при
читање и пишување;
ПЧП- I/Ж2 почнува правилно да ракува со
приборот и материјалите за пишување.
−
PROGRAMI MËSIMOR
GJUHË SHQIPE
Fusha programore: Fondi vjetor i orëve:(përafërsisht
për çdo fushë programore)
54 orë
35 orë
37
 PËRGATITJE PËR LEXIM-SHKRIMI FILLESTAR 35 orë
KULTURA E MEDIEVE 20 orë

Qëllimet e përgjithshme të mësimit të lëndës gjuhë shqipe për klasën e I:

Nxënësi/nxënëset:

 të zhvillojë interes dhe dashuri ndaj gjuhës shqipe;

 të përdor të folurit për vendosjen e kontakteve të reja dhe mirëkuptim të ndërsjellë;
 të nxitet të dëgjojë në mënyrë aktive;
 të nxitet të përdor në mënyrë të sinkronizuar dhe të drejtë të folurit verbal dhe jo verbal;
 të nxitet që në mënyrë të lirë t’i shpreh emocionet, përjetimet dhe mendimet;
 të zhvillojë kulturën e medieve dhe të përdor burime multimediale për të mësuar;
 të nxitet drejt zbulimit të domethënies së fjalëve të reja si dhe drejt përdorimit të tyre;
 ta zhvillojë fantazinë nëpërmjet krijimtarisë gojore;
 të aftësohet për njohje vizuale (lexim) të fjalëve të tëra;
 ta zhvillojë grafo-motoriken dhe të futet në të shkruarit fillestar;
 të njeh dallime në shprehjen gjuhësore në gjuhë të tjera;

Fusha programore: KOMUNIKIM DHE GJUHË (KGJ)

qëllim i veçantë propozim aktivitete dhe strategji/teknika të rezultate e të mësuarit

mësimdhënies dhe të nxënit

Nxënësi/nxënësja:

KGJ- I/А të aftësohet të bisedojë në mënyrë të lirë  “Mikrofoni magjik” KGJ- I/А1 në mënyrë të lirë merr pjesë në bisedë
 I vizatojmë rregullat e sjelljes në klasë” duke i shprehur nevojat, mendimet dhe ndjenjat e
 “Autoportret” veta;
 Unë dhe pasqyra” KGJ - I/А2 në mënyrë të lirë merr pjesë në bisedë,

38

KGJ- I/B të nxitet të dëgjojë në mënyrë aktive dhe
artikulim të drejtë të fjalëve
KGJ- I/C ta përdor të folurin si mjet i shprehjes së
individualitetit të tij
 Lojëra gjuhësore: “Kabina e telefonit” duke i respektuar rregullat e mirësjelljes (dëgjon me
kujdes, nuk e ndërpret bashkëbiseduesin);
KGJ - I/А3 parashtron pyetje të thjeshta;
KGJ - I/А4 përgjigjet ose sqaron në pajtim me temën
 Aktivitete për vetë shprehje: nxënësit flasin KGJ -I/B1 dëgjon dhe kupton përmbajtje të thjeshta;
për dëshirat dhe ndjenjat e tyre dhe KGJ - I/B2 dëgjon dhe vepron sipas udhëzimeve të
njoftohen me dëshirat dhe ndjenjat e të dëgjuara;
tjerëve, KGJ - I/B3 përgjigjet në pyetje sipas përmbajtjes së
 Çka mendojnë të tjerët për mua dëgjuar;
 Unë dhe shoku im i ri KGJ - I/B4 parashtron pyetje sipas përmbajtjes së
 Softuer edukativ dëgjuar;
 “Fjalitë e papërfunduara” KGJ - I/B5 në mënyrë të drejtë i përsërit tingujt dhe
 Një zë, një zheton fjalët e dëgjuar;
 Kukulla që rrëfen KGJ - I/B6 në mënyrë të saktë i përsërit dhe i
 Njihe sipas zërit (zëra nga ferma, xhungla, intonon fjalitë e dëgjuar;
deti) KGJ - I/B7 njeh tinguj, zëra dhe zhurma;
 Gjeje shtëpinë time KGJ - I/B8 imiton tinguj, zëra dhe zhurma;
KGJ - I/B9 në mënyrë të drejtë i shqipton numrat
deri në 20
 Stuhi idesh KGJ - I/C1 shkurt rrëfen për përjetime dhe ngjarje
 Hajde të flasim personale;
 “Udhëtimi” KGJ - I/C2 në mënyrë të lirë i shpreh ndjenjat e tyre;
 Krijime misterioze KGJ - I/C3 rrëfen sipas një serie të fotografive;
 Hajde gjeje...... KGJ - I/C4 ritregon përmbajtje të shkurta;
 Asociacione KGJ - I/C5 e përshkruan atë që e vëren (persona,
 Lojëra me të folur sipas një vargu të sende, bimë dhe kafshë);
fotografive nga përrallat : Gjuetia e KGJ - I/C6. njeh se përmbajtje të ndryshme të
indianëve; Humbja e jaguarit; Edhe pumat dëgjuara shkaktojnë ndjenja të ndryshme;
frikohen; Kanguri magjistar; Kakadu KGJ - I/C7 njeh se ndjenjat tona ndikojnë në
mendjemadh; Lodrat e rinoqerontit; mënyrën se si flasim;
Leopardi Tim; Leksioni për krokodilin e KGJ - I/C8 në mënyrë të sinkronizuar e përdor të
vogël. folurit verbal dhe jo verbal;
KGJ - I/C9 me nxitje krijon krijime origjinale dhe e
zhvillon fantazinë (gjëzë, shaka, shprehje jo të
zakonshme);
39
 KGJ - I/C10 merr pjesë në lojëra me të folur.
KGJ - I/Ç të futet në gjuhën letrare shqipe  Fantazi në shënjestër KGJ - I/Ç1 fillon të bëj dallim mes dialektit/ të folurit
 Puna në çift lokal dhe gjuhës letrare shqipe.
 Pikado gjuhësore
 Treni gjuhësor

KGJ - I/D ta pasurojë fjalorin
KGJ -I/DH të njeh lloje të ndryshme të fjalive
 “Leximi i librave të ilustruar” KGJ - I/D1 mëson fjalë të reja të cilët shënojnë
 Çka do të bësh? emra të sendeve, dukurive, veprimeve, gjendjeve,
 “Mikrofoni magjik” personave;
 Bisedojmë për.....
 Karrigia e autorit......
 Halla pikëpyetja KGJ - I/DH1. nëpërmjet të dëgjuarit njeh fjali
 Teze pika dëftore, pyetëse dhe nxitëse;
 Kushërira pikëçuditja KGJ - I/DH2 nëpërmjet të folurit i përdor fjalitë
 Shqiptoj, rrëfej, pyes dhe numëroj dëftore, pyetëse dhe nxitëse.

Fusha programore: LETËRSI (L)

qëllim i veçantë propozim aktivitete dhe strategji/teknika të rezultate e të mësuarit

mësimdhënies dhe të nxënit

Nxënësi/nxënësja:

L-I/А të njihet me letërsinë për fëmijë (prozë dhe  Jamb gjuhësor L- I/А1 fillon të njeh çka është: përralla, fabula,
poezi)  Telefoni i prishur tregimi, vjersha;
 Diçka e bukur L- I/А2. me kujdes dëgjon derisa lexohet;
 Bisedojmë për ndjenjat L- I/А3 përgjigjet në pyetjet që janë në lidhje me
 Përjetojmë, rrëfejmë përmbajtjen e dëgjuar
 Jip dhe Janeke – dy fëmijë nga Holanda
 Gjeje përrallën
 Tregime të përziera

40
  Renditi fotografitë
L- I/B të inkurajohet t’i shpreh përshtypjet,  Çka mundemi? L- I/B1 flet për përshtypjet nga përmbajtjet;
mendimet dhe ndjenjat e veta për krijimet letrare  “Sy për të bukurën” L-I/B2 shpreh ndjenja në lidhje me përmbajtjen
 Teknika - rrush nëpërmjet fjalëve, vizatimeve dhe lëvizjeve;
 Karrigia e autorit L- I/B3 flet për veprimet e personazheve;
 Tregimi në kavanoz L- I/B4 në mënyrë të lirë tregon/sqaron pse i apo
 Personazhi im i preferuar nuk i pëlqen përmbajtja.
 Bëhu pjesë e tregimit
 Gjerdani i tregimit
 Njohja e tregimeve të njohura sipas
aplikimit ose pjesëve të tregimit.

Fusha programore: KULTURA E MEDIEVE (KM)

qëllim i veçantë propozim aktivitete dhe strategji/teknika të rezultate e të mësuarit

mësimdhënies dhe të nxënit

Nxënësi/nxënësja:

KM- I/А të dallojë përmbajtje të ndryshme të  Teatri i kukullave KM -I/А1 njeh TV emisione, film i vizatuar, audio
medieve, të përshtatshme për moshën  Pantomima shënime, veb përmbajtje të përshtatshme për
 Vizato personazhet moshën;
 Dramatizim KM -I/А2 bisedon për përmbajtje të ndryshme për
 Softuer edukativ fëmijë në medie

KM - I/B të njihet me mënyrën e përdorimit të  Unë dhe kompjuteri KM -I/B1 përdor përmbajtje të digjitalizuar të
përmbajtjeve të digjitalizuar për fëmijë  Posta e larme përshtatshme për fëmijë

KM - I/C të njihet me rolin e bibliotekës  Shëtitje në bibliotekë KM -I/C1 e di rolin e bibliotekës në shkollë
 Parashtroj pyetje

KM - I/Ç të përdor revista dhe libra të ilustruar për  Vizatoj, ngjyros dhe shikoj KM - I/Ç1 e hulumton/përdor këndin e leximit në

41
fëmijë  Hajde qëllo çka bëj? (të shprehur jo verbal) klasë (në varësi nga burimet në klasë);
 Libri im i ilustruar KM -I/Ç2 përdor revista/libra të ilustruar/libra për
 Këndi jonë i leximit fëmijë.

KM - I/D të ndjek përmbajtjet kulturore-artistike të
përshtatshme për moshën
 Këndi jonë i dramatizimit KM - I/D1 ndjek shfaqe teatrore;
 Në teatër..... KM - I/D2 ndjek film për fëmijë;
 Bëj maskë KM -I/D3 vlerëson, mbështet, imiton personazhe.
 Në rolin e....
 Kinemaja jonë: Pingu, Piper, Funny animals
cartoons compilations

Fusha programore: PËRGATITJA PËR LEXIM -SHKRIMIN FILLESTAR (LSHF)

qëllim i veçantë propozim aktivitete dhe strategji/teknika të rezultate e të mësuarit

mësimdhënies dhe të nxënit

Nxënësi/nxënësja:

LSHF- I/А të aftësohet në mënyrë vizuale t’i njeh
fjalët dhe të bëj “lexim” të fjalëve të tëra
LSHF - I/B të aftësohet për lidhjen e tingullit me
 Shkronja qesharake LSHF - I/А1 njeh ilustrimin dhe tekstin;
 Qëllo sendin, qëllo fjalën LSHF - I/А2 lidh tekstin me ilustrimin (tregon
 Sende të shënuara tekstin, tregon ilustrimin);
 Shkronjë, fjalë, tregim LSHF - I/А3 njeh fjalën;
 E vërtetë apo gënjeshtër LSHF - I/А4 drejt shqipton fjalën;
 Lexoj piktograme LSHF - I/А5 bën dallimin mes sendeve,
 Në shkronjën, në shkronjën...... vizatimit/fotografisë dhe fjalës
 Trasta e alfabetit LSHF - I/А6 bën dallimin mes shkronjës, fjalës dhe
 Mikrofoni magjik fjalisë së thjeshtë;
LSHF – I/А7 “lexon” fjalë të tëra (nëpërmjet lidhjes
 Etiketa për materiale
vizuale të ilustrimit/skemës), fjalë me shkronja të
 Shkruaj me viza
mëdha dhe të vogla të shtypit të alfabetit të gjuhës
 Softuer edukativ
shqipe
 Gjeje fjalën LSHF - I/B1 njohja e tingullit;

42
shkronjën
LSHF - I/C të dallojë dhe t’i shqiptoj në rregull
tingujt në vend pozitë të ndryshme në fjalë
të folurit, fryrja e tullumbacet, fryrja me biule në ujë
LSHF – I/Ç njihet me shkronjat e shtypit të alfabetit
të gjuhës shqipe
LSHF - I/D të aftësohet për shkrimin fillestar në
pajtim me rregullat ortografike të gjuhës shqipe,
duke zhvilluar koordinimin (sy-dorë) dhe
grafomotorikën
 Stafeta gjuhësore LSHF - I/B2 drejt e shqipton tingullin;
 Letra nga shkronjat (për krijimin e grupeve) LSHF - I/B3 lidh zë me shkronjë;
 Etiketa për materiale LSHF - I/B4 i emërton elementet themelore të
 Treni gjuhësor gjuhës: tingull, fjalë dhe fjali
 Lojë me pyetje përgjigje
 Bingo e alfabetit LSHF – I/C1 dallon tinguj në fillim, në mes dhe në
 Teknika – kalavesh rrushi fund të fjalës;
 Detektivi i tingujve LSHF – I/C2 drejt shqipton tinguj në fillim, në mes
 Ushtrime për frymëmarrje të rregullt gjatë dhe në fund të fjalës;
 Ushtrime për mbajtjen e drejtë të trupit
gjatë të folurit.
 Fjalëshpejta
 Letra me shkronja LSHF - I/Ç1 në mënyrë vizuale i njeh shkronjat e
 Gjerdan i shkronjave mëdha dhe të vogla të shtypit të alfabetit tët gjuhës
 Modeloj, krijoj shqipe;
 Fjalë e re LSHF - I/D1 në mënyrë skematike i kupton rregullat
 Т – tabela gjatë shkrimit të gjuhës shqipe (nga e majta kah e
 Rrota e fatit djathta dhe nga lartë poshtë; dallon gjuhë që me
 “Semafori” skemë të ndryshme, i përdor shkronjat e mëdha dhe
 Krijoj, modeloj, vizatoj, dizajnoj, plotësoj të të vogla);
shkruarën LSHF - I/D2 fillon t’i zbatoj rregullat gjatë shkrimit
 Plotëso vizatimin të gjuhës shqipe – drejtimet e të shkruarit (nga e
 Labirint majta kah e djathta nga lartë poshtë, përdorimin e
 “Torta e ditëlindjeve” (pano) shkronjave të mëdha dhe të vogla);
 Prej, ngjis, vë në pe, modeloj, konstruktoj LSHF - I/D3 vizaton/plotëson vizatimin/modelon
elemente nga të cilat përbëhen shkronjat në një
 Gjurmë të ndryshme
hapësirë të caktuar;
 Modeloj shkronja (brumë, plastelinë, rërë,
LSHF - I/D4 zbulon se me shtypje të ndryshme të
miell...)
lapsit fitohet gjurmë e ndryshme;
 Hajde qëllo çka bëj? (të shprehur jo verbal)
LSHF - I/D5 praktikon ushtrime grafomotorike
nëpërmjet lojës (vizaton, modelon, konstrukton,
lidh me materiale të ndryshme, demonstron me
pjesë të trupit elemente nga të cilat është e përbërë
shkronja përkatëse e të ngjashme);
LSHF - I/D6 fillon t’i shkruaj (të krijojë,të vizatojë)
43

LSHF - I/DH të aftësohet për njohjen e disa
shenjave të pikësimit dhe rëndësisë së tyre
LSHF - I/Е të njihet me materiale dhe mjete të
ndryshme për të shkruar
LSHF - I/Ë të zhvillojë shprehi për pozitë të drejtë të
trupit gjatë leximit dhe shkrimit
shkronjat e mëdha dhe të vogla të alfabetit të
gjuhës shqipe (të lejohet qasje individuale);
 Halla pikëpyetja LSHF - I/DH1 fillon t’i njeh shenjat e pikësimit:
 Teze pika pikën, pikëpyetjen dhe pikëçuditjen;
 Kushërira pikëçuditja
 Shqiptoj, rrëfej, pyes dhe numëroj
• Hulumtoj LSHF - I/Е1 fillon të përdor materiale dhe mjete të
ndryshme për të shkruar;
• Ulem drejtë LSHF - I/Ë1 ka pozitë të rregullt të trupit gjatë
leximit dhe shkrimit;
LSHF - I/Ë2 fillon në mënyrë të drejtë të përdor
veglat dhe materialet për shkrim.

ÖĞRETİM PROGRAMI 1. SINIF

TÜRKÇE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI

Yıllık ders saati:
ÖĞRENME ALANLARI:
(öğrenme alanlarına göre ders saatinin dağılımı)

İLETİŞİM VE DİL 54 ders saati

EDEBİYAT 35 ders saati
OKUMA VE YAZMAYA HAZIRLIK 35 ders saati
MEDYA KÜLTÜRÜ 20 ders saati

I SINIF TÜRKÇE ÖĞRETİM DERSİNİN GENEL AMAÇLARI

44
Öğrenci:

 Türkçe dersine yönelik ilgiyi artırabilme ve sevgiyi geliştirebilme;

 Yeni ilişkilerin gelişimi ve birbiri ile anlaşmayı geliştirebilmek için konuşmanın temel kaynak olduğunu anlayabilme;
 Etkin dinlemeyi geliştirebilme ve etkin dinleme alışkanlığını kazandırabilme;
 Sözlü ve sözsüz konuşmayı senkronize etmeyi ve doğru kullanmayı teşvik edebilme;
 Kendi yaşantılarını, duygu ve düşüncelerini söylemeyi teşvik edebilme;
 Medya kültürünü geliştirebilme ve öğrenmede çoklu medya kaynaklarını kullanabilme;
 Öğrenilen kelimelerin anlamlarını anlamayı teşvik edebilme ve öğrenilen kelimeleri doğru bir şekilde kullanabilme;
 Konuşma anlatımı yardımıyla hayal dünyasını geliştirebilme;
 Görsel okumayı yönlendirebilme ve geliştirebilme;
 Motor (parmak, el ve kol) kaslarını geliştirebilme ve yazı yazmaya başlamayı yönlendirebilme;
 Konuşma ve ifadede diğer dilleri tanıyabilme ve fark yapabilme.

Öğrenme Alanı: İLETİŞİM VE DİL (İD)

Özel amaçlar Öğrenme ve öğretme için kullanılabilecek etkinlik, Öğrenme kazanımları

strateji/yöntemler
Öğrenci:
İD-I/A Serbest/hazırlıksız konuşma − “Sihirli mikrofon” İD-I/A1Kendi ihtiyaçlarını, düşüncelerini ve
yapabilmesi için teşvik edilebilme; − Okul davranış kurallarını çizelim duygularını ifade ederek konuşmaya katılır;
− “Otopotre” İD-I/A2Hazırlıksız ve serbest konuşmalarda görgü
− Ben ve ayna kurallarına ve değerlere (dikkatli dinleme,
− Konuşma oyunu “Telefon kulübesi” konuşmacının konuşmasını kesmeme) saygı
göstererek konuşmaya katılır;
İD-I/A3Basit sorular sorar;
İD-I/A4Konuya yönelik cevap verir ve açıklamalarda
bulunur.
İD-I/B Etkin dinleme ve doğru konuşma − Kendini ifade etme etkinlikleri: öğrenciler kendi İD-I/B1Basit konuları dinler ve anlar;
becerilerini geliştirebilme; ve arkadaşlarının isteklerini, duygularını, İD-I/B2Dinlediği yönergeleri dinler ve ona gore

45

İD-I/C Kendini sözlü olarak ifade
edebilmede konuşmayı kullanabilme;
İD-I/Ç Türkçe dilini doğru kullanma için
yönlendirebilme;
İD-I/D Söz varlığını geliştirebilme;
becerilerini öğrenme
− Diğerleri benim hakkında neler düşünüyor
− Ben ve yeni arkadaşım-Dudağımı Oku
− Eğitim yazılımların kullanımı
− “Tamamlanmamış cümle”
− Bir ses, bir jeton
− Konuşan bebek
− Ses ve sedaları tanıyın (çiftlik, orman, denizden
gelen sesler)
− Evimi bulun
− Beyin fırtınası
− Konuşalım mı?
− “Yolculuk”-Yolculuk Defteri
− Sihirli poşetler-Yepyeni Kelimeler
− Tahmin et!
− Eşleştirme – Bellek Oyunu Oynayalım
− Kızılderililerin avı; Jaguarın yenilgisi; Sihirbaz
Kanguru; Puma(dağ aslanı) bile korkar;
Ekidnanın kaçısı; Kakadunun hayatı;
Gergedanın oyuncakları, Leopar Tim, Küçük
timsah hakkında ders, gibi masallardan
yararlanarak resimler oluşturulur ve konuşma
oyunları düzenlenir.
− Yönlendirilmiş hayaller tekniği-Aya Yolculuk
− İkili çalışma
− Dil treni – Kelime Treni Yapalım
− Resimli kitabı okuma
− Neler yapacaksınız?
hareket eder;
İD-I/B3Beli bir konuya bağlı sorulara cevap verir;
İD-I/B4Dinlediği beli bir konuya ilişkin soru sorar;
İD-I/B5Dinlediği sesleri ve kelimeleri doğru ve düzgün
şekilde tekrar eder;
İD-I/B6Dinlediği cümleleri doğru şekilde ifade eder ve
tekrar eder;
İD-I/B7Ses, sedanın kaynağını tanır;
İD-I/B8Ses, sedayı taklit eder;
İD-I/B920’e kadar sayıları doğru ifade eder.
İD-I/C1Kendi yaşamış olayları kısa bir şekilde açıklar;
İD-I/C2Kendi yaşamış olayları anlatırırken kendi
duygularını rahatça ifade eder;
İD-I/C3Resimler yardımıyla seri bir şekilde anlatma
yapar;
İD-I/C4Kısa konuları anlatmaya çalışır;
İD-I/C5Gözlemlediklerini açıklar (kişiler, nesneler,
bitki ve hayvanlar);
İD-I/C6Dinlediği farklı konuların, farklı duygular
belirleyebileceğini tanır.
İD-I/C7Duyguların konuşma biçimine yansıdığını
anlar;
İD-I/C8Sözlü ve sözsüz iletişimi sürekli bir şekilde
kullanır;
İD-I/C9Destek ile orjinal eserler yaratır ve kendi
hayalini geliştirir (kendi bilmecesini, fıkrasını, farklı
görüş);
İD-I/C10Konuşma oyunlarına aktif bir şekilde katılır.
İD-I/Ç1Lehçe/yerel konuşma ve Türkçe edebi dilin
arasındaki farkı anlamaya ve kullanmaya başlar.
İD-I/D1Nesne, olay, durum, kişi isimlerinin anlamını
tanır ve yeni kelimeler öğrenir.
46
 − Sihirli Mikrofon
− ............. hakkında konuşuyoruz
− Yazar koltuğu
İD-I/E Farklı türdeki cümleleri tanıyabilme; − Soru işareti İD-I/E1Dinleme yolu ile bildirme, soru, ünlem
− Nokta cümlelerini tanır;
− Ünlem işareti İD-I/E2 Bildirme, soru ve ünlem cümlelerini
− Sesleniyorum, anlatıyorum, soru soruyorum ve konuşmasında kullanır.
sayabiliyorum

Öğrenme Alanı: EDEBİYAT (E)

Özel amaçlar Öğrenme ve öğretme için kullanılabilecek etkinlik, Öğrenme kazanımları

E-I/A Çocuk edebiyatına özgü eserleri
tanıyabilme (nesir ve manzum);
strateji/yöntemler
Öğrenci:
− Dilsel gelişim E-I/A1Belli edebiyat türlerini tanır, öykü/hikaye,
− Çalışmayan telefon masal, fabl, manzume/şiir
− Güzel bir şey E-I/A2Okuma esnasında dikkatli ve aktif bir şekilde
− Duygularımız hakkında konuşuyoruz dinler;
− Yaşadıklarımızı, anlatıyoruz – Yolculuk Defteri – E-I/A3Dinlediği konular ile ilgili sorulan sorulara cevap
Fotoroman Yapma verir.
− Yip ve Yaneke-Hollandalı iki çocuk E-I/A4Çocuk edebiyatına sevgisi uyanır. Çocuk
− Masalı tanıyalım edebiyat eserlerindeki farklılıkları tanır. Türk ve dünya
− Karışık öyküler masalları dinler. Türk halk masalları ve farklı
− Resimleri sırasına göre yerleştirin kültürlerin masallarını dikkatle dinler.

E-I/B Edebiyat eserlerine yönelik kendi
izlenimlerini, düşüncelerini ve duygularını
ifade edebilmeleri için teşvik edilebilme;
− Neler yapabiliriz? E-I/B1Konulardaki izlenimleri hakkında konuşma
− “Güzel bakan göz” yapar;
− Salkım-tekniği E-I/B2Dinlediği konu hakkında duygularını kelimeler,
− Yazar koltuğu çizimler ve hareketler ile ifade eder;
− Kavanoz dolusu hikayeler E-I/B3Kişiler hakkında düşüncelerini açıklar;

47

Özel amaçlar
MK-I/A Seviyelerine uygun medya içerikli
konular arasındaki farkı kavrayabilme;
MK-I/B Dijital çocuk içerikli konuların
kullanım biçimini öğrenebilme;
MK-I/C Bilgi edinmek için kütüphanenin
rolünü öğrenebilme;
MK-I/Ç Çocuk dergi ve resimli kitapları
kullanabilme;
− En sevdiğim karakter E-I/B4 Konulara yönelik olumlu veya olumsuz
− Hikayenin bir parçası ol düşüncelerini rahatça söyler/ifade eder.Dinlediği
− Hikaye kolyesi– Bul ve Eşleştir konuda beğendiği ve beğenmediği olaylar hakkında
− Belirli etkinlikler ile ve masaldaki bölümlere göre düşüncesini söyler ve açıklama yapar;
bilinen masaları tahmin etme – Bak, Dinle ve
Tahmin Et
− Değişken ve statik resimlerle ilişkin görsel, ses ve
zaman elemanlarını tanır.
− “Dinle-Karşılaştır” (kendisine verilen resmi
dinledikleriyle karşılaştırmaları istenebilir.)
Öğrenme Alanı: MEDYA KÜLTÜRÜ (MK)
Öğrenme ve öğretme için kullanılabilecek etkinlik, Öğrenme kazanımları
strateji/yöntemler
Öğrenci:
− Kukla tiyatrosu –Benim Gölge Tiyatrom MK-I/A1Çocuk yaş seviyesine uygun – TV
− Pantomim (mim sanatı)-Dudağımı Oku programları, çizgi filmleri, ses kayıtları, web konularını
− Karakterleri çiziniz - Seyredilen çocuk tiyatro tanır;
oyunu, çocuk filmi ile ilgili konuşma yürütür MK-I/A2Çeşitli çocuk medya konuları hakkında
− Dramatizasyon - Kısa manzum eserlerini konuşma yapar;
dramatize edilir
− Eğitim yazılımların kullanımı
− Ben ve bilgisayarım MK-I/B1Dijital çocuk içerikli konuları kullanır;
− Renkli posta
− Kütüphaneye ziyaret ve gözlem yapma MK-I/C1Okul kütüphanesinin önemini bilir;
− Soru soruyorum
− Çiziyorum, renklendiriyorum ve bakıyorum - Çiz MK-I/Ç1Sınıf içinde bulunan kitaplıkları kullanır
ve Söyle (sınıfta bulunan kaynaklara göre);
48

MK-I/D Yaş seviyesine uygun içerikli
kültürel-sanatsal olayları takip edebilme;
Özel amaçlar
OYH-I/A Görsel kelimeleri tanıma ve resimli
okumayı kavrayabilme;
OYH-I/B Ses-harf ilişkisini kurabilme için beceri
− “Ben Büyüyünce” çizme etkinliği
− Ne yapıyorum? Tahmin et! (sözsüz iletişim
kullanarak kendini ifade etme)
− Benim resimli kitabım
− Sınıfımızdaki okuma bölümümüz
− Dramatizasyon bölümümüz
− Tiyatro da...........
− Maske yapıyoruz
− ...................rolünde
− Bizim sinemamız: Pingu, Piper, Funny animals
cartoons compilations
Öğrenme Alanı: OKUMA VE YAZMAYA HAZIRLIK (OYH)
Öğrenme ve öğretme için kullanılabilecek
etkinlik, strateji/yöntemler
Öğrenci:
− Sihirli ve hareketli harfler – Uçuşan Harfler
− Nesneyi – kelimeyi tahmin et – Kavram Avı
− Belirlenmiş nesneler
− Harf, kelime ve hikaye
− Gerçek veya yalan – Şaşırtan Yazı
− Piktogramları okuyabiliyorum – Şifreli
Mesajlar “Yol İşaretleri”
− Harf, harf – Uçuşan Harfler
− Alfabe çuvalı – Şaşırtan yazı
− Sihirli mikrofon
− Materyal işaretleri
− Çizgiler ile yazabiliyorum
− Eğitim yazılımların kullanımı
− Sözcüğü bulun
MK-I/Ç2 Çocuk dergilerini ve görsel okuma kitaplarını
doğru-düzgün şekilde kullanır.
MK-I/D1Tiyatro temsili izler;
MK-I/D2Çocuk filmleri takip eder ve izler;
MK-I/D3Kişi/karakterleri taklit eder, değerlendirir ve
onları destekler;
Öğrenme kazanımları
OYH-I/A1Çizim ve yazı metni arasındaki farkı tanır;
OYH-I/A2Tekst ile çizim arasındaki bağı kurar (yazıda
metni-teksti gösterir, görsel çizim gösterir);
OYH-I/A3Sözcüğü tanır;
OYH-I/A4Sözcüğü doğru bir şekilde telaffüz eder;
OYH-I/A5Nesne, çizim/resim ve kelime arasındaki
bağlantıyı kurar ve anlamı anlamaya çalışır;
OYH-I/A6Harf, kelime ve basit cümle arasındaki
bağlantıyı anlar ve farkı bilir;
OYH-I/A7Türk alfabesinde bulunan temel büyük ve
küçük dik harfler yardımıyla görsel okumaya başlar
(çizim/şema bağlantısını görsel olarak kurar) ve görsel
okuyarak kelimeler kullanır.
OYH-I/BGelen sesin kaynağını tanır;
49
kazanabilme; − Dil iştafet oyunu OYH-I/BDinlediği sesi doğru telaffüz eder;
− Harf kartları (grup olşturmak için) OYH-I/BSes-harf ilişkisi kurar;
− Dil treni yapalım OYH-I/BDilin temel özelliklerini adlandırmaya başlar:
− Dil yarışması – Yepyeni kelimeler ses, kelime ve cümle ilişkisini kurar.
- Dildeki sesleri, hayvan seslerini, araç seslerini
ayırt edebilir.Verilen seslere benzer ses
çıkarır.Her sese göre bir nesne söyler.Sesin
kaynağını söyler, sesin geldiği yönünü ve
özelliğini belirler.
- Verilen sese benzer sesler çıkarır. Örnek: “Bu
ne sesi?” Sesler önceden kasete kayıt edilir, her
sese göre bir nesnenin söylemesi istenir.
- Dinleme eğitimi çalışmaları ilk okuma yazma
öğretiminin başında, ilk harfin (e) görsel
öğretimine geçmeden önce gerçekleştirilmeli ve
tamamlanmalıdır. Öğrencilere harflerin sesleri
verilmeden, doğal ve yapay ses kaynaklarından
çıkan sesler dinletilmelidir. Dinletilen sesin
kaynağını fark etmeleri sağlanmalıdır. Ardından
doğal ve yapay ses kaynaklarına karşılık gelen
duyduğu sesleri tanıma, ayırt etme ve taklit
etme çalışmaları yapılmalıdır.
OYH-I/C Kelimelerde farklı sesleri ayırt − Harf tombolası OYH-I/C1Kelimenin başında, ortasında ve sonundaki
edebilme, konuşma esnasında sesleri doğru − Salkım-tekniği sesi/harfi ayırt eder, sesin kaynağını söyler;
kullanabilme ve farkı kavrayabilme; − Sesleri tanıma dedektifi - Dedektiflik OYH-I/C2Kelimenin başında, ortasında ve sonundaki
− Konuşma esnasında doğru nefes alma, sesi/harfi ayırt eder ve doğru şekilde telaffüz eder.
balon üfleme, pipet yardımı ile suya üfleme
alıştırmaları
− Konuşma esnasında doğru vücut
hareketlerini yapma etkinlikleri
− Tekerlemeler-Komik cümleler
− Gizli Kelimeler-Yepyeni Kelimeler(kelimenin
başında, ortasında ve sonunda bulunan sesi

50

OYH-I/Ç Türkçe yazı dilinde dik temel harfleri ile
tanışabilme;
OYH-I/D Motor(parmak, el ve kol koordiasyonu)
gelişiminde ve yazı yazma çalışmalarında el-göz
hareket koordinasyonunu geliştirerek Türkçe
yazı dilinin kurallarını kavrayabilme;
söyler-tümdenvarım ve tümdengelim
metodu kullanılır).
− Harf kartları
− Harf kolyesi
− Model yaparak, yaratıyorum
− Yeni kelimeler-Kelime Treni Yapalım
− T-tabela
− Çarkıfelek şans oyunu
− Semaför
− Yaratıyorum, model yapıyorum, çiziyorum,
tasarlıyorum ve yazıyorum
− Çizimi tamamlıyorum-Gizemli Resim
− Labirent
− “Doğum günü pastası” (Pano)
− Kesme, yapıştırma, dizi yapma, model
yapma ve tamamlama
− Farklı izler
− Harfler ile model yapma (hamur, oyun
hamuru, kum, un...) – Bak ve Söyle
− Ne yapıyorum? Tahmin et! (sözsüz iletişim
kullanarak kendini ifade etme)
− Semboller yardımıyla mutlu yüzler çizer.
− Parmak, el ve kol kaslarını geliştirme
çalışmaları: yazmaya başlamadan önce
öğrencilerin parmak, el ve kol kaslarını
geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılmalıdır.
Bu çalışmalar boyama ve çizgi çalışmaları
öncesinde öğrenciyi destekleyecek nitelikte
olmalıdır. Dik temel harflerin yazılış yönleri,
soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru
gösterilmelidir. Serbest ve kurallı çizgiler
çizer (araç-gereç, silgi, kalemtıraş, çalışma
kağıtları, cetvel, kalemler, oyun hamurları
OYH-I/Ç1Türk alfabesinde ve yazı dilinde görülen
temel büyük ve küçük dik harfleri görsel olarak
tanımaya başlar;
OYH-I/D1Türk diline ve alfabesine uygun yazı yazma
kurallarını şematik şekilde anlar – yazı yazma biçimi
(soldan – sağa, yukarıdan – aşağıya doğru, temel
büyük ve küçük harfleri kullanır);
OYH-I/D2Türk diline ve alfabesine uygun yazı yazma
kurallarını kullanmaya başlar – yazı yazma biçimi
(soldan – sağa, yukarıdan – aşağıya doğru, temel
büyük ve küçük harfleri kullanır);
OYH-I/D3Alanda bulunan harfleri örnek alarak resim
çizer, resimi tamamlar ve model yapar;
OYH-I/D4 Harf ve kelime kullanarak (basit cümle) yazı
yazma esnasında kullanacak “alanı” organize etmesi
için plan yapar;
OYH-I/D5 Kalem tutma ve farklı bastırma işlemi ile
farklı izler elde edilebileceğini öğrenir;
OYH-I/D6 Oyun ile motor (parmak, el ve kas
koordinasyonu) alıştırmaları kullanır (resim yapar,
model yapar, çizgi tamamlama, farklı materyalleri
kullanır, gördükleri harflerin şeklini vucüt bölümleri
ile gösteri yapar);
OYH-I/D7 Türk alfabesinde bulunan harflerin büyük
ve küçük dik harfleri yazmaya (üretir, çizer,yaratır)
başlar (bireyselleştirilmiş yöntem kullanılması
önerilir);
51

OYH-I/H Noktalama işaretlerini tanıyabilme ve
önemini öğrenebilme için beceri kazanabilme;
OYH-I/J Yazıda farklı araç-gereç ve
materyallerin kullanımını öğrenebilme;
OYH-I/K Okuma-yazma esnasında oturuş
şekline ve vücudun duruşuna dikkat etmesi için
alışkanlık geliştirebilme;
vb. kullanır).
− Soru işareti OYH-I/H1Noktalama işaretlerini tanımaya başlar:
− Nokta nokta, soru işareti ve ünlem işareti;
− Ünlem işareti
− Sesleniyorum, anlatıyorum, soru soruyorum
ve sayabiliyorum
− Araştırıyorum OYH-I/J1Yazı yazma esnasında farklı araç-gereç ve
materyaller kullanmaya başlar;
− Doğru oturuyorum OYH-I/K1Okuma ve yazma esnasında vücut duruşuna
dikkat eder ve doğru oturur;
OYH-I/K2Yazı yazma araç-gereçleri ve materyalleri
doğru bir şekilde kullanmaya başlar;

Türkçe Dersi Etkinliği:

Türkçe etkinliği çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamak, kelime dağarcıklarını geliştirmek ve iletişim becerilerini artırmak için planlanan
etkinliklerdir. Türkçe etkinliklerinin amacı; çocukların Türkçeyi düzgün kullanmasını, sesleri çıkarabilmesini, farklı söz dizimsel yapıları anlama ve
kullanmasını, dinleme becerilerini kazanmasını, duygu ve düşüncelerini sözel ve sözel olmayan yollarla ifade etmesini, ses tonunu ayarlamasını ve kelimeleri
doğru üretmesini sağlamaktır. Bunların yanı sıra Türkçe etkinliklerinin önemli işlevlerinden birisi çocukların kitaplara karşı olumlu tutum geliştirmelerini
desteklemek ve kitap sevgisini aşılamaktır. Eğitim programlarında dil ve iletişimin desteklenebilmesi için çocuk-çocuk ve yetişkin-çocuk iletişimini teşvik eden
bir yaklaşımın kullanılması önemlidir. Seçilen etkinliklerin sözel ve sözel olmayan dil becerilerini kapsaması, örneklerle çeşitlendirilmesi, yorumlara ve farklı
çıkarımlara olanak sağlaması, ilk elden deneyim kazanmanın, yaparak-yaşayarak öğrenmenin desteklenmesi kalem-kâğıda dayalı becerilerden çok daha fazla
önem taşımaktadır. Türkçe etkinlikleri planlarken öğretmenlerin çocukların yaş ve gelişim özelliklerine dikkat etmesinin yanı sıra eğitim ortamını
düzenlemesi, farklı yöntem ve teknikleri kullanması gerekmektedir. Örnek etkinlikler: Tekerleme söyleme, parmak oyunu oynama, şiir okuma, bilmece
sorma, sohbet etme, resimli kitap okuma, görsel okuma, etkileşimli ve paylaşımlı okuma, öykü anlatma, taklit oyunları, dramatizasyon (canlandırma), öykü
tamamlama, bir öyküyü resimlendirme ve resimlerden yeni bir öykü oluşturma gibi etkinliklerdir.

52
 Наставни програм за први разред

Српски језик

Програмско подручје: Годишњи фонд часова: (оријентационо за свако програмско подручје)

КОМУНИКАЦИЈА И ЈЕЗИК 54 часа
ЛИТЕРАТУРА 35 часа
ПРИПРЕМА ЗА ПОЧЕТНО ЧИТАЊЕ И ПИСАЊЕ 35 часа
МЕДИЈСКА КУЛТУРА 20 часа

Општи циљеви наставесрпског језика из I разреда:

Да ученик /ученица:

 развија интерес и љубав ка српском језику;

 користи говор за успостављање нових контаката и међусобног разумевања;
 да се подстиче активном слушању;
 да се подстиче синхронизираном и правилном коришħењу вербалног и невербалног говора;
 да се подстичеда слободно изражава емоције, доживљаје и мисли;
 развија медијску културу и да користи мултимедијске изворе учења;
 да се подстиче откривању значења новихречи, као и њиховом коришħењу;
 развија фантазију преко говорног стваралаштва;
 да се оспособљава да глобално чита;
 развија графомоторику и да се уводи у почетно писање;
 уочава разликеу говорном изражавању других језика.

53
 Програмско подручје: КОМУНИКАЦИЈА И ЈЕЗИК (КЈ)
појединачни циљ
KJ- I/А да се оспособи да слободно
разговара
KJ- I/Б да се подстиче активном слушању и
правилној говорној артикулацији
KJ- I/В да користи говор као средство за
изражавање своје индивидуалности
Предлог-активности и стратегија/техника
учења и поучавања
Ученик /ученица:
− „Чаробни микрофон“
− Цртамо правила понашања у учионици
− „Аутопортрет“
− Ја и огледало
− Језичка игра: „Телефонска говорница“
− Активности за самоизражавање: ученици
говоре о својим жељама и осеħањима и
упознају се са жељама и осеħањима
других
− Шта мисле други о мени
− Ја и мој нови друг
− Едукативни софтвери
− „Недовршене реченице“
− Један глас, један жетон
− Лутка која прича
− Препознај по звуку (звуци са фарме,
џунгла, море)
− Пронађи мој дом
− Бура идеја
− Хајде да разговарамо
− „Путовања“
резултати учења
KJ- I/А1 слободно учествује у разговору
изражавајуħи своје потребе, мисли и
осеħања;
KJ- I/А2 слободно учествује у разговору
поштујуħи правила културног понашања
(пажљиво слуша, непрекида саговорника);
KJ- I/А3 поставља једноставна питања;
KJ- I/А4 одговара или објашњавау
сагласности са темом;
KJ-I/Б1 слуша и разуме једноставне
садржине;
KJ- I/Б2 слуша и поступа према слушаним
указивањима;
KJ- I/Б3 одговара на питања у вези слушане
садржине;
KJ- I/Б4 поставља питања у вези слушане
садржине;
KJ- I/Б5 правилно понавља слушане речи
KJ- I/Б6 тачно понавља и интонира слушане
реченице;
KJ- I/Б7 препознаје гласове, звуке и шумове.
KJ- I/Б8 имитира гласове, звуке и шумове;
KJ- I/Б9 правилно изговара бројеве до 20
KJ- I/В1 кратко прича о сопственим
доживљајима и догађајима;
KJ- I/В2 слободно изражава своја осеħања;
54
 − Тајанствене торбе KJ- I/В3 прича по низу слика;
− Ај погоди...... KJ- I/В4 препричава кратке садржине;
− Асоцијације KJ- I/В5 описује она што посматра (личности,
− Говорне игре по низу слика из прича: Лов предмете, биљке и животиње);
Индијанaцa; Пораз јагуара; Чак се и пуме KJ- I/В6. препознаје да различите слушане
плаше; Кенгур мађионичар; Уображени садржине проузрокују различита осеħања;
KJ- I/В7 препознаје да наша осеħања утичу
какаду; Играчке носорога; Леопард Тим;
на начин причања;
Лекција за малог крокодила KJ- I/В8 синхронизовано употребљава
невербални и вербални говор;
KJ- I/В9уз подстицај ствара оригиналне
творевине и развија фантазију
(својузагонетку, шалу, необични израз);
KJ- I/В10 учествује у говорним играма
KJ- I/Г да се уводи у књижевни српски језик − Усмерена фантазија KJ- I/Г1 почиње да прави разлику између
− Раду пару дијалекта/локалног говора и књижевног
− Језички пикадо српског језика
− Језички воз
KJ- I/Д да богати речник − Читање сликовница KJ- I/Д1 учи новеречи које означавају имена
− Шта ħеш урадити? предмета, појава, делатности, стања, лица;
− „Чаробни микрофон“
− Разговарамо.....
− Ауторска столица......
KJ-I/Ѓда препознаје различите врсте − Чика упитник KJ- I/Ѓ1. преко слушања препознаје
реченица − Тетка тачка обавештајне, узвичне и упитне реченице;
− Чика узвичник KJ- I/Ђ2 преко причања примењује
− Извикујем, причам, питам и набрајам обавештајне, узвичне и упитне реченице;

Програмско подручје: ЛИТЕРАТУРА (Л)

Појединачни циљ Предлог-активности и стратегија/техника резултати учења

55
 учења и поучавања
Ученик /ученица
Л-I/А да се упознаје са литературом за децу − Језички јамб Л- I/А1 почиње да препознаје шта је: прича,
(проза и поезија) − Покварени телефон басна, бајка, рецитација;
− Нешто лепо Л- I/А2. пажљиво слуша док се чита;
− Разговарамо о осеħањима Л- I/А3 одговара на питања у вези са
− Доживљавамо, причамо слушаном садржином
− Јип и Јанеке-двоје децеиз Холандије
− Погоди бајку
− Помешане приче
− Поређај слике
Л- I/Б да се охрабрује да изражава своје − Шта можемо? Л- I/ говори о утисцимаиз садржине;
утиске, мисли и осеħања о литературним − „Око за лепо“ Л-I/Б2 изражва осеħања у вези садржине
делима − Грозд-техника преко речи, цртежа и покрета;
− Ауторска столица Л- I/Б3 прича о поступцима ликова;
− Причау тегли Л- I/Б4 слободно говори/објашњава за што
− Мој омиљени лик му/јој се допада или му/јој се не допада
− Буди део приче садржина.
− Ђердан приче
− Препознавање познатих прича према
апликацијама или деловимаиз прича.

Програмско подручје: МЕДИЈСКА КУЛТУРА (МК)

Појединачни циљ Предлог-активности и стратегија/техника резултати учења
учења и поучавања
Ученик /ученица
МК- I/А да разликује различите медијске − Луткарско позориште МК-I/А1 препознаје ТВ-емисије, цртани
садржине, одговарајуħеузрасту − Пантомима филм, аудио записе, веб-садржине –

56
 − Нацртај ликове одговарајуħе узрасту;
− Драматизација МК-I/А2 разговара о различитим дечјим
− Едукативни софтвери медијским садржинама

МК- I/Б да се упознаје са начином употребе − Ја и компјутер МК-I/Б1 употребљава одговарајуħе

дигитализованих дечјих садржина − Шарена пошта дигитализоване дечје садржине

МК- I/В да се упознаје са улогом библиотеке − Разгледање библиотеке МК-I/В1 зна улогу библиотеке у школи
− Постављам питања

МК- I/Г да користи дечје часописе и
сликовнице/књиге
− Цртам, бојим и разгледам МК- I/Г1 истражује/користи кутак за читање
− Хајде погоди шта радим? (невербално у школи (у зависности од ресурса у
изражавање) учионици);
− Моја сликовница МК-I/Г2 користи
− Наш кутак за читање дечјечасописе/сликовнице/књиге

МК- I/Д да прати културно-уметничке − Наш кутак за драматизацију
садржине одговарајуħе узрасту − У позоришту.....
− Правим маску
− У улози....
− Наш биоскоп: Pingu, Piper, Funny animals
cartoons compilations
МК- I/Д1 прати позоришне представе;
МК- I/Д2 прати дечји филм;
МК-I/Д3 вреднује, подржава, имитира
ликове .

Програмско подручје: ПРИПРЕМА ЗА ПОЧЕТНО ЧИТАЊЕ И ПИСАЊЕ (ПЧП)

Појединачни циљ Предлог-активности и стратегија/техника резултати учења
учења и поучавања

Ученик /ученица
ПЧП- I/А да се оспособи да визуелно − Смешнаслова ПЧП- I/А1 препознаје илустрацију и текст;
препознаје речи и да глобално чита − Погоди предмет, погоди реч ПЧП- I/А2 повезује текст и илустрацију

57
 − Означени предмети
− Слово, реч, прича
− Истина или лаж
− Читам пиктограме
− На глас, на глас......
− Азбучна торба
− Чаробни микрофон
− Ознаке за материјале
− Записујем са цртицама
− Едукативни софтвери
(показује текст, показује илустрацију);
ПЧП- I/А3 препознаје реч;
ПЧП- I/А4 правилно изговара реч;
ПЧП- I/А5 прави разлику између предмета,
цртежа/слике и речи
ПЧП- I/А6 прави разликуизмеђуслова, речи и
просте реченице;
ПЧП- I/А7 глобално чита (преко визуелног
повезивања на илустрацији/шеми), речи са
великим и малим штампаним словима
српског ħириличног писма

ПЧП- I/Б да се оспособи за повезивање гласа
сасловом
− Пронађи реч ПЧП- I/Б1 препознаје глас;
− Језичка штафета ПЧП- I/Б2 правилно изговара глас;
− Карте од слова (за правељење група) ПЧП- I/Б3повезује глас сасловом;
− Ознаке за материјале ПЧП- I/Б4 именује основне елементе језика:
− Језички воз глас, реч и реченицу
− Језички квиз

ПЧП- I/В да разликује и да правилно − Азбучно бинго ПЧП- I/В1 разликује гласове на почетку, у
изговара гласовена различитим − Грозд-техника средини и на крајуречи
положајимау речи − Детектив гласова
− Вежбе за правилно дисање при ПЧП- I/В2 правилноизговара гласове на
говорењу, дување балона, дување са почетку, у средини и на крајуречи
цевчицама у води
− Вежбе за правилно држање тела при
говорењу
− Брзалице
ПЧП- I/Г упознаје се саштампаним − Карте сасловима ПЧП- I/Г1 визуелно препознајевелика и мала
словимасрпског ħириличног писма − Ђердан од слова штампана словасрпског ħириличног писма
− Моделујем, креирам
ПЧП- I/Д да се оспособљава за почетно − Новареч ПЧП- I/Д1 шематски разуме правила при

58
писање сагласно правилима при писању на
српском језику, развијајуħи координацију
(ока – руке) и графомоторика
ПЧП- I/Ђ да се оспособи за препознавање
неких интерпункцијских знакова и њиховог
значења
ПЧП- I/Е да се упозна са различитим
материјалима и средствима за писање
ПЧП- I/Ж да развија навике за правилан
положај тела при читању и писању
− Т –табела писању на српском језику- правци у
− Точак среħе писању(са левог ка десном и од горе ка
− „Семафор“ доле; примена великих и малих слова);
− Креирам, моделирам, цртам, ПЧП- I/Д2 почиње да примењује правила
дизајнирам, дописујем при писању на српском језику- правци у
− Доцртавам писању(са левог ка десном и од горе ка
− Лавиринт доле; примена великих и малих слова);
− „Торта рођендана“ (пано) ПЧП- I/Д3 црта/доцртава/моделира
− Сечем, лепим, нижем, моделујем, елементе од којих су састављена слова у
конструишем одређеном простору;
− Различити трагови ПЧП- I/Д4открива да се са различитим
− Моделирамслова (тесто, пластелин, притискомоловком добија различити траг;
песак, брашно...) ПЧП- I/Д5 практикује графомоторичке вежбе
− Хајде погоди штарадим? (невербално преко игре (црта, моделира, конструише,
изражавање) повезује са различитим материјалом,
демонстрира деловима тела елементе од
којих је састављено одговарајуħе слово и
сл.);
ПЧП- I/Д6 почиње да пише (ствара, црта,
креира) велика и мала штампана слова
српског ħириличног писма (да се дозволи
индивидуализирани приступ)
− Чика упитник ПЧЃ- I/Ђ1 почиње да препознаје
− Тетка тачка интерпункциске знаке: тачку, упитник и
− Чика узвичник узвичник
_- Извикујем, причам, питам и набрајам
− Истражујем ПЧП- I/Е1 почиње да користи различите
материјале и средства за писање
− Правилно седим ПЧП- I/Ж1 има правилан положај тела при
читању и писању;
ПЧП- I/Ж2 почиње правилно да рукује са
приборима, материјалима за писање.
59
 Наставна програма за прво одделение

Англиски јазик

ЦЕЛИ НА НАСТАВАТА од I ОДДЕЛЕНИЕ

Ученикот/Ученичката треба:
 да развие мотивација за изучување на англискиот јазик;
 да развива интерес и љубов кон англискиот јазик;
 да се развиваат способностите и вештините за активно слушање и разбирање на едноставни јазични искази ;
 да се оспособи да препознава и разбира зборови и куси едноставни реченици;
 да се развиваат способностите и вештините за усно изразување;
 да се оспособи да користи едноставен вокабулар во едноставни јазични искази;
 да се оспособи за глобално читање;
 да се оспособи за користење мултимедиски извори за учење;
 да се поттикнува да размислува што е добар, а што не е добар начин на однесување;
 да се воведе во културата на земјите со англиски говорен јазик.

Програмски подрачја: Годишен фонд на часови:

(ориентациски за секое програмско подрачје)
1 ЛЕКСИЧКИ ЕДИНИЦИ (ЛЕ) Временската димензија на
2 ГР ПРАВИЛНО РАЗБИРАЊЕ И УПОТРЕБА НА ЈАЗИКОТ (РУЈ) реализацијата на подрачјата не може
3 ВЕШТИНИ (В) диференцирано да се даде.

60
 4 КУЛТУРНА СВЕСТ И КОМПЕТЕНЦИИ (КСК) Резултатите од учењето во наставата
по англиски јазик се постигнуваат
преку интерна интеграција на цели
од едно или повеќе програмски
подрачја.

Програмско подрачје: ЛЕКСИЧКИ ЕДИНИЦИ (ЛЕ)

поединечна цел можни активности и стратегии/техники на резултати од учењето
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
ЛЕ- I/А да се оспособи да препознава, − Песничка The finger family ЛЕ- I/А1 Ги препознава зборовите од темата „
репродуцира и употребува зборови/ лексички − My family Dice Јас и моето семејство, моите другари “;
единици; − All about me ЛЕ- I/А2 Ги репродуцира зборовите од темата „
− Musical chair activities Јас и моето семејство, моите другари “;
− Duck, duck, goose ЛЕ- I/А3 Ги употребува зборовите од темата „
− Hide and seek (Криенка) Јас и моето семејство, моите другари “;
− Row your boat ЛЕ- I/А4 Ги препознава зборовите од темата
− Drawing dictation „Мојата училница“ (предмети во училницата);
− Bingo ЛЕ- I/А5 Ги репродуцира зборовите од темата
− Песничка Ten little Indians „Мојата училница“ (предмети во училницата);
− Counting (1-11) ЛЕ- I/А6 Ги употребува зборовите од темата
− Red light, green light „Мојата училница“ (предмети во училницата);
− Telephone – Tongue twisters ЛЕ- I/А7 Ги препознава зборовите од темата
− Memory games „Моите играчки“(играчки во училницата и
− Who stole the cookie from the cookie jar? домот);
− Hot potato ЛЕ- I/А8 Ги репродуцира зборовите од темата
− Guess who „Моите играчки“ (играчки во училницата и
− Keep the ball up домот);
− Treasure hunt ЛЕ- I/А9 Ги употребува зборовите од темата
− Hokey Pokey „Моите играчки“(играчки во училницата и
− Hot and cold домот);

61
 − I see
− Stand up, sit down (day/night)
− Pumpkin says (Halloween)
− Trick or treat (Halloween)
− Freeze dance (Hallween)
− Draw a pumpkin face game (Halloween)
− Find the pumpkin (Halloween)
− Find the easter eggs (Easter)
− Easter egg Treasure Hunt (Easter)
− Santa says (Christmas)
− Cross the odd one
− Touch something (red, green…)
− Flashcards
− Shout it out
− Fetch it
− The rainbow song (review the colours)
− Feel in the box
− Gestures activities
− What’s missing from the line up?
Програмско подрачје: ПРАВИЛНО РАЗБИРАЊЕ И УПОТРЕБА НА ЈАЗИКОТ (РУЈ)
поединечна цел можни активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
РУЈ- I/А да започне да развива смисла за − Jeopardy
англискиот јазик; − Who stole the cookie from the cookie jar?
ЛЕ- I/А10 Ги препознава зборовите од темата
„Бои“ (бела, црна, црвена, сина, жолта,
портокалова, зелена);
ЛЕ- I/А11 Ги репродуцира зборовите од темата
„Бои“ (бела, црна, црвена, сина, жолта,
портокалова, зелена);
ЛЕ- I/А12 Ги употребува зборовите од темата
„Бои“ (бела, црна, црвена, сина, жолта,
портокалова, зелена);
ЛЕ- I/А13 Ги препознава зборовите од темата
„Празници“;
ЛЕ- I/А14 Ги репродуцира зборовите од темата
„Празници“;
ЛЕ- I/А15 Ги употребува зборовите од темата
„Празници“;
ЛЕ- I/А16 Ги препознава зборовите од темата
„Домашни миленичиња“(куче, мачка, папагал);
ЛЕ- I/А17 Ги репродуцира зборовите од темата
„Домашни миленичиња“;
ЛЕ- I/А18 Ги употребува зборовите од темата
„Домашни миленичиња“.
ЛЕ- I/А19 Ги препознава броевите од 1 до 10;
ЛЕ- I/А20 Ги репродуцира броевите од 1 до 10;
ЛЕ- I/А21 Ги употребува броевите од 1 до 10.
резултати од учењето
РУЈ ЈС- I/А1 Ги препознава и разликува I и You ;
РУЈ ЈС- I/А2 Ги употребува I и You ;
62

поединечна цел
В- I/А да се оспособи да слуша и разбира
лексички единици и едноставни усни искази;
− Guess who
− Telephone – Tongue twisters
− Keep the ball up
− Gestures activities
− Shout it out
Програмско подрачје: ВЕШТИНИ (В)
можни активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
− Telephone – Tongue twisters
− Guess who
− Gestures activities
РУЈ ЈС- I/А3 Го препознава значењето и
разликува I am и Yоu are;
РУЈ ЈС- I/А4 Ги употребува формите I am и Yоu
are;
РУЈ ЈС- I/А5 Го препознава значењето на то
have;
РУЈ- I/А6 Ја употребува формата I have;
РУЈ- I/А7 Ја препознава разликата меѓу
еднината и множината на познатите зборови;
РУЈ- I/А8 Умее да ги употребува познатите
зборови во еднина;
РУЈ- I/А9 Умее да ги употребува познатите
зборови во множина придружени со познати
едноставни броеви;
РУЈ- I/А10 Ги препознава и разликува this и
that;
РУЈ- I/А11 Ги употребува this и that;
РУЈ- I/А12 Ги препознава и разликува my и
your;
РУЈ- I/А13 Ги употребува my и your.
резултати од учењето
В- I/А1 Препознава зборови и едноставни
искази кои содржат познати лексички единици
(види ЛЕ- I/А).
В- I/А2 Разбира едноставни лични прашања
кога соговорникот зборува полека и
разговетно. (на пр. What’s your name?” “How
63

В- I/Б да се оспособи правилно да ги
употребува лексичките единици и да
продуцира едноставни искази и реченици;
В- I/В да се оспособи за говорна интеракција
на едноставен начин и полека со помош од
соговорникот;
В- I/Г да се оспособи за глобално читање;
old are you?” и сл.);
В- I/А3 Разбира основни заповедни искази
(проследени со покажување или гестикулација)
и реагира соодветно.
− All about me В- I/Б1 Правилно ги изговара познатите
− Who stole the cookie from the cookie jar? лексички единици (види ЛЕ- I/А);
− Telephone – Tongue twisters В- I/Б2 Се претставува себе си, своето семејство и
− Guess who своите другари/ки;
− Gestures activities В- I/Б3 Дава основни лични информации (види
− Hot potato ЛЕ- I/А).
− Hello song В- I/В1 Воспоставува основен социјален
− Goodbye song контакт со користење на едноставни форми на
− Telephone – Tongue twisters поздравување и отпоздравување, на пр.
− Guess who “Hello!”, “Hi!”, “Bye-bye!”, и сл.;
− Gestures activities В- I/В2 Воспоставува основен социјален контакт
− Hot potato со користење едноставни секојдневни учтиви
зборови и фрази, воведни зборови и др., на пр.
“please”, “thank you”, “sorry”, и сл.;
В- I/В3 Разбира, репродуцира и продуцира
едноставни исказни реченициво усна
комуникација
В- I/В4 Поставува и одговара на едноставни
прашања кои содржат познати лексички
единици (види ЛЕ- I/А).
Gestures activities В- I/Г1 Го разбира значењето на секојдневни
− I see симболи (на пр. семафор, „забрането пушење”,
„опасност”);
В- I/Г2 Ги разбира најважните наредби во
компјутерски програми (на пр. “PRINT”, “SAVE”,
“COPY” и сл.);
В- I/Г3 Ги разбира најчестите симболите
поврзани со дигитална писменост (на пр.
“Bluetooth”, “Wi-Fi”, “Windows”, “Facebook”,
64
 “Youtube” и сл.).

Програмско подрачје: КУЛТУРНА СВЕСТ И КОМПЕТЕНЦИИ (КСК)

поединечна цел можни активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
КСК- I/А да се сензибилизира за воочување − Guess who
и почитување на културолошките разлики; − Blue eyes, brown eyes
КСК- I/Б да развие интерес и љубопитство за − Memory game
културите на земјите од англиското говорно − Jeopardy
подрачје. − Musical chair activities
резултати од учењето
КСК- I/А1 покажува почит кон туѓите традиции
и култури
КСК- I/Б1 покажува интерес и љубопитство за
културите на земјите од англиското говорно
подрачје

НАСТАВНА ПРОГРАМА ЗА ПРВО ОДДЕЛЕНИЕ

МАТЕМАТИКА

Програмски подрачја: Годишен фонд на часови:

(ориентациски за секое програмско подрачје)
1 МАТЕМАТИКАТА ОКОЛУ НАС- МОН ориентациски 50-60 часа
2 БРОЕВИ- Б ориентациски 60-70 часа
3 МЕРЕЊЕ И РАБОТА СО ПОДАТОЦИ- МРП ориентациски 24 часа

ОПШТИ ЦЕЛИ НА НАСТАВАТА ПО МАТЕМАТИКА ЗА ПРВО ОДДЕЛЕНИЕ

65
Ученикот /ученичката:

 Да стекнува и развива: самостојност, иницијативност, точност, љубопитност, трпеливост и истрајност во започнатите активности
 Да се поттикнува да решава едноставна пробламска ситуација од секојдневниот живот
 Да ги развива визуелната и тактилната перцепција, како основа за сознавање на непосредната околина и математиката како дел од неа
 Да се оспособува да ги открива основните математички поими во секојдневниот живот;
 Да ги применува усвоените знења и вештини во секојдневниот живот
 Да се поттикнува логички и креативно да размислува;
 Да се воведе во користење на ИКТ во функција на математика
 Да се оспособува да проценува број на предмети
 Да се оспособува да прави процена со броење или мерење;
 Да ги осознае броевите како квантитативно својство на предметите
 Да се оспособува да ги класифицираат предметите по повеќе критериуми, серијација, споредување, коресподенција и конзервација;
 Да се воведува во разбирањето на операциите собирање и одземање;

Програмско подрачје: МАТЕМАТИКАТА ОКОЛУ НАС (МОН)

поединечна цел
МОН-I/А да се поттикнува да набљудува и
именува предмети и карактеристики на
предметите околу себе
можни активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
- Игра „Детектив“
- Игра „ Пат до маѓепсаната шума“(на подот
на училницата)
- Игра: италијански шпагети (споредба на
шпагети според нивната должина)
- Моделираме со пластелин или тесто во
внатершноста од капаци од тегли (знаците
за споредување <> =)
- Соодветно ги поставуваме знаците при
споредба на две играчки/предмети за да
покажеме кој е поголем/помал или
еднаков
резултати од учењето
МОН-I/А1 Воочува и именува предмети од
непосредната околина
МОН-I/А2 Ги разликува предметите по боја
МОН-I/А3 Ги разликува предметите по
големина
МОН-I/А4 Ги споредува предметите по
должина: долго- кратко, високо-ниско
МОН-I/А5 Споредува предмети по големина
Поголемо - помало - еднакво
И примена на знаците за споредување <> =

66

МОН-I/Б да се оспособува да ја одредува
положбата на предметите (во однос на себе,
во простор, на цртеж)
МОН-I/В да се оспособува да групира
предмети (множества) по зададено својство
(најмногу три)
-
- „Програмирано танцување “ МОН-I/Б1Одредува положби на предметите
- Диригирана драмска игра „Дедо Медо и во однос на себе и во однос на нивна
крушата# меѓусебна положба:
- Роботот чека команда
- Далечината се шегува со нас - МОН-IБ.1.1 горе – долу;
- Подвижна игра на обележан простор со - МОН-IБ.1.2 пред – зад- помеѓу;
реакција на туѓа команда и задавање - МОН-IБ 1.3 над – под,
команди на другарче или група - МОН-I Б.1.4 блиску-далеку,
- внатре-надвор - игра: Каде е кенгурчето? - МОН-IБ.1.5 внатре-надвор-на
(во однос на торбата на мајката) - МОН-IБ.1.6 лево-десно во однос на себе
- „Госпоѓа Леванка и госпоѓа Деснанка„
- Смешна игра- Цртаме со нозе
- Подвижна игра- Два пати лево, два пати
десно
- Игра со усни инструкции- Движење низ
ограничен простор
- Групираме по боја (Желе топчиња за МОН-I/В1 Групира предмети според најмногу
желби, Топчиња од пластелин (Ѓердан, три својства (боја, намена, големина)
овошна градина-накити го дрвцето) МОН-I/В2 Графички ги претставува
- Класифицира пластични шишиња, множествата (групите на предмети)
платични капачиња
- Групираме (Средства за лична хигиена,
амбалажа од нездрава храна, овошје,
зеленчук, училишен прибор, мебел за
секој соба, животни од различни
географски предели)
- Манипулација со математички логички
плочки или исечени апликации од
формите (вовед во препознавање на 2Д
форми)
67
МОН-I/Г да се оспособува за (одредување на
припадност или неприпадност на групирани
предмети, (множества)
МОН-I/Д да се оспособува за подредување
на објекти според степенот на некое
својство во низа што расте или опаѓа и да ја
воочува релативноста на некој предмет и
објект спореден со два или повеќе сродни
предмети
МОН-I/Ѓда се оспособи да воочува и
именува 3Д геометриски тела во
- Откриј го гостинот (Предмети за лична
хигиена, прибор за јадење, апарати за
домаќинство, мебел... )
- Математички логички плочки (вовед во
препознавање на 2Д форми)
- Моделираме-обликуваме
- Изработка на апликации за подредување
- „Нашата зелена шума/ливада „
- „Шумска слика„
- споредување на висина на семејство
жирафи
- споредување на големината
индијанските шатори
- Моделираме-обликуваме
- Споредба со другарчиња
- Споредба на нацртани ленти (пат) - игра со
автомобили
- Изработка на водени светови
- „Музички теглички“
- Моделираме/обликуваме/изработуваме и
подредуваме модели и апликации
- „Детективот открива“
- Моделираме Топка за светското првенство, коцка, квадар, топка
МОН-I/Г Утвдрува дали еден предмет
припаѓа или неприпаѓа на дадена група
предмети (множество)
МОН-I/Д1 Подредува објекти во низа што
расте или опаѓа врз основа на едно својство:
− МОН-I/Д1.1 Мало-помало-најмало
− МОН-I/Д1.2. Големо-поголемо-најголемо
− МОН-I/Д1.3. Кусо-покусо-најкусо
− МОН-I/Д1.4. Долго-подолго-најдолго
на − МОН-I/Д1.5. Високо-повисоко-највисоко
− МОН-I/Д1.6. Ниско-пониско-најниско
− МОН-I/Д1.7. Тесно-потесно-најтесно
− МОН-I/Д1.8. Широко-пошироко-
најшироко
МОН-I/Д2 Одредува релативност на предмет
спореден со два или повеќе сродни објекти.
− МОН-I/Д2.1. Помало од
− МОН-I/Д2.2. Поголемо од
− МОН-I/Д2.3. Покусо од
− МОН-I/Д2.4. Подолго од
− МОН-I/Д2.5. Потесно од
− МОН-I/Д2.6. Пошироко од
− МОН-I/Д2.7. Пониско од
− МОН-I/Д2.8. Повисоко од
− МОН-I/Д2.9. Подебело од
− МОН-I/Д2.10. Потенко од
− МОН-I/Д2.11. Поплитко од
− МОН-I/Д2.12. Подлабоко од
МОН-I/Ѓ1 Ги препознава геометриските тела:
68
напосредната околина
МОН-I/Е да се оспособи да воочува и
именува 2Д геометриски форми во
напосредната околина
МОН-I/Ж да се запознае со помите права,
крива, отворена, затворена линија
сладолед со топчиња МОН-I/Ѓ2 Ги именува геометриските тела:
- „Погоди во целта“ коцка, квадар, топка
- Изработка на украсна слика со лепење на
топчиња од салфетки во бои
- „Кибритче“-Игра
- Составува коцка од спремна шема
- „Коцката што крие желби“-Игра
- Обликува квадар и коцка со помош на
пластични цефки и спојувалки од
пластелин)
- „Градот на тајните“-минијатура:
- Презентација на серија фотографии со
познати светски градби, со цел
препознавање геометриските тела (пр.
Рубикова коцка, Атомиум и сл.)
- Игра со фудбалска топка, тениско топче,
бејзбол топче, пинг-понг топче, голф топче
итн.
- „Измешаниот град“- МОН-I/Е1 Ги препознава геометриските
- „Во домот на пиленцето Пипи“ форми: квадрат, круг, правоаголник,
- „Припрема за роденденска забава“ триаголник
- „Мојот 2Д пријател робот“
- Составува танграм според дадена шема МОН-I/Е2 Ги именува геометриските форми:
квадрат, круг, правоаголник, триаголник
− Истражуваме прави и криви линии во МОН-I/Ж1 Разликува права линија
просторот, на слика, на предмети, мебел, МОН-I/Ж2 Црта права линија
апарати, шарки на облека, ќилим на МОН-I/Ж3 Разликува крива линија
Аладин. МОН-I/Ж4 Црта крива линија
- Игра со конци- МОН-I/Ж5 Разликува отворена линија
- „Пат до замокот на Заспаната убавица“ МОН-I/Ж6 Црта затворена линија
- Црта слика според инструкции за цртање МОН-I/Ж7 Разликува отворена линија
линии МОН-I/Ж8 Црта затворена линија
69

поединечна цел
Б-I/А да се оспособи да групира и да ги
именува предметите (множествата) по
бројност
Б-I/Б да се запознае со поимот за број
Б-I/В да се запознае со операциите со
броеви до 10
Програмско подрачје: БРОЕВИ (Б)
можни активности и стратегии/техники на резултати од учењето
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
- Куќика со броеви-креативна табела 20 Б-I/А1 Ги именува множествата според
(игра со ориз или гравчиња) бројност на елементите
- Процени па изброи (Аквариуми, Б-I/А2 Го поврзува бројот на елементите во
теглички, камчиња, грав, грозје...) множествата со соодветниот број
- Комбинација на подвижни игри со Б-I/А3 Препознава празно множество
скокање, прескокнување, брзо редење
на кули од коцки, кули од чаши Б-I/А4 Брои по ред од 1 до најмалку до 20
- Патување низ шумата (Не лути се човече) Б-I/А5 Брои наназад од 10 до 0.
Б-I/А6 Брои предмети до 10
- „Од 1 до 10“ Стихотворба Б-I/Б1 Стекнал поим за броевите од 1 до 5
- Моделира броеви, ги пишува во сад со Б-I/Б2 Б.2.2. Стекнал поим за броевите од 6 до
брашно, во сол, на голем простор) 9
- „ Ликови од бајките“ Б-I/Б3 Б.2.2. Стекнал поим за нула
- Игра со пластични затварачи и печурки Б-I/Б4 Креира форми во облик на броеви до 10
од шишиња
- „Куќата на броевте“
- Вежба правилно пишување на броевите
во ограничен простор
- Изработуваме картички со броеви
- Подредува измешани броеви во низа,
продолжува низа под извлечен број
- Чудната шеќерна ливада- Број и бројна
вредност
- Игра - Не лути се човече
- Братска делба (Игра со „дијаманти“) Б-I/В1 Споредува два броја до 10
- Игра во парови Б-I/В2 Користи поими „повеќе “или „помалку
- Игра со подредни куклички/животни. “за споредување на групи предмети до 10.
70
- Игри со моделирани ликови или ликови
од Киндер јајца и нивна „прошетка со
скокови„ на илустрирана бројна оска
- Игра- Слушни број за да нацрташ
- Игра- Заљубени прстиња
- Заљубени броеви
- Игра-Превртена приказна
- Игра со зборови и песна
- Наставникот применува интерактивна
приказна.
- Дечињата самостојно се обидуваат а
смислат куси приказни (задачи) во кои
треба да се собира.
- Игри со бројна оска и табела
Б-I/В3Ги применува симболите за
споредување “>”, “<”, “=”за споредба на 2
броја (множества, групи од дидактички
материјал)
Б-I/В4 Го користи знакот = за да покаже
еднаквост
Б-I/В5 Кажува број што се наоѓа помеѓу два
броја (до 10).
Б-I/В6 Подредува броеви до најмалку 10
(низата, картички)
Б-I/В7 Продолжува низа од даден број (до 20)
(активност)
Б-I/В8 Кажува кој број е за 1 поголем од друг
број до 10
Б-I/В9 Наоѓа број за 2 поголем од еден број до
10,
Б-I/В10 Го препознава знакот +
Б-I/В11 Го препознава знакот-
Б-I/В12 Собира парови броеви до 10
почнувајќи од поголемиот со добројување
Б-I/В13 Прави комбинации наброеви чиј збир е
во рамките на првата десетка
Б-I/В14Разбира дека промената на редоследот
на собироците не го менува збирот
Б-I/В15 Собира број сам со себе најмногу до
5+5
Б-I/В16 Го препознава собирањето во
конкретни ситуации
Б-I/В17 Го проверува одговорот со собирање на
броеви по различен редослед
Б-I/В18 Го разбира одземањето како броење
наназад
Б-I/В19 Кажува кој број е за 1 помал од друг
71

Програмско подрачје: МЕРЕЊЕ И РАБОТА СО ПОДАТОЦИ (МРП)
поединечна цел
МРП-I/А да се поттикнува за мерење,
проценување и споредување на димензии
искажани во нестандардни мерки
МРП-I/Б да се запознае со вредноста на
монетите (најмалку 20)
број до 10
Б-I/В20 Наоѓа број за 2 помал од еден број до
10
Б-I/В21 Го препознава одземањето во
конкретни ситуации
Б-I/В22 Одлучува дали да користи собирање
или одземање за решавање на едноставни
пробл. ситуации искажани вербално и
прикажува со користење на предмети
можни активности и стратегии/техники на резултати од учењето
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
- Игра-Конец МРП-I/А1 Мери дожина со примена на
- Чекориме и броиме нестандардни мерки
- Облека за нас МРП-I/А2 Мери височина со примена на
нестандардни мерки
МРП-I/А3 Споредува должина со примена на
нестандардни мерки
МРП-I/А4 Споредува височина со примена на
− Изработка на монети и банкноти од МРП-I/Б1 Препознава монети од 1,2, 5, 10 и 50
хартија и банкноти од 10 и 50 денари
− Игра Во продавница МРП-I/Б2 Разменува монети за еднаква
− Игра На пазар вредност
− Копирање на монети преку сенчање на МРП-I/Б3 Пресметува како да се плати точна
различни монети од РМ. сума со користење на помали монети
− Презентација на кус видео запис или МРП-I/Б4 Пресметува различни комбинации
фотографии од рис, пастрмка, шар на монети за да плати одреден износ
72

Програмско подрачје: РАБОТА СО ПОДАТОЦИ (РП)
поединечна цел
РП-I/А да се оспособи да собира податоци
поврзани со секојдневниот живот
РП-I/Б да се запознае со потребата и
начинот на организирање на собрани
податоци поврзани со секојдневниот живот
РП-I/В да се оспособи за прикажување на
податоци
РП-I/Г да се оспособи да чита прикажани
податоци
планинец, паун
− Подредување на слагалица со симболи
од монетите (рис, пастрмка, шар
планинец, паун)
можни активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
- Кога боите зборуват
- Анализа на примерок на ограничена
тревна површина
- Цртање на асфалт
- Интегрирано со ФЗО
- Како птиците прават гнездо
МРП-I/Б5 Избира стратегии за пресметување
на сума на производи и го објаснува начинот
на пресметување.
резултати од учењето
РП-I/А Собира податоци според дадени
инструкции
РП-I/Б Разликува колона и ред
РП-I/В Прикажува податоци во пиктограми,
табели
РП-I/Г Чита организирани податоци
73
 Наставна програма за прво одделение

СВЕТОТ ОКОЛУ НАС

Програмски теми: Годишен фонд на часови
(ориентациски за секое програмско подрачје)
1 ЈАС И ДРУГИТЕ 20-22
2 СЕ ГРИЖАМ ЗА СЕБЕ И ОКОЛИНАТА 10-12
3 ЈА ИСТРАЖУВАМ ПРИРОДАТА И ОКОЛИНАТА 20-22
4 СЕ ОРИЕНТИРАМ ВО ПРОСТОРОТ И ВРЕМЕТО 14-16

ОПШТИ ЦЕЛИ ЗА ПРВО ОДДЕЛЕНИЕ

Ученикот/ученичката:
- да ја запознае сопствената улога и одговорност во различни контексти;
- да се поттикне да идентификува, препознава и искажува различни емоции;
- да се поттикне на меѓусебна соработка, помагање и меѓусебно почитување;
- да стекне основни културни, здравствено-хигиенски и работни навики;
- да се адаптира на новата училишна средина;
- да се поттикне активно да учествува во донесување и почитување на правилата за однесување во паралелката;
- да се поттикне да ги набљудува, опишува и истражува предметите и објектите во природата и околината;
- да развие одговорен однос кон непосреднaта околина,
- да ги открие и запознае карактеристиките на живата и неживата природа,
- да се запознае со сообраќајот во непосредната околина и да усвои основни сообраќајни правила;
- да се оспособи за ориентирање и снаоѓање во просторот и времето

74

поединечна цел
ЈД- I/А да се осознае себе си, да се
доживува како единствена личност
и да развива самодоверба;
JД- I/Б да усвои начини на другарско
и културно однесување;
Програмска тема: ЈАС И ДРУГИТЕ (ЈД)
можни активности и стратегии/техники на учење
и поучување
Ученикот /ученичката:
− Дидактичка игра: Јас сум... “(интеграција со
физичко и јазик)
− мојот споменар;
− активности за себеизразување: учениците
разговараат и ги цртаат своите омилени работи;
− јас можам сам/а;
− во што сме слични, а во што различни јас и
моето другарче;
− цртаме емотикони;
− пантомима на чувства;
− коцка на чувства;
− игра: Распеано име;
− игра: Разиграно име;
− игра: Црвени чевли
− Препознавам чувства и разговарам за нив (на
илустрирани ситуации, во анимиран филм...);
− дидактичка игра: Како се чувствувам;
− постер на другарство;
− подадени рачиња (интеграција со математика);
− катче со заеднички прибор;
− дидактичка игра: Таен помагач;
− драматизција: Позајмувам, споделувам;
− дидактичка игра: Тегличка на добрина;
− решаваме конфликти;
− играме заеднички игри и ги почитуваме
правилата;
− културни зборови (игри на улоги);
− игра: Наши шарени портрети;
резултати од учењето
JД- I/А1 самостојно се претставува; (знае
основни податоци за себе);
JД-I/А2 умее да наведе основни карактеристики
за себе;
JД- I/А3 препознава активности кои може
самостојно да ги извршува;
JД-I/А4 покажува интерес и самоиницијативност
за вклучување во активности;
JД-I/А5 го препознава сопствениот напредок;
(кога е пофален)
JД- I/А6 воочува сличности и разлики меѓу себе
и другите;
JД- I/А7 препознава различни чувства и
емоции кај себе
JД-I/Б1 препознава различни чувства и емоции
кај другите (љубов, радост, тага страв, лутина);
JД- I/Б2 искажува различни чувства и емоции во
односите со другите (љубов, радост, тага, страв,
лутина);
JД- I/Б3 соработува во пар и група;
JД- I/Б4 подготвен е да помогне на оние на кои
им треба помош;
JД- I/Б5 не се воздржува да побара помош
доколку му е потребно;
JД- I/Б6 препознава конфликтна ситуација;
JД- I/Б7покажува иницијатива за ненасилно
однесување;
JД- I/Б8 правилно поздравува (добро утро,
75

JД- I/В да ја осознае училишната
средина и својата нова улога на
ученик;
KJ-I/Гда се осознае себе си како дел
од семејството
поединечна цел
ГСО-I/А да го осознае своето тело и
функцијата на надворешните делови на
телото и сетилата;
ГСО- I/Б да развие здравствено-хигиенски
− игра: Јазол добар ден, добра вечер, добра ноќ) во различни
периоди од денот;
JД-I/Б9 употребува културни зборови
(благодарам, повели, те молам, извини) во
различни ситуации во односите со другите
− Училишна зграда од стапчиња за сладолед; JД-I/В1 го именува своето училиште;
− го цртаме училишниот двор; JД- I/В2 се доживува себе си како дел од
− нашите отисоци; паралелката;
− мојот училишен прибор; JД- I/В3 се грижи за училишниот прибор;
− ја украсуваме училница; JД- I/В4 учествува во уредување на училницата
− како треба да се однесувам во училница; со свои творби;
− хамер со правила. JД- I/В5 почитува основни правила во
паралелката
− Моето семејство; JД- I/Г1 умее да го претстави своето семејство;
− симбол на љубов; JД- I/Г2 искажува емоции за своето семејство
− моја мала планета: живот на семејствата ширум (вербално и невербално);
светот
Програмска тема: СЕ ГРИЖАМ ЗА СЕБЕ И ОКОЛИНАТА(ГСО)
можни активности и стратегии/техники на резултати од учењето
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
− Моето телo; ГСО - I/А1 препознава и именува надворешни
− Дидактичка игра: Што правам со рацете, делови на своето тело;
нозете...; ГСО- I/А2 јаразбира функцијата на
− моите сетила; надворешните делови на телото;
− сложувалка Човечко тело; ГСО- I/А3 ги идентификува сетилата за вид,
− игра: Дете до дете слух, допир, и вкус;
ГСО- I/А4 именува и набројува сетилни органи
и ги поврзува со соодветните сетила.
− Разговараме за личната хигиена; ГСО- I/Б1 ја разбира потребата од редовно
76
навики; − правилно ги мијам рацете; одржување на лична хигиена за заштита на
− коцка со средства за лична хигиена; сопственото здравје;
− календар на навики; ГСО- I/Б2 препознава и набројува средства за
− чинија со здрава храна; лична хигиена;
− здрави производи; ГСО- I/Б3 има развиени хигиенски навики;
− вежбам секој ден; ГСО- I/Б4 прави разлика помеѓу здрава и
− подвижни игри нездрава исхрана;
ГСО- I/Б5 ја разбира потребата од редовна
физичка активност за одржување на
сопственото здравје;
ГСО- I/Б6 набројува физички активности што ги
извршува во природа.
ГСО- I/В да гради навики за заштита на − Правиме кутии за селектирање отпад во ГСО- I/В1 се грижи за хигиената во училницата.
околината училницата (групна активност)

Програмска тема: ЈА ИСТРАЖУВАМ ПРИРОДАТА И ОКОЛИНАТА (ИПО)

поединечна цел
ИПО- I/А да се оспособи да набљудува
различни предмети и објекти во природата и
околината;
можни активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
− Од што е направено?
− материјали во училишниот двор;
− откривам со допир;
− групираме предмети во училницата
според видот на материјалите од кои се
направени;
− истражувачка активност: садиме
растение;
− одиме во Зоолошка градина да
фотографираме животни;
− истражуваме и разговараме за
животните
резултати од учењето
ИПО- I/А1 набљудува различни предмети во
непосредната средина и открива од што се
направени;
ИПО- I/А2 препознава карактеристики на
различни материјали (дрво, хартија, метал,
стакло, пластика, ткаенина, гума);
ИПО- I/А3 набљудува различни објекти во
природата и опишува што гледа, допира,
слуша;
ИПО- I/А4 истражува како од засадено семе се
развива растение;
ИПО- I/А5 следи инструкции за време на

77
 − имитираме животни; (движења, звуци);
− моето омилено животно;
− раскажуваме за домашните
миленичиња;
− животно од листови (интеграција со
ликовно);
− онлајн игри со животни;
− животните во сликовниците;
− цртани филмови со животни.
ИПО- I/Б да се оспособи да ги класифицира − Дидактичка игра: Пронајди ме
објектите според нивни очигледни
карактеристики;
ИПО- I/В да се оспособи да идентификува и − Живи суштества и неживи нешта во
разликува живи суштества и неживи нешта; училишниот двор; (фотографираме,
собираме во теглички,
класифицираме...);
− откриваме и разговараме (какознаеме
дека некои нешта се живи и што им е
потребно за да преживеат);
− ајде да цртаме.
ИПО- I/Гда се запознае со сообраќајот во − Сообраќајот во мојата околина;
непосредната околина и да развива − пешачки премин;
сообраќајна култура − светлата на семафорот
− игри на сообраќаен тепих;
− безбедно место за игра.
истражувачката активност;
ИПО- I/А6 разбира дека на растенијата им е
потребна светлина и вода за да растат;
ИПО- I/А7 препознава и именува животни кои
ги сретнува во зоолошка градина;
ИПО- I/А8 идентификува некои нивни
карактеристики (надворешен изглед, начин на
движење);
ИПО- I/А9 пројавува љубопитност и интерес за
животните;
ИПО- I/А10 практикува правилен однос кон
животните.
ИПО-I/Б1 ги класифицира и сортира објектите
според нивни очигледни карактеристики
(припадност, боја, форма, големина);
интеграција со математика
ИПО- I/В1 идентификува и именува живи
суштества;
ИПО- I/В2 идентификува и именува неживи
нешта;
ИПО- I/В3 истражува и објаснува по што се
разликуваат живите суштества од неживите
нешта;
ИПО- I/Г1 го набљудува и разговара за
сообраќајот во своето место на живеење;
ИПО- I/Г2 свесен е дека во сообраќајот со оглед
на возраста може да се движи само во
присуство на возрасен;
ИПО- I/Г3 знае каде да се движат пешаците;
ИПО- I/Г4 препознава и именува пешачки
премин и знае дека улицата најбезбедно се
поминува на пешачки премин;
78

Програмска тема: ОРИЕНТАЦИЈА ВО ПРОСТОР И ВРЕМЕ (ОПВ)
поединечна цел можни активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
ОПВ- I/А да се оспособи да се ориентира во − Дидактичка игра: Скриен предмет;
простор; − дидактичка игра: Робот;
− дидактичка игра: Лево-десно;
− лавиринт
ОПВ-I/Б да се оспособи да се ориентира во − Разговараме за годишните времиња;
време − моето омилено годишно време;
− календар на природата;
− звуци од природата (дожд, грмотевица,
бранови, ветер шушкање на лисја....);
− ги откриваме промените кај растенијата
ИПО- I/Г5 препознава и именува семафор и ја
знае неговата функција;
ИПО- I/Г6 препознава безбедни места за игра.
резултати од учењето
ОПВ- I/А1 одредува положба на предметите во
однос на себе со користење на термините:
горе-долу, пред-зад, над-под, блиску-далеку,
внатре-надвор;
ОПВ- I/А2 одредува меѓусебна положба на
предметите со користење на соодветна
терминологија; (горе-долу, пред-зад, над-под,
блиску-далеку, внатре-надвор)
ОПВ- I/А3 одредува лева и десна страна на
своето тело (лева и десна рака, лева и десна
нога);
ОПВ- I/А4 одредува лево и десно во однос на
себе;
ОПВ- I/А5 воочува објекти со помош на кои
може да се ориентира во позната околина;
(самостојно се снаоѓа во учлишната зграда, го
препознава патот од дома до училиштето)
ОПВ- I/Б1 ги набројува и именува годишните
времиња;
ОПВ- I/Б2 ги препознава нивните
карактеристики;
ОПВ- I/Б3 забележува и опишува промени во
времето според тековното годишно време;
79
 и животните во текот на годишните ОПВ- I/Б4 набљудува и забележува промени кај
времиња; растенијата и животните според годишните
− собираме есенски лисја; времиња;
− птиците во есен; ОПВ- I/Б5 именува и разликува ден од ноќ;
− изработуваме снегулки; ОПВ- I/Б6 именува и разликува периоди во
− им помагаме на животните во зима; текот на денот (утро, пладне и вечер);
− куќичка за птици (групна активност); ОПВ- I/Б7 набројува активности кои ги
− кокиче; извршува во различни периоди од денот;
− пролетен пејсаж; ОПВ- I/Б8 го разбира редоследот на
− расцветано дрво од салфети (групна случувањата: вчера, денес утре;
активност); ОПВ- I/Б9 ги именува деновите во неделата.
− на плажа;
− се облекувам според годишното време;
− онлајн боенки;
− подвижна игра: Ден/ноќ;
− зошто е ден, а зошто ноќ?
− го цртаме небото;
− мојот ден;
− вчера, денес, утре;
− секој ден има свој број (интеграција со
математика).

НАСТАВНА ПРОГРАМА ЗА ПРВО ОДДЕЛЕНИЕ

УМЕТНОСТ

80
 Годишен фонд на часови:
Програмски подрачја
(ориентационо за секое програмско подрачје)
1 ВИЗУЕЛНИ УМЕТНОСТИ (ВУ) 40 часа
2 МУЗИКА И СЦЕНСКИ ИГРИ (МСИ) 40 часа
3 ВЕШТИНИ И ЗАНАЕТИ (ВЗ) 28 часа

Општи цели на наставата по УМЕТНОСТ за I одделение:

Ученикот /ученичката:

− да се развива интерес и љубопитност за уметничко изразување преку творење и истражување;

− да се насочува кон целосна перцепција на предметот/појавата со ангажирање на сите сетила;
− да се поттикнува преку уметноста да ја изразува својата индивидуалност со што гради самодоверба и позитивна слика за себе;
− да се поттикнува за вербално и невербално изразување за сопствените и другите уметнички творби;
− да се навикнува да соработува во пар и група при заеднички уметнички проекти;
− да се запознае со различни материјали и техники со цел да истражува, експериментира, замислува и креира;
− да се поттикнува на сопстено искажување за доживеаните уметнички творби;
− да го почитува сопственото и туѓото творештво и творба;
− да се поттикнува кон слободно изразување на своите мисли, емоции и доживувања;
− да се поттикнува слободно да ја изразува и развива фантазијата;
− да развива културни, хигиeнски и работни навики;
− да развива потреба за чување на просторот во којшто работи и слободно да учествува во естетското уредување со сопствени творби;
− да се запознава со користење на ИКТ за уметнички цели.

Програмска област: ВИЗУЕЛНИ УМЕТНОСТИ (ВУ)

Поединечна цел Предлог активности и стратегии/техники на Резултати од учењето

учење и поучување
Ученикот /ученичката:
ВУ-I/А да се запознае со основни ликовни − Игра: Лавиринт ВУ- I/А1 препознава различни видови линии

81
елементи неопходни за почетно творење;
ВУ-I/Б да се мотивира да ја воочува
местоположбата на објектите во просторот
и да ги пренесува во уметничката творба
(горе, долу, лево, десно, пред, зад)
ВУ-I/В да се мотивира визуелно да
претстави содржина според музика и текст
ВУ-I/Г да ја подобри ситната моторика и да
стекне поголема сигурност и контрола на
движењето на раката
ВУ-I/Д да ги запознае, подлогите и
материјалите за цртање, сликање и
− Истражуваме линии со лупа
− Цртаме линии
− Истражуваме линии околу нас
− Го цртам тоа што ми го кажуваш
− Игри со конци
− Истражуваме: нашите омилени бои
− Која боја каде е
− Пееме за боите
− Се играме со боите
− Волшебна кошничка
− Зебра
Цртање во парови
- Го цртам тоа што ми го кажуваш
- Прошетка и набљудување на непосредната
околина
− Го цртам тоа што го слушам
− Од музика во слика
− Инспиративен цртеж / постер
− Нашата шарена сликовница
− Семјество Снешковци
− Цртаме
− Сликаме
− Моделираме
− Игри со прсти /дланки / четки/ молив
− Наши отисоци
− Животински траги
− Со што можам да цртам
− Со што можам да сликам
во околината и во уметничките дела: прави,
криви, тенки, дебели, брановидни, искршени,
полни испрекинати, отворени, затворени;
ВУ-I/А2 истражува со употреба на ралични
видови линии;
ВУ-I/А3 знае да ги именува боите кои најчесто
ги забележува во секојдневното опкружување;
ВУ-I/А4 ги знае и применува основните бои и
нивните нијанси;
ВУ-I/А5 може да препознае дека станува збор
за различни видови текстура;
ВУ-I/Б1 фокусирано ја набљудува
непосредната околина;
ВУ-I/Б2 ја лоцира местоположбата на
објектите во просторот и соодветно ги
пренесува во уметничката творба (цртеж,
слика, модел);
ВУ-I/В1 слободно и самостојно илустрира
содржина според слушан текст;
ВУ-I/В2 креативно илустрира содржина според
слушана музика;
ВУ-I/В3 обликува и моделира едноставна
форма од тесто, пластелин, глина, глинамол и
др. според доживеана содржина;
ВУ-I/Г1 се труди да го прилагодува движењето
на раката при цртањето;
ВУ-I/Г2 се труди да го прилагодува движењето
на раката при сликањето;
ВУ-I/Г3 се труди да го прилагодува движењето
на раката при моделирањето;
ВУ-I/Д1 црта со: молив, дрвени бои,
фломастери, креди, креди во боја, восочни
82
моделирање;
ВУ-I/Ѓ да се запознае со некои ликовни
принципи неопходни за почетно творење
ВУ-I/Е Да истражува и применува
материјали за моделирање и градење
ВУ-I/Ж да се поттикнува за слободно
конструирање
− Со што можам да моделирам
− Каде можеме да бидеме уметници
− Шарениот змеј
− Кула од песок
− Јас во денот и во ноќта
− Месечко и сестричките ѕвездички
− Модни дизајнери
− Весели огради и градини
− Летачкиот килим
− Игра на дождовните капки
− Моделираме со различни материјали
− Обликуваме со различни материајли
− Како птиците прават гнездо
− Азбучен воз од стапчиња
− Мали ѕидари
- Мали конструктори
- Од старо правиме ново
- Сложувалки
- Кутијата се претвора во живеалиште
бои и др.;
ВУ-I/Д2 слика со примена на основните бои и
нивните нијанси: со восочни бои, акварелни
(водени) бои, четка, платно, креди во боја и
др.;
ВУ-I/Д3 самостојно моделира едноставни
форми од различни материјали (тесто,
пластелин, глина, глинамол, песок, снег и др.);
ВУ-I/Ѓ1 препознава големи разлики во линија,
насока, големина, форма, темни и светли бои
(контраст);
ВУ-I/Ѓ2 претставува големи разлики во линија,
насока, големина, форма, темни и светли бои
(контраст);
ВУ-I/Ѓ3 препознава просто и наизменично
повторување (ритам);
ВУ-I/Е1 користи основни материјали за
моделирање и градење (глина, тесто,
пластелин и др.);
ВУ-I/Е2 спојува, гради и конструира со
различни материјали;
ВУ-I/Е3 спојува, гради и конструира со
различни материјали со додавање и
одземање;
ВУ-I/Е4 спојува од мали делови поголеми
конструкции;
ВУ-I/Е5 го лоцира и именува највисокиот,
најнискиот, најширокиот, најтесниот дел од
структурата;
ВУ-I/Ж1 самостојно измислува различна
употреба на конструктивните материјали;
ВУ- I/Ж2 со достапните материјали го
организира просторот околу себе;
83

ВУ-I/З да се запознае со можностите на
ИКТ во визуелното уметничко изразување
Програмска област: МУЗИКА И СЦЕНСКИ ИГРИ (МСИ)
Поединечна цел
МСИ-I/А да се поттикнува внимателно да
слуша различни звуци
- Едукативни софтвери
Предлог активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
- Игра: Воочуваме тишина
- Истражуваме-правиме звуци
- Имитираме звуци
(интеграција со физичко образование)
- Од музика во слика
(визуелно изразување на слушаното дело)
(интеграција со визуелни уметности)
- „Карневал на животните“ К.С.Санс
- Музичка игра (пријатни и непријатни
ВУ-I/Ж3 покажува мотивираност, внесеност и
уживање во процесот, без страв од неуспех;
ВУ-I/З1 ја разбира можноста за користење ИКТ
во уметничкото изразување;
ВУ-I/З2 запознаен е со некои од програмите за
цртање (во зависност од контекстот);
ВУ-I/З3 може самостојно да изведе
елементарна творбa со помош на
компјутерска програма за цртање (во
зависност од контекстот).
Резултати од учењето
МСИ- I/А1 препознава и именува различни
звуци од природата и околината;
МСИ-I/А2 разликува различни звуци од
природата и околината;
МСИ-I/А3 имитира и препознава различни
звуци од природата и околината;
МСИ-I/А4 прави разлика помеѓу пријатни и
непријатни звуци;
МСИ-I/А5 воочува карактер на фрагмент од
музичко дело (весела, тажна, брза, бавна и
др.);
84
 звуци) МСИ-I/А6 може да зборува за чувствата што
(интеграција со природни науки) му ги предизвикува слушаната музика;

- Со музика околу светот

(интеграција со мајчин јазик и визуелни

уметности)

МСИ-I/Б да стекнува навика за правилен
пејачки став (правилно држење на телото
при пеење и дишење);
- Правилно-неправилно дишење
- Музичка игра: земање воздух преку нос со
кревање на рацете нагоре и испуштање на
воздух преку уста со симнување на рацете
надолу
(интеграција со физичко)
МСИ-I/Б1 следи инструкции за завземање
правилен пејачки став;
МСИ-I/Б2 со инструкции вежба правилно
дишење при пеење;
МСИ-I/Б3 пее со правилен пејачки став

− Прваче
− Семафор

(интеграција со мајчин јазик и визуелни

уметности)
МСИ-I/В да развива осет за ритам − Бројалкa „Енци менци“ еднакви траења МСИ-I/В1 доживување на ритмички мотиви со
− „Тара тара тарана“ различни траења различно движење на своето тело
− „Калинка“ МСИ-I/В2 кажува бројалки со еднакви и
разклични траења
(интеграција со физичко)
МСИ-I/В3 кажува брзозборки со јасен изговор
− Учиме брзозборки – дикција
(започнувајќи во бавна брзина и постепено
„Учителот вика“,
забрзувајќи ја брзозборката);

85

МСИ-I/Г да се запознае со неколку детски
ритмички музички инструменти
МСИ-I/Г да изработува детски музички
инструменти од природни материјали и
предмети од непосредна околина
МСИ-I/Г свири на изработените детски
музички инструменти од природни
материјали
МСИ-I/Д да изведе едноставно народно
оро
„Симо сака“
„Петко“ МСИ-I/В4 се обидува да игра во ритам;
(интеграција со мајчин јазик)
- Музичко-ритмички чекорења со бројалка
„Полжав – Зајче“
(долги и кратки чекори)
(интеграција со физичко)
− Нашите инструменти МСИ-I/Г1 разликува три детски ритмички
музички инструменти (тропалки, стапчиња и
триангл);
МСИ-I/Г2 се обидува да свири во ритам на
тропалки, стапчиња и триангл;
МСИ-I/Г3 изработени детски музички
инструменти од природни материјали и
предмети од непосредна околина
− Вешти раце
Изработка на детски музички инструменти
од природни материјали и предмети од МСИ-I/Г4 свирење на изработените детски
непосредна околина (изработка). музички инструменти
(интергација со вештини и занаети)
− Бројалка„Калинка“ ја свириме со
изработените детски музички инструменти
МСИ-I/Д1 има позитивен став (позитивно се
- Право оро изразува) кон народното творештво;
МСИ-I/Д2 разликува народна музика, од друг
жанр;
86
МСИ-I/Ѓ да ги препознава различните − Слушаме музика
брзини − „Лет на бумбарот“
(бавно - брзо) − Имитативна игра „Летаме како бумбари“
(интеграција со мајчин јазик и физичко)
МСИ-I/Ѓ Да ги препознава различните
јачини
− „Мачорот Станко“ (драматизација на
(силно-тивко)
слушаната музика)
(интеграција со мајчин јазик)
МСИ-I/Е да се поттикнува за следење − Следење претстава во културни установи
(посета) на детска оперска –балетска
претстава
Програмска област: ВЕШТИНИ И ЗАНАЕТИ (ВЗ)
Поединечна цел Предлог активности и стратегии/техники на
учење и поучување
Ученикот /ученичката:
ВЗ-I/А да се запознае со некои занаети − Посети на занаетчиски работилници
− Разговараме за занаетите
− Игра: Што ми е потребно? (занаетчиски
материјали и алатки)
МСИ-I/Ѓ1 препознава различни брзини
(бавно - брзо)
МСИ-I/Ѓ2 реагира и го движи телото следејќи
инструкции за бавно-брзо;
МСИ-I/Ѓ3 препознава различни јачини
(силно - тивко)
МСИ-I/Ѓ4 може да прави драматизија на
слушаното дело (разлика помеѓу бавно-брзо и
силно-тивко);
МСИ-I/Е1 покажува интерес за следење на
детска престава;
МСИ-I/Е2 слуша внимателно
МСИ-I/Е3 разговор за добиените впечатоци од
претставата;
Резултати од учењето
ВЗ-I/А1 може да наброи неколку занаети;
ВЗ-I/А2 знае што е работата на некои
занаетчии;
ВЗ-I/А3 може да наведе некои материјали за
изработка: кожа, текстил, дрво, метал, хартија,
камен, магнет и др.;
ВЗ-I/А4 може да наведе што се занаетчиски
производи и сувенири;
87
ВЗ-I/Б самостојно и креативно да се
изразува преку креирање едноставни
рачни изработки
ВЗ-I/В да развива интерес и вештини за
декорирање и дизајнирање
− Изработуваме... ВЗ-I/Б1 креативно се изразува со предмети од
опкружувањето;
− Украсуваме...
ВЗ-I/Б2 на поинаков начин ги употребува
− Од старо правиме ново секојдневните предмети;
ВЗ-I/Б3 смислува начини за повторна употреба
на веќе употребените предмети;
− Украсуваме ВЗ-I/В1 покажува желба за самостојно
декорирање и дизајн;
− Модна ревија
ВЗ-I/В2 следи инструкции за правилни
− Образовни софтвери графомоторички движења при работата;
ВЗ-I/В3 изработува модни додатоци (брош;
беџ од лист, хартија и др.);
В3-IВ4 користи ИТ софтвери за декорирање и
дизајн.

Наставна програма за прво одделение

Физичко и здравствено образование

Програмски теми: Годишен фонд на часови:
(ориентациски за секое програмско подрачје)
1 ПРИРОДНИ ФОРМИ НА ДВИЖЕЊА 20-24
2 АТЛЕТСКА АЗБУКА 14-16
3 ГИМНАСТИЧКА АЗБУКА 14-16
4 РИТАМ И ТАНЦ 14-16
5 ИГРИ 20-24
6 АЛТЕРНАТИВНИ ДВИЖЕЧКИ СОДРЖИНИ 10-12

88
 ОПШТИ ЦЕЛИ ЗА I ОДДЕЛЕНИЕ

Ученикот /ученичката:

1. Да ги развие базичните движечки вештини (природни движечки форми - локомоторни, манипулативни и нелокомоторни)
2. Да ги стекне и развие елементарните облици на специфичните моторни вештини од разни движечки категории
3. Да стекне знаења за концептите на изучените моторните вештини.
4. Да развие позитивни интерперсонални односи и социјални однесувања преку учеството во физичката активност
5. Да развие персонални вештини преку учеството во физичката активност
6. Да изгради позитивен став кон телесниот развој и развојот на моторните способности (кардио-респираторна издржливост, мускулна сила,
флексибилност мускулна издржливост...)
7. Да стекне знаења и разбирање на принципите и концептите за здравиот активен начин на живеење преку учеството во физичката
активност (раст и развој, ментално здравје, исхрана, здравје на околината, семеен живот , безбедност, општествено здравје, здравствена
промоција)

Програмска тема: Природни форми на движења

поединечна цел
ПФД – I/А Да ги препознава и ги
изведува основните природни форми на
движења во различни средини и положби
користејќи разни справи, предмети и
реквизити
можни активности и
стратегии/техники на учење и
поучување
Ученикот /ученичката:
 Поставување во колона, ред, круг
 Природни форми на движења:
различни видови на одење, трчање,
фрлање, потскоци, скокови, качување,
тркалање, висење, лазење, влечење,
потиснување, носење и провлекување
во различни средини, користејки
различни справи, предмети и
реквизити
 различни форми на одење и трчање со
правилно држење на телото (со
резултати од учењето
ПФД – I/А1 - Умее да ги именува,
препознава и изведува основните
природни форми на движења: одење,
трчање, фрлање, потскоци, скокови,
качување, тркалање, висење, лазење,
влечење, потиснување, носење и
провлекување
ПФД – I/А2 - Умее да ги контролира
деловите од телото и целото тело при
изведување на основните природни

89
 различна брзина, промена на форми на движења во различни средини и
правецот, насоката, темпото и положби
ритамот)
 фрлање, фаќање, додавање на ПФД – I/А3 – Умее да ги препознава
различни предмети и реквизити во справите, предмитетите и реквизитите
различни правци при изведување на основните природни
 потскоци и скокови во место и форми на движења
движење: напред, назад, странично,
двоножно и едноножно, прескокнување
на предмети и реквизити наредени на
подлогата (палици, јажиња, нацртани
линии и др.), галоп напред и во страна,
детски потскоци, прескокнување на
јаже, игра со ластик.
 качување по скали, рипстол, на коса
површина и ниски справи (шведски
сандак, клупа и др.)
 тркалања во празлични правци на
различни подлоги
 кревање и носење на предмети со
различна големина, тежина и форма,
самостојно, во парови и групно.
 влечење и потиснување во различни
форми и положби.
 висење на рипстол и ниско вратило.
 провлекување низ различни справи и
реквизити
 лазење на различни начини, површини
и правци
 изведување на вежби за оформување
на телото во различни положби,
самостојно, во парови, со и без справи
и реквизити

 Моторички игри со различни видови на

90

ПФД – I/Б Психо-социјален развој и
здравствени придобивки преку основните
природни форми на движење
ПФД – I/В Да учествува во проценка и
мерење на антропометриските
карактеристики, моторичките и
функционалните способности
поединечна цел
одење, трчање, фрлање, фаќање,
скокови, потскоци, качување,
тркалање, висење, лазење, влечење,
потиснување, носење и провлекување
во различни средини, користејки
различни справи и реквизити.
 активности насочени кон стекнување
на здрави навики (хигиена, исхрана,
спортска култура, социјализација...)
 Батерија на тестови за проценка
мерење на антропометриските ПФД – I/В1 – Ги воочува промените и го
карактеристики, моторичките и следи својот физички раст и развој
функционалните способности
Програмска тема: Атлетска АЗБУКА
можни активности и
ПФД– I/Б1 - Покажува другарско
однесување и соработува во групата
ПФД – I/Б2 - Изразува позитивни емоции
низ игра и ја поттикнува самодовербата и
се оспособува за почитување на
правилата и фер-плеј
ПФД–I/Б3 – Манифестира развој и
подобрување на основните моторички
способности (рамнотежа, брзина,
координација...)
ПФД–I/Б4 - Осознава што е здрава храна
и правилна исхрана
ПФД– I/Б5 – Стекнува навики за
секојдневно вежбање и правилно држење
на телото
резултати од учењето
91

АА –I/А- Да се запознае со основните
движечки форми во атлетската азбука и
преку изведување на истите да ги развива
психо-социјалните и здравствените
придобивки
стратегии/техники на учење и
поучување
Ученикот /ученичката:
 Одење и трчање
 Одење и трчање со промена на правец
и ритам.
 Одење и трчање со пренесување на
товар.
 Одење и трчање во ограничен
простор.
 Трчање до одредена цел.
 Одење и трчање со извршување
различни задачи.
 Игри за брзо реагирање.
 Скокање на различни начини од место
и со залет со едноножен и суножен
отскок и суножен доскок.
 Скокање преку различни препреки.
 Прескокнување на определени
далечини од место и со залет со
едноножен и суножен отскок и суножен
доскок.
 Фрлање на различни предмети на
ралични начини.
 Фрлање различни предмети (топчиња
со различна форма, големина и обем,
фризби, обрач...) во различни цели
(мета, гол, кош, обележана површина,
корпа, кутија...) и во далечина.
 Штафетни и елементарни игри со
одење, трчање, скокање и фрлање.
АА –I/А1 Умее да оди и трча со промена
на правец, ритам и брзина
АА –I/А2 Умее да скока со суножеен
отскок, едноножен отскок од место и со
залет
АА – I/А3 Умее да фрла различни
предмети со различна форма, тежина и
обем на различни начини во различни
цели со една или две раце и во слободен
простор.
АА – I/А4 Манифестира развој и
подобрување на основните психо-
моторички способности (издржливост,
брзина, сила, координација,
флексибилност ...)
АА – I/А5 Ги почитува правилата на
однесување при примена на основните
движечки форми во атлетската азбука
АА – I/А6 Демонстрира упорност и
истрајност во извршување на основните
движечки форми во атлетската азбука
92

поединечна цел
ГА-I/А Да се запознае со основните
движечки форми во гимнастичката азбука
и преку изведување на истите да ги
развива
психо-социјалните и здравствените
придобивки
Програмска тема: Гимнастичка АЗБУКА
можни активности и резултати од учењето
стратегии/техники на учење и
поучување
Ученикот /ученичката:
 Правилно држење на телото и ГА-I/А1 Умее да ги изведува основните
гимнастичко одење движечки форми од гимнастичката азбука
 Вежби за обликување без и со справи
(палки, ленти, јажиња, обрачи, чуњеви, ГА-I/А2 Ги препознава гимнастичките
топчиња и сл.) со и без придружба на справи и реквизити
музика.
 Гимнастичи игри со имитирање на ГА-I/А3 Ги изведува основните положби и
животни, појави и предмети движења на телото, рацете и нозете
 Вежби на партер: тркалање, лулање во
сед, колут напред на коса површина. ГА-I/А4 Проценува, правовремено
 Висови и потпори (прости и мешани) реагира и безбедно се движи во просторот
 Вежби за рамнотежа: одење по линија, зависно од ситуациите.
напред, странично и назад.
 Одење на шведска клупа (напред, ГА-I/А5 Ги почитува правилата на
странично, назад) однесување при примена на основните
 Наскок на шведски сандак со движечки форми во гимнастичката азбука
едноножен и суножен откскок и
суножен доскок ГА-I/А6 Манифестира развој и
 Полигони со совладување на справи подобрување на основните психо-
моторички способности (брзина, сила,
координација, рамнотежа, флексибилност
...)
ГА-I/А7 Покажува самодоверба, смелост,
упорност и истрајност во извршување на
основните движечки форми од
гимнастичката азбука
93

поединечна цел
РТ – I/А Да се стекне со способности за
изведување на едноставни моторички
движења во ритам, детски танци и
танцови игри.
РТ-I/Б Да развива координација со
изведување на основните движечки
форми од ритам и танц, усогласени во
простор и време, проследени со музика
РТ–I/В Да развива психо-социјални и
здравствени придобивки преку ритам и
танц
Програмска тема: Ритам и танци
можни активности и стратегии/техники
на учење и поучување
Ученикот /ученичката:
 Различни начини на одење и трчање со
зададен ритам и музичка придружба.
 Имитирање на животни, појави и
предмети, со музичка и ритмичка
придружба
 Движења во место и во просторот
(нишења, бранувања, кружења, паѓања).
 Движења со поодделни делови на
телото и цело тело.
 Изведување на детски танци
 Изведување на едноставни танцови
игри и ора
резултати од учењето
РТ – I/А1 - Изведува моторички движења,
детски танци, танцови игри и ора
проследени со ритам и музика.
РТ – I/А2 - Демонстрира свесност за
положбата на делови од телото и цело
тело во простор при изведување на
танцови активности
РТ – I/Б1 Манифестира развој и
подобрување на основните психо-
моторички способности ( рамнотежа,
флексибилност, брзина, сила,
координација...) со изведување на
основните движечки форми од ритам и
танц, усогласени во простор и време,
проследени со музика
РТ – I/В1 - Покажува позитивни
итерперсонални однесувања со чувство
на задоволсто и радост
РТ – I/В2 – Демонстрира развој на
позитивни емоции, самодоверба,
94

поединечна цел
И-I/А - Совладување на природните
движечки форми преку учество во разни
елементарни и штафетни игри,
психосоцијален развој и здравствени
придобивки
Програмска тема: Игри
можни активности и
стратегии/техники на учење и
поучување
Ученикот /ученичката:
 Елементарни и штафетни игри
 Игри со балони и со топки со различна
големина, форма, тежина, обем, со
различни делови од телото
 Водење и тркалање на различни топки 
на различни начини.
 Водење топка право и со промена на
правец.
 Тркалање, фрлање, додавање и
фаќање на разни видови на топки со две
раце во место.
 Различни едноставни традиционални и
иновативни игри со топка
 Едноставни штафетни и елементарни 
иницијатива, истрајност, упорност,
одговорност и трпение
РТ – I/В3 - Демонстрира здрави навики,
навики за личната хигиена и хигиената на
спортската опрема
резултати од учењето
И-I/А1 Активно учествува во игрите,
соработува и ги почитува правилата на
игрите со разни содржини (елементарни,
штафетни, игри...)
 И-I/А2 Умее да тркала, води, фрла,
додава и фаќа топка и други реквизити на
различни начини низ игра

И-I/А3 Префрлува топка и други предмети
кон соученик преку препрека или во
обележан простор

95

Програмска тема: Алтернативни движечки содржини (за училишта кои имаат соодветни улови)
поединечна цел
АДС-I/А Осознавање на основните
елементи и развој на моторните
способноости и психосоцијаните и
здравствените придобивки преку учество
во различни алтернативни содржини
игри со топка...
 Едноставни мали групни игри со топка
 Реализација на разни игри со топка со
ловење, фаќање, заробување и сл.
можни активности и
стратегии/техники на учење и
поучување
Ученикот /ученичката:
 Пливање: активности на вода со задачи
дадени во вид на игра, вежби за
прилагодување на отпорот на водата,
потопување на главата во вода,
гледање под вода, издишување под
вода, одржување на вода, скок на нозе
во вода, поврзување на вежбите за
 И-I/А4 Соработува со тимот и дава свој
придонес во реализирање на задачите,

 И-I/А5 Проценува, правовремено реагира
и безбедно се движи во просторот зависно
од ситуациите низ игра

 И-I/А6 Покажува подобрување на
моторичките способности (координација,
издржливост, сила, брзина...) низ игра

 И-I/А7 Знае како да искажува поддршка на
својот тим (усно и во игра).
 И-I/А8 Ги препознава и искажува своите
емоции при играње со соучениците (се
воздржува, знае да се радува на
победата, прифаќа пораз)

резултати од учењето
АДС-I/А1 Учествува во активности во
водена средина;
АДС-I/А2 Покажува интерес и учествува
со радост и задоволство во спортови на
вода (пливање...),
96
 прилагодување во вода низ различни
елементарни игри во плитка вода.
 Зимски активности: игри на снег,
санкање, лизгање на лед, скијање
(вежби за навикнување на скии,
качување на скии, вртење со скии на
рамна површина во место, спуштање
право, спуштање со заплужување,
елементарни ликови).
 Возење: тротинет, велосипед (со 2 или
3 тркала) и ролери.
 Пешачење, ориентациони движења и
качувања по вештачка карпа
АДС-I/А3 Покажува интерес и учествува
со радост и задоволство во активности на
снег (скијање, санкање, игри)
АДС-I/А4 Одржува рамнотежа при
лизгање (со лизгалки, санка, скии, во
различни услови)
АДС-I/А5 Демонстрира безбедно
управување тротинет, велосипед и
ролери.
АДС-I/А6 Покажува интерес и учествува
со радост и задоволство во пешачења,
ориентациони движења и качувања по
вештачка карпа
97