‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﻭ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪﮔﻲ‬

‫ﺍﮔﺮ ﺳﺮﻫﺎﻱ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻪ ﻣﺴﻲ ﻭ ﭼﻮﺑﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﺸﺎﺑﻬﻨﺪ ﺑـﻪ ﺍﺧـﺘﻼﻑ ﭘﺘﺎﻧـﺴﻴﻞ ﻳﻜـﺴﺎﻧﻲ‬

‫ﻭﺻﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎﻱ ﺣﺎﺻﻞ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺭﺳﺎﻧﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠـﺎ ﺩﺧﺎﻟـﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬

‫ﺍﺳﺖ( ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺭﺳﺎﻧﺎ )ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻘﺎﻭﻡ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻤﺎﺩ ﺁﻥ‬

‫ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ‪ V‬ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﮔﻴﺮﻱ ‪ ،i‬ﻭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ‬

‫‪R=V/i‬‬ ‫)‪(۱‬‬

‫ﺟﺪﻭﻝ )‪ .(۱‬ﺧﻮﺍﺹ ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﺳﺎﻧﺎ‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﺩﻣﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ‪، α‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ‬ ‫ﻓﻠﺰ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮ ﺩﺭﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮﺱ‬ ‫)ﺩﺭ ‪ ۲۰‬ﺩﺭﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮﺱ(‬

‫(‬ ‫* ‪×10−5‬‬ ‫)‬ ‫‪10−8 Ω.m‬‬

‫‪۳۸۰‬‬ ‫‪۱ /۶‬‬ ‫ﻧﻘﺮﻩ‬
‫‪۳۹۰‬‬ ‫‪۱ /۷‬‬ ‫ﻣﺲ‬
‫‪۳۹۰‬‬ ‫‪۲ /۸‬‬ ‫ﺁﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‬
‫‪۴۵۰‬‬ ‫‪۵ /۶‬‬ ‫ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ‬
‫‪۶۰۰‬‬ ‫‪۶ /۸‬‬ ‫ﻧﻴﻜﻞ‬
‫‪۵۰۰‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫ﺁﻫﻦ‬
‫‪۳۰۰‬‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫ﻓﻮﻻﺩ‬
‫‪۱ /۰‬‬ ‫‪۴۴‬‬ ‫ﻣﻨﮕﺎﻧﻴﻦ‬
‫‪-۵۰‬‬ ‫‪۳۵۰۰‬‬ ‫ﻛﺮﺑﻦ **‬

‫* ﺍﻳﻦ ﻛﻤﻴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺯﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬

‫‪1 dρ‬‬
‫=‪α‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪ρ dT‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺴﺒﻲ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ) ‪ (d ρ / ρ‬ﺑﻪ ﺍﺯﺍﻱ ﻳﻚ ﺩﺭﺟﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻛﻤﻴﺖ ﺑﺎ ﺩﻣﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﺩﺍﺩﻩ‬

‫(‬ ‫)‬
‫ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﻭﻝ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ‪ 20oC‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺲ ‪ ، α = 3.9 ×10−3 /C o‬ﺑﺎ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻫﺮ ﺩﺭﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮﺱ ﺍﺯ‬

‫ﺩﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ‪ 20oC‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ‪ ۰/۳۹‬ﺩﺭﺻﺪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ‪ α‬ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻨﻔﻲ ﺍﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﻣﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫** ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﻛﻪ ﺩﻗﻴﻘ ﹰﺎ ﻓﻠﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺫﻛﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺍﮔﺮ ‪ V‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻭﻟﺖ ﻭ ‪ i‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺁﻣﭙﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ‪ R‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺍﻫﻢ )ﺑﺎ ﻧﻤﺎﺩ ‪ ( Ω‬ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬

‫ﻼ ﺑﻪ ﻭﺳـﻴﻠﻪ ﻳـﻚ ﺗﻠﻤﺒـﻪ‬

‫ﺷﺎﺭﺵ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺭﺳﺎﻧﺎ ﺭﺍ ﻏﺎﻟﺒ ﹰﺎ ﺑﺎ ﺷﺎﺭﺵ ﺁﺏ ﺩﺭ ﻟﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻓﺸﺎﺭ‪ ،‬ﻣﺜ ﹰ‬

‫ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﺳﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻓﺸﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﺳﺮ ﻳﻚ‬

‫ﻼ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ (L/s‬ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﺟﺮﻳـﺎﻥ ﺍﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺑﺎﺗﺮﻱ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮﺩ‪ .‬ﺷﺎﺭﺵ ﺁﺏ )ﻣﺜ ﹰ‬

‫)ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ C/s‬ﻳﺎ ‪ (A‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻳﻚ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻓﺸﺎﺭ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺁﻫﻨﮓ ﺷﺎﺭﺵ ﺁﺏ ﺑـﻪ ﻧـﻮﻉ ﻟﻮﻟـﻪ ﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪،‬‬

‫ﻼ ﺍﺯ ﺷﻦ ﭘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻠﻨﺪ؟ ﺗﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﮔﺸﺎﺩ؟ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﺜ ﹰ‬

‫ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺎﻧﺴﺘﻪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺭﺳﺎﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎﻱ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻓﺘﺮ ﻣﻠﻲ ﺍﺳـﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎ ﻧﮕﻬـﺪﺍﺭﻱ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮﻗـﺮﻩﻫـﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺳـﻴﻢ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻬﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﻗﻴﻘ ﹰﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﮔﻴﺮﻱ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮﻥ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺑﺎ ﺩﻣﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳـﻦ ﺍﺳـﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎ‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﺭﻭﻏﻦ ﺑﺎ ﺩﻣﺎﻱ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺷﺪﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻬﺎ ﺍﺯ ﺁﻟﻴﺎﮊ ﻣﺨـﺼﻮﺻﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎﻡ ﻣﻨﮕـﺎﻧﻴﻦ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺩﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻢ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻗﺖ ﺳـﺨﺖ ﻛـﺮﺩﻩﺍﻧـﺪ ﺗـﺎ‬

‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻛﺮﻧﺶ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺬﻑ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻬﺎﻱ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻋﻤﺪﺗ ﹰﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺭﺟﻪﺑﻨـﺪﻱ‬

‫ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎﻱ ﺛﺎﻧﻮﻱ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎﻱ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ )‪ (۱‬ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﮔﻴﺮﻱ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﮔﻴﺮﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ‬

‫ﻳﻚ ﺭﻭﺵ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻴﺪﺍﻧﻬﺎﻱ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺭﻧـﺪ ﺍﻧﺠـﺎﻡ ﻣـﻲﺷـﻮﺩ‪ .‬ﻣﻌﺎﺩﻟـﻪ )‪ ،(۱‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗـﻊ ﺑـﺮﺍﻱ‬

‫ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﮔﻴﺮﻱ ‪ ،V‬ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺩﻗﻴﻘ ﹰﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ‪) i‬ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺗﺮﺍﺯﻭﻱ ﺟﺮﻳﺎﻥ( ﺩﺭ ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﻗﻴﻘ ﹰﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ‪ ،R‬ﺑﻪ‬

‫ﻛﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺭﻭﺷﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮ ﹰﻻ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺁﻥ ﺑـﻪ ﻛـﺎﺭ‬

‫ﻣﻲﺭﻭﺩ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ‪ ρ‬ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺗـﺎ ﻣﺸﺨـﺼﻪ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎﺻﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ‪ ρ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻮﺍﺩ ﻫﻤﺴﺎﻧﮕﺮﺩ ∗ ﺑﺎ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺯﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬

‫‪E‬‬
‫=‪ρ‬‬ ‫)‪ ۳‬ﺍﻟﻒ(‬
‫‪j‬‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﻣﺲ ‪ 1.7 ×10−8 Ω.m‬ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﻛﻮﺍﺭﺗﺰ ﻣﺬﺍﺏ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ‪ 1016 Ω.m‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬

‫ﮔﺴﺘﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻛﻤﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺹ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﻨﺠﺶﭘﺬﻳﺮﻧﺪ؛ ﺩﺭ ﺟـﺪﻭﻝ )‪ ،(۱‬ﺑﻌـﻀﻲ ﺧـﻮﺍﺹ ﺍﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ ﻓﻠﺰﻫـﺎﻱ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺩﺭﺝ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﻣﺎﺩﻩ‪ ،‬ﺍﺯ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪﮔﻲ ﻭﻳـﮋﻩ ﺁﻥ ) ‪ (σ‬ﺻـﺤﺒﺖ ﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﺍﻳـﻦ ﺩﻭ‬

‫ﻛﻤﻴﺖ ﻃﺒﻖ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺯﻳﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪σ = 1/ ρ‬‬ ‫)‪ ۳‬ﺏ(‬

‫‪−1‬‬
‫) ‪ ( Ω . m‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﺎﻱ ‪ SI‬ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ‪، σ‬‬

‫ﻳﻚ ﺭﺳﺎﻧﺎﻱ ﺍﺳﺘﻮﺍﻧﻪﺍﻱ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻘﻄﻊ ‪ A‬ﻭ ﻃﻮﻝ ‪ l‬ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﭘﺎﻳﺎﻱ ‪ i‬ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺩﻭ ﺳﺮ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻧﺎ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ‪ V‬ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺍﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺍﺳﺘﻮﺍﻧﻪ ﺳﻄﺤﻬﺎﻱ ﻫـﻢﭘﺘﺎﻧـﺴﻴﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺍﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻭ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻘﺎﻁ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﺳﺘﻮﺍﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ‬

‫∗‬
‫‪ .‬ﻣﻮﺍﺩ ﻫﻤﺴﺎﻧﮕﺮﺩ ﻣﻮﺍﺩﻱ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺹ ﺁﻧﻬﺎ )ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮﺍﺹ ﺍﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ( ﺑﺎ ﺭﺍﺳﺘﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪V‬‬ ‫‪i‬‬
‫= ‪E‬‬ ‫= ‪j‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪A‬‬

‫ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ‪ ρ‬ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﻳﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‬

‫‪E V /l‬‬
‫=‪ρ‬‬ ‫=‬
‫‪j i /A‬‬

‫ﭼﻮﻥ ‪ V / i‬ﻣﺴﺎﻭﻱ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ‪ R‬ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺩﺍﺭﻳﻢ‬

‫‪l‬‬
‫‪R =ρ‬‬ ‫)‪(۴‬‬
‫‪A‬‬

‫‪ i ،V‬ﻭ ‪ R‬ﻛﻤﻴﺘﻬﺎﻱ ﻣﺎﻛﺮﻭﺳﻜﻮﭘﻴﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺧﺎﺹ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻤﻴﺘﻬﺎﻱ ﻣﻴﻜﺮﻭﺳﻜﻮﭘﻴﻚ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ ‪ j ،E‬ﻭ ‪ ρ‬ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺯ ﺟﺴﻢ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻤﻴﺘﻬﺎﻱ ﻣﺎﻛﺮﻭﺳـﻜﻮﭘﻴﻚ ﺑـﻪ ﻭﺳـﻴﻠﻪ ﻣﻌﺎﺩﻟـﻪ )‪) (۱‬ﻳﻌﻨـﻲ ‪ ( V = iR‬ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﻣﺮﺑﻮﻃﻨـﺪ ﻭ ﺭﺍﺑﻄـﻪ ﻣﻴـﺎﻥ ﻛﻤﻴﺘﻬـﺎﻱ‬

‫ﻣﻴﻜﺮﻭﺳﻜﻮﭘﻴﻚ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ )‪ ۳‬ﺍﻟﻒ( ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ‪ E = j ρ‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﻛﻤﻴﺘﻬﺎﻱ ﻣﺎﻛﺮﻭﺳﻜﻮﭘﻴﻚ ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﻛﻤﻴﺘﻬﺎﻱ ﻣﻴﻜﺮﻭﺳﻜﻮﭘﻴﻚ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﺑﻄﻲ ﻛـﻪ‬

‫ﻼ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‬
‫ﻗﺒ ﹰ‬

‫‪i = ∫ j . dS‬‬

‫ﻭ‬

‫‪b‬‬
‫‪V ab = − ∫a E . dl‬‬

‫ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ‪ i = ∫ j . dS‬ﻳﻚ ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝ ﺳﻄﺤﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﻭﻱ ﻫﺮ ﻣﻘﻄﻌﻲ ﺍﺯ ﺭﺳﺎﻧﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫‪b‬‬
‫ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ‪ V ab = − ∫a E . dl‬ﻳﻚ ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝ ﺧﻄﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﻫﺮ ﺧﻂ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺭﺳﺎﻧﺎ ﺭﺳﻢ‬

‫ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﻭ ﺳﻄﺢ ﻫﻢﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ a‬ﻭ ‪ b‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻭﺻﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻳﻚ ﺳﻴﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺑـﺎﺗﺮﻱ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﺍﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺳﻄﺢ ﻫﻢﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ‪ a‬ﺭﺍ ﻣﻘﻄﻊ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ ﻭ ﺳﻄﺢ ﻫﻢﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ‪ b‬ﺭﺍ ﻣﻘﻄﻊ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ‬

‫ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﺮﺩ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻧﻘﻄﻪ ‪ a‬ﻭ ‪ b‬ﺍﺯ ﻳﻚ ﺭﺳﺎﻧﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺩﻭ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺑـﺎﻻ ﺑـﺮ ﻫـﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺣـﺴﺐ ﻛﻤﻴﺘﻬـﺎﻱ‬

‫ﻣﻴﻜﺮﻭﺳﻜﻮﭘﻴﻚ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮﺩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬

‫‪b‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪− ∫ E . dl‬‬
‫‪R = ab = a‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪∫ j . dS‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﺭﺳﺎﻧﺎ ﺍﺳﺘﻮﺍﻧﻪﺍﻱ ﺩﺭﺍﺯ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪ A‬ﻭ ﻃﻮﻝ ‪ l‬ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻧﻘﺎﻁ ‪ a‬ﻭ ‪ b‬ﺩﺭ ﺩﻭ ﺍﻧﺘﻬﺎﻱ ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻌﺎﺩﻟـﻪ‬

‫ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ‪) R‬ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ‪ ۳‬ﺍﻟﻒ( ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﻳﺮ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬

‫‪El‬‬ ‫‪l‬‬
‫=‪R‬‬ ‫‪=ρ‬‬
‫‪jA‬‬ ‫‪A‬‬

‫ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ )‪ (۴‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﮔﻴﺮﻳﻬﺎﻱ ﺍﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺭﻭﻱ ﺍﺟﺴﺎﻡ ﺭﺳﺎﻧﺎﻱ ﻭﺍﻗﻌﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻬﺎﻱ ‪ i ،V‬ﻭ ‪ R‬ﺩﺭ ﺩﺭﺟﻪ ﺍﻭﻝ ﺍﻫﻤﻴـﺖ ﻗـﺮﺍﺭ‬

‫ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻛﻤﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺭﻭﻱ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﮔﻴﺮﻱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻤﻴﺘﻬﺎﻱ ﻣﻴﻜﺮﻭﺳﻜﻮﭘﻴﻚ ‪ j ،E‬ﻭ ‪ ρ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﺎﺩﻩ )ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﻩ( ﺳـﺮ ﻭ ﻛـﺎﺭ ﺩﺍﺭﻳـﻢ‪،‬‬

‫ﻼ ﺩﺭ ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜ ﹰ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺍﺑﻌﺎﺩ ‪ ۱ cm * ۱ cm * ۵۰ cm‬ﺍﺳﺖ‪) .‬ﺍﻟﻒ( ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫ﺍﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻭ )ﺏ( ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻭﺟﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺳﺖ؟ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﻛﺮﺑﻦ ﺩﺭ ﺩﻣـﺎﻱ ‪، 20oC‬‬

‫‪ 3.5 × 10−5 Ω.m‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬

 ‫ﺣﻞ‪.‬‬

‫)ﺍﻟﻒ( ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺮﺑﻊ ﺍﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ‪ 1cm 2‬ﻳﺎ ‪ 1× 10−4 m 2‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻣﺮﺑﻊ ﺍﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ )‪ (۴‬ﺑﻪ‬

‫ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ‬

‫‪l‬‬
‫= ‪R =ρ‬‬
‫(‬
‫) ‪3.5 ×10−5 Ω.m ( 0.50m‬‬ ‫)‬
‫‪= 0.18Ω‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪1×10−4 m 2‬‬

‫)ﺏ( ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ )ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ ( 5 ×10−3 m 2‬ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ‬

‫‪l‬‬
‫= ‪R =ρ‬‬
‫(‬
‫‪3.5 ×10−5 Ω.m 10−2 m‬‬ ‫()‬
‫‪= 7 × 10−5 Ω‬‬
‫)‬
‫‪−‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪5 ×10 m‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻳﻚ ﺭﺳﺎﻧﺎﻱ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻋﻤـﺎﻝ ﺷـﻮﺩ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮﺍﻧـﺪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻬـﺎﻱ‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻬﺎ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻻ ‪ ۲۶۰۰‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮﺽ ﻣﻲﻛﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ‬

‫ﺍﺧﺘﻼﻑ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍﻱ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻄﻮﺣﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻢﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻏﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ )‪ (۴‬ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪) A‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﭘﺮﺭﻧﮓ( ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﻣﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺩﻣﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﻲ ﺍﻭﻗـﺎﺕ‪ ،‬ﺩﺭ‬

‫ﻛﺎﺭﺑﺮﺩﻫﺎﻱ ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

 ‫‪,‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ . A‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﻣﺲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺍﺯ ﺩﻣﺎ‪ .‬ﺧﻂﭼﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﺪﻥ ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺍﺯ‬

‫ﺩﻭ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺩﺍﻳﺮﻩ ﺭﺳﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ T o , ρo‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻼ ﺍﺯ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 500oC‬ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺧﻂ ﺭﺍﺳﺘﻲ ﺭﺍ )ﺑﺎ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻥ ﺍﺯ ﺩﻭ‬

‫ﺍﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﮔﺴﺘﺮﻩ ﻣﺤﺪﻭﺩﻱ ﺍﺯ ﺩﻣﺎ ﻣﺜ ﹰ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻱ( ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺷﻜﻞ ‪ A‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻛﻨﻴﻢ )ﺧﻂﭼﻴﻦ(‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ T o , ρo‬ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺷﻜﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻘﻄـﻪ ﻣﺮﺟـﻊ‬

‫ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ T o‬ﺩﻣﺎﻱ ﺻﻔﺮ ﺩﺭﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮﺱ ﻭ ‪ ρo‬ﺑﺮﺍﺑﺮ ‪ 1.56 ×10−8 Ω.m‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ‬

‫‪ ρ‬ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻣﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ T‬ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺧﻂﭼﻴﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺩﺭ ﺷﻜﻞ ‪ A‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮﺭﺕ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‬

‫⎦⎤ ) ‪ρ = ρo ⎡⎣1 + α (T −T o‬‬ ‫)‪(۵‬‬

‫ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﻲ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ‪ T → T o‬ﺩﺍﺭﻳﻢ ‪. ρ → ρo‬‬

‫‪κεo A‬‬
‫= ‪ C‬ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ α‬ﺣﻞ ﻛﻨﻴﻢ ﺩﺍﺭﻳﻢ‬ ‫ﺍﮔﺮ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ‬
‫‪d‬‬

‫‪1 ρ − ρo‬‬
‫=‪α‬‬
‫‪ρo T − T o‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ )‪ (۲‬ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ‪ α‬ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺩﻣﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳـﮋﻩ ﺩﺭ‬

‫ﻳﻚ ﺩﻣﺎﻱ ﺧﺎﺹ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺩﻣﺎﻳﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﺩﻣﺎﻱ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻴـﺸﺘﺮ‬

‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ )‪ (۵‬ﻧﺘﻴﺠﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺩﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺷﻜﻞ ‪ A‬ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻱ ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﺯ ﺻﻔﺮ ﻧﻤﻲﮔﺬﺭﺩ‪ ،‬ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﻮﺭ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭﻟـﻲ ﻣﻘﺎﻭﻣـﺖ ﻭﻳـﮋﻩ‬

‫ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻣﺎ ‪ 0.02 ×10−8 Ω.m‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﺍﺩ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺩﻣﺎﻱ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻌـﻴﻦ ﺻـﻔﺮ ﻣـﻲﺷـﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ B‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺟﻴﻮﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻫﺎﻱ ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮ ﺍﺯ ‪ ۶K‬ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ،۰/۰۵ K‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ‬

‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻛﻮﭼﻚ ﺳﻨﺠﺶﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺗﻨﺰﻝ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﺑﺮ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪﮔﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣـﻲﺷـﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳـﺎﻝ‬

‫‪ ۱۹۱۱ / ۱۲۹۰‬ﺩﺭ ﻫﻠﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎﻣﺮﻟﻴﻨﮓ ﺍﻭﻧﺰ ﻛﺸﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻮﺍﺩ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺑﺮ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪﮔﻲ ﻭﺍﻗﻌ ﹰﺎ ﺻـﻔﺮ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬

‫ﻣﻲﺭﺳﺪ؛ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺭﻫﺎﻱ ﺍﺑﺮ ﺭﺳﺎﻧﺎﻱ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﺪﻭﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﺎﺗﺮﻱ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ ﺑﺪﻭﻥ ﻛـﺎﻫﺶ‬

‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺩﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺑﺮ ﺭﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﺴﺒﺘ ﹰﺎ ﻗـﻮﻱ ﺍﻋﻤـﺎﻝ‬

‫ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺭﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ ، B‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺟﻴﻮﻩ ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻱ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۴K‬ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺭﻭﺩ‪.‬‬