TEACHABLE
(knowledge) fundisha, funsa, ele-
misha ; (morals) ongosa, adilisha ;
hee tia adatn, adtbisha;
nerally) ongoza, lea, onya, s0¢za.
Teachable, Piper zujifunca, -le-
hevu, -sikilifu.
Teachableness, n. wepesi wa kuji-
funsa, usikisi.
Teacher, n. mwalimu (wa-], mku-
funsi, mfundishi, fundi (ma-).
Teaching, n. majfundisho, elimu,
mathehebu,
Teak, n. msaji.
Teal, n. [nuege kama bata ndago).
Team, n. [jamii ya frasi, ya ng ombe,
&c., ifunganishwa na gari;
bee pares) kundi la watu wenyi
cheza pamoja).
Tea-pot, n. uli (ma-).
Tear, n. chosi [ma-] ; (rent) mpasuo,
miatuo | mi-). ed tears, Burst
into tears, toka [toa] machosi.
Affect to tears, toa [foza] ma-
chosi, \n tears, Awa machost, Awa
kulia,
v. (p.t. Tore, pf. t. Torn) pasua,
rarua,tatua, papura; (move quick-
» ee hassi, enda mbio oa
jivide) ¢enga, 3 (wrest!
tndoa bea nghony, Chckus bee
jeuri; (hair) ng’oa, ‘lear away,
gandua; (neut.) puruka mbio.
‘Tear in ‘strips, chana. Tear in
pieces, nyai Teara piece off,
éwanua, nyakua. Tear off (skin,
&c.), ambua; (clothes) vua upest;
(boughs, &c.) Awana ; (run)ondoka
mbio, Tear down, angusha, bomo-
sha, angamisa, ‘Tear up, pasua,
18 0a, angamisa,
Tearful, a. -cxyi machosi, -a kulia.
Tearleas, a. past~o machozi, -kavu.
Tease, v. chokosa, sumbua, tesa,
nyeta,
Teasel, n. [wa la kuchania na ku-
lainisha nguo).
noe he aa (me che ya siwa,
‘echnical, a, [-2 fundi mwenyewe,
-a kasi fullani),
Technicality, n. éuwa Technical ;
itu kilicho Technical,
411
TELLURION
Tedious, a. -kokotevu, -a kuchosha,
baridi, -dufu,
Tedioueness, n. wkokotevu, &c.
Tedium, n. uchovu, barids.
Teen, v. jaa tele, saa sana,
Teens, n. |wmri wa hati ya miaka
humi na asharini).
Teeth, pl. ya Tooth. Cast in one’s
teeth, shutumia. Hold in the
teeth, vwafa. In the teeth of, Awa
&ushindana na, (= In spite ot).
Teetotaler,n. mu wa Teetotaliam.
Teetotalism, n. [Autokunywa vileo
wyote pia}. .
‘Telegram, n.£adari kwa simu, simu.
Telegraph, n. simu.
— v. peleka habari kwa simu,
Piga simu,
Telegraphic, a. -a simu.
Telegraphist, n. mtu wa simu.
Telegraphy, 0. maarifa ya simu.
Teleology, n.[4usema, ‘Viumbevyote
vimefanyika makusudi, si kwa ba-
hati, si kwa kukua tu”),
Telephone, n. [simu ya kusikica
sauti mbali).
Telescope, n.
wa kutazamia,
— Vv. [vunjika kwa kuingizana).
Telescopic, a. -a darubint, -a kuta~
tama mbali, -a kuoncka na daru-
bini.
Tell, v. (p. t. na pf.t. Told) nena;
(relate) simulia, hubiri, toa ha-
bari, ambia; (count) hesabu;
(make known) elesa, tangasa, hu-
deri; (discover) fahamu, ona;
(bave effect) -wa na nguvu [na
njia), endelesa kast. Teil of, Tell
tales, chongea, kashifu. Tell on,
chosha, legexa, vuta, geusa. I tell
you, it is 80, ndio ati.
Teller, n. mnenayi, msimulizi (wa-];
(counter) mwenyi kuhesabu.
Telling, a. -a nguve, -enyi njia, -a
Auchoma mayo.
Tell-tale,n. mdukisi [wa-],mchonge-
si, mkashifu.
Tellurion, n. [Attu cha huthihirisha
m’ wa dunia isungukavyo,
na mapindusi yake).
darubini, mwansiTEMERITY
Temerity, n. ujasiri mwingi, ukavu
wa macho, kutojihathari, kuji-
tupa.
Temper, v. changanya, geusa, tuliza,
lainisha; (metal) ta matiko,chovya;
(clay) Aanda, finyanga.
—— 21. (disposition) tabia, hali,
moyo; (good temper) upele, hiasé;
(bad temper) chudi, hasira; (of
metals) ugumu, matio, Be out
of temper, Be in a temper, -wa a
hasira (chuki}. Keep one's tem-
per, ‘ulia, jiwesa, sisuia, Lose
one’s temper, imgizva ma hasira.
Be in a good temper, sunjuka,
changamuka.
‘Temperament, n, fedia, me kali,
Temperance, n. kiasi, hadsri, kuji-
wera,
Temperate, a. -a kiasi, &c. (Tas.
Temperance). Temperate Zone,
(sehemu ya dunia pasito jua halk
wala baridi kali).
Temperature, n. [Aadiri ao hali ya
zuwa moto ao baridi), mote, High
temperature, joto, hari, Low
temperature, Jaridi.
Tempest, n. tufani, thdruba, pepo
nyingi, kimbuxga.
Tempestuous, a. -a tufant, -a thd-
ruba; (sea) -enyi kuchafuka sana ;
(debate, &c.) -a ugomet muingi, -a
hubishana,
Temple, n. hekalu [ma-], kanisa
[ma-]; (Mahommedan) moshiti ;
(forehead) Aipayd cha uso,
Temporal, a. -a maisha [sé -a mi-
lele), -a kupita, -a dunia hii;
( power, &c.) [Awa mambo ya dunia
hii, si ya Muungu).
Temporality, n. malt ya Kanisa,
mali silizo wakifu.
Temporally, adv. Awa wakati, kwa
kitambo, kwa mukulla.
‘Temporary, a. -a wakati, -a kitambo
(si -a sikee sote}.
Temporise, v. geukageuka.
Tempt, v. (test) jaribu, jarsbia;
(mislead, seduce) outa kwa mabaya,
tongosa, ‘shawishi.
Temptation, n. (trial) jaribu [ma-];
412
TENON
(enticement) Aishawishi, ushauski,
mouto [kwa mabaya).
Tempter, n. mwenyi huvuta [kwa
mabaya, kwa kukosesha). The
tempter, shefant.
Tempting, a. -a kuvuta, -a kutama-
niska,
Ten, n. ma b Rumi [me tena] (decade)
mwongo [mi-]. upper ten,
watu wakubwa, Ten to one, kumi
hatta moja.
Tenable, a. -a kushikika, -a kuli-
ndika, -a kuthubutika, -a nguvu,
Tenacious, a. -a kushika, -a kunaia;
(obstinate) -shupavu, -gumu.
Tenacity, n. nguvu ya kushika [ya
kunata) ; ushupafu, ugumu,
Tenancy, n. Auwa Tenant, halt ya
Tenant.
Tenant,n. mwenyi kupanga(nyumba
ao shamba), mpangayi | wa-|.
Tenantry, n. jemi! ya Tenants,
Tend, v. clekea, taka kwenda, vulwa,
enda; (be of use) sayidia, faa;
(take care of) sunsa, linda, chu-
nga.
Tendency, n. maelekeso, kutaka
kwenda, utashi; (movement, at-
traction) mwendo, mvuto.
Tender, a. (soft, delicate) -orore,
-embamba; (weak, fragile) thai/u,
~epesi huvunfiha; (sensitive) -epest
Auumia, -a kuuma; (soft-hearted,
gentle) -a Auruma, -ema, -pole, -a
upenda Of tender age, -changa,
toto,
— v. tea, taka kupa, tolea,
iF n. ee toleo lmai\y meres, A
a0 jahazi ya kuchukua vifaa,
in buns, makaa, risiki, ae 5
gari mtoto, jahasi mtoto).
Tender-hearted, a. -a huruma, -a
upendo,
Tenderness, n. kvwa Tender.
Tendon, n. ukano [m-), mshipa
[3-].
Tendril, n. ukono [kono], kikonyo.
Tenement, n. nyumba, makao.
Tenet, n. mathchebu, mafundisho.
Tennis, n. [ mcheso wa tufe na vibau).
Tenon, n. wlimi (wa wTENOR
“Tenor, n. (meaning) maana ; (course,
tendency) mwendo, maclekeo; (in
music) [sauté nyembamba ya mtu
msima].
‘Tense, n, (in grammar) [tamna ya
Verb yenyi kuonya wakati wa
tendo ao wa halt).
a. -a mkaze, -a kunyoshwa
sana.
Tensile, a. -2 knfanaka,
Tension, n. Aunyosha, kutanuka,
mkazo, mouto.
Tent, n. hema. Strike a tent, ag’oa
[ondoa] hema. Pitch a tent, semi-
hisha (piga] hema,
to n, mkono [mi-], kikono
vi-].
aeative, a, -@ kujaribia, si halisé,
majaribu.
Tenth, a. -a kumi,
Tenuity, n. wembamba.
Tenure, n. Aum#liki, kuwa bwana,
wenyeji.
Tepid, a. -2 uvuguougu.
Tepidity, n. uvuguvuga.
Teraphim, n. [sanameu-za miungn
silizowekwa nyumbani kiyahuds).
Terce, n. [saa a tatu na sala
sake).
Tercentenary, n. [mwaka wa thela-
tha mia, na siku kuu yake).
Tergiversation, n. cugeu
uwa na hila nyingi, werevu,
Term, n. (limit, end) mpaka, kikomo,
dipeo, mwisho; (period) muda, mu-
hulla, majira;, (in schools) [muda
wa 02h chuont);
(word) neno [ma-]; (condition)
sharti [ma-]. Be on good terms,
-wa na urafiki, patana, chukuana.
Maketerms, Come to terms, fatana.
Bring to terms, satenisha, In
terms, thahiri, halisi.
—— v. taja, ita,
Termagant, n. [mwanamke mbaya
wa jeuri na makelele, mkorofi],
Terminable, a. -enyi mwisho, -a ku-
tiwa mwisho, -a kukomeha,
Terminal, a. -a nchani, -a mwi-
-_ shoni ; -a killa Term (period).
Terminate, v. (stop) suia, komesha,
418
TESTAMENT
hata; (come to an end) isha, -wa
na mwisho [mpaka).
Termination, n. Aikomo, mwisho,
mpaka, kipeo, ncha ; (end of word)
[Syllable ya mwisho ya neno).
Terminology, n.[majina na maneno
yatumikayo kwa mambo ya kaxt
Sullani ao ya elimu fullani ; maa-
vifa ya kutaja majina).
Terminus, n. [Aikomo cha njia ya
magari ya meshi, kituo),
Termite, n. mchwa.
Ternary, a. tatutatu, -a tatutate.
Terrace, n. [palipoinuka kama njia,
barasa, daraja, boma, ya mawe ao
udongo ao uashi), sakafu, stbule,
barasa,
Terra-cotta, n. [udongo msuri wa
ufinyansi).
‘Terra firma, n. inchi kavu.
Terrestrial, a, -2 dunia, -a mfano
wa dunia,
Terrible, a. -2 kuogofya, -a hofu, -a
Ratisha, ss a
Terribleness, n. uwa Terrible.
Terrier, n. [mbwa ndogo ya kuwinda
panya).
Terrific, a. = Terrible.
Terrify, v. ogofya, hofisha, tisha.
Territorial, a. -a arthi, -a inchi
Sullani.
pa, | Territory, n. arthi, inchi, simébo.
Terse, a, /ainz; (language) é2asi,
-suri, fasihi,
Terseness, n, uwa Terse.
‘Tertian, a. -a hilla siku yatatu.
‘Tertiary, a. (-a namna ao daraja ya
tatu).
‘Tesselated, a. -a visiwe [vidogo vya
mrabba vyenyi rangi).
Test, v. jaribu, jaribia, angalia,
_chungulia, habit, onja,
jaribu [ma-], maonjt;
ands ) anunt ; (proof) mathu-
butus (criterion) "tofauti, alama,
dalilt,
Testament, n. hati ya kurithisha
malt, hati ya wosia, wosta. Old
Testament, ‘orati, [maandiko ya
Agano la kale|. New Testament,
anjilt,( maandikoya Agano Jipya).TESTAMENTARY
Testamentary, a. -a wosia.
Testator, n. mwenyi kuandika wo-
Sia, mwosia.
Testicle, n. pumbu [ma-], koko ya
Lyayi la] pumbu.
Testify, v. shuhudia, sema kwa kiapo,
toa mathubutu,
Testily, adv. vidal.
‘Testimonial, n. [hati ao sawadi ya
kusifu, ya kushuhudia kasi njema,
ya nya ahsante), barua ya sifa,
éarua.
Testimony, n. ushahidi, ushukuda,
maneno ya kuhakikisha, mathu-
butu,
Testy, a. -kali,
Téte--tate, n. (maongesi ya siri ya
watu wawili t).
Tether, v. fungasa [nyama] kwa
kamba.
—n.kambaya kufungasia(nyama).
Tetragon,n. [sanamu ya pembe'nne
kama mrabba, &c.).
Tetragonal, a. -enyi pembe 'nne.
Tetrarch, n. [sumbe mdogo samani
2a Warumi).
Teutonic, a. -¢ Madachi wa kale,
a asili ya Madachi. :
Toxt, n. maneno yenyewe [ ya andiko
fo lote]; (verse) (fungu dogo la
maneno ya Bible] aya; (subject)
Jambo, neno, fi :
Text-book, n. [4itabu cha mafundi-
sho ya kwanza).
Text-hand,n.[mwandikowa harufu
kubwa).
Textile, a.-ahusokotwa,-akufumwea,
oa ust.
Textual, a.-a Text. Textual criti-
cisms, (Auchungulia manenoyenye-
we yalivyopata kuandikwa hivi ao
hivi, si maana yao).
Texture, n. [namna ya kusokotwa ao
kufumwa, ginsi ya kufanyiswa),
asili, matengeneo, umbo.
Than, conj, Aultko, mbele ya, wala st,
kama.
Thane, n. sheki [wa Ingeresa sa-
mani).
Thank, v. shukuru,
itika marahaba; (feel
tolea aksante,
gratefal)
44
THEATRE
ona shukrani, -wa na shukranit
moyoni. Thank you! ahsante!
marahaba! I will thank you to,
utafathali, Thanks to the rain,
kwa anya mvua.
Thankful, a. -enyi shukrant, -2 ku-
shukuru.
Thankless, a. pasifo shukrani ;
(fruitless) pasipo fayida, -a burre.
Thank- offering, n.sadaka yakushu-
aura.
Thanks, n. shukuru, ahsante, mara-
haba,
Thanksgiving, n. ushukuru, siku
huu ya kushukurn, shukuru([ma-).
Thankworthy, a. -¢ kushukuru, -a
Rustahili shukrani,
That, a. na pron. yule (ule, ile, &c.},
huyo [huo, hiyo, &c.}; (relative) -o
[-ye,-yo, -yyo, &c.). That That
on T wrote, s/e That siliyoiands-
— conj. Aama, ya kwamba, ya ku-
wa, kwa sababu, kwa kusudi, illi,
That, So that (purpose). In order
that, To the end that, #//i, maku-
sudi, kwa ginsi [ pamoja na Sub-
junctive Mood]. Oh that, Would
that, /ai#i, So that, So... that
(result), Aatfa, kwa ginst. All that,
All that sort of thing, mambo kama
haya. For that, In that, Awa
kuwa, That is to say, ndto maana
yake, yaani. :
Thatch, v. ezcka, vimba (nyumba
awa makuti, &c.).
—— n. (cocoa-nut leaves) makuti;
(grass) majani. Put on thatch,
eacka, Strip off thatch, exua.
Thatohed, a, -a ‘i [majani]
jun,
Thaw, n. kuyeyuka theluji, majira
ys kuyeyuka theluji. 2 a
‘The, a.(particular) yule[w/e, tle, &c. 5
wale, tle, &c.) ; (generic) kits hile,
-enyewe. The lion killed him, yude
simba akamua, The lion is a
fierce animal, Aitu Aile simba(simba
mwenyewe] ni nyama mkals,
Theatre, n.[ jumba la matamasha, ao
la kuchezea vinyago ao Drama,THEATRICAL
lenyi vitt vingi kama madaraja
Juu kwa jun), kilinge, teatro (Ar.).
Theatrical, a. -a Theatre, -a
Drama, -a kuchesa, -a kujifanya,
-a fahari.
Thee, pron. wewe, = You,
Theft, n. (thieving) «ist, widajt,
urbe.
Their, Theirs, a. -a0 [wao,yao, &c.}.
Theism, n. [(Aumwamini Muungu
mmoa).
Theist, n. mix wa Theism.
Theistic, a. -¢ Theist, -2 Theism.
Them, pron. wao, hao, wale (yale,
hayo, &c.]; (in comp.) -wa- [-t-,
~ya-, &c.].
‘Theme, n. [ yantbo ao hits cha kufiki-
vika, ao kuandikiwa habari ao
Aubishaniwa maneno), jambo,
neno.
Themselves, pron. -enyewe [senye-
we, &c.), nafsi; (reflexive) -7i-
‘hey hurt themselves, waitjiumisa.
ey went themselves, walikwe-
nda wenyewe.
Then, adv. (time) séku tle, wakati
ule, samani sile, pale, ndipo, hapo;
(next, after) daadaye, halafu, tena ;
(cause) bass, Awa hiyo, kwa saba-
bu hit; (eondition) ikiwa hivt,
ingawa hii. Now and then, pa-
ngine, marra kwa marra, Then
and there, fadepale. Till then,
hatta (mpaka) wakati fullani.
Thence, adv. toka huko, huko.
‘Thenceforth, Thenceforward, adv.
toka huko, tokea hapo.
Theocracy, n. [Autawala Muungu
peke yake ; watu wasio na mfalme
mwingine illa Muungu).
Theocratio, a. -¢ Theocracy.
Theodolite, n. [Aipande cha kupimia
urefu wa kwenda juu ao kwenda
mbali).
Theogony, n. [visasi vya miungu]),
‘Theologian, n. mwalimu wa Theo~
1
Oy.
Theological, a. -a Theology, -a
Theologian.
Theologise, v. (Jahatisha kwa ma-
mbo ya Muungu ao ya dint).
415
THESAURUS
Theology, n. e/imu ya Muungu na
‘ya dini,
Theophany, n.‘fokeo la Muungu
wastwast, kuonekana Muungu,
‘Theorem, n. [eno litakalo kuthubu-
tika, ao liwesalo kuhakikishwa).
Theoretic, a. -2 Theory.
Theorist, n. [me hodari kwa
Theory, mix wa elimu tupu si
miu wa amali), mtu wa mashauri
mengi.
Theorisze, v. [toa Theories nyingi,
celexa kwa aktli billa amali), baka-
tisha,
Theory, n. maelezo [mafafanust] ya
akili, shaurt la akili billa amali,
elimu tupu; (guesswork) ha-
bari ya bahati, kubchatisha, nia,
shaurt.
Theosophy, n. [kufchamu siri ca
asili ya Muungu kwa akili pasipo
Aufunuliwa).
Therapeutic, a. -a Auponya,
Therapeutios, n. maarifa ya kupo-
nya ugonjwa, utabilne,
There, adv. (local) pale, hapo, kule,
Auko, mis, humo; (in comp.) pa-,
hu-, m-. -po, -ko, -mo; (general)
hatika haya, kwa hiyo. There
was aman, palikuwana mtu. He
was there, alikuwako. It was
there I saw him, maiko niliko-
mwona. There! Zazama! Ahh!
Thereabouts, Aaribu, kama hivt.
Thereafter, baadaye, _halafu.
Thereat, pale, kwa hiyo. Thereby,
wa hiyo,kwa sababu hit, There-
fore, Awa sababu hit, kwa hii.
Therefrom, utoka huko, katika
Ati, humo. Therein, katika hii,
humo, Thereof, -a Ati, -a hiyo.
Thereon, Thereupon, Awa sababu
Aii, kwa hiyo, pale, marra. There-
to, kwa hii, kwa hiyo. There-
with, Awa htt, na hit.
Thermal, a, -a moto.
‘Thermometer, n. Upande cha kupi-
mia moto na baridi, cha kuonya
homa).
Thesaurus, n. hasina, kusanyiko;
(dictionary) Aames#.