Professional Documents
Culture Documents
DAN PENYELESAIANNYA
Bukti :
( a − b ) 2 ≥ 0 ⇔ a 2 − 2ab + b 2 ≥ 0 ⇔ a 2 + b 2 ≥ 2ab
a+ b
2. Buktikan untuksetiap bilangan real a, b dengan a ≥ 0 dan b ≥ 0 berlaku ≥ ab !
2
Bukti :
( a− b ) 2
≥ 0 ⇔ a − 2 ab + b ≥ 0 ⇔ a + b ≥ 2 ab ⇔
a+ b
2
≥ ab
a+ b
Catatan : Bentuk ≥ ab dikenal sebagai AM ≥ GM dimana AM singkatan Arithmetic Mean
2
sedangkan GM singkatan Geometric Mean.
a+ b+ c+ d
3. Buktikan untuksetiap bilangan positif a, b, c dan d berlaku ≥ 4
abcd !
4
Bukti :
a+ b c+ d
+
a+ b+ c+ d 2 2 ≥ ab + cd
= ≥ ab cd = abcd
4 2 2
b+ c
≥ bc ....(1)
2
c+ a
≥ ca ....(2)
2
a+ b
≥ ab ....(3)
2
b+ c c+ a a+ b
Jika (1) x (2) x (3) maka didapat : ≥ a 2b 2c 2 = abc
2 2 2
Atau ( b + c ) ( c + a ) ( a + b ) ≥ 8abc
1
6. Jika a bilangan positif, buktikan bahwa a + ≥ 0 !
a
Bukti :
2
1 1 1
a− ≥ 0 ⇔ a− 2+ ≥ 0 ⇔ a+ ≥ 2
a a a
a b
7. Jika a dan b sembarang bilangan, buktikan bahwa + ≥ 2!
b a
Bukti :
a b
( a − b) 2 ≥ 0 ⇔ a 2 + b 2 ≥ 2ab ⇔ + ≥ 2
b a
1
8. Jika a, b bilangan positif dan a + b = 1 maka ab ≤ !
2
Bukti :
Karena a dan b positif dan a + b = 1 maka :
1
≥ 1 ....(1)
a
1
≥ 1 ....(2)
b
1 1 a+ b 1
Jika (1) + (2) maka + ≥ 2 ⇔ ≥ 2 ⇔ a + b ≥ 2ab ⇔ 1 ≥ 2ab ⇔ ab ≤
a b ab 2
x2 1
10. Untuksetiap bilangan real x, buktikan bahwa ≤ !
1+ x 4
2
Bukti :
(x 2
)
− 1 2≥ 0 ⇔ x4 − 2 x2 + 1 ≥ 0 ⇔ x4 + 1 ≥ 2x2 ⇔
x2
1 + x4
≥ 2
x2 + 2
11. Untuksetiap bilangan real x, buktikan bahwa ≥ 2!
x2 + 1
Bukti :
x4 ≥ 0 ⇔ x4 + 4x2 + 4 ≥ 4x2 + 4 ⇔ (x 2
) 2
+ 2 ≥ 4 x2 + 1( )
⇔ (x 2
) 2
(
+ 2 ≥ 2 x2 + 1 ) 2
⇔ x2 + 2 ≥ 2 x2 + 1 ⇔
x2 + 2
x2 + 1
≥ 2
=
n2 + n + 1
= 1+ 2
1
= 1+
1
( n(n + 1) ) 2
( n(n + 1) ) 2
n + n
2
n + n n(n + 1)
1 1
=1 + −
n n+ 1
1 1 1 1 1 1 1 1
Jadi 1 + 2 + 2 + 1 + 2 + 2 + 1 + 2 + 2 + ...... + 1 + 2
+
1 2 2 3 3 4 2004 20052
1 1 1 1 1 1 1 1
= 1 + − + 1 + − + 1 + − + ..... + 1 + −
1 2 2 3 3 4 2004 2005
1 2004 2004
= (1 + 1 + 1 + .... + 1) + 1 − = 2004 + = 2004
2005 2005 2005
4 2
Bukti :
Dibuktikan dengan induksi matematika.
1 2
Untukn = 1 maka 1 = .1(1 + 1) benar
3
2
1
Misal untukn = k benar maka 1 + 2 + 3 + .... + k = k (k + 1)
3 3 3 3 2
2
Untukn = k + 1 maka 1 + 2 + 3 + .... + k + (k + 1)
3 3 3 3 3
1
= k (k + 1) 2 + (k + 1) 3
2
1
= ( k + 1) 2 k 2 + k + 1
4
1
= (k + 1) 2(k 2 + 4k + 4)
4
1
= (k + 1) 2(k + 2) 2
4
1
= ( k + 1) ( k + 2 ) 2
2
17. Jika 20043 = A2 − B 2 dimana A dan B bilangan asli, maka tentukan nilai A dan B !
Jawab :
1
13 + 23 + 33 + .... + (n − 1) 3+ n3 = n(n + 1) 2
2
1 2 3 1 2
2 (n − 1)n + n = 2 n(n + 1)
1 1
n3 = n(n + 1) 2 − (n − 1)n 2
2 2
1 1
20043 = .2004.2005 2 − .2003.2004 2
2 2
= (1002.2005) 2 − (1002.2003) 2
Jadi A = 1002.2005dan B = 1002.2003
20. Diketahuix, y, z dan t adalah bilangan real yang tidak nol dan memenuhipersamaan :
x + y + z = t .... (1)
1 1 1 1
+ + = .... (2)
x y z t
x 3 + y 3 + z 3 = 10003 .... (3)
Tentukan nilai dari x + y + z + t
Jawab :
1 1 1 xy + xz + yz 1 xyz
+ + = = ⇔ xy + xz + yz =
x y z xyz t t
(x + y + z ) 3= x 3 + y 3 + z 3 + 3( x + y + z ) ( xy + xz + yz ) − 3 xyz
xyz
t 3 = x 3 + y 3 + z 3 + 3t. − 3xyz
t
x 3 + y 3 + z 3 = t 3 = 10003 → t = 1000
x + y + z + t = t + t = 2t = 2000
ex
21. Suatu fungsi dinyatakan sebagai f ( x) = x .
e + e
1 2 2004
Tentukan nilai dari f ( )+ f( ) + ... + f ( )
2005 2005 2005
Jawab :
ex e1− x e + e x e + e + e1− x e 2e + e x e + e1− x e
f ( x) + f (1 − x) = x + 1− x = x 1− x = =1
e + e e + e e e + e x e + e1− x e + e 2e + e x e + e1− x e
1 2004
f( )+ f( )= 1
2005 2005
2 2003
f( )+ f( )= 1
2005 2005
.....
.....
1002 1003
f( )+ f( )= 1
2005 2005
+
= 1002
22. Diketahuia dan b adalah bilangan real yang memenuhisyarat :
i. a 3 − 3ab 2 = 44
ii. b 3 − 3a 2b = 8
Tentukan nilai a 2 + b 2 !
Jawab :
a 3 − 3ab 2 = 44 ⇒ (a 3 − 3ab 2 ) 2 = 44 2 ⇔ a 6 − 6a 4b 2 + 9a 2b 4 = 1936
b 3 − 3a 2b = 8 ⇒ (b 3
)
− 3a 2b 2 = 82 ⇔ b 6 − 6a 2b 4 + 9a 4b 2 = 64
+
a + 3a b + 3a b + b = 2000
6 4 2 2 4 6
(a 2
)
+ b 2 3= 2000 ⇔ a 2 + b2 = 3
2000 = 103 2
23. Tentukan banyaknya bilangan yang terdiridari 4 digit angka abcd sehingga memenuhipersamaan abcd
+ 1 = (ac + 1)(bd + 1) !
Jawab :
abcd + 1 = (ac + 1)(bd + 1)
1000a + 100b + 10c + d + 1 = (10a + c + 1)(10b + d + 1)
= 100ab + 10ad + 10a + 10bc + cd + c + 10b + d + 1
990a + 90b + 9c - 100ab - 10ad - 10bc – cd = 0
(900a – 100ab) + (90a – 10ad) + (90b – 10 bc) + 9c – cd = 0
100a (9 – b) + 10a (9 – d) + 10b (9 – c) + c (9 – d) = 0
Jadi : b = d = c = 9
a = 1, 2, 3, …., 9
Sehingga bilangan-bilangan itu : 1999, 2999, 3999, …., 9999
3 4 5 2005
24. Tentukan nilai dari 1
+ 2
+ 3
+ .... +
1x 2 x 2 2 x3x 2 3x4 x2 2003 x 2004 x 22003
Jawab :
k+ 2 a b a (k + 1) − kb (a − b)k + a
= k − k = =
k .(k + 1).2 k
2 .k 2 .(k + 1) k (k + 1).2 k k (k + 1).2 k
jadi a – b = 1 karena a = 2 maka b = 1
2 1 2 1 2 1 2 1
( k − k = 1 − 1 + 2 − 2 + .... + 2003 − 2003
2003
2 .k 2 .(k + 1) 2 .1 2 .2 2 .2 2 .3 2 .2003 2 .2004
∑k = 1 1
= 1 − 2003
2 .2004
25. Jika x dan y bilangan asli yang memenuhipersamaan xy + x + y = 71 dan x y + xy = 880 maka
2 2
tentukan nilai x 2 + y 2 !
Jawab :
Misal xy = a dan x + y = b maka :
xy + x + y = 71 ⇔ a + b = 71 ⇔ a = 71 – b ….. (1)
x 2 y + xy 2 = 880 ⇔ xy(x + y) = 880 ⇔ ab = 880 …. (2)
Dari (1) dan (2) didapat :
i. b = 55 dan a = 16 maka x 2 + y 2 = ( x + y ) 2 − 2 xy = 552 − 2.16 = 2993
ii. b = 16 dan a = 55 maka x 2 + y 2 = ( x + y ) 2 − 2 xy = 162 − 2.55 = 146
26. Tentukan nilai A2 dimana A adalah jumlah dari nilai mutlak semua akar-akar persamaan :
91
x= 19 +
91
19 +
91
19 +
9
19 +
x
Jawab :
91
x= 19 + ⇔ x 2 − 19 x − 91 = 0
x
19 ± 383
x1.2 =
2
19 + 383 19 − 383 19 + 383 383 − 19
A= + = + = 383
2 2 2 2
A2 = 383
1
27. Didefinisikan f (n) = untuk semua n bilangan asli. Tentukan
n 2 + 2n + 1 + 3 n 2 − 1 +
3 3
n 2 − 2n + 1
nilai dari f(1) + f(3) + f(5) + …. + f(999999) !
Jawab :
( )( ) x− 3 y
3
3 3 1
x− y = 3
x − 3 y = 3
x− 3 y 3
x2 + 3 xy + 3
y2 ⇔ =
3
x2 + 3 xy + 3
y2 x− y
Misal :
x 2 = n 2 + 2n + 1 = (n + 1) 2 ⇒ x = n+ 1
y = n − 2n + 1 = ( n − 1)
2 2 2
⇒ x = n− 1
xy = (n + 1)(n − 1) = n − 1 ⇒ 2
xy = n 2 − 1
1 3
x− 3 y
f ( n) = =
3
x2 + 3 xy + 3
y2 x− y
n+ 1− 3 n− 1 3 n+ 1− 3 n− 1
3
f ( n) = =
(n + 1) − (n − 1) 2
f(1) + f(3) + f(5) + …. + f(999999)
=
(3
) (
2− 3 0 + 3 4− 3 2 + 3 6− 3 4 + 3 8− ) ( ) ( 3
)
6 + .... + ( 3
1000000 − 3
999999 )
2
0 + 100
= = 50
2
28. Carilah 3 bilangan asli x, y, z dimana z < y < x < 2004 dan memenuhipersamaan x + y = z !
3 4 5
Jawab :
x3 = z 5 − y 4
Misal z = a 5 dan y = a 6 maka x 3 = a 25 − a 24 = a 24 (a − 1) ⇔ x = a8 3
a− 1
a –1 harus bilangan pangkat 3 seperti 1, 8, 27 dsb.
Misal a = 2 maka x = 28 3 2 − 1 = 256
z = 25 = 32
y = 26 = 64
29. Tunjukkanbahwa untuk setiap bilangan asli n berlaku 121 − 25 + 1900 − (− 4) selalu habis digai
n n n n
2000!
Jawab :
2000= 125 x 16
Gunakan teori a n − b n habis dibagi a – b
121n − 25n + 1900n − (− 4) n = 1900n − 25n + 121n − (− 4) n
habis dibagi 16 habis dibagi 16 habis dibagi 125 habis dibagi 125
Jadi 121 − 25 + 1900 − (− 4) habis dibagi 125 x 16 = 2000
n n n n
30. Buktikan bahwa 1998+ 1999 x 2 2004 habis dibagi 7 !
Bukti :
1998+ 1999x 2 2004 = (7n + 3) + (7n + 4) x (7 + 1)668
Kita lihat satuannya : 3 + 4 x 1 668 = 3 + 4 = 7
Jadi 1998+ 1999x 2 2004 habis dibagi 7
x 3 + y 3 2006
31. Tentukan 3 bilangan asli x, y, z sehingga =
x 3 + z 3 2005
Jawab :
(
x 3 + y 3 ( x + y ) x 2 − xy + y 2
=
)
(
x 3 + z 3 ( x + z ) x 2 − xz + z 2 )
Karena 2006dan 2005 relatif prima, maka diantara faktor-faktor pembilang dan penyebut harus ada
yang sama.
x + y = x + z tidak mungkin, karena y = z.
x 2 − xy + y 2 = x 2 − xz + z 2
y 2 − z 2 = xy − xz
( y − z )( y + z ) = x( y − z )
x= y+ z
x + y 2006 y + z + y 2006
= ⇒ =
x + z 2005 y + z + z 2005
2 y + z = 2006
⇒ y = 669 dan z = 668 sehingga x = y + z = 1337
2 z + y = 2005
a 1 1 1 1 1 1
33. Diketahui = 1 − + − + − + .... − dimana a relatif prima dengan b. Tunjukkanbahwa
b 2 3 4 5 6 1336
a adalah kelipatan dari 2005!
Jawab :
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 − + − + − + .... − = (1 + + + ... + ) − 2( + + ... + )
2 3 4 5 6 1336 2 3 1336 2 3 1336
1 1 1 1 1 1
= (1 + + + ... + ) − (1 + + + ... + )
2 3 1336 2 3 668
1 1 1
= + + .... +
669 670 1336
1 1 1 1 1 1
= + + + + .... + +
669 1336) 670 1335 1002 1003
1336 + 669 1335 + 670 1003 + 1002
= + + .... +
669.1336 670.1335 1002.1003
2005 2005 2005
= + + .... +
669.1336 670.1335 1002.1003
1 1 1
= 2005( + + .... + )
669.1336 670.1335 1002.1003
Jadi kelipatan 2005.
3
x = 2+
3
2+
34. Jika 3 maka tentukan nilai x !
2+
3
2+
x
Jawab :
3
x = 2+ ⇔ x2 − 2 x − 3 = 0 ⇔ ( x − 3)( x + 1) = 0 ⇒ x = 3 yang memenuhi.
x
12 22 32 10022 12 2 2 32 10022
35. Diketahui a = + + + .... + dan b = + + + .... +
1 3 5 2003 3 5 7 2005
Tunjukkanbilangan bulat terdekat dari a – b !
Jawab :
12 22 32 1002 2 12 2 2 32 1002 2
a− b = ( + + + .... + )− ( + + + .... + )
1 3 5 2003 3 5 7 2005
12 22 12 32 22 1002 2 10012 1002 2
= + − + − + .... + − −
1 3 3 5 5 2003 2003 2005
10022
= 1− + (1 + 1 + 1 + ..... + 1)
2005
1002 2 1002(2005 − 1002) 1002.1003
= 1002 − = = ≈ 501
2005 2005 2005
a c e
36. Diketahuia, b, c, d, e dan f adalah bilangan real. Jika = = = 64 maka tentukan
b d f
5a 2c − 4c 2e + e3
5b 2 d − 4d 2 f + f 3
Jawab :
a
= 64 ⇔ a = 64b
b
c
= 64 ⇔ c = 64d
d
e
= 64 ⇔ e = 64 f
f
5a 2c − 4c 2e + e3 5(64b) 2 .64d − 4(64d ) 2 .64 f + (64 f )3
=
5b 2 d − 4d 2 f + f 3 5b 2 d − 4d 2 f + f 3
643 (5b 2 d − 4d 2 f + f 3 )
= = 643 = 512
5b 2 d − 4d 2 f + f 3
2004
1
37. Diketahui A = ∑ . Tentukan nilai A !
k = 1 1 + 2 + 3 + ... + k
Jawab :
k ( k + 1)
1 + 2 + 3 + .... + k =
2
2004 2004 2004
1 2 2 2
∑k = 1 1 + 2 + 3 + ..... + k = ∑k = 1 k (k + 1) = ∑
k=1 k
−
k+1
2 2 2 2 2 2 2 2 2 4008
= − + − + − + ..... + − = 2− =
1 2 2 3 3 4 2004 2005 2005 2005
1
38. Jika f ( x) + 2 f = 3 x dan x ≠ 0 maka tentukan penyelesaian untukf(x) = f(-x) !
x
Jawab :
1
f ( x) + 2 f ( ) = 3 x ......(1)
x
1 3
⇒ f ( ) + 2 f ( x) = ....(2)
x x
1 2 − x2
Jika f ( ) dihilangkan maka f ( x) =
x x
2− x 2
2− x 2
f ( x) = f (− x) ⇒ = ⇒ x= ± 2
x − x
x x 2 + xy
39. Tentukan nilai dari x + y jika diketahui x + y + = 19 dan = 60 !
3 3
y y
Jawab :
x
Misal x + y = a dan = b maka :
y
x
x+ y+ = 19 ⇒ a + b = 19 atau a = 19 – b ……(1)
y
x 2 + xy x
= 60 ⇔ ( x + y ) = 60 ⇒ ab = 60.........(2)
y y
Dari (1) dan (2) didapat :
i. b = 4 dan a = 15 maka x + y = 15 dan x = 4y sehingga x = 12 dan y = 3 jadi x 3 + y 3 = 1755
3376
b=15dan a = 4 maka x + y = 4 dan x = 15y sehingga x = 15/4dan y = ¼ jadi x + y =
3 3
ii.
64
x + y + xy = 11
40. Tentukan penyelesaian (x,y,z) dari sistem persamaan : y + z + yz = 14
z + x + zx = 19
Jawab :
11 − x
x + y + xy = 11 ⇔ y =
x+ 1
19 − x
z+ x + zx = 19 ⇔ z =
x+ 1
11 − x 19 − x 11 − x 19 − x
y+ z + yz = 14 ⇒ + + = 14 ⇔ x + 2 x − 15 = 0
2
x+ 1 x+ 1 x + 1 x + 1
x= 3 ⇒ y = 2, z = 4
x= − 5 ⇒ y = − 4, z = − 6
[
= x 4 + y 4 + z 4 + 2 ( xy ) + ( xz ) 2 + ( yz ) 2
2
]
= x 4 + y 4 + z 4 + 2[ ( xy + xz + yz ) − 2 xyz ( x + y + z )]
1 1
2 2 = x 4 + y 4 + z 4 + 2 − 2 − 2. .1
2 6
1
x4 + y 4 + z 4 = 4
6
42. Diketahui f ( x ) = ( x + 3) − 12( x + 3)3 + 54( x + 3) 2 − 108( x + 3) + 81 . Tulislah f(x) dalam bentuk
4
= x4
f ( 2005) = 20054
xy 1 yz 1 zx 1
43. Tentukan nilai x, y, z yang memenuhipersamaan = , = , =
x+ y 2 y+ z 3 z+ x 7
Jawab :
xy 1 x+ y 1 1
= ⇔ = 2⇔ + = 2 ⇒ a + b = 2 ....(1)
x+ y 2 xy x y
yz 1 y+ z 1 1
= ⇔ = 3⇔ + = 3 ⇒ b + c = 3 ....(2)
y+ z 3 yz y z
zx 1 z+ x 1 1
= ⇔ = 7⇔ + = 7 ⇒ a + c = 7 ....(3)
z+ x 7 zx x z
Dari (1), (2) dan (3) didapat :
1 1
a= 3= ⇔ x=
x 3
1
b = −1= ⇔ y = −1
y
1 1
c= 4= ⇔ z=
z 4
1 1 1 1
44. Tentukanlah nilai dari 1 − 1 − 1 − .... 1 − !
2 3 4 2004
Jawab :
1 2 3 2002 2003 1
. . ....... . =
2 3 4 2003 2004 2004
1 1 1 1
45. Tentukan nilai dari + + + ...... + !
1.2 2.3 3.4 2004.2005
Jawab :
1 1 1
= −
k (k + 1) k k + 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
+ + + ...... + = − + ( − ) + − + ..... + −
1.2 2.3 3.4 2004.2005 1 2 2 3 3 4 2004 2005
1 2004
= 1− =
2005 2005
1 1 1 1
46. Tentukan nilai dari + + + .... + !
1+ 2 2+ 3 3+ 4 9999 + 10000
Jawab :
1 1 1 1
+ + + .... +
1+ 2 2+ 3 3+ 4 9999 + 10000
( ) ( ) ( ) (
= − 1 + 2 + − 2 + 3 + − 3 + 4 + ..... + − 9999 + 10000 = − 1 + ) 10000 = 99
57 1
= a+
17 1
47. Jika b+ maka tentukan nilai a x b x c x d !
1
c+
d+1
Jawab :
57 6 1 1 1 1 1
= 3+ = 3+ = 3+ = 3+ = 3+ = 3+
17 17 17 5 1 1 1
2+ 2+ 2+ 2+
6 6 6 1 1
1+ 1+
5 5 4+ 1
Jadi a = 3, b = 2, c = 1 dan d = 4
Sehingga a x b x c x d = 3.2.1.4 = 24
48. Diketahui:
1 1 1 1 1 1
A = 1 − + − + − ..... + −
2 3 4 5 2003 2004
1 1 1 1
B= + + + ..... +
1003 1004 1005 2004
Maka hitunglah nilai dari A − B !
2 2
Jawab :
1 1 1 1 1 1
A = 1 − + − + − ..... + −
2 3 4 5 2003 2004
1 1 1 1 1 1 1
= 1 + + + .... + − 2 + + + ..... +
2 3 2004 2 4 6 2004
1 1 1 1 1 1
= 1 + + + .... + − 1 + + + .... +
2 3 2004 2 3 1002
1 1 1
= + + ...... +
1003 1004 2004
Jadi A = B maka A2 − B 2 = 0
1 1 1 1
50. Buktikan bahwa + + + ..... + < 2 !
1! 2! 3! 2005!
Jawab :
2004
1 1
(1 − ) 2004
1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 1
+ + + ..... + < 1 + 2 + 3 + .... + 2004 = = 1−
1! 2! 3! 2005! 2 2 2 2 1 2
1−
2
2004 2004
1 1
Karena > 0 maka 1 − <1
2 2
1 1 1 1
Jadi + + + ..... + < 1+ 1 = 2
1! 2! 3! 2005!
1 1 1 1 1
51. Tentukan nilai dari − 2005
+ − 2004
+ .... + + .... + 2004 + 2005
e +1 e +1 2 e +1 e +1
Jawab :
1 1 e x + e− x + 2
+ = =1
e− x + 1 e x + 1 e x + e− x + 2
1 1 1 1 1
− 2005
+ − 2004 + .... + + .... + 2004 + 2005
e +1 e +1 2 e +1 e +1
1 1 1 1 1
= − 2005 + 2005 + − 2004 + 2004 + ...... + 0
e + 1 e + 1 e + 1 e + 1 e +1
1
= 1 + 1 + 1 + ...... + 1 +
1+ 1
1
= 2005
2
1+ 2004
53.Jika x = maka tentukan nilai dari :
2
a ) 4 x 3 − 2007 x − 2000
b) 4 x 2005 − 4 x 2004 − 2003 x 2003
Jawab :
1+ 2004
a) x = ⇔ 4 x 2 = 4 x + 2003 ⇒ 4 x 3 = 4 x 2 + 2003 x
2
4 x − 2007 x − 2000 = 4 x 2 + 2003x − 2007 x − 2000 = 4 x 2 − 4 x − 2000
3
= 4 x + 2003 − 4 x − 2000 = 3
b) 4 x 2 − 4 x + 1 = 2004 ⇔ 4 x 2 − 4 x − 2003 = 0 .x 2003
4 x 2005 − 4 x 2004 − 2003x 2003 = 0
1 1
Tentukan nilai dari + !
a b
Jawab :
1
Misal = x dan a + b = y
ab
1
+ a + b = 11 ⇒ x + y = 11 ......(1)
ab
1 61 x 2
a 2b 2 (a + b) 2 = 61a 2b 2 − 1 ⇒ 2 . y 2 = 2 − 2 ⇔ y 2 = 61 − x 2 .....(2)
x x x
Dari (1) dan (2) didapat :
1 1
i) x = 6 = ⇔ ab =
ab 6
y = 5= a+ b
1 1 a+ b 5
+ = = = 30
a b ab 1
6
1 1
ii ) x = 5 = ⇔ ab =
ab 5
y = 6= a+ b
1 1 a+ b 6
+ = = = 30
a b ab 1
5
55. Buktikan bahwa jika suatu bilangan kelipatan 9 maka jumlah angka-angkanya pasti kelipatan 9 !
Jawab :
abcd = 1000a + 100b + 10c + d = 999a + a + 9b + b + 9c + c + d
= 999a + 99b + 9c + (a+ b + c + d)
= 9(111a + 11b + c) + (a + b + c + d)
a + b + c + d = abcd – 9(111a + 11b + c)
Karena abcd kelipatan 9 maka a + b + c + d kelipatan 9.
57. Buktikan bahwa semua bilangan asli yang terdiridari 6 digit angka berbentuk abcabc selalu habis dibagi
91 !
Bukti :
abcabc = 100.000a + 10.000b + 1.000c + 100a + 10b + c
= 100100a + 10010b+ 1001c
= 1001x 100a + 1001x 10b + 1001c
= (91 x 11) x 100a + (91 x 11) x 10b + (91 x 11)c
Jadi abcabc habis dibagi 91.
58. Jika a, b, c bilangan real positif dan a + b + c = 1, buktikan bahwa (1 - a)(1 – b)(1 – c)≥ 8 abc !
Jawab :
a+ b+ c = 1
a + b = 1− c
b + c = 1− a
a + c = 1− b
a + b ≥ 2 ab ....(1)
b + c ≥ 2 bc ....(2)
a + c ≥ 2 ac ....(3)
Jika (1) x( 2) x (3) maka :
( a + b )( b + c )( a + c ) ≥ 8 a 2b 2c 2
(1 − a ) (1 − b)(1 − c) ≥ 8abc
59. Jika A = 1 + (1+2)+ (1+2+4)+ (1+2+4+8)+ …..+(1+2+4+…..+2n − 1 ) maka tentukan rumus untuk nilai A
!
Jawab :
n
i k− 1
1 + (1+2)+ (1+2+4)+ (1+2+4+8)+ …..+(1+2+4+…..+2n − 1 ) = ∑ ∑ 2
i= 1 k = 1
1(2 − 1)
i
Karena 1+2+4+…….⇒ Si = = 2i − 1 maka :
2− 1
1 + (1+2)+ (1+2+4)+ (1+2+4+8)+ …..+(1+2+4+…..+2n − 1 )
n n n n
=∑ 2 − 1 = ∑ 2 − ∑ 1= ∑ 2i − n
i i
i= 1 i= 1 i= 1 i= 1
n
2(2 − 1)
n
∑
i= 1
2i = 2 + 4 + 8 + ..... =
2− 1
= 2n + 1 − 2
n
∑
i= 1
2i − 1 = 2n + 1 − 2 − n = 2n + 1 − (n + 2)
a a + 10b a
62. Jika a dan b bilangan real dan + = 2 maka tentukan nilai !
b b + 10a b
Jawab :
a
+ 10
a a + 10b a b a a
+ = 2 ⇔ + = 2 ⇔ 5 2− 9 + 4 = 0
b b + 10a b 1 + 10 a b b
b
a a a 4 a
⇔ 5 − 4 ( − 1) = 0 ⇒ = atau = 1
b b b 5 b
a c a a+ c c
63. Jika a, b, c dan d real positif dan berlaku < maka buktikan bahwa < <
b d b b+ d d
Jawab :
ab + ad < ab + bc ad + cd < bc + cd
a (b + d ) < b(a + c) d (a + c) < c(b + d )
a a+ c a+ c c
< ......(1) < ........(2)
b b+ d b+ d d
a a+ c c
Dari (1) dan (2) : < <
b b+ d d
64. Buktikan bahwa untukn bilangan bulat maka n3 + 2n selalu habis dibagi 3 !
Jawab :
n3 + 2n = n(n 2 + 2) = n(n 2 − 1 + 3 = n(n 2 − 1) + 3n = (n − 1)n(n + 1) + 3n
Karena (n-1)n(n+1)merupakan 3 bilangan berurutan maka (n-1)n(n+1)habis dibagi 3, jadi n3 + 2n
habis dibagi 3.
67. Buktikan bahwa untukn bilangan asli yang lebih dari 1 maka n5 − n habis dibagi 30 !
Jawab :
n5 − n = ( n − 1) n(n + 1)(n 2 + 1
(n-1)n(n+1)habis dibagi 6.
Bilangan yang habis dibagi 5 sellau berujung 5 atau 0.
( )
n5 − n = n n 2 − n (n 2 + 1)
Untukn = 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 selalu berujung 0 atau 5, jadi habis dibagi 5.
Sehingga n5 − n habis dibagi 6 x 5 = 30
71. Diketahuix dan y adalah bilangan real dengan ketentuan 1 < y < 2 dan x − y + 1 = 0 . Tentukan nilai
dari 4 x 2 + 4 y − 3 + 2 y 2 − 6 x − 2 y + 10
Jawab :
x = y – 1 disubstitusikan ke 4 x 2 + 4 y − 3 + 2 y 2 − 6 x − 2 y + 10 maka akan didapat :
( 2 y − 1) 2 +
2 ( y − 4) 2 = 2 y − 1 + 2 y − 4
Karena 1 < y < 2 maka :
2y − 1 = 2y − 1
y − 4 = − ( y − 4)
Jadi 2 y − 1 − 2( y − 4) = 7
72. Sebuah bilangan terdiridari 3 digit. Bilangan itu habis dibagi 12 dan hasil baginya adalah jumlah angka-
angkanya. Tentukan bilangan itu !
Jawab :
1
100a+10b+c=12(a+b+c) ⇔ 44a = 5 c + b
2
c yang mungkinadalah bilangan genap yaitu 8
1
44a = 5 .8 + b atau b = 44a – 44 maka a = 1 dan b = 0
2
Jadi bilangan itu adalah 108
1 1 1 1
73. Dalam segitiga ABC, buktikan bahwa sin A sin B sin C ≤ !
2 2 2 8
Bukti :
b2 + c2 − a 2
1−
1 1 − cos A 2bc a 2 − (b − c) 2
sin 2 A = = =
2 2 2 4bc
Karena (b − c) ≥ 0 maka a − (b − c ) ≤ a .
2 2 2 2
1 a2 1 b2 1 c2
Sehingga sin 2 A≤ akibatnya sin 2 B ≤ dan sin 2 C ≤
2 4bc 2 4ac 2 4ab
2 2 2
1 1 1 a b c
sin 2 A.sin 2 B.sin 2 C ≤ . .
2 2 2 4bc 4ac 4ab
1 1 1 a 2b 2 c 2 1
sin A.sin B.sin C ≤ 2 2 2
=
2 2 2 64a b c 8
1
74. Dalam segitiga ABC, buktikan bahwa cos A cos B cos C ≤ !
8
Bukti :
( )
Karena b 2 − c 2 2≥ 0 maka a 4 − (b 2 − c 2 ) 2 ≤ a 4
[ ][ ]
a 2 + (b 2 − c 2 ) a 2 − (b 2 − c 2 ) ≤ a 4
( 2ab cos C ) (2ac cos B) ≤ a 4
2
a c2 b2
cos B cos C ≤ akibatnya cos A cos B ≤ dan cos A cos C ≤
4bc 4ab 4ac
2 2 2
c b a
cos A cos B. cos A cos C. cos B cos C ≤ . .
4ab 4ac 4bc
a 2b 2 c 2 1
cos A cos B cos C ≤ 2 2 2
=
64a b c 8
3
75. Jika A, B, C sudut-sudut pada segitiga ABC, buktikan bahwa sin A + sin B + sin C ≤ 3 !
2
Bukti :
1 1
sin A + sin B = 2 sin ( A + B ) cos ( A − B )
2 2
1 1
Karena cos ( A − B) ≤ 1 maka sin A + sin B ≤ 2 sin ( A + B) ...(1)
2 2
1
Sehingga sin C + sin 60 ≤ 2 sin (C + 60 ) ......(2)
2
Jika pers.(1) + ( 2) maka :
1 1 1 1
sin A + sin B + sin C + 3 ≤ 2 sin( A + B) + sin C + 30
2 2 2 2
1 1 1
sin A + sin B + sin C + 3 ≤ 2(2 sin ( A + B + C + 60 ) cos ( A + B − C − 60 ))
2 4 4
1
Karena cos ( A + B − C − 60 ) ≤ 1 maka :
4
1 1
sin A + sin B + sin C + 3 ≤ 4 sin (180 + 60 )
2 4
1 1 3
sin A + sin B + sin C ≤ 4. 3 − 3= 3
2 2 2
1 1 1 1 1 1
76. Pada segitiga ABC, buktikan bahwa tan A tan B + tan A tan C + tan B tan C = 1
2 2 2 2 2 2
Bukti :
1 1 1 1 1 1
sin A sin B sin A sin C sin B sin C
2 2 + 2 2 + 2 2
1 1 1 1 1 1
cos A cos B cos A cos C cos B cos C
2 2 2 2 2 2
1 1 1 1 1 1 1 1 1
sin A sin B cos C + sin A sin C cos B + sin B sin C cos A
= 2 2 2 2 2 2 2 2 2
1 1 1
cos A cos B cos C
2 2 2
1 1 1 1 1 1
sin A sin( B + C ) + sin B sin C cos A
= 2 2 2 2 2 2
1 1 1
cos A cos B cos C
2 2 2
sin
1
2
1
( )1 1
A sin 180 − A + sin B sin C cos A
2 2 2
1
2
=
1 1 1
cos A cos B cos C
2 2 2
1 1 1 1 1
sin A cos A + sin B sin C cos A
= 2 2 2 2 2
1 1 1
cos A cos B cos C
2 2 2
1 1 1
sin A + sin B sin C
= 2 2 2
1 1
cos B cos C
2 2
1
( ) 1
sin 180 − ( B + C ) + sin B sin C
2 2
1
2
=
1 1
cos B cos C
2 2
1 1 1 1
cos B + C + sin B sin C
= 2 2 2 2
1 1
cos B cos C
2 2
1 1 1 1 1 1
cos B cos C − sin B sin C + sin B sin C
= 2 2 2 2 2 2 =1
1 1
cos B cos C
2 2
π 3π 5π 2003π 1
78. Buktikan bahwa cos + cos + cos + ..... + cos =
2005 2005 2005 2005 2
Bukti :
π π 2π
2 cos sin = sin − 0
2005 2005 2005
3π π 4π 2π
2 cos sin = sin − sin
2005 2005 2005 2005
5π π 6π 4π
2 cos sin = sin − sin
2005 2005 2005 2005
.......
2003π π 2004π 2002π
2 cos sin = sin − sin
2005 2005 2005 2005
+
π π 3π 5π 2003π 2004π
2 sin (cos + cos + cos + ...... + cos ) = sin
2005 2005 2005 2005 2005 2005
2004π π
sin sin π −
π 3π 5π 2003π 1 2005 1 2005 1
cos + cos + cos + ...... + cos = = =
2005 2005 2005 2005 2 sin π 2 sin π 2
2005 2005
sin 70 sin 50 + sin 70 sin 10 − sin 50 sin 10
=
sin 70 sin 50 sin 10
1
− (cos120 − cos 20 + cos 80 − cos 60 − cos 60 + cos 40
= 2
1
− (cos120 − cos 20 ) sin 10
2
3
− + cos 80 + cos 40 − cos 20
= 2
1 1
− sin 10 − (sin 30 − sin 10 )
2 2
3
− + 2 cos 60 cos 20 − cos 20
= 2
1 1 1
− sin 10 − + sin 10
2 4 2
3
−
= 2 = 6
1
−
4
80. Pada segitiga ABC, buktikan bahwa tan A + tan B + tan C = tan A tan B tan C !
Bukti :
sin A sin B sin C sin A cos B cos C + sin B cos A cos C + sin C cos A cos B
+ + =
cos A cos B cos C cos A cos B cos C
cos C (sin A cos B + cos A sin B ) + sin C cos A cos B
=
cos A cos B cos C
cos C sin( A + B) + sin C cos A cos B
=
cos A cos B cos C
cos c sin C + sin C cos A cos B
=
cos A cos B cos C
sin C (cos C + cos A cos B )
=
cos A cos B cos C
sin C (cos A cos B − cos( A + B ))
=
cos A cos B cos C
sin C (cos A cos B − cos A cos B + sin A sin B )
=
cos A cos B cos C
sin A sin B sin C
= = tan A tan B tan C
cos A cos B cos C
81. Jika A, B, C sudut-sudut pada segitiga ABC, buktikan bahwa tan A tan B tan C ≥ 3 3 !
Bukti :
a + b + c ≥ 3 3 abc
tan A + tan B + tan C ≥ 3 3 tan A tan B tan C
tan A tan B tan C ≥ 3 3 tan A tan B tan C
(tan A tan B tan C ) 3≥ 27 tan A tan B tan C
(tan A tan B tan C ) 2≥ 27
tan A tan B tan C ≥ 3 3
1 1 1
82. Dalam segitiga ABC, buktikan bahwa sin A + sin B + sin C = 4 cos A cos B cos C !
2 2 2
Bukti :
sin A + sin B + sin C = 2 sin ( 12 A + 12 B ) cos( 12 A − 12 B ) + 2 sin 12 C cos 12 C
= 2 sin 12 (180 − C )(cos 12 A cos 12 B + sin 12 A sin 12 B ) + 2 sin 12 C cos 12 C
= 2 cos 12 C (cos 12 A cos 12 B + sin 12 A sin 12 B ) + 2 sin 12 C cos 12 C
= 2 cos 12 A cos 12 B cos 12 C + 2 cos 12 C sin 12 A sin 12 B ) + 2 sin 12 C cos 12 C
= 2 cos 12 A cos 12 B cos 12 C + 2 cos 12 C (sin 12 A sin 12 B + sin 12 C )
= 2 cos 12 A cos 12 B cos 12 C + 2 cos 12 C (sin 12 A sin 12 B + sin 12 (180 − ( A + B ))
= 2 cos 12 A cos 12 B cos 12 C + 2 cos 12 C (sin 12 A sin 12 B + cos( 12 A + 1
2
B ))
= 2 cos 12 A cos 12 B cos 12 C + 2 cos 12 C (sin 12 A sin 12 B + cos 12 A cos 12 B − sin 12 A sin 12 B )
= 2 cos 12 A cos 12 B cos 12 C + 2 cos 12 A cos 12 B cos 12 C
= 4 cos 12 A cos 12 B cos 12 C
1 1 1
86. Jika x bilangan real positif, buktikan bahwa x
2003
+ x 2001 + x1999 + ..... + 1999
+ 2001
+ 2003
≥ 2004
x x x
Bukti :
1 1
x 2003 + 2003
≥ 2 x 2003 . 2003
= 2
x x
2003 1 2001 1 1 1
x + 2003 + x + 2001 + .... + x + 1 ≥ 2 + 2 + ....... + 2 = 2.1002 = 2004
x x x
88. Dalam segitiga ABC berlaku c 2 = ( a cosα − b sin α ) 2 + ( a sin α + b cosα ) 2. Tentukan besarnya sudut
C!
Jawab :
c 2 = a 2 cos 2 α − 2ab sin α cosα + b 2 sin 2 α + a 2 sin 2 α + 2ab sin α cosα + b 2 cos 2 α
c 2 = a 2 (cos 2 α + sin 2 α ) + b 2 (cos 2 α + sin 2 α )
c 2 = a 2 + b2 ⇒ ∠ C = 90
89. Tentukan nilai sin 2 15 + sin 2 15 cos 2 15 + sin 2 15 cos 4 15 + sin 2 15 cos6 15 + .......
Jawab :
1
sin 2 15 (1 + cos 2 15 + cos 4 15 + cos 6 15 + .....) = sin 2 15. =1
1 − cos 2 15
90. Sebuah balok luas alasnya 96 cm 2 , luas sisi depannya 72 cm 2 dan luas sisi sampingnya 48 cm 2 .
Tentukan volume balok !
Jawab :
96t
pl = 96 dan pt = 72 maka l =
72
96 t
lt = 48 atau .t = 48 ⇒ t = 6 ⇒ l = 8 dan p = 12
72
V = p l t = 12.8.6=576
91. Sebuah balok mempunyai perbandingan ukuranp : l : t = 6 : 3 : 2. Jika panjang diagonal ruangnya 28
cm, tentukan volume balok !
Jawab :
Misal p =6x, l = 3x dan l = 2x maka 282 = ( 6 x ) 2 + (3 x) 2 + ( 2 x) 2 ⇒ x = 4
Jadi V = p l t = 24.12.8 = 2304 cm 2
92.
C Tentukan luas segitiga ABC !
4x+5
x+2
A B
4x+4
Jawab :
( 4 x + 5) 2 = ( 4 x + 4) 2 + ( x + 2) 2 ⇒ x= 5
1
L = (4.5 + 4)(5 + 2) = 84
2
25 angka 23 angka
Jadi jumlah angka-angkanya = 9.23+7+5= 219
95. Empat bola berjari-jari sama yaitu 10 cm terletak di atas meja sedemikian sehingga pusat dari keempat
bola membentukbujursangkar bersisi 20 cm. Bola kelima berjari-jari 10 cm diletakkan diatasnya
sehingga bola tersebut menyinggung keempat bola pertama. Tinggi pusat bola kelima dari meja adalah
….
Jawab :
20 t 20
10
10
Dari atas dari samping
h = t + 10 = 400 − 100 + 10 = 10 3 + 1 ( )
96. Pada lomba maraton tiap peserta diberi nomor urut 1, 2, 3, 4, ……dst. Banyaknya angka yang dipakai
untukmenulis nomorseluruhpeserta adalah 1998buah. Berapa banyak peserta maraton tersebut ?
Jawab :
Nomor 1 angka : 9 x 1 = 9 yaitu 1 – 9
Nomor 2 angka : 90 x 2 = 180 yaitu 10 – 99
Nomor 3 angka : 1998 – 189 = 1809
Banyaknya bilangan dengan 3 angka : 1809 : 3 = 603
Jadi banyak peserta = 603 + 9 + 90 = 702 peserta