‫ارایه مدل موفقیت سیستم ذخیره و انتقال تصاویر پزشکی با رویکرد مدلیابی معادالت ساختاری‬

‫‪5‬‬
‫محترم نعمتالهی‪ ،1‬محبوبه آموزگار‪ ،2‬ركسانا شريفيان‪ ،3‬حسين منعم‪ ،4‬سحر زارع‬

‫مقاله پژوهشی‬
‫چكيده‬
‫مقدمه‪ :‬در دسترس بودن سیستم ذخیره و انتقال تصاویر پزشکی (‪ )Picture archiving and communication system‬در دو دهه گذشته موجب انقالب در عملکرد رادیولوژی‬
‫و در نهایت‪ ،‬افزایش بازدهی رادیولوژی و پزشکی شده است‪ .‬به منظور پیادهسازی موفق ‪ ،PACS‬شناخت عوامل مهم موفقیت و شکست آن ضروری به نظر میرسد‪ .‬مطالعه حاضر با‬
‫هدف تعیین عوامل مؤثر بر موفقیت ‪ PACS‬در بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با رویکرد مدلیابی معادالت ساختاری انجام شد‪.‬‬
‫روش بررسي‪ :‬این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود که در سال ‪ 1393‬به روش مقطعی انجام شد‪ .‬جامعه پژوهش شامل کاربران ‪( PACS‬پزشکان و کارشناسان رادیولوژی) در‬
‫بیمارستانهای فقیهی و نمازی شیراز بود‪ .‬یک نمونه ‪ 250‬نفری منطبق بر جامعه به شیوه نمونهگیری تصادفی طبقهای انتخاب شدند‪ .‬ابزار جمعآوری دادهها‪ ،‬پرسشنامهای بود که‬
‫روایی آن با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن از طریق ضریب ‪ )0/84( Cronbachs alpha‬مورد بررسی قرار گرفت‪ .‬دادهها با استفاده از روش آمار توصیفی در نرمافزار‬
‫‪ SPSS‬و با بهرهگیری از تکنیک مدلسازی معادالت ساختاری در نرمافزار ‪ LISREL‬تجزیه و تحلیل گردید‪.‬‬
‫يافتهها‪ :‬بر اساس یافتههای مدل مفهومی پیشنهادی‪ ،‬موفقیت سیستم ‪ PACS‬دانشگاه علوم پزشکی شیراز به لحاظ تحلیل عاملهای تشکیل دهنده آن برازش مناسبی داشت‪ .‬تحلیل‬
‫فرضیات پژوهش نشان داد که از بین ‪ 16‬فرضیه موجود در پژوهش‪ 11 ،‬فرضیه تأیید و ‪ 5‬فرضیه رد شد‪ .‬عاملهای عملکرد فردی‪ ،‬عملکرد سازمانی و درک سودمندی از سیستم به‬
‫ترتیب بیشترین تأثیر بر وابستگی به ‪ PACS‬را داشت‪.‬‬
‫نتيجهگيري‪ :‬طراحی و ارزیابی سیستمهای اطالعات سالمت بر اساس مدلهای استاندارد و شناخته شده به منظور برخورداری از سیستمها و اطالعات باکیفیت و رضایتمندی‬
‫کاربران‪ ،‬ضروری به نظر میرسد‪ .‬نتایج پژوهش مرجع مناسبی برای مؤسسات مراقبت بهداشتی‪ ،‬شرکتهای ارایه دهنده خدمات سیستمهای اطالعاتی و توسعه دهندگان سیستمهای‬
‫اطالعاتی به منظور ارزیابی و بهبود کیفیت‪ ،‬کاربردپذیری و اثربخشی سیستمها میباشد‪.‬‬
‫واژههاي کليدي‪ :‬سیستم ذخیره و انتقال تصاویر پزشکی؛ موفقیت؛ مدلها؛ ساختاری‬

‫پذیرش مقاله‪96/1/21 :‬‬ ‫دریافت مقاله‪1395/4/29 :‬‬

‫ارجاع‪ :‬نعمتالهی محترم‪ ،‬آموزگار محبوبه‪ ،‬شریفيان ركسانا‪ ،‬منعم حسين‪ ،‬زارع سحر‪ .‬ارای ه مدل موفقیت سیستم ذخیره و انتقال تصاویر پزشکی با رویکرد مدلیابی معادالت‬
‫ساختاری‪ .‬مدیریت اطالعات سالمت ‪1396‬؛ ‪3-8 :)1( 14‬‬

‫صرف طراحی‪ ،‬نصب و اجرای سيستمهای اطالعاتی میشود‪ ،‬الزامی است (‪.)5‬‬ ‫مقدمه‬
‫سيستم ذخيره و انتقال تصاویر ‪Picture archiving and communication system‬‬
‫مقاله حاصل طرح تحقیقاتی با شماره ‪ 2968‬میباشد که با حمایت دانشگاه علوم پزشکی‬
‫(‪ )PACS‬یک سيستم الکترونيکی مختص مدیریت تصاویر بيمارستانی است (‪.)1‬‬
‫شیراز انجام شده است‪.‬‬
‫با حذف فيلم در رادیوگرافی دیجيتال‪ ،‬هزینه تهيه فيلم رادیولوژی‪ ،‬مواد ظهور و‬
‫‪ -1‬دانشیار‪ ،‬مدیریت اطالعات سالمت‪ ،‬مرکز تحقیقات بیهوشی و مراقبتهای ویژه و گروه‬
‫ثبوت فيلم‪ ،‬خرید و نصب تجهيزاتی مانند دستگاه ظهور و ثبوت فيلم پردازندهها‬
‫فنآوری اطالعات سالمت‪ ،‬دانشکده مدیریت و اطالعرسانی پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی‬
‫شیراز‪ ،‬شیراز‪ ،‬ایران‬ ‫حذف میگردد و آلودگیهای زیستی ناشی از فيلمهای رادیولوژی كاهش مییابد‬
‫‪ -2‬کارشناس ارشد‪ ،‬فنآوری اطالعات سالمت‪ ،‬گروه فنآوری اطالعات سالمت‪،‬‬ ‫و باعث كاهش چشمگير هزینههای مراكز درمانی و افزایش سرعت عمليات‬
‫دانشکده مدیریت و اطالعرسانی پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی شیراز‪ ،‬شیراز‪ ،‬ایران‬ ‫تشخيصی میشود (‪ .)2‬اجرای موفقيتآميز ‪ ،PACS‬بهرهوری بخش رادیولوژی‬
‫(نویسنده مسؤول)‬ ‫را بهبود میبخشد‪ .‬سرمایهگذاری برای الکترونيکی كردن رادیولوژی و مدیریت‬
‫‪Email: amouzgar@sums.ac.ir‬‬ ‫دیجيتالی با وجود برخی تردیدها‪ ،‬باعث ارایه مراقبت مطلوبتر و مؤثرتر میشود‬
‫‪ -3‬دانشیار‪ ،‬مدیریت اطالعات سالمت‪ ،‬گروه مدیریت اطالعات سالمت‪ ،‬دانشکده مدیریت‬
‫و از نظر اقتصادی به صرفهتر است (‪.)3 ،4‬‬
‫و اطالعرسانی پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی شیراز‪ ،‬شیراز‪ ،‬ایران‬
‫‪ -4‬استادیار‪ ،‬فنآوری اطالعات‪ ،‬گروه فنآوری اطالعات و کامپیوتر‪ ،‬دانشکده مدیریت و‬
‫با وجود تمام مزایا‪ ،‬در صورتی كه پيادهسازی ‪ PACS‬به خوبی انجام نشود‪،‬‬
‫اطالعرسانی پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی شیراز‪ ،‬شیراز‪ ،‬ایران‬ ‫این سيستم با شکست مواجه خواهد شد‪ .‬نرخ شکست سيستمهای اطالعاتی در‬
‫‪ -5‬دانشجوی کارشناسی ارشد‪ ،‬فنآوری اطالعات سالمت‪ ،‬گروه فنآوری اطالعات سالمت‪،‬‬ ‫حدود ‪ 75‬درصد اعالم شده است‪ .‬بنابراین‪ ،‬اندازهگيری ميزان موفقيت‬
‫دانشکده مدیریت و اطالعرسانی پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی شیراز‪ ،‬شیراز‪ ،‬ایران‬ ‫سيستمهای اطالعاتی و اثربخشی آنها با توجه به هزینههای سرسامآوری كه‬

‫‪3‬‬ ‫مدیریت اطالعات سالمت ‪ /‬دوره چهاردهم ‪ /‬شماره اول ‪ /‬فروردین و اردیبهشت ‪1396‬‬

‫‪www.mui.ac.ir‬‬

‫قابليت كاربر‬
‫درک سودمندی‬
‫كيفيت اطالعات‬
‫كيفيت سيستم‬
‫رضایت كاربر‬
‫كيفيت خدمات‬
‫شکل ‪ :1‬مدل مفهومی پژوهش‬
‫‪PACS: Picture archiving and communication system‬‬
‫روش بررسی‬
‫این پژوهش از نوع همبستگی بود و به روش توصيفی‪ -‬تحليلی‪ -‬مقطعی در‬
‫سال ‪ 1393‬انجام شد‪ .‬جامعه مطالعه را پزشکان و كارشناسان رادیولوژی شاغل‬
‫در دو مركز درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شيراز شامل بيمارستان‬
‫آموزشی‪ -‬درمانی نمازی و مركز آموزشی‪ -‬درمانی شهيد فقيهی (تعداد ‪ 250‬نفر)‬
‫تشکيل دادند‪ .‬این دو مركز بزرگترین مراكز آموزشی دانشگاهی محسوب‬
‫میشوند و ‪ PACS‬تنها در این دو مركز وجود دارد‪ .‬به طور كلی بر اساس‬
‫بررسیها و مرور پيشينه (مقاالتی كه در حيطه مدلسازی معادالت ساختاری و‬
‫با استفاده از نرمافزار ‪ LISREL‬صورت پذیرفته است) و نظر كارشناس آماری‪،‬‬
‫حداقل حجم نمونه برای مدلسازی معادالت ساختاری ‪ 200‬نفر میباشد و به‬
‫علت امکان عدم برگشت برخی از پرسشنامهها‪ 50 ،‬نمونه دیگر نيز به آن اضافه‬
‫گردید كه این تعداد بر جامعه منطبق بود‪ .‬از مجموع ‪ 250‬پرسشنامه توزیع شده‪،‬‬
‫حدود ‪ 224‬پرسشنامه جمعآوری شد‪ .‬جهت جمعآوری دادهها‪ ،‬از پرسشنامه‬
‫محقق ساخته شامل ‪ 35‬سؤال در مقياس پنج درجهای ليکرت (از كامالً موافق تا‬
‫كامالً مخالف) استفاده گردید‪ .‬ساختار اصلی پرسشنامه متشکل از معرفی‬
‫پژوهش‪ ،‬جدول مربوط به مشخصات دموگرافيک و آموزشی و جدول مربوط به‬
‫سؤاالت پرسشنامه برگرفته از مطالعات مختلف (‪ )10-17‬بود‪.‬‬
‫روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات خبرگان فنآوری اطالعات‬
‫سالمت در زمينه مدلهای سيستمهای اطالعات و روایی سازهها از طریق‬
‫تحليل عاملی تأیيدی سنجيده شد‪ .‬پایایی پرسشنامه نيز از طریق ضریب‬
‫‪ Cronbachs alpha‬محاسبه گردید (‪ .)α = 0/84‬سپس به منظور تحليل روابط‬
‫موجود در مدل‪ ،‬تحليل مسير و معادالت ساختاری‪ ،‬از نرمافزار ‪ LISREL‬نسخه‬
‫‪ 8/8‬استفاده شد‪ .‬برآورد كمی روابط بين متغيرهای مورد نظر در مطالعه نيز با‬
‫استفاده از آناليز مسيری در نرمافزار ‪ LISREL‬و معادالت ساختاری انجام‬
‫پذیرفت‪ .‬مراحل مدلسازی معادالت ساختاری در پژوهش حاضر شامل بيان مدل‪،‬‬
‫تخمين مدل‪ ،‬آزمون فرضيه‪ ،‬اصالح مدل‪ ،‬تفسير مدل و ضرایب پارامترهای آن با‬
‫آزمون فرضيه و در نهایت‪ ،‬ابالغ یا نوشتن گزارش تحقيقاتی بود‪.‬‬
‫دادههای حاصل از پژوهش با استفاده از دو روش آمار توصيفی در نرمافزار‬
‫‪ SPSS‬نسخه ‪ )version 22, IBM Corporation, Armonk, NY( 22‬و روش‬
‫آمار استنباطی با بهرهگيری از تکنيک مدلسازی معادالت ساختاری در نرمافزار‬
‫‪ LISREL‬نسخه ‪ 8/8‬مورد تجزیه و تحليل قرار گرفت‪.‬‬
‫مدیریت اطالعات سالمت ‪ /‬دوره چهاردهم ‪ /‬شماره اول ‪ /‬فروردین و اردیبهشت ‪1396‬‬
‫‪www.mui.ac.ir‬‬
‫مدل موفقیت سیستم‬
‫عملکرد فردی‬
‫وابستگی به ‪PACS‬‬
‫عملکرد سازمانی‬
‫منعم و همکاران مطالعهای را با هدف ارایه الگویی برای موفقيت‬
‫سيستمهای اطالعاتی انجام دادند و در آن عالوه بر عواملی مانند كيفيت‬
‫سيستم‪ ،‬كيفيت اطالعات‪ ،‬كيفيت سرویس‪ ،‬كيفيت استفاده و كيفيت رضایت‪،‬‬
‫نقش كاربر را نيز در موفقيت سيستمهای اطالعاتی سنجيدند و نقش كاربر به‬
‫عوامل مؤثر بر موفقيت سيستم اطالعات اضافه شد (‪ .)5‬در مطالعه ‪ Choi‬و‬
‫همکاران‪ ،‬حيطه های ارزیابی سيستم ارتباط با مشتری در سه بخش «مشخصات‬
‫سيستم (كيفيت سيستم‪ ،‬كيفيت اطالعات و كيفيت خدمات)‪ ،‬كاربر (سودمندی‬
‫درک شده و رضایت كاربر) و عملکردی (عملکرد فردی و عملکرد سازمانی)»‬
‫تقسيم بندی شد‪ .‬نتایج مطالعه آنان نشان داد كه كيفيت اطالعات و كيفيت‬
‫سرویس‪ ،‬ارتباط معنیداری با سودمندی درک شده و رضایت كاربر دارد‪ .‬در‬
‫نتيجه‪ ،‬سودمندی درک شده و رضایت كاربر تأثير قابل توجهی بر عملکرد فردی‬
‫و همچنين‪ ،‬تأثير مستقيمی بر عملکرد سازمانی دارد (‪ .)6‬نتایج مطالعه ‪ Tzeng‬و‬
‫همکاران كه از مدل به روز شده ‪ DeLone‬و مدل ‪ Seddon‬استفاده كرده بودند‪،‬‬
‫نشان داد كه عوامل اجتماعی‪ -‬فنی شامل كيفيت سيستم‪ ،‬كيفيت اطالعات‪،‬‬
‫كيفيت سرویس‪ ،‬سودمندی درک شده‪ ،‬رضایت كاربر و متغيرهای وابسته‬
‫‪ ،PACS‬به عنوان معيارهای مؤثر بر موفقيت ‪ PACS‬ثابت شدند (‪.)7‬‬
‫ارزیابی موفقيت به دليل وجود عوامل مبهم مختلف‪ ،‬امر دشواری است‪.‬‬
‫سنجش و ارزیابی موفقيت به علت نيازهای مشتریان‪ ،‬فرایندهای درک و لزوم‬
‫اطالع از جنبههای بحرانی اقدامات‪ ،‬تصميمگيری مبتنی بر واقعيت و ضرورت‬
‫بهبود ارایه خدمات‪ ،‬بخش مهمی از فعاليتهای یک سازمان میباشد (‪ .)8‬با‬
‫توجه به نقش و ميزان استفاده از ‪ PACS‬در بيمارستانها‪ ،‬مشخص بودن‬
‫معيارهای سنجش موفقيت و عوامل مؤثر بر عملکرد موفق این سيستم حایز‬
‫اهميت است‪ .‬با توجه به نبود تحقيقات كافی در خصوص ارایه مدل موفقيت برای‬
‫‪ PACS‬در ایران‪ ،‬تحقيق حاضر با استفاده از رویکرد مدلیابی معادالت ساختاری و با‬
‫هدف ارایه مدل ‪ PACS‬در بيمارستانهای آموزشی شيراز انجام شد‪.‬‬
‫فرضيات و مدل مفهومی این پژوهش بر اساس بررسی متون‪ ،‬تئوریها و‬
‫مدلهای موفقيت سيستمهای اطالعاتی شکل گرفت‪ .‬در این مدل‪ ،‬ضمن‬
‫استفاده از مدل ‪ DeLone‬و ‪ ،)9( McLean‬فاكتورهای عملکرد فردی و عملکرد‬
‫سازمانی مدل ‪ Choi‬و همکاران (‪ ،)6‬متغير قابليت كاربر مدل منعم و همکاران‬
‫(‪ )5‬و فاكتور وابستگی به سيستم مدل ‪ Tzeng‬و همکاران (‪ )7‬نيز بررسی شد و‬
‫در پایان‪ ،‬مدل تركيبی جدید موفقيت ‪ PACS‬ارایه گردید (شکل ‪.)1‬‬
‫‪4‬‬
 ‫محترم نعمتالهی و همکاران‬

‫جدول ‪ :3‬شاخصهای برازش تعديل يافته‬ ‫يافتهها‬

‫مقدار‬ ‫شاخص‬ ‫بيشتر مشاركت كنندگان مطالعه را پزشکان (‪ 73/2‬درصد) تشکيل دادند‪.‬‬
‫‪0/67‬‬ ‫برازش شده مقتصد‬ ‫‪ 41/9‬درصد از پاسخ دهندگان نيز زن بودند‪ 45/9 .‬درصد نمونهها سابقه كار كمتر از ‪2‬‬
‫‪0/71‬‬ ‫برازش هنجار شده‬ ‫سال داشتند و بيشترین فراوانی مربوط به گروه سنی ‪ 30-39‬سال بود (‪ 48/6‬درصد)‪.‬‬
‫‪126‬‬ ‫‪Critical N‬‬ ‫نتایج برازش مدل در جدول ‪ 1‬آمده است‪ .‬در بين شاخصهای مطلق‪،‬‬
‫مقادیر نسبت ‪ 2‬به درجه آزادی (‪ Degree of freedom‬یا ‪ )df‬و ریشه ميانگين‬
‫در نهایت‪ ،‬از ‪ 12‬شاخص تحليل مسير‪ 8 ،‬مورد آن در وضعيت عالی قرار‬ ‫مربعات باقیمانده در وضعيت مطلوبی قرار گرفتند (جدول ‪.)1‬‬
‫داشت‪ .‬در بين شاخصها‪ ،‬مقدار نسبت ‪ 2‬به ‪( df‬باید زیر ‪ 2‬باشد)‪ 1/9 ،‬به دست‬
‫آمد كه وضعيت قابل قبولی را نشان داد‪ .‬بنابراین‪ ،‬مدل معادالت ساختاری ارایه‬ ‫جدول ‪ :1‬شاخصهای برازش مطلق‬
‫شده دارای برازش مناسبی میباشد‪.‬‬ ‫مقدار‬ ‫شاخص‬
‫عوامل عملکرد فردی‪ ،‬عملکرد سازمانی و درک سودمندی از سيستم به‬ ‫‪1/9469‬‬ ‫‪2/df‬‬
‫ترتيب دارای بيشترین تأثير بر وابستگی به ‪ PACS‬بودند‪ .‬همچنين‪ ،‬ضعيفترین‬ ‫‪0/067‬‬ ‫ریشه میانگین مربعات خطای برآورد‬
‫ارتباط معنیدار مربوط به رابطه بين قابليت كاربر و رضایت كاربر از ‪ PACS‬بود‪.‬‬ ‫‪0/780‬‬ ‫نیکویی برازش‬
‫شکل ‪ 2‬نشان داد كه از بين ‪ 16‬رابطه موجود در مدل مفهومی پژوهش‪،‬‬
‫‪0/740‬‬ ‫نیکویی برازش اصالح شده‬
‫‪ 5‬رابطه تأیيد نشد؛ چرا كه مقدار ‪ T‬آنها كوچکتر از قدر مطلق عدد ‪ 1/96‬بود‪.‬‬
‫‪0/039‬‬ ‫ریشه میانگین مربعات باقیمانده‬
‫سنجش برازش مدل پژوهش‪ :‬نتایج به دست آمده از شاخصهای‬
‫‪df: Degree of freedom‬‬
‫برازش مدل نشان داد كه مدلهای اندازهگيری و ساختاری از برازش مناسبی‬
‫برخوردار بودند (جدول ‪.)4‬‬ ‫در بين شاخصهای مقایسهای یا نسبی‪ ،‬شاخص نرم شده برازندگی در‬
‫وضعيت مطلوبی قرار داشت و شاخصهای نرم نشده برازندگی‪ ،‬برازندگی فزاینده‬
‫بحث‬ ‫و برازندگی تطبيقی در وضعيت عالی بودند (جدول ‪.)2‬‬
‫نتایج حاصل از مدلسازی معادالت ساختاری نشان داد كه بين متغير مستقل‬
‫قابليت كاربر و متغير های وابسته درک سودمندی و رضایت كاربر رابطه وجود‬ ‫جدول ‪ :2‬شاخصهای برازش مقايسهای‬

‫دارد‪ .‬اهميت نقش كاربر در اندازهگيری موفقيت اطالعات توسط ‪ Petter‬و‬ ‫مقدار‬ ‫شاخص‬
‫همکاران (‪ )18‬مشاهده گردید و توسط منعم و همکاران (‪ )10‬مورد تأیيد قرار‬ ‫‪0/93‬‬ ‫نرم شده برازندگی‬
‫‪0/96‬‬ ‫نرم نشده برازندگی‬
‫گرفت‪ .‬منعم و همکاران (‪ )10‬و ‪ Choi‬و همکاران (‪ )6‬در مطالعات خود به این‬
‫‪0/96‬‬ ‫برازندگی فزاینده‬
‫نتيجه رسيدند كه در تحقيقات تکميلی آینده باید قابليت كاربر در نظر گرفته‬
‫‪0/96‬‬ ‫برازندگی تطبيقی‬
‫شود‪ .‬مقایسه وجود رابطه بين قابليت كاربر و رضایت آنان در بين كارشناسان‬
‫رادیولوژی و پزشکان نشان داد كه این رابطه در كارشناسان رادیولوژی قویتر از‬
‫در بين شاخصهای تعدیل یافته یا مقتصد‪ ،‬شاخصهای برازش شده‬
‫پزشکان بود؛ بدین معنی كه كارشناسان رادیولوژی با داشتن تواناییهای بيشتر‬
‫مقتصد و برازش هنجار شده و اصالح شده مقتصد در وضعيت متوسطی قرار‬
‫در استفاده از سيستم در مقایسه با پزشکان‪ ،‬رضایت بيشتری از سيستم داشتند‪.‬‬
‫داشتند و شاخص ‪ Critical N‬در وضعيت عالی قرار گرفت (جدول ‪.)3‬‬

‫قابليت كاربر‬
‫‪2/41‬‬
‫‪3/37‬‬
‫‪2/31‬‬ ‫درک سودمندی‬ ‫عملکرد فردی‬ ‫‪5/75‬‬
‫‪35/1‬‬
‫كيفيت اطالعات‬ ‫‪-0/54‬‬
‫‪1/25‬‬ ‫‪2/29‬‬ ‫وابستگی به ‪PACS‬‬
‫‪1/99‬‬ ‫‪3/58‬‬

‫كيفيت سيستم‬ ‫‪2/13‬‬ ‫‪2/11‬‬

‫‪2/13‬‬
‫‪3/10‬‬ ‫رضایت كاربر‬ ‫عملکرد سازمانی‬
‫‪1/65‬‬
‫كيفيت خدمات‬ ‫‪0/99‬‬

‫شکل ‪ :2‬نتايج تحليل مدل بر اساس مقادير ‪ T‬برای متغيرهای اصلی‬

‫‪PACS: Picture archiving and communication system‬‬

‫‪5‬‬ ‫مدیریت اطالعات سالمت ‪ /‬دوره چهاردهم ‪ /‬شماره اول ‪ /‬فروردین و اردیبهشت ‪1396‬‬

‫‪www.mui.ac.ir‬‬

‫جدول ‪ :4‬مقادير واقعی و توصيه شده شاخصهای مناسب‬
‫شاخص برازندگي‬ ‫شاخص برازش هنجار شده‬ ‫ريشه ميانگين مربعات‬
‫تطبيقي‬ ‫و اصالح شده مقتصد‬ ‫خطاي برآورد‬
‫< ‪0/9‬‬ ‫نزدیکتر به ‪0/5‬‬ ‫> ‪0/07‬‬
‫‪0/93‬‬ ‫‪0/48‬‬ ‫‪0/06‬‬
‫‪0/96‬‬ ‫‪0/71‬‬ ‫‪0/06‬‬
‫‪df: Degree of freedom‬‬
‫عواملی همچون باال بودن هزینه اوليه برای تجهيزات‪ ،‬زیرساخت و آموزش و باال‬
‫بودن هزینه نگهداری سيستم باشد‪ .‬سودمندی‪ ،‬نقش مهمی در افزایش رضایت‬
‫كاربران از ‪ PACS‬ایفا مینماید (‪ .)7 ،16 ،19 ،24 ،25‬نتایج مطالعه حاضر در‬
‫ارتباط با رد رابطه درک سودمندی و عملکرد سازمانی‪ ،‬با تحقيق ‪ Choi‬و‬
‫همکاران (‪ )6‬مطابقت داشت‪.‬‬
‫رضایت كاربر به طور مستقيم بر عملکرد فردی تأثير میگذارد‪ ،‬اما بين‬
‫رضایت كاربر و عملکرد سازمانی رابطه معنیداری وجود نداشت كه با نتایج‬
‫تحقيق ‪ Choi‬و همکاران (‪ )6‬همسو بود‪ .‬فقدان زیرساخت مناسب بيمارستانی و‬
‫عدم یکپارچگی سيستمهای اطالعات رادیولوژی با ‪ ،PACS‬عواملی بودند كه در‬
‫نهایت بر عملکرد سازمان اثر سوء داشت‪.‬‬
‫در مطالعه ‪ Choi‬و همکاران‪ ،‬عملکرد فردی با عملکرد سازمانی مرتبط بود‬
‫(‪ )6‬كه با نتایج پژوهش حاضر همخوانی داشت‪ PACS .‬با فراهم نمودن امکان‬
‫تشخيص دقيقتر‪ ،‬موجب بهبود عملکرد فردی كاربران میگردد‪ .‬همچنين‪،‬‬
‫دسترسی سریع به اطالعات منجر به ارتقای عملکرد سازمان میشود كه بهبود‬
‫مراقبت از بيماران را در پی دارد‪.‬‬
‫بين هر یک از متغيرهای مستقل عملکرد فردی و سازمانی و متغير وابسته‬
‫وابستگی به ‪ ،PACS‬رابطه وجود دارد‪ .‬استفاده مستمر از تکنولوژی به سودمندی‬
‫آن بستگی دارد (‪ .)16‬از دید كاربران‪ PACS ،‬به خوبی توانسته است با بهبود‬
‫كيفيت تصميمگيری‪ ،‬افزایش دقت تشخيصهای بالينی و افزایش سرعت‬
‫دسترسی به تصاویر كه در كل منجر به كاهش بار كاری آنان در مقایسه با‬
‫استفاده از كليشههای رادیولوژی میشد‪ ،‬رضایت آنان را جلب نماید و منجر به‬
‫وابستگی آنان به سيستم گردد‪.‬‬
‫همکاران در مطالعه خود نتيجه این فرضيه را تأیيد نکردند (‪ ،)7‬اما با یافتههای تحقيق‬
‫نتيجهگيری‬
‫طراحی و ارزیابی سيستمهای اطالعات سالمت بر اساس مدلهای استاندارد و‬
‫شناخته شده به منظور برخورداری از سيستمها و اطالعات باكيفيت و‬
‫رضایتمندی كاربران ضروری به نظر میرسد‪ .‬نتایج پژوهش مرجعی مناسب برای‬
‫مؤسسات مراقبت بهداشتی‪ ،‬شركتهای ارایه دهنده خدمات سيستمهای‬
‫اطالعاتی و توسعه دهندگان سيستمهای اطالعاتی به منظور ارزیابی و بهبود‬
‫كيفيت‪ ،‬كاربردپذیری و اثربخشی سيستمها است‪ .‬تخصيص منابع كافی برای‬
‫فراهم آوردن برنامههای آموزشی مناسب در مورد سيستمها در مؤسسات مراقبت‬
‫بهداشتی‪ ،‬میتواند ویژگی سهولت استفاده از سيستم را افزایش و مقاومت‬
‫كاربران را كاهش دهد و در نتيجه‪ ،‬منجر به افزایش سودمندی درک شده‪،‬‬
‫رضایتمندی و قصد تداوم به كارگيری سيستمهای اطالعاتی در كاربران و در‬
‫نهایت‪ ،‬موفقيت سيستم گردد‪ .‬توسعه دهندگان سيستم با ارتقای ویژگیهای فنی‬
‫مدیریت اطالعات سالمت ‪ /‬دوره چهاردهم ‪ /‬شماره اول ‪ /‬فروردین و اردیبهشت ‪1396‬‬
‫‪www.mui.ac.ir‬‬
‫مدل موفقیت سیستم‬
‫نيکويي‬ ‫ريشه ميانگين‬
‫‪2/df‬‬ ‫شاخص‬
‫برازش‬ ‫مربعات باقيمانده‬
‫نزدیکتر به ‪1‬‬ ‫نزدیکتر به ‪0‬‬ ‫‪>3‬‬ ‫مقادیر تعیین شده‬
‫‪0/93‬‬ ‫‪0/04‬‬ ‫‪2/31‬‬ ‫مقادیر برآورد شده (مدل اندازهگیری)‬
‫‪0/96‬‬ ‫‪0/04‬‬ ‫‪2/31‬‬ ‫مقادیر برآورد شده (مدل ساختاری)‬
‫بين متغير مستقل كيفيت سيستم و هر یک از متغيرهای وابسته درک‬
‫سودمندی و رضایت كاربر رابطه معنیداری وجود داشت‪ .‬نتایج مطالعات ‪Tzeng‬‬
‫و همکاران (‪ Pare ،)7‬و همکاران (‪ Seddon ،)19‬و همکاران (‪ )20‬و ‪ DeLone‬و‬
‫‪ )9( McLean‬با یافتههای پژوهش حاضر مطابقت داشت‪ .‬سيستم باكيفيت از‬
‫طریق فراهم آوردن امکان دسترسی همزمان پزشکان و متخصصان به تصاویر‬
‫یکسان بدون محدودیت زمانی و مکانی‪ ،‬عدم نياز به پرتونگاری از بيمار به‬
‫دفعات با توجه به كاهش احتمال گم شدن یا خرابی تصاویر‪ ،‬وجود پروتکلهای‬
‫از قبل تعيين شده مورد نياز برای معاینههای متفاوت‪ ،‬كيفيت بهتر تصاویر و در‬
‫نهایت مدیریت بهتر بيماران‪ ،‬منجر به ارتقای سودمندی درک شده از سيستم و‬
‫به دنبال آن‪ ،‬رضایت كاربران از سيستم میگردد‪.‬‬
‫نتایج بررسیهای ‪ Pare‬و همکاران (‪ Seddon ،)19‬و ‪،)21( Kiew‬‬
‫‪ DeLone‬و ‪ )22( Davis،)9( McLean‬و ‪ Wang‬و ‪ )16( Liao‬نشان داد كه بين‬
‫كيفيت اطالعات و درک سودمندی رابطه معنیداری وجود دارد كه با نتایج‬
‫پژوهش حاضر مغایرت داشت‪ .‬با یکپارچگی ‪ PACS‬با سيستم اطالعات‬
‫بيمارستانی‪ ،‬كاربران به راحتی میتوانند اطالعات بيمار را در طی فرایند درمان به‬
‫دست آورند‪ ،‬اما در بيمارستانهای مورد مطالعه بين سيستم اطالعات بيمارستانی‬
‫و ‪ PACS‬یکپارچگی مشاهده نشد‪ .‬همچنين‪ ،‬بين كيفيت اطالعات و رضایت‬
‫كاربر ارتباط معنیداری وجود نداشت كه یافتههای این بخش با نتایج مطالعات‬
‫‪ Tzeng‬و همکاران (‪ Choi ،)7‬و همکاران (‪ )6‬و منعم و همکاران (‪ )10‬همسو‬
‫نبود؛ چرا كه عدم یکپارچگی سيستمهای ‪ PACS‬بيمارستانهای منتخب و‬
‫مشکل در بازیابی اطالعات بيمار‪ ،‬منجر به نارضایتی كاربران شده بود‪.‬‬
‫بين كيفيت خدمات و درک سودمندی رابطه معنیداری مشاهده شد‪ Tzeng .‬و‬
‫‪ Choi‬و همکاران (‪ )6‬همخوانی داشت‪ .‬امکان پردازش تصاویر و ساخت تصاویر سه‬
‫بعدی و افزایش سرعت دسترسی به تصاویر‪ ،‬از جمله خدماتی بودند كه از نظر كاربران‬
‫این سيستم را نسبت به سيستم كليشهای متمایز ساخته بود‪.‬‬
‫رابطه بين كيفيت خدمات و رضایت كاربر معنیدار نبود‪ Ribier .‬و همکاران‬
‫در مطالعه خود به این نتيجه رسيدند كه بهترین راه جهت حفظ رضایت كاربر از‬
‫سيستم‪ ،‬طراحی این سيستم بر اساس نظرات و نيازهای كاربران سيستم میباشد‬
‫و نه نظرات و نيازهای طراحان سيستم (‪ .)23‬نتایج این بخش از پژوهش با‬
‫یافتههای تحقيقات ‪ Tzeng‬و همکاران (‪ )7‬و ‪ Choi‬و همکاران (‪ )6‬مطابقت نداشت‬
‫كه دليل آن میتواند نادیده گرفتن نيازهای كاربر هنگام طراحی سيستم باشد‪.‬‬
‫از بين روابط موجود بين متغير مستقل درک سودمندی با هر یک از‬
‫متغيرهای وابسته رضایت كاربر‪ ،‬عملکرد فردی و عملکرد سازمانی‪ ،‬تنها رابطه‬
‫ميان درک سودمندی و عملکرد سازمانی تأیيد نگردید كه دليل آن میتواند‬
‫‪6‬‬
 ‫محترم نعمتالهی و همکاران‬

‫در طراحی سيستمهای اطالعات سالمت در نظر گرفته شود و زیرساخت مناسب‬ ‫ میتوانند به‬،‫سيستمها جهت تناسب پيدا كردن سيستم با وظایف كاربران‬
.‫فنآوری برقرار شود‬ ‫ سودمندی درک شده و رضایتمندی آنان از سيستم دست‬،‫كاربردپذیری بيشتر‬
.‫یابند تا بدین گونه انگيزه كاربران جهت به كارگيری سيستمها افزایش یابد‬
‫تشکر و قدردانی‬
‫ تشکر و‬،‫بدین وسيله از كليه افرادی كه در انجام پژوهش حاضر همکاری نمودند‬ ‫پيشنهادها‬
.‫قدردانی به عمل میآید‬ ‫ نيازمندیهای كاربران‬،‫پيشنهاد میشود توجه ویژهای به آموزش كاربران گردد‬

References
1. Van de Velde R, Degoulet P. Clinical information systems: A component-based approach. Berlin, Germany: Springer Science
& Business Media; 2003.
2. Mooghali A, Talebi S, Seif MH. Contributing factors to the attitudes toward using informationand communication
technology(ICT)among students of Shiraz University of Medical Sciences, School of Management. Strides Dev Med Educ
2011; 8(1): 33-40. [In Persian].
3. Bowers GH, Steiner E, Kalman M. Implementing teleradiology in a private radiology practice: Lessons learned. J Digit
Imaging 1998; 11(Suppl 1): 96-8.
4. Brink JA, Neklesa VP, Mutalik P, Forman HP. PACS innovations leading to improved patient care. Appl Radiol 1998; 27: 29-30.
5. Monem H, Che Hussin AR, Sharifian R, Afrasiabi M. Neglected role of user in prominent is models and framework. Int J
Comput Appl 2013; 72(1): 7-13.
6. Choi W, Rho MJ, Park J, Kim KJ, Kwon YD, Choi IY. Information system success model for customer relationship
management system in health promotion centers. Healthc Inform Res 2013; 19(2): 110-20.
7. Tzeng WS, Kuo KM, Lin HW, Chen TY. A socio-technical assessment of the success of Picture Archiving and
Communication Systems: The radiology technologist's perspective. BMC Med Inform Decis Mak 2013; 13: 109.
8. Amin MA. Measuring the performance of Customs Information Systems (CIS) in Malaysia. World Customs Journal 2010;
4(2): 2-89.
9. DeLone WH, McLean ER. Information systems success: The quest for the dependent variable. Information Systems Research
1992; 3(1): 60-5.
10. Monem H, Afrasiabi M, Rezvan P, Abedi Dehkordi S. The impact of user quality and information quality on the is success in
healthcare context. J Basic Appl Sci Res 2013; 3(10): 40-51.
11. Teo TS, Srivastava SC, Jiang L. Trust and electronic government success: An empirical study. J Manage Inform Syst 2008;
25(3): 99-131.
12. Rai A, Lang SS, Welker RB. Assessing the validity of is success models: an empirical test and theoretical analysis. Inform
Syst Res 2002; 13(1): 50-69.
13. Wang YS. Assessing e-commerce systems success: A respecification and validation of the DeLone and McLean model of IS
success. Inform Syst J 2008; 18(5): 529-57.
14. Iivari J. An empirical test of the DeLone-McLean model of information system success. ACM SIGMIS Database 2005; 36(2): 8-27.
15. Chen CW, John Cheng CY. Understanding consumer intention in online shopping: A respecification and validation of the
DeLone and McLean model. Behav Inform Technol 2009; 28(4): 335-45.
16. Wang YS, Liao YW. Assessing eGovernment systems success: A validation of the DeLone and McLean model of information
systems success. Gov Inf Q 2008; 25(4): 717-33.
17. DeLone WH, McLean ER. The DeLone and McLean Model of Information Systems Success: A Ten-Year Update. Journal of
Management Information Systems 2003; 19(4): 9-30.
18. Petter S, DeLone W, McLean ER. The Past, Present, and Future of "IS Success. Journal of the Association for Information
Systems 2012; 13(5): 341-62.
19. Pare G, Lepanto L, Aubry D, Sicotte C. Toward a multidimensional assessment of picture archiving and communication
system success. Int J Technol Assess Health Care 2005; 21(4): 471-9.
20. Seddon PB, Staples S, Patnayakuni R, Bowtell M. Dimensions of information systems success. Communications of the AIS
1999; 2(3es).
21. Seddon P, Kiew MY. A partial test and development of DeLone and McLean's model of IS success. Aust J Inform Syst 1996;
4(1): 90-109.
22. Davis FD. Perceived Usefulness, Perceived Ease of Use, and User Acceptance of Information Technology. MIS Quarterly
1989; 13(3): 319-40.
23. Ribiere V, LaSalle A, Khorramshahgol R, Gousty Y. Hospital information systems quality: A customer satisfaction assessment tool.
Proceedings of the 32nd Annual Hawaii International Conference on System Sciences (HICSS-32); 1999 Jan 5-8; Maui, HI.
24. Kulkarni UR, Ravindran S, Freeze R. A knowledge management success model: Theoretical development and empirical
validation. J Mang Info Sys 2009; 23(3): 309-47.
25. Hadji B, Dupuis I, Leneveut L, Heudes D, Wagner JF, Degoulet P. Determinants of continuance intention in a post-adoption
satisfaction evaluation of a clinical information system. Stud Health Technol Inform 2014; 205: 990-4.

7 1396 ‫ فروردین و اردیبهشت‬/ ‫ شماره اول‬/ ‫ دوره چهاردهم‬/ ‫مدیریت اطالعات سالمت‬

www.mui.ac.ir
 ‫مدل موفقیت سیستم‬

Modeling of the Success of Picture Archiving and Communication Systems in Medicine

Using Structural Equation Modeling Approach

Mohtaram Nematolahi1, Mahbubeh Amuzgar2, Roksana Sharifian3, Hosein Monem4, Sahar Zare5

Original Article
Abstract
Introduction: Picture Archiving and communication system (PACS) has caused a revolution in radiology performance and has
increased efficiency in medicine and radiology. Identifying the important factors influencing the success and failure of PACS is
necessary to ensure its successful implementation. This study aimed to determine the success factors of PACS using structural
equation modeling approach in educational hospitals of Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.
Methods: This cross-sectional, descriptive-correlational study was conducted in 2014. The study population consisted of PACS
users (general practitioners, specialists, residents, and radiology experts) in Faghihi and Nemazi Hospitals of Shiraz. The subjects
consisted of 250 PACS users, who were selected using stratified random sampling. A questionnaire was used to collect data; its
validity was confirmed using confirmatory factor analysis and its reliability was measured using Cronbach's alpha (α = 0.84). Data
were analyzed using descriptive statistical methods in SPSS and structural equations modeling technique in LISREL software.
Results: Findings showed that the proposed conceptual model for success of PACS in Shiraz University of Medical Sciences has an
appropriate fitness in terms of analysis of the constitutive factors. Hypothesis analysis using structural equation modeling showed that
11 hypotheses out of 16 were confirmed and 5 hypotheses w refuted. Factors of individual performance, organizational performance,
and perceived usefulness of the system had the greatest impact on the dependence on PACS, respectively.
Conclusion: Designing and evaluating health information systems based on standard and well-known models is necessary in
order to have quality information, quality systems, and satisfied users. Findings of this study can be a good reference for health
care institutions, companies which provide information system services, and information system developers in order to evaluate
and promote the quality, usability, and effectiveness of these systems.
Keywords: Picture Archiving and Communication Systems; Success; Models; Structural

Received: 19 Jul, 2016 Accepted: 10 Apr, 2017

Citation: Nematolahi M, Amuzgar M, Sharifian R, Monem H, Zare S. Modeling of the Success of Picture Archiving and
Communication Systems in Medicine Using Structural Equation Modeling Approach. Health Inf Manage 2017; 14(1): 3-8

Article resulted from research project 2968 funded by Shiraz University Of Medical Sciences.
1- Associate Professor, Health Information Management, Anesthesiology and Critical Care Research Center AND Department of Health
Information Technology, School of Management and Medical Informatics, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran
2- MSc, Health Information Technology, Department of Health Information Technology, School of Management and Medical Informatics, Shiraz
University of Medical Sciences, Shiraz, Iran (Corresponding Author) Email: amouzgar@sums.ac.ir
3- Associate Professor, Health Information Management, Department of Health Information Management, School of Management and Medical
Informatics, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran
4- Assistant Professor, Information Technology, Department of Information Technology and Computer, School of Management and Medical
Informatics, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran
5- MSc Student, Health Information Technology, Department of Health Information Technology, School of Management and Medical
Informatics, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran

1396 ‫ فروردین و اردیبهشت‬/ ‫ شماره اول‬/ ‫ دوره چهاردهم‬/ ‫مدیریت اطالعات سالمت‬ 8

www.mui.ac.ir