Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πολυτεχνείο Κρήτης

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Έκδοση 1.0

Γεώργιος Σταυρακάκης
gstavr@electronics.tuc.gr

1
Στην υλοποίηση του παραδοτέου αυτού συνέβαλαν οι:
• Γεώργιος Σταυρακάκης
• Τριανταφυλλιά Νικολάου
• Διονυσία Κολοκοτσά
• Ιωάννης Κατσίγιαννης

Σημείωμα Αναφοράς
Copyright Πολυτεχνείο Κρήτης, Όνομα Επώνυμο 2014. «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας». Έκδοση: 1.0. Χανιά
2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση http://ece.courses.tuc.gr/course_page?id=258, 01/04/2014.

Σημείωμα Αδειοδότησης
Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Παρόμοια Διανομή
4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση.

Η άδεια αυτή ανήκει στις άδειες που ακολουθούν τις προδιαγραφές του Oρισμού Ανοικτής Γνώσης [2], είναι
ανοικτό πολιτιστικό έργο [3] και για το λόγο αυτό αποτελεί ανοικτό περιεχόμενο [4].
[1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
[2] http://opendefinition.org/od/ellinika/
[3] http://freedomdefined.org/Definition/El
[4] http://opendefinition.org/buttons/

Διατήρηση Σημειωμάτων
• Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:
• Το Σημείωμα Αναφοράς
• Το Σημείωμα Αδειοδότησης
• Τη δήλωση διατήρησης Σημειωμάτων
• Το σημείωμα χρήσης έργων τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
2
 Χρηματοδότηση
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα
πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.
• Η Δράση «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο
Πολυτεχνείο Κρήτης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη
αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.
• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού
Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση»
και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση
(Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς
πόρους.

3
Σχολή Ηλεκτρονικών Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Ενότητα # 2Γ: Ανεμογεννήτριες
Γεώργιος Σταυρακάκης

4
 Σκοποί ενότητας
• Να κατανοηθεί η αεροδυναμική
συμπεριφορά και οι περιορισμοί στη
λειτουργία των πτερυγίων μιας αιολικής
μηχανής
• Να δοθούν οι απαραίτητες πληροφορίες για
τον υπολογισμό της ισχύος και της ενέργειας
μιας ανεμογεννήτριας

5
 Περιεχόμενα ενότητας
• Θεωρία δίσκου ενέργειας (αεροδυναμική
συμπεριφορά αιολικών μηχανών)
• Δυναμική συμπεριφορά αιολικής μηχανής
• Καμπύλη ισχύος ανεμογεννήτριας
• Παραγωγή ισχύος και ενέργειας από
ανεμογεννήτριες

6
 Θεωρία δίσκου ενέργειας (1/8)
• Σύμφωνα με την θεωρία του δίσκου ενέργειας ο
μηχανισμός δέσμευσης της κινητικής ενέργειας του ανέμου
από τον δρομέα θεωρείται ιδανικός, δηλαδή χωρίς
απώλειες
• Ο δρομέας εξετάζεται ως «μαύρο κουτί» διαμέσου του
οποίου περνά ο αέρας που υφίσταται μεταβολή της
ενέργειάς του, μεταβολή που ουσιαστικά εκφράζεται με
πτώση της στατικής του πίεσης
• Η πτερωτή θεωρείται ως δίσκος που ενεργεί πάνω στο
ρευστό (δίσκος ενέργειας)
• Μία αιολική μηχανή δεν μπορεί να δεσμεύσει όλη την
κινητική ενέργεια του ανέμου γιατί τότε η μάζα του αέρα
που διαπερνά την πτερωτή μηχανή θα είχε στην συνέχεια
μηδενική ενέργεια
7
 Θεωρία δίσκου ενέργειας (2/8)
• Το μέγιστο ποσό της κινητικής ενέργειας που μπορεί να
δεσμεύσει μια ιδανική αιολική μηχανή υπολογίστηκε από
τον Betz
• Ο Betz υπέθεσε ότι έχουμε μια ιδανική πτερωτή η οποία
δεν φέρει το μηχανικό εξοπλισμό της πάνω στο άξονα
περιστροφής και ο αριθμός των πτερυγίων μπορεί να είναι
απεριόριστος, χωρίς να παρατηρείται αντίσταση από την
διέλευση του αέρα από αυτά
• Αυτές οι προϋποθέσεις επιτρέπουν να θεωρηθεί ότι:
– Υπάρχουν ομοιόμορφες συνθήκες σε όλη την περιοχή σάρωσης
της πτερωτής
– Η ταχύτητα του αέρα, τόσο διαμέσου της πτερωτής όσο και
μακριά από αυτή είναι αξονική

8
 Θεωρία δίσκου ενέργειας (3/8)
• Η διάμετρος μίας ιδανικής πτερωτής, τοποθετημένη μέσα
σε φλέβα κινούμενου αέρα ορίζει τον ροïκό σωλήνα του
ανεμοκινητήρα (Α/Κ)
• Ο αέρας πολύ μακριά (στο άπειρο) στα προσήνεμα του
δίσκου έχει πίεση p και πλησιάζει τον δίσκο με ταχύτητα U
• Ο δίσκος αφαιρεί ενέργεια από τον αέρα και υπήνεμα από
τον δίσκο όπου η πίεσή του αέρα θα έχει αποκατασταθεί
από την πίεση του περιβάλλοντος p, η ταχύτητα του
ανέμου θα είναι V μικρότερη από την U (V<U)
• Λόγω διατήρησης της μάζας μέσα στον ροïκό σωλήνα θα
πρέπει η διατομή του ροïκού σωλήνα να μεγαλώνει πίσω
από την πτερωτή

9
 Θεωρία δίσκου ενέργειας (4/8)
• Εξίσωση ενεργειών και στις δύο πλευρές της
έλικας:
   
p 2 
U p  V 1 
s
2
p 
V p 
2
Vs2 2
2 2 2 2

• Από (1) και (2): U 2  V 2  3
p  p 
2
• Όμως:  p   p   A  T 4 (ωστική δύναμη)
• Από τη μηχανική των ρευστών: T    A Vs U  V 5

• Από (4) και (3) έχουμε: p  V  U 
s V  
2
U  V  6
2 2

10
 Θεωρία δίσκου ενέργειας (5/8)
Vs  U  V 7 
1
• Άρα: 2
• Ορίζουμε α συντελεστή αξονικής επαγωγής:
U  Vs
a 8
U
• Από (7) και (8) έχουμε: V  U (1  2a) Vs  U (1  a )
• Η ωστική δύναμη θα είναι: T  2    A U 2  a  1  a
• Συνεπώς η ισχύς στην έλικα θα είναι:

1
• Η ισχύς του ανέμου: Pa     A U 3
2
11
Θεωρία δίσκου ενέργειας (6/8)

Αοο

12
 Θεωρία δίσκου ενέργειας (7/8)
Όριο του Betz
• Συντελεστής ισχύος:
• Συντελεστής αντίστασης:
• Μέγιστη τιμή συντελεστή ισχύος: CP max  16  59%
27
που ονομάζεται όριο Betz και υπολογίζεται όταν
dCp/dα=0 (εμφανίζεται ακρότατο) → α=1/3


(όπου P η μέγιστη διαθέσιμη ισχύς του ανέμου)

13
 Θεωρία δίσκου ενέργειας (8/8)
Όριο του Betz
• Η μέγιστη τιμή του συντελεστή αντίστασης
υπολογίζεται όταν dCΤ/dα=0 (εμφανίζεται
ακρότατο) → α=1/2
• Για dCP/dα=0 (α=1/3) → Vs=2/3∙U και V=1/3∙U
• Για dCT/dα=0 (α=1/2) → Vs=1/2∙U και V=0

14
 Επίδραση περιστροφής του όμορου
(διατήρηση στροφορμής, 1/2)
• Η προηγούμενη ανάλυση βασίστηκε στην υπόθεση ότι
ο όμορος του πεδίου ροής στερείται συστροφής (2
αντίθετα στρεφόμενοι δρομείς)
• Στην πράξη όμως και στην ιδανικότερη περίπτωση έχει
συστροφή που δημιουργείται από την αλληλεπίδραση
του ρεύματος του αέρα με τον δρομέα
• Η κινητική ενέργεια που έχει το ρευστό μετά τον
δρομέα αποτελείται από την κινητική ενέργεια που
οφείλεται στην αξονική-μεταφορική ταχύτητα του
ανέμου και στην περιφερειακή κινητική ενέργεια που
οφείλεται στην συστροφή του ρευστού

15
 Επίδραση περιστροφής του όμορου
(διατήρηση στροφορμής, 2/2)
• Η περιφερειακή κινητική ενέργεια δεν μπορεί να
ανακτηθεί στο άπειρο και να γίνει στατική πίεση
και γι’ αυτό αποτελεί ενεργειακή απώλεια του
συστήματος η οποία μειώνει τον συνολικό
βαθμό απόδοσης της ανεμογεννήτριας (Α/Γ)
• Το ρευστό στην προσήνεμη πλευρά του δίσκου
στερείται συστροφής (αστρόβιλο) και η κινητική
του ενέργεια οφείλεται μόνο στην αξονική
μεταφορική κίνησή του
• Το θεώρημα διατήρησης της στροφορμής
εφαρμόζεται σε όγκο ισολογισμού

16
 Δυναμική συμπεριφορά αιολικής
μηχανής (1/8)
• Η απόδοση μιας αιολικής μηχανής
επηρεάζεται από την απόσταση μεταξύ των
πτερυγίων για δεδομένες ταχύτητες ανέμου
• Η συχνότητα περιστροφής των πτερυγίων
πρέπει να προσαρμόζεται με την ταχύτητα
του ανέμου

17
Δυναμική συμπεριφορά αιολικής
μηχανής (2/8)

18
 Δυναμική συμπεριφορά αιολικής
μηχανής (3/8)
O συντελεστής απόδοσης μιας αιολικής μηχανής
εξαρτάται από το λόγο της ταχύτητας ακροπτερυγίου λ:
ταχύτητα ακρου Rw
l 
ταχύτητα ανέμου u
• Για μέγιστη ισχύ έχουμε:
2πR 2p
l 
nd kn
όπου n ο αριθμός των ακροπτερυγίων, d το πλάτος
του ακροπτερυγίου και k = d/R
• Όταν k = 1/2, το λ γίνεται μέγιστο, οπότε για μια
αιολική μηχανή με n πτερύγια έχουμε: λο = 4π/n

19
 Δυναμική συμπεριφορά αιολικής
μηχανής (4/8)
Cp Συντελεστής ισχύος ως συνάρτηση του λόγου ακροπτερυγίου
0.4

0.2

0
0 5 10 λ

20
 Δυναμική συμπεριφορά αιολικής
μηχανής (5/8)
• Η ιδανική καμπύλη
ισχύος τείνει
ασυμπτωτικά στο όριο Ιδανική καμπύλη ισχύος
Betz
• Μεγάλες διαφορές στις
διάφορες μηχανές:
– (β) πολύπτερη αιολική
μηχανή → μεγάλη
διακύμανση του
συντελεστή ισχύος και
το Cp λαμβάνει μικρές
τιμές
– (ε) γρήγορη αιολική
μηχανή με 2 πτερύγια
→ μικρή διακύμανση
και μεγάλες τιμές

21
 Δυναμική συμπεριφορά αιολικής
μηχανής (6/8)
Η γωνία πρόσπτωσης α η οποία ορίζεται ορίζεται ως η
γωνία μεταξύ της χορδής του πτερυγίου (μήκος
πτερυγίου) και του επιπέδου στροφής του πτερύγιου

Επίπεδο Περιστροφής

Διεύθυνση του ανέμου

22
 Δυναμική συμπεριφορά αιολικής
μηχανής (7/8)
• Δύο είναι οι βασικές δυνάμεις:
– Ανωστική δύναμη (Lift)
– Οπισθέλκουσα δύναμη (Drag)
• Η ανωστική δύναμη είναι κάθετη στην
οπισθέλκουσα, η οποία εμποδίζει την
περιστροφή
• Ένας από τους βασικούς στόχους του
αεροδυναμικού σχεδιασμού της πτερωτής είναι
η κατασκευή πτερυγίων με υψηλό λόγο
ανωστικής προς οπισθέλκουσα
23
Δυναμική συμπεριφορά αιολικής
μηχανής (8/8)

24
Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από
Α/Γ
• Η μέγιστη αιολική ενέργεια που δεσμεύει μια ιδανική
αιολική μηχανή είναι ένα τμήμα της κινητικής ενέργειας
του ανέμου και ισούται με:
Emax = Cp∙Ewind, όπου Cp = 0.59 το όριο του Betz
• Η ηλεκτρική ισχύς που παίρνουμε από την αιολική μηχανή
είναι:
Pelectric  c p ngearbox ngenerator naccumulator Pwind
όπου:
– ngearbox: Η απόδοση του πολλαπλασιαστή στροφών
– ngenerator: Η απόδοση της γεννήτριας
– naccumulator: Η απόδοση των συσσωρευτών
• Η ετήσια ηλεκτρική ενέργεια είναι: Eelectric  PelectricT
όπου Τ = 1 έτος = 8760 ώρες
25
 Ενέργεια από τον άνεμο (1/8)
• Με βάση την κατανομή
Weibull υπολογίζεται η
συνολική διαθέσιμη αιολική
ισχύ σε W/m2 (γκρι περιοχή)
• Με βάση το όριο του Betz
(=0.59) υπολογίζεται η
μέγιστη ισχύς του ανέμου
που θεωρητικά μπορεί να
μετατραπεί σε μηχανική
(μπλε περιοχή)
• Με βάση την συνολική
απόδοση της εκάστοτε Α/Γ
υπολογίζεται η ηλεκτρική
ισχύς που παράγεται
(κόκκινη περιοχή)
26
 Ενέργεια από τον άνεμο (2/8)
• Αυτό που είναι σημαντικό είναι το γεγονός ότι το
μεγαλύτερο μέρος της διαθέσιμης αιολικής ενέργειας
βρίσκεται για ταχύτητες μεγαλύτερες από την μέση
ταχύτητα του ανέμου του τόπου όπου είναι
εγκατεστημένη η Α/Γ
• Αυτό συμβαίνει γιατί οι υψηλές ταχύτητες του ανέμου
έχουν πολύ μεγαλύτερο ενεργειακό «περιεχόμενο» σε
σχέση με τις χαμηλές ταχύτητες του ανέμου
• Η χρήση της μέσης ταχύτητας για τον υπολογισμό της
ενέργειας που μπορεί να παράγει μια Α/Γ γενικά
οδηγεί σε υποτίμηση των ενεργειακών μεγεθών

27
 Ενέργεια από τον άνεμο (3/8)
• Η καμπύλη ισχύος μιας Α/Γ δείχνει πως
μεταβάλλεται η παραγόμενη ηλεκτρική ισχύς της
μηχανής για διάφορες τιμές της ταχύτητας του
ανέμου
• Συχνά η καμπύλη δημιουργείται από επί τόπου
μετρήσεις και χρήση ανεμόμετρων
• Λόγω της διακύμανσης του ανέμου συχνά
υπάρχει αβεβαιότητα στις μετρήσεις (π.χ., ±3%
σφάλμα στην ταχύτητα του ανέμου → ±9%
σφάλμα στην αιολική ενέργεια)
28
Καμπύλη ισχύος Α/Γ

29
 Ενέργεια από τον άνεμο (4/8)
• Η δημιουργία της καμπύλης ισχύος πρέπει να
βασίζεται σε μετρήσεις περιοχών με χαμηλή
τύρβη και τον άνεμο να προσπίπτει κάθετα
στην πτερωτή της Α/Γ
• Ισχυρή τύρβη και πολύπλοκο/ανομοιόμορφο
ανάγλυφο του εδάφους συχνά σημαίνουν ότι
ο αέρας προσπίπτει στην πτερωτή από
διάφορες διευθύνσεις. Έτσι είναι δύσκολο να
παραχθεί η καμπύλη ισχύος για κάθε τόπο

30
 Ενέργεια από τον άνεμο (5/8)
• Η χρήση της καμπύλης ισχύος για τον
υπολογισμό της ενέργειας που παράγει μία
Α/Γ για συγκεκριμένη μέση ταχύτητα του
ανέμου είναι συχνά λάθος
• Έχει μεγάλη σημασία η κατανομή του ανέμου
που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό της
μέσης ταχύτητας (αν υπάρχει μεγάλη
διακύμανση της ταχύτητας του ανέμου ή αν ο
άνεμος πνέει με σχετικά σταθερή ταχύτητα)

31
 Ενέργεια από τον άνεμο (6/8)
• Ο συντελεστής ισχύος της Α/Γ
Cp προσδιορίζει πόσο
αποδοτικά η μηχανή Cp
μετατρέπει την αιολική
ενέργεια σε μηχανική
• Αν και η μέση απόδοση είναι
περίπου 20%, ο Cp
μεταβάλλεται έντονα με την
ταχύτητα του ανέμου
• Η μέγιστη απόδοση είναι 44%
για ταχύτητα ~9m/sec, τιμή που
ο σχεδιαστής εσκεμμένα
επέλεξε
• Για χαμηλές ταχύτητες η
απόδοση είναι χαμηλή (χαμηλή
διαθέσιμη αιολική ενέργεια),
ενώ για υψηλές αυξάνει
32
 Ενέργεια από τον άνεμο (7/8)
• Δεν είναι ο βασικός σκοπός να
κατασκευάζουμε ανεμογεννήτριες με υψηλή
απόδοση
• Αυτό που έχει πραγματικά σημασία είναι το
κόστος της παραγόμενης ενέργειας (€/kWh)
από τον άνεμο τα επόμενα 20 χρόνια
• Από την στιγμή που το «καύσιμο» είναι
δωρεάν δεν υπάρχει λόγος να κάνουμε
εξοικονόμηση στην αιολική ενέργεια

33
 Ενέργεια από τον άνεμο (8/8)
• Η βέλτιστη Α/Γ δεν είναι απαραίτητα αυτή
που παράγει την περισσότερη ενέργεια ανά
έτος, αλλά αυτή που παράγει τη φθηνότερη
• Από την άλλη κάθε τετραγωνικό μέτρο
πτερωτής έχει οικονομικό κόστος οπότε αυτό
που είναι σημαντικό είναι να συλλέγεται όση
ενέργεια είναι δυνατόν κρατώντας χαμηλό το
κόστος ανά kWh

34
Χαρακτηριστικές ταχύτητες Α/Γ (1/3)
Υπάρχουν τρεις
χαρακτηριστικές ταχύτητες
που διαμορφώνουν την
καμπύλη ισχύος μιας Α/Γ:
• Η ταχύτητα έναρξης
λειτουργίας (Vin)
• Η ονομαστική ταχύτητα
(VR)
• Η ταχύτητα εξόδου
(Vout) 22

35
Χαρακτηριστικές ταχύτητες Α/Γ (2/3)
Η ονομαστική ταχύτητα (VR)
• Για τιμές μεγαλύτερες της Vin αυξανόμενης της ταχύτητας
του ανέμου έχουμε αύξηση της ωφέλιμης ισχύος μέχρι μια
ταχύτητα VR πέρα από την οποία υπάρχει σύστημα που
διατηρεί σχεδόν σταθερή την παραγόμενη ισχύ
(ονομαστική ισχύς)
• Έτσι θα πρέπει να βρεθεί για κάθε θέση εγκατάστασης της
αιολικής μηχανής η καλύτερη σχέση μεταξύ των
παρατηρούμενων ταχυτήτων του ανέμου και της
ονομαστικής ταχύτητας της μηχανής:
VR  1.9V
όπου V η μέση ετήσια ταχύτητα του ανέμου στη θέση
εγκατάστασης
36
Χαρακτηριστικές ταχύτητες Α/Γ (3/3)
Η ταχύτητα εξόδου (Vout) [22-28m/sec]
• Για πολύ υψηλές ταχύτητες του ανέμου
πρέπει η αιολική μηχανή να τίθεται εκτός
λειτουργίας για λόγους ασφάλειας
• Σήμερα βέβαια στις μεγάλες αιολικές μηχανές
γίνεται προσπάθεια να λειτουργούν σε
οποιεσδήποτε ταχύτητες ανέμου
• Η ταχύτητα εξόδου συνδέεται και με το
κόστος κατασκευής του συστήματος
37
 Πρακτικά στοιχεία επιλογής Α/Γ
• Εκτίμηση ενεργειακών αναγκών
• Εκτίμηση διαστάσεων αιολικής μηχανής
• Ισχύς

38
Σχετική ροπή εκκίνησης Α/Γ

39
Σχέση ισχύος Α/Κ και ταχύτητας
ανέμου

40
 Λόγος στερεότητας Α/Γ συναρτήσει
του λόγου ταχύτητας ακροπτερυγίου

41
Στατιστικά στοιχεία σχέσης ισχύος
Α/Κ και επιφάνειας δρομέα
Ονομαστική Ισχύς

42