áóô é êüò

ôïìåáò
Φλεβάρης 2009 - åéäéêÞ Ýêäïóç 6

we are a happy family!

* Η εργασία δηµιουργεί οικογένεια - και η οικογένεια δηµιουργεί εργασία
* Η κοινότητα είναι η απάντηση της τάξης
Η εργασία χρειάζεται οικογένεια - και η οικογένεια δηµιουργεί εργασία
*µετάφραση από το γερµανικό περιοδικό Wildcat #81, µάης 2008
Οι συνεχώς διευρυµένοι εργασιακοί χρόνοι τη
νύχτα και τα σαββατοκύριακα, όπως και η εντατικο-
ποίηση της εργασίας, δυσκολεύουν τη ζωή µας. Οι
πτωτικοί µισθοί, τα ελαστικά ωράρια εργασίας και οι
επιχειρήσεις που λειτουργούν µε τρεις βάρδιες, χρειά-
ζονται την υποστήριξη οικογενειακών σχέσεων. Ο
κόσµος ωθείται στην οικογένεια και το κάνει µόνος
του, παρόλο που οι ροµαντικές παραστάσεις και οι
υλικές δοµές καταρρέουν όλο και περισσότερο. Το
παρακάτω άρθρο είναι γραµµένο από την αντικειµενι-
κή σκοπιά ενός βιοµηχανικού εργάτη, ο οποίος στις
σηµερινές “ελαστικές” συνθήκες εργάζεται σε τρεις
βάρδιες. Οι συνάδελφοί του προέρχονται κυρίως από
τον αγροτικό χώρο της πρώην Ανατολικής Γερµανίας
(DDR). Το κείµενο δεν εξετάζει σηµαντικές πλευρές
όπως η σηµασία των συγγενικών σχέσεων και των
οικογενειακών δοµών σε οµάδες µεταναστών.
Ç êáèçìåñéíüôçôÜ ìïõ äéáìïñöþíåôáé áðü ôéò
ôñåéò âÜñäéåò ðïõ êÜíù óôï åñãïóôÜóéï. Áõôü ìå
öèåßñåé ôüóï ðïëý ðïõ ðÜíôá âñßóêïìáé óå äßëçììá:
íá óôáìáôÞóù, Þ ìÞðùò Ý÷ù ôçí åõêáéñßá ìå ôïõò
óõíáäÝëöïõò íá áíôéôá÷èïýìå âñá÷õðñüèåóìá ó’
áõôÞ ôçí Ü÷áñç äïõëåéÜ, þóôå íá áëëÜîåé Üìåóá êÜ-
ôé óôçí ðïéüôçôá της æùÞò ìáò; ÕðÜñ÷ïõí áóöáëþò
åëðéäïöüñá óçìÜäéá, áëëÜ äåí åßíáé åýêïëï ãåíéêÜ íá
óõíáíôéüìáóôå êáé íá ôá ëÝìå ìå ôçí çóõ÷ßá ìáò. Óôï
åñãïóôÜóéï ïé åñãáóéáêïß ñõèìïß åßíáé ôüóï åíôáôéêïß,
ðïõ äåí õðÜñ÷åé ÷þñïò ãéá äéáëåßììáôá. Êáé üôáí
äïõëåýïõìå óôç ìç÷áíÞ Þ óôç ãñáììÞ óõíáñìïëüãç-
óçò åßíáé ðïëý äýóêïëï íá ìéëÜìå ï Ýíáò ìå ôïí Üëëï.
Ôï íá åðéóêέπτοµαι êüóìï åêôüò ôçò åñãáóßáò Þ íá
ôïí ðñïóêáëώ óðßôé ìïõ ãéá íá óõæçôÞóïõìå äéÜöï-
ñá ðñïâëÞìáôá, ôá ïðïßá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äïõ-
ëåéÜò äåí ëÝãïíôáé, åßíáé óðáíßùò äõíáôüí. Êé áõôü
ãéáôß ÷ñçóéìïðïéïýìå ôéò öÜóåéò ìåôáîý ôçò åñãáóßáò
ãéá íá åðéóêåðôüìáóôå Üëëïõò ößëïõò, íá øùíßæïõ-
ìå, íá ðëÝíïõìå ôá ñïý÷á ìáò, íá êïéìüìáóôå-
, íá ÷áëáñþíïõìå. Ðïëëïß åðßóçò Ý÷ïõí ôçí åíôåëþò
îåêÜèáñç (åí ìÝñåé êáôáíáãêáóôéêÞ) éäÝá, üôé ðÝñáí
ôçò åñãáóßáò õðÜñ÷åé ÷þñïò ìüíï ãéá ôç ó÷Ýóç Þ ãéá
ôçí ïéêïãÝíåéá. Äñáðåôåýïõí áðü ôç ìïíüôïíç åñãá-
óéáêÞ êáèçìåñéíüôçôá óå Ýíáí êüóìï áðïôåëïýìåíï
áðü áãÜðç, ïéêïãÝíåéá êáé åõôõ÷ßá. Ùóôüóï áõôüò ï
êüóìïò åßíáé äïìçìÝíïò áð’ áõôÜ ðïõ ðñïóðáèïýí
íá îåöýãïõí! Åßíáé ç êáèáñά õëéêÞ áíÜãêç íá äéåõèý-
íåéò áðü êïéíïý Ýíá íïéêïêõñéü ãéá íá ìðïñåßò ãåíéêÜ
íá åñãÜæåóáé ìå âÜñäéåò. Êáé όταν åðßóçò ï/ç óýíôñï-
öïò åñãÜæåôáé µε åëáóôéêÜ ωράρια, ç ïéêïãåíåéáêÞ
åõôõ÷ßá ðñÝðåé íá óôñéìù÷èåß ïñéóôéêÜ óå ìåñéêÝò
ó÷éóìÝò, óôéò ïðïßåò ãåíéêÜ ìðïñåß êáíåßò áêüìç íá
åìöáíßæåôáé. ¼ëá ôá Üëëá ðáñáêÜìðôïíôáé Þ äéá-
ãñÜöïíôáé åíôåëþò: ó÷Ýóåéò ìå ößëïõò, ìïõóéêÝò ìðÜ-
íôåò, ôáîßäéá, ðïäïóöáéñéêÝò ïìÜäåò, ãéïñôÝò êáé Ý-
ñùôåò...
¼ðùò öáßíåôáé áõôÞ ç êüëáóç ðïõ áðïôåëåßôáé
áöåíüò áðü åñãïóôáóéáêÞ åñãáóßá êáé áöåôÝñïõ á-
ðü ìéá ðëÞñùò óõññéêíùìÝíç æùÞ ìðïñåß íá ãßíåé õ-
ðïöåñôÞ ìüíï áí ôï æåõãÜñé èÝôåé “óôü÷ïõò”, ïé ï-
ðïßïé “áîßæïõí”. Ùóôüóï äýï áðü ôïõò óôü÷ïõò âñß-
óêïíôáé ðÜíôá (Þ îáíÜ;) ðÜíù-ðÜíù: ÐáéäéÜ êáé éäéü-
êôçôï óðßôé. Αñãüôåñα üôáí στη σχέση ðñïóôåèïýí
ôá ðáéäéÜ, ç ñïìáíôéêÞ éäÝá ôïõ áãáðçìÝíïõ æåõãá-
ñéïý áíáêáôåýåôáé ìå ôï óüé, ôçí êáôïéêßá êáé ôïõò ïé-
2
êïíïìéêïýò ðåñéïñéóìïýò. Ïé êáôáíáëùôéêïß óôü÷ïé
ìåôáêéíïýíôáé óôï åðßêåíôñï, åêôüò áðü ôï åðéðëù-
ìÝíï éäéüêôçôï óðßôé (óôçí êáëýôåñç ìéá áíåîÜñôçôç
êáôïéêßá) ÷ñåéÜæåôáé Ýíá áõôïêßíçôï. Áêüìç êé áí êá-
ôÜ 90% ôï ÷ñçóéìïðïéïýìå ìüíï ãéá íá ðçãáßíïõìå
óôç äïõëåéÜ, áõôü ìðïñåß íá åßíáé êÜðùò ìåãáëýôåñï
êáé êáëýôåñï. Ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò üìùò ï óêåëå-
ôüò ôçò åñãáóßáò êáé ôçò ïéêïãÝíåéáò ãÝñíåé: Ôá ñïìá-
íôéêÜ áðïãåýìáôá äßíïõí ôç èÝóç ôïõò óå âÜñäéåò, ïé
çëéüëïõóôåò âåñÜíôåò óå áôåëåßùôá åñãïôÜîéá, åíþ
ãéá äéáêïðÝò ìå ôá ðáéäéÜ ðñÝðåé íá åîïéêïíïìçèïýí
÷ñÞìáôá, áöïý ïé äüóåéò ôùí äáíåßùí ôñþíå ôï ìé-
óèü. Ìå ôçí áõîáíüìåíç ïéêïíïìéêÞ ðßåóç ãßíåôáé üëï
êáé ðéï äýóêïëï íá äéáôçñåßò êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò. Êáé
ç ïéêïãÝíåéá êáèåáõôÞ åßíáé ïôéäÞðïôå Üëëï åêôüò á-
ðü ôüðïò çñåìßáò. Ïé áíþìáëïé åñãáóéáêïß ÷ñüíïé êáé
ï óõíå÷þò áíáãêáßïò óõíôïíéóìüò ìåôáîý ôïõ æåõãá-
ñéïý åîáíôëïýí ôçí åíÝñãåéá. Ãéá íá öñïíôßóïõí ôá
ðáéäéÜ ïé ãïíåßò åñãÜæïíôáé ìå áíôßèåôåò âÜñäéåò ü-
ðùò ãßíåôáé êáé óôï óðßôé. Ï Ýíáò ãïíéüò ìðáßíåé êáé
ï Üëëïò âãáßíåé.
Ç ïéêïãÝíåéá óôï åñãïóôÜóéï...
Ïé åðé÷åéñÞóåéò áíáæçôïýí åêëéðáñþíôáò åñãáôé-
êü äõíáìéêü, ôï ïðïßï åßíáé óå èÝóç íá óçêþóåé ìéá ï-
ìáëÞ ðáñáãùãéêÞ ñïÞ åñãáóßáò. Ç åðßóçìç åéäßêåõóç
ôïõ åñãáôéêïý äõíáìéêïý áðïôåëåß ìüíï åí ìÝñåé ôï
êñéôÞñéï ôïõò, ôá áöåíôéêÜ ÷ñåéÜæïíôáé ìéá óõãêåêñé-
ìÝíç êïéíùíéêÞ ïìÜäá. Ïé ôñéáíôÜñçäåò Ýùò óáñá-
íôÜñçäåò åßíáé áêüìç ãåñïß êáé áíèåêôéêïß - êáé ôéò ðå-
ñéóóüôåñåò öïñÝò “äåóìåõìÝíïé”. Ïé áäÝóìåõôïé íåï-
ëáßïé Ý÷ïõí áêüìç ìéá “áâÝâáéç” ðñïïðôéêÞ ãéá ôç
æùÞ ôïõò: Ðïéïò èÝëåé íá ìðåé óôç ãñáììÞ óõíáñìï-
ëüãçóçò! Ãéá ôïõò íÝïõò óçìáíôéêÜ åßíáé ïé ößëïé, ôï
óåî, ôá ðÜñôõ êáé ôá íáñêùôéêÜ, åíþ ç óêÝøç, “Ý-
é ðáñÜôá ôç âñùìïäïõëåéÜ!”, åßíáé ðïëý éó÷õñÞ.
Ï êüóìïò ðñÝðåé íá Ý÷åé êßíçôñá. Êáé áöïý ç åñãï-
óôáóéáêÞ åñãáóßá ðáñáêéíåß ôï ðïëý ôïõò åêêåíôñé-
êïýò ôýðïõò, ïé åðé÷åéñÞóåéò øÜ÷íïõí êüóìï ðïõ íá
ðáñáêéíåßôáé ìüíïò ôïõ, ðïõ åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá
Ý÷åé êßíçôñá. Ãéá ðáñÜäåéãìá áðïôõ÷çìÝíïõò åëåýèå-
ñïõò åðáããåëìáôßåò, ðïõ ðéÝæïíôáé ïéêïíïìéêÜ áðü
äÜíåéá êáé ÷ñÝç. ¹ Üôïìá, ôá ïðïßá åßíáé äåóìåõìÝíá
ëüãù ïéêïãåíåéáêþí ó÷Ýóåùí. Ïé ôåëåõôáßïé åßíáé é-
äéáßôåñá óçìáíôéêïß ãéá ôá ôìÞìáôá ðñïóùðéêïý,
äéüôé Üôïìá ðïõ åßíáé éêáíÜ íá äçìéïõñãÞóïõí ïéêïãÝ-
íåéá, åßíáé åðßóçò éêáíÜ íá ëåéôïõñãïýí óå ïìÜäåò.
ÓõíÞèùò ïé åñãïóôáóéáêïß åñãÜôåò äåí Ýñ÷ïíôáé áðü
ôçí ýðáéèñï ìïíÜ÷á ãé’ áõôüí ôï ëüãï: äçë. åðåéäÞ ïé
åñãÜôåò óôéò ðüëåéò äåí èÝëïõí ðéá íá äïõëÝøïõí óôï
åñãïóôÜóéï, áëëÜ êáé ãéáôß åêåß (óôçí ýðáéèñï) ïé á-
íôéëÞøåéò ðåñß ãÜìïõ êáé ïéêïãÝíåéáò êñáôÜíå ðåñéó-
óüôåñï êáéñü áð’ üôé óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò. ¢ôïìá ôá
ïðïßá êñáôéïýíôáé áðü ôçí ïéêïãÝíåéá, åêöñÜæïõí
ôïí åáõôü ôïõò êáëýôåñá óôï óðßôé, áíôß íá äçëþ-
íïõí ôéò áíÜãêåò ôïõò óôçí åñãáóßá. ÁëëÜ êáé äå ìÝ-
íïõí îáðëùìÝíïé óôï êñåâÜôé ëüãù êáôÜèëéøçò, ðá-
ñÜ ìüíï üôáí âñÝ÷åé - êÜôé ðïõ öáßíåôáé íá óõìâáßíåé
üëï êáé óõ÷íüôåñá óôïõò êáôïßêïõò ôùí ðüëåùí, áí
ðéóôÝøïõìå ôéò éáôñéêÝò óôáôéóôéêÝò!
Óôï åñãïóôÜóéï ðñÝðåé íá åñãáæüìáóôå ìÝóá óε ï-
ìÜäá, ðñÝðåé íá ôá âãÜæïõìå ðÝñá ìå ôïõò óõíáäÝë-
öïõò ìáò, íá åßìáóôå êïéíùíéêÜ óôáèåñïß, ïìáäéêïß,
íá ìç âãáßíïõìå Ýîù áðü ôá ñïý÷á ìáò åîáéôßáò êÜ-
èå ìéêñÞò óýãêñïõóçò, íá áíáöÝñïõìå ôá ðÜíôá êáé
íá ëýíïõìå ðáñáãùãéêÜ ïôéäÞðïôå ìáò åíï÷ëåß. Êáé
ìÝóá áðü ôïí áìïéâáßï Ýëåã÷ï íá åããõþìáóôå ôç ñïÞ
åñãáóßáò. Áõôüò ï áìïéâáßïò Ýëåã÷ïò - äïýëåõå ðéï
ãñÞãïñá, ðéï áñãÜ, ìçí êÜíåéò ëÜèç, ìç ëåò ìáëáêßåò
êé Üó’ ôïí Þóõ÷ï! - Ý÷åé ðÜíôá èåôéêÜ, êïéíùíéêÜ ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ, ôá ïðïßá ïé åðé÷åéñÞóåéò ðñïóðáèïýí íá
÷ñçóéìïðïéÞóïõí ãéá ôïõò óêïðïýò ôïõò.
Ùóôüóï ïé åðé÷åéñÞóåéò áíáãêáóôéêÜ ñéóêÜñïõí.
Óôç äéêéÜ ìáò óõíåñãáóßá âñßóêåôáé êáé ç äýíáìÞ ìáò
(íá ìåéþíïõìå ôá ðáñáãþìåíá ôåìÜ÷éá, íá ëÝìå “ü-
÷é!”, íá äéáðñáãìáôåõüìáóôå ðñüóèåôá ñåðü), áõôü
åßíáé óáöÝò êáé óôïí ôåëåõôáßï áðü ìáò. Ãé’ áõôü ôï
ëüãï ôá áöåíôéêÜ ðñÝðåé óõíå÷þò íá äéáóðÜíå ôç
óõëëïãéêüôçôá - äéáöïñåôéêïß ìéóèïß ãéá ôéò ßäéåò åñãá-
óßåò. ¹ íá ðñïâéâÜæïõí ôçí ðñïïðôéêÞ ãéá ìåìïíùìÝ-
íïõò åñãÜôåò. Ïé åðéóôÜôåò ôóéìðÜíå ìåìïíùìÝíïõò
åñãÜôåò êáé ôïõò ìåôá÷åéñßæïíôáé óáí êÜôé éäéáßôåñï, Þ
ðåôÜíå ìðç÷ôÝò ãéá íá äéþîïõí êÜðïéïõò Üëëïõò. Áë-
ëÜ åðßóçò: åöáñìüæïõí ðñïèåóìéáêÝò óõìâÜóåéò åñ-
ãáóßáò! Ç áãïñÜ åñãáóßáò äéáóðÜôáé áðü åîáíôëçôé-
êÝò ôáêôéêÝò ðñïóëÞøåùí êáé äéáôçñåßôáé ëåéôïõñãéêÞ
ãéá ôï óõìöÝñïí ôùí åðé÷åéñÞóåùí. ¼ðïéïò âñßóêå-
ôáé óå áíáæÞôçóç åñãáóßáò - Þ Ý÷åé ìéá ðñïèåóìéáêÞ
äïõëåéÜ - ïöåßëåé íá ãëåßöåé ãéá ÷ñüíéá, íá ôá âãÜæåé
ðÝñá ìå ëßãá ëåöôÜ, íá ìçí áññùóôáßíåé êáé íá áíÝ÷å-
ôáé üëåò ôéò áðáéôÞóåéò ôïõ åðé÷åéñçìáôßá. ¼ðïéïò Ý-
÷åé ìéá óôáèåñÞ óýìâáóç, åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá ôá
âãÜæåé ðÝñá ìå Üôïìá ôá ïðïßá ðñïóðïéïýíôáé, ðáß-
æïõí èÝáôñï êáé ôåëéêÜ îåãåëïýí ï Ýíáò ôïí Üëëïí.
Ðáñüëá áõôÜ ç óõíï÷Þ ìåôáîý ìáò ðáñáìÝíåé ôï
ðéï óçìáíôéêü, áëëéþò êáíåßò äå èá Üíôå÷å ôçí çëßèéá
åñãáóßá. Áí óå ìéá ïìÜäá äÝêá áôüìùí ï Ýíáò åßíáé
êáêüò, áõôü ìðïñåß íá óçìáßíåé åêíåõñéóôéêÝò âÜñ-
äéåò. Êáé ï êüóìïò åßíáé óõ÷íÜ óôñåóáñéóìÝíïò åðåéäÞ
åîáíôëåßôáé óôï óðßôé. Ãé’ áõôïýò ôïõò ìðåëÜäåò ëïé-
ðüí óõæçôÜìå óôç ãñáììÞ óõíáñìïëüãçóçò. Áöïý µια
ôÝôïéα συζήτηση ÷ñåéÜæåôáé ðïëý ÷ñüíï, ìéëÜìå ëéãü-
ôåñï ãéá ôçí êáôÜóôáóç êáèåáõôÞ óôï åñãïóôÜóéï. Á-
íôß íá áíôéëáìâáíüìáóôå ôï τί ìáò êÜíåé ç åñãáóßá êáé
íá îåóçêùíüìáóôå, åìåßò ðñïóáñìïæüìáóôå. Ç ïéêï-
ãÝíåéá äåí åããõÜôáé ìüíï Ýíá ëåéôïõñãéêü íïéêïêõñéü,
áëëÜ êáé ôçí ïìáëÞ ðáñáãùãÞ.
... ÷ñåéÜæåôáé ìéá ïìÜäá ãéá ôï íïéêïêõñéü -
ìéá ìéêñÞ ïéêïãåíåéáêÞ ðáñÝêâáóç
Ôß åßíáé ôÝëïò ðÜíôùí “ïéêïãÝíåéá”; Áðü ôï ëáôéíé-
êü èÝìá famulus=ïéêéáêüò óêëÜâïò, ç ïéêïãÝíåéá
(Familie) óçìáßíåé “ôï óýíïëï ôùí óêëÜâùí ðïõ áíÞ-
êïõí óå Ýíáí Üíäñá”. Ìå ôçí åîÝëéîç ôçò êïéíùíéêÞò
ðáñáãùãÞò êáé ôç äõíáôüôçôá åêôñïöÞò æþùí êáé
ðáñáãùãÞò åéäþí ãéá éäßá ÷ñÞóç, ïé êïéíüôçôåò äéáâß-
ùóçò äéáóðÜóôçêáí óå íïéêïêõñéÜ êáé êïéíùíéêÞ ðá-
ñáãùãÞ. Áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ áðáñ÷Þ ôïõ “íïéêïêõ-
ñéïý” (áíáðáñáãùãÞ, áíáôñïöÞ ðáéäéþí, óõíáëëáãÞ)
áíáðôý÷èçêå ìå ôï áíåñ÷üìåíï åìðüñéï êáé áñãüôåñá
ìå ôç âéïìç÷áíéêÞ ðáñáãùãÞ ç áóôéêÞ ìéêñïïéêïãÝ-
íåéá ìå ôïí óáöÞ êáôáìåñéóìü åñãáóßáò ôïõ éäéùôéêïý
íïéêïêõñéïý êáé ôçò êïéíùíéêÞò åñãáóßáò. ¼ìùò ïé ãõ-
íáßêåò ðñïëåôÜñéåò Þôáí ðÜíôá áíáãêáóìÝíåò íá åñ-
ãÜæïíôáé êáé ìå ìéóèü. Ãé’ áõôü ôï ëüãï ôï ìïíôÝëï ôçò
áóôéêÞò ìéêñïïéêïãÝíåéáò Þôáí êáôÜ êáíüíá Ýíá áêá-
ôüñèùôï éäáíéêü ãéá ôïõò/ôéò ðñïëåôÜñéïõò/åò.
Óôç Ãåñìáíßá ìåôÜ ôï äåýôåñï ðáãêüóìéï ðüëåìï
ðñïÝêõøå ìéá êáôÜóôáóç ôåñÜóôéáò áíåñãßáò ëüãù
ôùí åðáíáðáôñéæüìåíùí óôñáôéùôþí êáé ôùí ðñï-
óöýãùí áðü ôçí áíáôïëÞ. Óôïí ðüëåìï ïé ãõíáßêåò Ý-
ðñåðå íá êñáôïýí ìüíåò ôïõò ôüóï ôï íïéêïêõñéü üóï
êáé ôç ìéóèùôÞ åñãáóßá. Ôþñá åêôïðßæïíôáí áðü ôç
ìéóèùôÞ åñãáóßá, üöåéëáí íá êÜíïõí ðáéäéÜ êáé íá å-
ôïéìÜóïõí Ýíá óðßôé ãéá ôïõò øõ÷ïðëáêùìÝíïõò Üí-
äñåò, êÜôé ãéá ôï ïðïßï Üîéæå íá óêïôùèïýí óôç äïõ-
ëåéÜ. Ãéá íá áðïêôÞóïõí ïé Üíäñåò ðÜëé ìéá “éäéùôéêÞ
æùÞ” ýóôåñá áðü üëá ôá ÷ñüíéá óå óôñáôþíåò êáé
óôñáôüðåäá, ÷ñåéáæüôáí ç êáôÜëëçëç áéôéïëïãßá êáé
éäåïëïãßá. ¸íáò éåñüò ïéêïãåíåéáêüò êüóìïò áðïôå-
ëïýìåíïò áðü áéóéïäïîßá êáé áóöÜëåéá Þôáí ç óõíï-
äåõôéêÞ ìïõóéêÞ ãé’ áõôÝò ôéò äéáäéêáóßåò. ÊÜôé ðïõ åê-
öñÜóôçêå ìÝ÷ñé êáé ìå ìéá ãõíáéêåßá ìüäá ðïõ ôüíéæå
ôç “èçëõêüôçôá”.
Ôï éäåþäåò, üôé ç ãõíáßêá ìÝíåé óôï óðßôé êáé ï Üí-
äñáò åßíáé áñìüäéïò íá âãÜæåé ôá ëåöôÜ, óðñþ÷èçêå
ìå üëåò ôéò äõíÜìåéò. Êáé ïé ðåñéóóüôåñïé ðéÜóôçêáí
áð’ áõôü ôï éäåþäåò, üôáí ìåôáâëÞèçêáí ïé ïéêïíïìé-
êÝò óõíèÞêåò. (Ìüëéò ôï 1977 êáôáñãÞèçêå óôïí ãåñ-
ìáíéêü áóôéêü êþäéêá ôï ÷ùñßï ðïõ üñéæå, üôé ðñÝðåé
íá óõíáéíÝóåé ï óýæõãïò ãéá ôï åÜí ç ãõíáßêá èá áíá-
ëÜâåé ìéá ìéóèùôÞ åñãáóßá.)
Ìå ôï ìðïõì ôïõ “ïéêïíïìéêïý èáýìáôïò” ðïëëÝò
ðáíôñåìÝíåò ãõíáßêåò Üñðáîáí ôçí åõêáéñßá íá êåñäß-
óïõí ôá “äéêÜ ôïõò ÷ñÞìáôá”. Ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ êñß-
óç ðïõ Üñ÷éóå áðü ôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘70 êá-
íåßò äå ìðïñïýóå íá åêäéþîåé ôéò ãõíáßêåò áð’ áõôÞ ôç
èÝóç. Óôç óõíÝ÷åéá ç áíåñãßá ôùí áíäñþí óå äéÜöï-
ñåò êñßóåéò áíÝâáéíå üëï êáé ðåñéóóüôåñï áð’ üôé ôùí
ãõíáéêþí. Ôï êñÜôïò êáé ç êïéíùíßá Ýâëåðáí ùò ðñü-
âëçìá ìüíï ôçí áíäñéêÞ áíåñãßá, êáé óðÜíéá áõôÞ ôùí
ãõíáéêþí. Ïé Üíåñãïé Üíäñåò ðßíïõí, ÷Üíïõí ôïí Ýëåã-
÷ï ôïõ åáõôïý ôïõò, åíþ ïé Üíåñãåò ãõíáßêåò êÜíïõí
ôéò äïõëåéÝò ôïõ óðéôéïý êáé ôï öñïíôßæïõí. Áðü ôá
ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘60 ôá ðïóïóôÜ ãåííÞóåùí õ-
ðï÷ùñïýí (óõíÞèùò ÷áñáêôçñßæïíôáé ùò “ìåßùóç
ãåííÞóåùí ìåôÜ áðü ÷ñÞóç ôïõ áíôéóõëëçðôéêïý ÷á-
ðéïý”), ãéáôß ïé ãõíáßêåò èÝôïõí Üëëïõò óôü÷ïõò êáé
äåí áíôéëáìâÜíïíôáé ðëÝïí ùò ìïßñá ôïõò ôï íá ìÝ-
íïõí Ýãêõåò.
ÓáñáíôáðÝíôå ÷ñüíéá ìåôÜ ôï ôÝëïò ôïõ äåõôÝñïõ
ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ êáé ôçí áëëáãÞ óôçí ÁíáôïëéêÞ
Ãåñìáíßá õðÞñîå ìéá ðáñÜëëçëç åîÝëéîç. Ïé ãõíáßêåò
óôç ËáïêñáôéêÞ Äçìïêñáôßá ôçò Ãåñìáíßáò Þôáí ãåíé-
êÜ åñãáæüìåíåò, åíþ ç öñïíôßäá êáé ç áíáôñïöÞ ôùí
ðáéäéþí Þôáí óå ìåãÜëï âáèìü êñáôéêïðïéçìÝíåò. Ôá
äýï ðáñáðÜíù ÷áñáêôçñéóôéêÜ áðïôåëïýóáí áðü ôç
äåêáåôßá ôïõ ‘70 ôçí õëéêÞ âÜóç ìéáò “óéùðçëÞò ãõ-
íáéêåßáò áðåëåõèÝñùóçò”. Ïé ãõíáßêåò ÷ñçóéìïðïéïý-
óáí ôçí áõôïíïìßá êáé ôçí áíåîáñôçóßá ôïõò áðü ôïí
Üíäñá, êáé ôá ðïóïóôÜ äéáæõãßùí Þôáí õøçëÜ.
Ìå ôçí áëëáãÞ ôá ðïóïóôÜ äéáæõãßùí áíÝâçêáí õ-
ðåñâïëéêÜ êáé ôá ðïóïóôÜ ãåííÞóåùí Ýðåóáí. ¹ôáí
ç áíôßóôáóç ôùí ãõíáéêþí óôï üôé Ýðñåðå íá ðåñéï-
ñßæïíôáé óå ìéá èÝóç, óôçí ïðïßá åßíáé õðåýèõíåò ìü-
íï ãéá ôï íïéêïêõñéü. ÁëëÜ ôåëéêÜ áõôÞ ç åðßèåóç Þôáí
åðéôõ÷Þò, ìéá ôåñÜóôéá ìÜæá åñãáóßáò “åðáíá-éäéùôé-
êïðïéÞèçêå”. Ïé éóüâéåò èÝóåéò åñãáóßáò ìå äéáóöáëé-
óìÝíïõò ìéóèïýò, öáãçôü óôçí êáíôßíá ôïõ åñãïóôá-
óßïõ, öñïíôßäá ðáéäéþí êáé åí ìÝñåé ìéá åðé÷åéñçóéá-
êþò åíóùìáôùìÝíç âïÞèåéá ãéá ôï íïéêïêõñéü üðùò
ð.÷. ìåãÜëá ðëõíôÞñéá, Ýäùóáí ôç èÝóç ôïõò óå éäéù-
ôéêÜ íïéêïêõñéÜ êáé óôçí áôïìéêÞ áíáæÞôçóç åñãáóß-
áò.
ÓÞìåñá ï êáôáìåñéóìüò åñãáóßáò ìå âÜóç ôï öýëï
åßíáé ðáñüìïéïò óôçí ÁíáôïëéêÞ êáé ÄõôéêÞ Ãåñìáíßá.
Ïé ãõíáßêåò åñãÜæïíôáé êáôÜ ðñïôåñáéüôçôá óå ôçëå-
öùíéêÜ êÝíôñá, óå åóôéáôüñéá êáé îåíïäï÷åéáêÝò åðé-
÷åéñÞóåéò, óôï ëéáíéêü åìðüñéï êáé óôç öñïíôßäá áñ-
ñþóôùí. ÁõôÝò ïé äïõëåéÝò õðüêåéíôáé óå ìéá ìáæéêÞ å-
ëáóôéêïðïßçóç ôùí ùñáñßùí åñãáóßáò, óõ÷íÜ åñãÜ-
æïíôáé êáé ôá óáââáôïêýñéáêá.
3
 Óå ìéá öÜóç üðïõ ç êñßóç ôçò ïéêïãÝíåéáò åßíáé
ðñïöáíÞò, áõôÞ (ç ïéêïãÝíåéá) Ý÷åé îáíáãßíåé ãéá ôïõò
íÝïõò áíèñþðïõò óôçí ÁíáôïëéêÞ Ãåñìáíßá Ýíá ïõ-
óéáóôéêü óçìåßï ðñïóáíáôïëéóìïý. Ìå ôç äçìéïõñãßá
ìéáò “ïéêïãåíåéáêÞò ïìÜäáò” ðïëëïß ðñïóðáèïýí íá
îåðåñÜóïõí ôéò êïéíùíéêÝò áíáóöÜëåéåò, ôçí åíôåëþò
íÝá åìðåéñßá ôçò ìáæéêÞò áíåñãßáò. Óôï ðñþôï ìéóü
ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘50 ç ïéêïãÝíåéá âßùóå ìéá ðáñü-
ìïéá áíÜêáìøç - áëëÜ ôçí ðáëéíüñèùóç ôçò äåêáåôß-
áò ôïõ ‘50 áêïëïýèçóå ç åîÝãåñóç ôçò äåêáåôßáò ôïõ
‘60.
Äåí èÝëù íá ãßíù, üôé ...
Óå áõôÞ ôçí êïéíùíßá ç ìéêñïïéêïãÝíåéá åßíáé ôï ðéï
ìéêñü êáé ïéêåßï Ýäáöïò êïéíùíéêÞò óõìâßùóçò êáé åê-
ðëçñþíåé Ýíáí åíôåëþò éäéáßôåñï ñüëï: ìÝóá áðü ôïõò
ðñïóùðéêïýò, óõíáéóèçìáôéêïýò äåóìïýò ìðïñåß íá
ðáñÜãåé Ýíáí (äéáñêÞ) êáôáíáãêáóìü, ôïí ïðïßï äå èá
ìðïñïýóáí íá áóêÞóïõí ôï êñÜôïò Þ Üëëïé èåóìïß. Ôá
ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò äÝ÷ïíôáé áðü ìüíá ôïõò êáé á-
ìïéâáßá ôçí ðßåóç íá âãÜëïõí ëåöôÜ, íá Ý÷ïõí åðéôõ-
÷ßá, íá “óõìðåñéöÝñïíôáé êáëÜ”, íá åßíáé ðåéèáñ÷çìÝ-
íá. Ç “åõìåíÞò” ðßåóç ìåôáäßäåé áñåôÝò üðùò áíôá-
ãùíéóôéêÞ óêÝøç, åñãáôéêüôçôá, õðáêïÞ êáé áðïäïôé-
êüôçôá. Ôï ó÷ïëåßï ðÜåé ðáñáðÝñá, åêðáéäåýåé ôá
ðáéäéÜ ãéá ôï ìåôÝðåéôá ñüëï ôïõò óôçí êïéíùíßá, áë-
ëÜ äå ìðïñåß íá áíôéêáôáóôÞóåé áõôÞ ôç âáóéêÞ ìåôÜ-
äïóç áîéþí ðïõ óõìâáßíåé ìÝóá óôçí ïéêïãÝíåéá. Áõôü
ãßíåôáé îåêÜèáñï óôç óõæÞôçóç ðåñß “áðïôõ÷ßáò ôùí
ïéêïãåíåéþí” óôéò ëåãüìåíåò ðñïâëçìáôéêÝò óõíïéêßåò
(áíåñãßá ãïíÝùí ê.á). ¼ôáí ôá ðáéäéÜ êáé ïé íÝïé áñ-
íïýíôáé ôçí áðüäïóç êáé ôïí ðñïóáíá-
ôïëéóìü óôçí åðéôõ÷ßá, ôüôå êïéíùíéêïß
ëåéôïõñãïß, ìðÜôóïé êáé äçìüóéåò õðç-
ñåóßåò êÜèïíôáé óôï óâÝñêï ôïõò ãéá íá
ôïõò öÝñïõí ðÜëé óôï óùóôü äñüìï.
Ïé ãïíåßò ðáñïôñýíïíôáé áìïéâáßá
ðñïò ôçí åñãáóßá, ìå óêïðü íá åéóñÝ-
ïõí ÷ñÞìáôá ãéá åíïßêéï, áõôïêßíçôï,
ñïý÷á êáé ôñüöéìá óôï ôáìåßï ôïõ íïé-
êïêõñéïý. ¼÷é óðÜíéá ç óöé÷ôÞ ïñãÜ-
íùóç ôçò êáèçìåñéíüôçôáò (ðïõ óõíå-
ðÜãåôáé áðü ôá ðáñáðÜíù) êáôáëÞãåé óôï íá áðï-
ìïíþíïíôáé ïé ïéêïãÝíåéåò áðü ôéò ðáëéüôåñåò ó÷Ýóåéò
ôïõò êáé íá åîáôïìéêåýïíôáé. Êáé ï êáôáíáãêáóìüò
ôçò (ïéêïãåíåéáêÞò) óõíï÷Þò ìðïñåß íá öôÜóåé ìÝ÷ñé
áíèñùðïöïâéêÝò äéáèÝóåéò êáé ìéá ðñùôáñ÷éêÞ äõ-
óðéóôßá áðÝíáíôé óå üëïõò ôïõò Üëëïõò. Ôüóï ìéêñÝò
êïéíùíéêÝò ìïíÜäåò (üðùò ç ïéêïãÝíåéá) äå âñßóêïõí
êáìßá áðÜíôçóç óôï öüâï “ãéá üóá âñßóêïíôáé Ýîù
áð’ áõôÝò” êáé ôá øõ÷éêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ ðñïêý-
ðôïõí áð’ áõôüí. Ïé óõíÝðåéåò ìðïñïýí íá ðñïâëå-
öèïýí, ç ðßåóç óôï åóùôåñéêü áõîÜíåé - åíþ ôá ôïé÷þ-
ìáôá ôïõ äï÷åßïõ ðßåóçò óõìðéÝæïíôáé åðéðëÝïí áðü
Ýîù ëüãù ôïõ Üã÷ïõò áðü ôçí åñãáóßá, ôùí óõãêñïý-
óåùí ìå ôïõò ðñïúóôáìÝíïõò êôë.
Ï êïéíùíéêüò öüâïò ôùí ãïíÝùí, åßôå ëüãù ôçò á-
ðïìüíùóÞò ôïõò åßôå ëüãù ôçò ðßåóçò, íá Ý÷ïõí ìéá
ëßãï ðïëý êáëÞ äïõëåéÜ, äçìéïõñãåß ìéá éäéüññõèìç óõ-
íáíáóôñïöÞ ìå ôá ðáéäéÜ: ïé ãïíåßò äå ìðïñïýí íá ôá
âãÜëïõí ðÝñá. Ðñïôïý ôï ðáéäß áñ÷ßóåé íá ðçãáßíåé
óôï ó÷ïëåßï ìüíï ôïõ, ÷ñåéÜæåôáé Ýíá êéíçôü
ôçëÝöùíï ãéá íá ìðïñïýí íá ôï âñßóêïõí ïé ãïíåßò.
ÐïëëÜ ðáéäéÜ åðéóêÝðôïíôáé áèëçôéêά óωµατεία êáé
ðáñüìïéåò áó÷ïëßåò ìüíï óõíïäåßá ôùí ãïíÝùí. ¼÷é
óðÜíéá ôá ðáéäéÜ ðïõ ðáßæïõí êïìðéïýôåñ óôï óðßôé
óå ðáèïëïãéêü âáèìü, èåùñïýíôáé óáí êÜôé ïéêåßï.
ÐÝñáí ôïõ öüâïõ ãéá ôïõò Üëëïõò, áõôÞ ç áðïìüíù-
óç ïöåßëåôáé åðßóçò óôï üôé οι åñãÜôåò ðïõ äïõëåý-
4
ïõí ìå âÜñäéåò èÝëïõí íá ðåñíÜíå ôïí ëßãï åëåýèåñï
÷ñüíï ðïõ Ý÷ïõí, ìå ôá ðáéäéÜ ôïõò, êáé óõ÷íÜ êÜèï-
íôáé ìáæß ôïõò. Óôçí ðáéäéêÞ ÷áñÜ ôá ðáéäéÜ äåí ðáß-
æïõí ìå Üëëá ðáéäéÜ, áëëÜ ìå ôïõò ãïíåßò, êáé óôéò äéá-
êïðÝò ï ÷áìÝíïò ÷ñüíïò áíáðëçñþíåôáé óðáóìùäé-
êÜ.
Ôç äåêáåôßá ôïõ ‘60 ç åîÝãåñóç ôùí ðáéäéþí êáôÜ
ôùí áõôáñ÷éêþí ïéêïãåíåéáêþí äïìþí Þôáí Ýíá óõ-
óôáôéêü êïììÜôé ôçò åîÝãåñóçò - áëëÜ óÞìåñá êÜôé ôÝ-
ôïéï åßíáé ðïëý ðéï äýóêïëï: Ïé ïéêïãÝíåéåò Ý÷ïõí ãß-
íåé ðïëõêÝöáëá ôÝñáôá. Ç áíôáñóßá åíÜíôéá óôïõò
ðáôñéÜñ÷åò Þôáí Ýíá ãëåéöéíôæïýñé êáôÜ ôïõ øõ÷ïëï-
ãéêïý ðïëÝìïõ óå Ýíá óùñü åðßðåäá, ðüëåìï ôïí ï-
ðïßï ðñÝðåé íá äéåîÜãïõí ïé óçìåñéíïß Ýöçâïé.
... åßíáé ç ïéêïãÝíåéá êáé ôï êñÜôïò!
Ôï êñÜôïò ðáñåìâáßíåé óå äýï åðßðåäá. Áðü ôç ìß-
á ðñïóðáèåß íá ðñïùèÞóåé ôçí áíáðáñáãùãéêÞ ëåé-
ôïõñãßá ôçò ïéêïãÝíåéáò (÷þñïé öñïíôßäáò êáé ÷ñÞìá-
ôá ãéá ôá ðáéäéÜ, ãïíéêÞ Üäåéá, óôåãáóôéêÜ åðéäüìá-
ôá). Ç üëç öïñïëïãéêÞ íïìïèåóßá, ïé êïéíùíéêÝò ðáñï-
÷Ýò, ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ôùí äéáìåñéóìÜôùí êáé ôùí óðé-
ôéþí - üëá åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá Ýôóé þóôå ç ìéêñïïé-
êïãÝíåéá íá åßíáé ç ïéêïíïìéêÜ ïñèïëïãéêÞ ìïñöÞ æù-
Þò. Áðü ôçí Üëëç ðñïóðáèåß íá öñÜîåé ôïõò åëéãìïýò
ìðñïóôÜ óôïí åñãáóéáêü êáôáíáãêáóìü: Ïé óõãêá-
ôïéêÞóåéò êáé ôá êïéíüâéá Þôáí ìéá äõíáôüôçôá íá îå-
öýãïõìå êÜðùò áðü ôçí ðßåóç ôçò åñãáóßáò, ÷ñçóé-
ìïðïéþíôáò áðü êïéíïý ôçí éäéïêôçóßá êáé óõíäõÜæï-
íôáò äéáöïñåôéêÜ åéóïäÞìáôá (ìéóèïýò, åðßäïìá áíåñ-
ãßáò, öïéôçôéêü åðßäïìá, êïéíùíéêü åðßäïìá...). ÁõôÞ ç
ðßåóç ðñÝðåé íá åìðïäéóôåß ìÝóá áðü ôçí êáôáóêåõÞ
ôçò “êïéíüôçôáò áíáãêþí”.
Ç áðÜíôçóç ôïõ êñÜôïõò óôçí êñßóç ôçò ïéêïãÝ-
íåéáò ïíïìÜæåôáé ôáîéêÞ äéÜóðáóç. ÏëïÞìåñá ó÷ïëåß-
á êáé ðåñéóóüôåñïé ðáéäéêïß óôáèìïß óõíäÝïõí ôçí á-
íáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí êáé ôï åðÜããåëìá ãéá ôïõò ãï-
íåßò ôçò ìåóáßáò ôÜîçò. Ôá êáôþôåñá óôñþìáôá äåí
äéêáéïýíôáé áèëçôéêïýò ÷þñïõò êáé ðñïãñÜììáôá êïé-
íùíéêÞò Ýíôáîçò, áëëÜ áõóôçñüôåñïõò åëÝã÷ïõò åíü-
øåé ôçò ðáñáìÝëçóçò êáé ôïõ èáíÜôïõ ðáéäéþí áðü
áìÝëåéá. Áðü ôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘90 - áíôßèå-
ôá ðñïò êÜèå ðñïðáãÜíäá - õðÜñ÷åé ìéá áýîçóç ôïõ
áñéèìïý ôùí ðáéäéþí óå ïéêïãÝíåéåò ðôõ÷éïý÷ùí áêá-
äçìáúêþí ó÷ïëþí. Ïé ÷þñïé ðáéäéêÞò ìÝñéìíáò åõíï-
ïýí ôïõò åýðïñïõò, äéüôé Ý÷ïõí ôá ëåöôÜ ãéá ôá õøç-
ëÜ ôÝëç êáé äåí óôçñßæïíôáé óå êñáôéêÝò åðéäïôÞóåéò.
Ïé Üíåñãïé äåí Ý÷ïõí êáìßá áðáßôçóç ãéá öñïíôßäá
ðáéäéþí, áöïý üðïéïò äåí åñãÜæåôáé, Ý÷åé ÷ñüíï ãéá
ôá ðáéäéÜ. Åäþ ðñïçãïýíôáé üóïé êåñäßæïõí ðåñéóóü-
ôåñá.
Óôïõò åñãÜôåò ìåôáäßäåôáé ç Üðïøç üôé ðñÝðåé íá
îå÷ùñßæïõí áðü ôá êïéíùíéêÜ îåêñÝìáóôá êáôþôåñá
óôñþìáôá. ÐñÝðåé íá ðñïóÝ÷ïõí íá ìçí êáôñáêõëÞ-
óïõí ðñïò ôá êÜôù. Áõôü äåí éó÷ýåé ìüíï ãéá ôçí á-
ðþëåéá ôçò èÝóçò åñãáóßáò êáé Ýðåéôá ãéá ôá ìÝôñá
ôçò åðéôñïðÞò Hartz IV (ôαµείο αíåñãίαò), áëëÜ êáé ãéá
ôçí “åðéôõ÷Þ” áíáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí. Ãé’ áõôü ôï ëü-
ãï ðñÝðåé íá êñáôéïýíôáé ãåñÜ áðü ôçí ïéêïãÝíåéá êáé
íá êáôáðßíïõí ôï èõìü ôïõò ðáñÜ ôïõò ðôùôéêïýò ìé-
óèïýò óå áðáßóéåò äïõëåéÝò. Óõ÷íÜ ïé åñãÜôåò ðñï-
óðáèïýí íá áíáðëçñþóïõí ôï óõíåðáãüìåíï øõ÷ï-
ðëÜêùìá ìå åðéðëÝïí Üóêïðç êáôáíÜëùóç. ¸íáò
öáýëïò êýêëïò ìå Ýíá áêñéâÝò êÝíôñï: ôçí ïéêïãÝíåéá.
ÔåëéêÜ üìùò üëá áõôÜ äå ëýíïõí ôçí “êñßóç ôçò ïé-
êïãÝíåéáò”. Ç áíáðáñáãùãÞ ôçò åñãáôéêÞò ôÜîçò äåí
åîáóöáëßæåôáé áðü ôá ðïëëÜ ðáéäéÜ ôùí ðôõ÷éïý-
÷ùí. “Êïéíüôçôá áíáãêþí” óçìáßíåé üôé ðñÝðåé íá åß-
ìáóôå üëï êüëðá... (Ðáñåìðéðôόíôωò ôï ìïíáäéêü êá-
ôÜ ëÜèïò èåôéêü óôïé÷åßï ôùí ìÝôñùí Hartz IV á-
ποσύρθηκε. Áõôü óõíßóôáôï óôï üôé íåïëáßïé, ðïõ
äåí åß÷áí åñãáóôåß ðïôÝ, ìðïñïýóáí íá öýãïõí áðü
ôï óðßôé ôùí ãïíéþí ôïõò êáé íá ìÝíïõí óå äéáìÝñéóìá
ôï ïðïßï èá ðëÞñùíå ôï êñÜôïò).
ÐñïïðôéêÝò: ÍÝïé Óôü÷ïé...
Èá ìðïñïýóå êáíåßò íá íïìßæåé, üôé Ýíáò ëüãïò íá
áãùíéóôïýìå áðü êïéíïý ãéá õøçëüôåñïõò ìéóèïýò
èá Þôáí ôï ãåãïíüò, üôé ïé ôñÝ÷ïõóåò äáðÜíåò ìáò å-
îáêïëïõèïýí íá âñßóêïíôáé ôüóï øçëÜ. ¼ìùò ïé á-
êñéâÝò áãïñÝò, ïé ïðïßåò ëÝíå ðùò æùíôáíåýïõí êáé
êÜíïõí õðïöåñôÞ ôçí ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ, åßíáé êÜôé
äéáöïñåôéêü áðü ôçí “ôéìÞ ôïõ øùìéïý” Þ ãåíéêÜ ôï
áõîáíüìåíï êüóôïò äéáâßùóçò üðùò åíïßêéï, ñåýìá,
öõóéêü áÝñéï, êáýóéìá...! ÁõôÜ áöïñïýí óôïí ßäéï
âáèìü üëá üóá êáôáíáëþíåé êÜèå ïéêïãÝíåéá. Ðïéïò
èá êáôÝâåé óôï äñüìï ãéá ôéò äüóåéò ôïõ áõôïêéíÞôïõ
ôïõ ãåßôïíá, üôáí ï ßäéïò åßíáé æçëéÜñçò Þ ãåëÜåé êñõ-
öÜ, åðåéäÞ ï öéãïõñáôæÞò äßðëá ôïõ Ý÷åé îáíïé÷ôåß
ðïëý; Ï êüóìïò óçêþíåé ÷ñÝç, ðïõ êÜèïíôáé óôï
óâÝñêï ôïõ êáé áðïôåëïýí Ýíáí åðéðëÝïí ëüãï íá ìç
ñéóêÜñåé ôßðïôá. Ôá áêñéâÜ áõôïêßíçôá êáé ïé õøçëÝò
äüóåéò äáíåßùí ãéá ïéêéáêü åîïðëéóìü äåí áðïæçìéþ-
íïõí ìéá êáëÞ æùÞ êáé äåí áðïôåëïýí ðåñéïõóéáêÞ å-
ðÝíäõóç ãéá ôá ãåñÜìáôá, áëëÜ ìüíï óêïõñéÜ êáé ðá-
ëéïóßäåñá. Áíôáõôïý ôï æÞôçìá èá Ýðñåðå íá åßíáé ôï
íá äéáìïñöþóïõìå ôéò äéêÝò ìáò áîéþóåéò ãéá ôç æùÞ
êáé ôá ìïíôÝëá äéáâßùóçò.
Êáé üðùò åéðþèçêå Þäç, óå ìáò óôï åñãïóôÜóéï åß-
íáé äýóêïëï ãåíéêÜ íá óõíáíôéüìáóôå åêôüò ôïõ ÷ñü-
íïõ åñãáóßáò. Äåí êáôáöÝñíïõìå ïýôå êáí ìåôÜ ôç
âÜñäéá íá óõæçôÞóïõìå ëßãï óôç ìðõñáñßá ãéá ôï Üã-
÷ïò óôç ãñáììÞ óõíáñìïëüãçóçò, áöïý ïé ÷ñüíïé óôï
óðßôé ðñÝðåé íá ôçñçèïýí. ¼ôáí ï/ç óýíôñïöïò åñ-
ãÜæåôáé åðßóçò ìå âÜñäéá, ãßíåôáé äýóêïëï íá óõíôï-
íßóïõìå ôïí ïéêïãåíåéáêü ñõèìü ðÜíù áðü ôéò ïêôþ
þñåò åñãáóßáò. ¹äç ï óõíôïíéóìüò åíôüò ôçò ìéêñï-
ïéêïãÝíåéáò êáèéóôÜ äýóêïëïõò ôïõò åñãáôéêïýò áãþ-
íåò. Ðþò èá åßíáé ëïéðüí óôç äéÜñêåéá áãþíùí, ð.÷.
óå áðåñãßåò, üðïõ Ýíá ìÝñïò ôçò ïéêïãÝíåéáò ðñÝðåé
íá âñßóêåôáé óôï åñãïóôÜóéï åðß ìÝñåò Þ åâäïìÜäåò;
Áðåñãßåò ðïõ åëÝã÷ïíôáé áðü ôá óõíäéêÜôá ìέσω
ïéêïíïìéêÞς åíßó÷õóçς êáé üðïõ ïé åñãÜôåò ðåñíÜíå
ìéá öïñÜ ôç ìÝñá áðü ôï åñãïóôÜóéï, äåí áðïôåëïýí
êáíÝíá ðñüâëçìá (óõ÷íÜ ãßíåôáé ëüãïò ãéá “áðåñãßá
ôáðåôóáñßáò“, åðåéäÞ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áðåñãßáò
ôá ðåñéóóüôåñá óõíäéêÜôá ôïðïèåôïýí ôï ðåñßðôå-
ñü ôïõò ìðñïóôÜ áðü ôçí åðé÷åßñçóç). Ìðïñïýìå
üìùò íá öáíôáóôïýìå üëïõò åêåßíïõò ôïõò áãþíåò,
ðïõ îåöåýãïõí áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ åíßó÷õóç ôùí
óõíäéêÜôùí, ìüíï åÜí åðéäñïýí óôéò (êïéíùíéêÝò) á-
íáðáñáãùãéêÝò äïìÝò ôùí áôüìùí. Áõôü óçìáßíåé
ðùò óôç äéÜñêåéá ôçò áðåñãßáò èá “óößîïõìå ôï æù-
íÜñé” üëïé ìáæß, Þ üôé èá ïñãáíùèåß áëëçëåããýç áðü
ôç óõíïéêßá Þ ôï ÷ùñéü üðïõ ìÝíïõìå. ¼ìùò óýìöù-
íá ìå ôçí åìðåéñßá ìïõ ï äñüìïò ðñïò ôá êåé åßíáé å-
öéêôüò ìüíï åÜí äéáöïñåôéêïß óôü÷ïé áðü “ôçí ïéêï-
ãÝíåéá, ôá ÷ñÝç, êáé ôçí êáôáíÜëùóç” αποκτήσουν
åíäéáöÝñïí.
... êáôïéêïýìå êáé åîïéêïíïìïýìå
äéáöïñåôéêÜ...
ÌïíôÝëá äéáâßùóçò üðùò ïé óõãêáôïéêÞóåéò èá
ìðïñïýóáí íá ðáßîïõí (îáíÜ) Ýíáí ñüëï óå ôÝôïéåò
äéáäéêáóßåò. Åäþ èá ìðïñïýóå íá äïêéìáóôåß êÜôé äéá-
öïñåôéêü ìå ôç óõìâßùóç áôüìùí. Áñ÷éêÜ ïé ðåñéóóü-
ôåñïé áðü ôïõò óõíáäÝëöïõò ìïõ åß÷áí áðïèáññõí-
èåß áðü ôéò óõãêáôïéêÞóåéò: ï ðïëýò êüóìïò, ç öáóá-
ñßá, ï êáèÝíáò äåí Ý÷åé ôï äéêü ôïõ ìðÜíéï... üëá áõ-
ôÜ äå öáßíïíôáé óõìâáôÜ ìå ôçí åñãáóßá óå âÜñäéåò.
Óå ðïëëïýò ìéá áðü êïéíïý äéá÷åßñéóç ôïõ íïéêïêõ-
ñéïý, ç ïðïßá ðåñéëáìâÜíåé ôç äéá÷åßñéóç ôïõ ìéóèïý
êáé ôçò éäéïêôçóßáò, öáßíåôáé ðéèáíÞ ìü-
íï óôï ðëáßóéï ôçò ìéêñïïéêïãÝíåéáò: Ïé
áðïöÜóåéò ðáßñíïíôáé ìüíï ìå ôïν/ôçν
óýæõãï. Ðáñüëá áõôÜ ôï ÷áìçëüôåñï å-
íïßêéï (óå ìéá óõãêáôïßêçóç) êáé ïé äáðÜ-
íåò íïéêïêõñéïý åßíáé êáôáíïçôÜ óå ðïë-
ëïýò. Êé üôáí ðïëëÜ Üôïìá æïõí êÜôù á-
ðü ôçí ßäéá óôÝãç, ãõíáßêåò êáé Üíäñåò,
áðïêôÜ åíäéáöÝñïí, ãéáôß ìåôáîý ôïõò óõìâáßíïõí
ðïëý ðåñéóóüôåñá, áðü ôï íá æåé êáíåßò ìüíïò ôïõ ìå
ìéá ößëç. Áêüìç ðåñéóóüôåñï üôáí êáé ïé Üëëïé óõãêÜ-
ôïéêïé åñãÜæïíôáé ìå âÜñäéåò, ãßíåôáé öáíåñü, üôé ìÝ-
íïõí áíïé÷ôïß åíôåëþò Üëëïé äñüìïé. Ãéá ðáñÜäåéãìá
üôáí óôï åðßêåíôñï ôçò åìðåéñßáò äåí åßíáé ìüíï ç óõ-
ãêáôïßêçóç (áðü êïéíïý ðñïãñáììáôéóìüò ôïõ íïéêï-
êõñéïý, äéáöïñåôéêÝò áíÜãêåò), ôüôå ôï Üã÷ïò óôçí
åñãáóßá ìðïñåß íá ãßíåé åðßóçò èÝìá óõæÞôçóçò óôï
ôñáðÝæé ôçò êïõæßíáò.
ÅéäéêÜ óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ êáé óôïí äéêü ìïõ êïé-
íùíéêü ÷þñï ïé áíôéëÞøåéò ðåñß óõìâßùóçò âñßóêï-
íôáé êáôÜ ðáñÜîåíï ôñüðï óå ìéá âáèéÜ êñßóç. Ãýñù
ìïõ õðÜñ÷åé åðßóçò ìéá Ýíôïíç áíÜãêç ãéá ïéêïãÝ-
íåéá, ãéá ó÷Ýóç, ãéá ôïí ðñùôüôïêï ãéï ðïõ èá óõíå-
÷ßóåé ôï üíïìá ôçò ïéêïãÝíåéáò. Ðïëëïß îáíáãõñßæïõí
ó’ áõôÝò ôéò êïýöéåò (áëëÜ êáé “ìåôáîý ìáò” õëéêÜ ëåé-
ôïõñãéêÝò) áíôéëÞøåéò ôçò ãåíéÜò ôùí ãïíéþí ìáò ëü-
ãù Üã÷ïõò êáé êïéíùíéêÞò áíáóöÜëåéáò. ÅðéðëÝïí ôï
ðåñßðëïêï åßíáé üôé êáíåßò äå ìéëÜåé ãé’ áõôÜ - äéüôé ç
Üëëïôå κατακριτέα “ïéêïãåíåéáêÞ åõôõ÷ßá” ãßíåôáé
ðÜëé áðáñáâßáóôç
... æïýìå êáëýôåñá êáé áãùíéæüìáóôå ìáæß!
Ç óçìåñéíÞ “íåáñÞ” ðïëéôéêÞ ãåíéÜ äåí Ý÷åé êáèü-
ëïõ åìðåéñßåò ìå ðïëéôéêÝò áðüðåéñåò, ðïõ èá êÜíïõí
èÝìá ôç æùÞ ôçò êáé ôçí åñãáóßá óå êïéíùíéêü åðßðå-
äï, äçë. óå óõíäõáóìü ìå Üëëá Üôïìá.
ÌåñéêÝò öïñÝò åßíáé ðéï áðëü íá ìéëÜù ìå ôïõò
óõíáäÝëöïõò ìïõ ãéá æçôÞìáôá êáèçìåñéíüôçôáò. Äå
ãïõóôÜñù íá óçêùèþ ãéá äïõëåéÜ, äå èÝëù íá ìå äéá-
ôÜæïõí, äåí Ý÷ù üñåîç íá êïõâáëÜù âÜñç, èá Ýêáíá
åõ÷áñßóôùò êÜôé Üëëï. Óôï åñãïóôÜóéï ðñÝðåé êáíåßò
íá óõíåñãÜæåôáé êáé íá ôá ðçãáßíåé êáëÜ ìå ðïëëïýò
Üëëïõò, íá åêöñÜæåôáé êáé íá óõìðåñéöÝñåôáé îåêÜ-
èáñá, áíôß íá öëõáñåß åäþ êáé êåé. Ï êüóìïò îÝñåé ôé
ôïí åíï÷ëåß - êáíåßò äåí åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá êáôá-
óêåõÜæåé å÷èñïýò, íá åîéóôïñåß Ýíá ðñüâëçìÜ ôïõ
óôïí ôïß÷ï Þ íá ó÷åäéÜæåé ðïëéôéêÝò ôáõôüôçôåò. Ãéá
íá ðÜñåéò üìùò ôçí õðüèåóç óôá ÷Ýñéá óïõ êáé íá á-
íôéôÜîåéò ðñÜãìáôé êÜôé óôéò êáôáóôÜóåéò, ðñÝðåé íá
Ý÷åéò ìéá ðñïïðôéêÞ ãéá ôç æùÞ, ç ïðïßá íá ìðïñåß íá
ãßíåé êÜôé Üëëï. Êáé åäþ áêñéâþò åßíáé ðïõ áëëÜæåé ôï
êëßìá: Ðáëéüôåñá üëá üóá óõíÝâáéíáí óôç äïõëåéÜ
êáé óôçí ïéêïãÝíåéá èåùñïýíôáí “éäéùôéêü ðñüâëç-
ìá”. Ôþñá áõôÞ ç Üðïøç äéáññçãíýåôáé, üëïé îÝñïõí,
üôé ðñüêåéôáé ãéá ãåíéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé üôé ìéëÜìå
ãé’ áõôÜ. ¸ôóé èá ãßíå-
é åöéêôü íá áíáðôýîïõìå áðü êïéíïý íÝåò åðéèõìßåò
êáé áíôéëÞøåéò.
5
 Η κοµµούνα είναι η απάντηση της τάξης
*µετάφραση από το Wildcat #74, καλοκαίρι 2005
1) Áðü ôçí êïéíùíéêÞ óôçí προσωπιêÞ êñßóç ...
êáé αντίστροφα;
Ïé áãþíåò óôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘60
ïäÞãçóáí óå Ýêñçîç ôùí áðáéôÞóåùí êáé Ýñéîáí óå
êñßóç ôçí áîéïðïßçóç ôïõ êåöáëáßïõ. Åäþ êáé Ýíá
ôÝôáñôï ôïõ áéþíá áõôÞ ç êñßóç åéó÷ùñåß ðÜëé µέσα
óôçí êïéíùíßá. Ç áãùíßá ãéá ôï ìÝëëïí êáé ôçí
åðéâßùóç õðáãïñåýïõí ôçí êáèçìåñéíÞ
óõìðåñéöïñÜ. H öõëáñãõñßá êáé ç áôïìéêÞ êáñéÝñá
ðñïðáãáíäßæïíôáé óáí ôå÷íéêÝò åðéâßùóçò. Ãéá êïéíÝò
ðñïóðÜèåéåò äåí áðïìÝíåé καθόλου ÷ñüíïò. ¢ã÷ïò,
áðïìüíùóç και êáôÜèëéøç ÷áñáêôçñßæïõí ôçí όλη
êáôÜóôáóç.
¼ìùò ï áõôïðåñéïñéóìüò, ç áôïìéêÞ Üñíçóç êáé ç
áäñÜíåéá äåí åßíáé ðëÝïí êáôÜëëçëåò áðáíôÞóåéò óôéò
åðéèÝóåéò. ¼ëï êáé ðåñéóóüôåñïé Üíèñùðïé, ðïõ äåí
áíôÝ÷ïõí ôçí êïéíùíéêÞ ðßåóç ôçò êñßóçò, äå ìðïñïýí
Þ äåν èÝëïõí (ðéá) íá ôá âãÜëïõí ðÝñá, êáé
êáôáññÝïõí. Ï áñéèìüò ôùí øõ÷éêþí áóèåíåéþí
áυξήθηêå êáôÜ 70% áðü ôï 1997 Ýùò ôï 2004 - óôïõò
íÝïõò áíèñþðïõò ìåôáîý 15 êáé 34 αυξήθηκε ìÝ÷ñé
êáé 100%. Ôï óýíäñïìï ðïõ δείχνει µε τον êáëýôåñο
τρόπο ôçí êïéíùíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, åßíáé ç
êáôÜèëéøç. (Ïé óôáôéóôéêÝò åßíáé ìüíï óôáôéóôéêÝò: ï
êüóìïò öïâÜôáé íá ðÜñåé αναρωτική Üäåéá åîáéôßáò
ìéáò ãñßðçò, êé áõôü åßíáé Þäç ìéá êáôáèëéðôéêÞ
åîÜíôëçóç. Óõã÷ñüíùò ôï ãåãïíüò üôé ôá
ðéóôïðïéçôéêÜ ãéá êáôÜèëéøç Þ “ïñéáêÞ äéáôáñá÷Þ
ðñïóùðéêüôçôáò” äßíïíôáé åõêïëüôåñá, äåß÷íåé ìéá
êïéíùíéêÞ ôáëÜíôùóç.)
Áðü ôçí Üëëç, áðïìüíùóç êáé “áóèÝíåéá”
óçìáßíïõí åðßóçò áíéêáíüôçôá êáé áðñïèõìßá ôùí
áíèñþðùí íá áíôÝîïõí üëá áõôÜ τα προβλήµατα
óôï ìÝëëïí. Ôß óõìâáßíåé üôáí êáôáóôÝëëïíôáé
êïéíùíéêÝò ðñïïðôéêÝò, éäáíéêÜ, ðñüôõðá êáé üíåéñá;
‘Åíáò êáðéôáëéóìüò, ðïõ äåí Ý÷åé ðëÝïí íá ðñïóöÝñåé
êáìßá ðñïïðôéêÞ åîÝëéîçò, ÷Üíåé ôç íïìéìüôçôÜ ôïõ.
Ç êïéíùíéêÞ äõóáñÝóêåéá äåí åéó÷ùñåß ìüíï óôï
ìåìïíùìÝíï Üôïìï, áñ÷ßæåé íá µετατρέπεται óå ïñãÞ
êáé åðéèåôéêüôçôá. Åîáðëþíåôáé ìéá äéÜèåóç ðïõ ëÝåé
áñêåôÜ!, áðü ôçí ïðïßá ôñïöïäïôïýíôáé êïéíùíéêÜ
êéíÞìáôá äéáìáñôõñßáò. Ç õðοëïéðόµενη αñéóôåñÜ
áíôéìåôùðßæåé áõôÝò ôéò êéíÞóåéò ùò åðß ôï ðëåßóôïí
áµήχανα êáé ðüôå-ðüôå áñíçôéêÜ: Ïé äéáäçëþóåéò
κατά ôων ìåôáññõèìßóåων στο επίδοµα ανεργίας
(Hartz IV) äåí Þôáí áñêåôÜ áõôüíïìåò, οι
áíôéðïëåìéêÝò äéáäçëþóåéò ãéá ôïí ðüëåìï óôï ÉñÜê
το 2003 áíáöέρονταν µόνο óôç ãåñìáíéêÞ
êõâÝñíçóç, άλλες διαµαρτυρίες είναι πάρα πολύ
“προλεταριακές”, ενώ οι ενέργειες των µαθητών δεν
είναι καθόλου κατανοητές...
2) Ç αñéóôåñÜ - ×Üìóôåñ óôïí ôñï÷ü
ôçò êïéíùíéêÞò áíáðáñáãùãÞò
Äåí åßìáóôå áíáãêáóìÝíïé íá áðïäå÷üìáóôå ôá
êïéíùíéêÜ ðñüôõðá óõìðåñéöïñÜò, áëëÜ öáßíåôáé
ðéï áðëü íá áó÷ïëïýìáóôå áôïìéêÜ ìå ôçí åñãáóßá,
ôéò óðïõäÝò, ôçí ïéêïãÝíåéá êáé ôïí åëåýèåñï ÷ñüíï
êáé íá ìçí ôá åîåôÜæïõìå ëåðôïìåñþò. ÁõôÞ ç
áðïìüíùóç ìðïñåß íá ïäçãÞóåé ìÝ÷ñé êáé óå
êïéíùíéêÞ áíéêáíüôçôá. Στη συνέχεια ïé Üíèñùðïé
6
èÝëïõí íá æουí ìüíïé τους γιατί ïðïéáäÞðïôå åðáöÞ
ôïύò ðñïêáëåß öüâï. Åäþ ôï ðáíåðéóôÞìéï áíïßãåé ôéò
ðüñôåò ôïõ: Ç ðñïóùðéêÞ (ðñùôßóôùò ç
“ðíåõìáôéêÞ”) åîÝëéîç âñßóêåôáé õðåñÜíù üëùí. Ç
óêÝøç ÷Üíåôáé óå íôïõëÜðéá ìå öáêÝëïõò Þ
åìðïñåõìáôïðïéåßôáé. Ôï æÞôçìá äåí åßíáé íá
îåêáèáñßóïõìå êÜôé áðü êïéíïý, áëëÜ íá âñïýìå
áíôåðé÷åéñÞìáôá ìÝ÷ñé íá âñåèïýí íÝïé ôïìåßò
προβληµάτων. Ï êüóìïò óêÝöôåôáé ãéá ôïí åáõôü
ôïõ: “ÐñÝðåé íá öôÜóù åêåß όðïõ êáíåßò ðéá äå èá ìå
êáôáëáâáßíåé, êáé Ýðåéôá θα µπορώ να óáò åîçãÞóù
êÜôé”.
Ó’ áõôïýò ðïõ ðáñüëá áõôÜ “áó÷ïëïýíôáé áêüìç
ìå τα ðïëéôéêά”, ç áöçñçìÝíç ðïëéôéêÞ óõìðëçñþíåé
ôçí áêáäçìáúêÞ åñãáóßá êáé áíôßóôñïöá. Ôá äñþíôá
êïéíùíéêÜ õðïêåßìåíá äåí Ý÷ïõí ó÷åäüí êáìία
åõêáéñßá üôáí áó÷ïëïýíôáé ìå ôï
íôåêïíóôñïõêôéâéóìü (στµ: επιστηµονική θεωρία
βασισµένη στη διαδικασία της
αποδόµησης/ανάλυσης), ôçí ðïëéôéêÞ ôων
êïéíùíéêών ôáõôοôήôων, ôç âéïðïëéôéêÞ êôë.
ÓõëëïãéêÝò áðüðåéñåò êáé êïéíùíéêÜ êéíÞìáôá ðïõ
áíôéôÜóóïíôáé óôçí êïéíùíéêÞ êñßóç, ôßèïíôáé óå
ãåíéêÞ õðïøßá. ÅéäéêÜ ðïëëïß íεαροί áñéóôåñïß
ïéêåéïðïéïýíôáé µε ôñïìáêôéêή óõ÷íότητα ìéá
åëéôßóôéêç ìáôéÜ ðÜíù óôçí êïéíùíßá, äçë. “áðü ôá
Ýîù êáé áðü ôá ðÜíù”.
Ç (Üëëïôå) ñéæïóðáóôéêÞ αñéóôåñÜ ôñÝ÷åé ðßóù
áðü ìéá êáôáññÝïõóá êáðéôáëéóôéêÞ ðñïïðôéêÞ.
ÓÞìåñá êáôÜëëçëåò áðáíôÞóåéò δεν είναι ïýôå ïé
íçóßäåò ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘80 (στµ: ελεύθεροι χώροι)
ïýôå ç áôïìéêéóôéêÞ startup éäåïëïãßá ôçò äåêáåôßáò
ôïõ ‘90 (στµ: περί “δηµιουργικής τάξης”, π.χ. η
σύσταση των λεγόµενων “εταιριών ενός προσώπου”
από αυτοαπασχολούµενους εργάτες). Ç óçìåñéíÞ
ñéæïóðáóôéêÞ αñéóôåñÜ áóêåß äõíáôÜ êñéôéêÞ óôï
“íåïöéëåëåõèåñéóìü”, αλλά ôïí ðñïùèåß óôç
óõìðåñéöïñÜ ôçò. Στο ìåôáîý µπορούµε να πούµε
ότι ìéá êñéôéêÞ τοποθέτηση για ôçí åðéóöÜëåéá óôïí
ôïìÝá της αόρατης εργασίας (backstage) δείχνει ότι οι
íåïöéëåëåýèåñåò εργασιακές óõíèÞêåò πολλαπλασιά-
ζονται.
Ãé’ áõôü ôï ëüãï οι êïëëåêôßâåò èá ìðïñïýóáí íá
åßíáé ìéá äõíáôüôçôá ïñãÜíùóçò ενός êïéíïý áãþíá.
¼ôáí ïé áñéóôåñïß ïñãáíþíïíôáé óå ìðõñáñßåò,
âéâëéïðùëåßá, êÝíôñá íåïëáßáò, ή åôáéñßåò
οικοδοµικών εργασιών êáé ðñïóðáèïýí íá õðÜñîïõí
ðÝñá áðü τους èåóìïýò êáé την êáèçìåñéíüôçôá,
áõôü ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé ðñïóôáóßá Ýíáíôé ôçò
áðïìüíùóçò êáé ôçò êáôÜèëéøçò. Πñïóðáèούν
δηλαδή íá åíáñìïíßóïõí ìåôáîý ôïõò ôçí
áõôïðñáãìÜôùóç, ôç äçìéïõñãéêüôçôá êáé ôçí
êïéíùíéêÞ åðéêïéíùíßá. Ðáñüëá áõôÜ ïé
êáðéôáëéóôéêÝò ìïñöÝò ðáñáãùãéêüôçôáò êáé
åêìåôÜëëåõóçò óðÜíéá åãêáôáëåßðïíôáé, êáé ó÷åäüí
ðïôÝ äåí áðïôåëïýí áöåôçñßá ìéáò από êοινού
ðïëéôéêÞò ðñáêôéêÞò.
Ãéá ðïéï ðñÜãìá ëïéðüí öïâüìáóôå; ¼ôé ôï
êåöÜëáéï ôá ðÜåé Üó÷çìá; Σε όλη ôçí áñéóôåñÞ óêçíÞ
äéáèÝôïõìå óçìáíôéêÜ ìÝóá. ÕðÜñ÷ïõí óðßôéá,
êïéíùíéêÜ êÝíôñá, ìðõñáñßåò, ìáãáæéÜ, åöçìåñßäåò,
öïñôçãÜ αυτοκίνητα, èåáôñéêÝò ïìÜäåò êáé ïìÜäåò
ìáãåéñÝìáôïò σε διάφορες κινητοποιήσεις. Ðïëëïß
åßíáé óå èÝóç íá ïñãáíþíïõí åêäçëþóåéò, óõíáõëßåò,
öåóôéâÜë, äéáäçëþóåéò êáé êáñáâÜíéá áëëçëåãýçò, íá
ðáñÜãïõí âßíôåï, éóôïóåëßäåò êáé CD, íá ëåéôïõñãïýí
ñáäéüöùíá... Ãéáôß ëïéðüí äåí ôá ðÜìå êáëÜ; Áíôß íá
áðïìïíùíüìáóôå ìåôáîý ìáò ì’ áõôÝò ôéò äïìÝò, èá
Ýðñåðå íá τις ÷ñçóéìïðïéïýµε ùò åñãáëåßá ãéá ôïí
áãþíá.
3) Ï ñåöïñìéóìüò βρίσκεται óôï ôÝëïò του
Ç õðï÷þñçóç ôùí åñãáôþí åäþ êáé ðïëëÜ ÷ñüíéá
åß÷å Ýíáí ðñáêôéêü ðõñÞíá: Οι óõìâÜóåéò για τη
äéáóöÜëéóç ôçò áðáó÷üëçóçò, τα ðñïãñÜììáôá
ìåßùóçò äáðáíþí êáé åëáóôéêïðïßçóçò της εργασίας,
÷åéñïôÝñåøáí ôïõò üñïõò, öÜíçêáí üìùò íá
παγιώνονται óå ó÷åôéêÜ õøçëü åðßðåäï. Äåí
õðÞñîáí áãþíåò ðïõ θα ìðοñούóáí íá áëëÜîïõí
εντελώς ôçí ðïñåßá των εξελίξεων. Όìωò σε εκείνο-
υς ôïõò παραγωγικούς ôïìåßò ðïõ ðïíïýóå, κάποιες
óýíôïìåò áðåñãßåò Ýêáíáí ãñÞãïñá ôïí ôáîéêü å÷èñü
íá õðï÷ùñÞóåé (ð.÷. óôï æÞôçìá óõíÝ÷éóçò
êáôáâïëÞò ôïõ ìéóèïý óå ðåñßðôùóç áóèåíåßáò!).
Τï êáëïêáßñé ôïõ 2004, µå ôçí åðßèåóç ôùí
ìåôáññõèìßóåùí ôçò åðéôñïðÞò Hartz IV (στµ: για το
επίδοµα ανεργίας) ôï êåöÜëáéï îåðÝñáóå ôïν παρα-
κάτω “óõìâéâáóìü”: ç ðåñéóóüôåñç åñãáóßá ãéá
ëéãüôåñá ëåöôÜ äå äéáóöÜëéóå ôßðïôá óôïõò
åñãÜôåò/ριες ôùí åñãïóôáóßùí ôçò Siemens που
έφτιαχναν êéíçôά ôçëέöωíα. Ο συµβιβασµός αυτός
Ýêáíε áðëÜ ôéò åðé÷åéñÞóåéò éêáíÝò ðñïò ðþëçóç! Ïé
ìåôáññõèìßóåéò Hartz IV åðéôåßíïõí ôçí ðßåóç, êáé ôï
Üã÷ïò áõîÜíåé óçìáíôéêÜ.
Äåí õðÜñ÷åé κανένας áõôïìáôéóìüò ìåôáîý êñßóçò
êáé áãþíùí. ¼ìùò ç åðéäåßíùóç ôùí áíôéêåéìåíéêþí
óõíèçêþí äå ãêñåìßæåé ìüíï äßêôõá επιβίωσης êáé
ôñüðïõò óõìðåñéöïñÜò, áëëÜ êáé éäåïëïãßåò. Ο
κόσµος θέτει στον εαυτό του νέα ερωτήµατα και είναι
πιο ανοικτός σε άλλες απαντήσεις. ÅíôýðùóÞ ìáò
åßíáé üôé ç ðáñáôÞñçóç áõôÞ éó÷ýåé ãåíéêÜ. Áí
ñùôÞóåé êáíåßò ôïí êüóìï, ðþò âëÝðåé ôï ðñïóùðéêü
ôïõ ìÝëëïí, ðïëëïß ôï âñßóêïõí áñêåôÜ êáëü. Όταν
ðñÝðåé íá åêôéìÞóïõí ôéò ãåíéêÝò êïéíùíéêÝò ôÜóåéò,
ïé ðåñéóóüôåñïé åêöñÜæïõí öüâï. Áõôü äåß÷íåé ôïí
ñåáëéóìü êáé óçìáäåýåé ôç ìåôáâáôéêÞ öÜóç óôçí
ïðïßá âñéóêüìáóôå. Ç üîõíóç ôùí áíôéêåéìåíéêþí
óõíèçêþí ëáìâÜíåôáé õðüøç ìå áêñßâåéá. Ç έντονη
ðôþóç ôïõ åðéðÝäïõ áíáðáñáãùãÞò (στµ: της εργα-
τικής δύναµης), η ðåñéóóüôåñç äïõëåéÜ ãéá ëéãüôåñá
ëåöôÜ, οι áðåéëÝò ãéá ìåôåãêáôÜóôáóç ôùí
åñãïóôáóßùí êáé η êáôÜñãçóç èÝóåùí åñãáóßáò, üëá
áõôÜ áðáéôïýí óõëëïãéêÝò áðáíôÞóåéò. ÕðÜñ÷åé ìéá
ανησυχητική ïñãÞ.
Ο θεαµατικός αποκλεισµός στις 15/7/2004 του
σηµαντικού κυκλοφοριακού άξονα Β10, που συνδέει
όλες τις βιοµηχανικές περιοχές της Στουτγκάρδης,
από τους 2000 εργάτες της Daimler (βλ. σηµείωση 1)
και η άγρια απεργία στο εργοστάσιο της Opel στο
Μπόχουµ, το κύµα σχολικών καταλήψεων στη Γαλλία
και οι µαθητικοί αγώνες στη Γερµανία, οι πολλές, πολ-
λές κινητοποιήσεις κατά των χειρότερων συνθηκών
εργασίας τα τελευταία χρόνια κτλ. είναι απόπειρες να
βρεθούν απαντήσεις. Ïé áãþíåò äå βρίσκονται áêüìç
“óôï ýøïò ôων καιρών”. Σå Üëëá ìÝñç ôçò Åõñþðçò
êáé ôïõ êüóìïõ öáßíεôáé να πηγαίνουν êáëýôåñá.
Σçìáíôéêü üìùò åßíáé ότι οι αγώνες λαµβάνουν χώρα
ενώπιον ενός êïéíùíéêού φόντου, ðïõ Ý÷åé ôåèåß πάλι
óå êßíçóç. Ç áðïìüíùóç µέσα óôç äéêÞ ìáò óêçíÞ
(ìïõóéêÞ, ìüäá...), üðùò óõíÝâáéíå χαρακτηριστικά
ôç äåêáåôßá ôïõ ‘90, διαρρηγνύεται.
Ôá áñéóôåñÜ “projekt” åßíáé åðßóçò áíáãêáóìÝíá
íá ðÜñïõí εκ νέου èÝóç (ð.÷. åíüøåé των ëåãüìåíων
One-Euro-Jobs, δηλ. ôçò õðï÷ñåùôéêÞò áðïäï÷Þò
÷áìçëüìéóèùí èÝóåùí åñãáóßáò áðü ôïõò άíεñãïõò).
Ðïëëïß áðáñíïýíôáé ôéò ôåëåõôáßåò áîéþóåéò ìéá ãéá
ðÜíôá. ÊÜðïéïé ελάχιστοι áñíïýíôáé ñéæïóðáóôéêÜ
ôçí åðéâïëÞ κατασταλτικών åñãáëåßùí áðü ôï
êïéíùíéêü êñÜôïò. Åäþ õðÜñ÷åé óÞìåñá ìåãÜëç
áíÜãêç ãéá óõæÞôçóç êáé ïñãÜíùóç. Ôï ÷Üóìá
ìåôáîý ôùí ïîõíüìåíùí áíôéêåéìåíéêþí óõíèçêþí êáé
ôùí (óõëëïãéêþí) áðáíôÞóåùí που (áêüìç)
áðïõóιάζουν, åßíáé Ýíá óáöÝò óçìÜäé ôçò
ìåôáâáôéêÞò öÜóçò, áëëÜ êáé ç äõíáôüôçôá ãéá ìéá
ðñüôáóç ðñïò ôç ñÞîç.
4) Éäñýóôå êïéíüôçôåò áíáãêþí!
Ôç äåêáåôßá ôïõ ‘90 ç ñéæïóðáóôéêÞ áñéóôåñÜ óôç
Ãåñìáíßá περιÝêïøå êÜèå áíáöïñÜ óôçí ôáîéêÞ ðÜëç
êáé óôç äéêÞ ôçò êïéíùíéêÞ áíáπαñáãùãÞ. ÎáíÜðåóå
óε ôÝôáíï êáé ïé äéáíïçôéêÝò áíáèõìéÜóåéò ôçò ãýñù
áðü Ýííïéåò üðùò åëåýèåñïé ÷þñïé,
áíôéöáóéóìüò/áíôéñáôóéóìüò êáé áíôéãåñìáíéóìüò,
Ýãéíáí πριβέ èåùñßåò. Óáí ðñáêôéêüò
ðñïóáíáôïëéóìüò ôá ðáñáðÜíù Þôáí åëêõóôéêÜ ãéá
ðïëëïýò íÝïõò áñéóôåñïýò, áöïý έκαναν äõíáôü íá
äéáôçñÞóïõí “ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõò” åíÜíôéα óå Ýíáí
å÷èñéêü êüóìï. Ðáñüëá áõôÜ ïé èåùñßåò áõôÝò äåí
Þôáí áíáëýóåéò ôùí ðñáãìáôéêþí óõíèçêþí êáé äåí
ðñïóέöåñáí áðáíôÞóåéò óôçí ðßåóç áðü ôá ðÜíù.
Áíôß íá êéíηθούν, ðïëëïß áðåëðßóôçêáí. Ήξεραν “τα
πάντα για το λεπτό πλέγµα των κοινωνικών κανόνων
και αµοιβαιοτήτων, που ελέγχουν τη ζωή των ατόµων
και παίζουν ένα ρόλο στις προσωπολατρίες τους”.
Αλλά όταν το ζήτηµα ήταν η δική τους κοινωνική ύπα-
ρξη ή ο κόσµος τριγύρω τους, τότε “αυτό το περίπλο-
κο κοινωνικό πλάσµα, το άτοµο” συρρικνωνόταν στις
περιγραφές τους για τον “γερµανό προλετάριο”, “ο
οποίος αντιδρά σπασµωδικά σε στοιχειώδη οικονοµι-
κά διεγερτικά”.
Στο ìåôáîý οι äéáäçëþóåéò êáôÜ ôïõ ðïëÝìïõ στο
Ιράκ, οι απεργίες, οι äéáäçëþóåéò êáôÜ ôùí
ìåôáññõèìßóåùí στο επίδοµα ανεργίας, οι
êéíçôïðïéÞóåéò óå ó÷ïëåßá êáé ðáíåðéóôÞìéá,
åðáíÝöåñáí ôï “êïéíùíéêü æÞôçìá”. Στη Γερµανία η
ðïëéôéêÞ ðñùôïâïõëßá Ý÷åé πάρεé ìéá Üëëç ôñïðÞ.
ÁñêåôÜ! Ìßóïò, ïñãÞ êáé åðéèåôéêüôçôá. Ôï êïéíùíéêü
æÞôçìá äåí åßíáé æùïëïãιêüò êÞðïò ãéá ÷Üäéá, ïé
áãùíéæüìåíïé åñãÜôåò/ριες äåí åßíáé æþá ðïõ ôá
÷áúäåýïõí ðáéäéÜ. Ãéá íá ìðïñÝóïõìå íá ãßíïõìå
ìÝñïò áõôής ôης êίíησηò, ÷ñåéáæüìáóôå áíÜëïãåò
äïìÝò. ∆ηλ. µåíôåóÝäåò ðïõ èá èÝóïõí ôç óõæÞôçóç
ôçò êïéíùíéêÞò áíáðáñáãùãÞò ìáò óôï óýíïëï ôçò
êïéíùíéêÞò áíôéðáñÜèåóçò. Αρχίζοντας áðü ôçí
êáôáíüçóç ôùí υπαρκτών êινηµάτων πñÝðåé íá ανα-
ποδογυρίσουµε ôç äéáäéêáóßá ôçò åîáôïìßêåõóçò, να
αντικαταστήσουµε ôçí áôïìéêÞ öôþ÷åéá ìÝóù ôïõ
óõëëïãéêïý ðëïýôïõ, ôç óôáóéìüôçôá ìÝóù ôçò
ðñïóùðéêÞò êáé συλλογικής áëëáãÞò, íá
êáôáðïëåìÞóïõìå áðü êïéíïý ôá õðáñîéáêÜ,
ïéêïíïìéêÜ, äéáñèñùôéêÜ êáé øõ÷éêÜ ðñïâëÞìáôá, ãéá
íá ìðïñÝóïõìå íá áíôéìåôùðßóïõìå ôïí êïéíùíéêü
öüâï êáé ôçí ðßåóç ãéá áýîçóç ôçò áðüäïóçò. Íá
ïéêïäïìÞóïõìå ôçí åìðéóôïóýíç êáé την åõèýíç,
áëëÜ êáé íá ôéò áðáéôÞóïõìå äåóìåõôéêÜ. ¸íá
“Åìåßò”, ðïõ èá åßíáé ôï áíôßèåôï ôçò ôõ÷áéüôçôáò,
ôçò åðéöáíåéáêüôçôáò êáé ôçò äéáóôñÝâëùóçò. Μιας
διαστρέβλωσης όπου ôï “Åãþ” ìðïñåß íá õðÜñξåé
ìüíï του. Áõôü êáôáëáâáßíïõìå µε ôïí üñï
“óõëëïãéêü”.
7

5) ÓõëëïãéêÞ êáé åðáíáóôáôéêÞ ðïëéôéêÞ
(...) Ãéá íá áíáôñÝøïõìå ôçí êïéíùíßá ðñÝðåé íá
óõíôïíßóïõìå ôá ìÝóá που διαθέτουµε ìå ôçí
“åðáíáóôáôéêïðïßçóç ôùí åðáíáóôáôþí!” (Íôïýôóêå
1967). Ç ïñãÜíùóç óε êïëëåêôßâα åßíáé ç áðÜíôçóÞ ìáò
óôçí ðáñïýóá ìåôáâáôéêÞ öÜóç. Äåí åðéëÝãïõìå áõôÜ
ðïõ ìáò êáèïñßæïõí, áëëÜ åðéëïãÞ ìáò åßíáé ç êáëÞ
äéÜèåóç.
Êüììáôá, óõíäéêÜôá, ÌÊÏ, ðïëéôéêÝò ïñãáíþóåéò êôë.
áðïôåëïýí áñ÷Ýò äéáìåóïëÜâçóçò, ðïõ
óõìðáñáóýñïíôáé óôç äéáäéêáóßá êïéíùíéêÞò äéÜâñùóçò.
Ãéá ìáò áõôÝò ïé áñ÷Ýò åßíáé áðïëýôùò ìç åëêõóôéêÝò,
êáèïäçãïýíôáé áö’ õøçëïý, åëÝã÷ïõí Þ åìðïäßæïõí ôç
äéáäéêáóßá êïéíùíéêÞò áëëáãÞò, áíôß íá ôçí êáèéóôïýí
åöéêôÞ.
Ùò êïëëåêôßâá åðåîåñãáæüìáóôå áðü êïéíïý ôç
èåùñßá-ðñÜîç ìáò. ÁõôÞ η θεωρία äåí áðïôåëåßôáé áðü
ïñéïèåôÞóåéò, áëëÜ áíáðôýóóåé ìéá áðü êïéíïý
áãùíéóôéêÞ ó÷Ýóç óôï åñãïóôÜóéï, óôï ãñáöåßï, óôï
ó÷ïëåßï, óôï öáí êëáìð, óôï ðáíåðéóôÞìéï Þ
ïðïõäÞðïôå áëëïý. Ôï æÞôçìá åßíáé íá ìáèáßíïõìå áðü
êïéíïý, íá åêðáéäåõüìáóôå, íá óõæçôÜìå, íá áíáëýïõìå,
íá ðáñåìâáßíïõìå. Ç èÝóç “ìáò” ðáñáìÝíåé ìéá åõÝëéêôç
èÝóç, ãéá ôçí ïðïßá åñãáæüìáóôå áðü êïéíïý, êáé ü÷é ãéá
íá êñõöôïýìå ðßóù áð’ áõôÞí. Ç èåùñßá ìáò ðñÝðåé íá
êáôáíïåß ôçí õðáñêôÞ ïëüôçôá ùò ìÝèïäïò - êáé ü÷é ùò
éäåïëïãßá - êáé íá åßíáé áðïôåëåóìáôéêÞ óôçí ðñÜîç. Μéá
áíôáëëáãÞ, ðñïóáíáôïëéóìÝíç óôéò åêÜóôïôå ανάγκεò,
êáé ü÷é Ýíáò êáôáìåñéóìüò åñãáóßáò κάποιων åéäéêþí óå
ðïëëïýò ìéêñïýò äéá÷ùñéóìÝíïõò ôïìåßò. Áõôü åßíáé η
ðïëéôéêÞ åñãáóßá ìÝóá óôç óõëëïãéêüôçôá, Ýêöñáóç ìéáò
äéáäéêáóßáò áíáæÞôçóçò. Äåí åßìáóôå ìéá äéáíïçôéêÞ åëßô,
ç ïðïßá ùò ìïñöùìÝíï êïéíùíéêü óôñþìá èÝëåé íá
áðáíôÜåé óå üëá ôá åêêñåìÞ æçôÞìáôá, áëëÜ èÝëïõìå íá
êáôáóôÞóïõìå ôïõò åáõôïýò ìáò éêáíïýò íá ãßíïõí ìÝñïò
ôùí áðáíôÞóåùí. ÁðáíôÞóåéò για τις οποίες ïé õðüëïéðïé
ðéóôïß ôïõ êåöáëáßïõ èá åðéèõìïýóáí êáëýôåñá Ýíá
íüìéóìá µε τέσσερεις πλευρές, Ýíáí ðÜðá ìå ôñßá ðüäéá
Þ Ýíáν εργασιοµανή êÜôïéêï ôïõ πλανήτη ¢ñç.
Σηµείωση:
1. Στµ: Το προσωπικό των
εργοστασίων της
DaimlerChrysler στη Γερµανία
αντέδρασε µε συντονισµένες
διαµαρτυρίες και απεργίες
(παραµερίζοντας τη συνδικαλι-
στική ηγεσία) στον εκβιασµό
του διοικητικού συµβουλίου, για
την επέκταση του εργασιακού
χρόνου στις 40 ώρες την εβδο-
µάδα χωρίς αύξηση αποδοχών και τις διαφοροποιήσεις σε
µισθούς και συνθήκες εργασίας µεταξύ µόνιµου προσωπι-
κού και προσωρινών εργατών. Η καινοτοµία στη γερµανι-
κή αυτοκινητοβιοµηχανία είναι ότι όλοι οι νεοπροσλαµ-
βανόµενοι παίρνουν χαµηλότερο µισθό και έχουν
µεγαλύτερα ωράρια εργασίας. Σε κάποια εργοστάσια της
DaimlerChrysler, όπου υπάρχουν ακόµη αριστερές ή αντι-
πολιτευόµενες στα συνδικάτα οµάδες που εκδίδουν
εφηµερίδες και προκηρύξεις, η επίθεση των αφεντικών
ήταν ισχυρότερη όπως και η κινητοποίηση των εργατών.
(βλέπε Wildcat #71, φθινόπωρο 2004, σελ. 18-23)

ρίση κή κρίση
σµια κ ειδική έκδοση, Γενάρης 2009
Παγκόγια την καπιταλισ
τι
ις
23 θέσε
µετάφραση - επιµέλεια: γ.ζέρος και αστικός τοµέας.
α) Παγκόσµια κρίση, και
β) 23 θέσεις για την καπιταλιστική κρίση.

Ôï Ýíôõðï ðïõ êñáôÜôå óôá ÷Ýñéá óáò êõêëïöïñåß Üôáêôá åäþ êáé Ýíôåêá ÷ñüíéá
ìåôñþíôáò Þäç ðÜíù áðü 30 åêäüóåéò, Üëëïôå ùò êáíïíéêü (áñéèìçìÝíï) ôåý÷ïò ìå äéêÜ
ìáò êåßìåíá êáé Üëëïôå ìå ôç ìïñöÞ åéäéêÞò Ýêäïóçò áðïôåëïýìåíç áðü ìåôáöñÜóåéò.
Èá ôï âñåßôå óßãïõñá óôï Áõôïäéá÷åéñéæüìåíï ÓôÝêé Ðåñéóôåñßïõ - ÊáñõÜôéäïò 166 ðë. ειδική έκδοση 5, Σεπτέµβρης 2008
ÄÝãëåñç, óôï âéâëéïðùëåßï ôçò êáôÜëçøçò ôçò ËÝó÷çò Êáôáóêüðùí ôïõ 21ïõ Áéþíá - Αόρατοι ή νόµιµοι;
Öåññþí 30 êáé ÖõëÞò ðë. Âéêôùñßáò, óôï Áõôïäéá÷åéñéæüìåíï ÓôÝêé ôçò Íïìéêής, êáèþò ∆ύο κείµενα για τους µετανάστες:
και σε άλλους πολιτικούς χώρους ή ôñáðåæÜêéá äéáöüñùí åêäçëþóåùí ανά την α) Η µεταναστευτική εργασία ως
επικράτεια. Επιπλέον κάποια βασικά πράγµατα για το έντυπο θα βρείτε στο νέα γενίκευση της καπιταλιστικής
tomeaszine.blogspot.com. εργασίας, και
Γéá íá ìçí îå÷íéüìáóôå, ï áóôéêüò ôïìÝáò åßíáé Ýíá Ýíôõðï ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôéò β) Κανένας δεν είναι νόµιµος.
ðïëåìéêÝò óõíèÞêåò ôçò µητρόπολης êáé ïõäåìßá ó÷Ýóç Ý÷åé (ðáñÜ ìüíï å÷èñéêÞ!) ìå ôçí
áóôéêÞ ôÜîç Þ ôïõò áóôáêïýò. Ùóôüóï ôá üðëá ôçò êñéôéêÞò áðáéôïýí üðùò ðÜíôá ç
óêÝøç ìáò íá åßíáé ïðëéóìÝíç óáí áóôáêüò!

8
á ó ô é ê ü ò ô ï ì Ý á ò - å é ä é ê Þ Ý ê ä ï ó ç ν ο . 6 , 2 / 2 0 0 9