Gaydarlı Elena Konstantinovna

Kazayaktakı teoretik liteyınüürenicisi 10 klasın.

Çadır dolayı, Kazayak küüyü.

 Aaçlık- en zor vakıt gagauzların yaşamasında. Bu yıl olêr etmiş yıl, nicä bizim
dedelerimiz aaçlıı geçirmişlär.Üürenmää deyni zorluklar için bu belalı vakıtta, bän danıştım
küüdeki insannara, angıları aaçlıı geçirmişlär.
Kalın Stefanida İvanovna.07.01.1937 yıl.
Kazayak küüyü, Miçurin sokaa.
- Bin dokuzüz kırk altıncı yılda büük bela insannarın
başına geldi. O yılın bereket olmadıydı, neçin deyni
kuraktı. Yoktu imeelik, ama nekadarcık da vardı, onnarı
da askercilär, korkudup, alardılar. İnsannar
baarışardılar, aalayardılar, bilmärdilär nesoy ötää dooru
yaşamaa.
-Stefana bulü, nelär geçirdiniz siz aaçlık vakıdında?
-Aaçlıkta çok zorluklar geçirdim.Neyi sade bän
imedim. Benim anam hardal tezää yımışadıp, zoruna
bizä idirärdi, ölmeyelim deyni. Kışın da saçaklardan buz iyärdim. Kedı, köpek yaanısını
iyärdik. Benim anam dokuyardı kenevirdän çukman, satardı insannara bir auççuk ekinä. O
ekincii saklı kayada çekärdik, da te o uncaazdan mamaliga yapardık.
Yazı nası-nicä geçirabildik, ama kış zamanı geldiynän, taa da çok insan başladıydı ölmää.
İnsannar ölardilär diil sade aaçlıktan, ama suuktan da, neçin deyni yakacak ta, rubamız da
yoktu. Kışın kaar üstündä yalnayak gezärdik. Aaçlık vakıdında bän taa uşaktım, ama pek
islää tutêrım aklımda, ani en zor geldi benim bobama. O, bulup biza imää, birtürlü
paylaştırardı, ama kendisi aaç durardı. Bän sanêrım, ani bobacıım kurtardı beni ölümdän.
Aaçlık aldı aardına anamı, bobamı hem da kardaşımı – yaşlarını sileräk, annadêr ihtär karı.
Bir parça vakıttan sora, küüyümüzdä kuruldu kolhozlar.Hepsi insannar gidärdilär orayı
işlemää. Bän da gittim, neçin deyni kırda birär parçacık mamaliga verärdilär. Bän sanêrım,
ani kolhozun yardımınnan insan dirildi, ayaa kalktı.
- Sizin bakışınıza görä, lääzım mı Gagauziyanın yaşayannarı aaçlıkta kaybelennerin kurban
yortusunu yapsınnar? Angı günü bu var nicä olsun?
- Bän sanêrım, ani öla gün mutlak lääzım olsun. Benim bakışıma görä, en ii olacek bu gün
Kasıma karşı, bir cümertesi, ani insannara yakışsın mezarlaa gitmää.
 Kasım Domnikiyä İvanovna.07.02.1929yıl.Kazayak
küüyü. Frunze sokaa.
- Dona bulü, ne var nicä söleyäsiniz aaçlık için?
-Benim duuma erim Dimitrovka küüyündä. Aaçlık
vakıtlarında bän orada bulunardım. Aaçlık, kızım, pek
çirkin bir iştir. Aaçlıın bitki günnerdä öldü benim üç
kızkardaşım, anam hem bobam. Biz batümnan ikimiz
kaldıydık. Bindokuzüz kırk altıncı yılda, ekini topladıktan
sora, postavka başladıydı insannarın mallarını, ekinnerini
almaa başladılar. Tutêrım aklımda, nica bobam sakladıydı
ekini patın içinä da suvadıydı üstünü, ani belli olmasın. O
zamannar askercilär evdän evä gezärdilär, aarayardılar
saklanmış ekini. İki gündän sora bizim da ekini bulduydular. Birda tenemiz
kalmadıydı.Aaçlıkta insannar yollar boyunda ölardi. Zavalı uşacıklar anasız – bobasız
kalardılar. Kazdıydılar bir kuyu, nereyi sıbıdardılar ölüleri. Adamnar taligalarlan gezärdilär
maalelerdä, ölüleri toplayarak. Angı insan taa soluyardı, kıpırdanardı – onnarı da mezara
götürärdilär. Bän pek zor geçirdim aaçlıı. Kendim da bilmeerim, nesoy diri kaldım.
Batümnan pinärdik tavana, alardık büüceräk bir enser da çatlaklardan birär birär çıkarardık
tenecikleri. Sora da birtürlü paylaştırardık. Anamın pek çok rubası vardı. Bir günü batüm
deer bana: «Hadi alalım bu rubacıkları da satalım, ani olsun ne iyelim.»Bän kayıl oldum.
Rubaları sattıktan sora, o paraya bir bukacık ekmek aldık, angısını payettik ölä, ani birkaç
günä etsin. Ötää dooru ne bulardık, onu da iyärdik: kuşçaaz, ot, kaar. Sora ilkyaz geldi.
Küüyümüzdä kolhoz kurulduydu. Hepsi insannar orada işlärdilär. Benim sa batüm istämedi
kolhozda işlemää, da gittik biz Donbasa. Orada şahtada işledik. İki yıldan sora, açan geldik
geeri ana topraamıza, burada yaşamak biraz başlamıştı doorulmaa.
-Sizin bakışınıza görä, lääzım mı Gagauziyanın yaşayannarı aaçlıkta kaybelennerin kurban
yortusunu yapsınnar?Angı günü bu var nicä olsun?
-Bän, sayêrım, ani o gün lääzım olsun ölülerin paskellesinin aardına.
Topal Stefanida İvanovna.29.09.1929yıl. Kazayak küüyü.
Frunze sokaa
-Var mı nicä annadasınız, nesoy zorluklar siz geçirdiniz
aaçlık vakıdında?
-Pek çirkin işlär gördüm aaçlık vakıdında.Aaçlıktan öldü
benim kardaşım, iki da kızkardaşım. O zaman pek çok
insan hastalanardı, onuştan mezara götürärdilär te onnarı,
angıları şişmiştilär. Benim da bitki kardaşçıım şiştiydi. Bir
günü geldiydi o benimnän ekin kabletmää. Açan attım
gözümü bir tarafa da gördüm taligayı, dayadım bän kardaşçıımı duvara, sakladım üzünü,
deyni pek benizsizdi, ani almasınnar onu bendän. İki gün durduyduk orada. Aaç dura-dura,
benim ellerimdä öldü bitki kardaşçıım da.
-Onbir gün bän ne su içtim, ne da ekmek idim. Anacıım bulmuştu bir parça koyun derisi,
kaynadıp onu, paça yaptıydık da tatlı-tatlı idiydik. Kış o yılın derin olduydu. Pek suuktu.
Yoktu ne giiyelim. Bir günü gelardim bän bulülardan da gördüm, ani önümdä bir tepecik
kaar durêr. Açan islää baktım - ölü insan yatêr. Çıkardım bän kaar altından onu,
soyundurdum da kendi sırtıma giidim o rubacıkları. Unutmayacam, nicä bir avşam
komuşuların bacası pek çirkin tütärdi. Açan anamnan gidtik, gördük, ani o uşaanı fırına
atmış. Brakmadık biz Ana bulüyu oolunu isin, çaardık adamnarı, da mezara götürdülär
zavalı uşacıı.
-Var taa bir oluş, angısını Stefana bulü annattı aalayarak.
-Bir günü anamnan gittiydik Kortenä ekmek almaa. Geeri dooru gelärkana, oturduk biz
dinnenmää bir pınarın yanına. Açan uzattım kafamı da baktım o pınarın içina,orası insannan
doluydu. Dirilär ölüleri doz - dolay dizmiştilär da savaşardılar yukarı tırmanmaa. O insannar
beni gördüynän, çekettilär baarmaa:«Yardımcı ol, kurtar bizi!» Bu insannarı gördüktän sora,
benim içim sansın aktarlandıydı. Onnarın arasında biyaz keptarlan bir uşacık vardı. Bän
büünnän-büün unudamêêrım onun bakışını da iyerim kendi içimi, ani yaardımcı olamadım
onnara.
« Zor inanmaa, ama aslı, Küülerimiz kaldı yaslı...»
Te bu sıracıklar uyer aaçlık vakıtlarına.Stefana bulü düşüner, ani halkımız olacek diveç
yaslı, zerä bu çirkin, büük belalı vakıt unudulmaz evlat boylarında taa çok üzlärlän yıl.