G Tomos Epo 22

www.arnos.gr  www.oktonia.com  www.uni-learn.
gr
1
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν
Ζ ΑΤΣΟΝΟΜΗΑ ΣΖ΢ ΛΟΓΗΚΖ΢ ΢ΤΝΔΗΓΖ΢Ζ΢ ΢ΣΖ ΦΗΛΟ΢ΟΦΗΑ ΣΟΤ

ΚΑΝΣ
ΓΝΧ΢ΗΟΛΟΓΗΑ
 Ζ θζθμζμθία ημο Κακη ακάιεζα ζημκ μνεμθμβζηυ δμβιαηζζιυ ηαζ ημκ ειπεζ-
νζηυ ζηεπηζηζζιυ
 Οξζνινγηθφο δνγκαηηζκφο
Δνιδκεία ηδξ θφζδξ ςξ έκα ιδπακζηυ ζφζηδια, έκηαλδ ημο ακενχπμο ζηδ κμιμηέ-
θεζα ημο θοζζημφ ηυζιμο. Δπίηεολδ ιε αοηυκ ημκ ηνυπμ ηδξ εοδαζιμκίαξ ηςκ αηυιςκ
ηαζ ηδξ ημζκςκίαξ. Ζ επζζηήιδ είκαζ μ νοειζζηήξ ηςκ ζπέζεςκ ημο ακενχπμο ηαζ ηδξ
θφζδξ.
 Δκπεηξηθφο ΢θεπηηθηζκφο
Ζ ζζπφξ ηςκ εειεθζςδχκ εκκμζχκ ηδξ επζζηήιδξ είκαζ ηαεανά ροπμθμβζηή ηαζ ααζί-
γεηαζ ζηδ θεζημονβία ηδξ ικήιδξ. Ζ αζηζυηδηα απμηεθεί ροπμθμβζηή ενιδκεία ηαζ δεκ
έπεζ θμβζηυ εειέθζμ.
 Θέζε Καλη σο πξνο ηνλ νξζνινγηθφ δνγκαηηζκφ
΢οιθςκεί ιαγί ημο ζηδκ απμδμπή ηςκ έιθοηςκ ζδεχκ. Γζαθςκεί ζηδκ ηαηάνβδζδ ηδξ
ειπεζνίαξ.
 Θέζε Καλη σο πξνο ηνλ εκπεηξηθφ ζθεπηηθηζκφ:
Απμδμπή ημο νυθμο ηςκ ειπεζνζχκ. Τπμζηδνίγεζ ηδ αεααζυηδηα ηδξ επζζηδιμκζηήξ
εεςνίαξ.
 Κνπεξλίθεηα επαλάζηαζε: ζηδ θζθμζμθία δ ειπεζνία παίνκεζ ιμνθή ηαζ
ζπήια ιε ηδκ εθανιμβή ηςκ a priori εκκμζχκ ζηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ.
Σμ άηαηημ οθζηυ ηδξ ειπεζνίαξ μνβακχκεηαζ ιε ηζξ έιθοηεξ έκκμζεξ. Σα πνάβ-
ιαηα νοειίγμκηαζ πνμξ ημ θμβζηυ ηαζ υπζ ημ θμβζηυ πνμξ ηα πνάβιαηα.
 Αηηηφηεηα εθ ησλ πξνηέξσλ έλλνηα : ανίζηεηαζ ιέζα ζηδ θμβζηή ημο οπμ-
ηεζιέκμο ηαζ δεκ έπεζ ζπέζδ ιε ημ ροπμθμβζηυ οπυααενμ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ
ημο ακενχπμο.
 Υψξνο θαη ρξφλνο: Δη ηςκ πνμηένςκ δεδμιέκεξ ιμνθέξ ηδξ ακενχπζκδξ α-
κηζθδπηζηυηδηαξ (επμπηείαξ) πμο ζοκηεθμφκ ζηδ ζφθθδρδ ηδξ ελςηενζηήξ
πναβιαηζηυηδηαξ απυ ημ οπμηείιεκμ.
 Οζ έιθοηεξ έκκμζεξ, μζ ηαηδβμνίεξ δεκ ζοκζζημφκ απυ ιυκεξ ημοξ βκχζδ ,αθθά
είκαζ απυθοηα ηεκέξ. Απμηημφκ αλία ιε ημκ ειπθμοηζζιυ ημοξ απυ οθζηυ ηδξ
ειπεζνίαξ(παναηήνδζδ, πείναια).
 ΢ηάδηα ζχιιεςεο εμσηεξηθήο πξαγκαηηθφηεηαο :

 ηαηαζηεοή πνμκζηχκ αθθδθμοπζχκ ηαζ πςνζηχκ δζαζοκδέζεςκ
 επζθμβή ζοκαθεζχκ πμο έπμοκ αζηζαηή ζπέζδ ηαζ οπμαμθή ημοξ ζε έθεβ-
πμ.
 Δθ ησλ πξνηέξσλ ζπλζεηηθή γλψζε : Σφπμξ βκχζδξ πμο ακαθένεηαζ
ζηα πνάβιαηα ςξ ζδιείμ επαθήξ, πςνίξ υιςξ κα πδβάγεζ απυ αο-
ηά.(ηνυπμξ ζφκδεζδξ έιθοηςκ εκκμζχκ ηαζ ειπεζνίαξ).
 Πξάγκα θαζεαπηφ : Δλςηενζηυξ ηυζιμξ, ακηζηείιεκα απμβοικςιέκα απυ ηά-
εε ζδζυηδηα (πνχια, ζπήια, ιέβεεμξ). Με αοηυκ ελαζθαθίγεηαζ δ εβηονυηδηα
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

υροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.
www.arnos.gr  www.oktonia.com  www.uni-learn.gr
2
ηδξ βκχζδξ ημο ελςηενζημφ ηυζιμο, βζαηί μζ παναζηάζεζξ ιαξ δεκ είκαζ ρεο-
δαζζεήζεζξ ημο κμο αθθά ζηδνίγμκηαζ ζε ηάπμζα δεδμιέκα. Έπεζ ηδκ έκκμζα
ημο κμμφιεκμο πςνίξ ειπεζνζηή οπυζηαζδ
 Φαηλφκελα : δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ υπςξ μνβακχεδηακ απυ ημ πχνμ, ημ
πνυκμ ηαζ ηζξ ειπεζνίεξ.
 Γηάθξηζε θαηλνκέλσλ θαη πξάγκαηνο θαζεαπηφ: Δίκαζ δοκαηή δ βκχζδ ιυ-
κμ ηςκ θαζκμιέκςκ αθθά οπάνπεζ δ δοκαηυηδηα ζηέρδξ ημο θμβζηά μνεμφ α-
κελάνηδηα απυ ηδ βκχζδ ηδξ φπανλήξ ημο. Ο επζζηδιμκζηυξ κμοξ έπεζ ηδ δο-
καηυηδηα κα βκςνίγεζ ηαζ κα ελδβεί ιυκμ ηα θαζκυιεκα. Σμ πνάβια ηαεεαοηυ
ανίζηεηαζ πένα απυ ηάεε δοκαηυηδηα βκχζδξ.
 Ζ απφξξηςε ηνπ ηδεαιηζκνχ ηνπ Μπέξθιεπ.
Ο ζδεαθζζιυξ ημο Κακη δεκ έπεζ ηίπμηε ημζκυ ιε ηζξ ακηζθήρεζξ ημο
Μπένηθεο.
Τπάνπμοκ θοζζηά υκηα πένα απυ ηδκ ακενχπζκδ δζάκμζα.
Τπάνπμοκ υκηα πμο ανίζημκηαζ πένα απυ ηάεε ηεπκζηή δοκαηυηδηα
ημο ακενχπμο βζα παναηήνδζδ.
Κάεε βκχζδ ημο ηυζιμο έπεζ ιζα ακαθαίνεηδ οπμηεζιεκζηή δζάζηαζδ.
 Ζ ππεξβαηηθή ζενινγία
 Γεκ οπάνπεζ ελμιμίςζδ ηδξ δζάκμζαξ ημο ακενχπμο ηαζ ηδξ ανπέηοπδξ
δζάκμζαξ ημο Θεμφ. Ο άκενςπμξ βκςνίγεζ ηζξ εκηοπχζεζξ ηςκ πναβιά-
ηςκ, υπζ ηδκ μοζία ημοξ. Ο Θευξ ςξ δδιζμονβυξ ημο βκςνίγεζ ημ πνάβ-
ια ηαεεαοηυ.
 Γφμ πενζμπέξ βκχζδξ :
α) πεξηνρή επηζηεκνληθνχ ινγηζκνχ
α) πεξηνρή ηνπ «θαζαξνχ ιφγνπ» ακηζηείιεκα ηδξ είκαζ :
1) μ Κυζιμξ ηθεζζηυ, ηεθεζςιέκμ ζφζηδια πναβιάηςκ, μθυηδηα ,
2) δ ροπή εκμπμζδηζηυ πθαίζζμ εζςηενζηήξ ειπεζνίαξ,
3) μ Θευξ πνχημ ηαζ έζπαημ εειέθζμ πναβιαηζηυηδηαξ.
Γεκ ιπμνμφιε κα ηα βκςνίζμοιε ιε ημκ ηνυπμ πμο βκςνίγμοιε ηα αζζεδηά υκηα
ημο θοζζημφ πενζαάθθμκημξ. Γεκ οπάνπεζ βζα αοηά θμβζηή απυδεζλδ.
 Παναδμπή φπανλδξ ιζαξ οπενηυζιζαξ ελμοζίαξ πμο επζανααεφεζ αοημφξ
πμο αημθμοεμφκ ημκ δεζηυ ηνυπμ γςήξ.
 Έζπαηα αζηήιαηα ημο πναηηζημφ θυβμο δ αεακαζία ηδξ ροπήξ, δ φπανλδ
ημο Θεμφ.(πςνίξ αοηά ηαηάννεοζδ ημο μζημδμιήιαημξ ηδξ δεζηήξ πνά-
λδξ)
 Iδέα ηνπ Θενχ: ςξ εειεθίμο ηαζ εββοδηή ιζαξ δεζηήξ ηάλδξ. Ζ ενδζηεία
έπεζ κυδια εκηυξ ηςκ μνίςκ ημο ηαεανμφ θυβμο. Ο άκενςπμξ δεκ είκαζ
έκα μκ πμο ελανηάηαζ απυ ηδ εέθδζδ ημο δδιζμονβμφ ημο αθθά έκα θμβζηυ
μκ πμο αοημηοαενκάηαζ ηαζ αοημηαεμνίγεηαζ.
 Όξηα επηζηήκεο
 Δπηζηεκνινγηθή ηαπεηλνθξνζχλε : δ επζζηδιμκζηή δζάκμζα κα παναδε-
πηεί υηζ ιπμνεί κα ελδβήζεζ επζηοπχξ ιυκμ ηα ειπεζνζηά θαζκυιεκα ηαζ
υπζ αοηά πμο οπενααίκμοκ ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ.
 Ο άκενςπμξ είκαζ ιζα αζμθοζζηή ιδπακή ηαζ ιζα αοηυκμιδ δεζηή μκηυηδ-
ηα πμο λεπενκά ημοξ ηαηακαβηαζιμφξ ηδξ θφζδξ ημο. Ζ έθθμβδ ζοκείδδ-
ζδ ιπμνεί κα απμηεθέζεζ πνμσυκ ηδξ θοζζηήξ δζαδζηαζίαξ, εθυζμκ ζζπφ-
ζμοκ μζ επζζηδιμθμβζημί πενζμνζζιμί (ζοζπέηζζδ ιε ηδκ ειπεζνία).
 ΢ηνραζηηθή θξηηηθή δχλακε: είκαζ ιζα θμβζηή οπενέηηαζδ ημο αοημζο-
κείδδημο Δβχ πμο πνμζπαεεί κα ζοθθάαεζ ημκ έζπαημ μνίγμκηα ηδξ γςήξ

3
ημο. Σα γδημφιεκα ηδξ είκαζ πένα απυ ηάεε ειπεζνία, δεκ πανάβεζ επζζηδ-
ιμκζηέξ αθήεεζεξ., είκαζ ακαβηαία εζςηενζηή δφκαιδ ημο εβχ.
 Δλφηεηα ησλ πάλησλ: υθεξ μζ εεςνίεξ ζφιθςκα ιε ηδκ επζζηήιδ εκηάζ-
ζμκηαζ ζε έκα εονφηενμ εεςνδηζηυ ζφζηδια, ζε έκα έζπαημ ζχια αθδ-
εεζχκ. Ζ επζζηήιδ υιςξ δεκ ιπμνεί κα θηάζεζ ζηδκ έζπαηδ βκχζδ. Πνμ-
ζπαεεί κα δζαηοπχζεζ ιζα εεςνία πενί ημο ηυζιμο ςξ εκζαίμο ακηζηείιε-
κμο ηδξ βκχζδξ (ηακμκζζηζηυ ζδεχδεξ).
 Ζ θφζδ ζοθθαιαάκεηαζ ςξ εκυηδηα, μθυηδηα πμο ζηδνίγεηαζ ζηδκ αθθδ-
θελάνηδζδ ηςκ ζοζηαηζηχκ ηδξ. Όθα θεζημονβμφκ ιε αάζδ ηδ θοζζηή
ζημπζιυηδηα.
ΖΘΗΚΖ
 Πξνηεξαηφηεηα ηνπ πξαθηηθνχ ιφγνπ: δ μδυξ ημο δεζημφ ζημπαζιμφ, μ άκενς-

πμξ είκαζ αοημηαεμνζγυιεκμ οπμηείιεκμ πμο ιπμνεί κα επζθέβεζ εθεφεενα ακάιε-
ζα ζημ ηαθυ ηαζ ημ ηαηυ (μοζία ημο ακενχπζκμο εβχ, δεζηυ οπμηείιεκμ ςξ πνάβ-
ια ηαεεαοηυ). Ο άκενςπμξ οπάνπεζ υπζ βζα κα βκςνίγεζ αθθά βζα κα πνάηηεζ.
 Ζζηθή: είκαζ δ πνάλδ πμο δε βίκεηαζ θυβς πνμζςπζηήξ ή ημζκςκζηήξ ςθέθεζαξ
αθθά ζοκδέεηαζ ιε ηδκ επζδίςλδ ημο δέμκημξ ςξ αοημζημπμφ. Πνέπεζ κα επζθέβε-
ηαζ ημ δέμκ ηαζ υπζ ημ ζοιθένμκ, πμο ζπάκζα ζοκδοάγμκηαζ.
 Διεπζεξία: είκαζ δ δοκαηυηδηα ημο ακενχπμο κα λεπενάζεζ ηζξ ελςηενζηέξ ζοκ-
εήηεξ ηαζ ηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ ηαζ κα εκενβήζεζ ζφιθςκα ιε ηδκ ηαεανή
ζδέα ημο ηαεήημκημξ (αίηδια πναηηζημφ θυβμο, αίμο).
 Ζ δεζηή θζθμζμθία ημο Κακη δε πθδνμθμνεί βζα ηα ηαεήημκηα ηαζ ημ πενζεπυιε-
κμ ηδξ δεζηήξ ζοιπενζθμνάξ.
 Καηεγνξηθή πξνζηαγή: εζςηενζηή θςκή πμο γδηά ηδκ άκεο υνςκ ζοιιυνθςζδ
ζηζξ επζηαβέξ ημο πναηηζημφ θυβμο. Σα έθθμβα υκηα ςξ ακηζηείιεκα ζοκαθθαβήξ
είκαζ αοημζημπμί ηαζ υπζ ιέζα ελοπδνέηδζδξ ζδζμηεθχκ ζοιθενυκηςκ. Ζ δεζηή
ζοιπενζθμνά ζηδνίγεηαζ ζηδκ εζςηενζηή δέζιεοζδ ημο ακενχπμο (οπμηεζιέκμο)
κα εηηεθεί ηα ηαεήημκηα ημο ηαζ πναβιαημπμζείηαζ ζηδκ ηαεδιενζκή γςή ζφιθς-
κα ιε ηζξ επζηαβέξ ημο πναηηζημφ θυβμο. Οθείθς κα πνάηης ζφιθςκα ιε ημ ηα-
εήημκ ζδιαίκεζ υηζ ιπμνχ ηαζ κα ημ εηηεθέζς ακ ηαζ ανκμφιαζ κα ημ ακαβκςνί-
ζς. Ζ ηαηδβμνζηή πνμζηαβή είκαζ ηακυκαξ γςήξ ηαζ ελαζθαθίγεζ ηδκ ανιμκζηυ-
ηδηα ζηζξ ημζκςκζηέξ ζπέζεζξ.
ΠΟΛΗΣΗΚΖ
 ΢φκδεζδ πμθζηζηήξ δεζηήξ. Ακάπηολδ πμθζηζηήξ εεςνίαξ ιε εειεθζχδδ ανπή ηδκ

ηαηδβμνζηή πνμζηαβή.
 Βαζίιεην ησλ ηειψλ (ζθνπψλ) : ημζκυηδηα αοημζοκείδδηςκ υκηςκ ιε ηδκ αιμζ-
ααία ακαβκχνζζδ ςξ ζζυηζια δεζηά οπμηείιεκα.
 Ηδαληθή δεκνθξαηία (ζδακζηή ακανπία) : αοημηοαενκχιεκμζ πμθίηεξ, δ οπμηαβή
ζημ κυιμ πδβάγεζ απυ ηδκ αοευνιδηδ δέζιεοζδ ημο ηαεεκυξ ζηδκ ηαηδβμνζηή
πνμζηαβή.
 Δπζηνάηδζδ παβηυζιζαξ εζνήκδξ, μιμζπμκδία ίζςκ ηαζ εθεφεενςκ εεκχκ.
 Θεηζηή ζηάζδ απέκακηζ ζηδ Γαθθζηή Δπακάζηαζδ εοηαζνία βζα δεζηή ακαιυνθς-
ζδ ημο ακενχπζκμο είδμοξ, ηα αζηήιαηα ηδξ δεζηήξ κα θάαμοκ εεζιζηή οπυζηαζδ
ιέζα ζηδκ ημζκςκζηή γςή.

4
Ζ ζέζε ηνπ Καλη γηα ηελ ηέρλε.
 Ζ ηαθαζζεδηζηή αλία εκυξ ακηζηεζιέκμο πνμτπμεέηεζ ηέθεζα ζοκανιμβή ηςκ ιε-

νχκ απυ ηα μπμία απμηεθείηαζ.
 Ζ ζημπζιυηδηα οπάνπεζ ιέζα ζημ ίδζμ ηαθθζηεπκζηυ ακηζηείιεκμ ημ μπμίμ δεκ α-
πεζημκίγεζ ηδκ ελςηενζηή θφζδ.
 ΢ημπζιυηδηα : άκεο ζημπμφ ηαεανή ειπεζνία ακηζθδπηζηήξ εοπανίζηδζδξ, πκεο-
ιαηζηή απυθαοζδ πμο δεκ έπεζ ηαιία ζπέζδ ιε ημ γςχδδ αζζεδζζαηυ ενεεζζιυ.
 Ο ηαθθζηέπκδξ είκαζ αοηεκενβυ οπμηείιεκμ ,δδιζμονβζηυ οπμηείιεκμ πμο αημ-
θμοεεί ηζξ εκμνάζεζξ ηδξ δδιζμονβζηήξ θακηαζίαξ ηαζ υπζ ελςηενζημφξ ηακυκεξ.
Δίκαζ εθεφεενδ ζδζμθοΐα πμο δεκ εβηθςαίγεηαζ ζε παναδμζζαηέξ ηεπκζηέξ.
Αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ηνπ Καλη
 Έεεζε ηζξ αάζεζξ ημο αζζεδηζημφ νμιακηζζιμφ.

 Αημθμφεδζε ημκ ηνζηζηυ μνεμθμβζζιυ, ζδζυηοπμ ζοβηεναζιυ θμβζηήξ ηαζ ειπεζ-
νίαξ.
 Θειεθίςζε ημ μνβακζζιζηυ πνυηοπμ ζηδνζβιέκμ ζημ ηαεανυ θυβμ πμο οπενααίκεζ
ηδκ ειπεζνία.
 Δπζδίςλε ηδκ εκμπμίδζδ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ ηαζ ηδ ζφθθδρδ ηδξ βκχζδξ ςξ
μθυηδηα πςνίξ κα ημ επζηφπεζ.
 Οζ δζάδμπμί ημο αημθμφεδζακ ημ μνβακζζιζηυ πνυηοπμ ςξ εειέθζμ ηδξ κέαξ ιε-
ηαθοζζηήξ.

5
Ζ γλσζηνινγηθή ζεσξία ηνπ Καλη αλάκεζα ζηνλ νξζνινγηθφ δνγκαηηζκφ θαη ηνλ
εκπεηξηθφ ζθεπηηθηζκφ.
Σμ 18μ αζχκα δ πανάδμζδ ημο μνεμθμβζζιμφ πμο είπε λεηζκήζεζ ιε ημκ Νηε-
ηάνη ελεθίπεδηε ζ’ έκα δμβιαηζζιυ. ΢φιθςκα ιε αοηυκ πμο είπε ζηδνζπεεί ζηδ θζθμ-
ζμθία ημο Λάζιπκζηξ ιυκμ ιε ημ θμβζηυ ηαζ ηζξ έιθοηεξ έκκμζεξ ιπμνεί μ ακενχπζκμξ
κμοξ κα μδδβδεεί ζηδκ απυθοηδ αεααζυηδηα ηδξ βκχζδξ ηδξ μοζίαξ.
Ζ θφζδ ενιδκεφηδηε ςξ έκα ιδπακζηυ ζφζηδια. Οζ αζζεήζεζξ δίκμοκ ηζξ πθδ-
νμθμνίεξ ζημ κμο, ηζξ μπμίεξ επελενβάγεηαζ. Ζ κεοηχκεζα ζφθθδρδ ηδξ θοζζηήξ
πναβιαηζηυηδηαξ έδςζε ιεβάθδ ειπζζημζφκδ ζηδκ επζζηδιμκζηή ένεοκα. Με ημκ
ειπεζνζηυ υιςξ ζηεπηζηζζιυ πενζμνίγεηαζ δ ζζπφξ ηαζ δ αλζμπζζηία ηςκ επζζηδιμκζ-
ηχκ εεςνήζεςκ. Ο Υζμοι εεςνεί υηζ μζ εειεθζχδεζξ έκκμζεξ ηδξ επζζηήιδξ έπμοκ ρο-
πμθμβζηυ παναηηήνα, ηαεχξ πενζβνάθμοκ αοηυ πμο ειείξ πζζηεφμοιε ηαζ υπζ ηδκ
πναβιαηζηυηδηα υπςξ αοηή είκαζ. Αοηυ πμο πζζηεφμοιε βζα ηδ θφζδ ηαζ ημοξ κυιμοξ
ηδξ δεκ ζηδνίγεηαζ θμβζηά μφηε ειπεζνζηά, αθθά είκαζ ιζα ζοκήεεζα, έλδ ημο ακενχπζ-
κμο κμο. Αοηά πμο πζζηεφμοιε βζα ηδ θφζδ δεκ εα πνέπεζ κα ηα εηθαιαάκμοιε ςξ
δεδμιέκα, αθθά είκαζ δοκαηυκ κα ακαεεςνήζμοιε ηδ εέζδ ιαξ ζημ ιέθθμκ παναηδ-
νχκηαξ ιε ηζξ αζζεήζεζξ ιαξ αθθαβέξ ζηδ ζοιπενζθμνά ηςκ θοζζηχκ θαζκμιέκςκ.
Δπμιέκςξ βζα ημκ Υζμοι δεκ ζζπφεζ δ ανπή ηδξ αζηζυηδηαξ. Κθμκίγεηαζ ημ ηφνμξ ηςκ
επζζηδιχκ απυ ηδ ζηζβιή πμο ζηενεί μ Υζμοι ηδ δοκαηυηδηα ημοξ κα πνμαθέπμοκ
ιεθθμκηζηά βεβμκυηα.
Ο Κακη επδνεάζηδηε απυ ημ ζηεπηζηζζιυ ημο Υζμοι ηαζ άκηθδζε απυ αοηυκ
ηα επζπεζνήιαηα βζα ηδκ αιθζζαήηδζδ ηςκ απυθοηςκ εκκμζχκ ημο δμβιαηζζιμφ. Ο
ίδζμξ μ Κακη παναδέπεηαζ υηζ μ Υζμοι ημκ έαβαθε απυ ημ δμβιαηζηυ ημο θήεανβμ. Ο
Υζμοι ημκ αμήεδζε ιε ημκ ζηεπηζηζζιυ ημο κα απαθθαβεί απυ ηζξ δμβιαηζηέξ ημο πε-
πμζεήζεζξ πμο είπε ζηδκ ανπή ηδξ θζθμζμθζηήξ ημο πμνείαξ. Δπίζδξ ανβυηενα ημο
έδςζε ηδκ αθμνιή ηαζ ηδκ εοηαζνία κα εειεθζχζεζ ηδκ ηνζηζηή εεςνία ακαζνχκηαξ ηδ
εεςνία ημο ζηεπηζηζζιμφ. Ο Κακη οζμεέηδζε ηδ εέζδ ημο Υζμοι βζα ημ νυθμ ηδξ ε-
ιπεζνίαξ ζηδκ απυηηδζδ ηδξ βκχζδξ. Ο Κακη ζοιθςκεί ιε ημκ Υζμοι ζημ υηζ δ
ζοκεεηζηή αζηζαηή ηνίζδ δε ζπδιαηίγεηαζ ιέζς ακάθοζδξ ιζαξ έκκμζαξ. ΢οιθςκεί ιε
ηδκ ηνζηζηή ηδξ βκχζδξ πμο επζδίδεηαζ μ Υζμοι. Γζαθςκεί υιςξ ιε ηδ εέζδ ημο υηζ δ
αζηζυηδηα δεκ ζζπφεζ, αθθά δ ζφκδεζδ δφμ βεβμκυηςκ αζηίαξ ηαζ απμηεθέζιαημξ είκαζ
απμηέθεζια ροπζημφ ζοκεζνιμφ. Ο Κακη εεχνδζε υηζ μ Υζμοι έεεζε ιε απμθαζζζηζ-
ηυ ηνυπμ ημ πνυαθδια ηδξ βκχζδξ ιε ηδ ιμνθή ηδξ ακηζηεζιεκζηυηδηαξ, πανυθμ πμο
δεκ έδςζε ζηακμπμζδηζηή απάκηδζδ. Ο Υζμοι χεδζε ημκ Κακη κα εέζεζ ημ πνυαθδια
ηδξ ζφκεεζδξ ζε υθδ ημο ηδ βεκζηυηδηα.
Ο Κακη αλζμπμζεί απυ ημκ ειπεζνζζιυ ηδκ ειπζζημζφκδ ζηζξ αζζεήζεζξ ηαζ ηδκ
ειπεζνία. Γεκ είκαζ δοκαηυκ μ επζζηδιμκζηυξ κμοξ κα ζηδνζπεεί ιυκμ ζηζξ θμβζηέξ έκ-
κμζεξ. Απυ ιυκεξ ημοξ μζ έιθοηεξ έκκμζεξ δεκ απμηεθμφκ βκχζδ, αθθά είκαζ απυθοηα
ηεκέξ. Οζ πθδνμθμνίεξ πμο παίνκμοιε απυ ηδκ ειπεζνία, ηζξ αζζεήζεζξ απμηεθμφκ ημ
οθζηυ ιε ημ μπμίμ «βειίγεζ» μ κμοξ. Ζ ειπεζνία είκαζ απαναίηδηδ βζα κα μδδβδεεί μ
άκενςπμξ ζηδ βκχζδ. Υςνίξ αοηήκ μδδβείηαζ ζηζξ ακηζκμιίεξ. Ο κμοξ δεκ ιπμνεί κα
οπεναεί ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ βζα κα ηαηαηηήζεζ ηδκ αθήεεζα.
Βέααζα μ Κακη δεκ επδνεάζηδηε ιυκμ απυ ημκ ειπεζνζζιυ, αθθά έηακε θυβμ
βζα φπανλδ ηαζ ηςκ έιθοηςκ εκκμζχκ, a priori. Γεκ ανηείηαζ ιυκμ ζηδ ζοιαμθή ηςκ
αζζεήζεςκ, αθθά οπάνπμοκ ηαζ έκκμζεξ πμο εκζζπφμοκ ηδ δοκαηυηδηα ηδξ ειπεζνίαξ.
Ο εαοηυξ ιαξ μνβακχκεζ ηζξ παναζηάζεζξ ηδξ ειπεζνίαξ ιε απμηέθεζια αοηέξ κα α-
πμηημφκ ιζα εκυηδηα. Γζαηί μζ παναζηάζεζξ ηςκ πναβιάηςκ ένπμκηαζ ιέζα ζημ κμο
ιαξ ιέζς ηςκ αζζεήζεςκ άηαηηεξ, αηαηάζηαηεξ. Οζ a priori έκκμζεξ πμο πνμτπάν-
πμοκ ηδξ ειπεζνίαξ μνβακχκμοκ ημ οθζηυ ηδξ ειπεζνίαξ. Υςνίξ αοηέξ ημ οθζηυ ηδξ ε-

6
ιπεζνίαξ δεκ έπεζ ηαιζά βκςζηζηή αλία. Απμηημφκ κυδια ιε ηδ αμήεεζα ηςκ θμβζηχκ
δμιχκ πμο οπάνπμοκ ζημ κμο ιαξ. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ ζοκδέμκηαζ μζ έκκμζεξ ιε ηδ
θφζδ ηαζ δ αθδνδιέκδ έκκμζα απμηηά οθζηυ πενζεπυιεκμ.
Ο Κακη αημθμοεεί ηδ ιέζδ μδυ ακάιεζα ζηδκ ειπεζνζμηναηία ηαζ ημκ μνεμθμβζ-
ζιυ. Σα υνζα ηδξ βκχζδξ είκαζ ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ. Ο ακενχπζκμξ κμοξ απμηηά ηζξ
πθδνμθμνίεξ ημο ελςηενζημφ ηυζιμο απυ ηζξ αζζεήζεζξ. Αοηέξ μζ πθδνμθμνίεξ δέπμ-
κηαζ επελενβαζία ηαζ μνβακχκμκηαζ απυ ηζξ a priori έκκμζεξ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηνπ θαηλνκέλνπ θαη πνην ηνπ πξάγκαηνο θαζ’ απηφ;
Ο επζζηδιμκζηυξ κμοξ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα κα βκςνίγεζ ιυκμ ηα θαζκυιεκα. Σμ

θαζκυιεκμ απμηεθεί ηδκ επζζηδιμκζηή βκχζδ πμο πανμοζζάγεζ ηα πνάβιαηα υπςξ πα-
νμοζζάγμκηαζ ζε ειάξ ιέζς ηςκ αζζεήζεςκ. Σα πνάβιαηα πανμοζζάγμκηαζ ζημ κμο
ιαξ ςξ θαζκυιεκα ηαζ ιυκμ ιε αοηυκ ημκ ηνυπμ είκαζ δοκαηυκ κα βίκμοκ ακηζηείιεκμ
βκχζδξ. Φαζκυιεκα είκαζ μζ αζζεδηέξ εζηυκεξ πμο ηζξ ζηέθηεηαζ μ άκενςπμξ ςξ ακηζ-
ηείιεκα. Σα θαζκυιεκα απμηεθμφκ ηδκ ακηζηεζιεκζηή ιμνθή βκχζδξ πμο απμηηά μ
άκενςπμξ ιε ηδκ επελενβαζία ημο απυ ηζξ a priori έκκμζεξ πμο ζοιααίκεζ ηαοηυπνμκα
ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ημο οθζημφ ηδξ ειπεζνίαξ.
Σμ πνάβια ηαεεαοηυ είκαζ ημ θοζζηυ ακηζηείιεκμ πμο οπάνπεζ πένα απυ ηδκ
ειπεζνία ιαξ ηαζ είκαζ αδφκαημκ κα ημ βκςνίζμοιε. Βνίζηεηαζ πένα απυ ηάεε δοκαηυ-
ηδηα βκχζδξ. Δίκαζ απαναίηδημ υιςξ κα απμδεπημφιε ηδκ φπανλδ ημο, βζαηί ιυκμ ιε
ηδκ απμδμπή ηδξ φπανλδξ ημο πνάβιαημξ ηαεεαοηυ απμηημφκ ηα θαζκυιεκα βκςζηζηή
αλία. Σμ πνάβια ηαεεαοηυ απμηεθεί ηδκ πδβή, ηδκ αζηία ηςκ παναζηάζεςκ πμο δζα-
ηδνμφιε ιέζα ζηδκ ειπεζνία ιαξ. Γεκ έπεζ υιςξ ειπεζνζηή οπυζηαζδ αθθά είκαζ μκ
πμο οπάνπεζ ζηδ εεςνδηζηή ιαξ θακηαζία. Μπμνεί μ άκενςπμξ ιε ημκ ηαεανυ θυβμ
κα ημ ζοθθάαεζ ςξ κμμφιεκμ. Σμ θμβζηυ ημο είκαζ ηαηαζηεοαζιέκμ ιε ηέημζμ ηνυπμ
χζηε ιπμνεί κα ημ εκκμήζεζ αθθά δεκ ιπμνεί κα μδδβδεεί ζηδ βκχζδ ημο. ΢ηδ ζφθ-
θδρδ ημο πνάβιαημξ ηαεεαοηυ, μκηυηδηα πμο είκαζ πένα απυ ηάεε δοκαηυηδηα αζ-
ζεδηδνζαηήξ βκχζδξ ςξ κμμφιεκμ ζηδνίγεηαζ δ ηνζηζηή εεςνία ημο Κακη.
Πνηνο είλαη ν ξφινο ησλ a priori ελλνηψλ θαη ηη γλσξίδεηε γηα απηέο;
Σμ οπμηείιεκμ δεκ λεπενκά ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ, βζα κα μδδβδεεί ζηδκ ακηζ-
ηεζιεκζηή βκχζδ. Αοηή δ βκχζδ εα πναβιαημπμζδεεί ιε ηδκ επελενβαζία ημο οθζημφ
ηδξ ειπεζνίαξ απυ ηζξ a priori έκκμζεξ. Αοηέξ μζ έκκμζεξ πνμτπάνπμοκ ηδξ ειπεζνίαξ,
αθθά ηζξ πνδζζιμπμζμφιε βζα κα αλζμθμβήζμοιε ηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ. Με ηδ
αμήεεζα αοηχκ ημ οπμηείιεκμ βκςνίγεζ ηδκ ειπεζνζηή ακηζηεζιεκζηή βκχζδ ηςκ θαζ-
κμιέκςκ.
A priori έκκμζεξ εεςνμφκηαζ δ επμπηεία ημο πχνμο, ημο πνυκμο ηαζ μζ ηαηδβμ-
νίεξ. Σμ οπμηείιεκμ ιε ηζξ επμπηείεξ ημο πχνμο ηαζ ημο πνυκμο ηαηεοεφκεηαζ πνμξ
ηδκ απυηηδζδ ακηζηεζιεκζηήξ βκχζδξ ιε ηδκ αλζμπμίδζδ ημο οθζημφ ηδξ ειπεζνίαξ. Ο
πχνμξ ηαζ μ πνυκμξ ελμπθίγμοκ ημ οπμηείιεκμ ιε ηα απαναίηδηα εθυδζα βζα ηδκ απυ-
ηηδζδ ηδξ βκχζδξ. Δίκαζ εη ηςκ πνμηένςκ δεδμιέκεξ ιμνθέξ ηδξ ακενχπζκδξ ακηζθδ-
πηζηυηδηαξ, επμπηείαξ. Με αοηέξ ημ οπμηείιεκμ μδδβείηαζ ζηδκ ζφθθδρδ ηδξ ελςηε-
νζηήξ πναβιαηζηυηδηαξ.
Ο πχνμξ δεκ έπεζ ειπεζνζηυ παναηηήνα, είκαζ ακαβηαία πανάζηαζδ a priori,
ηαεχξ είκαζ ακαβηαία δ πνμΰπανλδ ημο βζα κα οπάνπμοκ μζ αζζεήζεζξ. Ο πχνμξ απμ-
ηεθεί ηαεανή επμπηεία ηαζ υπζ ηαεανή θμβζηή έκκμζα. Γεκ οπάνπμοκ πμθθμί πχνμζ

7
αθθά είκαζ έκαξ ηαζ αδζαίνεημξ. Ο πνυκμξ επίζδξ δεκ είκαζ έκκμζα αθθά επμπηεία. Σμκ
πνυκμ ημκ ακηζθαιαακυιαζηε ςξ έκκμζα ιε ιζα δζάζηαζδ. Οζ πμθθμί πνυκμζ έπμοκ ιυ-
κμ δζαδμπζηή ζεζνά. Ο πχνμξ ηαζ μ πνυκμξ δεκ εκκμμφκηαζ ιε ηνυπμ ακηζηεζιεκζηυ.
Όιςξ απμηημφκ ακηζηεζιεκζηή ζδιαζία, υηακ αλζμπμζμφκηαζ ζηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζ-
νίαξ. Ο πχνμξ ηαζ μ πνυκμξ είκαζ επμπηείεξ ηαεανέξ ηαζ ακ ηαζ απμηεθμφκ υνμοξ ηδξ
αζζεδηζηυηδηαξ ηαεμνίγμοκ ιυκεξ ημοξ ηα υνζα ημοξ πμο είκαζ ηα θαζκυιεκα. Γζα κα
εκημπζζημφκ υθα ηα είδδ ηςκ θαζκμιέκςκ εα πνέπεζ κα θάαμοιε οπυρδ ιαξ υηζ μ πχ-
νμξ ηαζ μ πνυκμξ είκαζ εκζαίμζ ηαζ δεκ ιπμνμφκ κα οπάνλμοκ έλς απυ ηδ κυδζή ιαξ.
Αθμφ είκαζ πνμειπεζνζηέξ έκκμζεξ, πνμδβμφκηαζ ηςκ θαζκμιέκςκ ηαζ αθμνμφκ απμ-
ηθεζζηζηά αοηά ηαζ υπζ ηα πνάβιαηα ηαεαοηά.
Ζ επμπηεία ημο πνυκμο ζημκ Kακη πνμδβείηαζ ηδξ επμπηείαξ ημο πχνμο. Οζ πνμκζηέξ
αθθδθμοπίεξ ηαζ μζ πςνζηέξ δζαζοκδέζεζξ απμηεθμφκ ημ πνχημ ζηάδζμ βζα ηδκ απυ-
ηηδζδ ηδξ βκχζδξ. ΢ηδ ζοκέπεζα ημ οπμηείιεκμ ζοκδέεζ αζηζαηά ηα δζάθμνα βεβμκυ-
ηα. Αοηυ επζηοβπάκεηαζ ιε ηδκ ηαηδβμνία ηδξ αζηζυηδηαξ. Δίκαζ ηαζ αοηή δεδμιέκδ εη
ηςκ πνμηένςκ ηαζ πενζέπεηαζ ιέζα ζηδ θμβζηυηδηα ημο οπμηεζιέκμο. Με ηδκ ανπή
ηδξ αζηζυηδηαξ υπςξ ηδκ ακηζθαιαάκεηαζ μ Κακη ενιδκεφμκηαζ ηαζ ζοκδέμκηαζ ηα βε-
βμκυηα ιεηαλφ ημοξ ιε ηδ ιμνθή αζηίαξ ηαζ απμηεθέζιαημξ.
΢φιθςκα ιε ημκ Κακη ηαηδβμνίεξ είκαζ έκκμζεξ εκυξ ακηζηεζιέκμο πμο ηαεμ-
νίγμοκ ιε αάζδ ηζξ θμβζηέξ θεζημονβίεξ αοημφ πμο ηνίκεζ. Ζ ζοβηνυηδζδ ημο ηυζιμο
επζηοβπάκεηαζ ιε ηζξ ηαηδβμνίεξ. Με ηζξ ηαηδβμνίεξ ζοκεζδδημπμζμφιε ηδκ πναβιαηζ-
ηυηδηα ιε εκενβδηζηυ ηνυπμ πμο ιανηονεί ηδκ οπμηεζιεκζηυηδηα ιαξ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ησλ a priori ζπλζεηηθψλ θξίζεσλ;

Πνηα θξηηηθή είλαη δπλαηφλ λα αζθεζεί πάλσ ζ’ απηέο;
Οζ ιμνθέξ επμπηείαξ ημο πχνμο ηαζ ημο πνυκμο ζοκδέμκηαζ ιε ηζξ ζοκεεηζηέξ
a priori ηνίζεζξ. Αοηέξ είκαζ έκαξ ηφπμξ βκχζδξ πμο ακαθένεηαζ ζηα πνάβιαηα ιε ηα
μπμία ενπυιαζηε ζε επαθή, αθθά δεκ πδβάγεζ απυ αοηά. Με αοηέξ ηζξ ηνίζεζξ μζ έι-
θοηεξ θμβζηέξ ηαηδβμνίεξ ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ ειπεζνία πμο εα απμηηδεεί ιέζς ηςκ
αζζεήζεςκ. ΢ηδκ φπανλδ αοηχκ ηςκ ηνίζεςκ ζηδνίγεηαζ δ επζζηδιμθμβία ημο Κακη.
Με ηζξ έκκμζεξ πμο οπάνπμοκ ζηδκ επζζηδιμκζηή δζάκμζα ενιδκεφμκηαζ ηα δζάθμνα
βεβμκυηα ηαζ μ θοζζηυξ ηυζιμξ. Mε ηδ ζοκεεηζηή a priori ηνίζδ πναβιαημπμζείηαζ δ
ζφκδεζδ ιεηαλφ εκκμζχκ πμο οπάνπεζ πνζκ απυ ηάεε ειπεζνία υπςξ ζοιααίκεζ ζηα
ιαεδιαηζηά. Ζ επζζηδιμθμβία ζημκ Κακη εειεθζχκεηαζ ζηδκ ζδέα υηζ οπάνπεζ ζοκ-
εεηζηή εη ηςκ πνμηένςκ βκχζδ. Σμ ζηεπηυιεκμ οπμηείιεκμ είκαζ ελμπθζζιέκμ ιε έκ-
κμζεξ πμο ιαξ θέκε ηάηζ μοζζαζηζηυ βζα ηάεε ειπεζνία, πμο ιπμνμφιε κα απμηηήζμο-
ιε. Ζ ζοκεεηζηή ηνίζδ πνμζθένεζ ηδ βκχζδ ημο πνάβιαημξ, ζηδκ μπμία εειεθζχκεηαζ
δ επζζηήιδ. Ζ ζοκεεηζηή ζηέρδ οπενααίκεζ ηα υνζα ιζαξ έκκμζαξ ηαζ εζζπςνεί ζε ιζα
άθθδ ακηζηεζιεκζηή έκκμζα βζα κα μδδβδεεί ζηδ ιεηαλφ ημοξ ζφκδεζδ. Με αθεηδνία
ηδ ζοκεεηζηή ηνίζδ a pestoriori μδδβείηαζ ζηδ ζοκεεηζηή ηνίζδ a priori. Με αοηυκ ημκ
ηνυπμ επζηοβπάκεηαζ δ ζφκδεζδ ιε ηζξ έκκμζεξ πμο οπάνπμοκ πνζκ ηδκ ειπεζνία. Οζ
ζοκεεηζηέξ ηνίζεζξ δζαηνίκμκηαζ βζα ηδκ ακηζηεζιεκζηυηδηά ημοξ ηαζ ιε αοηέξ ηαηα-
κμμφιε ημ ηαηδβμνμφιεκμ, πμο εκχ δεκ είκαζ ζηδκ έκκμζα ζοκδέεηαζ ιε αοηήκ.
Οζ ζοκεεηζηέξ a priori ηνίζεζξ ζοκδέμκηαζ ηαζ ιε ηζξ ηαηδβμνίεξ. Με ηζξ ηνί-
ζεζξ αοηέξ μ Κακη γδηά απυ ηδ βκχζδ υπζ κα πνμζακαημθίγεηαζ αοηή πνμξ ηα ακηζηεί-
ιεκα , αθθά ηα ακηζηείιεκα πνμξ αοηή(ημπενκίηεζα ζηνμθή) .Οζ ηνίζεζξ αοηέξ ελα-
ζθαθίγμοκ ηδκ αζηζχδδ ζπέζδ ηςκ ειπεζνζηχκ παναζηάζεςκ , πανυθμ πμο δ έκκμζα
ηδξ αζηίαξ δεκ πενζέπεηαζ ζηα ίδζα ηα θαζκυιεκα. Τπάνπεζ δδθαδή ζημ κμο ιαξ ,επεζδή

8
οπάνπμοκ ζε αοηυ μζ ηνίζεζξ αοηέξ.Ζ ακηζηεζιεκζηυηδηα ηδξ βκχζδξ ηδξ ειπεζνίαξ

ελαζθαθίγεηαζ ηαζ ιε ηδκ πανμοζία ημοξ ζημ ακενχπζκμ κμο.
΢φιθςκα ιε ημκ B r e nt a no δ εεςνία ημο Κακη βζα ζοιθςκία ηςκ ζοκεεηζ-
ηχκ ηνίζεςκ a priori ιε ηα θαζκυιεκα είκαζ δοκαηυκ κα αιθζζαδηδεεί. Τπάνπμοκ
πμθθέξ ηνίζεζξ πμο ζπδιαηίγμκηαζ ηαηά ηνυπμ θοζζηυ, πςνίξ κα απαζημφιε κα πνμ-
ζανιυγμκηαζ ηα βεβμκυηα ζ αοηέξ. Γεκ οπάνπεζ ηακέκα ηεηιήνζμ πμο κα ιαξ πείεεζ
υηζ ηα θαζκυιεκα πνέπεζ κα θεζημονβμφκ ζφιθςκα ιε ηζξ δζηέξ ιαξ πνμηαηαθήρεζξ. Ζ
ζοιθςκία δεκ είκαζ δεδμιέκδ, βζαηί ακ οπάνπεζ ηέημζα εα πνέπεζ κα ηδ βκςνίγμοιε
απυ ηδκ ειπεζνία, δδθαδή απυ ηδκ επαβςβή πμο δεκ απμδέπεηαζ μ Κακη.
Ο Brentano εεςνεί υηζ ημ πνυαθδια απυ ηδκ εεςνία ημο Κακη είκαζ μ ηνυπμξ
ιε ημκ μπμίμ είκαζ δοκαηέξ μζ ζοκεεηζηέξ a priori ηνίζδξ. Πςξ είκαζ δοκαηυκ θέεζ μ
Brentano κα ιζθάιε απυ ηδκ ανπή βζα ζοκεεηζηέξ ηνίζδξ ιε πθήνδ αεααζυηδηα (ακηζ-
ηεζιεκζηέξ), εκχ αοηέξ δεκ πνμηφπημοκ απυ άιεζδ εεχνδζδ, δεκ επζαεααζχκμκηαζ
απυ ηδκ ειπεζνία. Πςξ είκαζ δοκαηυκ κα πνμτπάνπμοκ ηδξ ειπεζνίαξ, αθθά κα ζηδνί-
γμκηαζ ζηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ; Πςξ ιπμνμφιε κα βκςνίγμοιε εη ηςκ πνμηένςκ
υηζ ημ ηαηδβυνδια είκαζ πάκηα ιε ημ οπμηείιεκμ δειέκμ ηαζ υηζ δ ηνίζδ πμο ημ απμ-
δίδεζ ηαεμθζηά ζημ οπμηείιεκμ είκαζ μνεή; Ο Κακη ζζπονίγεηαζ υηζ αζθαθχξ δεκ
ιπμνμφιε κα ημ βκςνίγμοιε, αθθά ηάκμοιε ηνίζδ ιε πθήνδ αεααζυηδηα. Πςξ υιςξ
ιπμνμφιε κα ηάκμοιε ηνίζδ ιε αεααζυηδηα ακ δεκ ζηδνίγεηαζ αοηή ζηδκ ειπεζνία;
Πνηα είλαη ε Κνπεξλίθεηα επαλάζηαζε ζηε γλσζηνινγηθή ζεσξία ηνπ Καλη;

Πνηα θξηηηθή κπνξνχκε λ’ αζθήζνπκε ζ’ απηή ;
Ο Κακη ακαβκςνίγεζ ηδκ πνςημηοπία ηςκ εέζεςκ ημο Κμπένκζημο ζηδκ α-

ζηνμκμιία ηαζ ηδ ζοιαμθή ημοξ βζα ηδ ζηνμθή ηδξ επζζηήιδξ, ιε ηδ δδιζμονβία κέςκ
δεδμιέκςκ. Ο Κμπένκζημξ ελήβδζε ηδκ ηίκδζδ ηςκ μονάκζςκ ζςιάηςκ υπζ ιε αάζδ
ηα μονάκζα ακηζηείιεκα, αθθά ιε αάζδ ημκ παναηδνδηή ημο, δδθαδή ημ οπμηείιεκμ.
Τπέεεηε υηζ μ επίβεζμξ παναηδνδηήξ ζηνέθεηαζ βφνς απυ ηα αηίκδηα άζηνα. Απμηεθεί
ιζα επακάζηαζδ αοηή δ εέζδ ημο Κμπένκζημο, βζαηί εζζήβαβε ζηδκ επζζηήιδ ηδκ έκ-
κμζα ημο οπμηεζιέκμο. Αοηήκ ηδκ Κμπενκίηεζα επακάζηαζδ αλζμπμίδζε μ Κακη εζζά-
βμκηαξ ηδκ ζημ πχνμ ηδξ θζθμζμθίαξ. Σμ οπμηείιεκμ είκαζ δ οπενααημθμβζηή ιαξ ζο-
κείδδζδ (μ εαοηυξ ιαξ) πμο μνβακχκεζ ημ ακμνβάκςημ οθζηυ (παναζηάζεζξ), πμο
θαιαάκμοιε απυ ηζξ αζζεήζεζξ ιαξ. Ζ ακηίθδρδ ιαξ έπεζ οπενααημθμβζηή εκυηδηα
πμο ιαξ επζηνέπεζ κα ζοκεζδδημπμζήζμοιε υηζ μζ δζάθμνεξ ειπεζνίεξ ακήημοκ ζε ιέ-
κα. Αοηή υιςξ δ οπενααημθμβζηή εκυηδηα δεκ ελαζθαθίγεηαζ ιε ημ οθζηυ ηδξ ειπεζ-
νίαξ, αθθά είκαζ ακαβηαία ιέζα ιαξ δ πανμοζία έιθοηςκ εκκμζχκ a priori, πμο δεκ
πδβάγμοκ απυ ηζξ αζζεήζεζξ. Σα ακηζηείιεκα ηδξ ειπεζνίαξ πνέπεζ κα νοειίγμκηαζ
ακαβηαζηζηά απυ ηζξ a priori έκκμζεξ ηαζ κα ζοιθςκμφκ ιε αοηέξ. Γεκ οπάνπεζ βκχζδ
πένα απυ ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ. Ζ βκχζδ ιαξ ανπίγεζ ιε ηδκ ειπεζνία ηαζ δεκ οπάνπεζ
ηαιζά αιθζαμθία βζ’ αοηυ. Ζ βκχζδ αοηή πμο πενζμνίγεηαζ ζηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ
θηάκεζ ζε ειάξ ιε ηδ ιμνθή ηςκ θαζκμιέκςκ εκχ ημ πνάβια ηαε’ αοηυ είκαζ αοημδφ-
καιμ, πναβιαηζηυ ηαζ δεκ απμηεθεί ακηζηείιεκμ βκχζδξ βζα ειάξ. Mε ημ δζαπςνζζιυ
θαζκμιέκςκ ηαζ ηαεαοηχκ πναβιάηςκ δζαιμνθχκεηαζ δ οπμηεζιεκζηή βκςζζμθμβία
ημο Κακη. Σμ απυθοημ ανίζηεηαζ πένα απυ ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ ηαζ υθςκ ηςκ θαζ-
κμιέκςκ. Σμ απυθοημ ανίζηεηαζ ζε πνάβιαηα πμο δεκ ηα βκςνίγμοιε ςξ πνάβιαηα
ηαεαοηά ηαζ υπζ ζε πνάβιαηα πμο ηα βκςνίγμοιε ηαζ ιαξ είκαζ δεδμιέκα.
Ο Κακη ζζπονίγεηαζ υηζ ηα πνάβιαηα πνμζακαημθίγμκηαζ πνμξ ηζξ οπάνπμοζεξ
ιέζα ιαξ έκκμζεξ. Μζθχκηαξ υιςξ βζα ζοκεεηζηέξ ηνίζεζξ, ιδ ηάκμκηαξ θυβμ βζα ε-
κάνβεζα (αθήεεζα), δεκ εββοάηαζ υηζ αοηέξ μζ ηνίζεζξ είκαζ αθδεείξ. Αθμφ δ βκχζδ ιαξ

9
βζα ημκ ηυζιμ ελανηάηαζ απυ ηζξ έκκμζεξ πμο έπμοιε, πςξ ιπμνμφιε κα απμθφβμοιε
ηδκ πθάκδ, υηακ ζε αοηέξ ηζξ έκκμζεξ δεκ οπάνπεζ δ ηαεαοηυ αθήεεζα; Οζ ζοκεεηζηέξ
ηνίζεζξ είκαζ ζοκεεηζηέξ πνμηαηαθήρεζξ ημο κμο ιαξ ζφιθςκα ιε ημκ Brentano πμο
ιαξ ηάκμοκ κα πζζηεφμοιε υηζ ηα θαζκυιεκα ελανηχκηαζ απυ αοηέξ, δδθαδή απυ ειάξ
ημοξ ίδζμοξ.
Πνηνο είλαη ν ξφινο ηνπ θαζαξνχ ιφγνπ θαη πσο αμηνπνηείηαη ζηελ θξηηηθή ζεσ-
ξία ηνπ Καλη;
Με ηδκ ηνζηζηή επζζηήιδ ημο μ Κακη πνμζπαεεί κα εειεθζχζεζ ιζα κέα ιεηα-
θοζζηή απαθθαβιέκδ απυ ημοξ δμβιαηζζιμφξ ημο πανεθευκημξ. Ο Κακη απμζοκδέεζ
ηδ ηαεανή βκχζδ απυ ηδκ αίζεδζδ ηαζ ηδκ ειπεζνία. Ζ ηαεανή βκχζδ δε δζαιμνθχ-
κεηαζ απυ ηδκ ειπεζνία αθθά οπάνπεζ εη ηςκ πνμηένςκ. Με ηδ ζοιαμθή επμπηεζχκ
εκκμζχκ ηαζ ζδεχκ δ βκχζδ απμηηά δζαθμνεηζηυ πενζεπυιεκμ απυ ηδκ ειπεζνζηή βκχ-
ζδ. Ζ ηαεανή βκχζδ οπενααίκεζ ηα υνζα ηδξ εεςνδηζηήξ βκχζδξ πμο έπεζ ςξ ακηζηεί-
ιεκμ ηδκ ειπεζνία. Δπζηοβπάκεηαζ ιε ηδκ ζοκδνμιή ημο θυβμο ιε ηδ ζοζηδιαημπμίδ-
ζδ ηαζ ημκ μνβακςηζηυ ημο παναηηήνα. Μέζς ημο θυβμο δ κυδζδ ιε ηζξ έκκμζεξ ηαζ
ηζξ ηνίζεζξ μδδβεί ημκ άκενςπμ πζμ πένα απυ ηα υνζα ηδξ ειπεζνζηήξ βκχζδξ. Ο ηα-
εανυξ θυβμξ οπμδεζηκφεζ αοηά πμο εα έπνεπε κα οπάνπμοκ ηαζ υπζ αοηά πμο είκαζ.
Δίκαζ μ θυβμξ εηείκμξ πμο πενζέπεζ ηζξ ανπέξ ιε αάζδ ηζξ μπμίεξ βκςνίγμοιε ηάηζ απυ-
θοηα a priori.
Ζ ηαεανή βκχζδ απμηηά οπενααηζηυ παναηηήνα. Ζ οπενααηζηή βκχζδ δεκ
αζπμθείηαζ ιε ηα ακηζηείιεκα, αθθά ιε ημ δζηυ ιαξ ηνυπμ βκχζδξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ,
ιε ηδκ πνμτπυεεζδ αοηυξ κα είκαζ a priori δοκαηυξ. Με ημκ ηαεανυ θυβμ έπμκηαξ α-
θεηδνία ηα βκςζηά ακηζηείιεκα ηδξ ειπεζνίαξ μ άκενςπμξ ηαηεοεφκεηαζ πένα απυ ημ
υνζμ ηδξ ειπεζνίαξ. Ο θυβμξ ααζίγεηαζ υπζ ζημκ ακηζηεζιεκζηυ ηακυκα, αθθά ζημκ ο-
πμηεζιεκζηυ θυβμ ηδξ δζάηνζζδξ. Αοηυ ημ οπμηεζιεκζηυ ιέζμ είκαζ ημ ζοκαίζεδια ηδξ
ακάβηδξ, πμο οπάνπεζ ζημ θυβμ ηαεαοηυ ηαζ απμηεθεί ακαβηαία ηνίζδ. Με ηδ αμή-
εεζα ημο θυβμο επζηοβπάκεηαζ δ ελέηαζδ ηδξ έκκμζαξ (ακ είκαζ απαθθαβιέκδ απυ ηζξ
ακηζθάζεζξ), πμο εα μδδβήζεζ έλς απυ ηδκ ειπεζνία. Μ’ αοηυκ ημκ ηνυπμ μδδβμφια-
ζηε ζηζξ ηαεανέξ έκκμζεξ ηδξ δζάκμζαξ. Ο θυβμξ απυ ηδ ζηζβιή πμο δεκ ιπμνεί κα αε-
ααζχζεζ υηζ βκςνίγεζ ζε ακηζηεζιεκζηή αάζδ έπεζ ακάβηδ ημ οπμηεζιεκζηυ ζηήνζβια.
Οδδβείηαζ ζηδ κμδιαηζηή ζφθθδρδ ηςκ οπεναζζεδηχκ, πςνίξ υιςξ κα είκαζ ακαβηα-
ζιέκμξ κα παναδεπηεί ηδκ φπανλδ ημοξ. Έπεζ ακάβηδ κα πνμτπμεέζεζ ηάηζ ηαηακμδηυ
ζ’ αοηυκ πμο πνμζθαιαάκεζ οπμηεζιεκζηυ παναηηήνα. Ο θυβμξ δε ζοκαζζεάκεηαζ,
αθθά παναηδνχκηαξ ηδκ έθθεζρδ ημο πνμηαθεί ημ ζοκαίζεδια ηδξ ακάβηδξ, πμο απμ-
ηεθεί οπμηεζιεκζηή ανπή. Ζ δφκαιδ ημο θυβμο είκαζ δ ηαεανή πίζηδ ηαζ υπζ δ βκχζδ.
Ζ φπανλδ ημο ακχηενμο υκημξ ζηδνίγεηαζ ζηδκ οπμηεζιεκζηή οπυεεζδ ηαζ δεκ έπεζ
απμδεζηηζηυ παναηηήνα. Με μδδβυ ηδκ ηαεανή πίζηδ μ θυβμξ επζπεζνεί κα δχζεζ α-
πακηήζεζξ ζημ πχνμ ηςκ οπεναζζεδηχκ ακηζηεζιέκςκ. Σμ ζηεπηυιεκμ οπμηείιεκμ
ακαγδηεί ημ έζπαημ ηνζηήνζμ ηδξ αθήεεζαξ ζημκ ίδζμ ημκ εαοηυ ημο. Αοηυξ μ αοηυκμ-
ιμξ ηνυπμξ ζηέρδξ ηαοηίγεηαζ ιε ημκ Γζαθςηζζιυ. Ζ πνδζζιμπμίδζδ ημο δζημφ ιαξ
θυβμο απμηεθεί έκα είδμξ δζενεφκδζδξ ημο ηνυπμο οζμεέηδζδξ ιζαξ βεκζηήξ ανπήξ
ημο θυβμο απυ ειέκα ημκ ίδζμ ηαζ δζηαζμθυβδζδξ ηδξ επζθμβήξ βζα ηδκ παναδμπή ιζαξ
εέζδξ.

10
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο επηζηεκνινγηθήο ηαπεηλνθξνζχλεο;
Ο άκενςπμξ πενζμνίγεηαζ ζηδ βκχζδ πμο αθμνά ηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ.

Γεκ ιπμνεί κα θηάζεζ ζηδκ μοζία ηςκ πναβιάηςκ, ζηδ βκχζδ δδθαδή ημο πνάβιαημξ
ηαε’ αοηυ. Μυκμ μ Θευξ έπεζ άιεζδ εκμναηζηή βκχζδ ηδξ μοζίαξ ηςκ πναβιάηςκ.
Μυκμ μ Θευξ βκςνίγεζ ημ πνάβια ηαε’ αοηυ, ηαεχξ μ ίδζμξ ημ έπεζ βκςνίζεζ. Σα
πνάβιαηα πμο οπενααίκμοκ ηζξ αζζεήζεζξ ιαξ δεκ ιπμνμφιε κα ηα βκςνίζμοιε. Απμ-
ηεθμφκ ακηζηείιεκμ ημο ηαεανμφ θυβμο ηαζ υπζ ηδξ επζζηδιμκζηήξ δζακμίαξ. Σέημζα
ακηζηείιεκα πμο δε ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ ειπεζνία ηαζ δεκ απμηεθμφκ βζα ημκ άκενςπμ
βκχζδ είκαζ μ ηυζιμξ (ςξ μθυηδηα) δ ροπή (ςξ πθαίζζμ ηδξ εζςηενζηήξ ιαξ ειπεζνί-
αξ) ηαζ μ Θευξ (ςξ ημ πνχημ ηαζ ημ ηεθζηυ εειέθζμ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ). Αοηά ηα
ακηζηείιεκα δεκ ιπμνμφιε κα ηα ενιδκεφζμοιε ιε αάζδ ηδκ ειπεζνία βζαηί εα μδδβδ-
εμφιε ζε θμβζηέξ αοεαζνεζίεξ, ζηζξ ακηζκμιίεξ. Απμηεθμφκ κμμφιεκα πμο δεκ ιπμνεί
κα ηα δεζ ηακείξ μφηε κα ηα θακηαζηεί. Γεκ ιπμνμφιε κα ηα ακηζθδθεμφιε ιε ημκ
ηνυπμ πμο βκςνίγμοιε ηαζ ακηζθαιαακυιαζηε ηα αζζεδηά πνάβιαηα. Ζ επζζηδιμκζηή
δζάκμζα εα πνέπεζ κα δείλεζ ηδκ επζζηδιμθμβζηή ηδξ ηαπεζκμθνμζφκδ ηαζ κα παναδε-
πηεί ηδκ αδοκαιία ηδξ κα ενιδκεφζεζ ηα πνάβιαηα εηείκα πμο ανίζημκηαζ πένα απυ
ηζξ αζζεήζεζξ.
Πνην είλαη ην αληηθείκελν ηνπ πξαθηηθνχ ιφγνπ;
Ο πναηηζηυξ θυβμξ απμιαηνφκεηαζ απυ ηδκ ειπεζνία ηαζ δεκ έπεζ ςξ ακηζηεί-
ιεκμ ημο ηδκ επζζηδιμκζηή βκχζδ. Ακηζθαιαάκεηαζ ημκ άκενςπμ ςξ δεζηυ οπμηείιε-
κμ πμο απαθθαβιέκμ απυ ηάεε ηαηακαβηαζιυ ηαζ απυ ηάεε ακηζηεζιεκζηή κμιμηέθεζα
εέηεζ ημ ίδζμ ημοξ ηακυκεξ βζα ηδκ επζθμβή ακάιεζα ζημ ηαθυ ηαζ ημ ηαηυ, ζημ δίηαζμ
ηαζ ημ άδζημ. Δίκαζ εθεφεενμ ημ δεζηυ οπμηείιεκμ κα εέζεζ ημοξ δζημφξ ημο ζηυπμοξ
πνμξ πναβιάηςζδ, πμο εα ημο δχζμοκ κυδια ζηδ γςή ημο, αδζαθμνχκηαξ βζα ηα μ-
πμζαδήπμηε ελςηενζηά ειπυδζα. Δπζθέβμκηαξ ηζξ δεζηέξ πνάλεζξ ζδιαίκεζ υηζ έπμοιε
ιέζα ιαξ ιζα εκμναηζηή βκχζδ ημο εαοημφ ιαξ. Ο άκενςπμξ οπάνπεζ υπζ βζα κα βκς-
νίγεζ, αθθά βζα κα πνάηηεζ. Έπεζ ηδκ αοηεκένβεζα κα εκενβεί εθεφεενα ιε ηνυπμ δεζηυ,
πνάβια πμο απμηεθεί ηδκ μοζία ημο ακενχπζκμο εβχ.
Πνηα άπνςε γηα ηελ εζηθή επηθξαηνχζε κέρξη ηελ επνρή ηνπ Καλη;
Πσο δηαρσξίδεηαη ε εζηθή ηνπ Καλη απφ ηελ παξαδνζηαθή εζηθή;
Ζ ανπαία δεζηή ήηακ ζημ ζφκμθυ ηδξ εοδαζιμκζηή, αθμφ ζηυπμ είπε ηδκ ζδζς-
ηζηή ηαζ ηδκ πνμζςπζηή εοδαζιμκία. ΢ημπυξ ηδξ ήηακ κα αεθηζχζεζ ηδκ ηαεδιενζκή
ζδζςηζηή ηαζ δδιυζζα γςή ημο πμθίηδ. Γζα ημ ΢ςηνάηδ μ άκενςπμξ εκδζαθένεηαζ πά-
κηα βζα ηδκ επίηεολδ ηδξ εοδαζιμκίαξ ημο ηαζ πμηέ δε εα εκενβμφζε πςνίξ κα απμαθέ-
πεζ ζ’ αοηήκ. Ακ πνάηηεζ ημ ηαηυ αοηυ μθείθεηαζ ζηδκ εζθαθιέκδ εκηφπςζδ πμο έπεζ
υηζ δ ζοβηεηνζιέκδ αοηή πνάλδ είκαζ ηαθή ηαζ μδδβεί ζηδκ εοδαζιμκία ημο. Γε εα
επέθεβε πμηέ ζοκεζδδηά κα εκενβήζεζ ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε κα ειπμδζζηεί δ εοδαζιμ-
κία ημο.
Γζα ημκ Ανζζημηέθδ μ άκενςπμξ είκαζ δδιζμονβζηυ μκ. Δκδζαθένεηαζ ζηδκ δδιζ-
μονβία ηάπμζςκ πναβιάηςκ πμο εα ημκ μδδβήζμοκ ζηδκ επίηεολδ ηάπμζμο ζημπμφ. Κάεε
ακενχπζκδ δναζηδνζυηδηα ζημπεφεζ ζε ηάπμζμ αβαευ πμο ιε ηδ ζεζνά ημο ελοπδνεηεί
ηάπμζμ άθθμ αβαευ. Όθεξ μζ δναζηδνζυηδηεξ ημο ακενχπμο απμαθέπμοκ ζε έκα ηεθζηυ

11
ζημπυ. Σμ φρζζημ αοηυ αβαευ είκαζ βζα ημκ Ανζζημηέθδ δ εοδαζιμκία. Ο άκενςπμξ είκαζ
δεζηυξ, εκάνεημξ βζα κα ελαζθαθίζεζ ηδκ εοδαζιμκία ημο.
Αοηή δ ςθεθζιζζηζηή ακηίθδρδ βζα ηδκ δεζηή δζαηδνήεδηε ηαζ ζηα πνυκζα ημο
Γζαθςηζζιμφ. Γζα ημκ ειπεζνζζηή ηαζ θοζζμηνάηδ ημο 18μο αζχκα δ ακενχπζκδ εο-
δαζιμκία αθμνά ηδκ ζηακμπμίδζδ ηςκ ααζζηχκ αζμηζηχκ ακαβηχκ. Ο δεζηυξ πνμζα-
καημθζζιυξ ημο ακενχπμο έπεζ ηεθεμθμβζηυ παναηηήνα ηαζ αθμνά ηάεε μνεή πναηηζ-
ηή επζθμβή πμο μδδβεί ζε ζςιαηζηέξ ζηακμπμζήζεζξ. Ο άκενςπμξ πάκηα επζεοιεί ηδκ
εοδαζιμκία ημο ηαζ βζ’ αοηυ ζηυπμξ ηδξ δεζηήξ πνάλδξ είκαζ δ ςθέθεζα. ΢φιθςκα ιε
ημοξ ειπεζνζζηέξ ηαζ ημο ςθεθζιζζηέξ ημο 18μο αζχκα ιε ηδκ παναηήνδζδ ηςκ δεζ-
ηχκ πνάλεςκ μ άκενςπμξ μδδβείηαζ ζημ ζοιπέναζια βζα ημ πμζεξ είκαζ μζ ζοιπενζ-
θμνέξ εηείκεξ πμο μδδβμφκ ζηδκ πνμζςπζηή ηαζ μιαδζηή ςθέθεζα.
Ακηίεεηα δ δεζηή ημο Κακη απμδεζιεφεηαζ απυ ηαεεηί ςθεθζιζζηζηυ. Σμ πνέ-
πμκ εα πνέπεζ κα επζδζχηεηαζ ςξ αοημζημπυξ ηαζ δεκ απμηεθεί ημ ιέζμ βζα ηδκ επί-
ηεολδ ηάεε πνμζςπζηήξ ηαζ ημζκςκζηήξ ςθέθεζαξ. Γεκ εκενβμφιε ιε ηνυπμ δεζηυ βζα
κα απμημιίζμοιε μθέθδ, αθθά βζαηί έπμοιε ηδκ εζςηενζηή ακάβηδ κα πνάλμοιε ιε
αοηυκ ημκ ηνυπμ απυ ηαεήημκ. Ακ ημ δέμκ, πνέπμκ ηαζ ημ ζοιθένμκ ζοιπίπημοκ αοηυ
είκαζ έκα ηοπαίμ βεβμκυξ ηαζ δεκ απμηεθεί ακαβηαζυηδηα. Γεκ έπεζ δεζηή αλία ιζα
πνάλδ πμο πναβιαημπμζείηαζ βζα ηδκ ςθέθεζα ηαζ ζοκάια ηδκ ζηακμπμίδζδ ημο πνάη-
ημκημξ. Κάεε εκένβεζα πμο βίκεηαζ βζα ηδκ αημιζηή ηαζ ζοθθμβζηή ςθέθεζα είκαζ α-
κηίεεηδ ζηδκ δεζηή εκυναζδ ηαζ ζηδκ αοημζοκεζδδζία, αοημκμιία ημο αηυιμο.
Έςξ ηδκ επμπή ημο Κακη μζ θζθυζμθμζ επζπεζνχκηαξ κα μνίζμοκ ημ δεζηυ
πνέμξ ηςκ ακενχπςκ ημοξ οπεδείηκοακ ηζ μθείθμοκ κα πνάηημοκ. Έηζζ μζ οπμζηδνζ-
ηηέξ ηδξ εεςνίαξ ημο δδμκζζιμφ εεςνμφζακ ζακ δεζηυ ζςζηυ μηζδήπμηε ιαξ αμδεά-
εζ κα απμηηήζμοιε ιζα δδμκή, μζ οπμζηδνζηηέξ ηδξ εεςνίαξ ημο εκζηίηημο ηαφηζγακ
ημ αβαευ ιε ημ έκζηζηημ ηδξ αοημζοκηήνδζδξ ή ηδκ ηάζδ βζα πνμζςπζηή επζαμθή
(Υμιπξ). Απμηέθεζια υθςκ αοηχκ ηςκ ενιδκεζχκ ηδξ δεζηήξ ζοιπενζθμνάξ ημο
ακενχπμο ήηακ μζ οπμζηδνζηηέξ αοημί κα πέζμοκ εφιαηα ηδξ θοζζμηναηζηήξ πθάκδξ.
Ο Κακη απέθοβε κα μδδβδεεί ζε αοηήκ ηδκ πθάκδ. Αοηυ ημ επέηοπε ιε ηδ ιεηαηυπζζδ
ημο ηέκηνμο αάνμοξ ημο δεζημφ πνέμοξ ιαξ απυ ημ ακηζηείιεκμ ζημκ ηνυπμ ηδξ δεζ-
ηήξ ζοιπενζθμνάξ. Σμ πναβιαηζηυ ηίκδηνμ βζα ηζξ δεζηέξ ιαξ πνάλεζξ είκαζ δ αμφ-
θδζδ ιαξ ζηδκ ηαεανή ιμνθή ηδξ ηαζ υπζ δ απυηηδζδ ιζαξ δδμκήξ ή δ ζηακμπμίδζδ
ημο εκζηίηημο ηδξ αοημζοκηήνδζδξ. Σμ πνέμξ ιμο κα είιαζ ηίιζμξ έπεζ δεζηή αλία ακ
πδβάγεζ απυ ηδ αμφθδζδ ιμο κα είιαζ ηίιζμξ ηαζ απυ ηίπμηε άθθμ πένα απυ ηδ αμφ-
θδζδ ιμο αοηή. Κάεε θμνά πμο επζθέβς ιζα δεζηή πνάλδ δεκ παναηζκμφιαζ απυ ηά-
πμζα ζημπζιυηδηα, αθθά ααζίγμιαζ ζηδκ ηαεανή αμφθδζδ ιμο ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ιμο
απέκακηζ ζημ δεζηυ πνέμξ πμο πδβάγεζ απ’ αοηή ηδ αμφθδζδ.
Ο Κακη ζοιθςκεί ιε ημκ ΢ςηνάηδ πςξ μζ δεζηέξ αθήεεζεξ είκαζ πνμζζηέξ ζε
ηάεε άκενςπμ ηαζ μ ηαεέκαξ ιπμνεί κα θηάζεζ ζηδ βκχζδ ηδξ αθδεζκήξ ανεηήξ.
Όιςξ εκχ μ ΢ςηνάηδξ ιε ηδ ιαζεοηζηή ιέεμδμ μδδβείηαζ απυ ηα πνάβιαηα ζηδ θμ-
βζηή βκχζδ ημο αβαεμφ μ Κακη ακαθένεηαζ ζηζξ a priori επζηαβέξ ημο πναηηζημφ θυ-
βμο, αδζαθμνχκηαξ ακ δ ζδέα ηδξ ανεηήξ ημο οπήνλε ή εα οπήνλε πμηέ.
Ο Κακη οπμδεζηκφεζ ζηδκ ακενχπζκδ αμφθδζδ υπζ ηζ ιπμνεί κα επζηφπεζ, αθθά
ηζ πνέπεζ κα επζδζχλεζ. Ακηίεεηα μ Ανζζημηέθδξ εκδζαθένεηαζ βζα ημ ηζ ιπμνεί μ άκ-
ενςπμξ κα επζηφπεζ, ηαεχξ επζδζχηεζ ηδκ πνάλδ ηαζ δεκ ενεοκά ηδ βκχζδ. Δκδζαθέ-
νεηαζ βζα ημ «υηζ» ηδξ ανεηήξ ηαζ υπζ βζα ημ «δζυηζ».

12
Πνηα είλαη ε έλλνηα ηεο ειεπζεξίαο ζηελ εζηθή ηνπ Καλη;
Ο Κακη δζαηοπχκεζ ηδκ δεζηή ημο θζθμζμθία απμδεζιεφμκηαξ ηδκ απυ ηδκ
πενζμπή ηδξ ειπεζνίαξ. Ζ δεζηή ημο ζηδνίγεηαζ ζημκ πναηηζηυ θυβμ, ημο μπμίμο αίηδ-
ια είκαζ δ αοημκμιία ημο δεζημφ οπμηεζιέκμο ηαζ δ απμδέζιεοζδ απυ ηαεεηί ελς-
βεκέξ ηαζ ειπεζνζηυ. Σμ οπμηείιεκμ είκαζ εθεφεενμ κα εκενβεί απυ ηαεήημκ επζαάθ-
θμκηαξ ημ ίδζμ ημ κυιμ ζημκ εαοηυ ημο. ΢ηδκ πενζμπή ηδξ δεζηήξ ηαζ ημο πναηηζημφ
θυβμο μ άκενςπμξ δεκ ελανηάηαζ απυ ηαιζά κμιμηέθεζα ηαζ απυ ηακέκα θοζζηυ κυιμ,
αθθά ςξ πνάβια ηαε’ αοηυ είκαζ αοηυκμιμξ ηαζ δέπεηαζ ιε ηδ δζηή ημο εέθδζδ ημοξ
ηακυκεξ πμο νοειίγμοκ ηδκ ζοιπενζθμνά ημο. Ζ εθεοεενία ημο δεζημφ οπμηεζιέκμο
είκαζ δ απμδέζιεοζδ ημο ηαζ δ ακελανημπμίδζδ ημο απυ ηζξ ελςηενζηέξ ζοκεήηεξ ε-
κενβχκηαξ απυ ηαεήημκ. Αοηή δ ζδέα ηδξ εθεοεενίαξ είκαζ ημ εειέθζμ ηδξ δεζηήξ εε-
ςνίαξ ημο Κακη. Όθεξ μζ πνάλεζξ παναηηδνίγμκηαζ ςξ δεζηέξ ή υπζ ιε ααζζηυ ηνζηήνζμ
ηδκ έκκμζα αοηή. Δκενβχ δεζηά ιυκμ υηακ εκενβχ απυ ηαεήημκ ηαζ εκενβχ απυ ηα-
εήημκ, υηακ είιαζ εθεφεενμξ κα αημθμοεήζς ηζξ επζηαβέξ ηδξ ηαεανήξ αμφθδζδξ ιμο.
Υςνίξ ηδκ εθεοεενία δεκ ιπμνεί κα οπάνλεζ δεζηή πνάλδ ηαεχξ μζ εκένβεζεξ αοηέξ
είκαζ απμηέθεζια εβςζζηζηχκ ηαζ ςθεθζιζζηζηχκ ηάζεςκ ηδξ ροπήξ.
Ο πναηηζηυξ θυβμξ δεκ ιαξ επζαάθθεζ ηαιία δεζηή ανπή υπςξ βζα πανάδεζβ-
ια ηδκ ανπή «υθμζ μζ άκενςπμζ πνέπεζ κα ηδνμφκ ηζξ οπμζπέζεζξ ημοξ». Ο πναηηζηυξ
θυβμξ ιαξ αθήκεζ εθεφεενμοξ κα επζθέλμοιε ακ εα απμδεπημφιε ηδκ ανπή «υθμζ μζ
άκενςπμζ πνέπεζ κα ηδνμφκ ηζξ οπμζπέζεζξ ημοξ» ή υηζ «ηακέκαξ δεκ είκαζ οπμπνες-
ιέκμξ κα ηδνεί ηζξ οπμζπέζεζξ ημο». Απυ ηδ ζηζβιή υιςξ πμο εα επζθέλμοιε ηδ ιζα
απυ ηζξ δφμ ανπέξ δεζιεουιαζηε απυ ημκ πναηηζηυ θυβμ κα ηδκ ηδνήζμοιε. Πνζκ ε-
πζθέλμοιε ιζα ανπή εα πνέπεζ κα ζηεθημφιε ακ ιπμνμφιε κα ηδκ εθανιυζμοιε. Ακ
ζηεθημφιε υηζ δεκ ιπμνμφιε κα ηδκ εθανιυζμοιε είιαζηε εθεφεενμζ κα επζθέλμοιε
ιζα άθθδ ανπή ηαζ κα θεζημονβήζεζ ςξ ηαεμθζηυξ κυιμξ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο θαηεγνξηθήο πξνζηαγήο;
Ζ ηαηδβμνζηή πνμζηαβή είκαζ δ εζςηενζηή θςκή πμο γδηά ηδ πςνίξ υνμοξ

ζοιιυνθςζδ ζηζξ επζηαβέξ ημο πναηηζημφ θυβμο. Ζ θςκή αοηή πθδνμθμνεί πμζα
ζοιπενζθμνά ζοιθςκεί ιε ημ ηαεήημκ ηαζ πμζα είκαζ ακηίεεηδ ζ’αοηυ ηαζ εα πνέπεζ
κα απμθεφβεηαζ. ΢φιθςκα ιε αοηήκ ημ δεζηυ οπμηείιεκμ εα πνέπεζ κα δνα απυ ηα-
εήημκ. Τπαβμνεφεηαζ δ αοζηδνή εηπθήνςζδ ημο ηαεήημκημξ πςνίξ ζοιαζααζιμφξ ιε
αάζδ ηζξ εηάζημηε πενζζηάζεζξ. Γεκ δέπεηαζ δ ηαηδβμνζηή πνμζηαβή ηνμπμπμζήζεζξ
ζπεηζηά ιε ηδκ πνέπμοζα δεζηή ζοιπενζθμνά. Απαζηεί απυ υθμοξ ιαξ ζεααζιυ ζηδκ
δεζηή αοημηέθεζα ημο άθθμο δεζημφ οπμηεζιέκμο. Γζαηί ηάεε δεζηυ οπμηείιεκμ απμ-
ηεθεί αοημζημπυ ηαζ υπζ ημ ιέζμ βζα ηδκ ελοπδνέηδζδ ζδζμηεθχκ ιαξ ζημπχκ. Πνμ-
ζθένς ηδ αμήεεζα ιμο πνμξ ημ ζοκάκενςπμ ιμο υπζ βζαηί απμαθέπς ιεθθμκηζηά μθέ-
θδ, αθθά βζαηί εκενβχ απυ ηαεήημκ βζα ημ ζοκάκενςπυ ιμο. Σμκ αθέπς δδθαδή ςξ
αοημζημπυ ηαζ υπζ ςξ ιέζμ βζα ιζα πνμζςπζηή ιμο επζδίςλδ. Μ’ αοηυκ ημκ ηνυπμ
εκενβχ ζφιθςκα ιε ηδκ επζηαβή ημο δέμκημξ επεζδή ημ επζαάθθεζ μ ααεφηενμξ εαο-
ηυξ ιμο ελαζθαθίγεηαζ δ αλζμπνέπεζα ηαζ δ αοημεηηίιδζή ιαξ.
Ζ πνάλδ απμηηά δεζηή αλία υηακ πδβάγεζ απυ ιζα εζςηενζηή δέζιεοζδ ημο
ακενχπμο κα εκενβεί απυ ηαεήημκ. Γεκ ανηεί ιυκμ μζ ζοκέπεζεξ αοηήξ ηδξ πνάλδξ κα
είκαζ ζφιθςκεξ ιε ηζξ επζηαβέξ ημο δέμκημξ. Υνεζάγεηαζ ηαζ δ πνυεεζδ, δ αμφθδζδ
ημο οπμηεζιέκμο κα είκαζ ζφιθςκδ ιε ημ πενζεπυιεκμ ημο ηαεήημκημξ. Ζ δεζηυηδηα
ηδξ πνάλδξ ελανηάηαζ απυ ηδκ εζςηενζηή δζάεεζδ ημο οπμηεζιέκμο.

13
Ο Κακη ιαξ πανμηνφκεζ κα εκενβμφιε ακελάνηδηα απυ ηάεε ζημπζιυηδηα ιε

αάζδ ηάπμζεξ δεζηέξ ανπέξ, ηζξ μπμίεξ δεκ πνέπεζ κα εβηαηαθείπμοιε μπμζμδήπμηε ηζ
ακ είκαζ ημ απμηέθεζια ηδξ πνάλδξ. Κίκδηνμ βζα ηέημζεξ πνάλεζξ είκαζ ημ δεζηυ πνέμξ,
ακελάνηδηα απυ πμζα εα είκαζ δ ηαηάθδλδ. Γζα κα ηεηιδνζχζεζ ηδ εεςνία ηδξ ηαηδ-
βμνζηήξ πνμζηαβήξ μ Κακη πνδζζιμπμζεί ημ πανάδεζβια ιε ημοξ δφμ ειπυνμοξ πμο
αζημφκ ημ επάββεθια ημοξ ιε ηζιζυηδηα έπμκηαξ υιςξ δζαθμνεηζηά ηίκδηνα. Ο πνχ-
ημξ έιπμνμξ είκαζ ηίιζμξ υπζ βζαηί αημθμοεεί ηάπμζεξ ανπέξ ηαζ εεςνεί ηδκ ηζιζυηδηα
ςξ αοημζημπυ, αθθά ςξ ιέζμ βζα κα απμηηήζεζ πενζζζυηενδ πεθαηεία ηαζ ηένδμξ.
Γεκ εκενβεί απυ ακζδζμηέθεζα, αθθά απυ πνμζςπζηυ ζοιθένμκ. Ακηίεεηα μ άθθμξ έ-
ιπμνμξ είκαζ ηίιζμξ, βζαηί πναβιαηζηά μ ίδζμξ εέθεζ κα εκενβεί ι’ αοηυ ημκ ηνυπμ. Ο
δεφηενμξ έιπμνμξ αθέπεζ ηδκ ηζιζυηδηα ςξ αοημζημπυ ηαζ δνα απυ ηαεήημκ, ζε ακηί-
εεζδ ιε ημκ πνχημ πμο δνα ζφιθςκα ιε ημ ηαεήημκ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή ζαο ζηάζε ζηελ εζηθή ζεσξία ηνπ Καλη;
Ζ δεζηή εεςνία ημο Κακη μδδβείηαζ ζε ακηίθαζδ. Γεκ δίκεζ λεηάεανδ απά-
κηδζδ ακ ηα ηίκδηνα ηδξ δεζηήξ ζοιπενζθμνάξ ιαξ είκαζ μζ ηαεανέξ πνμεέζεζξ ιαξ ή
η’ απμηεθέζιαηα ηδξ. Αοηή δ ακηίθαζδ θαίκεηαζ ζημ πανάδεζβια πμο πνδζζιμπμζεί μ
Κακη. Πνυηεζηαζ βζα ημ πανάδεζβια εκυξ δοζηοπζζιέκμο ακενχπμο πμο ζηέθηεηαζ
ιήπςξ είκαζ ηαθφηενα βζ’ αοηυκ κα αοημηημκήζεζ βζα κα απαθθαβεί απυ ηα αάζακα
ημο. Όιςξ ακ υθμζ ζηέθημκηακ ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ ε’ αθακζγυηακ ημ ακενχπζκμ είδμξ.
Δπμιέκςξ βζα ημκ Κακη είκαζ πνμηζιυηενμ κα ζοκεπίζεζ κα γεζ ηαζ αξ ηαθαζπςνείηαζ
απυ ηα αάζακα ημο. Όιςξ ημ ηνζηήνζμ ηδξ επζθμβήξ αοημφ ημο ααζακζζιέκμο ακ-
ενχπμο δεκ είκαζ δ ηαεανή ημο αμφθδζδ, αθθά δ ζημπζιυηδηα δζαηήνδζδξ ημο ακ-
ενχπζκμο βέκμοξ πμο είκαζ έλς απυ ηδκ ηαεανή ιμνθή αμφθδζδξ. Μ’ αοηυ ημ πανά-
δεζβια μ Κακη ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ ιε ηδ εεςνία ημο βζα ηδκ ηαηδβμνζηή πνμζηαβή,
ζφιθςκα ιε ηδκ μπμία ηάεε πνάλδ εα πνέπεζ κα πνμένπεηαζ απυ ειάξ ημοξ ίδζμοξ,
ηδκ ηαεανή ιαξ αμφθδζδ ηαζ υπζ απυ ηα απμηεθέζιαηα πμο ιπμνεί κα έπεζ αοηή.
Γζάθμνεξ ζοκεήηεξ - πενζζηάζεζξ ιαξ ακαβηάγμοκ πμθθέξ θμνέξ κα ιδκ εκενβμφιε ιε
αάζδ ηδκ ηαεανή ιαξ αμφθδζδ, αθθά κα ηνμπμπμζμφιε ηζξ πνμδβμφιεκεξ εέζεζξ ιαξ,
βζα κα ιπμνέζμοιε κα ακηεπελέθεμοιε ζηζξ δοζημθίεξ πμο ζοκακηάιε ζηδ γςή ιαξ.
΢ε έκακ ηυζιμ πμθφπθμημ είκαζ ακαβηαίεξ πμθθέξ θμνέξ μζ ακαεεςνήζεζξ βζα ημ πε-
νζεπυιεκμ ηςκ πνάλεςκ ιαξ, εθυζμκ αέααζα αοηέξ μζ ηνμπμπμζήζεζξ δε ζπεηίγμκηαζ ιε
ηδκ ελοπδνέηδζδ ημο ζδζμηεθμφξ ζοιθένμκημξ, αθθά έπμοκ εονφηενμ παναηηήνα ηαζ
αθμνμφκ ημ βεκζηυ ηαθυ. Οζ δεζημί ηακυκεξ πνέπεζ κα βεκζηεφμκηαζ, δεκ πνέπεζ κα
πνμζηάγμκηαζ, πςνίξ ελαίνεζδ. Πνέπεζ κα θέιε ηδκ αθήεεζα, αθθά είκαζ πενζπηχζεζξ
πμο οπμπνεμφιαζηε δεζηά κα θέιε ρέιαηα.
Ο Κακη δεκ ελεηάγεζ ηδκ πενίπηςζδ υπμο έπμοιε ζφβηνμοζδ ηαεδηυκηςκ.
Ακ οπμζπεεεί ηάπμζμξ κα ηναηήζεζ έκα ιοζηζηυ ηαζ ηάπμζμξ ημκ νςηήζεζ βζ’ αοηυ,
δεκ ιπμνεί κα πεζ ηδκ αθήεεζα ηαζ ηαοηυπνμκα κα ηναηήζεζ ηδκ οπυζπεζή ημο. ΢’
αοηή ηδκ πενίπηςζδ μ Κακη εα ζζπονζγυηακ υηζ εα ’πνεπε κα βίκμοκ ηαζ ηα δφμ. Όιςξ
ηάηζ ηέημζμ είκαζ αδφκαημ.

14
Πνηεο είλαη νη πνιηηηθέο ζέζεηο ηνπ Καλη;
Ο Κακη ζοκδέεζ ηδκ δεζηή ιε ηδκ πμθζηζηή ημο εεςνία. Αοηυ θαίκεηαζ ιε ημκ
ζζπονζζιυ ημο Κακη υηζ μζ δεζηέξ ηαζ μζ πμθζηζηέξ πνάλεζξ πναβιαημπμζμφκηαζ ιε αά-
ζδ ηάπμζμοξ παβηυζιζμοξ κυιμοξ. Απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ βζα ηδκ μιαθή ζοιαίςζδ
ηςκ ακενχπςκ είκαζ δ φπανλδ ηςκ ηαεμθζηχκ εηείκςκ κυιςκ πμο εα ελαζθαθίζμοκ
ηδ νφειζζδ ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ πμθζηχκ. Με ημοξ κυιμοξ αοημφξ εα πεζεανπμφκ μζ
πμθίηεξ ηαζ εα ιπμνέζμοκ κα εκηάλμοκ ηζξ αημιζηέξ αμοθήζεζξ ζηδκ ηαεμθζηή αμφ-
θδζδ μθυηθδνδξ ηδξ ημζκςκίαξ. Οζ κυιμζ πμο είκαζ ζφιθςκμζ ιε ημ παβηυζιζμ δίηαζμ
δδιζμονβμφκ ηζξ ηαηάθθδθεξ πνμτπμεέζεζξ βζα ηδκ ελαζθάθζζδ ηδξ δνειίαξ ηαζ ηδξ
αζθάθεζαξ ιζαξ ημζκςκίαξ. Οζ κυιμζ δίκμοκ ηδ δοκαηυηδηα ζημκ άκενςπμ κα ελαζθα-
θίζεζ ηδκ εθεοεενία ηαζ ηδκ ζζυηδηα. Όθμζ μζ πμθίηεξ πνέπεζ κα ακηζιεηςπίγμκηαζ ιε
ημκ ίδζμ ηνυπμ απυ ημ κυιμ ηαζ ζζπφεζ αοηυξ ηαεμθζηά βζα υθμοξ, πςνίξ κα οπάνπμοκ
μζ πενζπηχζεζξ βζα δζαηνίζεζξ ηαζ ελαζνέζεζξ.
΢ηδκ πμθζηζηή εεςνία ημο Κακη ηονίανπδ εέζδ ηαηέπεζ δ ζδέα ηδξ ζδεαηήξ
ημζκςκίαξ ηέθεζαξ δζηαζμζφκδξ, ημ «ααζίθεζμ ηςκ ηεθχκ». Απμηεθεί ιζα ημζκυηδηα
αοημζοκείδδηςκ υκηςκ, πμο ακαβκςνίγμοκ μ έκαξ ημκ άθθμ ςξ ζζυηζια δεζηά οπμηεί-
ιεκα. Ζ ημζκςκία πμο μκεζνεφεηαζ μ Κακη είκαζ ιζα δδιμηναηία, έκαξ ζφθθμβμξ αοημ-
ηοαενκχιεκςκ πμθζηχκ πμο εα είκαζ ηαοηυπνμκα κμιμεέηεξ ηαζ εηηεθεζηέξ ηςκ ηα-
κυκςκ πμο νοειίγμοκ ηδκ ημζκή γςή. Απμηεθεί ιζα ζδακζηή ακανπία ιε ηδκ έκκμζα υηζ
μ ηάεε πμθίηδξ δνα απυ ηαεήημκ, απυ εζςηενζηή δέζιεοζδ πνμξ ημ δεζηυ πνέμξ ηαζ
υπζ απυ ημκ ελςηενζηυ ακαβηαζιυ ημο κυιμο. Βέααζα μ Κακη βζα ημοξ πμθίηεξ εηεί-
κμοξ πμο δε δζαηνίκμκηαζ απυ ηδκ δεζηή ημοξ αοημζοκεζδδζία ηαζ ηδ δνάζδ ημοξ απυ
ηαεήημκ δζηαζμθμβεί ηδ κυιζιδ αία βζα ηδκ επζαμθή ηδξ μνεήξ ζοιπενζθμνάξ. Με
ηδκ επζηνάηδζδ ημο ααζζθείμο ηςκ ηεθχκ εα επζηναηήζεζ ιζα ηαηάζηαζδ παβηυζιζαξ
εζνήκδξ, υπμο δε εα έπεζ εέζδ μ πυθειμξ πμο ελοπδνεηεί ηα ζοιθένμκηα ηςκ ζζπο-
νχκ. Με ηδκ επζηνάηδζδ ηδξ δεζηήξ πνυηαζδξ ημο Κακη, βζα ηδκ δεζηή ακαβκχνζζδ
ημο άθθμο, πνμςεείηαζ ζηδκ πμθζηζηή εεςνία δ ζδέα ηδξ μιμζπμκδίαξ ίζςκ ηαζ εθεφ-
εενςκ εεκχκ. Ο Κακη ηάκεζ θυβμ βζα ημζιμπμθζηζζιυ υπμο δεκ έπμοκ εέζδ θοθεηζ-
ημί ηαζ ενδζηεοηζημί δζαπςνζζιμί αθθά ιυκμ δ δεζηή αοημζοκεζδδζία ηςκ πμθζηχκ
ηδξ παβηυζιζαξ ημζκυηδηαξ.
Πνηα είλαη ε ζέζε ηνπ Καλη γηα ηελ ςπρή θαη ηνλ Θεφ;
Ζ αεακαζία ηδξ ροπήξ ηαζ δ φπανλδ ημο εεμφ απμηεθμφκ ηα έζπαηα αζηήιαηα
ημο πναηηζημφ θυβμο. Υςνίξ ηδ εεία πνυκμζα ηαζ δζηαζμζφκδ ηαηαννέεζ ημ μζημδυ-
ιδια ηδξ δεζηήξ πνάλδξ. Ζ φπανλδ ηδξ ροπήξ ηαζ ημο εεμφ δεκ απμδεζηκφμκηαζ ιε
θμβζηυ ή επζζηδιμκζηυ ηνυπμ. Πανυθ’ αοηά δ αεακαζία ηδξ ροπήξ ηαζ δ φπανλδ ημο
εεμφ ςξ πίζηδ έπμοκ ζηένεμ μνεμθμβζηυ ηφνμξ. Ο Κακη απμδέπεηαζ ηδκ φπανλδ ιζαξ
οπενηυζιζαξ ελμοζίαξ, δ μπμία ιεηά εάκαημκ επζανααεφεζ υθμοξ αοημφξ πμο αημθμφ-
εδζακ ηζξ επζηαβέξ ημο πναηηζημφ θυβμο ηαζ αίςζακ ηδκ οθζηή δοζηοπία. Υςνίξ αο-
ηή ηδκ οπενααηζηή δεζηή ελμοζία πμο πδβάγεζ απυ ηδκ φπανλδ ημο Θεμφ ηαζ ηδκ πα-
ναδμπή βζα ηδκ αεακαζία ηδξ ροπήξ δεκ εα είπακ κυδια ζημκ ηυζιμ μζ ηακυκεξ ημο
δέμκημξ.
Ο Θευξ είκαζ ημ εειέθζμ ηαζ μ εββοδηήξ ηδξ δεζηήξ ηάλδξ. Γεκ οπάνπεζ ελμ-
ιμίςζδ ηδξ δζάκμζαξ ημο ακενχπμο ηαζ ηδξ ανπέηοπδξ δζάκμζαξ ημο Θεμφ. Ο άκενς-
πμξ βκςνίγεζ ηζξ εκηοπχζεζξ ηςκ πναβιάηςκ, υπζ ηδκ μοζία ημοξ. Ο Θευξ ςξ δδιζμον-
βυξ ημο βκςνίγεζ ημ πνάβια ηαε’ αοηυ. Ζ ενδζηεία έπεζ κυδια ιυκμ εκηυξ ηςκ μνίςκ
ημο ηαεανμφ θυβμο ηαζ υπζ εκηυξ ηςκ μνίςκ ηδξ ειπεζνίαξ. Ζ ακάβηδ βζα θφζδ ηςκ

15
πνμαθδιάηςκ ηδξ πναηηζηήξ γςήξ ςεεί ημκ Κακη κα ακαθένεηαζ ζημκ Θευ. Ζ πίζηδ
ζημ Θευ δεκ είκαζ ηοθθή, άθμβδ πίζηδ αθθά ζοκεζδδηή επζθμβή ημο έθθμβμο οπμηεζ-
ιέκμο. Μέζα απυ ηδ ζπέζδ ημο ιε ημ Θευ ημ οπμηείιεκμ δζαηδνεί ηδκ αοημκμιία
ημο, αοημηαεμνίγεηαζ ηαζ αοημηοαενκάηαζ. Γεκ ακηζθαιαάκεηαζ μ Κακη ημκ άκενςπμ
ςξ έκα ελανηδιέκμ απυ ηζξ ακελενεφκδηεξ ηαζ ιοζηδνζχδεζξ αμοθέξ ημο Γδιζμονβμφ-
Θεμφ. Γζ’ αοηέξ ηζξ εέζεζξ ημο ήνεε ζε ζφβηνμοζδ ιε ημ ενδζηεοηζηυ ηαηεζηδιέκμ
ημο πνςζζημφ ηνάημοξ.
Πσο ζπλδέεηαη ν ιφγνο κε ηε θχζε ζηε θηινζνθία ηνπ Καλη;
Ο άκενςπμξ είκαζ ιζα αζμθοζζηή ιδπακή ηαζ ιζα αοηυκμιδ δεζηή μκηυηδηα
πμο λεπενκά ημοξ ηαηακαβηαζιμφξ ηδξ θφζδξ ημο. Ζ έθθμβδ ζοκείδδζδ ιπμνεί κα
απμηεθέζεζ πνμσυκ ηδξ θοζζηήξ δζαδζηαζίαξ, εθυζμκ ζζπφζμοκ μζ επζζηδιμθμβζημί
πενζμνζζιμί ηαζ ζοζπεηζζηεί ιε ηδκ ειπεζνία.
Ζ ζημπαζηζηή ηνζηζηή δφκαιδ είκαζ ιζα θμβζηή οπενέηηαζδ ημο αοημζοκείδδημο
Δβχ, πμο πνμζπαεεί κα ζοθθάαεζ ημκ έζπαημ μνίγμκηα ηδξ γςήξ ημο. Σα γδημφιεκα
ηδξ είκαζ πένα απυ ηάεε ειπεζνία, δεκ πανάβεζ επζζηδιμκζηέξ αθήεεζεξ, είκαζ ακα-
βηαία εζςηενζηή δφκαιδ ημο εβχ.
Όθεξ μζ εεςνίεξ ζφιθςκα ιε ηδκ επζζηήιδ εκηάζζμκηαζ ζε έκα εονφηενμ εε-
ςνδηζηυ ζφζηδια, ζε έκα έζπαημ ζχια αθδεεζχκ, ζηδκ εκυηδηα ηςκ πάκηςκ. Ζ επζ-
ζηήιδ υιςξ δεκ ιπμνεί κα θηάζεζ ζηδκ έζπαηδ βκχζδ. Πνμζπαεεί κα δζαηοπχζεζ ιζα
εεςνία πενί ημο ηυζιμο ςξ εκζαίμο ακηζηείιεκμο ηδξ βκχζδξ. Μ’ αοηυκ ημκ ηνυπμ
δζαιμνθχκεηαζ ημ ηακμκζζηζηυ ζδεχδεξ. Ζ θφζδ ζοθθαιαάκεηαζ ςξ εκυηδηα, μθυηδ-
ηα πμο ζηδνίγεηαζ ζηδκ αθθδθελάνηδζδ ηςκ ζοζηαηζηχκ ηδξ. Όθα θεζημονβμφκ ιε
αάζδ ηδ θοζζηή ζημπζιυηδηα.
Πνηεο είλαη νη ζέζεηο ηνπ Καλη ζην ρψξν ηεο ηέρλεο;
Ζ ηαθαζζεδηζηή αλία εκυξ ακηζηεζιέκμο πνμτπμεέηεζ ηέθεζα ζοκανιμβή ηςκ

ιενχκ απυ ηα μπμία απμηεθείηαζ. Ζ ζημπζιυηδηα οπάνπεζ ιέζα ζημ ίδζμ ηαθθζηεπκζηυ
ακηζηείιεκμ ημ μπμίμ δεκ απεζημκίγεζ ηδκ ελςηενζηή θφζδ. Ακηζθαιαάκεηαζ μ Κακη
ηδκ ζημπζιυηδηα ζηδκ ηέπκδ ςξ ηδκ άκεο ζημπμφ ηαεανή ειπεζνία ακηζθδπηζηήξ εο-
πανίζηδζδξ - πκεοιαηζηή απυθαοζδ πμο δεκ έπεζ ηαιία ζπέζδ ιε ημκ γςχδδ αζζεδ-
ζζαηυ ενεεζζιυ. Ο ηαθθζηέπκδξ είκαζ αοηεκενβυ οπμηείιεκμ - δδιζμονβζηυ οπμηείιε-
κμ, πμο αημθμοεεί ηζξ εκμνάζεζξ ηδξ δδιζμονβζηήξ θακηαζίαξ ηαζ υπζ ελςηενζημφξ
ηακυκεξ. Δίκαζ εθεφεενδ ζδζμθοΐα πμο δεκ εβηθςαίγεηαζ ζε παναδμζζαηέξ ηεπκζηέξ.
΢ε ηη δηαθνξνπνηείηαη ν ηδεαιηζκφο ηνπ Καλη απφ ηνλ ηδεαιηζκφ ηνπ Μπάξθιεπ;
Ο ζδεαθζζιυξ ημο Κακη δεκ έπεζ ηίπμηε ημ ημζκυ ιε ηζξ ακηζθήρεζξ ημο Μπάν-
ηθεο. Ο Κακη δεκ οζμεεηεί ηδ εεςνία ημο Μπάνηθεο υηζ ηα οθζηά πνάβιαηα δεκ είκαζ
ακελάνηδηα απυ ημ κμο ηαζ υηζ ημ πνάβια μοζζαζηζηά είκαζ ιζα ηαηαζηεοή απυ ζδέεξ
πμο ανίζηεζ μ κμοξ ιέζα ζημκ εαοηυ ημο. Ο Κακη εεςνεί υηζ οπάνπμοκ θοζζηά υκηα
πμο ανίζημκηαζ έλς απυ ηδκ ακενχπζκδ δζάκμζα. Τπάνπμοκ πνάβιαηα πμο αδοκαηεί
κα ηα παναηδνήζεζ μ ακενχπζκμξ κμοξ. Αοηυ υιςξ πμο εκδζαθένεζ πενζζζυηενμ ηδκ
επζζηδιμθμβία ημο Κακη δεκ είκαζ ακ οπάνπμοκ υκηα πμο ανίζημκηαζ έλς απυ ηδκ ακ-

16
ενχπζκδ δζάκμζα αθθά μ ηνυπμξ ιε ημκ μπμίμ ηα πνάβιαηα βίκμκηαζ βκςζηά. Ο ζδεα-
θζζιυξ ημο Κακη ζοκίζηαηαζ ζημ πςξ ακηζθαιαάκεηαζ ημ οπμηείιεκμ ημκ ελςηενζηυ
ηυζιμ. Γεκ ιαξ εκδζαθένεζ πςξ είκαζ πναβιαηζηά ηα πνάβιαηα αθθά πςξ πανμοζζά-
γμκηαζ ζημκ ακενχπζκμ κμο ιε ηδ αμήεεζα ηςκ αζζεήζεςκ. Ο Κακη ζηνέθεζ ημ εκδζα-
θένμκ ηδξ επζζηδιμθμβίαξ απυ ημ πχξ είκαζ ακηζηεζιεκζηά ηα πνάβιαηα ζημ πςξ ει-
θακίγμκηαζ ζημ κμο ημο ακενχπμο. Μεβαθφηενδ ζδιαζία έπεζ πςξ ακηζθαιαάκεηαζ ηδ
θφζδ μ άκενςπμξ ηαζ υπζ πςξ πναβιαηζηά είκαζ αοηή. Κάης απ’ αοηή ηδκ ζδεαθζζηζηή
έκκμζα δ βκχζδ έπεζ οπμηεζιεκζηυ παναηηήνα. Σμ πνυαθδια υιςξ πμο δδιζμονβείηαζ
ιε ημκ ζδεαθζζιυ ημο Κακη είκαζ ηαηά πυζμ ιπμνεί κα δζαζθαθζζηεί δ δοκαηυηδηα ηδξ
επζζηήιδξ κα ακαηαθφπηεζ ακαβηαίμοξ κυιμοξ ιέζα ζηδ θφζδ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ησλ αλαιπηηθψλ θαη ησλ ζπλζεηηθψλ πξνηάζεσλ ζηνλ
Υηνπκ θαη ζηνλ Καλη;
΢φιθςκα ιε ημκ Υζμοι ζοκεεηζηέξ είκαζ υζεξ πνμηάζεζξ ιαξ πθδνμθμνμφκ

βζα ημ ηζ ζοιααίκεζ ζημκ ηυζιμ. Αοηέξ είκαζ ειπεζνζηά επαθδεεφζζιεξ αθθά δεκ απμ-
ηεθμφκ ακαβηαίεξ αθήεεζεξ (π.π. ημ πζυκζ είκαζ άζπνμ ηαζ ηνφμ, έλς ανέπεζ). Οζ ακα-
θοηζηέξ πνμηάζεζξ εηθνάγμοκ ακαβηαίεξ αθήεεζεξ, αθθά δεκ έπμοκ πθδνμθμνζαηυ πε-
νζεπυιεκμ βζαηί δεκ είκαζ ηίπμηα πενζζζυηενμ απυ ηαοημθμβίεξ (1+1=2).
Ο Κακη εεςνεί υηζ οπάνπμοκ μζ ακαθοηζηέξ a priori πνμηάζεζξ, δεκ οπάνπμοκ
υιςξ μζ ακαθοηζηέξ a posteriori. Οζ ακαθοηζηέξ a priori είκαζ ηαοημθμβίεξ. Οζ ανκήζεζξ
ηςκ ακαθοηζηχκ πνμηάζεςκ είκαζ ακηζθαηζηέξ πνμηάζεζξ (υθα ηα θεοηά θμοθμφδζα
δεκ είκαζ θεοηά). Άθθμ πανάδεζβια ηέημζςκ ακαθοηζηχκ πνμηάζεςκ είκαζ ημ «δζχνμ-
θμ ζπίηζ είκαζ ζπίηζ».
΢φιθςκα ιε ημκ Κακη μζ ιαεδιαηζηέξ πνμηάζεζξ είκαζ ζοκεεηζηέξ a priori ηαζ
υπζ ακαθοηζηέξ.
Παναδείβιαηα ζοκεεηζηχκ a posteriori : «μ ακαπηήναξ ιμο έπεζ πνχια ηυηηζκμ», «μ
βζμξ ιμο γοβίγεζ πάκς απυ 60 ηζθά», «οπάνπμοκ γχα πμο γμοκ ζημκ Βυνεζμ Πυθμ».
Παναδείβιαηα ζοκεεηζηχκ a priori : «ηάεε βεβμκυξ έπεζ ηδκ αζηία ημο», «1+1=2», «ημ
άενμζζια ηςκ βςκζχκ εκυξ ηνζβχκμο είκαζ ίζμ ιε δφμ μνεέξ».
Ζ ζοκεεηζηή πνυηαζδ a pμsteriori ααζίγεηαζ ζηζξ αζζεήζεζξ. Ζ ζοκεεηζηή
πνυηαζδ a priori είκαζ πάκηα αθδεήξ ηαζ έπεζ βκςζηζηή αλία βζαηί δίκεζ ακηζηεζιεκζηέξ
πθδνμθμνίεξ βζα ημκ ηυζιμ δζαηοπχκμκηαξ ιζα ζφκδεζδ ζε έκκμζεξ πμο οπάνπεζ πνζκ
ηδκ ειπεζνία. Γκςνίζιαηά ηδξ είκαζ δ απυθοηδ ηαεμθζηυηδηα ηαζ δ απυθοηδ ακα-
βηαζυηδηα ζημ πχνμ ηδξ δοκαηήξ ειπεζνίαξ. Μ’ αοηήκ ηαηακμμφιε ημ ηαηδβμνμφιε-
κμ, πμο ακ ηαζ δεκ ανίζηεηαζ ιέζα ζηδκ έκκμζα ζοκδέεηαζ ι’ αοηήκ.

17
ΓΡΑ΢ΣΖΡΗΟΣΖΣΔ΢
Αο ππνζέζνπκε φηη παξαηεξνχκε έλα ζπλεζηζκέλν θπζηθφ θαηλφκελν: θέξλνπκε

έλα θνκκάηη θεξί θνληά ζηε θσηηά θαη βιέπνπκε φηη αξρίδεη λα ιηψλεη Πσο ζα
εμεγνχζε ην θαηλφκελν απηφ:
α) έλαο δνγκαηηθφο νξζνινγηζηήο,
β) έλαο ζθεπηηθηζηήο εκπεηξηζηήο,
γ) ν Καλη
α) Ο δμβιαηζηυξ εα ζζπονζγυηακ υηζ βκςνίγεζ ιέζα απυ εεςνδηζηή ακάθοζδ υηζ είκαζ
ζηδ θφζδ ηδξ θςηζάξ κα πνμηαθεί ηδκ ηήλδ ημο ηενζμφ. Με ηδ ζοκδνμιή ηςκ έιθο-
ηςκ εκκμζχκ μ άκενςπμξ βκςνίγεζ υηζ δ θςηζά πάκημηε απμηεθεί ηδκ αζηία ηδξ ηήλδξ
ημο ηενζμφ. Γεκ ζηδνίγεηαζ ζηδκ ειπεζνία ηαζ ζηδκ παναηήνδζδ, αθθά ζηζξ θμβζηέξ
δμιέξ πμο οπάνπμοκ ζηδκ ακενχπζκδ κυδζδ ηαζ ημο πνμζθένμοκ ηδκ ελήβδζδ ημο
θαζκμιέκμο.
β) Ο ζηεπηζηζζηήξ εα έθεβε υηζ ιε ηζξ αζζεήζεζξ ημο μ άκενςπμξ έπεζ παναηδνήζεζ
αοηυ ημ θαζκυιεκμ ηαζ ημ ιοαθυ ημο έπεζ ζοκδείζεζ κα εεςνεί υηζ δ θςηζά έπεζ ςξ
αζηία ηδκ ηήλδ ημο ηενζμφ. Ζ εεχνδζδ βζα ηδ θςηζά ςξ αζηία αοημφ ημο θαζκμιέκμο
είκαζ απμηέθεζια ροπμθμβζηχκ ζοκεζνιχκ ηαζ δεκ είκαζ αέααζμ υηζ ηαζ ζημ ιέθθμκ εα
ζοκεπίζεζ ημ θαζκυιεκμ αοηυ κα ζζπφεζ.
γ) Γζα ημκ Κακη δ θςηζά ηαζ ημ θζςιέκμ ηενί είκαζ δφμ πςνζζηά ειπεζνζηά θαζκυιεκα
πμο ζοκδέμκηαζ ιεηαλφ ημοξ ιε ηδ ζπέζδ αζηίαξ απμηεθέζιαημξ. Τπάνπμοκ ζημ κμο
ιαξ δ ηαηδβμνία ηδξ αζηζυηδηαξ πμο ημκ αμδεμφκ κα ζοκδέζεζ αζηζαηά ηα δφμ ειπεζ-
νζηά θαζκυιεκα.
Ο γηαηξφο θάλεη δηάγλσζε φηη έλαο αζζελήο πάζρεη απφ θαξθίλν θαη ηνπ απνκέ-
λνπλ κφλν έμη κήλεο δσή. Πξέπεη ή δελ πξέπεη λα πεη ζηνλ αζζελή ηελ αιήζεηα
γηα ηελ θαηάζηαζε ηνπ;
Δμεγήζηε πψο ζα απαληνχζε ζηελ εξψηεζε απηή :
α) έλαο σθειηκηζηήο,
β) έλαο θαληηαλφο δενληνθξάηεο.
΢ε αοηήκ ηδκ πενίπηςζδ μ ςθεθζιζζηήξ εα πνυηεζκε κα πεζ ρέιαηα βζαηί ημκ

εκδζαθένεζ ημ απμηέθεζια πμο είκαζ δ ροπμθμβζηή εκίζποζδ ημο αζεεκή ηαζ ηςκ μζ-
ηείςκ ημο. Γίκμκηαξ αανφηδηα ζηδ ζημπζιυηδηα ηαζ ζημ απμηέθεζια ιζαξ δεζηήξ
πνάλδξ εα εεςνμφζε ςξ μνευηενμ κα ηνφρεζ ηδκ αθήεεζα. Μζα ηέημζα εκένβεζα εα
ςθεθμφζε ροπμθμβζηά ημκ αζεεκή. Αοηυ ημ απμηέθεζια δίκεζ βζα ημκ ςθεθζιζζηή
δεζηή αλία ζηδκ πνάλδ.
Ο Κακη εα επέιεκε υηζ πνέπεζ κα πεζ ηδκ αθήεεζα επεζδή αοηυ είκαζ ημ ηαεή-
ημκ ημο. Ακελάνηδηα απυ ημ απμηέθεζια ηαζ απυ ημ ακ ςθεθεί ή αθάπηεζ δ εκένβεζα
αοηή εα πνέπεζ κα εκενβήζεζ απυ ηαεήημκ ηαζ κα εηπθδνχζεζ ημ δεζηυ ημο πνέμξ
πμο είκαζ θακένςζδ ηδξ αθήεεζαξ υζμ ζηθδνή ιπμνεί κα είκαζ βζα ημκ αζεεκή ηαζ
ημοξ μζηείμοξ.

18
α) Έλαο ρξηζηηαλφο ειεεί ηνπο θησρνχο επεηδή πξνζδνθά φηη ζα πάεη ζηνλ παξά-
δεηζν θαη ζα αληακεηθζεί εθεί κε αηψληεο απνιαχζεηο γηα ηηο ζηεξήζεηο πνπ ππέ-
ζηε ζ’ απηή ηελ δσή.
β) Έλαο παληνπψιεο είλαη ηίκηνο θαη πάληνηε παξέρεη ζηνπο πειάηεο ηνπ ηελ θα-
ιχηεξε δπλαηή πνηφηεηα πξντφλησλ γηα ηελ ηηκή πνπ πιήξσζαλ, κε ηελ πξνζδν-
θία φηη έηζη ζα απμεζεί ε θεξδνθνξία ηεο επηρείξεζήο ηνπ.
Ζ ζπκπεξηθνξά ησλ πξνζψπσλ απηψλ είλαη εζηθή ζχκθσλα κε ηα θξηηήξηα πνπ
ζέηεη ν Καλη;
Ζ ζοιπενζθμνά αοηχκ ηςκ πνμζχπςκ δεκ είκαζ δεζηή ιε αάζδ ηα ηνζηήνζα

πμο εέηεζ μ Κακη. Σα ηίκδηνα ημοξ δεκ ζηδνίγμκηαζ ζηδκ εζςηενζηή ημοξ δζάεεζδ αθ-
θά είκαζ ελςηενζηά. Ο πνζζηζακυξ εθεεί ημοξ θηςπμφξ επεζδή ι’ αοηυκ ημκ ηνυπμ πζ-
ζηεφεζ υηζ εα πάεζ ζημκ πανάδεζζμ ηαζ εα ακηαιεζθεεί απυ ημκ Θευ. Αοηή δ πνάλδ
έπεζ ηίκδηνμ ελςηενζηυ ηαεχξ ημ δνμκ οπμηείιεκμ απμαθέπεζ ζηδκ ακηαιμζαή ηαζ δεκ
εκενβεί απυ εζςηενζηή ακάβηδ ηαζ δζάεεζδ κα αμδεήζεζ αοηυκ πμο έπεζ ακάβηδ.
Βθέπεζ ημ θηςπυ ςξ ιέζμ βζα ηδκ μονάκζα ααζζθεία ηαζ υπζ ςξ αοημζημπυ. Καηά ημκ
ίδζμ ηνυπμ μ πακημπχθδξ είκαζ ηίιζμξ υπζ επεζδή πζζηεφεζ υηζ αοηυ είκαζ ημ ηαεήημκ
ημο αθθά βζα ςθεθζιζζηζημφξ θυβμοξ βζα κα έπεζ ηένδμξ.
α) «Ο Θεφο ππεξβαίλεη ηηο ινγηθέο δπλάκεηο ηνπ αλζξψπνπ, θαη κφλν κέζα απφ ηα
ζαχκαηα ηνπ κπνξνχκε λα γλσξίζνπκε ηελ παξνπζία ηνπ. Πίζηεπε θαη κε εξεχ-
λα».
β) «Μπνξνχκε λα απνδείμνπκε κε ινγηθή βεβαηφηεηα ηελ χπαξμε ηνπ Θενχ».
Πνηα ζα ήηαλ ε αληίδξαζε ηνπ Καλη ζηηο παξαπάλσ ηνπνζεηήζεηο;
α) Ο Κακη ηδκ πνχηδ πνμζέββζζδ εα ηδκ απέννζπηε, επεζδή ηαηακμεί ηδκ πίζηδ ςξ
ηάηζ πμο δεκ ζηδνίγεηαζ ζηδ θμβζηή. Ο Λμβμξ ζφιθςκα ιε ημκ Κακη ιπμνεί κα μδδ-
βήζεζ ημ κμο ζηδ ζφθθδρδ ημο πνάβιαημξ ηαε’ αοηυ, κα κμήζεζ ηδκ ζδέα ημο εεμφ,
αθθά υπζ κα μδδβδεεί ζηδκ βκχζδ ημο. Ζ πίζηδ ζοκδέεηαζ ιε ημ θυβμ πμο είκαζ δοκα-
ηυκ κα εθέβλεζ ηδκ πίζηδ.
β) Καζ ηδ δεφηενδ εα ηδκ απέννζπηε μ Κακη βζαηί δ πνυηαζδ αοηή ηάκεζ θυβμ βζα απυ-
δεζλδ ιε θμβζηή αεααζυηδηα ηδξ φπανλδξ ημο εεμφ. Ο Κακη δε εεςνμφζε υηζ οπάνπεζ
επζζηδιμκζηή βκχζδ ζπεηζηά ιε ηδκ φπανλδ ημο Θεμφ πμο είκαζ πένα απυ ηδκ αζζεδηή
ειπεζνία. Γεκ απμδέπεηαζ ηαιζά ιμνθή βκχζδξ πένα απυ ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ.
«Γλσξίδνπκε κε ινγηθή βεβαηφηεηα φηη ε θχζε είλαη έλα νξγαλσκέλν ζχζηεκα

φπνπ ην θάζε πξάγκα βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε ακνηβαίαο εμάξηεζεο κε θάζε άι-
ιν, θαη ην φιν ζχζηεκα ππάξρεη γηα λα εθπιεξψλεη νξηζκέλνπο ινγηθνχο ζθν-
πνχο». Θα ζπκθσλνχζε ν Καλη κε ηελ παξαπάλσ ζέζε;
Ο Κακη εα δζαθςκμφζε ι’ αοηή ηδ εέζδ. Ζ ζδέα ηδξ θφζδξ ςξ έκα ηεθμθμβζηά

δζανενςιέκμ ζφζηδια είκαζ ιζα ηακμκζζηζηή ζδέα ημο θμβζημφ. Γεκ ζηδνίγεηαζ αοηή
δ ζδέα ζηδκ ειπεζνζηή παναηήνδζδ αθθά απμηεθεί απμηέθεζια ιζαξ κμδηζηήξ επελεν-
βαζίαξ. Γεκ ιπμνμφιε κα ιζθήζμοιε βζ’ αοηυ ιε θμβζηή αεααζυηδηα βζαηί ζ’ αοηή ηδκ
πενίπηςζδ εα ’πνεπε κ’ απμδεπημφιε ηαζ ηδκ ειπεζνζηή ηδξ εειεθίςζδ. Απμηεθεί ιζα
εζηαζία πμο δεκ ιπμνεί κα επζαεααζςεεί ειπεζνζηά. Πανυθμ υιςξ πμο δεκ ζηδνίγεηαζ
ζηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ είκαζ ακαβηαίμ κα οπμεέζμοιε ηδκ έζπαηδ μνβακζηή ε-

19
κυηδηα ηςκ πάκηςκ, υπμο ηα πάκηα είκαζ αθθδθέκδεηα ηαζ αθθδθμελανηχιεκα, βζα κα
ηαηακμήζμοιε ηδκ πνυμδμ ηδξ επζζηδιμκζηήξ ζηέρδξ πνμξ ηζξ πζμ ηέθεζεξ εεςνίεξ.
΢ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΔ΢ ΔΡΧΣΖ΢ΔΗ΢
1. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ ζοκεεηζηήξ εη ηςκ πνμηένςκ βκχζδξ;

2. Πμζα είκαζ ηα υνζα ηδξ βκχζδξ ζηδ βκςζζμθμβζηή εεςνία ημο Κακη;
3. Πμζα είκαζ δ ζπέζδ πνάβιαημξ ηαεεαοημφ ηαζ ηςκ θαζκμιέκςκ ;
4. Πμζμ είκαζ ημ κμμφιεκμ ηαζ πςξ μ ακενχπζκμξ κμοξ ημ ακηζθαιαάκεηαζ;
5. Πμζεξ εέζεζξ ημο Κακη απμδεζηκφμοκ ηδ ζφκδεζδ ημο ιε ημκ ειπεζνζζιυ ηαζ πμζεξ
ηδ ζφκδεζδ ημο ιε ημκ μνεμθμβζζιυ;
6. Πμζα είκαζ δ ζηάζδ ημο Κακη ζηδ εεςνία ημο ςθεθζιζζιμφ;
7. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ Γζαθεηηζηήξ ζηδ εεςνία ημο Κακη;
8. Σζ είκαζ μ ημζιμπμθζηζζιυξ ;Πμζα δ εέζδ ημο ζηδ θζθμζμθζηή εεςνία ημο Κακη;
9. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ ζημπαζηζηήξ ηνίζδξ;
10. Με πμζα επζπεζνήιαηα μ Κακη εζζαβάβεζ ζηδ εεςνία ημο πενί ηέπκδξ ηδ ζημπζιυ-
ηδηα άκεο ζημπμφ;
11. Πμζμξ είκαζ μ νυθμξ ηδξ ειπεζνίαξ ζηδ βκςζζμθμβζηή ηαζ ζηδκ δεζηή εεςνία ημο
Κακη;
12. Πμζμξ είκαζ μ νυθμξ ηδξ πίζηδξ ζηδκ οπενααηζηή θζθμζμθία ημο Κακη;
13. Πςξ ζοκδέεηαζ δ πμθζηζηή ηαζ δ δεζηή εεςνία ημο Κακη;
14. Σζ ημ ηαζκμφνβζμ ζηδ θζθμζμθζηή ζηέρδ πνμζέθενε δ βκςζζμθμβζηή ηαζ δ δεζηή
θζθμζμθία ημο Κακη; Πμζα πνμαθήιαηα πνμζπάεδζακ κα θφζμοκ ηαζ πμζα κέα δδ-
ιζμφνβδζακ;

20
Ζ ΢ΤΝΔΗΓΖ΢Ζ Χ΢ ΓΔΝΔ΢ΗΟΤΡΓΟ ΑΗΣΗΟ ΜΔ΢Α ΢ΣΖ ΦΤ΢Ζ ΚΑΗ ΢ΣΖΝ

Η΢ΣΟΡΗΚΖ ΕΧΖ :Ζ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΑ ΣΟΤ ΓΔΡΜΑΝΗΚΟΤ ΗΓΔΑΛΗ΢ΜΟΤ.
ΦΗΥΣΔ
 Δπίβμκμξ ημο Κακη .Ανπζηά βκήζζμξ ηακηζακυξ.

 Ακέηνερε ηδκ ηαθμγοβζζιέκδ ζζμννμπία ημο ηακηζακμφ ζοζηήιαημξ.
 Ζ ηανδζά ημο ηακηζακζζιμφ είκαζ δ εεςνία ηδξ εθεοεενίαξ (δεζηυ επζπείνδια).
 Τπμζηδνζηηήξ ανπζηά ηδξ Γαθθζηήξ Δπακάζηαζδξ, πμο απμηεθμφζε βζ αοηυκ ηδ
εεζιζηή πναβιάηςζδ ηδξ ηακηζακήξ ζδέαξ ημο αοηυκμιμο οπμηεζιέκμο
Ζζηθή
 Ο πναηηζηυξ θυβμξ είκαζ ημ πνχημ εειέθζμ ηδξ θζθμζμθίαξ. Ζ δεζηή αοημβκς-

ζία ηάκεζ ημ έθθμβμ εβχ κα θαίκεηαζ ςξ πνάβια ηαεεαοηυ.
 Έζπαημξ πνμμνζζιυξ ημο ακενχπμο δ πναηηζηή αοηελμοζζυηδηα (εθεφεενδ ε-
πζθμβή ηςκ ζοκεδηχκ ηαζ ηςκ πνμζακαημθζζιχκ ηδξ γςήξ ημο.) Ο εθεφεενμξ
άκενςπμξ επζθέβεζ ηδ εεςνία ηδξ ζοκεζδδζζαηήξ αοημηέθεζαξ.
 Ζ θζθμζμθία είκαζ δ ελςηενίηεοζδ εκυξ εζςηενζημφ ζοκεζδδζζαημφ πάεμοξ.
 Σμ δυβια ηδξ αζηζμηναηίαξ είκαζ ακηίεεημ ιε ηδκ εθεοεενία αμφθδζδξ ηαζ αν-
κείηαζ ηδ δοκαηυηδηα ηδξ δεζηήξ πνάλδξ.
 Ζ ζοκείδδζδ κα επζαθδεεί ζηδ κμιμηέθεζα ηδξ θφζδξ. Σμ οπμηείιεκμ είκαζ ε-
κενβυ ιέζα ζηδκ ακηζηεζιεκζηυηδηα πμο ημ ακαβηάγεζ.
 Ζ θμβζηή ζοκείδδζδ πνέπεζ κα είκαζ μ ηονίανπμξ ηδξ θφζδξ.
 Ζ αοημηονίανπδ ζοκείδδζδ δζαηνίκεηαζ βζα ηδκ αοημηέθεζα ηδξ πμο απμηεθεί
φρζζημ ηέθμξ ηδξ γςήξ.
 «Δβχ ίζμκ εβχ» ηφνζα εκυναζδ, ημ οπμηείιεκμ ελμοζζάγεζ ημκ ηυζιμ ηςκ άθμ-
βςκ πναβιάηςκ. Σμ εβχ ηδξ θζθμζμθίαξ είκαζ ιζα οπενααημθμβζηή μκηυηδηα,
ζδεαηή πναβιαηζηυηδηα. Σμ απυθοημ εθεφεενμ εβχ είκαζ ιζα πνςηανπζηή πναβ-
ιαηζηυηδηα. Δίκαζ μ δδιζμονβυξ εκυξ ηυζιμο πμο απμηεθεί ηδκ πναβιάηςζδ
ηςκ ααζζηχκ δεζηχκ αζηδιάηςκ.
 Σμ Δβχ ένπεηαζ ακηζιέηςπμ ιε ημ ιδ –Δβχ. Σμ Δβχ ζοβηνμφεηαζ ιε ηδ θοζζηή
φθδ ηαζ ημοξ ημζκςκζημφξ εεζιμφξ πμο απεζθμφκ ηδκ εθεοεενία ημο ακενχπμο.
 Σμ δεζηυ οπμηείιεκμ ακηζζηέηεηαζ ζε αοηήκ ηδκ απεζθή ημο θοζζημφ ηαηακα-
βηαζιμφ. Απμηέθεζια αοηήξ ηδξ ακηίζηαζδξ ημο οπμηεζιέκμο είκαζ δ αοημβκς-
ζία, δ ακαηάθορδ ημο θμβζημφ εαοημφ ημο.
 Σμ οπμηείιεκμ απμηεθεί δεζηή αοηελμοζζυηδηα, δ απυηνμοζδ ηδξ ελςηενζηήξ
ακάβηδξ είκαζ δ επζαμθή πάκς ζημκ ίδζμ ημκ εαοηυ ημο.
 Σμ δεζηυ οπμηείιεκμ ένπεηαζ ζε επαθή ιε άθθα δεζηά οπμηείιεκα.
 Ο ααειυξ αοημζοκεζδδζίαξ ημο εκενβμφ Δβχ ελανηάηαζ απυ ηδ δοκαηυηδηα α-
καβκχνζζδξ ημο εηένμο (ηςκ άθθςκ δεζηχκ οπμηεζιέκςκ). ΢ε αοηήκ ηδκ ακα-
βκχνζζδ ζηδνίγεηαζ δ έκηαλδ ζηδκ δεζηή ημζκυηδηα.
 Κμζκςκία ημο θυβμο, ζοκέκςζδ αοηεκενβχκ οπμηεζιέκςκ πμο απμηεθμφκ ζζυηζ-
ιεξ δεζηέξ μκηυηδηεξ (απμθοβή ημο ηζκδφκμο ημο ιεηαθοζζημφ εβςζζιμφ). Ζ
ημζκςκζηυηδηα ημο Δβχ ακαβηαία πνμέηηαζδ ηδξ θμβζηήξ μοζίαξ.

21
Πνιηηηθή ζεσξία
 Ο άκενςπμξ είκαζ αοημηεθήξ ιέπνζ ημ ζδιείμ πμο μζ πνάλεζξ δεκ πανααζάγμοκ

ηδκ αοημηέθεζα ηςκ άθθςκ.
 Δπζηνάηδζδ δδιμηναηζημφ ζοζηήιαημξ δζηαίμο ιε έζπαηδ εββφδζδ ημκ ηναηζηυ
ηαηακαβηαζιυ. ΢οβηέκηνςζδ ηδξ αίαξ ζηδ κυιζιδ ελμοζία βζα ημκ ελακαβηαζιυ
ζηδκ οπαημή ηςκ ηακυκςκ δζηαίμο ηςκ δεζηά αηαθθζένβδηςκ.
 Ο πμθζηζηυξ ηαηακαβηαζιυξ ηδξ ελμοζίαξ έπεζ παζδεοηζηυ παναηηήνα. Κναηζηζ-
ζηζηυ πενζεπυιεκμ ζηδκ εεςνία βζα ημ δεζηυ πνμαάδζζια ημο ηνάημοξ. Ακααίςζδ
ηδξ μθμηθδνςηζηήξ πμθζηείαξ ηςκ θζθμζυθςκ –ααζζθέςκ ημο Πθάηςκα. Ζ πμθζηζ-
ηή ελμοζία εθέβπεζ ηδ γςή ηςκ πμθζηχκ. Όναια ημο ηθεζζημφ ειπμνζημφ ηνάημοξ,
μζημκμιζηή εηδμπή ημο πμθζηζημφ μθμηθδνςηζζιμφ.
 Απάνκδζδ ζδεμθμβζηήξ πνμζήθςζδξ ζηζξ βαθθζηέξ ζδέεξ πμο ήηακ βκχνζζια ηδξ
κευηδηαξ ημο.
 Ακςηενυηδηα ηδξ Γενιακζηήξ θζθμζμθζηήξ παζδείαξ ηαζ βθχζζαξ .Ακάεεζδ ζημ
ηνάημξ –μδδβυ ηδξ απμζημθήξ βζα δζαιυνθςζδ ηδξ κέαξ εεκζηήξ ζοκείδδζδξ.
 Οζ εεκμηεκηνζηέξ ημο απυρεζξ δεκ έπμοκ θοθεηζηή ακαθμνά, απμηεθμφκ υιςξ
πνμιδκφιαηα αθθαβήξ ζηδκ πμθζηζηή γςήξ ημο 19μο αζχκα ζηδκ Δονχπδ.
΢ΔΛΛΗΝΓΚ
Γλσζηνινγία. Οληνινγία
 Πνμζπάεεζα βεθφνςζδξ ημο πάζιαημξ πμο δδιζμφνβδζε μ ηακηζακζζιυξ ακάιεζα

ζημκ ηαεανυ κμο, ηζξ εη ηςκ πνμηένςκ έκκμζεξ ηαζ ηδ θφζδ ςξ ζφζηδια κμιμηε-
θεζαηήξ ακαβηαζυηδηαξ.
 Κεκηνζηή εέζδ ζηδκ ιεηαθοζζηή ηαηέπεζ δ θφζδ, δ ίδζα δ ακηζηεζιεκζηυηδηα.
 Ζ ζοζηδιαημπμίδζδ ηδξ θζθμζμθίαξ επζηοβπάκεηαζ ιε ηδ δζαθεηηζηή δζαδζηαζία
ηδξ ιεηάααζδξ απυ ημ οπμηείιεκμ ζημ ακηζηείιεκμ ηδκ ηίκδζδ ηςκ ζδεχκ πνμξ
ηδκ οθζηυηδηα, ημκ αοημζπδιαηζζιυ ηδξ θοζζηήξ φθδξ ζε θμβζηυ ζφζηδια.
 Πνμζπάεεζα ενιδκείαξ ηςκ πναβιάηςκ υπςξ είκαζ, ηαεαοηά (ααεζά μκημθμβία). Ζ
ηαοηυηδηα πναβιάηςκ ηαζ ζδεχκ είκαζ γςκηακή δζαδζηαζία ιέζα ζηδκ μπμία βίκε-
ηαζ θακενή δ ανπέβμκδ μκημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηδξ ηαοηυηδηαξ.
 ΢θνπφο: δ θζθμζμθία κα απμηηήζεζ πάθζ θοζζηυ πενζεπυιεκμ. Έιθαζδ ζηδκ επε-
λενβαζία ημο «θοζζημφ είκαζ» ιε υπθμ ηδκ εκυναζδ. Ακαπανάζηαζδ ημο ιέζα
απυ έκκμζεξ. Απειπθμηή ηδξ θζθμζμθζηήξ ζηέρδξ απυ ηα ιδπακζζηζηά ζπήιαηα
ηδξ κεοηχκεζαξ επζζηήιδξ.
 ΢φθθδρδ ημο έζπαημο, εειεθζαημφ αάεμοξ ηδξ φθδξ πένα απυ ηα υνζα ηδξ ειπεζ-
νίαξ. Αοηυ επζηοβπάκεηαζ ιε ηδκ ακζμφζα ζεζνά δοκάιεςκ δδθαδή οθζηχκ ηαηα-
ζηάζεςκ. Ηζμννμπία δνάζεςκ ηαζ ακηζδνάζεςκ. (΢φβηνμοζδ θοζζηήξ δφκαιδξ ιε
ιζα ακηίννμπδ πμο ηδκ ελμοδεηενχκεζ).Οζ ακηζεέζεζξ αοηέξ ηςκ επζιένμοξ πναβ-
ιάηςκ εκηάζζμκηαζ ζηδκ πνςηανπζηή μκημθμβζηή αδζαθμνία.

22
Θέζεηο γηα ηελ ηέρλε.
 Δηπνυζςπμξ ημο ακενπυιεκμο νμιακηζημφ ηζκήιαημξ.

 Ζ θφζδ ςξ εκενβή μθυηδηα εηθνάγεηαζ επανηχξ ιυκμ ζημ επίπεδμ ηδξ ηαθθζηε-
πκζηήξ πνάλδξ.
 Ζ ηέπκδ απμηεθεί ηδκ φρζζηδ έηθναζδ ηδξ θζθμζμθίαξ. Με ηδκ εκενβμπμίδζδ
ηδξ εκυναζδξ ζοκδέεηαζ ημ εβχ ιε ηα αζζεδηά πνάβιαηα. Καηανβείηαζ μ δζαπςνζ-
ζιυξ οπμηεζιέκμο ηαζ ακηζηεζιέκμο. Δπζηοβπάκεηαζ δ εκυηδηα ηςκ πάκηςκ ιε ηα
πάκηα.
ΥΔΓΚΔΛ
 Ανπζηά αημθμοεεί ηδ θζθμζμθζηή ζηέρδ ημο ΢έθθζκβη (νμιακηζηυ ακμνεμθμ-

βζζιυ).Φζθμζμθζηή ςνίιακζδ ιε ηδκ μνεμθμβζηή ζηέρδ ημο Φίπηε.
 Σμ «είκαζ» : ηαεμθζηή οπμηεζιεκζηυηδηα πμο δζαιμνθχκεηαζ απυ ηζξ ακηζεέ-
ζεζξ πμο οπάνπμοκ ιέζα ηδξ.
 Ζ γςή είκαζ ανκδηζηυηδηα ,ακμδζηή δοκαιζηή πμο δδιζμονβείηαζ απυ ηδ ζφ-
βηνμοζδ ηςκ ακηζεέηςκ.
 Οοζία εβεθζακζζιμφ :Σμ έθθμβμ είκαζ πναβιαηζηυ ηαζ ημ πναβιαηζηυ είκαζ έθ-
θμβμ.
 Σμ θμβζηυ ζοκδέεηαζ ιε ηδκ ζζημνζηή πναβιαηζηυηδηα ηαζ εκενβεί βζα ηδκ εν-
ιδκεία ηδξ.
 Ακηίεεημξ ιε ηδκ ζζημνζηή ζπμθή ημο δζηαίμο (έιθαζδ ζηδκ πμθζηζζηζηή ηαο-
ηυηδηα λεπςνζζηήξ ακενχπζκδξ μιάδαξ) οπμζηδνίγεζ ηδκ μζημοιεκζηυηδηα
ηςκ αζηδιάηςκ, ηδκ αθθδθεπίδναζδ ηαεμθζημφ ηαζ ημπζημφ. ΢φκδεζδ παβημ-
ζιζυηδηαξ ηαζ εκημπζυηδηαξ. Απυ ηδκ ηάεε ημζκςκία ιε ηζξ ζδζαζηενυηδηεξ ηδξ
μδδβμφιαζηε ζηζξ ηαεμθζηέξ πακακενχπζκεξ έκκμζεξ ηαζ ημ ακηίεεημ.
 Δθεοεενία : δ ζοκεζδδηή έκηαλδ ημο θμβζημφ εβχ ζε ιζα πμθζηζζιζηή μθυηδ-
ηα, δ έκηαλδ ημο αημιζημφ ζοιθένμκημξ ζε έκα ζοθθμβζηυ υναια (επίδναζδ
απυ Ανζζημηέθδ).
 Ηζημνία : είκαζ απυ ηδ ιζα απχθεζα ηαζ ηαηαζηνμθή παεχκ ηαζ αλζχκ αθθά
ηαζ ιζα ηαζκμφνβζα ζοθθμβζηή γςή , ιεημοζίςζδ ηςκ κεηνχκ ηνυπςκ γςήξ ζε
ηαζκμφνβζεξ ζδέεξ ημζκςκζηήξ εθεοεενίαξ.
 Οζ πμθζηζζιμί ηςκ πνςημπυνςκ πμθζηζζιχκ πμο δεκ επζαζχκμοκ απμηεθμφκ
ημοξ εειεθζςηέξ ηδξ ζφβπνμκδξ ημζκςκίαξ. Οζ πνςημπυνμζ πμθζηζζιμί πνμζέ-
θενακ ηδ ζοκμθζηή ακενχπζκδ παζδεία ηαζ ηαθθζένβεζα ζημ παβηυζιζμ πκεφ-
ια.
 Aufthbeng : δδθχκεζ ηδκ πμθοδζάζηαηδ δοκαιζηή ημο ζζημνζημφ βίβκεζεαζ.
Σμ έεκμξ έπεζ πμθζηζζηζηυ πενζεπυιεκμ.
 Τπάνπμοκ δφμ μιάδεξ :μζ ηφνζμζ ηαζ μζ δμφθμζ.
Οη θχξηνη: ακηθμφκ ηδκ ελμοζία ημοξ ζημ ιυπεμ ηςκ δμφθςκ.
Παναηιή ηονίςκ, βίκμκηαζ εηθοθζζιέκμ, αδνακέξ ζχια.
Οη δνχινη : αθφπκζζδ ηςκ δμφθςκ πμο ζοκεζδδημπμζμφκ ηδκ αλία ημοξ ςξ δεζηέξ μ-
κηυηδηεξ ηαζ ςξ εειέθζμ ημο πμθζηζζιμφ ημζκςκζηήξ γςήξ. Δίκαζ ημ κέμ ηονίανπμ ζχ-
ια ηδξ ημζκςκίαξ. Οζ δμφθμζ μδδβμφκ ηδκ ακενςπυηδηα ζε πνυμδμ.
 Ζ ημνφθςζδ ηδξ ζζημνζηήξ ζοκείδδζδξ πνμτπμεέηεζ ημζκςκζημπμθζηζηή μθμ-
ηθήνςζδ ηαζ φπανλδ ηναηζηήξ ελμοζίαξ.

23
 Κξάηνο ζεηηθήο ειεπζεξίαο : δ ηναηζηή ελμοζία ζοκδοάγεζ ηδκ αημιζηή ε-

θεοεενία ιε ηδ ζοθθμβζηή εοεφκδ ηαζ ηδκ ηαεμθζηή ηάλδ ηςκ βναθεζμηναηχκ
(ακζδζμηεθείξ οπδνέηεξ ημο δδιμζίμο ζοιθένμκημξ). Δπίδναζδ απυ Πθάηςκα
(θζθυζμθμζ –ααζζθείξ), απυ ηδ Γαθθζηή Δπακάζηαζδ (ζοκηεηαβιέκδ πμθζηεία)
 Τπμζηδνζηηήξ μζημοιεκζημφ πκεφιαημξ : δε ζηδνίγεζ ηδ εεςνία ημο ζε θοθε-
ηζηέξ δζαηνίζεζξ, μφηε ζημκ μθμηθδνςηζζιυ. ΢ημ ηέθμξ ηδξ ζηαδζμδνμιίαξ ημο
δ ζηέρδ ημο παίνκεζ εεκζηή πνμζά.
 Ο πυθειμξ είκαζ ιζα θοζζμθμβζηή ηαηάζηαζδ πναβιάηςκ ηαεχξ ηάεε ηνάημξ
επζδζχηεζ ηα δζηά ημο ζοιθένμκηα. Θεςνδηζηή δζηαίςζδ ημο πμθέιμο. Πα-
νμοζίαζδ ημο ςξ ιμνθή ελαβκζζιμφ απυ ηζξ ζδζμηεθείξ αθέρεζξ ηαζ ζημπμφξ.
Δλοπδνέηδζδ ηςκ εεκζηζζηζηχκ ακαβηχκ ηαζ εεκζηχκ πμθέιςκ.
Πνηνο είλαη ν πξαθηηθφο πξννξηζκφο ηνπ αλζξψπνπ ζχκθσλα κε ηνλ Φίρηε;
Ο Φίπηε ανπζηά αημθμοεεί πζζηά ηδκ ηνζηζηή εεςνία ημο Κακη. Αοηή δ επί-
δναζδ ημο δαζηάθμο θαίκεηαζ ζημκ πνμζδζμνζζιυ ηδξ έκκμζαξ ημο Θεμφ ςξ εββοδηή
ιζαξ οπενααηζηήξ δεζηήξ ηάλδξ. Ο Φίπηε υιςξ πνμπςνεί πζμ πένα απυ ημκ Κακη. Α-
καπηφζζεζ ηδ εεςνία ημο έπμκηαξ ςξ αάζδ ηδκ ζδέα ηδξ εθεοεενίαξ. Έδςζε ιεβάθδ
ζδιαζία ζηδκ έκκμζα ηδξ εθεοεενίαξ αημθμοεχκηαξ ημ υναια ηδξ Γαθθζηήξ Δπακά-
ζηαζδξ. ΢ηα πνχζια ένβα ημο εηθνάγεζ ηζξ πζμ νζγμζπαζηζηέξ επακαζηαηζηέξ ζδέεξ.
Κεκηνζηή εέζδ ζημ ένβμ ημο απμηεθεί δ ηακηζακή ζδέα ημο αοηυκμιμο οπμηεζιέκμο.
Σμ ααζζηυηενμ εειέθζμ ηδξ θζθμζμθίαξ είκαζ μ πναηηζηυξ θυβμξ. Σμ έθθμβμ Δβχ είκαζ
ημ οπμηείιεκμ πμο δζαηνίκεηαζ βζα ημ θμβζηυ ημο. Σμ έθθμβμ Δβχ είκαζ βζα ημκ Φίπηε
ημ πνάβια ηαεαοηυ. Γζα κα θακενςεεί υιςξ αοηυ ςξ πνάβια ηαεαοηυ, είκαζ απαναί-
ηδηδ δ δεζηή αοημβκςζία ημο οπμηεζιέκμο. Γεκ οπάνπμοκ ζημκ Φίπηε μζ πενζμνζζιμί
ημο ηαεανμφ θυβμο ηαζ ηδξ εεςνδηζηήξ βκχζδξ, υπςξ οπάνπμοκ ζημκ Κακη. Γεκ ο-
πάνπεζ ηακέκαξ ελςηενζηυξ, ακηζηεζιεκζηυξ πενζμνζζιυξ, πμο ειπμδίγεζ ημ οπμηείιε-
κμ κα μδδβδεεί ζημκ ηεθζηυ πνμμνζζιυ ημο, μ μπμίμξ είκαζ δ πναηηζηή αοηελμοζζυηδ-
ηα. Σμ οπμηείιεκμ είκαζ εθεφεενμ, απαθθαβιέκμ απυ ηάεε θοζζηυ ειπυδζμ, κα επζθέ-
λεζ ηζξ ζοκεήηεξ ηαζ ημκ πνμζακαημθζζιυ ημο, βζα κα ηαηαθήλεζ ζηδ βκχζδ ημο
πνάβιαημξ ηαεεαοηυ, δδθαδή ζηδ βκχζδ ημο ίδζμο ημο εαοημφ ημο.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο πξφηαζεο «εγψ ίζνλ εγψ» (πξφηαγκα ηεο απηνζπ-
λεηδεζίαο);
Ζ θζθμζμθζηή αθήεεζα εειεθζχκεηαζ ιε ηδ δζακμδηζηή εκένβεζα ημο θμβζημφ οπμηεζ-

ιέκμο. Ζ ζοκείδδζδ βίκεηαζ αοημηονίανπδ, αοημηεθήξ, μδδβμφιεκδ ιε αοηυκ ημκ
ηνυπμ ζηδκ επίηεολδ ημο ηεθζημφ ηδξ ζηυπμο. Δβχ ίζμκ εβχ ζδιαίκεζ υηζ ημ οπμηεί-
ιεκμ ιε υπθμ ηδ θμβζηή ημο ελμοζζάγεζ ημκ ηυζιμ ηςκ άθμβςκ πναβιάηςκ. Σμ εβχ
ακαδεζηκφεηαζ ιέζα απυ ηδ ζηέρδ - ηδ δζακυδζδ. Γεκ εηθνάγεζ ημ ιέζμ ειπεζνζηυ
άημιμ πμο απμηεθεί ιζα θοζζηή ηοπαζυηδηα. Σμ εβχ ηαοηίγεηαζ ιε ημ εβχ ηδξ θζθμ-
ζμθίαξ πμο εηθνάγεζ ιζα οπενααημθμβζηή μκηυηδηα, ιζα ζδεαηή πναβιαηζηυηδηα. Αο-
ηή είκαζ δ θμβζηή πνμτπυεεζδ πμο πνμδβείηαζ ηάεε ειπεζνζηήξ δναζηδνζυηδηαξ. Σμ
εβχ αοηυ οπάνπεζ a priori, δεκ ιπμνμφιε κα ημ βκςνίζμοιε ιε αάζδ ηδκ ειπεζνία.
Απμδεπυιεκμζ ηδκ φπανλδ ημο αοημηονίανπμο εβχ ιπμνμφιε κα ηαηακμήζμοιε ηα
αζηήιαηα ημο πναηηζημφ θυβμο βζα εθεοεενία, ζζυηδηα. Σμ απυθοημ εθεφεενμ εβχ εί-

24
καζ δ πνςηανπζηή πναβιαηζηυηδηα, ημ ιεηαθοζζηυ οπυααενμ πάκς ζημ μπμίμ ζηδνί-

γεηαζ ηάεε ειπεζνζηή δναζηδνζυηδηα. Δίκαζ μ δδιζμονβυξ ημο ηυζιμο ηαζ απυ αοηυ
ελανηάηαζ ηάεε ημζκςκζηή ηαζ δεζηή πνυμδμξ.
Πσο αληηιακβάλεηαη ν Φίρηε ηε ζχγθξνπζε ηνπ εγψ κε ην κε εγψ;
Σμ εβχ έπεζ ςξ ζηυπμ ηδκ αοημκμιία ημο, ηδ αίςζδ ηδξ εθεοεενίαξ ημο, ηδκ
αοημηέθεζα, ηδκ αοημπναβιάηςζή ημο. Γζα κα επζηφπεζ αοηυ ημκ ζηυπμ, ένπεηαζ ακηζ-
ιέηςπμ ιε ημκ ελςηενζηυ ηυζιμ πμο δζαηνίκεηαζ βζα ηδκ ςιή ηαζ άθμβδ οθζηυηδηα
ημο. Σα ελςηενζηά πνάβιαηα πνμζπαεμφκ κα δεζιεφζμοκ ιέζα ζηα πθαίζζα ηδξ θο-
ζζηήξ κμιμηέθεζαξ ημ οπμηείιεκμ, κα ημ οπμδμοθχζμοκ. Σμ θμβζηυ εβχ ακηζδνά ζε
αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ πμο επζηναηεί ζηδ θφζδ (ιδπακζηή αδνάκεζα ηδξ θοζζηήξ γςήξ).
Αοηή δ ακηίδναζδ είκαζ δ δεζηυηδηα. Πνυηεζηαζ βζα ηδκ αδζάημπδ πνμζπάεεζα ημο
οπμηεζιέκμο κα οπεναεί ηδκ οθζηή πναβιαηζηυηδηα (μνιή ηδξ ζςιαηζηυηδηαξ) ηαζ ηα
υνζα ηδξ αζμθμβζηήξ φπανλδξ. Ένπεηαζ ακηζιέηςπμ ιε ημ ιδ εβχ. Σμ ιδ εβχ είκαζ δ
ελςηενζηή πναβιαηζηυηδηα, δ θοζζηή φθδ αθθά ηαζ ημζκςκζημί εεζιμί πμο ιε ημοξ
πενζμνζζιμφξ ημοξ ηαηαπζέγμοκ ημ οπμηείιεκμ. Σμ εβχ, δ ζοκείδδζδ ακηζζηέηεηαζ ζε
αοηήκ ηδκ πίεζδ πμο δέπεηαζ απυ ηδκ ελςηενζηή πναβιαηζηυηδηα. Βζχκεζ ημκ ηίκδοκμ
ημο θοζζημφ ηαηακαβηαζιμφ, απυ ημκ μπμίμ πμηέ δεκ εα ιπμνέζεζ μνζζηζηά κα απαθ-
θαβεί. Πάκηα εα οπάνπεζ αοηυξ μ ηίκδοκμξ ημο αθακζζιμφ ημο οπμηεζιέκμο ιέζα
ζημκ οθζηυ ηυζιμ. Σμ εβχ υιςξ εα πνέπεζ κα αβςκίγεηαζ ζοκεπχξ ιε υθεξ ημο ηζξ
εζςηενζηέξ δοκάιεζξ. Αοηή δ ζοκεπήξ πνμζπάεεζά ημο βζα ακηίζηαζδ πνμξ ηδκ οθζηή
πναβιαηζηυηδηα ημ μδδβεί ζηδκ αοημβκςζία, δδθαδή ζηδ βκχζδ ημο θμβζημφ εαοημφ
ημο. ΢οκεζδδημπμζεί υηζ ημ εζςηενζηυ πάεμξ βζα εθεοεενία πενζμνίγεηαζ απυ ημκ ελς-
ηενζηυ ηυζιμ. Γεκ θηάκεζ πμηέ ζημ ζδιείμ κα δηηδεεί ηαζ κα ιδδεκζζηεί.
Πσο δηακνξθψλεηαη ε πνιηηηθή ζθέςε ηνπ Φίρηε;
Ανπζηά μ Φίπηε ήηακ πνμζδθςιέκμξ ζηζξ ζδέεξ ηαζ ανπέξ ηδξ Γαθθζηήξ Δπα-
κάζηαζδξ. ΢ηδκ πμνεία θυβς ηδξ ακαβηαζυηδηαξ φπανλδξ ηαζ ακελανηδζίαξ ηςκ βεν-
ιακζηχκ ηναηζδίςκ ζηνέθεηαζ πνμξ ημκ εεκζηζζιυ. ΢ημ ένβμ ημο Λόγοι προς το γερμα-
νικό έθνος ηάκεζ θυβμ βζα ηδκ ακςηενυηδηα ηδξ βενιακζηήξ θζθμζμθζηήξ παζδείαξ
ηαζ βθχζζαξ. Σμ ηνάημξ εα πνέπεζ κα πνμζακαημθζζηεί πνμξ ηδκ ηαθθζένβεζα ηδξ ε-
εκζηήξ ζοκείδδζδξ. Αοηή υιςξ δ ακηίθδρδ ημο Φίπηε είκαζ εεκμηεκηνζηή πςνίξ θοθε-
ηζηυ παναηηήνα. Γεκ έπμοκ μζ ζδέεξ ημο ηαιία ζπέζδ ιε ηδ ιμνθή πμο εα πάνεζ μ ε-
εκζηζζιυξ ζηα ηέθδ ημο 19μο αζχκα. Γεκ ζηδνίγμκηαζ ζηδκ επίηθδζδ ηδξ ηαεανυηδηαξ
ημο»αίιαημξ», ζημκ αζμθμβζζιυ. Ωζηυζμ δ εεςνία ημο απμηεθεί πνμάββεθμ ηδξ εζς-
ζηνέθεζαξ ηςκ εεκχκ, ακάδεζλδξ ηςκ εεκζηχκ ζημζπείςκ ηαζ άνκδζδξ ηδξ παβημζιζυ-
ηδηαξ. Ο Φίπηε, απμννίπημκηαξ ημ ηακηζακυ αίηδια βζα μοημοιεκζηυηδηα, εα δχζεζ
έιθαζδ ζηζξ εεκζηέξ ζδζαζηενυηδηεξ.

25
Πνηα είλαη ε ζέζε ηεο θχζεο ζηε ζεσξία ηνπ ΢έιηλγθ;
΢φιθςκα ιε ημκ ΢έθθζκβη ηα πνάβιαηα ηαζ μζ ζδέεξ δεκ είκαζ ιζα αζχκζα ηαζ
ζηαηζηή ηαηάζηαζδ. Ακηίεεηα είκαζ δ γςκηακή δζαδζηαζία ιέζα απυ ηδκ μπμία απμ-
ηηά δζάθμνεξ ιμνθέξ δ ανπζηή μκημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηδξ ηαοηυηδηαξ. Ζ θφζδ έπεζ
ηδ ηαηαβςβή ηδξ απυ ιζα ανπζηή εκυηδηα ηςκ πάκηςκ. Δίκαζ ιζα δζανηήξ δζαδζηαζία
ιείλδξ, ημο κμο ηαζ ηςκ θοζζηχκ υκηςκ. Πνυεεζδ ημο ΢έθζκβη είκαζ δ θφζδ κα απμ-
ηεθέζεζ πνςηανπζηή εέζδ ηαζ πνςηαβςκζζηζηυ νυθμ ζηδ θζθμζμθία ημο. Απμηεθεί
εηθναζηήξ ημο νμιακηζημφ ηζκήιαημξ πμο ακηζδνά ζημκ μνεμθμβζζιυ. Ζ θφζδ απμ-
ηεθεί έκα παθθυιεκμ ζφζηδια γςήξ ιε άπεζνεξ πηοπέξ ηαζ πμθθά δζαθμνεηζηά επίπεδα
ηα μπμία δεκ ιπμνμφκ κα βίκμοκ βκςζηά απυ ηδ κεοηχκεζα επζζηήιδ. Θα ιπμνέζεζ μ
ακενχπζκμξ κμοξ κα βκςνίζεζ ζε αάεμξ ηδ θφζδ ιυκμ ιε ηδ αμήεεζα ηδξ εκυναζδξ.
Μ’ αοηυκ ημκ ηνυπμ εα εζζπςνήζεζ ιέζα ζηδκ ίδζα ηδ νμή ημο θοζζημφ είκαζ. Με ηδ
νμιακηζηή θακηαζία εα λεπενάζεζ ηα υνζα πμο εέηεζ μ Κακη ηαζ επζπεζνεί κα βκςνίζεζ
ηδκ μοζία ηδξ θφζδξ, ηδκ ζδέα ηδξ θφζδξ ςξ εκενβμφ μθυηδηαξ.
΢ημκ ΢έθζκβη δ θζθμζμθία ηδξ θφζδξ εα απμηεθέζεζ ιζα εεςνδηζηή πενζπέηεζα
ακαπανάζηαζδξ ημο θοζζημφ είκαζ ιέζα απυ έκκμζεξ. ΢ηυπμξ ημο είκαζ δ ζφθθδρδ
ημο έζπαημο εειεθζαημφ αάεμοξ ηδξ φθδξ πένα απυ ηδκ ειπεζνζηή πναβιαηζηυηδηα.
΢ηδ θφζδ οπάνπμοκ ιζα ακζμφζα ζεζνά δοκάιεςκ, οθζηχκ ηαηαζηάζεςκ πμο μδδβμφκ
ηάεε θμνά ζε έκα ακχηενμ ααειυ γςήξ. Γζα κα μδδβδεμφιε ζηδ βκχζδ ηδξ μοζίαξ
ημο οθζημφ είκαζ, εα πνέπεζ κα θάαμοιε οπυρδ ιαξ υηζ δ θοζζηή γςή ελεθίζζεηαζ ιέ-
ζα απυ ηδκ ακηζεεηζηυηδηα ηςκ θοζζηχκ δοκάιεςκ. Κάεε θοζζηή δφκαιδ ένπεηαζ ζε
ακηίεεζδ ιε ιζα άθθδ ακηίννμπδ. Ζ θφζδ δεκ είκαζ έκα αημιζηυ πνάβια, αθθά δ ζο-
κέκςζδ ηςκ πάκηςκ ζε ιζα άπεζνδ μθυηδηα. Οζ ειπεζνζηέξ ακηζεέζεζξ ηςκ επζιένμοξ
πναβιάηςκ εκηάζζμκηαζ ζε ιζα πνςηανπζηή μκημθμβζηή αδζαθμνία. Αοηή δ εκυηδηα
ηςκ πάκηςκ είκαζ δ ανπέβμκδ ηαηάζηαζδ ηδξ θφζδξ, ηδκ μπμία ιπμνμφιε κα ακαηα-
θφρμοιε ιυκμ ιέζς ηδξ ηέπκδξ ηαζ ηδξ εκυναζδξ πμο ζοκδέεηαζ ιε αοηήκ.
΢ε πνηα ζεκεία δηαθνξνπνηνχληαη νη Φίρηε θαη ΢έιηλγθ απφ ηνλ Καλη; Πσο
πξαγκαηνπνηείηαη ε ππέξβαζε ηνπ θαληηαληζκνχ;
O Κακη οπμζηήνζγε υηζ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα ηαηακμήζμοιε ιε ηδκ επμπηεία

ημκ ηυζιμ μφηε ιυκμ ιε ηδ κυδζδ. Οδδβμφιαζηε ζηδ βκχζδ ιυκμ ιέζα απυ ηδ ζφκ-
εεζδ επμπηείαξ ηαζ έκκμζαξ. Γκςνίγμοιε ημκ ηυζιμ ςξ θαζκυιεκμ ηαζ υπζ ςξ πνάβια
ηαε’ εαοηυ. Θα ιπμνμφζαιε κα βκςνίζμοιε ημ πνάβια ηαε’ εαοηυ ιυκμ, ακ ιπμ-
νμφζαιε κα απμηηήζμοιε δζακμδηζηή επμπηεία. Ακ είπαιε δζακμδηζηή επμπηεία, εα
έπνεπε κα βκςνίγμοιε ημκ ηυζιμ υπςξ ημκ βκςνίγεζ μ Θευξ, ιε άιεζδ ζφθθδρδ ηδξ
μθυηδηάξ ημο ηαζ υπζ απυ ηάπμζα πεπεναζιέκδ ζημπζά. Κάηζ ηέημζμ υιςξ βζα ημκ
Κακη είκαζ πένα απυ ηζξ δοκαηυηδηεξ ιαξ. Ακηίεεηα βζα ημ Φίπηε ημ Δβχ απμηηά ηδ
δζακμδηζηή επμπηεία υπζ ιυκμ ημο εαοημφ ημο, αθθά μθυηθδνμο ημο ηυζιμο, μ μπμίμξ
οπάνπεζ ιέζα ημο ζακ ζε ηνοζηάθθζκδ ζθαίνα.
Ο ΢έθζκβη επζπεζνεί κα βεθονχζεζ ημ πάζια ακάιεζα ζημκ ηαεανυ κμο ηαζ ηδ
θφζδ ςξ ζφζηδια κμιμηεθεζαηήξ ακαβηαζυηδηαξ. Απμδέπεηαζ υηζ μ Κακη ακαθφεζ μν-
εά ημ οπενααημθμβζηυ εβχ ηαζ ηζξ δοκαηυηδηεξ ημο ιε ημκ ηαεανυ θυβμ κα ζοθθάαεζ
ημ πνάβια ηαεεαοηυ. O ΢έθζκβη ζηδ εεςνία ημο πενί θφζδξ εκδζαθένεηαζ κα πνμπς-
νήζεζ πζμ πένα απυ ημκ Κακη ηαζ κα ενεοκήζεζ ηδ δοκαηυηδηα ακηζηεζιεκζηυηδηαξ ηδξ
ίδζαξ ηδξ θφζδξ. Σμκ εκδζαθένεζ κα απακηήζεζ ζημ ενχηδια ιε πμζμκ ηνυπμ ιέζς ηςκ
εκκμζχκ απμηαθφπηεηαζ δ πνςημβεκήξ φθδ ημο ηυζιμο. Τπάνπμοκ δφμ πνςημβεκή
ζοζηαηζηά ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ, απυ ηδ ιζα μ κμοξ ηαζ απυ ηδκ άθθδ ηα θοζζηά υ-

26
κηα. Ζ βκχζδ ελαζθαθίγεηαζ ιε ηδ ιείλδ, ημκ ζοκδοαζιυ ηςκ δφμ αοηχκ ζοζηαηζηχκ
ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Γζα κα επζηεοπεεί δ βκχζδ αοηή, εα πνέπεζ δ θζθμζμθία κα
ζηδνζπεεί ζηδ δζαθεηηζηή, ηδ ιεηάααζδ δδθαδή απυ ημ οπμηείιεκμ ζημ ακηζηείιεκμ
ηαζ ακηίζηνμθα.
Ο ΢έθζκβη πνμπςνεί πζμ πένα απυ ημκ Κακη, ηαεχξ εκδζαθένεηαζ κα ενεοκή-
ζεζ ηδκ μοζία ηςκ πναβιάηςκ. Ξεπενκά δδθαδή ηα υνζα πμο είπε εέζεζ μ Κακη. Ο
Κακη είπε ηάκεζ θυβμ βζα δφμ ηυζιμοξ, αοηυκ ηςκ θαζκμιέκςκ πμο ιπμνμφιε κα
βκςνίζμοιε ακηζηεζιεκζηά ηαζ αοηυκ ημο πνάβιαημξ ηαεεαοηυ, ημκ μπμίμ ιπμνμφιε
κα εκκμήζμοιε ιε ημκ ηαεανυ θυβμ, αθθά δεκ ιπμνμφιε κα ημκ βκςνίζμοιε. Ο ΢έ-
θζκβη λεπενκά αοηά ηα υνζα ηαζ ηάκεζ θυβμ βζα έκακ ηυζιμ. Αημθμοεεί ηδ εέζδ ημο
΢πζκυγα υηζ δ ηάλδ ηαζ δ αημθμοεία ηςκ ζδεχκ ηαζ δ ηάλδ ηαζ δ αημθμοεία ηςκ αζ-
ζεδηχκ πναβιάηςκ είκαζ έκα ηαζ ημ αοηυ. Οοζζαζηζηά πνυηεζηαζ βζα δφμ δζαθμνεηζ-
ηέξ πενζβναθέξ ηδξ ιζαξ ηαζ αδζαίνεηδξ μοζίαξ ημο ηυζιμο.
Πσο αληηιακβάλεηαη ην ιφγν ν Υέγθει;
Ο θυβμξ ιε ηα πκεοιαηζηά ηαζ ημζκςκζηά αζηήιαηά ημο δεκ ημπμεεηείηαζ απυ

ημκ Υέβηεθ ζημ πχνμ ηδξ ηαεανήξ μκημθμβίαξ, αθθά εκηάζζεηαζ ιέζα ζημ πθαίζζμ
ημο ζζημνζημφ βίβκεζεαζ. Ζ ζζημνζηυηδηα ζοκδέεηαζ ιε ηδ ζοθθμβζηή ζοκείδδζδ. Σμ
έθθμβμ είκαζ πναβιαηζηυ ηαζ ημ πναβιαηζηυ είκαζ έθθμβμ. Αοηυ ζδιαίκεζ υηζ μ θυβμξ-
δ θμβζηή ζοκδέεηαζ ιε ηδκ πναβιαηζηυηδηα ηαζ δεκ εκενβεί έλς απ’ αοηήκ ηαζ δ
πναβιαηζηυηδηα δζαιμνθχκεηαζ ζηα υνζα ηδξ θμβζηήξ. Ζ θμβζηυηδηα οπάνπεζ βζα κα
ιεηαηνέπεηαζ ζε ιμνθέξ γςήξ ηαζ ηδξ ημζκςκζηήξ πνάλδξ ηαζ δ ζζημνζηή πμνεία ημο
ακενχπμο ζοκδέεηαζ ιε ηα θμβζηά ζδεχδδ ηδξ δεζηήξ αοημκμιίαξ. Σμ βέκκδια ηδξ
ζζημνίαξ είκαζ μ ίδζμξ μ θυβμξ. Ζ θμβζηυηδηα δεκ είκαζ δ ηαεανή αοημβκςζία εκυξ
αθδνδιέκμο Δβχ, αθθά απμηεθεί ιζα οπανηηζηή ηαηάζηαζδ πμο πναβιαηχκεηαζ ζηδ
ζπέζδ ηδξ ιε ημ ζζημνζηυ βίβκεζεαζ.
Πνηα κνξθή παίξλεη ε δηαιεθηηθή ζηε θηινζνθηθή ζθέςε ηνπ Υέγθει θαη κε πνην
ηξφπν αμηνπνηείηαη ;
Ο Υέβηεθ οζμεέηδζε ηδκ άπμρδ ημο Ζνάηθεζημο υηζ ηα πάκηα ζημκ ηυζιμ ε-
λεθίζζμκηαζ ιέζα απυ ηδ ζφβηνμοζδ ακηίεεηςκ πναβιάηςκ. Κάκεζ θυβμ βζα ακηίθαζδ
ηςκ πναβιάηςκ εκκμχκηαξ ηδ ιεηααμθή ημο πνάβιαημξ ζε ηάηζ δζαθμνεηζηυ απ’ αοηυ
πμο είκαζ. Ζ δζαθεηηζηή δζαδζηαζία ζημκ Υέβηεθ είκαζ δ πμνεία ιε ηέημζμο είδμοξ
ακηζθάζεςκ, ζοβηνμφζεςκ πνμζχπςκ πμο αημθμοεεί δ ζζημνία βζα κα μδδβδεεί ζημκ
ηεθζηυ ηδξ ζηυπμ πμο είκαζ δ εθεοεενία. Σα ζηάδζα ηδξ δζαθεηηζηήξ είκαζ ηνία, εέζδ-
ακηίεεζδ – ζφκεεζδ. Έκα μκ απυ ηδκ ανπζηή ημο εέζδ μδδβείηαζ ζηδκ ακηίεεηδ ηαζ
ειπθμοηίγεηαζ ιε ζδζυηδηεξ πμο δεκ είπε ιε ηδκ ανπζηή ημο εέζδ. Τπάνπεζ ακηζπανά-
εεζδ ακάιεζα ζηδ εέζδ ηαζ ηδκ ακηίεεζδ. Ζ ακηζπανάεεζδ αοηή δεκ εα ηαηαθήλεζ
ιε ηδκ ηονζανπία ηδξ ιζαξ απυ ηζξ δφμ θάζεζξ ηαζ ηδκ ηαηάνβδζδ ηδξ άθθδξ αθθά ζηδ
ζφκεεζδ ιεηαλφ ηςκ δφμ ακηίεεηςκ πυθςκ. Ζ ζφκεεζδ απμηεθεί ιζα ακχηενδ ζε ζπέ-
ζδ ιε ηζξ δφμ πνμδβμφιεκεξ θάζεζξ αθήεεζα αθμφ πενζθαιαάκεζ ζδζυηδηεξ ηαζ απυ ηδ
εέζδ ηαζ απυ ηδκ ακηίεεζδ. Αοηή ηδ εεςνία ημο πενί δζαθεηηζηήξ μ Υέβηεθ ηδκ αλζμ-
πμζεί βζα κα ενιδκεφζεζ ηδκ ζζημνζηή ελέθζλδ. Ζ ελεθζηηζηή πμνεία ηδξ ακενςπυηδ-
ηαξ επζηοβπάκεηαζ ι’ αοηή ηδ δζαθεηηζηή δζαδζηαζία ηδξ εέζδξ, ακηίεεζδξ, ζφκεεζδξ.
Έκαξ ανπαίμξ πμθζηζζιυξ απμηεθεί ηδ εέζδ. Ζ ζφβηνμοζήξ ημο ιε άθθμοξ πμθζηζ-
ζιμφξ δε έπεζ ςξ απμηέθεζια ημ δζηυ ημο αθακζζιυ ή ημκ αθακζζιυ άθθςκ πμθζηζ-

27
ζιχκ αθθά ημ πέναζια ζηδ ζφκεεζδ, ιζα ακχηενδ ιμνθή πμθζηζζιμφ πμο πενζθαι-
αάκεζ ζημζπεία ηαζ απυ ημοξ δφμ ακηζιαπυιεκμοξ πμθζηζζιμφξ (εέζδ, ακηίεεζδ). Μ’
αοηυ ημκ ηνυπμ ηάεε ζδέα δζενπυιεκδ ιέζα απυ ηδκ δζαθεηηζηή δζαδζηαζία ηςκ ηνζχκ
ζηαδίςκ ιπμνεί μδδβμφιεκδ ζε κέεξ ακχηενεξ ιμνθέξ αθήεεζαξ κα ηαηαθήλεζ ζημκ
ηεθζηυ ζηυπμ ηδξ ζζημνίαξ πμο είκαζ ημ πκεφια κα ηενδίζεζ πάθζ ηδκ εθεοεενία ημο
ηαζ κα πάνεζ ηδ ιμνθή ημο απμθφημο.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή πνπ δηαηππψλεη ν Υέγθει ζηελ ηζηνξηθή ζρνιή ηνπ δηθαίνπ;
΢φιθςκα ιε ηδκ ζζημνζηή ζπμθή ημο δζηαίμο, υπςξ εηθνάζηδηε ιε ημ Savig-

ny μζ κμιζημί ηακυκεξ πμο ζζπφμοκ ζε ηάεε ημζκυηδηα εηθνάγμοκ ηζξ δεζηέξ ακηζθή-
ρεζξ ηδξ ζοβηεηνζιέκδξ ημζκυηδηαξ ηαζ δεκ έπμοκ ηαεμθζηή ζζπφ βζα υθεξ ηζξ ημζ-
κςκίεξ. Γεκ εα πνέπεζ θμζπυκ κα δζαιμνθχκεηαζ ζε ηάεε πχνα έκα εκζαίμ ζφζηδια
δζηαίμο. Αοηή δ εεςνία εκακηζχεδηε ζημκ μζημοιεκζηυ παναηηήνα ηςκ πμθζηζηχκ
ζδεχκ ηδξ Γαθθζηήξ Δπακάζηαζδξ ηαζ ελοπδνέηδζε ηα ζοιθένμκηα ηςκ θεμοδανπζ-
ηχκ ηάλεςκ πμο εκδζαθένμκηακ βζα ηδ δδιζμονβία ηθεζζηχκ μιάδςκ ιε λεπςνζζηή
κμμηνμπία ηαζ δεζηή.
Γζα ημκ Υέβηεθ ιέζα απυ ηδκ ζζημνζηή πμνεία ημο ηυζιμο ακαδεζηκφεηαζ ημ
ηαεμθζηυ πμο εκζςιαηχκεζ ιέζα ημο ημ ημπζηυ ηαζ ημ επζιένμοξ. Καζ ακηίζηνμθα ημ
ηαεμθζηυ ανίζηεηαζ ιέζα ζημ ημπζηυ ηαζ ημ επζιένμοξ. Ζ πμθθαπθυηδηα ηςκ ζζημνζ-
ηχκ θυβςκ ηαζ εεζιχκ μδδβεί ζημ ζπδιαηζζιυ ηδξ εκζαίαξ πακακενχπζκδξ ζζημνίαξ.
Ζ αθθδθεπίδναζδ ηςκ επζιένμοξ ημζκςκζχκ μδδβεί ζε ιζα ηαεμθζηυηδηα, παβημζιζυ-
ηδηα, μθυηδηα. Σμ ηαοηυκ ηαζ ημ έηενμκ αθθδθμηαεμνίγμκηαζ ηαζ μδδβμφκ ηδκ ακ-
ενςπυηδηα ζε έκα ημζκυ πμθζηζζιυ. Ζ ειπεζνζηή ηαζ δ αημιζηή ζοκείδδζδ εκηάζζεηαζ
ζηδκ ακενχπζκδ ηαζ ζοιπακηζηή μθυηδηα. Γεκ έπμοκ λεπςνζζηή μκηυηδηα ηαζ αλία,
αθθά απμηημφκ κυδια ιε ηδκ έκηαλδ ημοξ ζηδκ μθυηδηα.
Πσο αληηιακβάλεηαη ν Υέγθει ηελ έλλνηα ηεο ειεπζεξίαο θαη πσο ηελ ζπλδέεη κε
ηελ ηζηνξηθφηεηα;
Ζ ειεπζεξία ζφιθςκα ιε ημκ Υέβηεθ δεκ είκαζ δ ακελέθεβηηδ αμφθδζδ ημο

θοζζημφ αηυιμο κα πνάηηεζ ζφιθςκα ιε ημ ζοιθένμκ ημο. Οφηε ζδιαίκεζ ιυκμ υπςξ
ζημκ Κακη ηδ δοκαηυηδηα ημο θμβζημφ οπμηεζιέκμο κα δίκεζ ημ κυιμ ζημκ εαοηυ ημο
πςνίξ ελςηενζηυ ηαηακαβηαζιυ. Ο Υέβηεθ δεκ πενζμνίγεηαζ υπςξ ηάκεζ μ Κακη ιυκμ
ζηδκ οπμηεζιεκζηή πθεονά ημο πνμαθήιαημξ αθθά εκδζαθένεηαζ κα δχζεζ ζηδκ δεζ-
ηυηδηα οθζηή οπυζηαζδ. Δθεοεενία ζφιθςκα ιε ημκ Υέβηεθ είκαζ δ ζοκεζδδηή έκηα-
λδ ημο θμβζημφ εβχ ζε ιζα πμθζηζζιζηή μθυηδηα. Ζ αημιζηυηδηα εκηάζζεηαζ ιέζα ζε
έκα ζοθθμβζηυ υναια γςήξ. Ζ αοηεκένβεζα ηδξ ζοκείδδζδξ απμηηά ημζκςκζηυ πανα-
ηηήνα ηαεχξ εκηάζζεηαζ ζε έκα ζοθθμβζηυ πθαίζζμ. Ζ πνμζςπζηή εοδαζιμκία επζ-
ηοβπάκεηαζ ιέζα απυ ηδκ πναβιάηςζδ ηδξ εοδαζιμκίαξ ημο ζοκυθμο. Οζ δζάθμνεξ κμ-
ιμεεηζηέξ πνμζπάεεζεξ ηςκ θαχκ ζε υθεξ ηζξ ζζημνζηέξ πενζυδμοξ εα πνέπεζ κα ελε-
ηαζημφκ ζοκμθζηά ηαζ κα ενιδκεοημφκ ςξ ηδκ πνμζπάεεζα ημο ακενχπμο κα ανεζ ημκ
ηνυπμ ιε αάζδ ημκ μπμίμ εα μνβακςεεί ιζα θεζημονβζηή ημζκςκία δζηαίμο. Όθμζ μζ
πμθζηζζιμί ζε υθεξ ηζξ θάζεζξ ηδξ ζζημνίαξ έπμοκ ζοιαάθεζ ζηδκ πμθζηζζιζηή ελέθζλδ
ηδξ ακενςπυηδηαξ αηυια ηαζ ακ ζήιενα ηάπμζμζ απ’ αοημφξ δεκ οπάνπμοκ.

28
Πνηνο είλαη ν ξφινο ηνπ πλεχκαηνο ζηελ εμέιημε ηεο ηζηνξίαο;
Σμ πλεχκα ζηδ πνχηδ θάζδ ηδξ φπανλδξ ημο ήηακ ζοβηεκηνςιέκμ ζημκ εαο-
ηυ ημο. Γεκ ελανηζυηακ απυ ηίπμη’ άθθμ ηαζ ήηακ ειεχζεξν. ΢ηδ δεφηενδ θάζδ ηδξ
φπανλήξ ημο ημ πλεχκα πςνίζηδηε απυ ημκ εαοηυ ημο ηαζ έβζκε ημ ακηίεεηυ ημο δδ-
θαδή χιε. ΢’ αοηή ηδ κέα ηαηάζηαζδ ημ πλεχκα πάκεζ ηδκ εθεοεενία ημο, βζαηί πθέμκ
οπάνπεζ βζα ηάηζ άθθμ, δεζιεφεηαζ απυ ηδ φθδ. Σμ πκεφια ηενδίγεζ πάθζ ηδκ εθεοεε-
νία ημο, υηακ απμιαηνφκεηαζ απυ ηδκ φθδ ηαζ επζζηνέθεζ ζημκ εαοηυ ημο. Με ηδκ
επζζηνμθή ημο ημ πλεχκα ζημκ εαοηυ ημο δεκ είκαζ απθχξ ηαεεαοηυ, αθθά πενζέπεζ
ηαζ ζημζπεία πμο πνμζηυιζζε ιέζα απυ ηζξ πενζπέηεζεξ πμο είπε ζηδκ έκςζδ ημο ιε
ηδκ φθδ. Ζ ζζημνία είκαζ αοηή δ δζαδζηαζία επζζηνμθήξ ημο πκεφιαημξ πνμξ ημκ εαο-
ηυ ημο, δ πμνεία πνμξ ηδκ εθεοεενία ημο. Ζ εθεοεενία ημο πκεφιαημξ είκαζ μ ζημπυξ
ηδξ ζζημνίαξ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηνπ ζαλάηνπ θαη ηεο δσήο ζηε ηζηνξία;
Μέζα ζημ ζζημνζηυ βίβκεζεαζ μζ θαμί ζοβηνμφμκηαζ ηαζ ηάπμζμζ απυ αοημφξ
αθακίγμκηαζ. Μέζα υιςξ απ’ αοηήκ ηδκ ηαηαζηνμθή ηαζ ηδ ζοκηνζαή ηάπμζςκ θαχκ
επζαζχκεζ έκαξ πονήκαξ δεζηχκ ηαζ δζακμδηζηχκ επζηεοβιάηςκ πάκς ζημκ μπμίμ εε-
ιεθζχκμκηαζ μζ ακχηενμζ πμθζηζζιμί. Μέζα απυ ημκ ζζημνζηυ εάκαημ ηάπμζςκ θαχκ
δδιζμονβείηαζ ιζα ηαζκμφνβζα ζοθθμβζηή γςή, έκαξ μζημοιεκζηυξ πμθζηζζιυξ. Ζ ζζημ-
νία θαιαάκεζ δζπθή ενιδκεία. Απυ ηδ ιζα απμηεθεί ημκ αθακζζιυ ηάπμζςκ πμθζηζ-
ζιχκ ηαζ θαχκ ηαζ απυ ηδκ άθθδ ζδιαίκεζ ηδκ ακαβέκκδζδ κέςκ πμθζηζζιζηχκ δμ-
ιχκ πζμ πμθφπθμηςκ ηαζ ζοθθμβζηχκ. Ζ πμθζηζζηζηή, ζζημνζηή δνάζδ ημο ακενχπμο
ενιδκεφεηαζ ιε αάζδ ημκ πμθφπθμημ, πμθοδζάζηαημ παναηηήνα ημο ζζημνζημφ βί-
βκεζεαζ. Οζ εεζιμί ηδξ ζφβπνμκδξ ημζκςκίαξ έπμοκ ηζξ νίγεξ ημοξ ηαζ μθείθμοκ ηδκ
φπανλδ ημοξ ζηδ δδιζμονβζηή πκμή θαχκ ημο πανεθευκημξ υπςξ ηςκ ανπαίςκ Ηκδχκ,
ηςκ Αζβοπηίςκ, ηςκ ανπαίςκ Δθθήκςκ.
Απυ ημ πκεφια αοηχκ ηςκ πνςημπυνςκ θαχκ - εεκχκ ιε πενζεπυιεκμ πμθζηζ-
ζηζηυ μδδβδεήηαιε ζημ παβηυζιζμ πκεφια. Γδιζμονβήεδηε μ πμθζηζζιυξ ηδξ ζοκμ-
θζηήξ ακενςπυηδηαξ.
Πνην είλαη ην «πλεχκα ηνπ ιανχ» θαη πνην ην «παγθφζκην πλεχκα»;
΢ηδκ ζζημνζηή ελέθζλδ ηδξ ακενςπυηδηαξ απμθαζζζηζηή ήηακ δ ζοκεζζθμνά

ηάπμζςκ λεπςνζζηχκ θαχκ. Ο υνμξ «έεκμξ» ζημκ Υέβηεθ έπεζ πμθζηζζηζηυ πενζεπυ-
ιεκμ. Σμ «πκεφια ημο θαμφ» είκαζ ηα δζακμδηζηά ηαζ δεζημπμθζηζηά επζηεφβιαηα ηςκ
πνςημπυνςκ θαχκ πμο ζοκέααθακ ζηδκ ηαθθζένβεζα ηδξ ζοκμθζηήξ ακενχπζκδξ παζ-
δείαξ. Αοηυξ μ πμθζηζζιυξ ηδξ ζοκμθζηήξ ακενςπυηδηαξ απμηεθεί ημ «παβηυζιζμ
πκεφια». Δπμιέκςξ δ ζζημνζηή ελέθζλδ επζηεφπεδηε ιε ηδ ιεηάααζδ απυ ημ πκεφια
ημο θαμφ ζημ παβηυζιζμ πκεφια. Ζ θζθμζμθζηή ενιδκεία ηδξ ζζημνίαξ ααζίγεηαζ
ζηδκ ελέηαζδ ηδξ ηθδνμκμιζάξ ηςκ πνςημπυνςκ θαχκ.

29
Πνηα είλαη ε θξηηηθή ζαο ζέζε ζην θηινζνθηθφ ζχζηεκα ηνπ Υέγθει;
΢φιθςκα ιε ημκ Υέβηεθ δ ζζημνία ηζκείηαζ πνμξ έκα ηεθζηυ ζηυπμ. Όιςξ ακ
ζηδκ ζζημνία οπάνπεζ έκα υνζμ, πμο απμηεθεί δ επίηεολδ ημο ηεθζημφ ζηυπμο, μπμζα-
δήπμηε εέζδ δεκ μδδβεί ζ’ αοηυκ ημκ ηεθζηυ ζηυπμ εα πνέπεζ κα αβκμδεεί. Δπμιέκςξ
μ Υέβηεθ απμννίπηεζ ηδ δοκαηυηδηα ημο ακενχπμο κα δζαηοπχζεζ ιζα άπμρδ δζαθμ-
νεηζηή απ’ αοηή πμο έπεζ ηαεζενςεεί ηαζ είκαζ ζφιθςκδ ιε ηδκ πνμηαεμνζζιέκδ πμ-
νεία ηδξ ζζημνίαξ. Όιςξ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα δεκ οπάνπμοκ κυιμζ πμο κα πνμζδζμ-
νίγμοκ ιε αηνίαεζα ηδκ ελέθζλδ ηδξ πμνείαξ πνμξ ημκ ηεθζηυ ζηυπμ. Γε εα πνέπεζ κ’
αβκμμφιε ηαζ ημκ ακενχπζκμ πανάβμκηα, ημ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ, πμο ιε ηδ δνάζδ
ημο ηαζ ηζξ πανειαάζεζξ ημο κα δχζμοκ δζαθμνεηζηή ηαηεφεοκζδ ζηδκ ελέθζλδ ηδξ
ζζημνίαξ. Γεκ οπάνπμοκ ηαεμθζημί κυιμζ πμο κα πνμηαεμνίγμοκ ηδ ιμνθή ηδξ ζζημνζ-
ηήξ ελέθζλδξ. Οζ επζζηήιεξ πνμυδεοζακ ιέζα απυ ηζξ ζοκεπείξ ακαηνμπέξ ηςκ ιέπνζ
εηείκδ ηδ ζηζβιή ηαεζενςιέκςκ κυιςκ. Οζ ζηυπμζ ηδξ ζζημνίαξ δεκ είκαζ αιεηάαθδ-
ημζ, αθθά ζηδκ πμνεία μ ακενχπζκμξ κμοξ ιπμνεί κα εβηαηαθείρεζ αοημφξ ημοξ ζηυ-
πμοξ ηαζ κα οζμεεηήζεζ ηάπμζμοξ άθθμοξ πμο εα ημκ δζεοημθφκμοκ πενζζζυηενμ ζηδ
ελεθζηηζηή ημο πμνεία.
Ση γλσξίδεηε γηα ηελ εζηθή ζεσξία ηνπ Υέγθει;
Σμ παβηυζιζμ πκεφια δζαιμνθχκεηαζ ιε ηδ ζφβηνμοζδ ακάιεζα ζημοξ ηονί-

ανπμοξ ηαζ ζ’ αοημφξ πμο απμηεθμφκ ημ ιέθθμκ ημο πμθζηζζιμφ. Οζ ηονίανπμζ είκαζ μζ
ηφνζμζ πμο ιε ημ πέναζια ημο πνυκμο πάκμοκ ηδ δοκαιζηή πμο ημοξ δζέηνζκε παθζυ-
ηενα. Απυ ηδκ πενίμδμ αηιήξ ζηδκ μπμία δζαηνίκμκηακ βζα ηδκ πμθζηζηή ηαζ πμθζηζ-
ζηζηή δδιζμονβζηυηδηα ημοξ μδδβμφκηαζ ζηδκ πενίμδμ ηδξ παναηιήξ ηαζ ημο εηθο-
θζζιμφ. Με ηδκ παναηιή ηςκ ηονίςκ ειθακίγμκηαζ ζημ πνμζηήκζμ ηδξ ζζημνίαξ μζ
δμφθμζ πμο αθοπκίγμκηαζ ηαζ ζηαδζαηά ακηζθαιαάκμκηαζ ηδ δφκαιδ πμο έπμοκ. Μέζα
απυ ηδ ζοκεπή ενβαζία ακηζθαιαάκμκηαζ ηδκ αλία πμο έπμοκ ςξ δεζηέξ μκηυηδηεξ.
Ακηζθαιαακυιεκμζ ηδ δφκαιδ πμο έπμοκ ζοκεζδδημπμζμφκ υηζ ιε ημ κ’ αβςκζζημφκ βζα
ηδκ αλζμπνέπεζα ημοξ δεκ έπμοκ ηίπμηα κα πάζμοκ. Ακηίεεηα ιε ηδκ επζηνάηδζδ ημοξ
απέκακηζ ζημοξ ηονίμοξ ηενδίγμοκ πάκς απυ υθα ηδκ ακενςπζά ημοξ. Ακηζηαεζζημφκ
ιε ηδκ επζηνάηδζδ ημοξ ηονίμοξ ζηδκ άζηδζδ ηδξ ελμοζίαξ ηαζ μδδβμφκ ηδκ ακ-
ενςπυηδηα ζε έκα ακχηενμ ζηάδζμ ημο πμθζηζζιμφ. Οζ δμφθμζ ακαηνέπμκηαξ ημοξ ηο-
νίμοξ απυ ηδκ ελμοζία ζοιαάθθμοκ απμθαζζζηζηά ζηδ δζαιυνθςζδ εκυξ κέμο πα-
βηυζιζμο πμθζηζζιμφ.
Πσο αληηιακβάλεηαη ην ηέινο ηεο ηζηνξίαο ν Υέγθει;
Ζ ζζημνία εα θηάζεζ ζημ ηέθμξ ηδξ υηακ δδιζμονβδεεί εηείκμ ημ ημζκςκζημπμ-

θζηζηυ πθαίζζμ ιέζα ζημ μπμίμ εα μθμηθδνςεεί δ απυθοηδ εεηζηή εθεοεενία. Γζα κα
επζηεοπεεί ηάηζ ηέημζμ πνεζάγεηαζ δ φπανλδ ιζαξ ηναηζηήξ ελμοζίαξ πμο εα ζοκδοά-
ζεζ ηδκ αημιζηυηδηα ηςκ πμθζηχκ ιε ημ ζοθθμβζηυ πκεφια, ηδκ ημζκςκζηή πνμμπηζ-
ηή. Αοηή δ ηναηζηή ελμοζία εα πνέπεζ κα εηθναζηεί απυ ηδκ ηαεμθζηή ηάλδ ηςκ
βναθεζμηναηχκ. Οζ βναθεζμηνάηεξ είκαζ εηθναζηέξ ηδξ ημζκήξ ζοκείδδζδξ απαθθαβ-
ιέκδ απυ ηάεε πνμζςπζηή ζημπζιυηδηα ηαζ ζδζμηέθεζα. Κοαενκμφκ ιέζα ζηα πθαίζζα
ηδξ ζοκηεηαβιέκδξ πμθζηείαξ πμο πνμήθεε απυ ηδ Γαθθζηή Δπακάζηαζδ. Σμ ηέθμξ ηδξ
ζζημνίαξ έπεζ ζημκ Υέβηεθ ηεοηημκζηά παναηηδνζζηζηά ηαεχξ ζηδνίγεηαζ ζηδκ ημζκή
πμθζηζζηζηή ηαοηυηδηα ηςκ αμνείςκ θαχκ. Πνμξ ημ ηέθμξ ηδξ ζηαδζμδνμιίαξ ημο δ

30
θζθμζμθζηή ημο ζηέρδ απέηηδζε εεκζηή πνμζά, ζημζπείμ πμο ημ εηιεηαθθεφηδηακ αν-
βυηενα εηθναζηέξ ημο βενιακζημφ εεκζηζζιμφ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηνπ πνιέκνπ ζηε θηινζνθία ηνπ Υέγθει;
Γζα ημκ Υέβηεθ μ πυθειμξ είκαζ ιζα θοζζμθμβζηή ηαηάζηαζδ ηςκ πναβιάηςκ.
Μέζα ζηδ δζεεκή ημζκςκία ημ ηάεε ηνάημξ εα πνέπεζ κα πνμαζπίγεζ ηα δζηά ημο εεκζ-
ηά ζοιθένμκηα. Γεκ οπάνπεζ ιζα οπενεεκζηή ανπή βζα κα επζαάθεζ έκα βεκζηυ ηακυκα
δζηαίμο. Ακαπυθεοηηδ ζοκέπεζα αοημφ ημο δζηαζχιαημξ ηάεε ηνάημοξ βζα ηδκ επζαί-
ςζδ ημο είκαζ μ πυθειμξ, δ ζφβηνμοζδ ηςκ εεκχκ. Οζ πμθζηζηέξ ζοκεήηεξ ηδξ επμπήξ
μδήβδζακ ημκ Υέβηεθ ζηδ εεςνδηζηή δζηαίςζδ ημο πμθέιμο. Ο πυθειμξ είκαζ ακα-
βηαίμξ απυ ηδ ζηζβιή πμο οπάνπμοκ πμθθά ηνάηδ ιε δζαθμνεηζηά ιεηαλφ ημοξ ζοι-
θένμκηα. Ο πυθειμξ απμηεθεί ηδκ απάνκδζδ ημο εβχ ηαζ ηδκ έκηαλδ ημο αηυιμο ζηδκ
μθυηδηα, ζηδκ ηαεμθζηυηδηα. Ο πυθειμξ είκαζ δ αζηία κα ζηαιαηήζεζ ημ άημιμ κα
αθέπεζ ηα πνάβιαηα ιε ζδζμηέθεζα. Με αοηή ηδ εέζδ ημο Υέβηεθ πμο εκακηζχκεηαζ
ζημ υναια ημο Κακη βζα παβηυζιζα εζνήκδ, ελοπδνεημφκηαζ μζ ακάβηεξ βζα εεκζηζζηζ-
ηή έλανζδ ηαζ ηςκ εεκζηχκ πμθέιςκ. Ο πυθειμξ είκαζ πνήζζιμξ, βζαηί ηναηάεζ ζε ε-
βνήβμνζδ ημκ άκενςπμ, υκηαξ απεζθμφιεκμξ απυ ημκ ηίκδοκμ ημο εακάημο ηαζ ηδξ
ηαηαζηνμθήξ.
Πνηα είλαη ε δηάθξηζε ηνπ πλεχκαηνο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηνπ ζπζηεκαηηθνχ
πλεχκαηνο ζηνλ γεξκαληθφ ηδεαιηζκφ;
Σμ ζοζηδιαηζηυ πκεφια ζημ βενιακζηυ ζδεαθζζιυ εηθνάγεηαζ απυ ημκ Κακη.

Απμηεθεί ηδκ επζζηδιμκζηή ζηάζδ απέκακηζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα. Σα θοζζηά υκηα
βίκμκηαζ βκςζηά ηαζ ελδβμφκηαζ επζζηδιμκζηά ιέζς ηςκ εεςνδηζηχκ εκκμζχκ πμο
ηαηαζηεοάγεζ δ ακενχπζκδ θμβζηή. Οζ a priori έκκμζεξ μνβακχκμοκ ηαζ αλζμπμζμφκ ημ
οθζηυ ηδξ ειπεζνίαξ. Σμ οπμηείιεκμ πενζμνίγεηαζ ζηδ βκχζδ πμο ααζίγεηαζ ζηα ε-
ιπεζνζηά δεδμιέκα. Σα υνζα ηδξ βκχζδξ είκαζ ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ. Ζ επζζηδιμθμβία
ημο Κακη ζηδνίγεηαζ ζηδ βκχζδ ηςκ θαζκμιέκςκ. Γζα ημκ Κακη οπάνπμοκ θοζζηά υ-
κηα πένα απυ ηδκ ακενχπζκδ δζάκμζα. Τπάνπμοκ οθζηά πνάβιαηα έλς απυ ημκ ακ-
ενχπζκμ κμο. Αοηυ πμο εκδζαθένεζ ηδκ επζζηδιμθμβία ημο Κακη είκαζ μ ηνυπμξ πμο
εα βίκμοκ ζημκ άκενςπμ βκςζηά ηα οθζηά ακηζηείιεκα. Αοηυξ μ ηνυπμξ ελαζθαθίγε-
ηαζ ιε ηζξ αζζεήζεζξ ιαξ, ηαεχξ δ βκχζδ ηςκ θαζκμιέκςκ ζηδνίγεηαζ ζηα δεδμιέκα
ηδξ αζζεδηδνζαηήξ ακηίθδρδξ.
Πένα απυ ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ είκαζ δ πενζμπή ημο επέηεζκα, ημο πνάβιαημξ
ηαεεαοημφ. Ο επζζηδιμκζηυξ ζημπαζιυξ επζεοιεί κα δζεζζδφζεζ ζε αοηυκ ημ πχνμ,
αθθά αδοκαηεί κα μδδβδεεί ζηδ βκχζδ ημο. Ο ακενχπζκμξ κμοξ, ημ πκεφια ιπμνεί κα
εκκμήζεζ ημ πνάβια ηαεεαοηυ κα ημ ζοθθάαεζ ςξ κμμφιεκμ, αθθά δεκ ιπμνεί κα ο-
πεναεί ηα υνζα ημο ηαζ κα βίκεζ ακηζηείιεκμ βκχζδξ ημο. Σμ οπμηείιεκμ εέηεζ ηα πνμ-
αθήιαηα πμο αθμνμφκ ημ πχνμ ημο οπεναζζεδημφ, αθθά αδοκαηεί κα μδδβδεεί ζηδ
θφζδ ημοξ. Παναιέκμοκ ακαπάκηδηα υθα εηείκα ηα ενςηήιαηα ημο ακενχπζκμο κμο
πμο οπενααίκμοκ ημ πχνμ ηδξ ειπεζνίαξ.
Σμ πκεφια ημο ζοζηήιαημξ αθμνά ημ ιεηαθοζζηυ ζφζηδια ημο Υέβηεθ. Ο
Κακη ιε ημ ζοζηδιαηζηυ πκεφια ηαζ ημκ έθεβπμ ημο θμβζημφ απαβυνεοε ζημκ άκενς-
πμ κα δζεζζδφζεζ ζηδκ πενζμπή ημο πνάβιαημξ ηαεεαοημφ. ΢φιθςκα ιε αοηυ μ ηαεα-
νυξ θυβμξ ιπμνεί κα εκκμήζεζ ημ πνάβια ηαεεαοηυ δεκ ιπμνεί υιςξ κα θηάζεζ ζηδ
βκχζδ ημο. Ο βενιακζηυξ ζδεαθζζιυξ ιεηά ημκ Κακη επζπείνδζε δ πενζμπή ημο οπε-

31
ναζζεδημφ κα βίκεζ ακηζηείιεκμ θμβζηήξ βκχζδξ. ΢ε αοηυ απμζημπμφζε ημ ιεηαθοζζ-

ηυ ζφζηδια ημο Υέβηεθ, πμο εέθδζε κα οπεναεί ημοξ ηακηζακμφξ πενζμνζζιμφξ. Ακ
δεκ ιπμνμφκ ηα πνάβιαηα ηαεεαοηά κα βίκμοκ ακηζηείιεκα θμβζηήξ βκχζδξ, ηθμκίγε-
ηαζ ημ ηφνμξ ηδξ ίδζαξ ηδξ θζθμζμθίαξ. ΢φιθςκα ιε ημκ Υέβηεθ δεκ είκαζ δοκαηυκ ημ
θμβζηυ κα εέηεζ ζημκ εαοηυ ημο πνμαθήιαηα πμο δεκ ιπμνεί κα ηα θφζεζ ηαζ κα αάγεζ
υνζα ζηδ δοκαηυηδηα ηδξ βκχζδξ. Με ημ Υέβηεθ οπμααειίγεηαζ ημ ζοζηδιαηζηυ
πκεφια ζημκ βενιακζηυ ζδεαθζζιυ. Αοηυ ζδιαίκεζ υηζ πθέμκ δε δίκεηαζ ειπζζημζφκδ
ζηδκ ειπεζνζηή επζζηήιδ ηαζ ζηα ιαεδιαηζηά πμο είπακ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδ θζθμ-
ζμθία ημο Κακη, αθθά ακαδεζηκφεηαζ ιζα κέα ακχηενμο ηφπμο επζζηήιδ δ δζαθεηηζηή.
΢ημκ Κακη δ δζαθεηηζηή είπε ανκδηζηή ζδιαζία,ηαεχξ απμηεθμφζε ιζα ζεζνά απυ
ακηζεεηζημφξ θυβμοξ πμο αηφνςκε μ έκαξ ημκ άθθμ ηαηαθήβμκηαξ ζε βκςζηζηυ ηεκυ.
Όιςξ ζηδ θζθμζμθία ημο Υέβηεθ δ δζαθεηηζηή ηαηέπεζ ηεκηνζηή εέζδ. Ζ ζφ-
βηνμοζδ ηςκ ακηζεέηςκ είκαζ ααζζηή πνμτπυεεζδ βζα ηδ δδιζμονβία ιζαξ ακχηενδξ
ιμνθήξ ηδξ πμθζηζζηζηήξ ηαζ ημζκςκζηήξ γςήξ πμο απμηεθεί ζφκεεζδ ηςκ ακηίπαθςκ
εέζεςκ. Ζ δζαθεηηζηή ζημκ Υέβηεθ έπεζ ιεηαθοζζηυ παναηηήνα. Δίκαζ δ θμβζηή, εκεν-
βδηζηή έηθναζδ ηδξ ανπήξ, ηδξ ακμδζηήξ ηίκδζδξ πνμξ ηδκ πναβιαηζηυηδηα. Μπμνεί
κα μδδβήζεζ ημ κμο ζηδκ ακαβκχνζζδ ηςκ θζβυηενςκ ηαηακμδηχκ θακενχζεςκ ζημκ
πναβιαηζηυ ηυζιμ. Με ηδ αμήεεζά ηδξ μ ακενχπζκμξ κμοξ δζεζζδφεζ ζε αάεμξ, ακηζ-
θαιαάκεηαζ ηζξ ζδέεξ ζηδκ ηαεανή ιμνθή ημοξ ηαζ ηαηακμεί ηδ ζδιαζία ημοξ.
Ο Υέβηεθ ζηα πθαίζζα ηδξ δζαθεηηζηήξ ημο εεςνίαξ δζέηνζκε ηνεζξ ιμνθέξ
ημο πκεφιαημξ : ηδκ οπμηεζιεκζηή, ηδκ ακηζηεζιεκζηή ηαζ ηδκ απυθοηδ ιμνθή. Σμ ο-
πμηεζιεκζηυ πκεφια έπεζ ζοκείδδζδ ηαζ δναζηδνζμπμζείηαζ ζηδκ πενζμπή αθθδθεπί-
δναζδξ οπμηεζιέκμο ηαζ ακηζηεζιέκμο. Σμ ακηζηεζιεκζηυ πκεφια δεκ έπεζ ζοκείδδζδ
ημο εαοημφ ηδξ αθθά μδδβείηαζ ζε ιζα απενζυνζζηδ εονφηδηα ηδξ παβηυζιζαξ ζζημνί-
αξ. Σμ απυθοημ πκεφια απμηεθεί ζφκεεζδ ημο οπμηεζιεκζημφ ηαζ ακηζηεζιεκζημφ
πκεφιαημξ. Απυ ημ ακηζηεζιεκζηυ πκεφια παίνκεζ ηδκ απεζνυηδηα ηαζ απυ ημ οπμηεζ-
ιεκζηυ πκεφια ηδ ζοκείδδζδ.
Μέζα απυ αοηή ηδ εεςνία ημο μ Υέβηεθ έπεζ ζημπυ κα ενιδκεφζεζ ηζξ κμδηζ-
ηέξ εκένβεζεξ απυ ημ πζμ ζημζπεζχδεξ ζδιείμ ζημ ακχηενμ πκεοιαηζηυ ζηάδζμ. ΢ε ηά-
εε ζζημνζηή δναζηδνζυηδηα οπάνπεζ ιζα ζοκείδδζδ ημο οπμηεζιέκμο ηαζ ημο ακηζηεζ-
ιέκμο ζε ιζα ζπέζδ αιμζααίαξ αθθδθεπίδναζδξ. Ο ακχηενμξ ζηυπμξ υθςκ ηςκ ακ-
ενςπίκςκ δναζηδνζμηήηςκ είκαζ ημ απυθοημ πκεφια. Μέζα απυ ηδκ ελεθζηηζηή αοηή
πμνεία ημο πκεφιαημξ ενιδκεφεηαζ δ ζζημνία, ζηδξ μπμίαξ ηδκ ελέθζλδ εα ιπμνέζεζ
ημ πκεφια κα μδδβδεεί ζηδκ απυθοηδ εθεοεενία ημο.
Πνηεο είλαη νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηελ εζηθή ηνπ Καλη θαη ηελ εζηθή ηνπ Υέ-
γθει;
Καζ μ Κακη ηαζ μ Έβεθμξ εκδζαθένμκηαζ βζα ιζα δεζηή πμο εα αθμνά υθμοξ
ημοξ ακενχπμοξ. Ο Κακη υιςξ δεκ ηάκεζ θυβμ ζηδκ δεζηή ημο βζα πνμζςπζηέξ δζα-
θμνέξ εκχ μ Υέβηεθ ζηδνίγεζ ηδκ δεζηή ημο ζηζξ πνμζςπζηέξ δζαθμνέξ ιεηαλφ ηςκ ακ-
ενχπςκ. Γζα ημκ Υέβηεθ δ ηαηδβμνζηή πνμζηαβή είκαζ πμθφ ηοπζηή ηαζ βεκζηή ηαζ δεκ
ιπμνεί κα δχζεζ ιζα δεζηή ζοιαμοθή ιε ζοβηεηνζιέκμ ηνυπμ. Γζα ημκ Υέβηεθ δ ηαηδβμ-
νζηή πνμζηαβή ιπμνεί κα εθανιμζηεί ελίζμο ηαζ απυ ημκ ηαθυ άκενςπμ ηαζ απυ ημκ
ηαηυ. Γζα ημκ Κακη ιεβαθφηενδ ζδιαζία έπεζ δ ηήνδζδ ηςκ ανπχκ πμο έπμοιε οζμεεηή-
ζεζ ηαζ υπζ ημ πενζεπυιεκμ αοηχκ ηςκ ανπχκ. Ακ εεςνμφιε υηζ πνέπεζ κα εκενβμφιε ιε
ηάπμζμ ζοβηεηνζιέκμ ηνυπμ, εα πνέπεζ κα εκενβμφιε βζα πάκηα ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ, πςνίξ
κα έπμοιε ηδ δοκαηυηδηα ηδξ ακαεεχνδζδξ. Ακηίεεηα βζα ημκ Υέβηεθ είκαζ δοκαηή δ

32
ακαεεχνδζδ, εθυζμκ δζαπζζηχζμοιε υηζ δ ζοβηεηνζιέκδ δεζηή ιαξ ζηάζδ δε θένκεζ

ηα επζεοιδηά απμηεθέζιαηα, ζπεηζηά ιε ημ ηαθυ ημο ζοκυθμο.
Καηά ημκ Κακη μ δεζηυξ άκενςπμξ δνα ιε ηαεανά θμβζηά ηνζηήνζα, δζαπςνί-
γμκηαξ ζχια ηαζ πκεφια ηαζ απμιμκχκμκηαξ ηα ζοκαζζεήιαηά ημο. Με ηδ πνδζζιμ-
πμίδζδ υιςξ ιε αοζηδνυ ηνυπμ ηδξ θμβζηήξ δ δεζηή ημο Κακη, ημ πναηηζηυ οπμηεί-
ιεκμ ιεηαηνέπεηαζ ζε οπμθμβζζηζηή ιδπακή πμο δνα ιε αάζδ απανάααημοξ ηακυκεξ
ηαζ ιδπακζζηζηέξ θεζημονβίεξ. Μέζα ζηδκ ηαηδβμνζηή πνμζηαβή αθθμζχκεηαζ, πενζμ-
νίγεηαζ δ εθεοεενία ημο αηυιμο. Ζ δεζηή πνάλδ ζημκ Υέβηεθ δζαθμνμπμζείηαζ απυ
ηδκ ηοπζηή ιμνθή ηδξ δεζηήξ πνάλδξ ηαηά ημκ Κακη, ηαεχξ απμηηά εζδζηυ πενζεπυ-
ιεκμ. Δκενβχκηαξ ιε δεζηυ ηνυπμ ςθεθχ ημκ εαοηυ ιμο, αθθά ηαζ ημοξ άθθμοξ. Ο
Υέβηεθ δεκ ειιέκεζ ιυκμ ζηδκ πνυεεζδ ημο δεζημφ οπμηεζιέκμο, αθθά ημκ εκδζαθέ-
νεζ ηαζ ημ απμηέθεζια ημ μπμίμ πνέπεζ κα ζπεηίγεηαζ ιε ηδκ ςθέθεζα ημο ζοκυθμο.
Πνηα είλαη ε επηινγή ηεο θηινζνθηθήο ζθνπηάο ζχκθσλα κε ηνλ Φίρηε;
Ζ θζθμζμθία δεκ είκαζ δ ροπνή ηαζ απνυζςπδ επζθμβή εεςνδηζηχκ πνμζακα-

ημθζζιχκ. Με αοηήκ ελςηενζηεφεηαζ, αβαίκεζ ζηδκ επζθάκεζα ημ εζςηενζηυ ζοκεζδδ-
ζζαηυ πάεμξ. Ο άκενςπμξ ςξ οπμηείιεκμ έπεζ δφμ δνυιμοξ, βζα κα επζθέλεζ. Απυ ηδ
ιζα αθέπεζ ηα πνάβιαηα απυ ιζα ακηζηεζιεκζηή, αζηζμηναηζηή ζημπζά. Κάεε πνάλδ,
εκένβεζά ιαξ δεζιεφεηαζ, ηαηεοεφκεηαζ απυ θοζζημφξ ηαηακαβηαζιμφξ. Σμ οπμηεί-
ιεκμ ζ’ αοηήκ ηδκ πενίπηςζδ βίκεηαζ άαμοθμ ελάνηδια ηδξ θοζζηήξ ιδπακήξ. Γεκ
ακαθαιαάκεζ ημ ίδζμ ηδκ εοεφκδ ηδξ επζθμβήξ ηςκ πνάλεςκ, αθθά αημθμοεεί αοηά
πμο οπαβμνεφεζ δ θφζδ, πςνίξ ηδ δοκαηυηδηα αοημέηθναζδξ ηαζ αοηεκένβεζαξ. Αημ-
θμοεεί ημ δυβια ηδξ αζηζμηναηίαξ, δ μπμία είκαζ ακηίεεηδ ιε ηδκ εθεοεενία ηδξ αμφ-
θδζδξ ηαζ ημ πναβιαηζηυ κυδια ηδξ δεζηήξ πνάλδξ.
Απυ ηδκ άθθδ οπάνπεζ δ επζθμβή ηδξ ζοκεζδδζζαηήξ αοημηέθεζαξ. Σμ οπμηεί-
ιεκμ ζε αοηήκ ηδκ πενίπηςζδ επζγδηεί ηδκ αθθαβή ημο ημζκςκζημφ ηυζιμο ηαζ ηδκ
πνμζανιμβή ημο ζηα αζηήιαηα ημο δεζημφ θυβμο. Θα ζοκεζδδημπμζήζεζ ημκ εαοηυ
ημο ιέζα ζημκ οθζηυ ηυζιμ ζε ηαηάζηαζδ εθεοεενίαξ ηδξ αμφθδζδξ. Θα βίκεζ εκενβυ
ιέζα ζημοξ ηαηακαβηαζιμφξ ηδξ ακαβηαζυηδηαξ, ιε ημ κα επζαθδεεί ηδξ κμιμηέθεζαξ
ηδξ θφζδξ ηαζ κα ελοπδνεηήζεζ ημκ ζηυπμ ημο. Σμ έθθμβμ οπμηείιεκμ, επμιέκςξ, δζ-
αηνίκεηαζ βζα ηδ δοκαηυηδηα ημο αοημηαεμνζζιμφ ημο, ηδξ επζαμθήξ ηδξ θμβζηήξ ηά-
λδξ ζημκ αζζεδηυ ηυζιμ. Ζ θμβζηή ζοκείδδζδ ιε ημκ παναπάκς ηνυπμ είκαζ μ ηονί-
ανπμξ ηδξ θφζδξ.
Ο εθεφεενμξ άκενςπμξ δε δέπεηαζ ηαιία ελςηενζηή επίδναζδ. Ο ίδζμξ ηαεμνί-
γεζ ηδκ οθζηή πναβιαηζηυηδηα ηαζ δζαηνίκεηαζ βζα ηδκ αοηάνηεζά ημο. Γεκ επζθέβεζ ηδ
θζθμζμθία ηδξ αζηζμηναηίαξ, βζαηί ζε αοηήκ ηδκ πενίπηςζδ εα ηοαενκζυηακ απυ
πνάβιαηα ηαζ ηαηαζηάζεζξ πμο ανίζημκηαζ έλς απυ αοηυκ.

33
Πσο αληηιακβάλεηαη ν θηιφζνθνο ηε ζπλάληεζε ηνπ Δγψ κε ηνλ άιιν θαη ηη είλαη
ε αλαγλψξηζε πνπ παξάγεηαη κέζα απφ ηε δηαδηθαζία απηή;
Tμ οπμηείιεκμ πενζμνζγυιεκμ απυ ηα ελςηενζηά ακηζηείιεκα δμηζιάγεηαζ δεζηά.

Σα ελςηενζηά ακηζηείιεκα εηθνάγμοκ ηδ θοζζηυηδηα. Ζ θοζζηυηδηα απμηεθεί ζημζ-
πείμ ηδξ οπυζηαζδξ ημο θμβζημφ εβχ, ηαεχξ είκαζ ημ ίδζμ ημ ζχια ημο. Δπμιέκςξ,
ενπυιεκμ ημ οπμηείιεκμ ζε ακηίεεζδ ιε ηα πνάβιαηα, ένπεηαζ ακηζιέηςπμ ιε ημκ ίδζμ
ημκ εαοηυ ημο. Γζα κα ακηζζηαεεί ζε αοηήκ ηδκ πίεζδ πμο δέπεηαζ απυ ημ πενζαάθθμκ,
ημ οπμηείιεκμ εα πνέπεζ πνςηίζηςξ κα επζαθδεεί πάκς ζημκ ίδζμ ημκ εαοηυ ημο, ε-
θέβπμκηαξ ηζξ ροπμθμβζηέξ δζαεέζεζξ ηαζ μνιέξ. Με ημκ έθεβπμ ηςκ πναβιάηςκ εα
ιπμνέζεζ ημ οπμηείιεκμ κα πναβιαημπμζήζεζ ημκ ακηζηεζιεκζηυ ζημπυ πμο αάγεζ δ
ζοκείδδζδ. Ένπεηαζ ζε ζφβηνμοζδ ηαζ ιε ηα άθθα υκηα, υηακ αοηά πνμζπαεμφκ κα ημ
οπμηάλμοκ. Σμ έθθμβμ οπμηείιεκμ ένπεηαζ ακηζιέηςπμ ιε ηα άθθα οπμηείιεκα ηα μ-
πμία έπμοκ ημκ ίδζμ ζηυπμ, κα ελεθζπεμφκ ζε αοηυκμιδ φπανλδ. Ζ εθεφεενδ δνάζδ
ημο εβχ ένπεηαζ ακηζιέηςπδ ιε ηδ δνάζδ ηςκ άθθςκ οπμηεζιέκςκ πμο επζπεζνμφκ κα
πενζμνίζμοκ ηδκ εθεοεενία ημο. Γζα ηδκ μνβάκςζδ ηςκ ημζκςκζχκ απαζηείηαζ δ πνα-
ηηζηή ακαβκχνζζδ ημο άθθμο, ημο εηένμο. Σαοηίγεηαζ δδθαδή ιε αοηυ πμο ανίζηεηαζ
έλς απυ ημκ εαοηυ ημο. Μυκμ ιε αοηήκ ηδκ ηαφηζζδ εα ιπμνέζεζ κα απμηεθέζεζ ιέ-
θμξ ιζαξ δεζηήξ ημζκυηδηαξ. Σα αοηεκενβά οπμηείιεκα εκχκμκηαζ ηαζ αθθδθμακα-
βκςνίγμκηαζ ςξ ζζυηζιεξ δεζηέξ μκηυηδηεξ. Αοηή δ ζοκέκςζδ ημοξ απμηεθεί ηδκ ημζ-
κςκία ημο θυβμο. Ζ αθθδθμακαβκχνζζδ ηςκ δζηαζςιάηςκ ηςκ οπμηεζιέκςκ δζαζθα-
θίγεζ ηδκ εθεοεενία ημοξ ηαζ ηα απμιαηνφκεζ απυ ημ ιεηαθοζζηυ εβςζζιυ. Σμ ηάεε
οπμηείιεκμ ζέαεηαζ ηδκ δεζηή αοημκμιία ημο άθθμο, ιε ηδκ πνμτπυεεζδ ηαζ μ άθθμξ
εα ζεααζηεί ημο οπμηεζιέκμο. Σμ απυθοημ Δβχ απμηεθεί ηδ ζοκέκςζδ ηςκ ειπεζνζ-
ηχκ οπμηεζιέκςκ ηα μπμία ανίζημκηαζ ζε ζπέζδ αιμζααίαξ ελάνηδζδξ ηαζ ακηαθθα-
βήξ. Δπεζδή ημ Δβχ δζαηνίκεηαζ βζα ηδ θμβζηή ημο μοζία, πνμαάθθεζ ημκ ημζκςκζηυ
ημο παναηηήνα.
Πνηα είλαη ε ζρέζε αλάκεζα ζηελ εζηθή απηνζπλεηδεζία θαη ηνλ πνιηηηθφ λφκν
φπσο ηελ αληηιακβάλεηαη ν Φίρηε; Γηαηί ν θηιφζνθνο πηζηεχεη φηη ε θαηαζηνιή
θαη ν θαηαλαγθαζκφο είλαη έλα αλαγθαίν ζπζηαηηθφ ηεο πνιηηηθήο λνκηκφηεηαο;
Μέζα ζημ ημζκςκζηυ ζφκμθμ ηα οπμηείιεκα εα αζχζμοκ ηδκ ηαηάζηαζδ εθεο-

εενίαξ, εθυζμκ αημθμοεήζμοκ ημκ ηακυκα ηδξ ακαβκχνζζδξ ηαζ αοημπενζμνζζιμφ. Ζ
εθεοεενία ημο ηαζ δ αοημηέθεζα ημο πενζμνίγεηαζ εηεί πμο λεηζκά δ αοημηέθεζα ημο
άθθμο. Μέζα απυ έκα δδιμηναηζηυ ζφζηδια δζηαίμο πμο επζαζχκεζ ιε ημκ ηναηζηυ
ηαηακαβηαζιυ εα επζηεοπεεί δ δεζηή αοημζοκεζδδζία ημο αηυιμο. Γζα κα ιπμνέζμοκ
κα πεζεανπήζμοκ ηα οπμηείιεκα πμο δεκ έπμοκ δεζηή ζοκείδδζδ, είκαζ απαναίηδηδ δ
ζοβηέκηνςζδ ηδξ αίαξ ζηδ κυιζιδ ελμοζία .Ο Φίπηε ζημ ζδιείμ αοηυ έπεζ επδνεαζηεί
απυ ηδ εεςνία ημο Ρμοζζχ πενί ημζκςκζημφ ζοιαμθαίμο ηαζ απυ ηδ Γαθθζηή Δπακά-
ζηαζδ. Αοηέξ υιςξ μζ επζδνάζεζξ παίνκμοκ ηδ ιμνθή ηδξ ηακηζακήξ δεμκημηναηίαξ.
΢ημκ Φζπηε αοηή δ δεμκημηναηία εηθνάγεηαζ ιε ηδκ ακααάειζζδ ημο νυθμο ηδξ ηε-
κηνζηήξ ελμοζίαξ. Δίκαζ απαναίηδημξ μ πμθζηζηυξ ηαηακαβηαζιυξ ηδξ ελμοζίαξ, βζα
κα επζηεοπεεί δ δεζηή αηεναζυηδηα ηςκ οπμηεζιέκςκ. Ο νυθμξ αοηυξ ημο ηνάημοξ
απμηηά παζδεοηζηυ παναηηήνα. Σμ ηνάημξ εηθνάγμκηαξ ημκ φρζζημ ααειυ θμβζηυηδ-
ηαξ ζοιαάθθεζ ζηδκ δεζηή μθμηθήνςζδ ημο πμθίηδ. Όηακ μ πμθίηδξ απμηηήζεζ ορδθυ
ααειυ δεζηήξ αοημζοκεζδδζίαξ, δεκ πνεζάγεηαζ κα πανέιαεζ ημ ηνάημξ επζαάθθμκηαξ
ηονχζεζξ ηαζ αζηχκηαξ εηθμαζζιυ. Όηακ υιςξ μ άκενςπμξ δεκ μθμηθδνχκεηαζ δεζ-

34
ηά ηαζ δεκ ανίζηεηαζ ζε ακχηενμ επίπεδμ θμβζηυηδηαξ, ημ ηνάημξ εα πνέπεζ κα αζηεί

ιέζς ημο κυιμο έκα είδμξ αίαζμο ηαηακαβηαζιμφ.
Γηαηί ζχκθσλα κε ηνλ ΢έιηλγθ ε ηέρλε είλαη ην πην θαηάιιειν εξγαιείν γηα λα
θάλεη θαλείο θηινζνθία;
΢φιθςκα ιε ημκ ΢έθζκβη δ ζδέα ηδξ θφζδξ ςξ εκενβμφ μθυηδηαξ εα εηθναζηεί

ιε ημκ ηαθφηενμ δοκαηυ ηνυπμ ιέζα απυ ηδκ ηαθθζηεπκζηή δδιζμονβία. Ωξ εηθνα-
ζηήξ ημο νμιακηζζιμφ μ ΢έθζκβη οπενααίκεζ ηα υνζα ημο μνεμθμβζζιμφ ηαζ ηδξ ηοπζ-
ηήξ θμβζηυηδηαξ ιέζς ηδξ πμζδηζηήξ ηαζ εονφηενα ηαθθζηεπκζηήξ πνάλδξ. Θα ιπμνέ-
ζεζ ιε αοηυκ ημκ ηνυπμ κα μδδβδεεί ζηδ βκχζδ ηδξ ανπέβμκδξ θοζζηήξ ηαοηυηδηαξ,
ηδ βκχζδ ηδξ γςηζηήξ ιείλδξ ημο Δβχ ιε ηδκ φθδ ηςκ αζζεδηχκ υκηςκ. Ζ θζθμζμθία
ηαζ δ πμίδζδ απμηεθμφκ ημοξ δφμ ηνυπμοξ δζαθοβήξ απυ ηδκ πναβιαηζηυηδηα. Με ηδκ
πμίδζδ μ ακενχπζκμξ κμοξ μδδβείηαζ ζημκ ζδεχδδ ηυζιμ ηαζ δ θζθμζμθία ιαξ απμ-
ιαηνφκεζ απυ ημκ οθζηυ ηυζιμ. Με ηδκ ηέπκδ δεκ οπάνπεζ πθέμκ δζαπςνζζιυξ ιεηαλφ
οπμηεζιέκμο ηαζ ακηζηεζιέκμο. Μέζς αοηήξ επζηοβπάκεηαζ δ εειεθζχδδξ ηαηάζηαζδ
ηςκ πναβιάηςκ, δ εκυηδηα ηςκ πάκηςκ ιε ηα πάκηα. Φακενχκεηαζ δ ααεφηενδ εκυηδ-
ηα ηςκ πάκηςκ πμο απμηεθεί ηδκ αθήεεζα ηάεε βκήζζαξ θζθμζμθίαξ. Αοηή δ εκυηδηα
εηθνάγεζ ηδ ααεφηενδ πναβιαηζηυηδηα ημο ηυζιμο ηαζ ηνφαεζ ιέζα ηδξ ηα ιοζηζηά
ηδξ θφζδξ. Σμ πκεφια ιαξ ιέζς ηδξ ηαθθζηεπκζηήξ εκυναζδξ ιπμνεί κα βκςνίζεζ ηα
ιοζηζηά ηδξ θφζδξ. Με ηδκ ηέπκδ ιπμνμφιε κα λεθφβμοιε απυ ηδ θαζκμιεκζηή πναβ-
ιαηζηυηδηα ιέζα ζηδκ μπμία δζαπςνίγμκηαζ ηα πνάβιαηα. Ζ ηέπκδ ιαξ πανέπεζ ιία
άιεζδ ηαζ αζζεδζζαηή δζαδνμιή πνμξ έκα ζηυπμ, ημκ μπμίμ δ θζθμζμθία απυ ιυκδ
ηδξ δεκ ιπμνεί κα επζηφπεζ. Ο ΢έθζκβη ήηακ εεςνδηζηυξ ηδξ πμίδζδξ, υπζ μ ίδζμξ πμζδ-
ηήξ. ΢ημ ένβμ ημο Γηέηε ηαζ ζηδκ ζδέα ημο πακεεσζιμφ απμηοπχκεηαζ δ ακηίθδρδ ημο
΢έθζκβη βζα ηαθθζηεπκζηή εκυναζδ.
Πνηα ζεκαζία έρεη γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ηζηνξίαο ε ζρέζε θχξηνπ θαη δνχινπ;
Ο ηφνζμξ υηακ είπε ηαηάθθδθδ δφκαιδ ελμοζίαγε ημκ δμφθμ. ΢ηδκ πμνεία υιςξ πά-
κμοκ ηδ δφκαιδ ημοξ, εηθοθίγμκηαζ. Ζ αθφπκζζδ ηςκ δμφθςκ επζθένεζ ζδιακηζηέξ
αθθαβέξ ζηδκ ζζημνζηή πμνεία ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Οζ ζοζπεηζζιμί δοκάιεςκ αθθά-
γμοκ. Ο δμφθμξ παίνκεζ ηδ εέζδ ημο ηονίμο ηαζ μ ηφνζμξ παίνκεζ ηδκ μδοκδνή εέζδ
ημο δμφθμο. Γίκεηαζ ακηαθθαβή νυθςκ ακάιεζα ζε ελμοζζαζηέξ ηαζ ελμοζζαγυιεκμοξ.
Αοηή δ δζαθμνμπμίδζδ ηςκ νυθςκ ακάιεζα ζημκ ηφνζμ ηαζ ημκ δμφθμ επδνεάγεζ ηδκ
ζζημνζηή πμνεία ηδξ ακενςπυηδηαξ. Οζ υπμζεξ ιεηααμθέξ ζημ ζζημνζηυ βίβκεζεαζ είκαζ
απμηέθεζια αοηήξ ηδξ ζπέζδξ. Δπμιέκςξ έπεζ ιεβάθδ ζδιαζία βζα ηδκ ηαηακυδζδ
ηδξ ζζημνίαξ, δ ακάθοζδ αοηήξ ηδξ ζπέζδξ ηαζ ηδξ δζαθμνμπμίδζδξ ηςκ νυθςκ.

35
ΔΡΧΣΖ΢ΔΗ΢ ΑΝΑΚΔΦΑΛΑΗΧ΢Ζ΢
1. Σζ ζδιαίκεζ δ θνάζδ «ημ έθθμβμ είκαζ πναβιαηζηυ ηαζ ημ πναβιαηζηυ είκαζ έθθμ-
βμ»;
2. Πμζμ είκαζ ημ πνυηαβια ημο θυβμο ζφιθςκα ιε ημκ Υέβηεθ;
3. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ μζημοιεκζηυηδηαξ ηδξ ακενχπζκδξ ζοκείδδζδξ ηαζ
πςξ ζοκδέεηαζ ιε ηδκ ζζημνζηή πναβιαηζηυηδηα.
4. Πμζμξ είκαζ μ παναηηήναξ ημο θζθμζμθζημφ ζοζηήιαημξ ημο Υέβηεθ; Πμζα ηνζηζηή
ιπμνμφιε κα αζηήζμοιε ζε αοηυ;
5. Πςξ ακηζθαιαάκεηαζ ηδκ ζζημνία μ Υέβηεθ ηαζ πςξ δ ζζημνία ελεθίζζεηαζ;
6. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ θέλδξ έεκμξ βζα ημκ Υέβηεθ; Πμζμξ είκαζ μ νυθμξ
ηςκ πνςημπυνςκ θαχκ ζηδ δζαιυνθςζδ ημο μζημοιεκζημφ πμθζηζζιμφ;
7. Με πμζμ ηνυπμ ημ ζφζηδια ημο Υέβηεθ αλζμπμζείηαζ πμθζηζηά;
8. Πμζα είκαζ δ εεςνία ημο Υέβηεθ πενί ηονίςκ ηαζ δμφθςκ;

36
Ζ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΔΡΜΖΝΔΗΑ ΣΖ΢ ΑΛΛΟΣΡΗΧ΢Ζ΢

΢ΣΖ ΢ΚΔΦΖ ΣΟΤ ΜΑΡΞ.
ΜΑΡΞ
 Ζ θζθμζμθία πνέπεζ κα βίκεζ ζδεμθμβζηυ υπθμ ηςκ ημζκςκζηχκ μιάδςκ πμο εα

ζοιαάθμοκ ζηδκ ακακέςζδ ηδξ ημζκςκζηήξ γςήξ. Οζ ζδέεξ είκαζ μζ οθζηέξ δοκά-
ιεζξ πμο εα βηνειίζμοκ ηδκ ηαηεζηδιέκδ ελμοζία.
 Ζ ιεθέηδ ηςκ εειεθζαηχκ δμιχκ ηδξ ζφβπνμκδξ μζημκμιζηήξ ηαζ ημζκςκζηήξ
γςήξ απμδεζηκφεζ ηδκ εββεκή ακηζεεηζηυηδηα.
 Ζ αθθμηνίςζδ είκαζ απμηέθεζια ηδξ ηαλζηήξ δμιήξ ηςκ ιέπνζ ηυηε ζζημνζηχκ
ημζκςκζχκ.
 Ζ εθεοεενία ηαζ δ δδιζμονβζηυηδηα ημο ακενχπμο πενζμνίγεηαζ ελαζηίαξ ηδξ
ηονζανπίαξ ημο ηεθαθαζμηναηζημφ ζοζηήιαημξ.
 Κνκκνπληζκφο : επζζηνμθή ημο ακενχπμο ζηδκ ίδζα ηδ θφζδ ημο, ζημ ζοθθμβζ-
ηυ είκαζ. Όναια δδιζμονβζηήξ αοηεκένβεζαξ ηςκ οπμηεζιέκςκ πμο έπμοκ απαθ-
θαβεί απυ ηδκ ηαηαπζεζηζηή ελμοζία.
 Καηάξγεζε θαηακεξηζκνχ εξγαζίαο : δοκαηυηδηα ημο εκενβμφ οπμηεζιέκμο
κα ακαηαθφπηεζ ιζα ζεζνά απυ δελζυηδηεξ. Ζ ηαθθζένβεζα ηδξ ζοκμθζηήξ πνμ-
ζςπζηυηδηαξ εα μδδβήζεζ ζηδκ ημζκςκζηή απεθεοεένςζδ.
 Πναβιάηςζδ ηδξ νζγμζπαζηζηήξ θζθμζμθίαξ, ιε ηδκ μπμία μζ αθδνδιέκεξ ζδέεξ
έβζκακ ημζιμβμκζηή οθζηή δφκαιδ.
Ση γλσξίδεηε γηα ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζηνπο παιαηνχο θαη λεφηεξνπο εγειηαλνχο;
Ζ θζθμζμθία ημο Υέβηεθ απμηέθεζε ακηζηείιεκμ ιεθέηδξ ηςκ ζημπαζηχκ ημο 19 μο

αζχκα .Γεκ ενιδκεφηδηε υιςξ απυ υθμοξ ημοξ ζημπαζηέξ ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ. Τπήνλακ
δζαθμνεηζηέξ εέζεζξ ηαζ ακηζπαναεέζεζξ πάκς ζηζξ εβεθζακέξ ζδέεξ. Οζ ζοκηδνδηζημί
ήηακ μζ παθαζμ-εβεθζακμί(ανβυηενα μκμιάζηδηακ δελζμί κεμεβεθζακμί), μζ μπμίμζ εκ-
δζαθένμκηακ κα οπεναζπζζημφκ ημ πμθζηζηυ ηαηεζηδιέκμ ζηδκ Δονχπδ, ημ μπμίμ ηζκ-
δφκεοε απυ ηα εεκζημθζθεθεφεενα ηαζ ηα νζγμζπαζηζηά ηζκήιαηα. ΢φιθςκα ιε αο-
ημφξ ημοξ ζοκηδνδηζημφξ ηφηθμοξ μ Υέβηεθ οπεναζπίζηδηε ημ παναδμζζαηυ πμθζηζηυ
ζφζηδια ιε ηδκ ακηίεεζδ ζημ νμιακηζζιυ ηαζ ζηα ακηζηαεεζηςηζηά ηζκήιαηα ηαζ ιε
ημκ μνεμθμβζζηζηυ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ οπμζηήνζλε ημ πνςζζηυ ηνάημξ. Έδζκακ έιθα-
ζδ ζημ πνχημ ζηέθμξ ηδξ πνυηαζδξ «ημ πναβιαηζηυ είκαζ έθθμβμ ηαζ ημ έθθμβμ
πναβιαηζηυ».Ζ πμθζηζηή ηαζ ημζκςκζηή ηαηάζηαζδ(πναβιαηζηυηδηα) πμο αίςκακ ή-
ηακ ζφιθςκεξ ιε ημκ θυβμ, ηδκ θμβζηή. Δπμιέκςξ δεκ πνεζάγμκηακ αθθαβέξ ηαζ ιε-
ηαννοειίζεζξ. Γζ αοημφξ ιε ηδκ πνςζζηή ανζζημηναηία ηαζ ηδ βναθεζμηναηία έπεζ
πναβιαημπμζδεεί ημ ηέθμξ ηδξ ζζημνίαξ, μ πναβιαηζηυξ ζημπυξ ηδξ.
Ακηίεεηα βζα ιζα μιάδα ηςκ κευηενςκ ζημπαζηχκ(ανζζηενμί εβεθζακμί) δ μοζία ηδξ
εβεθζακήξ δζδαζηαθίαξ ανζζηυηακ αθθμφ. Γεκ είπε πναβιαημπμζδεεί μ ηεθζηυξ ζημπυξ
ηδξ ζζημνίαξ, αθθά δ δζαθεηηζηή ανπή ηδξ εέζδξ-ακηίεεζδξ ηαζ ζφκεεζδξ ζοκεπίγεζ κα
εθανιυγεηαζ. Γεκ ήηακ βζα αοημφξ, υπςξ ήηακ βζα ημοξ δελζμφξ κεμεθεβζακμφξ, δ
ζφκεεζδ, δ πνςζζηή ανζζημηναηία. Ζ ζζημνζηή γςή δεκ έπεζ μδδβδεεί αηυια ζηδκ

37
ακχηενδ πναβιάηςζδ. Οζ οπάνπμκηεξ πμθζηζημί ζπδιαηζζιμί δεκ ιπμνμφκ κα εηθνά-

ζμοκ ημ ηαεανυ ζδεχδεξ. Δπμιέκςξ είκαζ ακαβηαίμ κα βίκμοκ κέμζ πμθζηζημί ηαζ ημζ-
κςκζημί ιεηαζπδιαηζζιμί, χζηε κα πναβιαημπμζδεεί δ ακακέςζδ ζηδκ ζζημνζηή γςή.
Αοημί έδζκακ έιθαζδ ζημ δεφηενμ ζοζηαηζηυ ηδξ εθεβζακήξ νήζδξ «ημ έθθμβμ είκαζ
ημ πναβιαηζηυ».΢φιθςκα ιε αοημφξ δ πναβιαηζηυηδηα ηαζ δ οπάνπμοζα ηαηάζηαζδ
δεκ εηθνάγεζ ζε ζηακμπμζδηζηυ ααειυ ημ θμβζηυ. Τπάνπεζ δ δοκαηυηδηα βζα πνμζαν-
ιμβή ηδξ οπάνπμοζαξ ηαηάζηαζδξ ζηζξ επζηαβέξ ημο θυβμο ηαζ ηδξ ζοκείδδζδξ. Πένα
απυ ηδκ ηαεδιενζκή ειπεζνία ιαξ οπάνπεζ ηάηζ ημ ακχηενμ πμο είκαζ ημ θμβζηυ υναια
ηαζ εηθνάγεηαζ απυ ηδ ζοκείδδζδ. Αοηυ ημ υναια δ ζοκείδδζδ επζεοιεί κα ημ ηάκεζ
πνάλδ. Ο θυβμξ έπεζ πνμηεναζυηδηα απέκακηζ ζε ηάεε οπανηηυ ζφζηδια. Οζ ζημπα-
ζηέξ αοημί ιε ημ ακήζοπμ πκεφια ημοξ πνδζζιμπμζμφκ ημκ εβεθζακζζιυ ςξ ηνζηζηή
ιέεμδμ, βζα κα ηαηαδζηάζμοκ ηδκ οπάνπμοζα ημζκςκζηή ηαηάζηαζδ ηαζ κα οπμζηδ-
νίλμοκ νζγμζπαζηζηέξ, ακαηνεπηζηέξ ζδέεξ ηδκ παναιμκή ηςκ επακαζηάζεςκ ημο
1848.
Πνηα είλαη ε αληηπαξάζεζε ησλ δχν εγειηαλψλ ζρνιψλ νζφλ αθνξά ην πξφβιεκα
ηεο ζενινγίαο;
Οζ δφμ εβεθζακέξ ζπμθέξ μδδβήεδηακ ζε ακηζπανάεεζδ ζπεηζηά ιε ηδ εέζδ

ηδξ εεμθμβίαξ ζημ ζφζηδια ημο Υέβηεθ. Γζα ημκ Υέβηεθ δ θζθμζμθία απμηέθεζε ημ
φρζζημ επίηεοβια ηδξ θμβζηήξ ζοκείδδζδξ. Με ηδ θζθμζμθία ενιδκεφεηαζ δ ζζημνζηή
γςή.Ζ θζθμζμθία αθμνά ηδκ απυθοηδ ηαεανυηδηα ηδξ ζοκείδδζδξ. Δηθνάγμκηαζ ιε
θμβζηή βθχζζα ηα ακενχπζκα ζδεχδδ. Ζ θζθμζμθία επζηοβπάκεζ ηδ θμβζηή ακαβςβή
ηδξ ενδζηείαξ, δδθαδή ηδ ιεηαηνμπή ημο πενζεπμιέκμο ηδξ ζε ακενχπζκεξ έκκμζεξ
ηαζ αζηήιαηα .Γζα ημοξ παθαζμεθεβεζακμφξ δ θζθμζμθία έπεζ εκζςιαηχζεζ αηέναζμ
ημ ιεηαθοζζηυ ηαζ δεζηυ πενζεπυιεκμ ηδξ παναδμζζαηήξ εεμθμβίαξ. Ζ θζθμζμθία εί-
καζ δ κέα εεμθμβία. Απμηεθεί ζφιιαπμ ηδξ ηναηζηήξ ελμοζίαξ ηαζ ημκ εββοδηή ηδξ
ημζκςκζημπμθζηζηήξ ηάλδξ.
Γζα ημοξ ανζζηενμφξ κεμεβεθζακμφξ μ θυβμξ εα επζηναηήζεζ ιε ηδκ ηαηάθοζδ
ηδξ ενδζηείαξ ηαζ ημο ιεηαθοζζημφ ζοζηήιαημξ ζημ μπμίμ ζηδνίγεηαζ. Με ημκ θυβμ μ
άκενςπμξ μδδβείηαζ ζηδκ αοημβκςζία ηαζ ηδκ πναηηζηή αοηελμοζζυηδηα ηαζ βίκεηαζ μ
ηονίανπμξ ηδξ ημζκςκζηήξ γςήξ. Με ηδ εέζδ αοηή ηςκ ανζζηενχκ κεμεβεθζακχκ μ ε-
βεθζακζζιυξ απεθεοεενχκεηαζ ηαζ απμδεζιεφεηαζ απυ ηδκ ηαηεζηδιέκδ πμθζηζηή ε-
λμοζία. Αοηέξ μζ νζγμζπαζηζηέξ ζδέεξ εηθνάγμκηαζ ζημ ένβμ ημο ΢ηνάμοξ Η ζωή τοσ
Ιησού. Ζ ειθάκζζδ ημο Θεμφ ιε ηδ ιμνθή ημο ακενχπμο ζδιαίκεζ υηζ ηαηαθφεηαζ δ
οπενααηζηυηδηά ημο. Ο Θευξ ςξ οπένηαημ μκ δεκ οπάνπεζ πζα ςξ οπενηυζιζα μκηυ-
ηδηα πένα απυ ηδ θφζδ ηαζ ηδκ ημζκςκία, αθθά εκηάζζεηαζ ιέζα ζηδκ ίδζα ηδκ οθζηή
γςή, ζημ ζοθθμβζηυ ακενχπζκμ είδμξ. Δηθνάγεζ ηδκ αοημζοκείδδηδ ακενχπζκδ ημζκυ-
ηδηα πμο εκδζαθένεηαζ βζα ηδ δζηή ηδξ ζςηδνία.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο αιινηξίσζεο θαη ηνπ πιηζκνχ ζην έξγν ηνπ
Φνχεξκπαρ;
΢ημ ένβμ ημο Η οσσία τοσ τριστιανισμού μ Φμφενιπαπ δζαηοπχκεζ ηζξ νζγμ-
ζπαζηζηέξ ημο ζδέεξ. Κάκεζ θυβμ βζα ακηζζηνμθή οπμηεζιέκμο ηαζ ακηζηεζιέκμο. Αοηυ
απμηέθεζε ιζα πνμμδεοηζηή εέζδ. Ο Θευξ είκαζ ημ ιυκμ εθεφεενμ ηαζ δδιζμονβζηυ
οπμηείιεκμ. Ζ θφζδ ηαζ δ φπανλδ ημο ακενχπμο ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ πακημδφκαιδ
αμφθδζδ ημο Θεμφ. Ο Θευξ είκαζ αοηυξ πμο δίκεζ αλία ζηα υκηα, ηαεχξ πςνίξ αοηυκ

38
εα ήηακ ιδδέκ. Οζ ζδζυηδηεξ ημο Θεμφ μοζζαζηζηά απμηεθμφκ πνςημβεκή βκςνίζιαηα

ημο ίδζμο ημο ακενχπμο ςξ θοζζημφ υκημξ. ΢ηδκ πμνεία υιςξ μ άκενςπμξ έπαζε ηδ
ζοκείδδζδ ηδξ δδιζμονβζηυηδηαξ ηαζ ηδξ αοημδοκαιίαξ ημο. Οδδβήεδηε ζε απμλέκς-
ζδ ηδξ ίδζαξ ηδξ θφζδξ ημο. Οζ ζδζυηδηεξ αοηέξ πμο πάεδηακ δεκ απμηεθμφκ βκςνί-
ζιαηα εκυξ θακηαζηζημφ ηαζ οπενηυζιζμο υκημξ πμο απυ ρδθά ηοαενκά ηδκ ακενχ-
πζκδ γςή. Ήηακ βκςνίζιαηα ηδξ ίδζαξ ηδξ ακενχπζκδξ μοζίαξ. Ο άκενςπμξ έπαζε αο-
ηά ηα βκςνίζιαηα αθθμηνζςιέκμξ απυ ηδκ ίδζα ηδκ μοζία ημο.
Φμφενιπαπ ηάκμκηαξ θυβμ βζα θοζζηέξ ζδζυηδηεξ ηαζ υπζ βζα ζδζυηδηεξ εκυξ
οπένηαημο υκημξ δζαηοπχκεζ ηδ εεςνία εκυξ είδμοξ οθζζιμφ. Ο άκενςπμξ είκαζ ζε
εέζδ κα απμηηήζεζ πάθζ αοηέξ ηζξ ζδζυηδηεξ ηαζ κα ηενδίζεζ πάθζ ηδ θοζζηή ημο εθεο-
εενία. Γζα ημκ Φμφενιπαπ αοηυξ πμο έεεζε ηζξ αάζεζξ βζα αοηήκ ηδ εεςνία ήηακ μ
Υέβηεθ μ μπμίμξ ήηακ βκήζζμξ απυζημθμξ ημο αεεσζιμφ. Γίκεηαζ έιθαζδ ζηδκ ακ-
ενχπζκδ πνάλδ ηαζ εβηαηαθείπεηαζ ηάεε ιεηαθοζζηή εεςνία. Ο άκενςπμξ είκαζ έκα
απυθοηα θοζζηυ μκ πμο ελαζθαθίγεζ ηδ ημζκςκζηή ζοιαίςζδ ηαζ ανιμκία. Οζ έκκμζεξ
ηδξ αιμζααζυηδηαξ ηαζ ηδξ αβάπδξ εα πνέπεζ κα πάρμοκ κα έπμοκ εεμθμβζηή πνμζά. Ζ
αβάπδ απμηεθεί ιζα ηαεανά ροπμθμβζηή ηαζ αζμθοζζηή δζαδζηαζία. Δίκαζ ιζα άιεζδ
ζςιαηζηή ηαζ ζοκαζζεδιαηζηή ηαφηζζδ ημο ακενχπμο ιε ημκ άκενςπμ. Ζ έιθαζδ
πμο έδςζε μ Φμφενιπαπ βζα ηδκ οθζηή γςή αλζμπμζήεδηε απυ ηα ιέζα ημο 19μο αζχ-
κα απυ ημκ ιανλζζιυ.
Πνηα είλαη ε ζέζε ηεο ηδέαο ηεο αιινηξίσζεο ζην έξγν ηνπ Μαξμ; Πσο εθθξάδε-
ηαη απηή;
Ο άκενςπμξ απυ ηδ θφζδ ημο είκαζ μκ δδιζμονβζηυ. Ζ εθεοεενία ημο πναβια-

ημπμζείηαζ ιέζα απυ ηδ πνήζδ ηςκ πναβιάηςκ πμο ημο πνμζθένεζ δ θφζδ. Σεθζηυξ
ζηυπμξ ημο ακενχπμο είκαζ δ εοδαζιμκία ημο. Όιςξ ιέζα ζε ιζα ηαπζηαθζζηζηή ημζ-
κςκία δεκ είκαζ εοηοπζζιέκμξ. Γζαηί δ δφκαιδ είκαζ ζοβηεκηνςιέκδ ζηδκ ηονίανπδ
ηάλδ ηςκ ηεθαθαζμηναηχκ. Αοηή δ ηάλδ είκαζ ιζα ιεζμρδθία πμο εηιεηαθθεφεηαζ ημ
ιυπεμ ηδξ πθεζμρδθίαξ ηαζ εηιεηαθθεφεηαζ ημ οθζηυ πνμσυκ. Ζ ενβαζία δεκ μνβακχ-
κεηαζ ιε ζηυπμ ημ ζεααζιυ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηςκ ενβαγμιέκςκ. Αοηυ έπεζ ςξ ζο-
κέπεζα ημ δδιζμονβζηυ άημιμ κα ιεηαηνέπεηαζ ζε κεηνυ ακηζηείιεκμ πμο πςθείηαζ
ηαζ αβμνάγεηαζ. Δπμιέκςξ δ αθθμηνίςζδ έπεζ ηδ νίγα ηδξ ζηδκ ηαλζηή δμιή ηςκ ζ-
ζημνζηχκ ημζκςκζχκ. Δίκαζ δ απχθεζα ηδξ ακενχπζκδξ δδιζμονβζηυηδηαξ ζε ιζα ζο-
βηεηνζιέκδ ζζημνζηή πενίμδμ.

39
Αλαπηχμηε κε δηθά ζαο ιφγηα ηε ζπληεξεηηθή εξκελεία ησλ πνιηηηθψλ ηδεψλ ηνπ
Υέγθει. Πσο ζπλδέεηαη ε εξκελεία απηή κε ηελ έλλνηα ηνπ «ηέινπο ηεο ηζηνξί-
αο»πνπ αλαπηχμακε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην.
Οζ ζοκηδνδηζημί ήηακ μζ παθαζμ-εβεθζακμί (ανβυηενα μκμιάζηδηακ δελζμί κε-

μεβεθζακμί), μζ μπμίμζ ήεεθακ κα ζηδνίλμοκ ημ πμθζηζηυ ηαηεζηδιέκμ ζηδκ Δονχπδ.
Γζ αοηυκ ημκ θυβμ ήνεακ ζε ακηίεεζδ ιε ηα εεκζημθζθεθεφεενα ηαζ ηα νζγμζπαζηζηά
ηζκήιαηα. Ο Υέβηεθ ζφιθςκα ιε αοημφξ ήηακ οπμζηδνζπηήξ ημο παναδμζζαημφ πμθζ-
ηζημφ ζοζηήιαημξ. Ζ πναβιαηζηυηδηα, υπςξ εηθνάγεηαζ ιε ηα ζοκηδνδηζηά ηαεεζηχ-
ηα, είκαζ ζφιθςκδ ιε ηζξ επζηαβέξ ημο θυβμο. Οπμζαδήπμηε αθθαβή ηαζ ιεηαννφειζ-
ζδ εα ενπυηακ ζε ακηίεεζδ ιε ημκ θυβμ. Γζ αοημφξ ιε ηδκ πνςζζηή ανζζημηναηία ηαζ
ηδ βναθεζμηναηία έπεζ πναβιαημπμζδεεί ημ ηέθμξ ηδξ ζζημνίαξ, μ πναβιαηζηυξ ζημπυξ
ηδξ. Ζ πνςζζηή ανζζημηναηία απμηεθεί ηδ ζφκεεζδ (δ εέζδ ήηακ μζ ακαημθζημί θαμί
ηαζ δ ακηίεεζδ μ ανπαίμξ εθθδκζηυξ ηαζ νςιαζηυξ πμθζηζζιυξ). Σμ πνςζζηυ ηνάημξ
ηδξ δεηαεηίαξ ημο 1840 απμηεθεί ηδκ εκζάνηςζδ ημο ζζημνζημφ θυβμο. Σμ ζζημνζηυ
βίβκεζεαζ ημνοθχκεηαζ ιε ημ πνςζζηυ πμθζηζηυ ηαζ ημζκςκζηυ ζφζηδια.
Αλαπηχμηε κε δηθά ζαο ιφγηα ηελ θξηηηθή ηεο ζενινγίαο ηελ νπνία αζθνχλ νη λε-
νεγειηαλνί. Πνηεο είλαη νη θνηλσληθέο ζπλέπεηεο ηεο θξηηηθήο απηήο;
Οζ ζδζυηδηεξ πμο ακήημοκ ζημκ Θευ ζφιθςκα ιε ηδκ παναδμζζαηή εεμθμβία ιε

ηδκ ηνζηζηή ζε αοηήκ απμδίδμκηαζ ζημκ άκενςπμ. ΢φιθςκα ιε ημκ Φνμφειπαπ μζ ζδζυηδ-
ηεξ ημο Θεμφ μοζζαζηζηά είκαζ ηα ίδζα ηα πνςημβεκή βκςνίζιαηα ημο ίδζμο ημο ακενχ-
πμο ςξ θοζζημφ υκημξ. ΢ηδκ πμνεία υιςξ μ άκενςπμξ έπαζε αοηά ηα βκςνίζιαηα ηαζ
μδδβήεδηε ζε απμλέκςζδ ηδξ ίδζαξ ηδξ θφζδξ ημο. Οζ ζδζυηδηεξ αοηέξ πμο πάεδηακ δεκ
είκαζ βκςνίζιαηα εκυξ οπενηυζιζμο υκημξ, αθθά βκςνίζιαηα ηδξ ίδζαξ ηδξ ακενχπζκδξ
μοζίαξ. ΢φιθςκα ιε ημκ Φμφενιπαπ ημ ηέθμξ ηδξ εεμθμβίαξ ζδιαίκεζ υηζ ημ ακενχπζκμ
είδμξ έπεζ πθέμκ ηδ δοκαηυηδηα κα ακαθάαεζ ηδκ ζζημνζηή ημο εοεφκδ ηαζ κα πάνεζ ζηα
πένζα ημο ηδκ ηφπδ ημο. Ζ εοηοπία ημο δεκ ελανηάηαζ απυ ηακέκα οπενθοζζηυ μκ, αθθά
απυ ηζξ ίδζεξ ηζξ δοκάιεζξ ημο. Σα παναηηδνζζηζηά πμο απμδίδεζ δ εεμθμβία ζημ Θευ είκαζ
μζ ζδζυηδηεξ ημο ακενχπμο. Με αοηήκ ηδκ ηνζηζηή δίκεηαζ έιθαζδ ζηδκ ακενςπυηδηα
πμο ςξ ζοκεζδδηυ οπμηείιεκμ είκαζ ηχνα έημζιδ κα πάνεζ ζηα πένζα ηδξ ηζξ ηφπεξ ηδξ.
Γίκεηαζ πνμζπάεεζα κα ελδβδεεί μ ηυζιμξ ηαζ δ ακενχπζκδ δναζηδνζυηδηα ιε αάζδ ηδ
θφζδ ημο ίδζμο ημο ακενχπμο ηαζ υπζ ιε αάζδ ηα ιεηαθοζζηά ζοζηήιαηα. ΢ε αοηέξ ηζξ
εέζεζξ ζηδνίπεδηε μ ιανλζζιυξ πμο έηακε θυβμ βζα δζαθεηηζηυ οθζζιυ ηαζ πνμέααθε νζ-
γμζπαζηζηέξ ζδέεξ επζδζχημκηαξ ηδκ ακαεεχνδζδ ημο ημζκςκζημφ ζοζηήιαημξ.
Πσο πεξηγξάθεηαη ε «αληηζηξνθή ηνπ ππνθεηκέλνπ –θαηεγνξνπκέλνπ» κέζα ζηα

θείκελα απηά;
΢φιθςκα ιε ημκ Φμφενιπαπ μ άκενςπμξ ιε ηδ αμήεεζα ηδξ επζζηήιδξ είκαζ

πακημβκχζηδξ ηαζ ανίζηεηαζ πακημφ. Ο άκενςπμξ μοζζαζηζηά παίνκεζ ηδ εέζδ ημο
Θεμφ. Ο άκενςπμξ έπεζ ηζξ ζδζυηδηεξ εκυξ γςκηακμφ ηαζ εκενβδηζημφ υκημξ πμο είκαζ
ζε εέζδ κα δδιζμονβήζεζ ημ δζηυ ημο ηυζιμ. Ζ ακηζζηνμθή ζδιαίκεζ υηζ μ άκενςπμξ
ιέζα απυ ηζξ θοζζηέξ ημο δοκάιεζξ απυ ηαηδβμνμφιεκμ ιεηαηνέπεηαζ ζε οπμηείιεκμ,
είκαζ δδθαδή μ εθεφεενμξ δδιζμονβυξ πμο ηαεμνίγεζ μ ίδζμξ ηζξ ηφπεξ ημο. Ο άκενς-

40
πμξ δεκ είκαζ ημ δδιζμφνβδια ημο Θεμφ πμο ελανηζέηαζ απυ ηδ αμφθδζδ ημο, βζα κα
επζαζχζεζ. Δίκαζ μ ίδζμξ μ δδιζμονβυξ, ημ οπμηείιεκμ πμο δδιζμονβεί ημκ ηυζιμ.
Πνηα είλαη ε πξφηαζε ηνπ Μαξμ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο αι-
ινηξίσζεο;
O Kανθ Μανλ εειεθίςζε ημκ επζζηδιμκζηυ ζμζζαθζζιυ. Αζηεί ηνζηζηή ζηδ εες-
νία πενί δζηαζμζφκδξ ςξ ακηαιμζαή ιε αάζδ ηδκ ενβαζία βζαηί πνυηεζηαζ βζα ιζα ιυκμ
ιμνθή ηδξ ζζυηδηαξ. Ζ ημζκςκία ςξ ζοθθμβζηή παναβςβζηή δζαδζηαζία ηαηεοεφκεηαζ
ζηδκ ζηακμπμίδζδ ζζημνζηά πνμζδζμνζζιέκςκ ακενχπζκςκ ακαβηχκ. Θεςνεί υηζ είκαζ
γήηδια πνυκμο δ δζαδμπή ημο απυ έκα ακχηενμ ζφζηδια μνβάκςζδξ ηδξ παναβςβήξ, ημ
ημιμοκζζηζηυ. Ο ημιιμοκζζιυξ είκαζ βζα ημκ Μανλ δ επζζηνμθή ημο ακενχπμο ζηδκ ίδζα
ημο ηδκ θφζδ, ζημ ζοθθμβζηυ είκαζ. Με ημ ημιιμοκζζηζηυ ζφζηδια απαθθάζζεηαζ μ άκ-
ενςπμξ απυ ηα δεζιά ημο αζμθμβζημφ ιδδεκζζιμφ ηαζ μδδβείηαζ ζε ιζα ηαηάζηαζδ πνα-
ηηζηήξ αοημκμιίαξ ηαζ αοηεκένβεζαξ. Πθέμκ ημ ηνάημξ παφεζ κα είκαζ ιδπακζζιυξ ηαηα-
καβηαζιμφ ηαζ πνμςεείηαζ δ δδιζμονβζηή θακηαζία ηαζ δ δδιζμονβζηυηδηα ηςκ αηυιςκ.
΢ε έκα ηέημζμ ηαεεζηχξ δδιζμονβζηυηδηαξ ηαζ αοηεκένβεζαξ δεκ έπεζ εέζδ μ ηαηαιενζ-
ζιυξ ηδξ ενβαζίαξ πμο ηαηαζηναηδβεί ηδκ πνμζςπζηυηδηα ημο ενβάηδ. Με ημ ημιιμο-
κζζηζηυ ζφζηδια απμθεφβμκηαζ μζ ανκδηζηέξ ζοκέπεζεξ ημο ηαπζηαθζζηζημφ ζοζηήιαημξ
υπςξ είκαζ δ ελεζδίηεοζδ ημο ενβάηδ, δ ιμκμδζάζηαηδ ακάπηολδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ημο
ηαζ δ πενζθνυκδζδ βζα ηδκ ακάπηολδ ηαθθζηεπκζηχκ, δζακμδηζηχκ εκδζαθενυκηςκ. Ο
Μανλ δεκ πενζμνίγεηαζ ζηδκ ελέηαζδ ηςκ θαζκμιέκςκ ιυκμ ζημ πχνμ ηδξ μζημκμιίαξ,
αθθά εκδζαθένεηαζ κα απμδείλεζ ηδ ζπέζδ πμο οπάνπεζ ακάιεζα ζηδκ παναβςβή ηαζ ζηζξ
πμθζηζηέξ, ημζκςκζηέξ δμιέξ. Καθθζενβείηαζ δ ζοκμθζηή πνμζςπζηυηδηα ηαζ δίκεηαζ δ
δοκαηυηδηα ζημκ άκενςπμ κα ακαηαθφπηεζ μ ίδζμξ ηζξ δελζυηδηεξ πμο ηάεε θμνά εα επζ-
θέλεζ βζα κα επζδμεεί ζε δδιζμονβζηή ενβαζία.
1. Με πμζμκ ηνυπμ αλζμπμζμφκ ηζξ εέζεζξ ημο Υέβηεθ μζ παθαζμί ηαζ μζ κευηενμζ εβεθζ-
ακμί;
2. Πςξ ακηζθαιαάκμκηακ ημ ηέθμξ ηδξ ζζημνίαξ μζ παθαζμί ηαζ πςξ μζ κευηενμζ εβεθζ-
ακμί;
3. Πμζα κέα δεδμιέκα ζημκ θζθμζμθζηυ ζημπαζιυ οπάνπμοκ ζηα ιέζα ημο 19μο αζχκα
ιε ηδκ ηνζηζηή ζηδκ παναδμζζαηή εεμθμβία;
4. Πμζα είκαζ δ επίδναζδ ημο Φμφενιπαπ ζημκ ιανλζζηζηυ ηνυπμ ζηέρδξ;
5. Με πμζμκ ηνυπμ αλζμπμζεί ηζξ ζδέεξ ηςκ κεμεβεθζακχκ μ Μανλ ζηδκ μζημκμιζηή ηαζ
ημζκςκζηή ημο εεςνία;
6. Πμζεξ είκαζ μζ ααζζηέξ εέζεζξ ημο Μανλ ζηδκ ενιδκεία ημο μζημκμιζημφ ηαζ ημζκς-
κζημφ βίβκεζεαζ;
7. Πμζα είκαζ δ ηνζηζηή πμο αζηεί μ Μανλ ζηδκ ηαλζηή ημζκςκία;
8. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ημο υνμο ημιμοκζζιυξ ηαηά ηδκ ιανλζηή εεςνία;

41
Ζ ΑΝΟΗΚΣΖ ΓΗΑΛΔΚΣΗΚΖ ΣΟΤ ΤΠΟΚΔΗΜΔΝΗ΢ΜΟΤ. Ο ΤΠΑΡΞΗ΢ΜΟ΢

ΣΟΤ ΚΗΡΚΔΓΚΧΡ.
KIΡΚΔΓΚΧΡ
 Γεκ επδνεάγεηαζ απυ ηζξ επζζηδιμθμβζηέξ ηαζ ιεηαθοζζηέξ παναδμπέξ ημο

βενιακζημφ ζδεαθζζιμφ.
 ΢ηυπμξ ημο δ θζθμζμθία ημο Υέβηεθ κα απμηηήζεζ πναηηζηυ πενζεπυιεκμ.
 Πνμζςπζηή δζαδνμιή ημο αοημζοκείδδημο Δβχ.
 Πμκδνία οπμηεζιεκζημφ θυβμο δ ζοκείδδζδ πνδζζιμπμζεί ημοξ εεζιμφξ ιε ηέ-
ημζμ ηνυπμ βζα κα οπμζηάρεζ ηζξ ζοιαάζεζξ ημοξ.
 Τπμηεζιεκζηή υπζ ηαεμθζηή επμπηεία ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ.
 Σνία ζηάδζα ακενχπζκδξ φπανλδξ
Α) αηζζεηηθφ ζηάδην ΢ηζβιζαίεξ δδμκέξ, δζανηέξ ηοκήβζ κέςκ δδμκχκ. Δθεοεενία
πνήζδξ βζα ηδκ πνμζςπζηή εοπανίζηδζδ. Τπμδμφθςζδ ζηδ ζανηζηυηδηα μ ζανηζηυξ
ένςηαξ θαιαάκεηαζ ςξ ελςηενζηή ακάβηδ, ακία, ιαηαζυηδηα, ηεκυ, εζςηενζηή ιμκα-
λζά απεθπζζία, εκμπή.
Β) εζηθφ ζηάδην ακάθδρδ ημο οπανλζαημφ εβχ εοεοκχκ ηαζ ηαεδηυκηςκ ηαζ δεζηήξ
ζηαεενυηδηα (εεζιυξ ημο βάιμο). Ζ δεζηυηδηα είκαζ ιζα εζςηενζηή πνάλδ ημο οπμ-
ηεζιέκμο πμο δδθχκεζ εειεθζαηή αοεμνιδζία Οδδβεί ζηδκ απεθπζζία, παναίηδζδ απυ
ηάεε άθθδ πνάλδ. Ο δεζηυξ βίκεηαζ ζππυηδξ ηδξ άπεζνδξ παναίηδζδξ αιείθζηηα θακα-
ηζζιέκμξ ζε αοηυ πμο πζζηεφεζ ηαζ ακαβηάγεζ ηαζ ημοξ άθθμοξ κα πνάηημοκ ημ ίδζμ.
Αοηυξ μ ακεηπθήνςημξ πυεμξ βζ’ αθήεεζα μζ ειιμκέξ ζηζξ ζδέεξ ημο μδδβμφκ ζηδκ α-
πμβμήηεοζδ.
Γ) ζξεζθεπηηθφ : Ακαγήηδζδ αοεεκηζηήξ γςήξ ιυκμξ ιε ηδ γςή ημο ςξ πνζζηζακμφ,
άκεο υνςκ πίζηδ, άθια, πένα απυ ηα υνζα θμβζηήξ ηαζ δεζηήξ μδδβμφιαζηε ζημ Θευ.
Καθθζένβεζα ακενχπζκδξ αοημζοκεζδδζίαξ πμο αοείγεηαζ ζημ εζςηενζηυ εβχ (εεζζηζ-
ηή εεςνία ημο οπανλζζιμφ). Γζάζςζδ οπμηεζιεκζηυηδηαξ ιε ηδ ενδζηεοηζηή πίζηδ.
Ζ πίζηδ είκαζ ηεθμθμβζηή ηαηάνβδζδ ηδξ δεζηυηδηαξ. Ζ ενδζηεοηζηή ειπεζνία απμ-
ηεθεί εζςηενζηή πενζπέηεζα ηαζ δεκ έπεζ ακάβηδ ηδ θαηνεοηζηή ηοπμθμβία. Δπίιμκδ
εκαζπυθδζδ ςξ πνάλδ γςήξ ιε ηδ εεμθμβία (υπζ ιεηαθοζζηυ παναηηήνα) ηαζ ηδ θζ-
θμζμθζηή ηδξ ενιδκεία. Πνμζςπζηή ζπέζδ ιε ημ Υνζζηυ, άθια ζε έκα ιοζηζηυ επέ-
ηεζκα. ΢οκφπανλδ πεπεναζιέκμο ηαζ απείνμο υκημξ κα θένεζ λακά ημκ Υνζζηυ ζηδ
πνζζηζακμζφκδ. Γεκ εθηφεζ ημ θοζζηυ ζχια αθθά δ ζοιαμθζηή εζηυκα πμο οπάνπεζ
ζηδ ζοκείδδζδ ιαξ.
 Δθεοεενία είκαζ δ απμιάηνοκζδ απυ ημ θμβζηυ ηαζ ηδ ιδπακζηή νμοηίκα, δ ε-
πζζηνμθή ζημκ εαοηυ ιαξ ηαζ ιέζς αοημφ ζημκ Θευ. Δίκαζ μ απυθοηα οπμηεζ-
ιεκζηυξ θυβμξ πμο απυ ηδκ αζζεδηζηή γςή ηαζ ηδκ δεζηυηδηα ηαηαθήβεζ ζημ
θοηνςηζηυ αίςια ηδξ ενδζηεοηζηήξ πίζηδξ.
Γηαθνξέο Υέγθει θαη Κίξθεξγθσξ.
 Γζα ημκ Υέβηεθ δ ζζημνία είκαζ άνηζα δμιδιέκμ πεδίμ πμο δ ελέθζλδ ημο αημ-
θμοεεί ηδκ πμνεία ημο πκεφιαημξ ηαζ ελεηάγεηαζ ζηδκ μθυηδηα ηδξ Ο Κίνηεν-
βηςν απμννίπηεζ ηδ εέζδ ημο Υέβηεθ βζα ηδκ μθυηδηα ημο ηυζιμο. Τπμζηδνί-

42
γεζ ηδκ ζδέα ηδξ αημιζηήξ φπανλδξ ηαζ ηδξ εηθμβήξ (ηάεε ακενχπζκδ φπανλδ
έπεζ ηδκ εοεφκδ ηςκ απμθάζεςκ ηδξ ζημ υκμια ημο εαοημφ ηδξ). Ζ ζζημνζηυ-
ηδηα πμο εκδζαθένεζ ηδ θζθμζμθία είκαζ δ πνμζςπζηή δζαδνμιή ημο αοημζο-
κείδδημο Δβχ ιέζα ζε έκα ηυζιμ πμο ημ απεζθεί Ζ ζζημνία οπάνπεζ βζα ημ γς-
κηακυ εβχ ηαζ υπζ ημ εβχ βζα ηδκ ζζημνία. Ζ ζζημνζηυηδηα είκαζ έκα οπμηεζ-
ιεκζηυ πάεμξ.
 Γζα ημκ Υέβηεθ δζαθεηηζηή είκαζ δ ακηζεεηζηυηδηα ηςκ βεκζηχκ δοκάιεςκ ιε
ηδ ζφβηνμοζδ ηςκ μπμίςκ δ ζζημνία μδδβεί ημκ πμθζηζζιυ ζε ακχηενεξ ημνο-
θχζεζξ. Ο Κίνηενβηςν ακηζθαιαάκεηαζ ηδκ ακηζεεηζηυηδηα ςξ εζςηενίηεοζδ,
ηαεχξ αζχκεηαζ απυ έκα οπμηείιεκμ ςξ πνμζςπζηυ πεπνςιέκμ. Δνιδκεία ηδξ
δζαθεηηζηήξ ιε ενεεζζηζηυ ηαζ ακαηνεπηζηυ ηνυπμ.
 Γζα ημκ Υέβηεθ οπάνπεζ πνμαπμθαζζζιέκδ ακαβηαζυηδηα βζα πνμχεδζδ απυ
ηα ηαηχηενα ζηα ακχηενα ζηάδζα. Ακηίεεηα δεκ οπάνπεζ βα ημκ Κίνηενβηςν.
Ζ ακφρςζδ ημο εβχ απμηεθεί πνμζςπζηή επζθμβή. Ζ ζοκείδδζδ αοημηαεμνί-
γεηαζ ηαζ είκαζ έλς απυ ηάεε κμιμηέθεζα.
 Γζα ημκ Υέβηεθ ημ πέναζια εκυξ πνμζχπμο απυ ηδ εέζδ ζηδκ ακηίεεζδ ηαζ
ζηδ ζφκεεζδ είκαζ ακαβηαζηζηυ πέναζια βζα ηδκ ηαηάηηδζδ ηδξ απυθοηδξ ε-
θεοεενίαξ Γζα ημκ Κίνηενβηςν ηα ηνία ζηάδζα γςήξ δεκ απμηεθμφκ ακαβηαζυ-
ηδηα βζα ηδκ ακενχπζκδ φπανλδ. Ζ ακενχπζκδ φπανλδ επζθέβεζ δ ίδζα ημ είδμξ
γςήξ πμο εέθεζ κα γήζεζ.
Πνηα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αηζζεηηθνχ αλζξψπνπ θαη πνπ ηνλ νδεγεί απ-
ηφο ν ηξφπνο δσήο ;
Ο αζζεδηζηυξ άκενςπμξ αζχκεζ ηζξ ζηζβιζαίεξ απμθαφζεζξ ηςκ δδμκχκ. Ζ γςή ημο
ιεηαηνέπεηαζ ζε έκα ζοκεπέξ ηοκήβζ απυηηδζδξ υθμ ηαζ πενζζζυηενςκ αβαεχκ. Δπζ-
δίδεηαζ ζε έκα αηεθείςημ αβχκα ζηακμπμίδζδξ ζςιαηζηχκ απμθαφζεςκ. Δκδζαθένε-
ηαζ βζα ηδκ απυηηδζδ εηείκςκ ηςκ πναβιάηςκ πμο ημο πνμζθένμοκ πνμζςπζηή ςθέ-
θεζα ηαζ εοπανίζηδζδ. Γίκεηαζ δμφθμξ ηδξ ζανηζηήξ απυθαοζδξ. Όθεξ μζ εκένβεζεξ
ημο δεκ πδβάγμοκ απυ ηδκ εζςηενζηή ημο δζάεεζδ αθθά έπμοκ ηδκ αζηία ημοξ ζε ελς-
ηενζημφξ πανάβμκηεξ. Οζ δδμκέξ ημο αζζεδηζημφ δζανημφκ εθάπζζηα ηαζ μ ζοκεπήξ
αβχκαξ βζα ζηακμπμίδζδ κέςκ ζανηζηχκ ακαβηχκ ημκ μδδβμφκ ζημ κα κζχεμοκ ακία,
ιαηαζυηδηα ηαζ ηεκυηδηα. Βθέπμκηαξ μ αζζεδηζηυξ άκενςπμξ ηδ ιαηαζυηδηα ημο ηο-
κδβζμφ ηδξ εοηοπίαξ ιέζα απυ ηζξ δδμκέξ δζαηαηέπεηαζ απυ ακία ηαζ μδδβείηαζ ζε ηα-
ηάζηαζδ απεθπζζίαξ.
Πνηα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξψπνπ πνπ δεη εζηθά;
Ο δεζηυξ άκενςπμξ εκενβεί ζφιθςκα ιε ηα ηαεήημκηά ημο. Ζ γςή παναηηδ-

νίγεηαζ απυ ιζα δζανηή δέζιεοζδ πμο ημο επζαάθθεζ δ ηήνδζδ ημο ηαεήημκημξ. Αοηή
δ δέζιεοζδ πνμζδίδεζ ζηδ γςή ημο ιζα ζηαεενυηδηα. Μζα ηέημζα δεζηή δέζιεοζδ εί-
καζ αοηή ημο βάιμο, ηδξ παηνίδαξ, ημο ημζκςκζημφ ζοκυθμο, ηδξ ακενςπυηδηαξ. ΢’
αοηέξ ηζξ πενζπηχζεζξ ημ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ εοζζάγεηαζ βζα έκα ημζκυ ζημπυ. Δί-
καζ ιζα απυθοηα εζςηενζηή πνάλδ ημο οπμηεζιέκμο. Μέζα ζηδκ έκηαζδ ημο ηαεή-
ημκημξ πμο αζχκεζ δδιζμονβείηαζ δ πεπμίεδζδ βζα ηδκ αζςκζυηδηα ηδξ φπανλδξ ημο.

43
Όιςξ ιέζα ζ’ αοηυ ημ δεζηυ ζηάδζμ μ άκενςπμξ δεκ ηαηαθένκεζ κα απμηηήζεζ ηδ αε-
ααζυηδηα βζα ηδκ αζςκζυηδηα ηδξ φπανλδξ ημο. Ζ αβςκία ημο βζα ημ ακ ηαηαηηήζεζ
ηδκ αζςκζυηδηά ημο ηαζ δ απεθπζζία, ζηδκ μπμία μδδβείηαζ βζαηί δεκ ιπμνεί κα θηάζεζ
ζ’ αοηήκ απμηεθμφκ ααζζηά παναηηδνζζηζηά ηαζ ημο δεζημφ ακενχπμο. Δπμιέκςξ ημ
δεζηυ ζηάδζμ απμηεθεί ιζα παναίηδζδ απυ ηάεε άθθδ πνάλδ, ζδέα πμο δε ανίζηεηαζ
ιέζα ζημ ζημπυ ηαζ ημ ηαεήημκ πμο πνέπεζ κα οπδνεηήζεζ. Ο δεζηυξ άκενςπμξ εα
πνέπεζ κα επζθέλεζ ακάιεζα ζε δφμ δνυιμοξ κ’ αημθμοεήζεζ ημκ έκα ή ημκ άθθμ (ή
αοηυ ή εηείκμ). Γεκ ιπμνεί κα επζθέλεζ πμθθά πνάβιαηα βζαηί ζ’ αοηή ηδκ πενίπηςζδ
μδδβείηαζ ζε αζζπνή οπμηνζζία. Ο δεζηυξ άκενςπμξ δζαηαηέπεηαζ απυ ημκ θακαηζζιυ
κα ακαβηάζεζ ημοξ άθθμοξ κα πζζηέρμοκ ζηα ίδζα πμο ηαζ αοηυξ πζζηεφεζ.
Πνηα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξψπνπ ηνπ ζξεζθεπηηθνχ ζηαδίνπ;
΢φιθςκα ιε ημκ Κζνηέβηςν δε εα βίκεζ ηακείξ πνζζηζακυξ ιε ηδ θμβζηή αθθά

πνεζάγεηαζ έκα άθια πνμξ ηδκ πίζηδ. Αοηυ ημ άθια πνμξ ηδκ πίζηδ εα ημ πναβιαημ-
πμζήζεζ ιυκμξ ημο πςνίξ ηδ αμήεεζα ηάπμζμο άθθμο ςξ ιέζμο. Γζα κα ηάκεζ αοηυ ημ
άθια μ πζζηυξ εα πνέπεζ κα λεπενάζεζ ηάεε ειπυδζμ δεζηυ ηαζ ζοκαζζεδιαηζηυ. Αοηυ
θαίκεηαζ ζηδκ ζζημνία ημο Ααναάι. Ο Θευξ γδηά απυ ημκ Ααναάι βζα κα δμηζιάζεζ
ηδκ πίζηδ ημο κα εοζζάζεζ ημ βζμ ημο, Ηζαάη. Ο Ααναάι ηάκμκηαξ αοηή ηδ εοζία εα
πνέπεζ κα πανααεί ημ πνέμξ πμο έπεζ ςξ παηέναξ ηαεχξ ηαζ ημ πνέμξ πμο έπεζ ςξ άκ-
ενςπμξ βζα ζεααζιυ ηάεε ακενχπζκδξ φπανλδξ. Με ηδκ επζθμβή πμο εα ηάκεζ μ Α-
αναάι εα ηάκεζ έκα ιεβάθμ άθια πμο λεπενκά ηδ ηαεδιενζκυηδηα ημο ηαζ ή εα πανα-
ηηδνζζηεί θμκζάξ ή ζςζηυξ πνζζηζακυξ πμο οπαημφεζ ζηζξ εκημθέξ ημο Θεμφ. Μυκμξ
μδδβυξ ζ’ αοηή ηδκ επζθμβή ημο είκαζ δ πίζηδ ημο. Ο Ααναάι πνάηηεζ ιε αάζδ ιυκμ
ηδκ πίζηδ ημο. Έπεζ πνμδβδεεί ιζα απυθοηδ παναίηδζδ απυ υζα επζεοιμφζε ιε πάεμξ
(ζςηδνία ημο Ηζαάη).
Ζ απυθοηδ παναίηδζδ ηάκεζ ημ οπμηείιεκμ κα ζοκεζδδημπμζεί ηδκ αζχκζα αλία
ημο. Δίκαζ δ παναίηδζδ απυ ηάεε δεζηή δέζιεοζδ πμο δεκ ημκ μδδβεί ημκηά ζημκ
Θευ, αθμφ γεζ ιέζα ζε εκμπέξ ηαζ ηαηαθήβεζ ζηδκ απεθπζζία. Με ηδκ δεζηή ημο πα-
ναίηδζδ ημ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ απμιαηνφκεηαζ απυ ηδκ απεθπζζία ηαζ ηάκεζ ημ
ιεβάθμ άθια παναηζκμφιεκμ απυ ηδκ πίζηδ.
Ο Κζνηέβηςν εεςνεί υηζ υζμκ αθμνά ηδκ δεζηή ηαζ ηδκ αζζεδηζηή δεκ έπναλε
ζςζηά. Γεκ έπναλε ζςζηά ιε αάζδ ηδκ δεζηή βζαηί δεκ απμηάθορε ημκ εαοηυ ημο
ζηδκ ημζκςκία ημο. Γεκ έπναλε ζςζηά ιε αάζδ ηδκ αζζεδηζηή βζαηί δεκ έηνορε ηδκ
αθήεεζα βζα κα ζχζεζ αθθά βζα κα ζημηχζεζ. Ο Ααναάι ακηζηάπεδηε ζηδκ δεζηή ηδξ
ημζκςκίαξ, βζαηί ιυκμ ι’ αοηυ ημκ ηνυπμ ιπμνμφζε κα ελοπδνεηδεεί έκαξ ηαεμθζηυ-
ηενμξ ζημπυξ. Με ηδκ πίζηδ ηαηανβείηαζ ηεθμθμβζηά δ δεζηυηδηα. Ο πζζηυξ απμια-
ηνφκεηαζ απυ ηάεε δέζιεοζδ ηδξ ζοκείδδζήξ ημο ηαζ μδδβείηαζ ημκηά ζημ Θευ αηυια
ηαζ ακ πνεζαζηεί κα εβηθδιαηήζεζ ιε αάζδ ηα ακενχπζκα ιέηνα. Δπζθέβμκηαξ μ Α-
αναάι, ηαεμδδβμφιεκμξ απυ ηδκ πίζηδ ημο, κα πνμπςνήζεζ ζηδ εοζία, ζοκεζδδημπμζ-
εί ηδκ φπανλδ ημο ςξ οπμηείιεκμ πμο ιυκμξ ημο απυ εζςηενζηή δζάεεζδ εκενβεί πς-
νίξ κα επδνεάγεηαζ απυ ελςηενζημφξ πανάβμκηεξ.
Ζ πναβιαηζηή ενδζηεοηζηή ειπεζνία απμηεθεί εζςηενζηή πενζπέηεζα πμο δε
ααζίγεηαζ ζε ηοπζηέξ θαηνεοηζηέξ εηδδθχζεζξ. ΢ηδνίγεηαζ ζηδκ πνμζςπζηή ζπέζδ ιε
ημ Θευ ηαζ είκαζ ιζα έζπαηδ μκημθμβζηή δοκαηυηδηα, πςνίξ ηαιία ακηζηεζιεκζηή αε-
ααζυηδηα. Ο πζζηυξ είκαζ μ ζππυηδξ ηδξ πίζηδξ, μ πνςηαεθδηήξ ηδξ ζζςπήξ. Ζ πίζηδ
είκαζ ημ πάεμξ πμο ειπκέεζ ηαεεηί ιεβάθμ ζηζξ πνάλεζξ ιαξ ηαζ απ’ αοηήκ βεκκζέηαζ δ
αεακαζία ηαζ δ αημιζηυηδηα. Δίκαζ ημ ιέβζζημ πάεμξ πμο πενζιέκεζ ημ αδφκαημ. Ζ
πίζηδ απμηαεζζηά ηδκ εκυηδηα ζηδκ ακενχπζκδ γςή. Δίκαζ δ ίδζα δ εκυηδηα ηδξ γςήξ.

44
Ο πζζηυξ ηάκεζ ημ άθια πςνίξ κα ζηδνίγεηαζ ζε ηάπμζμ ελςηενζηυ ζηήνζβια πανά ιυ-
κμ ζημκ εαοηυ ημο, ζηδ ζπέζδ ημο ιε ημ Θευ. Όζμ πζμ ααεζά είκαζ δ πίζηδ ημο ηυζμ
ιεβαθχκεζ δ πζεακυηδηα κα πεηφπεζ ημ άθια ηαζ κα μδδβδεεί μ άκενςπμξ ζηδκ αθή-
εεζα ηαζ ζηδκ αοεεκηζηή γςή. Σδ δζέλμδμ απυ ηδκ αβςκία ηαζ ηδκ απεθπζζία πμο ακα-
γδημφζε μ άκενςπμξ ζημ αζζεδηζηυ ηαζ ζημ δεζηυ ζηάδζμ ηδ ανίζηεζ ζημ ενδζηεοηζηυ
ζηάδζμ ηαεχξ απμηεθεί ηδ ιυκδ δοκαηυηδηα βζα ηδκ ακαγήηδζδ ηδξ ζςηδνίαξ πένα
απυ ηδ γςή. Αοηή δ ζςηδνία εα επζηεοπεεί ιε ηδκ πνμζςπζηή, εζςηενζηή ζπέζδ ιε
ημ Θευ.
Ζ παναίηδζδ ηαζ δ πίζηδ δεκ ζοκηεθμφκηαζ δ ιζα ιεηά ηδκ άθθδ, βίκμκηαζ ηαο-
ηυπνμκα. Ο Ααναάι μθείθεζ κα εβηαηαθείρεζ ηάεε εθπίδα ηαζ κα λακαηαθέζεζ ημκηά
ημο ηδκ εθπίδα. Όιμζα μ Θευξ ημο γδηά ημ παζδί ηαζ ημο ημ δίκεζ λακά.
Πνηα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ππαξμηζκνχ ηνπ Κίξθεγθσξ;
Τπανλζζιυξ είκαζ δ θζθμζμθζηή εεςνία πμο έπεζ ςξ ηέκηνμ ιεθέηδξ ηδκ ακ-
ενχπζκδ φπανλδ. Οζ οπανλζημί θζθυζμθμζ δζαπςνίγμοκ ηδ εέζδ ημοξ απέκακηζ ζηδκ
παναδμζζαηή θζθμζμθία. Γζ’ αοημφξ δ παναδμζζαηή θζθμζμθία πμο λεηίκδζε ιε ημοξ
πνμζςηναηζημφξ ηαζ μθμηθδνχεδηε ιε ηδ θζθμζμθία ημο Υέβηεθ έπεζ λεπεναζηεί.
Δπζηεκηνχεδηακ ζηδκ ακαγήηδζδ ηδξ μοζίαξ ηαοηίγμκηαξ ηδκ ιε ηδκ φπανλδ. Οζ πα-
ναδμζζαημί θζθυζμθμζ πνμζπαεμφζακ κα ενιδκεφζμοκ ηδκ μοζία - ηδκ έκκμζα ημο
πνάβιαημξ. Ακηζθαιαακυιεκμζ ηδκ έκκμζα ημο πνάβιαημξ ιπμνμφζακ κα ζοκεζδδημ-
πμζήζμοκ ηδκ φπανλδ ημο. Ζ έκκμζα ημο ακενχπμο πενζθαιαάκεζ ιέζα ηδξ ηδκ ακ-
ενχπζκδ φπανλδ. Οζ οπανλζημί θζθυζμθμζ δζαπχνζζακ ηδκ ακενχπζκδ φπανλδ απυ
ηδκ έκκμζα. Γεκ επζπείνδζακ κα ηδκ ενιδκεφζμοκ ιε αάζδ ηδκ μοζία ηδξ. Γεκ είκαζ
δοκαηυκ κα ζοκεζδδημπμζήζμοιε ηδκ φπανλδ ιαξ ιέζα απυ ημκ βεκζηυ μνζζιυ ηδξ
μοζίαξ ημο ακενχπμο.
Δζζδβδηήξ ημο Θεζζηζημφ οπανλζζιμφ οπήνλε μ Κίνηεβηςν πμο έδςζε έιθα-
ζδ ζηδκ ακενχπζκδ φπανλδ ηαζ ηδκ ημπμεέηδζε ζημ επίπεδμ ηδξ ενδζηεοηζηήξ γςήξ.
Σμ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ μδδβείηαζ ζε ιζα ηαεανά πκεοιαηζηή ειπεζνία ανκμφιεκμ
ημ θοζζηυ ζχια. Απμιαηνοκυιεκμ απυ ηάεε θοζζηή ηαζ ημζκςκζηή ακαβηαζυηδηα
μδδβείηαζ ζηδκ εζςηενζηυηδηα ηαζ ηδ ιμκαπζηυηδηα ημο. Με ιμκαδζηυ μδδβυ ηδκ πί-
ζηδ ένπεηαζ ζε εζςηενζηή επαθή ηαζ έκςζδ ιε ημκ Θευ. Σμ ζχια ημο άθθμο είκαζ
βζα ημκ οπανλζαηυ άκενςπμ δ αθμνιή βζα ηδκ άζηδζδ ηδξ εζςηενζηυηδηαξ ηαζ ηδξ
ιμκαπζηυηδηαξ ημο.
Ζ ζδέα ηδξ εθεοεενίαξ απμηέθεζε ημ ζδιείμ ακηίεεζδξ ακάιεζα ζημκ Κίνηε-
βηςν ηαζ ημκ Έβεθμ. Γζα ημκ δακυ θζθυζμθμ μ Υέβηεθ μδδβήεδηε ζε ζθάθια ιδ α-
καβκςνίγμκηαξ ημ αίζεδια εθεοεενίαξ πμο κζχεμοκ μζ άκενςπμζ ιέζα ημοξ. Ζ αημιζ-
ηή φπανλδ εα πνέπεζ κα ανίζηεηαζ έλς απυ ηάεε ζφζηδια. Ο άκενςπμξ απυ ιυκμξ
ημο εα επζθέλεζ ημκ ηνυπμ ζοιπενζθμνάξ ηαζ δνάζδξ ημο. Ζ ακενχπζκδ φπανλδ εα
πνέπεζ κα εκενβεί ιε αάζδ ημοξ ηακυκεξ πμο μ ίδζμξ έπεζ μνίζεζ. Γεκ οπάνπεζ ζημκ
Κίνηεβηςν ηαιζά πνμαπμθαζζζιέκδ ακαβηαζυηδηα βζα πνμχεδζδ απυ ηα ηαηχηενα
ζηα ακχηενα ζηάδζα. Σμ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ αοηελμοζζάγεηαζ ηαζ αοημηαεμνίγε-
ηαζ, πςνίξ κα πενζμνίγεηαζ απυ ηάπμζμκ ελςηενζηυ πανάβμκηα, απυ ηδ κμιμηέθεζα.
Δίκαζ εθεφεενμ κα επζθέλεζ υπμζμ ζηάδζμ ηδξ γςήξ εέθεζ πςνίξ κα δεζιεφεηαζ απυ ηα-
κέκα ελςηενζηυ πανάβμκηα. Μμκαδζηυ ηνζηήνζμ δ εέθδζδ ημο κα απμδεζιεοηεί απυ
ηδκ ακία ηαζ ηδκ απεθπζζία ημο αζζεδηζημφ ηαζ ημο δεζημφ ζηαδίμο. Αοηυ ημ ηνζηήνζμ
αθμνά ηδκ εζςηενζηή ημο ακάβηδ ηδκ ηάζδ βζα αοεμνιδζία ηαζ αοηελμοζζυηδηα. Δ-
θεοεενία ζδιαίκεζ βζα ημκ Κίνηεβηςν ηδ δοκαηυηδηα κα ανίζηεηαζ ημ οπμηείιεκμ πά-
κημηε εηηυξ, κα θεζημονβεί έλς απυ ηα θμβζηά ηαηεζηδιέκα ζοζηήιαηα, πμθζηζηά ηαζ

45
ζδεμθμβζηά. Ο εθεφεενμξ άκενςπμξ ζηνέθεηαζ πνμξ ημκ εαοηυ ημο ηαζ ιέζς ημο εαο-
ημφ ημο ζημκ ίδζμ ημκ Θευ. Δπζθέβεζ κα είκαζ αοεφπανηηδ μκηυηδηα ηαζ υπζ κα βίκεζ
ιδπακζηυ ελάνηδια ιζαξ ακηζηεζιεκζηήξ πναβιαηζηυηδηαξ. Σμ οπμηείιεκμ αβςκίγεηαζ
βζα ηδκ εθεοεενία ημο, βζα ηδκ ιμκαδζηυηδηα ημο ιέζα ζε έκα ηυζιμ ηςκ ηθεζζηχκ
ζοβηεκηνςηζηχκ ελμοζζχκ. Ζ εθεοεενία είκαζ έκαξ απυθοηα οπμηεζιεκζηυξ θυβμξ πμο
πενκάεζ απυ ηδκ αζζεδηζηή γςή ηαζ ηδκ δεζηυηδηα βζα κα ηαηαθήλεζ ζημ θοηνςηζηυ
αίςια ηδξ ενδζηεοηζηήξ πίζηδξ.
Πνηεο δηαθνξέο εληνπίδεηε αλάκεζα ζηε θηινζνθία ηνπ Υέγθει θαη ηνπ Κίξθε-
γθσξ ;
Γζα ημκ Υέβηεθ δ ζζημνία είκαζ άνηζα δμιδιέκμ πεδίμ πμο δ ελέθζλδ ημο αημ-
θμοεεί ηδκ πμνεία ημο πκεφιαημξ ηαζ ελεηάγεηαζ ζηδκ μθυηδηα ημο. Σμ πκεφια ζημ-
πεφεζ ζηδκ απυθοηδ εθεοεενία ημο. ΢ε έκα ηέημζμ ηυζιμ ηίπμηα δεκ είκαζ ηοπαίμ, ζο-
ιπηςιαηζηυ αοεαίνεημ, ηίπμηα δεκ οπάνπεζ πμο κα λεθεφβεζ απυ ηδκ πμνεία πμο έπεζ
πνμηαεμνζζηεί απυ ημ πκεφια. Δπμιέκςξ δ ακενχπζκδ φπανλδ αημθμοεεί έκακ πνμ-
ηαεμνζζιέκμ ηνυπμ γςήξ. Ο Κίνηεβηςν απμννίπηεζ ηδ εέζδ ημο Υέβηεθ βζα ηδκ μθυ-
ηδηα ημο ηυζιμο. Τπμζηδνίγεζ ηδκ ζδέα ηδξ αημιζηήξ φπανλδξ ηαζ ηδξ εηθμβήξ. Κάεε
ακενχπζκδ φπανλδ έπεζ ηδκ εοεφκδ ηςκ απμθάζεςκ ηδξ ζημ υκμια ημο εαοημφ ηδξ. Ζ
αημιζηή φπανλδ ανίζηεηαζ έλς απυ ηάεε ζφζηδια. Ζ ζζημνζηυηδηα πμο εκδζαθένεζ
ηδ θζθμζμθία είκαζ δ πνμζςπζηή δζαδνμιή ημο αοημζοκείδδημο Δγψ ιέζα ζε έκα ηυ-
ζιμ πμο ημ απεζθεί. Ζ ζζημνία οπάνπεζ βζα ημ γςκηακυ εβχ ηαζ υπζ ημ εβχ βζα ηδκ
ζζημνία. Ζ ζζημνζηυηδηα είκαζ έκα οπμηεζιεκζηυ πάεμξ. Ο Κίνηεβηςν απμννίπηεζ ηδ
ιεηαθοζζηή ακαβηαζυηδηα ηδξ ζζημνζηήξ αθθαβήξ. Οζ πνμαθέρεζξ βζα ημ ιέθθμκ ιε
αάζδ ηζξ πνμδβμφιεκεξ ζζημνζηέξ πνάλεζξ ζηενμφκηαζ αλζμπζζηίαξ, ηαεχξ μζ δζαπζ-
ζηχζεζξ πμο απμννέμοκ απ’ αοηέξ είκαζ αιθίαμθεξ.
Γζα ημκ Κίνηεβηςν δ ζζημνζηυηδηα είκαζ δ πνμζςπζηή δζαδνμιή ημο αοημζο-
κείδδημο Δγψ ιέζα ζ’ έκακ ηυζιμ πμο ημ πζέγεζ ηαζ ημ απεζθεί. Γίκεζ έιθαζδ ζηδκ
αοημζοκεζδδζία ημο οπανλζαημφ Δγψ. Σμ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ δζαιμνθχκεζ ηδκ
ζζημνία επζθένμκηαξ αθθαβέξ ιέζα ζε έκα ηθίια εκηάζεςκ ηαζ ακαηνμπχκ. Γζα ημκ
Υέβηεθ ηα επζιένμοξ εκηάζζμκηαζ ζηδκ μθυηδηα. Σμ ιειμκςιέκμ εβχ δεκ είκαζ ζε
εέζδ κα επζθένεζ ηυζμ ζδιακηζηέξ αθθαβέξ ζημ ζζημνζηυ βίβκεζεαζ χζηε κα αθθάλεζ
ηδκ πμνεία ημο ηυζιμο.
Γζα ημκ Υέβηεθ δζαθεηηζηή είκαζ δ ακηζεεηζηυηδηα ηςκ βεκζηχκ δοκάιεςκ ιε ηδ
ζφβηνμοζδ ηςκ μπμίςκ δ ζζημνία μδδβεί ημκ πμθζηζζιυ ζε ακχηενεξ ημνοθχζεζξ. Ζ
ζφβηνμοζδ εεζιχκ, ζδεμθμβζχκ, πμθζηζηχκ δοκάιεςκ μδδβεί ζε ιζα κέα ζφκεεζδ,
ζηδκ πμθζηζζηζηή ημνφθςζδ. Ο Κίνηεβηςν ακηζθαιαάκεηαζ ηδκ ακηζεεηζηυηδηα ςξ
εζςηενίηεοζδ, ηαεχξ αζχκεηαζ απυ έκα οπμηείιεκμ ςξ πνμζςπζηυ πεπνςιέκμ. Ζ ζ-
ζημνζηυηδηα απμηεθεί οπμηεζιεκζηυ πάεμξ ηαζ ζοκδέεηαζ ιε ηδκ αημιζηή ζοκείδδζδ.
Δνιδκεφεζ μ Γακυξ θζθυζμθμξ ηδ δζαθεηηζηή ιε ενεεζζηζηυ ηαζ ακαηνεπηζηυ ηνυπμ.
Γζα ημκ Υέβηεθ οπάνπεζ πνμαπμθαζζζιέκδ ακαβηαζυηδηα βζα πνμχεδζδ απυ
ηα ηαηχηενα ζηα ακχηενα ζηάδζα. Ακηίεεηα δεκ οπάνπεζ βα ημκ Κίνηενβηςν. Ζ ακφ-
ρςζδ ημο Δγψ απμηεθεί πνμζςπζηή επζθμβή. Ζ ζοκείδδζδ αοημηαεμνίγεηαζ ηαζ είκαζ
έλς απυ ηάεε κμιμηέθεζα.
Γζα ημκ Υέβηεθ ημ πέναζια εκυξ πνμζχπμο απυ ηδ εέζδ ζηδκ ακηίεεζδ ηαζ
ζηδ ζφκεεζδ είκαζ ακαβηαζηζηυ πέναζια βζα ηδκ ηαηάηηδζδ ηδξ απυθοηδξ εθεοεενί-
αξ. Γζα ημκ Κίνηενβηςν ηα ηνία ζηάδζα γςήξ δεκ απμηεθμφκ ακαβηαζυηδηα βζα ηδκ
ακενχπζκδ φπανλδ. Ζ ακενχπζκδ φπανλδ επζθέβεζ δ ίδζα ημ είδμξ γςήξ πμο εέθεζ κα
γήζεζ. Γεκ ηάκεζ θυβμ βζα απυθοηδ εθεοεενία αθθά βζα αημιζηή εθεοεενία. Σμ οπαν-

46
ηηζηυ οπμηείιεκμ ιπμνεί κα επζθέλεζ ηαηεοεείακ ημ ενδζηεοηζηυ επίπεδμ, πςνίξ κα

είκαζ ακαβηαίμ κα πενάζεζ πνχηα απυ ηα πνμδβμφιεκα ζηάδζα, αζζεδηζηυ ηαζ δεζηυ.
Γζα ημκ Υέβηεθ ιζα πνάλδ είκαζ δεζηή υηακ ζοιαάθθεζ ζηδκ δεζηή οπυζηαζδ
ηαζ ηδκ πνυμδμ ηδξ ημζκυηδηαξ ζηδκ μπμία ακήηεζ αοηυξ πμο εκενβεί. Γεκ είκαζ δοκα-
ηυκ κα απμαθέπεζ ημ άημιμ ζηδκ πνμζςπζηή ημο εοηοπία αδζαθμνχκηαξ βζα ημ βεκζηυ
ηαθυ. Ζ δεζηή ιαξ πνάλδ εα πνέπεζ κα είκαζ ζφιθςκδ ιε αοηυ πμο πζζηεφεζ δ ημζκς-
κία υηζ είκαζ δεζηυ βζα ειάξ. Ο Κίνηεβηςν είκαζ ακηίεεημξ ιε ηδ εέζδ ημο Υέβηεθ βζα
ιζα ακηζηεζιεκζηή ηαζ βεκζηά απμδεηηή δεζηή ιε βεκζηή ζζπφ. Ο Κίνβηεβηςν δε εες-
νεί ηαηαδζηαζηζηή ιζα πνάλδ πμο είκαζ ακηίεεηδ ζηδκ ημζκςκζηή δεζηή ηδξ επμπήξ
ημο υπςξ θαίκεηαζ ζηδκ ζζημνία ημο Ααναάι. Γεκ ιπμνμφκ μζ δεζημί ηακυκεξ κα εί-
καζ ακηζηεζιεκζημί βζαηί ηίπμηα δεκ ιπμνεί κα έπεζ ακηζηεζιεκζηή ζζπφ υηακ δεκ
πνμένπεηαζ απυ ηδκ αθήεεζα. Ζ αθήεεζα υιςξ δε ανίζηεηαζ ιέζα ζημ πνυζςπμ. Ο άκ-
ενςπμξ έπεζ απμλεκςεεί απυ ηδκ αθήεεζα πμο είκαζ ηάηζ ελςηενζηυ απ’ αοηυκ ηαζ
πνέπεζ κ’ αθθάλεζ νζγζηά ημκ εαοηυ ημο βζα κα μδδβδεεί ζ’ αοηήκ.
Αλαπηχμηε κε δηθά ζαο ιφγηα πσο αληηιακβάλεηαη ν Υέγθει ηε ζέζε ηνπ αηφκνπ
κέζα ζην ηζηνξηθφ γίγλεζζαη. Πνηα είλαη ε έλλνηα ηνπ θνζκντζηνξηθνχ ππνθεηκέ-
λνπ;
Ζ ζζημνία δεκ ελανηάηαζ μφηε ηαεμνίγεηαζ απυ ηδ δναζηδνζυηδηα ηςκ ειπεζ-

νζηχκ αηυιςκ. Σμ οπμηείιεκμ δεκ απμηεθεί ημκ ηαεμνζζηζηυ πανάβμκηα βζα ηδκ ζζημ-
νζηή ελέθζλδ ημο ηυζιμο. Σμ ιειμκςιέκμ εβχ δεκ είκαζ ζε εέζδ κα επζθένεζ ηυζμ
ζδιακηζηέξ αθθαβέξ ζημ ζζημνζηυ βίβκεζεαζ χζηε κα αθθάλεζ ηδκ πμνεία ημο ηυζιμο.
Απμηεθεί ρεοδαίζεδζδ υηζ ιζα ζζημνζηή πνμζςπζηυηδηα υζμ ζδιακηζηή ηαζ ακ ήηακ
εα ιπμνμφζε ιε ηζξ πνάλεζξ κα αθθάλεζ ηδκ ζζημνζηή πμνεία εκυξ θαμφ ηαζ υθδξ ηδξ
ακενςπυηδηαξ. Έκα ιειμκςιέκμ οπμηείιεκμ δεκ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα κα παναζφνεζ ημ
ακενχπζκμ βέκμξ ζε ζανςηζηέξ αθθαβέξ. Έκα ζζημνζηυ πνυζςπμ, ςξ ειπεζνζηή αημιζ-
ηυηδηα, δε δζαθένεζ ζε ηίπμηα απυ ημ ιέζμ ηαζ ηοπαίμ άκενςπμ. Μζα ζζημνζηή πνμ-
ζςπζηυηδηα εα πνέπεζ κα ηδκ ελεηάζμοιε ςξ ημζιμσζημνζηυ οπμηείιεκμ ηαζ υπζ ςξ
θοζζηυ άημιμ.
Σμ ημζιμσζημνζηυ οπμηείιεκμ είκαζ εηείκμ ημ ζζημνζηυ άημιμ πμο ιε ηδκ ζδζ-
μθοΐα ηαζ ηα επζηεφβιαηα ημο ακαδεζηκφεηαζ ζε ηνίζζιμ ιμπθυ βζα ηδκ πναβιάηςζδ
ηςκ ζημπχκ ημο ζζημνζημφ θυβμο. Με ηζξ επζθμβέξ ημο ηαζ ηδ δνάζδ ημο άθθαλε νζγζ-
ηά ηδ ιμνθή ημο ηυζιμο, δίκμκηαξ ηαπφηενμοξ νοειμφξ ζηδκ ελέθζλδ ηδξ ζζημνίαξ
πνμξ ημκ ηεθζηυ ζηυπμ. Γε εέηεζ υιςξ αοηυ ημοξ ζημπμφξ, αοημί είκαζ πνμηαεμνζζιέ-
κμζ ηαζ έπμοκ παβηυζιζμ παναηηήνα. Γζα κα έπεζ ζζημνζηή αλία μ Μέβαξ Αθέλακδνμξ
δε εα πνέπεζ κα ημκ δμφιε ςξ ειπεζνζηή μκηυηδηα, αθθά ςξ θμνέα ημο παβηυζιζμο
πκεφιαημξ. Ακ δεκ οπήνπε αοηυξ, ηάπμζμ άθθμ πνυζςπμ ιε ημ δζηυ ημο ηνυπμ εα
ιπμνμφζε κα επζθένεζ ηζξ ζζημνζηέξ αθθαβέξ πμο επέηοπε μ Μέβαξ Αθέλακδνμξ. Γε εα
έιεκε ζηάζζιμ ημ ζζημνζηυ βίβκεζεαζ, ηάπμζμ άθθμ ζζημνζηυ πνυζςπμ εα ανζζηυηακ
κα δζαδναιαηίζεζ ακάθμβμ νυθμ ιε αοηυ ημο Μεβάθμο Αθελάκδνμο. Γεκ ζοκδέεζ μ
Υέβηεθ ηδκ ειπεζνζηή μκηυηδηα ιε ηδκ ζζημνζηή ελέθζλδ, ηαεχξ δε δέπεηαζ ημ νυθμ
ημο ηοπαίμο ζηδκ ζζημνζηή πμνεία ηδξ ακενςπυηδηαξ. Σμ ηοπαίμ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα
πνμηαθέζεζ ζζημνζηέξ ελεθίλεζξ απυ ηδ ζηζβιή πμο οπάνπεζ ημ απυθοημ πκεφια πμο

47
πνμηαεμνίγεζ ημοξ ζηυπμοξ ημο ακενχπζκμο βέκμοξ ηαζ ημ δζαηνίκεζ δ ηαεμθζηυηδηα,

δ ακαβηαζυηδηα ηαζ δ παβημζιζυηδηα.
Ο Κίξθεγθσξ έιεγε φηη ζθνπφο ηεο θηινζνθίαο ηνπ ήηαλ λα «θέξεη ηνλ Υξηζηφ
ζηε ρξηζηηαλνζχλε». Πσο εξκελεχεηαη εζείο ηε ξήζε απηή;
Ζ παναδμζζαηή ενδζηεία δεκ είκαζ πθέμκ ζε εέζδ κα πνμζθένεζ ζημκ πζζηυ

ηδ δοκαηυηδηα εηείκδ κα ένεεζ ημκηά ζημ Υνζζηυ. Οζ ηοπζηέξ θαηνεοηζηέξ εηδδθχζεζξ
δεκ ιπμνμφκ κα ζηακμπμζήζμοκ ημκ πζζηυ ηαζ κα ημκ ηάκμοκ κα κζχζεζ υηζ ανίζηεηαζ
ημκηά ζημ Θευ. Έπμοκ πάζεζ ηδκ πναβιαηζηή ημοξ αλία αοηέξ μζ παναδμζζαηέξ εηδδ-
θχζεζξ, δε αμδεμφκ ημκ άκενςπμ κα ακαγδηήζεζ ηδκ πναβιαηζηή ημο ζςηδνία. Ζ ηέ-
θεζδ ημο ενδζηεοηζημφ ηαεήημκημξ ιε αοηυκ ημκ ηοπμθαηνζηυ ηνυπμ δεκ ημ βειίγμοκ
εζςηενζηά, αθθά ζοκεπίγεζ κα κζχεεζ μ πζζηυξ άδεζμξ, κα δζαηαηέπεηαζ απυ άβπμξ, α-
κία ηαζ ηέθμξ κα μδδβείηαζ ζηδκ απεθπζζία. Ζ πνμζπάεεζα ηδξ φπανλδξ κα ακαπηφλεζ
ιζα οπεφεοκδ δεζηή γςή είκαζ ηαηαδζηαζιέκδ ζε απμηοπία. ΢χγεηαζ απυ ημ πανάθμ-
βμ ηαζ ηδ δζάθοζδ ιυκμ ιε ηδκ αθμζίςζδ ηδξ ζημ Θευ. Ζ πίζηδ πνέπεζ κα βίκεζ πάθζ
εζςηενζηυ αίςια ηαζ πνυηαβια γςήξ, ιζα γςκηακή ζπέζδ ιε ημκ Υνζζηυ. Γεκ οπάνπεζ
ηίπμηα ελςηενζηυ βζα κα ζηδνίλεζ ηδκ πίζηδ. Καιζά ελςηενζηή εκένβεζα ηοπμθαηνζηήξ
ιμνθήξ δεκ ακηζηαεζζηά ηδκ εζςηενζηή μνιή ηαζ ημ πάεμξ πμο έπεζ ημ οπανλζαηυ ο-
πμηείιεκμ υηακ αζχκεζ ηδκ εζςηενζηή ημο ζπέζδ ιε ημκ Θευ. Αοηυ πμο γδηά δ πίζηδ
δεκ είκαζ ηάηζ ημ απυιαηνμ ηαζ ημ ιεθθμκηζηυ, αθθά ιζα πανμφζα αεακαζία πμο ημ-
πμεεηείηαζ ζε αοηή ηδ γςή, ζε ζοβηεηνζιέκμ πνυκμ. Αοηυ πμο εκδζαθένεζ ημκ πζζηυ
είκαζ ημ πεπεναζιέκμ ηαζ υπζ ηα ιαηνζκά ααζίθεζα. Νζχεεζ ημ Θευ ημκηά ημο ζε αοηή
ηδ γςή ηαζ δεκ πενζιέκεζ αημθμοεχκηαξ ηζξ μδδβίεξ ηδξ παναδμζζαηήξ εεμθμβίαξ κα
θηάζεζ ημκηά ζημ Θευ ιεηά εάκαημκ.
Γηα πνηνπο ιφγνπο ν Κίξθεγθσξ απνξξίπηεη ηηο ζέζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ Υέ-
γθει;
Ο Κίνηεβηςν απμννίπηεζ ημ ζφζηδια ημο Υέβηεθ βζαηί δεκ δίκεζ έιθαζδ ζημ
οπανλζαηυ οπμηείιεκμ ςξ ηεκηνζηυ πονήκα ηδξ γςήξ. Θεςνεί υηζ είκαζ ιάηαζμ κα ε-
νεοκδεεί δ ακενχπζκδ θφζδ ηαζ δ ακενχπζκδ δναζηδνζυηδηα ιε αάζδ ηάπμζμοξ βε-
κζημφξ ηαζ απνυζςπμοξ ηακυκεξ. Ζ πνμζπάεεζα ημο Υέβηεθ κα ενιδκεφζεζ ημ ζζημ-
νζηυ βίβκεζεαζ ιε αάζδ ηάπμζμοξ απνυζςπμοξ ηαεμθζημφξ κυιμοξ ηαζ υπζ ιε αάζδ ημ
ίδζμ ημκ άκενςπμ, ημ οπανηηζηυ οπμηείιεκμ, ηάκεζ ημ ζφζηδια ημο μοζζαζηζηά ακε-
κενβυ, απυιαηνμ, ιδ πνμζζηυ ζηδκ ακενχπζκδ θφζδ. Σμ ζφζηδια αοηυ δεκ έπεζ ακ-
ενςπμηεκηνζηυ παναηηήνα ηαζ μδδβεί ηδ θζθμζμθία ιαηνζά απυ ηδκ ίδζα ηδ γςή, α-
πμλεκςιέκδ απυ ημκ ίδζμ ημκ ακενχπζκμ πανάβμκηα. Έπεζ αάζδ ιεηαθοζζηή ηαζ υπζ
ειπεζνζηυ παναηηήνα δδιζμονβχκηαξ πανενιδκείεξ ζηδκ αλζμπμίδζδ ημο ζημ πμθζηζ-
ηυ ημιέα.
Ο Κίνηεβηςν πνμέαθερε ηδ δοζθεζημονβία αοημφ ημο ζοζηήιαημξ πμο πνμ-
ηάθεζε ανκδηζηέξ ζοκέπεζεξ ζημκ πμθζηζηυ ηυζιμ ημο 20μο αζχκα. Καηαδίηαζε ηδκ
οπμαάειζζδ ημο ειπεζνζημφ οπμηεζιέκμο ηαζ ημκ εβηθςαζζιυ ημο ζε ιζα ηαεμθζηή
κμιμηέθεζα ζημ ζφζηδια αοηυ. Ο Γακυξ θζθυζμθμξ έηακε θυβμ βζα οπμηεζιεκζηή ε-
πμπηεία ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ πμο εα ακηζηαηαζηήζεζ ηδκ ακηζηεζιεκζηυηδηα, ηδκ πα-
βημζιζυηδηα, ηδκ ηαεμθζηυηδηα πμο ηαηαδζηάγμοκ ημ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ ζε α-
πναλία. Ζ αθήεεζα επζηοβπάκεηαζ ιέζα απυ ηδκ οπανηηζηή αοεμνιδζία ηδξ αημιζηήξ
ζοκείδδζδξ ηαζ υπζ απυ ηδκ επίδναζδ ημο απυθοημο πκεφιαημξ. Κάεε οπμηείιεκμ έπεζ

48
οθζηέξ ακαβηαζυηδηεξ πμο δεκ είκαζ δοκαηυκ κα αβκμδεμφκ πνμξ πάνζκ μπμζμδήπμηε
ηαεμθζημφ ζοζηήιαημξ.
΢ηδκ οπανλζαηή θζθμζμθία ημο Κίνηεβηςν ελορχκεηαζ ημ οπμηείιεκμ ηαζ
απμδεζιεφεηαζ απυ ημ ακηζηεζιεκζηυ, μθζζηζηυ ζφζηδια.
1. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ δζαθεηηζηήξ ζημκ Υέβηεθ ηαζ πμζμ ζημκ Κζνηε-
βηςν;
2. Πμζα δζαθμνά εκημπίγεηαζ ακάιεζα ζημ ημζιμσζημνζηυ οπμηείιεκμ ημο Υέβηεθ ηαζ
ημ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ ημο Κζνηεβηςν ;
3. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ άπεζνδξ παναίηδζδξ ηαζ ηδξ πίζηδξ ζηδκ οπανλζαηή
θζθμζμθία ημο Κζνηεβηςν;
4. Πςξ ακηζθαιαάκεηαζ ηδκ φπανλδ ηαζ ηδκ έκκμζα ηδξ εθεοεενίαξ μ Κζνηεβηςν;
5. Πμζμ κέμ πενζεπυιεκμ δίκεζ ζηδ πνζζηζακζηή πίζηδ μ Κζνηεβηςν;
6. Πμζα είκαζ δ εέζδ ημο Υέβηεθ βζα ηδκ ζζημνία ηαζ πμζα ημο Κζνηεβηςν;
7. ΢ε πμζα ζδιεία ηδξ θζθμζμθίαξ ημο Κζνηεβηςν θαίκεηαζ δ ζδζαίηενδ έιθαζδ ζημ
οπμηείιεκμ; Πςξ δζαθμνμπμζείηαζ ζημ ζδιείμ αοηυ απυ ημκ Υέβηεθ;

49
Ζ ΔΚΡΖΞΖ ΣΖ΢ ΒΟΤΛΖ΢Ζ΢, ΜΔΣΑΦΤ΢ΗΚΖ ΑΠΑΗ΢ΗΟΓΟΞΗΑ ΚΑΗ Α-

΢ΚΖΣΗ΢ΜΟ΢ ΢ΣΖ ΢ΚΔΦΖ ΣΟΤ ΢ΟΠΔΝΥΑΟΤΔΡ.
Πνηα είλαη ε λέα αλαηνιηθή νπηηθή πνπ εηζάγεη ν ΢νπελράνπεξ ζηελ επξσπατθή
θηινζνθία;
Ο ΢μπεκπάμοεν ακαηάθορε ζηα ζενά ηείιεκα ηδξ ζακζηνζζηζηήξ πανάδμζδξ εκμνά-

ζεζξ πμο δεκ είπακ ηδκ ακάθμβδ απμδμπή. Μία ηέημζμο είδμοξ εέζδ ήηακ αοηή ηςκ
Δθεαηζηχκ υηζ δ ειιμκή ζημ πχνμ ηςκ θαζκμιέκςκ ειπμδίγεζ ηδκ ακενχπζκδ ζηέρδ
κα μδδβδεεί ζηδ θμβζηή μοζία ημο ηυζιμο. Με ηδκ ακααίςζδ αοηχκ ηςκ ακαημθζηχκ
ζδεχκ ηαζ ηδκ επακαθμνά ζημ πνμζηήκζμ απυ ημκ ΢μπεκπάμοεν εα αμδεμφζε ημ ζφβ-
πνμκμ ζημπαζιυ κα ακαηαθφρεζ ηζξ άβκςζηεξ πηοπέξ ηδξ ακενχπζκδξ θφζδξ, πνμπς-
νχκηαξ πζμ πένα απυ ηα υνζα ημο μνεμθμβζζιμφ. Ζ ειπεζνζηή παναηήνδζδ ηςκ θοζζ-
ηχκ πναβιάηςκ δεκ απμηεθεί πθέμκ ενβαθείμ ηδξ πεζναιαηζηήξ επζζηήιδξ, αθθά ιέζμ
βζα ηδ εειεθίςζδ ηςκ ανπχκ ηδξ ιεηαθοζζηήξ. Ο ΢μπεκπάμοεν εα δχζεζ αζμθμβζηυ
οπυααενμ ηδξ ακενχπζκδξ γςήξ ζηδ θζθμζμθία Πνυηεζηαζ βζα ιζα ζεζνά απυ θαζκυ-
ιεκα ηα μπμία ζοκδέμκηαζ ανιμκζηά ιε ηζξ εειεθζχδεζξ ανπέξ ηδξ ιεηαθοζζηήξ. Δη-
θνάγεζ μ θζθυζμθμξ έκα αζμθμβζζιυ ζηδκ ακάπηολδ ηςκ εέζεςκ ημο πενί θζθμζμθίαξ
ημο ένςηα, υπμο εκημπίγεζ ηδκ μοζία ημο ένςηα ζηδ ζανηζηή ζπέζδ δφμ εηαίνςκ.
Πνηα είλαη ε ζέζε ηνπ ΢νπελράνπεξ απέλαληη ζηε θηινζνθία ηνπ Καλη;
Ο ΢μπεκπάμοεν αζπάγεηαζ ηδ εέζδ ημο Κακη βζα ηδ ζηνμθή ζημ οπμηείιεκμ. Γεκ ο-
πάνπεζ δοκαηυηδηα βκχζδξ ηςκ ελςηενζηχκ πναβιάηςκ, ακ αοηά δεκ βίκμοκ ακηζθδ-
πηά απυ ημο κμο ςξ πενζεπυιεκμ ηςκ εκκμζχκ πμο ανίζημκηαζ εκηυξ ημο. Γεκ ιαξ εκ-
δζαθένεζ πςξ είκαζ πναβιαηζηά ηα πνάβιαηα, αθθά πςξ ηα ακηζθαιαάκεηαζ ημ οπμηεί-
ιεκμ. Ο Κακη υιςξ ζφιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν, ακ ηαζ είπε ςξ αθεηδνία ηδ νζγμ-
ζπαζηζηή εέζδ πενί έιθαζδξ ζημ πςξ ακηζθαιαάκεηαζ ημ οπμηείιεκμ ημ ελςηενζηυ
ηυζιμ παναθθδθίγμκηαξ ηδκ ιε ηδκ ημπενκίηεζα επακάζηαζδ, ζηδκ πμνεία δεκ ηυθ-
ιδζε κα μθμηθδνχζεζ ηδκ επζζηδιμθμβζηή ημο εεςνία. Οδδβήεδηε μ Κακη ζηδκ α-
πυννζρδ ηδξ εέζδξ ημο Μπένηθεο. Οοζζαζηζηά μ ζδεαθζζιυξ ημο Κακη πανέιεζκε νδ-
πυξ, δζαπςνίγμκηαξ ηδ εέζδ ημο απυ ηδκ ζδεαθζζηζηή εέζδ ημο Μπένηθεο. Με ηδκ εζ-
ζαβςβή ζηδ θζθμζμθία ημο πνάβιαημξ ηαεεαοηυ μ Κακη πενζυνζζε ηζξ δοκαηυηδηεξ
ημο οπμηεζιέκμο, ημ μπμίμ πενζμνίγεηαζ απυ ελςηενζημφξ πανάβμκηεξ. Ζ ηακηζακή
ζηέρδ ζφιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν μδδβείηαζ ζε ζοιαζααζιμφξ. Ο Δονςπασηυξ Γζ-
αθςηζζιυξ επζπείνδζε κα ελδβήζεζ ηα θαζκυιεκα ιε αάζδ ηδκ ανπή ηδξ αζηζυηδηαξ.
Σα θαζκυιεκα είκαζ απμηέθεζια ιζαξ ζοιπακηζηήξ κμιμηέθεζαξ. Ζ ανπή υιςξ ηδξ αζ-
ηζυηδηαξ, υπςξ οπμζηήνζγε μ Κακη, δε ανίζηεηαζ ζηα πνάβιαηα, αθθά ζημ οπμηείιεκμ
πμο πνμζδζμνίγεζ ηζξ ζπέζεζξ ηςκ πναβιάηςκ. Σα ειπεζνζηά θαζκυιεκα ελδβμφκηαζ ιε
πενζβναθζηυ ηνυπμ. Γίκεηαζ έιθαζδ ζημ υηζ ηςκ πναβιάηςκ ηαζ υπζ ζημ δζυηζ ηςκ
πναβιάηςκ. Ο ΢μπεκπάμοεν δεκ απμδέπεηαζ ημοξ πενζμνζζιμφξ ημο Κακη. ΢ημπυξ ημο
είκαζ δ οζμεέηδζδ εκυξ ιεηαθοζζημφ ζοζηήιαημξ, πάκς ζημ μπμίμ ιπμνεί κα εειεθζ-
ςεεί ακηζηεζιεκζηά δ βκχζδ. Ο ΢μπεκπάμοεν οζμεέηδζε ηδκ άπμρδ ημο Κακη υηζ πένα
απυ ηα θαζκυιεκα οπάνπμοκ ηα πνάβιαηα ηαε’ αοηά.. Γζαθςκεί υιςξ ιε ημκ Κακη υηζ

50
δεκ ιπμνμφιε κα ηα βκςνίζμοιε. ΢φιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν ιπμνμφιε κα βκςνί-

ζμοιε ηα πνάβιαηα ηαε’ αοηά, βζαηί έπμοκ ηδκ ίδζα ιε ηδ δζηή ιαξ θφζδ ηαζ ιπμνμφ-
ιε κα ηα βκςνίζμοιε ζημκ ααειυ πμο βκςνίγμοιε ημκ εαοηυ ιαξ. Αοηυ πμο πναβια-
ηζηά είιαζηε δεκ είκαζ μφηε ημ ζχια, μφηε μζ αζζεήζεζξ ιαξ, μφηε ημ θμβζηυ ιαξ, μφηε
υθα ιαγί. Αοηυ πμο πναβιαηζηά είιαζηε είκαζ δ αμφθδζή ιαξ. Κάεε πνάβια ζημκ ηυ-
ζιμ έπεζ ιέζα ημο ιζα αμφθδζδ πμο ημ ηάκεζ κα ζοιπενζθένεηαζ υπςξ ζοιπενζθένε-
ηαζ. Ζ αμφθδζδ δ δζηή ιαξ ηαζ αοηή πμο οπάνπεζ ζε ηάπμζμκ άθθμ μνβακζζιυ ηαοηί-
γμκηαζ. Δπμιέκςξ ιπμνμφιε κα βκςνίζμοιε ηδκ πναβιαηζηυηδηα ςξ πνάβια ηαε’ αο-
ηυ, βζαηί δ θφζδ ηδξ είκαζ δ ίδζα ιε ηδ δζηή ιαξ θφζδ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο αξρέγνλεο βνχιεζεο ζηε θηινζνθηθή ζεσξία ηνπ
΢νπελράνπεξ;
Ο ΢μπεκπάμοεν δε εέηεζ υνζα ζημκ επζζηδιμκζηυ θυβμ. Με ημκ επζζηδιμκζηυ

θυβμ δεκ πενζμνζγυιαζηε ζηδ βκχζδ ημο θαζκμιεκζημφ, αθθά επζπεζνμφιε κα βκςνί-
ζμοιε ημ πνάβια ηαεεαοηυ πςνίξ πενζμνζζιμφξ. Γεκ ιπμνμφιε ιε μνεμθμβζηυ ηνυπμ
κα βκςνίζμοιε ημ πνάβια ηαεεαοηυ. Ωξ οπμηείιεκμ ηδξ πνάλδξ πμο είιαζηε ιπμ-
νμφιε κα ακηζθδθεμφιε ηδκ μοζία ηςκ πναβιάηςκ λεθεφβμκηαξ απυ ηα υνζα ηδξ ε-
ιπεζνζηήξ επζζηήιδξ. ΢ηνεθυιαζηε πνμξ ημκ ίδζμ ημκ εαοηυ ιαξ. Τπάνπεζ ιέζα ιαξ δ
ανπέβμκδ, εειεθζαηή αμφθδζδ πμο ιαξ παναηζκεί κα δζαηδνδεμφιε ζηδ γςή ηαζ κα
παναιείκμοιε εκενβεία. Μέζα ιαξ οπάνπεζ μ αοημζημπυξ ηδξ γςήξ ηαζ ηδξ αοηεκέν-
βεζαξ. Ο γςκηακυξ μνβακζζιυξ οπάνπεζ βζα κα οπάνπεζ. Σμ ζχια είκαζ δ οθζηή, ακηζ-
ηεζιεκζηή ηαηάζηαζδ. Μέζς ημο ζχιαημξ πναβιαηχκεηαζ δ αμφθδζδ. Σμ ζχια ιαξ
είκαζ δ αμφθδζή ιαξ ςξ θαζκυιεκμ. Σμ ζχια ιαξ εηθνάγεζ ειπεζνζηά ηζξ γςηζηέξ ιαξ
επζθμβέξ. Απμηεθεί ηδκ άιεζδ πναβιάηςζδ ηςκ πανμνιήζεςκ εηείκςκ ιε ηζξ μπμίεξ
επζαζχκμοιε. Ο ΢μπεκπάμοεν, ακ ηαζ έπεζ αθεηδνία ημκ οπμηεζιεκζζιυ ημο Κακη ζηδκ
πζμ αηναία ιμνθή ημο, ηαηαθήβεζ ζηδκ άιεζδ ελάνηδζδ οπμηεζιέκμο ηαζ ζχιαημξ.
Ακηζθαιαάκεηαζ ηδκ πναηηζηή γςή απυ ιζα αζμθμβζηή ζημπζά. Απυ ηδ ζηζβιή πμο
βεκκζέηαζ μ άκενςπμξ εκενβμπμζείηαζ δ αμφθδζδ ημο ηαζ μδδβείηαζ ζηδκ έηθναζδ α-
κζηακμπμίδηςκ επζεοιζχκ. Απυ ηδ ζηζβιή πμο ένπεηαζ μ άκενςπμξ ζηδ γςή εέθεζ ηά-
ηζ. Ακ δεκ ιπμνεί κα ζηακμπμζήζεζ ηδκ επζεοιία ημο αζζεάκεηαζ θφπδ, εκχ ακ ζηακμ-
πμζήζεζ ηάπμζεξ επζεοιίεξ ημο εέθεζ κα ζηακμπμζήζεζ ηαζ άθθεξ πενζζζυηενεξ. Δπμιέ-
κςξ δ αμφθδζδ εα ιπμνμφζε κα παναηηδνζζηεί ηαζ ηαηή. Δπεζδή δ αμφθδζδ έπεζ ηαο-
ηζζηεί ιε ηδ γςή, μ άκενςπμξ είκαζ ηαηαδζηαζιέκμξ υζμ γεζ κα ηαθαζπςνείηαζ απυ ηδ
εθίρδ, ηδ θφπδ. Θα απαθθαβεί απυ ηδ αμφθδζή ημο ιυκμ, υηακ πεεάκεζ. Ζ αμφθδζδ
είκαζ ημ πνάβια ηαεεαοηυ πμο ζοκηδνεί ηδ ζοβηεηνζιέκδ φπανλδ, υηακ είκαζ ζηδ
γςή. Ζ αμφθδζδ δε πάκεηαζ, δε δζαθφεηαζ. Αοηυ πμο πάκεηαζ είκαζ δ ζοβηεηνζιέκδ
φπανλδ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο βνχιεζεο σο ηπθιφο ζπκπαληηθφο παικφο;
Σμ Δβχ ςξ αμφθδζδ είκαζ ιζα βκχζδ άιεζδ, εκμναηζηή πμο δεκ ιπμνεί κα βίκεζ ακηζ-
ηείιεκμ ηακεκυξ ζοθθμβζζιμφ. Απμηεθεί ηδκ μοζία ηδξ φπανλδξ ιαξ ηαζ απμηαθφπηε-
ηαζ ζε ιαξ ιε ιζα εζςηενζηή αεααζυηδηα. Γεκ οπάνπεζ υιςξ ιυκμ δ αημιζηή αμφθδζδ
γςήξ. Τπάνπμοκ πμθθέξ αημιζηέξ αμοθήζεζξ μζ μπμίεξ εκηάζζμκηαζ ζε ιζα παβηυζιζα
αμφθδζδ. Αοηή δ παβηυζιζα αμφθδζδ είκαζ δ πνχηδ νίγα υθςκ ηςκ υκηςκ ηαζ ηςκ
πνάλεςκ ημοξ. Τπάνπμοκ ηα υκηα βζαηί οπάνπεζ αοηή. Ο ζοκμθζηυξ ηυζιμξ πενζέπεζ
υθα ηα αημιζηά ζοζηαηζηά. ΢ηδνζγυιεκμξ ζε ιζα ζοκεπή αοεμνιδζία απμηεθεί έκα

51
άπεζνμ ζφζηδια γςήξ πμο ηαηακαθχκεζ ηαζ ιδδεκίγεζ ηα επζιένμοξ υκηα. Κάεε αημ-
ιζηυ μκ ζημκ ηυζιμ ηοαενκζέηαζ απυ ηδκ ηαεμθζηή αμφθδζδ. Αοηή δ ηαεμθζηή, ζο-
ιπακηζηή αμφθδζδ οπάνπεζ ιυκμ βζα ημκ εαοηυ ηδξ ηαζ βζα ηακέκα άθθμκ έλς απυ αο-
ηήκ. Γεκ είκαζ δοκαηυκ αοηή δ αμφθδζδ κα ενιδκεοηεί ιε αάζδ ηζξ δεζηέξ ηαζ ςθεθζ-
ιζζηζηέξ εεςνίεξ. Ζ έκκμζα ημο αβαεμφ ηαζ ημο ηαημφ δεκ ιπμνεί κα ζοζπεηζζηεί ιε
αοηήκ ηδκ ανπέβμκδ αμφθδζδ. Ζ αμφθδζδ είκαζ ηοθθή, αηαηάπαοζηδ ηαζ απενζυνζζηδ
μνιή. Δίκαζ ηοθθή, βζαηί δεκ έπεζ έκα ηεθζηυ ζημπυ. Ο ζημπυξ ηδξ είκαζ ιυκμ κα ο-
πάνπεζ. Δίκαζ απενζυνζζηδ ιε ηδκ έκκμζα υηζ δ φπανλδ ηδξ δεκ ελανηάηαζ απυ ηδκ φ-
πανλδ ημο πνάβιαημξ πμο απμηεθεί ηδκ μοζία ημο. Ακ ημ πνάβια αοηυ ζηαιαηήζεζ κα
οπάνπεζ πδβαίκεζ ζε ηάπμζμ άθθμ. Δίκαζ αηαηάπαοζηδ ζδιαίκεζ υηζ δεκ έπεζ πνμκζημφξ
ηαζ ημπζημφξ πενζμνζζιμφξ.
Ζ απαηζηνδνμία είλαη βαζηθφ γλψξηζκα ηεο θηινζνθίαο ηνπ. ΢πκθσλείηαη κε απ-

ηή ηε ζέζε ηνπ ΢νπελράνπεξ;
Με αάζδ ηδκ παναηήνδζδ ηαζ ηδκ ειπεζνία ιπμνμφιε κα μδδβδεμφιε ζημ

θακεαζιέκμ ζοιπέναζια υηζ μ ηυζιμξ είκαζ ανιμκζηά δμιδιέκμξ ηαζ υηζ ηάεε επζιέ-
νμοξ φπανλδ ζημπεφεζ ζηδκ εοδαζιμκία ηδξ. ΢ηδκ πναβιαηζηυηδηα υιςξ δεκ οπάνπεζ
ηαιία θμβζηή ζοβηνυηδζδ ημο θοζζημφ ηυζιμο. Ακηίεεηα μ ηυζιμξ δζαηνίκεηαζ απυ
ηαηαννεφζεζξ ηαζ ακαηνμπέξ. Γεκ είκαζ δοκαηυκ κα ελδβδεμφκ υθα αοηά ιε αάζδ ηδκ
δεζηή ηαζ ημκ μνεμθμβζζιυ. Ο πυκμξ ηαζ μ εάκαημξ είκαζ θεζημονβζηή ακαβηαζυηδηα
ιέζα ζηδ θφζδ πμο ηαιζά θμβζηή δεκ ιπμνεί κα ημ ελδβήζεζ. Μέζα ζε ηέημζεξ ζοκεή-
ηεξ πνμζπαεεί ημ ειπεζνζηυ οπμηείιεκμ κα επζαζχζεζ μδδβμφιεκμ ζε έκα ακηαβςκζ-
ζιυ ιε ηα οπυθμζπα υκηα πμο ημ πενζαάθθμοκ. Θάκαημξ είκαζ δ ηαηάζηαζδ ημο πθή-
νμοξ αθακζζιμφ ηδξ ηάεε αημιζηήξ φπανλδξ. Σμ οπμηείιεκμ αβςκίγεηαζ ζοκεπχξ κα
απμθφβεζ ημκ θοζζηυ εάκαημ πμο είκαζ ημ ηέθμξ ηςκ πάκηςκ. Οζ εκένβεζεξ ημο οπμ-
ηεζιέκμο κα ελαπαηήζεζ ηαζ κα εηιεηαθθεοηεί ηα άθθα οπμηείιεκα απμηεθεί ιαηαζυ-
ηδηα. Κακέκαξ δεκ ιπμνεί κα απμθφβεζ ημ πεπνςιέκμ πμο είκαζ μ θοζζηυξ εάκαημξ. Ζ
γςή ςξ βεκζηυ ζφζηδια εα επζαζχζεζ ζε υθμοξ ημοξ αζχκεξ. Όθα υιςξ ηα επζιένμοξ
υκηα (οπμηείιεκα) έπμοκ εθήιενδ γςή. Αοηή δ εέζδ ημο ΢μπεκπάμοεν απυ ιζα πνχηδ
άπμρδ θακενχκεζ ηδκ πεζζζεάκαηδ ηαζ παεδηζηή απαζζζμδμλία. Ζ ιμζνμθαηνία ζηδκ
πναβιαηζηυηδηα δεκ ήηακ μ ααζζηυξ ζηυπμξ ημο ζοζηήιαημξ ημο ΢μπεκπάμοεν. Ο ίδζ-
μξ απμννίπηεζ ηδκ αοημηημκία. Ακ ηδκ οπμζηήνζγε, εα έπνεπε κα μιμθμβήζεζ ημ ηέθμξ
ηδξ θζθμζμθίαξ. Αοηυ πμο ημκ εκδζαθένεζ είκαζ κα ηαοηίζεζ ημ Δβχ ιε ημκ ηυζιμ ιέ-
ζα απυ ηζξ δζηέξ ημο δοκάιεζξ. Θα απμηηήζεζ ειπζζημζφκδ ζηζξ δοκάιεζξ ημο μ άκ-
ενςπμξ ζηδκ πνμζπάεεζα ημο βζα επζαίςζδ. Γεκ εβηαηαθείπεζ επμιέκςξ ημκ αβχκα
ημο. Αοηή δ εέζδ ημο ΢μπεκπάμοεν εα ιπμνμφζαιε κα ζζπονζζημφιε υηζ έπεζ οπανλζ-
ζηζηή δζάζηαζδ. Ζ ιεηαθοζζηή ημο ΢μπεκπάμοεν ένπεηαζ κα ακηζηαπεεί ζηδ εέζδ υηζ
δ θοζζηή ηάλδ ακηζζημζπεί ζηδ θμβζηή ανιμκία πμο ανίζηεζ ιέζα ημο μ ακενχπζκμξ
κμοξ. Ζ θφζδ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα θεζημονβεί ιε αάζδ ημκ μνεμθμβζζιυ. Κάεε πνμ-
ζπάεεζα ημο ακενχπμο κα ελδβήζεζ ηδ θφζδ ιε αάζδ ηδ θμβζηή απμηεθεί ιαηαζυηδηα.
Ο ηυζιμξ ιαξ ζφιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν δεκ είκαζ μ ηαθφηενμξ δοκαηυξ υπςξ
οπμζηήνζγε μ Λάζιπκζηξ αθθά μ πείνζζημξ δοκαηυξ. Οζ εέζεζξ αοηέξ δεκ απμηεθμφκ
μοζζαζηζηά απαζζζμδμλία αθθά ηίιζμ νεαθζζιυ.
΢φιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν μ άκενςπμξ δεκ είκαζ έκα άροπμ ιδπάκδια.
Δκενβεί ςξ αμφθδζδ πμο ηαημνεχκεζ κα ζοκηδνήζεζ ημκ εαοηυ ηδξ οπενααίκμκηαξ
ημκ πυκμ. Ο άκενςπμξ ημο ΢μπεκπάμοεν ακηζζηέηεηαζ, δεκ απμδέπεηαζ ηδ ιμίνα ημο.
Δκδζαθένεηαζ ημ ακενχπζκμ οπμηείιεκμ κα εζζέθεεζ ζε βαθήκζα ηαηάζηαζδ ηαζ κα
λεθφβεζ απυ ηδκ μνιή ηδξ αμφθδζδξ. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ μδδβείηαζ ζε ιζα ιμνθή

52
εοδαζιμκίαξ ζε έκα ηυζιμ πμο έπεζ πνμβναιιαηζζηεί ιε ηέημζμ ηνυπμ, χζηε κα αθα-
κίζεζ ηάπμζα ζηζβιή ημ οπμηείιεκμ ςξ άημιμ.
Πνηα είλαη ε ιεηηνπξγία ηεο ηέρλεο ζην ζχζηεκα ηνπ ΢νπελράνπεξ;
Έκαξ ηνυπμξ βζα κα λεθφβεζ ημ οπμηείιεκμ απυ ηδκ ηονακκία ηδξ αμφθδζδξ εί-
καζ δ ηέπκδ. Πνυηεζηαζ βζα ημκ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ ημνοθχκεηαζ δ θζθμζμθζηή εεχ-
νδζδ ημο ηυζιμο ςξ εζηυκαξ .Αοηή δ εζηυκα δίκεηαζ ζημ Δβχ ςξ οπμηείιεκμ πμο ε-
πμπηεφεζ. Αοηά πμο αθέπμοιε ηαζ παναηδνμφιε ιε θαζκμιεκζηυ ηνυπμ εηθνάγμκηαζ
ιε ημκ ηαθφηενμ ηνυπμ ιέζα απυ ηδκ εκυναζδ ημο ηαθθζηέπκδ. Αοηυ πμο ακηζθαιαα-
κυιαζηε ιε ηζξ αζζεήζεζξ ιαξ απμηηά ηέθεζα ηαζ μθμηθδνςιέκδ ιμνθή ιέζς ηδξ ηέ-
πκδξ. Μέζς ηδξ ηέπκδξ επζηοβπάκεηαζ δ ακαπανάζηαζδ ηδξ θφζδξ. Ζ θφζδ είκαζ ημ
ζφκμθμ ηαεανχκ ζδεχκ πμο είκαζ ηαε’ αοηέξ ηαζ δεκ ιπμνμφκ κα πνμζδζμνζζημφκ απυ
ηδκ ειπεζνία. Μέζς ηδξ ηέπκδξ απμδνά ημ οπμηείιεκμ απυ ηδκ ζηθδνή πναβιαηζηυ-
ηδηα πνμζςνζκά ηαζ λεθεφβεζ απυ ηδκ επίδναζδ ηδξ επζεοιδηζηήξ πανυνιδζδξ.
Με ηδ εεςνία πενί ηέπκδξ μ ΢μπεκπάμοεν ζοκδοάγεζ ηδκ πθαηςκζηή εεςνία
πενί ζδεχκ ιε ηδκ ηακηζακή ενιδκεία ηδξ ηέπκδξ ςξ ηαεανήξ επμπηείαξ εκυξ ακηζηεζ-
ιέκμο. Ζ ηέπκδ είκαζ δ θφηνςζδ ημο Δβχ απυ ηδκ μνιδηζηυηδηα ηδξ αμφθδζδξ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο αζθεηηθήο άξλεζεο ηνπ Δγψ;
Δηηυξ απυ ηδκ ηέπκδ έκαξ άθθμξ ηνυπμξ απυδναζδξ ημο εβχ απυ ηδκ μνιή ηδξ
αμφθδζδξ είκαζ δ άζηδζδ ιζαξ εζδζημφ ηφπμο δεζηήξ. Σμ ηάεε οπμηείιεκμ επζπεζνεί
παναζονυιεκμ απυ ηδκ μνιή ηδξ αμφθδζδξ κα βεοηεί υθμ ηαζ πενζζζυηενα οθζηά α-
βαεά ηαζ κα αθαζνέζεζ ηδ δοκαηυηδηα απυ ηα άθθα οπμηείιεκα κα βεοημφκ ηαζ αοηά
ηα οθζηά αβαεά. Παναηδνείηαζ ζηδκ ημζκςκζηή γςή δ ηαηαπάηδζδ ηςκ δζηαζςιάηςκ
ηςκ άθθςκ, δ εηιεηάθθεοζδ. Ο ακηαβςκζζιυξ ηαζ δ επζδίςλδ ημο εκυξ κα ηαηαηηήζεζ
ημκ άθθμκ ηαζ κα ημκ ελαπαηήζεζ είκαζ ζοκδεζζιέκα θαζκυιεκα ηδξ ημζκςκζηήξ γςήξ.
Όθδ υιςξ αοηή δ πνμζπάεεζα ημο οπμηεζιέκμο βζα επζηνάηδζδ απμηεθεί ιδδαιζκυ-
ηδηα, ιαηαζυηδηα. Δπμιέκςξ ημ εκενβυ οπμηείιεκμ εα πνέπεζ κα ζοκεζδδημπμζήζεζ
αοηήκ ηδκ ιαηαζυηδηα ζηδκ μπμία μδδβείηαζ εκενβχκηαξ ιε ηνυπμ ακηαβςκζζηζηυ α-
πέκακηζ ζημοξ άθθμοξ. Αθμφ ζοκεζδδημπμζήζεζ ημ οπμηείιεκμ αοηή ηδ ιαηαζυηδηα,
ημ επυιεκμ ζηάδζμ είκαζ κα ακηζθδθεεί υηζ δ φπανλδ ημο πενκά ιέζα απυ ημκ άθθμ.
Θα πνέπεζ δδθαδή, βζα κα επζαζχζεζ μ ίδζμξ κα απμδεπηεί υηζ ηαζ μ άθθμξ έπεζ δζηαίς-
ια κα επζγήζεζ. Θα πνέπεζ κα ζεααζηεί ηδκ φπανλδ ηςκ άροπςκ ηαζ ηςκ έιροπςκ,
έθθμβςκ υκηςκ. Σμ ιδ Δβχ είκαζ ηα άθθα οπμηείιεκα, μ οπυθμζπμξ ηυζιμξ. Σμ Δβχ
ανίζηεζ ημκ εαοηυ ημο ιέζα απυ ημ ιδ Δβχ. Σμ οπμηείιεκμ πνμπςνχκηαξ πζμ πένα
απυ ηδκ αημιζηυηδηα ημο εκχκεηαζ ιε ημ ιδ εβχ ηαζ αζχκεζ ηδκ εββεκή ηαζ ανπέβμκδ
ηαοηυηδηα ημο. Σμ Δβχ δζαθφεηαζ ιέζα ζημ ανπέβμκμ νεφια ηδξ γςήξ, βζα κα βίκεζ
αζχκζμ ιέζα απυ αοηήκ ηδκ άνκδζδ. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ μδδβείηαζ ζε ηαηάζηαζδ
βαθήκδξ ιέζα ζηδκ πνςημβεκή μοζία ηδξ θφζδξ. Καηαθήβεζ ζφιθςκα ηαζ ιε ηδκ ζκ-
δμοζζηζηή εεςνία ζε ηαηάζηαζδ κζναάκα. Ο υνμξ κζναάκα ζδιαίκεζ ηδκ απυθοηδ α-
κοπανλία. Μέζα ζε αοηήκ ηδκ απυθοηδ ακοπανλία δεκ οπάνπεζ ηαιζά δοζηοπία ηαζ
ηαιζά βκχζδ πμο κα ιαξ ακαβηάγεζ κα ζηεθημφιε αοηέξ ηζξ ζοιθμνέξ πμο ιαξ μδδβεί
δ δφκαιδ ηδξ αμφθδζήξ ιαξ. Μέζα απυ αοημφ ημο είδμοξ ηδκ αζηδηζηή ημ οπμηείιε-
κμ οπενααίκεζ ηδκ αημιζηυηδηά ημο ηαζ ηαοηίγεηαζ ιε ηάεε γςκηακυ πονήκα ζημ ζφ-
ιπακ. Ο εάκαημξ δεκ είκαζ ηάηζ ηαηυ. Δίκαζ δ απανπή ηδξ αηεθείςηδξ ακοπανλίαξ,
ζηδκ μπμία δεκ οπάνπεζ ηίπμηα, δεκ οπάνπεζ πυκμξ, εθίρδ.

53
Ση ελλνεί ν ΢νπελράνπεξ, φηαλ ιέεη φηη έρνπκε κηα «δηπιή γλψζε» ηνπ ζψκαηνο
καο;
Σμ ζχια ιαξ ημ βκςνίγμοιε ηαζ έπμοιε ζοκείδδζδ αοημφ αθέπμκηαξ ημ ςξ

ιζα ζδέα πμο ζοθθαιαάκεηαζ απυ ημ κμο ιέζς ηςκ αζζεήζεςκ. Με αθεηδνία ηζξ αζ-
ζεήζεζξ μ κμοξ ζπδιαηίγεζ ηδκ ζδέα ημο ζχιαημξ. Ζ ζπέζδ υιςξ πμο έπμοιε ιε ημ
ζχια ιαξ δεκ είκαζ δ ιμκαδζηή. Γκςνίγμοιε ημ ζχια ιαξ ηαζ ιε δζαθμνεηζηυ ηνυπμ.
Γκςνίγμοιε ημ ζχια ιαξ ιέζα απυ ηδ αμφθδζδ. Σμ ζχια είκαζ ημ εηηεθεζηζηυ υνβα-
κμ ηδξ αμφθδζδξ. Απμηεθεί ηδ αμφθδζδ ιαξ ςξ θαζκυιεκμ. Με αοηυ εηθνάγμκηαζ μζ
γςηζηέξ επζθμβέξ πμο βίκμκηαζ ακηζηείιεκμ ηδξ παναηήνδζδξ ηςκ άθθςκ. ΢ε αοηήκ
ηδκ πενίπηςζδ ημ ζχια ειθακίγεηαζ ζηδ ζοκείδδζδ ιαξ ιε ηνυπμ δζαθμνεηζηυ απυ
ιζα ζδέα, ηαζ αοηυξ μ ηνυπμξ είκαζ δ αμφθδζδ. Μαξ πανέπμκηαζ πθδνμθμνίεξ ζπεηζηά
ιε ηζξ πνάλεζξ ηαζ ηζξ δναζηδνζυηδηεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηα ηίκδηνα ιαξ.
Οη ζέζεηο ηνπ ΢νπελράνπεξ δηαθαηέρνληαη απφ απαηζηνδνμία; Πηζηεχεη ν θηιφ-

ζνθνο φηη ν άλζξσπνο δελ έρεη ηξφπν λα ακπλζεί ζην ακείιηθην πεπξσκέλν;
΢φιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν ζηδ θφζδ επζαζχκεζ ιυκμ ημ είδμξ ηαζ υπζ ημ
άημιμ. Σμ άημιμ είκαζ πνμμνζζιέκμ κα ελαθακζζηεί. Ο ζοβηεηνζιέκμξ άκενςπμξ, υ-
πςξ ηαζ υθα ηα έιαζα υκηα δεκ επζαζχκεζ αζχκζα. Οδδβείηαζ ζηδ αζμθμβζηή ελαθάκζ-
ζδ. Μυκμ ημ ακενχπζκμ βέκμξ επζαζχκεζ. Ο πυκμξ ηαζ μ εάκαημξ απμηεθμφκ ιζα θεζ-
ημονβζηή ακαβηαζυηδηα ιέζα ζηδ θφζδ. Ζ γςή ςξ βεκζηυ ζφζηδια επζαζχκεζ. Όθα
υιςξ ηα επζιένμοξ υκηα δεκ οπάνπμοκ αζχκζα. Ζ θφζδ δεκ εκδζαθένεηαζ βζα ηα άημια
αθθά βζα ημ είδμξ. Γεκ εκδζαθένεζ ηδ θφζδ δ φπανλδ ημο αηυιμο. Σμ άημιμ είκαζ
πνμμνζζιέκμ βζα ηδκ ηαηαζηνμθή ηαζ ηίπμηα δεκ ιπμνεί κα απμηνέρεζ αοηήκ ηδκ ελέ-
θζλδ. Ζ θφζδ ελαζθαθίγεζ ηδκ επζαίςζδ ημο είδμοξ ηαζ υπζ ηςκ επί ιένμοξ αηυιςκ.
΢φιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν μζ άκενςπμζ έπμοκ ηδκ εκηφπςζδ υηζ δ γςή ημοξ αλίγεζ
πενζζζυηενμ απυ ηδκ φπανλδ ηςκ άθθςκ υκηςκ ηαζ υηζ έπμοκ ένεεζ ζημκ ηυζιμ βζα
κα οπδνεηήζμοκ έκακ ακχηενμ ζημπυ. Ζ αμφθδζδ υιςξ ζηδκ μπμία μθείθμοκ ηδ γςή
ημοξ είκαζ ηοθθή. Γεκ έπεζ δ αμφθδζδ άθθμκ ζημπυ πένα απυ ημκ ίδζμ ημκ εαοηυ ηδξ.
Δπμιέκςξ δ γςή ηςκ ακενχπςκ ςξ αηυιςκ δεκ έπεζ κυδια Αοηή δ εέζδ ημο θζθμζυ-
θμο βζα ηδκ αδοκαιία ημο ακενχπμο κα λεθφβεζ απυ αοηυ βζα ημ μπμίμ πνμμνίγεηαζ,
δδθαδή βζα ημκ αθακζζιυ ημο ςξ άημιμ θακενχκεζ ηδκ απαζζζμδμλία πμο οπάνπεζ ζηδ
θζθμζμθζηή ημο ζηέρδ. Τπάνπεζ υιςξ ηαζ ιζα αζζζυδμλδ πηοπή ημο ζοζηήιαημξ ημο
΢μπεκπάμοεν. Ζ φθδ ημο ζχιαηυξ ιαξ ακαηοηθχκεηαζ ιέζα ζηδκ ηίκδζδ ημο θοζζ-
ημφ ζφιπακημξ. Ο άκενςπμξ εα πνέπεζ κα ζηεθηεί υηζ μ ίδζμξ είκαζ θφζδ ηαζ ιάθζζηα
ζημ φρζζημ ααειυ ηδξ αοημζοκεζδδζίαξ ηδξ. Ζ θφζδ ηαοηίγεηαζ ιε ηδ αμφθδζδ βζα
γςή. Ακ ηαζ ειείξ ηάπμζα ζηζβιή εα πεεάκμοιε, δεκ εα πνέπεζ αοηυ κα ιαξ θμαίγεζ
ηαζ κα ιαξ ζηεκμπςνεί. Μπμνμφιε κα πανδβμνδεμφιε ιε ηδ ζηέρδ υηζ δ θφζδ πμο
είκαζ μ ίδζμξ μ εαοηυξ ιαξ παναιέκεζ αεάκαηδ. Δπμιέκςξ μ άκενςπμξ ιπμνεί κα α-
ιοκεεί απέκακηζ ζημ πεπνςιέκμ ηδξ πνμζςνζκυηδηαξ ημο ηαζ ημο πεπεναζιέκμο, ακ
ακαθμβζζηεί υηζ ιαγί ιε ημ δζηυ ημο εάκαημ δεκ πεεαίκεζ ηαζ δ Φφζδ, δ μπμία πενζ-
θαιαάκεζ μοζζαζηζηά ζημζπεία ημο ίδζμο ημο εαοημφ ημο. Γζ αοηυ άθθςζηε ηάεε άκ-
ενςπμξ εέθεζ κα γήζεζ ηαζ επζδζχηεζ κα δζαηδνήζεζ ηδ γςή ιέζα απυ ηδ δζηή ημο φ-
πανλδ ηαζ ηδκ φπανλδ ηςκ άθθςκ.

54
΢πγθξίλεηε ηε θηινζνθηθή εξκελεία ηεο ηέρλεο απφ ηνλ Καλη κε εθείλε απφ ηνλ
΢νπελράνπεξ.
΢φιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν μ άκενςπμξ εα ιπμνέζεζ κα είκαζ εοηοπήξ, υζμ

γεζ ιέζς ηδξ ηέπκδξ. Μέζα απυ ηα ένβα ηέπκδξ δεκ εηθνάγμκηαζ ηα εθήιενα ηαζ ηα
πεπεναζιέκα αθθά μζ ηαεμθζηέξ ζδέεξ πμο λεπενκμφκ ηδκ οθζηή πναβιαηζηυηδηα. Ζ
ηέπκδ πανμοζζάγεζ ηα πνάβιαηα υπζ ςξ οθζηά υκηα πμο ηζκδοκεφμοκ κα αθακζζημφκ,
αθθά ςξ ζδεχδεζξ ιμνθέξ πμο δζανημφκ. Με ηδ εέα εκυξ ένβμο ηέπκδξ λεπκάιε ηα αά-
ζακα ηδξ γςήξ ηαζ ηδ εθίρδ ζηδκ μπμία ιαξ μδδβεί δ δφκαιδ ηδξ αμφθδζδξ. Γναπε-
ηεφμοιε απυ ηδ ζηθδνή πναβιαηζηυηδηα, επεζδή εκςκυιαζηε ιε ηζξ απνυζςπεξ, ηζξ
δζαπνμκζηέξ ηαζ ηζξ αζχκζεξ ζδέεξ πμο ηα ένβα ηέπκδξ εηθνάγμοκ. Βέααζα αοηή δ δνα-
πέηεοζδ είκαζ πνμζςνζκή. Γζανηεί υζμ δζανηεί δ εέα εκυξ ένβμο ηέπκδξ.
Ο ΢μπεκπάμοεν επδνεάγεηαζ απυ ηζξ αζζεδηζηέξ απυρεζξ ημο Κακη. ΢φιθςκα
ιε ημκ Κακη δ ηέπκδ είκαζ ηαεανή επμπηεία πμο απαθθάζζεηαζ απυ ηάεε θοζζηυ εκ-
δζαθένμκ. Ζ ζημπζιυηδηα ημο ηαθθζηέπκδ ανίζηεηαζ ιέζα ζημ ηαθθζηεπκζηυ ακηζηεί-
ιεκμ. Γεκ απεζημκίγεηαζ ιέζα απυ ημ ένβμ δ ελςηενζηή θφζδ. Πνυηεζηαζ βζα ιζα
ζημπζιυηδηα άκεο ζημπμφ, ιζα ηαεανή επμπηεία ακηζθδπηζηήξ απυθαοζδξ. Καηά ημκ
ίδζμ ηνυπμ ηαζ βζα ημκ ΢απεκπάμοεν μ οθζηυξ, ελςηενζηυξ ηυζιμξ δεκ είκαζ δοκαηυκ
κα απμηοπςεεί ιέζα απυ έκα ένβμ ηέπκδξ.
1. Πμζεξ εέζεζξ ηδξ επζζηδιμθμβίαξ ημο Κακη δεκ απμδέπεηαζ μ ΢μπεκπάμοεν;

2. ΢ε πμία ζδιεία ηδξ εεςνίαξ ημο ΢μπεκπάμοεν θαίκεηαζ δ επίδναζδ απυ ημκ Κακη;
3. Πμζμξ είκαζ μ νυθμξ ηδξ αμφθδζδξ ζηδ θζθμζμθία ημκ ΢μπεκπάμοεν;
4. Δίκαζ απυθοηα δζηαζμθμβδιέκμξ μ παναηηδνζζιυξ ηδξ θζθμζμθίαξ ημο ΢μπεκπάμο-
εν ςξ πεζζζεάκαηδξ ηαζ παεδηζηήξ απαζζζμδμλίαξ;
5. Πμζα είκαζ δ εέζδ ημο ακενχπμο ςξ βέκμοξ ηαζ ςξ αημιζηή φπανλδ ζηδ θζθμζμθία
ημο ΢μπεκπάμοεν;
6. Με πμζμοξ ηνυπμοξ μ άκενςπμξ εα θοηνςεεί απυ ηδ δφκαιδ ηδξ αμφθδζδξ ζφιθς-
κα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν;
7. Πμζα είκαζ δ μοζία ημο ακενχπμο ζφιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν;
8. Πμζμ είκαζ ημ πνάβια ηαεεαοηυ ζφιθςκα ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν ηαζ ζε ηζ δζαθμνμ-
πμζείηαζ απυ ημ πνάβια ηαεεαοηυ ημο Κακη;
9. Πμζα είκαζ δ άπμρδ ημο ΢μπεκπάμοεν βζα ημκ ακενχπζκμ αίμ; Πςξ δζηαζμθμβεί αο-
ηήκ ηδ εέζδ ημο;
10. Πςξ ηνίκεηε ηδ εέζδ ημο ΢μπεκπάμοεν υηζ δ δζέλμδμξ πμο πνμζθένεζ δ ηέπκδ
ζημκ άκενςπμ είκαζ πνυζηαζνδ;

55
Ζ ΔΠΑΝΑΞΗΟΛΟΓΖ΢Ζ ΣΧΝ ΑΞΗΧΝ, Ο ΜΖΓΔΝΗ΢ΜΟ΢ ΣΖ΢ ΖΘΗΚΖ΢ ΚΑΗ

Ζ ΟΠΣΑ΢ΗΑ ΣΟΤ ΤΠΔΡΑΝΘΡΧΠΟΤ :ΣΟ ΥΑΡΧΠΟ ΜΔΝΟ΢ ΣΟΤ ΝΗΣ΢Δ.
ΝΗΣ΢Δ
 Ανπεηοπζηυξ ζημπαζηήξ ημο ηέθμοξ .

 Απμιάηνοκζδ ημο δοηζημφ πμθζηζζιμφ απυ ηδκ μνεή ηαηακυδζδ ηδξ ακενχ-
πζκδξ οπυζηαζδξ ηαζ ηδξ ζπέζδξ ηδξ ιε ηζξ θοζζηέξ δοκάιεζξ.
 ΢ηξνθή ζηελ αξραία ειιεληθή ζθέςε:(μιδνζηή πνμζςηναηζηή επμπή, ηνα-
βζηή ηέπκδ ημο Αζζπφθμο). Μέζα απυ ηδκ ηναβζηή πμίδζδ δ θζθμζμθία ήνεε
ζε επαθή ιε ημκ πνςηυβμκμ ροπζζιυ υπμο οπάνπμοκ μζ ιεβαθεζχδεζξ πνάλεζξ
ημο πμθζηζζιμφ. Απμθθχκεζα ανιμκία, αθθδθμζοιπθήνςζδ Γζμκφζμο ηαζ
Απυθθςκα. Τπένααζδ ημο ιέηνμο ηδξ ηαεδιενζκυηδηαξ, απμημνφθςζδ ηδξ
ακενχπζκδξ δδιζμονβζηυηδηαξ. Με ηδκ απυννζρδ ημο πθαηςκζζιμφ ακαδεζ-
ηκφεζ ηδ παιέκδ δζάζηαζδ ηδξ ανπαζμεθθδκζηήξ ημζκςκίαξ. Γζα ημκ Νίηζε δ
ανπαία Eθθάδα δεκ ήηακ δ ιμκμζήιακηδ μιμζμβεκήξ πναβιαηζηυηδηα, αθθά
πμθοζφκεεηδ εκυηδηα δζακμδηζηχκ ηαζ ημζκςκζημπμθζηζηχκ ηνυπςκ.
 Αληίδξαζε θαη απφξξηςε : ημο πθαηςκζημφ ΢ςηνάηδ ελαζηίαξ ημο ανκδηζ-
ηή ηνμπή ημο πμθζηζζιμφ, απαλίςζδ ακενχπζκδξ ζςιαηζηυηδηαξ. Ζ θζθμζμ-
θία είκαζ ιεθέηδ εακάημο. Με ηδκ πθαηςκζηή θζθμζμθία ημ ζχια απμηεθεί
θοθαηή ηδξ ροπήξ. Καηάπηςζδ ζςιαηζηχκ ηαζ δζακμδηζηχκ δοκάιεςκ.
 ΢ημκ πνζζηζακζζιυ. Δκίζποζδ εακαηυθζθμο πνμζακαημθζζιμφ. Με ημκ πνζζηζ-
ακζζιυ μ ηαεέκαξ βίκεηαζ μ πζμ ζηθδνυξ ηφνακκμξ ημο εαοημφ ημο. Βζμθμβζηή
ηαζ πκεοιαηζηή ηαηάπηςζδ ημο ακενχπμο. Ο κευηενμξ άκενςπμξ είκαζ αβέθδ
λεπεζιέκςκ γχςκ.
 ΢ηζξ εεμθμβίεξ ημο 19μο αζχκα δ δδιμηναηία, μ ςθεθζιζζιυξ, μ εεκζηζζιυξ ,ημ
ηνάημξ. Οδδβμφκ ζηδκ ελμοεέκςζδ ημο θοζζημφ ακενχπμο. Ζ ζζυηδηα είκαζ
δ ζζμπέδςζδ ιζαξ ηαηακαβηαζηζηήξ ελμοζίαξ. Ο ζμζζαθζζιυξ πνμςεεί ηδ γδ-
θμθεμκία ηςκ ημζκςκζηά δηηδιέκςκ απέκακηζ ζημοξ κζηδηέξ. Δηθνάγεζ ηδκ
αδοκαιία ημο ιέζμο ακενχπμο κα πάνεζ ηδ γςή ημο ζηα πένζα ημο.
 Πνμτπυεεζδ ακαβέκκδζδξ ημο ακενχπμο δ ζδέα ημο εακάημο ημο εεμφ ηαζ
ημο εακάημο ημο ακενχπμο εεμθμβζηή ενιδκεία ηδξ θφζδξ ημο ακενχπμο.
 Ζ ηδέα ηνπ ππεξαλζξψπνπ:
 Πνμθήηδξ ηδξ κέαξ αοβήξ μ Εαναημφζηνα πμο ακαββέθθεζ ηδκ πανμο-
ζία ημο Τπενακενχπμο.
 Τπενάκενςπμξ : δζακμδηζηυ ηαηαζηεφαζια πμο ζοιαμθίγεζ ημ λε-
πέναζια ηδξ ζδιενζκήξ ακενχπζκδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Φοζζηυ μκ
πμο λεπενκά ηζξ δεζηέξ πνμηαηαθήρεζξ. Απμννίπηεζ ηζξ ανπέξ ηδξ εο-
ζπθαπκίαξ, ηδξ αιμζααζυηδηαξ ηαζ ηδξ δδιμηναηζηήξ ζζυηδηαξ. Δίκαζ μ
δδιζμονβυξ πμο οπαημφεζ ζηζξ πνμζηαβέξ ηδξ ζδζμθοΐαξ ημο.
 Οοζζχδεξ μκημθμβζηυ ημο παναηηδνζζηζηυ δ αμφθδζδ βζα δφκαιδ.
Καθφπηεζ ημ ηεκυ πμο αθήκεζ μ Θευξ. Δίκαζ δ εεσηή δδιζμονβζηυηδηα
πμο δίκεζ έιθαζδ ζημ ζχια.
 Αζχκζα επζζηνμθή : πανμοζία ημο Τπενακενχπμο εκζςιάηςζδ ημο
ακενχπμο ζηδκ αζςκζυηδηα ηδξ θοζζηήξ ηάλδξ.

56
 Ζ επζζηήιδ έπεζ εεμθμβζηυ παναηηήνα ηαζ απμηεθεί δζακμδηζηή αζηδηζηή. Ζ

ηαζκμφνβζα επζζηήιδ εα ακαδείλεζ ημ θοζζηυ άκενςπμ ιε ηδκ επακαλζμθυβδζδ
υθςκ ηςκ αλζχκ.
 Γηνέιζζια εακαημηεκηνζηχκ ζδεμθμβζχκ. Ακηζιεηχπζζδ ημο πανεθευκημξ Θέ-
θδζδ βζα αθθαβή ημο πανεθευκημξ είκαζ δ οπένηαηδ εηδήθςζδ ηδξ δφκαιδξ.
 Δπηδξάζεηο θαη θξηηηθή

 Ακηθεί απυ ΢μπεκπάμοεν ημ εεςνδηζηυ εειέθζμ βζα ηδ θζθμζμθίαξ ηδξ αμφ-
θδζδξ. Ανκείηαζ υιςξ ηδ ζηνμθή ημο ζηδκ ακαημθζηή θζθμζμθία.
 Δπίδναζδ απυ Βάβηκεν Όναια αμοθδηζηήξ αοεμνιδζίαξ Απαθίκςηδ εκεν-
βδηζηυηδηα ημο εοιζημφ. Απυννζρδ ηδξ ηεθζηήξ ζοκεδημθυβδζδξ ημο Βά-
βηκεν ιε ημ πνζζηζακζηυ πκεφια
 Γεκ οπάνπεζ ζφκδεζδ θζθμζμθίαξ ημο Νίζηε ιε ημκ καγζζιυ. Σμ πκεφ-
ια ημο έκεεμο εβςζζιμφ ημο οπενακενχπμο είκαζ ακηίεεημξ ιε ηδκ
μθμηθδνςηζηή ελμοζία. Ανκείηαζ ηδκ έκκμζα ημο ηνάημοξ. Γεκ οπήνλε
εεκζηζζηήξ μφηε ακηζζδιίηδξ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή πνπ αζθεί ν Νίηζε ζηα ζεκέιηα ηεο επξσπατθήο παηδείαο;
Ο Νίηζε ιε ηδ δζαθοηζηή ημο ζηέρδ ηαζ ιε ηδκ ηαηαζηνμθζηυηδηα ημο θυβμο

ημο ηαηέηνζκε ηζξ δμιέξ ημο εονςπασημφ πμθζηζζιμφ επζζδιαίκμκηαξ ηδκ ηνίζδ ημο.
Καηαδίηαζε ηδ κεμβεθζακή ιεηαθοζζηή ηδκ πμθζηζηή, ημζκςκζηή, ηαζ πμθζηζζηζηή ηα-
ηάζηαζδ ηδξ επμπήξ ημο. Ήνεε ζε νήλδ ιε ημ πκεφια ηδξ επμπήξ ημο ηαηαδζηάγμκηαξ
ηδκ οθζηή πνυμδμ πμο οπμζηήνζλε μ εεηζηζζιυξ, ηζξ δμιέξ ηδξ αζηηςνζακήξ ανεηακζ-
ηήξ ημζκςκίαξ, ηζξ ζοκέπεζεξ ημο ςθεθζιζζιμφ ηαζ ηδξ επζζηήιδξ πμο πενζθνμκμφκ
ηδκ ίδζα ηδ θφζδ ημο ακενχπμο. Ο εονςπασηυξ πμθζηζζιυξ έπεζ απμιαηνοκεεί απυ ηζξ
ίδζεξ ηζξ νίγεξ ημο, ηαεχξ δεκ ζοιιενίζηδηε ηδκ ειπζζημζφκδ ζηζξ θοζζηέξ δοκάιεζξ
πμο απμηέθεζε ααζζηυ παναηηδνζζηζηυ ηδξ μιδνζηήξ ηαζ ηδξ πνμζςηναηζηήξ πενζυ-
δμο. Ο άκενςπμξ ηδξ μιδνζηήξ ηαζ ηδξ πνμζςηναηζηήξ πενζυδμο δζαηνζκυηακ βζα ημκ
δοκαιζζιυ ηδξ αμφθδζήξ ημο πμο επζεοιμφζε ιε ηζξ θοζζηέξ ημο δοκάιεζξ κα επζηνα-
ηήζεζ βφνς ημο. Δπίζδξ μ Νίηζε ακαηαθφπηεζ ημ λεπαζιέκμ πνυηοπμ ημο ακενχπμο,
υπςξ πανμοζζαγυηακ ζηδκ ηναβςδία ημο Αζζπφθμο. Πνυηεζηαζ βζα ημκ ήνςα εηείκμ
πμο πνμζπαεεί κα οπενκζηήζεζ ημ πεπνςιέκμ ημο ιε ημκ πνςηυβμκμ ροπζζιυ ημο ηαζ
ηδκ εοροπία ημο. Αοηυξ μ μιδνζηυξ ηαζ ανπασηυξ πμθζηζζιυξ δίκεζ έιθαζδ ζηδ βκχζδ
ηαζ ζηζξ αλίεξ ηδξ γςήξ. Αλζμζδιείςημξ είκαζ ζφιθςκα ιε ημκ Νίηζε μ ζοκδοαζιυξ
ημο δζμκοζζαημφ ιέκμοξ ηδξ πνμζςηναηζηήξ πενζυδμο ηαζ ηδξ απμθθχκεζαξ ανιμκίαξ
ηδξ ανπασηήξ πενζυδμο. Τπάνπεζ ζοιπθήνςζδ ημο θυβμο πμο εηθνάγεηαζ ιε ηδκ α-
πμθθχκεζα ανιμκία ηαζ ημο άθμβμο ζημζπείμο ηδξ ροπήξ, υπςξ εηθνάγεηαζ απυ ημ
δζμκοζζαηυ ιέκμξ ηαζ ηδ δζεοναιαζηή ιακία.
Ο εονςπασηυξ υιςξ πμθζηζζιυξ δεκ έπεζ ηα εειέθζα ημο ζηδκ πνμζςηναηζηή
ηαζ ηδκ ανπασηή πενίμδμ. Ακηίεεηα ζηδνίπεδηε ζηδκ ανπαία εθθδκζηή θζθμζμθία ημο
5μ αζχκα π.π. Σα κευηενα εονςπασηά θζθμζμθζηά νεφιαηα έπμοκ επδνεαζηεί απυ ηδκ
πθαηςκζηή θζθμζμθία πμο απμηεθεί «ιεθέηδ εακάημο». ΢ηδκ πθαηςκζηή θζθμζμθία
δε δίκεηαζ ειπζζημζφκδ ζηζξ θοζζηέξ δοκάιεζξ ημο ακενχπμο. Σμ ζχια έπεζ ανκδηζηή
ζδιαζία. Απμηεθεί ηδ θοθαηή ηδξ ροπήξ. Γίκεηαζ έιθαζδ ζηδκ αεακαζία ηδξ ροπήξ.
Δπμιέκςξ δ πθαηςκζηή θζθμζμθία ζφιθςκα ιε ημκ Νίηζε οπμααειίγεζ ηζξ ζςιαηζηέξ
ηαζ δζακμδηζηέξ δοκάιεζξ πμο δίκμοκ ζημκ άκενςπμ οπυζηαζδ ιέζα ζημκ ηυζιμ. Αο-

57
ηή ηδκ οπμαάειζζδ ημο ζχιαημξ ηδκ εκζζπφεζ μ πνζζηζακζζιυξ πμο απμηέθεζε ιεηελέ-
θζλδ ηδξ πθαηςκζηήξ ιεηαθοζζηήξ. Απμηεθεί έκα ηνμιμηναηζηυ ζφζηδια, υπμο μ ηα-
εέκαξ βίκεηαζ μ πζμ ζηθδνυξ ηφνακκμξ ημο εαοημφ ημο. Αοηυ ημ παναδμζζαηυ ιεηα-
θοζζηυ ζφζηδια μδδβεί ημ ακενχπζκμ είδμξ ζε παναηιή, ηαεχξ αοηυ έπεζ πάζεζ ιε ηδ
εακαηυθζθδ εεςνία ηδ αζμθμβζηή ηαζ πκεοιαηζηή ημο δφκαιδ. Ο κευηενμξ άκενςπμξ
δεκ είκαζ πανά ιζα αβέθδ λεπεζιέκςκ γχςκ. Με ηζξ ηαεζενςιέκεξ ιεηαθοζζηέξ εες-
νίεξ ηαηαδζηάγμκηαζ υηζ πζμ οβζέξ οπάνπεζ ζηδ θφζδ ημο ακενχπμο, ημ ζανηζηυ πάεμξ
ηαζ δ θοζζηή μνιή. Οζ θακαηζημί ζενείξ ημο πνζζηζακζζιμφ ηαζ μζ θζθυζμθμζ ημο ζ-
δεχδμοξ ηυζιμο(πθαηςκζηή θζθμζμθία ηαζ δ ιεηαβεκέζηενδ ιεηαθοζζηή εονςπασηή
θζθμζμθία) ηαηαπαημφκ ηδκ εθεοεενία ημο ακενχπμο.
Κάκμκηαξ ηνζηζηή μ Νίηζε ζηα παναδμζζαηά ιεηαθοζζηά ζοζηήιαηα ηαζ ημ
πνζζηζακζζιυ εοεοβναιιίγεηαζ ιε ηζξ εέζεζξ ημο κεμεβεθζακζζιμφ. Όιςξ μ Νίηζε πνμ-
πςνεί ηαζ ζηδκ ηνζηζηή ημο κεμεβεθζακζζιμφ.
Γζα ημκ Νίηζε μ ζημπαζιυξ εα πνέπεζ κα απαθθαβεί απυ ηζξ εακαηυθζθεξ εεςνίεξ ημο
πνζζηζακζζιμφ ηαζ ηδξ πθαηςκζηήξ εεςνίαξ. Γζα κα βίκεζ μ ζημπαζιυξ εθεφεενμξ εα
πνέπεζ κα έπεζ αθεηδνία ημ ιδδέκ. Ο Νίηζε ηάκεζ θυβμ βζα εάκαημ ημο εεμφ ηαζ βζα
εάκαημ ημο ακενχπμο. Με αοηά εέθεζ κα δδθχζεζ ηδκ ακάβηδ κα πάρμοιε κα ενιδ-
κεφμοιε ηδ γςή ιε εεμθμβζηυ ηνυπμ. Ο Νίηζε ηαηαδζηάγεζ ηάεε εεςνία ηδξ επμπήξ
είηε ιεηαθοζζηή, είηε εεηζηζζηζηή, είηε ζζημνζηζζηζηή. Αηυια ηαζ ηδ ζφβπνμκδ ημο
επζζηήιδ ηδ παναηηδνίγεζ δζακμδηζηή αζηδηζηή. Ο επζζηήιμκαξ πνμζπαεχκηαξ κα
μδδβδεεί ζηδκ ακηζηεζιεκζηή βκχζδ απανκείηαζ ημκ εαοηυ ημο, δεκ οπμθμβίγεζ ηα ζο-
καζζεήιαηα ηαζ ηζξ επζεοιίεξ ημο. Οοζζαζηζηά μ επζζηήιμκαξ θεζημονβεί ηαζ εκενβεί
υπςξ εκενβεί μ πνζζηζακυξ ζενέαξ.
Ο Νίηζε ηάκεζ θυβμ βζα επζηνάηδζδ ιζαξ κέαξ επζζηήιδξ πμο εα ηαηαθφζεζ
ηάεε ιεηαθοζζηή εεςνία. Με ημ ζθονί μ θζθυζμθμξ ηαηαδζηάγεζ υθεξ ηζξ λεπεναζιέ-
κεξ αλίεξ ηδξ επμπήξ ημο. Κάκεζ ιζα επακαλζμθυβδζδ υθςκ ηςκ αλζχκ. Με αοηυκ ημκ
ηνυπμ μ θζθυζμθμξ ιαξ πανμηνφκεζ κα ζηναθμφιε ζημκ εαοηυ ιαξ ηαζ ζημ ίδζμ ιαξ ημ
ζχια πμο είκαζ δ μοζία ημο πνζζηζακζημφ ακενςπζζιμφ. Με ηδ ζηνμθή ζηδ θοζζηή
ημο δφκαιδ πενζθνμκχκηαξ ηάεε εεςνία βζα αεακαζία ηδξ ροπήξ εα ζζμπεδςεεί ηάεε
εεζιζηυ ηαζ δζακμδηζηυ μζημδυιδια ημο ζδιενζκμφ πμθζηζζιμφ ηαζ εα μδδβδεμφιε ζε
ιζα κέα επμπή ημο εονςπασημφ ιδδεκζζιμφ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή ζηάζε ηνπ Νίηζε ζε εθθξαζηέο ηεο εζηθήο παξάδνζεο;
Ο Νίηζε πνμζδζμνίγεζ ςξ αθεηδνία ηδξ δεζηήξ πανάδμζδξ, πμο δζαηδνήεδηε

αθχαδηδ ιέπνζ ηδκ επμπή ημο θζθμζυθμο, ημκ 5μ αζχκα π.π. Ζ θζθμζμθία ιε ημκ
Πθάηςκα έπαρε κα ζοιαμθίγεζ ιζα ηαηάθαζδ βζα ηδ γςή αθθά ζηδνίπεδηε ζηδκ άν-
κδζδ ηδξ αλίαξ ημο ζχιαημξ. Απμηηά ηδ ιμνθή ηδξ ιεθέηδξ εακάημο. Κονζανπεί ημ
ιίζμξ βζα ημ ζχια, πμο ακηζιεηςπίγεηαζ ςξ θοθαηή ηδξ ροπήξ. Δίκαζ ακαβηαζηζηή δ
ζοκεφνεζδ ζχιαημξ ηαζ ροπήξ ιέπνζ κα επζηεοπεεί ιέζς εακάημο δ απεθεοεένςζδ
ηδξ. Ζ πθαηςκζηή δεζηή εεςνία ζηδνίγεηαζ ζηδκ ζδέα ημο αβαεμφ, πμο ανίζηεηαζ ζε
έκα ηυζιμ ιεηαθοζζηυ, έλς απυ ημ πχνμ ηδξ πναηηζηήξ γςήξ ημο ακενχπμο. Γεκ έπεζ
ηα παναηηδνζζηζηά ιζαξ ακενχπζκδξ ζδζυηδηαξ Ακηίεεηα είκαζ απυιαηνδ ηαζ ιυκμ ιε
εεία παναπχνδζδ ιπμνεί κα βίκεζ αίηδια ημο ακενχπμο.
Οζ εέζεζξ αοηέξ ημο Πθάηςκα άζηδζακ μοζζαζηζηή επίδναζδ ζηδ πνζζηζακζηή
δζδαζηαθία. Γζ’ αοηυ ημ θυβμ άθθςζηε μ πνζζηζακζζιυξ απμηεθεί θοζζμθμβζηή ιεηε-
λέθζλδ ηδξ πθαηςκζηήξ ιεηαθοζζηήξ. ΢ηδνίγεηαζ ζηδκ πίζηδ ημο Πθάηςκα βζα εεσηή
αθήεεζα. ε ηδκ επίδναζδ ημο αζηδηζημφ ζδεχδμοξ δ αθήεεζα εεςνήεδηε ςξ ακχηαηδ
ανπή, ςξ εευξ πςνίξ κα βίκεηαζ θυβμξ βζα πνυαθδια ηδξ αλίαξ ηδξ αθήεεζαξ. Ζ αεα-

58
καζία ηδξ ροπήξ, δ αζπιαθςζία ηδξ ιέζα ζημ ζχια απμηεθμφκ ααζζηέξ πθαηςκζηέξ
εέζεζξ ηαζ ιανηονμφκ ηδκ άιεζδ ζπέζδ ηδξ πθαηςκζηήξ εεςνίαξ ιε ημ πνζζηζακζζιυ.
Ζ πενζθνυκδζδ ηδξ ακενχπζκδξ θφζδξ ηαζ ηςκ ζςιαηζηχκ, δζακμδηζηχκ δοκάιεςκ,
πμο είκαζ βκςνίζιαηα ημο αζηδηζημφ ηνυπμο γςήξ ,απμηεθμφκ απμηέθεζια ηδξ πανα-
δμπήξ ημο Πθάηςκα βζα αεακαζία ηδξ ροπήξ.
Όπςξ είδαιε παναπάκς μ πνζζηζακζζιυξ ζηδνζγυιεκμξ ζηδκ πθαηςκζηή εες-
νία εηθνάγεζ ηδκ δεζηή ημο δμφθμο, πμο παβζδεφεζ ημκ άκενςπμ ζε ιζα μδοκδνή ηα-
ηάζηαζδ, υπμο επζηναηεί δ εκμπή, δ πενζθνυκδζδ ζηζξ δδιζμονβζηέξ δοκάιεζξ, μ θυ-
αμξ ηδξ ηζιςνίαξ, δ οπμηίιδζδ ηδξ γςήξ. Με ηδ ζοκφπανλδ ηαζ ηδκ αθθδθμζοιπθή-
νςζδ ηδξ ικδζζηαηίαξ ηαζ ηδξ άζπδιδξ ζοκείδδζδξ ιέζα απυ ημ αζηδηζηυ ηνυπμ
γςήξ ηαηανβείηαζ μ ιυκμξ αθδεζκυξ ηυζιμξ, αοηυξ ημο ζανηζημφ πάεμοξ ηαζ ηδξ θο-
ζζηήξ μνιήξ. Δπζηναηεί ημ αζηδηζηυ ζδεχδεξ πμο εβηθςαίγεζ ημκ άκενςπμ ηαζ ημκ
μδδβεί ζηδκ άνκδζδ ηδξ ίδζαξ ηδξ θφζδξ ημο, ζημ ιίζμξ βζα ημκ ίδζμ ημκ εαοηυ ημο ηαζ
ζηδκ αοημηζιςνία ημο.
Ζ οπενεηηίιδζδ ηδξ αθήεεζαξ ιε ηδκ έκκμζα υηζ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα βίκεζ
ηνζηζηή ζ’ αοηήκ, απμηεθεί ημζκυ ζδιείμ ημο αζηδηζημφ ζδεχδμοξ ηαζ ηδξ δεζηήξ πα-
νάδμζδξ. Ο Νίηζε δε εεςνεί ζηακμπμζδηζηή ηδκ ηνζηζηή ηδξ αθήεεζαξ, υπςξ πναβια-
ημπμζήεδηε απυ πνμδβμφιεκμοξ θζθμζυθμοξ. ΢οβηεηνζιέκα μ Κακη ηαηαζηνέθεζ ηδκ
ηνζηζηή υπζ ιυκμ ζηδκ εθανιμβή ηδξ αθθά ηαζ ζηδκ ανπή ηδξ. Ο Νίηζε ειπζζηεφεηαζ
ιυκμ ημκ εαοηυ ημο ζηδκ πναβιαημπμίδζδ αοηήξ ηδξ ηνζηζηήξ. Γζ’ αοηυκ ζημκ Κακη
απμοζίαγε δ ιέεμδμξ εηείκδ, ιε ηδκ μπμία εα επζηφβπακε ηδκ ηνζηζηή ημο θυβμο απυ
ηα ιέζα πςνίξ ηδκ ακάβηδ κα είκαζ μ ίδζμξ μ θυβμξ ηνζηήξ ημο εαοημφ ημο. Ζ δεζηή
εεςνία ημο Κακη ιε ηδ εειεθζχδδ ανπή ηδξ ηαηδβμνζηήξ πνμζηαβήξ έπεζ αζηδηζηυ
παναηηήνα, αθμφ παβζδεφεζ ημκ άκενςπμ ζε έκα νυθμ εηπθήνςζδξ ημο ηαεήημκημξ,
ημο πνέμοξ ιε εζςηενζηή πεζεανπία ακάθμβδ αοηήξ πμο γδηά μ αζηδηζηυξ ζενέαξ απυ
ημοξ αζεεκείξ πζζημφξ κα αημθμοεήζμοκ βζα κα εεναπεοημφκ. Κάηζ ηέημζμ απμαθέπεζ
ζηδκ ελοπδνέηδζδ ιζαξ ζημπζιυηδηαξ ηαζ δεκ απμηεθεί δείβια εθεφεενδξ έηθναζδξ.
Ο ΢μπεκπάμοεν ζηδκ έκκμζα ηδξ αμφθδζδξ ακαβκχνζζε ηδκ πδβή ηδξ γςήξ
ηαζ ηςκ εκενβεζχκ ημο ακενχπμο. Ζ ηαεζένςζδ ηδξ αμφθδζδξ ςξ εειέθζμ βζα ηδ θζ-
θμζμθία παναηίκδζε ημ Νίηζε κα δζαηοπχζεζ ηδ δζηή ημο εεςνία βζα αμφθδζδ ηδξ
δφκαιδξ. Όιςξ μ ΢μπεκπάμοεν πανέηηθζκε απυ ηδκ πμνεία ημο πανμοζζάγμκηαξ ηδ
αμφθδζδ ςξ μκηυηδηα, πνάβια ηαεεαοηυ, πμο δεκ έπεζ ηαιζά ζπέζδ ιε ηα απμηεθέ-
ζιαηά ηδξ. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ δ θζθμζμθζηή ημο ζηέρδ μδδβήεδηε ζηδκ οζμεέηδζδ
ηςκ ζδεχκ ημο μίηημο, ηδξ ηαπείκςζδξ ηαζ ημο αοημιδδεκζζιμφ αημθμοεχκηαξ ηδκ
μδυ ημο πνζζηζακζζιμφ.
Κνζηζηή είκαζ δ ζηάζδ ημο Νίηζε απέκακηζ ζημκ Υέβηεθ πμο ηαοηίγεζ ηδκ ζδέα
ιε ημ εευ ηαζ ειθακίγεζ ημ πνζζηζακζζιυ ςξ ηδκ αοημαπμηάθορδ ηδξ ζδέαξ. Ο Νίηζε
δζαπζζηχκεζ ηδκ ηονζανπζηή εέζδ πμο έπεζ ημ πκεφια ημο πνζζηζακζζιμφ ζηδ θζθμζμ-
θία ημο Υέβηεθ. Ζ θζθμζμθία ηδξ ζζημνίαξ ημο έπεζ ηαηεφεοκζδ εεμθμβζηή ειθακί-
γμκηαξ ηδκ ζζημνζηή βκχζδ ςξ οπμηαηάζηαημ ηδξ ενδζηείαξ. ΢φιθςκα ιε ημ Νίηζε δ
πμνεία πμο αημθμφεδζε ζηδ ζοκέπεζα ήηακ δζαθμνεηζηή απυ ηδκ ανπζηή ημο πνυεεζδ,
υηακ ζημ βεκζηυ παναηηήνα ημο είκαζ είπε εκηάλεζ ηαζ ημ ηαηυ. ΢ηυπμξ ημο Υέβηεθ
είκαζ δ ηεθείςζδ ηδξ πνζζηζακζηήξ θζθμζμθίαξ πμο πναβιαημπμζείηαζ ιε ηδκ πανμο-
ζίαζδ ημο ζηαονζημφ εακάημο ημο Υνζζημφ ςξ αθεηδνία ηδξ πνζζηζακζηήξ πίζηδξ. Με
ηδκ έθεοζδ ημο Θεακενχπμο ζηδ βδ δ ακενχπζκδ θφζδ ζοιθζθζχκεηαζ ιε ηδ εεία
θφζδ. Ακηίεεηα βζα ημ Νίηζε αοηή δ πίζηδ ημο Θεακενχπμο ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ ιε
ηδκ ακενχπζκδ θφζδ, ηδκ μπμία οπμααειίγεζ ηαζ ηαηαδζηάγεζ. Δκχ βζα ημκ Υέβηεθ μ
Θευξ είκαζ πκεφια, μ Νίηζε εεςνεί αοηήκ ηδ εέζδ έηθναζδ απζζηίαξ πμο δζμνεχκε-
ηαζ ιε ηδ κέα βέκκδζδ εκυξ εκζανηςιέκμο Θεμφ. Ο Νίηζε πνεχκεζ ζημ Υέβηεθ, ιε
ηδκ ειιμκή ημο κα πνμζδίδεζ εείμ παναηηήνα ζηδκ φπανλδ, ηδκ ηαεοζηένδζδ ημο

59
ακενχπμο κα απαθθαβεί απυ ημ πνζζηζακζζιυ ηαζ ηδκ δεζηή ημο. Ο Υέβηεθ ακ ηαζ ο-
πμζηδνίγεζ ηδκ εκζάνηςζδ ηδξ ζδέαξ ζηδκ ίδζα ηδκ πναβιαηζηυηδηα δεκ απμθεφβεζ κα
ζοκηδνεί ημ Υνζζηζακζζιυ ηαζ ηζξ ζδέεξ ημο. Παν’ υθεξ ηζξ επζδνάζεζξ πμο δέπηδηε μ
Νίηζε απυ ημ Υέβηεθ, ημκ ηαηαηάζζεζ ζηδκ δεζηή πανάδμζδ πμο ζοκηέθεζε ζηδ δζα-
ηήνδζδ ημο πνζζηζακζημφ πκεφιαημξ ζηδ θζθμζμθζηή ζηέρδ.
Πνηα είλαη ε ηδέα ηνπ ππεξαλζξψπνπ ζηνλ Νίηζε;
Όπςξ ακαθένεζ μ Νίηζε ζηδκ πνχηδ πναβιαηεία ηδξ Γεκεαθμβίαξ ηδξ Ζεζηήξ
μζ ιέπνζ ηδξ δζηήξ ημο επμπήξ εεςνίεξ παναηηδνίγμκηακ απυ ηδκ δεζηή ημο ηονίμο
ηαζ ηδκ δεζηή ημο δμφθμο. Ο θζθυζμθμξ δείπκεζ ιεβαθφηενδ ειπζζημζφκδ ζηδκ δεζηή
ηςκ ηονίςκ επεζδή ζηδνίγεηαζ ζηδ αμφθδζδ βζα δφκαιδ. Όιςξ δ δεζηή αοηή δεκ απμ-
ηεθεί ημ πνυηοπμ δεζηήξ έηθναζδξ αθθά ημ ζηάδζμ εηείκμ πνζκ ηδκ έθεοζδ ημο οπε-
νακενχπμο.
Ο οπενάκενςπμξ θμζπυκ απμηεθεί ημ ζδακζηυ ηφπμ δεζηήξ ζοιπενζθμνάξ. Έ-
πεζ πνμδβδεεί μ εάκαημξ ημο εεμφ ηαζ ημο ακενχπμο πμο ζοιαμθίγεζ ηδκ αδοκαιία
ημο πνζζηζακζζιμφ κα απμηεθέζεζ ηαζ ζημ ιέθθμκ ηδ αάζδ ηςκ δεζηχκ εεςνζχκ. Ζ
ζδέα ημο οπενακενχπμο, υπςξ ηονίςξ πανμοζζάγεηαζ ζημ Εαναημφζηνα, ένπεηαζ κα
ακηζηαηαζηήζεζ ηδκ δεζηή πανάδμζδ ηαζ κα εειεθζχζεζ έκα κέμ ζφζηδια αλζχκ. Γεκ
πνυηεζηαζ βζα ηάπμζμ μκ ιε οπενθοζζηέξ ζδζυηδηεξ. Απμηεθεί ημ δζακμδηζηυ εηείκμ
ηαηαζηεφαζια πμο εα ζοκηεθέζεζ ζηδκ οπένααζδ ηδξ ζδιενζκήξ πναβιαηζηυηδηαξ
ημο ιδδεκζζιμφ, ηδξ δζακμδηζηήξ ηαζ δεζηήξ ηαηάπηςζδξ. Πνυηεζηαζ βζα ηδ εεσηή
δδιζμονβζηυηδηα ηδκ μπμία ζδζμπμζείηαζ ημ ζχια ηαζ μ κμοξ ημο Δβχ. Ζ εκενβδηζηυ-
ηδηα, δ ακάβηδ βζα ζηακμπμίδζδ ηςκ εκζηίηηςκ, δ αμφθδζδ βζα ηονζανπία ηαζ θοζζηή
εθεοεενία ακηζηαεζζηά ηα παναηηδνζζηζηά ημο δμφθμο υπςξ ημ θυαμ, ημκ μίηημ, ηδκ
εθεδιμζφκδ. Αθμφ μ θζθυζμθμξ είκαζ οπμζηδνζπηήξ ηδξ δφκαιδξ βζα αμφθδζδ ηαζ ηδξ
ηαηάθαζδξ ηδξ γςήξ δίκεζ ζημκ οπενάκενςπμ ηδ ιμνθή εκυξ πθάζιαημξ πμο εκδζα-
θένεηαζ βζα ηδκ ηονζανπία ηαζ ηδκ επζαμθή ημο ζηδ θφζδ. Ο Τπενάκενςπμξ εηθνάγεζ
ηδ θοζζηή εθεοεενία. Απμννίπηεζ ηζξ ανπέξ ηδξ εοζπθαπκίαξ, ηδξ αιμζααζυηδηαξ ηαζ
ηδξ δδιμηναηζηήξ ζζυηδηαξ πμο απμηεθμφκ απανπαζςιέκεξ αλίεξ ημο ζφβπνμκμο πμ-
θζηζζιμφ. Δίκαζ μ δδιζμονβυξ πμο οπαημφεζ ζηζξ πνμζηαβέξ ηδξ ζδζμθοΐαξ ημο. Δκδζα-
θένεηαζ βζα ηδ εειεθίςζδ ηδξ εθεοεενίαξ ημο Δβχ πμο δε δεζιεφεηαζ απυ ζοιααηζηά
ζοκαζζεήιαηα ηαζ δεζηέξ απαβμνεφζεζξ ηαζ εκδζαθένεηαζ κα επζηναηήζεζ ζημ θοζζηυ
ηυζιμ. Ζ αμφθδζδ βζα δφκαιδ είκαζ ημ μοζζχδεξ μκημθμβζηυ παναηηδνζζηζηυ ημο ο-
πενακενχπμο.
Ζ ζδέα ημο οπενακενχπμο εκζανηχκεζ ηδκ επζεοιία ημο θζθμζυθμο κα επα-
καπνμζδζμνίζεζ ηζξ δεζηέξ αλίεξ, κα ακηζηαηαζηήζεζ ηζξ οπάνπμοζεξ δεζηέξ εεςνίεξ ιε
έκα κέμ ηχδζηα ζοιπενζθμνάξ ηαζ υπζ κα οπμζηδνίλεζ ηδκ ηαηάνβδζδ ηάεε δεζημφ
αλζχιαημξ. Με ηδκ ζδέα αοηή μ άκενςπμξ απυ υνβακμ ημο πνέμοξ ηδξ πνζζηζακζηήξ
πίζηδξ ιεηαηνέπεηαζ ζε απεθεοεενςιέκμ πκεφια ηδξ εέθδζδξ. Ο Τπενάκενςπμξ βί-
κεηαζ μ εειαημθφθαηαξ ηςκ κέςκ αλζχκ. Δίκαζ ιζα ζζυεεδ φπανλδ πμο ιε ηδ θοζζηυ-
ηδηα ηδξ οπενααίκεζ ηάεε ειπυδζμ ηαζ θναβιυ. Με ηδ νδημνζηή ημο δεζκυηδηα πα-
νμοζζάγεζ ηζξ ιεβαθεζχδεζξ εκμνάζεζξ ημο ιέζα απυ ιζα βμδηεοηζηή βθχζζα.
΢ηδ δεφηενδ πναβιαηεία ηδξ Γεκεαθμβίαξ ηδξ Ζεζηήξ ακαθένεηαζ ζηδκ έθεο-
ζδ ημο οπενακενχπμο πμο εα μδδβήζεζ ημκ άκενςπμ ζηδκ επακαζφκδεζδ ιε ηδ θφ-
ζδ ημο. Πνμακαββέθθεζ ηδκ ειθάκζζδ ημο πμο εα θοηνχζεζ ηδκ ακενςπυηδηα απυ ηδ
εθζαενή πναβιαηζηυηδηα, ηδκ μπμία ηχνα αζχκεζ. ΢ημ ένβμ ημο Σάδε έθδ Εαναημφ-
ζηναξ μ πνμθήηδξ Εαναημφζηναξ ακαββέθθεζ ηδκ επζηείιεκδ πανμοζία ημο Τπενακ-
ενχπμο. Αοηή δ έθεοζδ ζοιαμθίγεζ ηδκ απεθεοεένςζδ ημο ακενχπζκμο βέκμοξ απυ

60
ηα δεζιά ηδξ δεζηήξ ημο δμφθμο πμο ημκ έηακε κα πενζθνμκήζεζ ηζξ θοζζηέξ ηθίζεζξ
ημο ηαζ κα εκςεμφκ ιε ηδκ άζπδιδ ζοκείδδζδ. Απμηεθεί ηδκ έλμδμ απυ ημ ιδδεκζ-
ζιυ, ζημκ μπμίμ έπμοκ παναζφνεζ ημκ άκενςπμ μζ εεςνίεξ εηείκεξ πμο δζαηαηέπμκηαζ
απυ ημ πνζζηζακζηυ πκεφια. Ο οπενάκενςπμξ εα δχζεζ κέα αλία ζηδ γςή ημο εθεοεε-
νχκμκηαξ ηδ εέθδζδ ημο. «…. αοηυξ πμο εα εθεοεενχζεζ λακά ηδ εέθδζδ ηαζ πμο εα
δχζεζ λακά ζηδ βδ ημκ ζημπυ ηδξ ηαζ ζημκ άκενςπμ ηδκ εθπίδα ημο, αοηυξ μ Ακηίπνζ-
ζημξ ηαζ μ ακηζιδδεκζζηήξ, αοηυξ μ κζηδηήξ ημο Θεμφ ηαζ ημο ιδδεκυξ – πνέπεζ κα
‘νεεζ ιζα ιένα». Βέααζα δε δίκεζ μ θζθυζμθμξ ιζα ηαεανή εζηυκα ζηδκ έκκμζα ημο ο-
πενακενχπμο. Γεκ πανμοζζάγεζ εηείκεξ ηζξ δεζηέξ αλίεξ ηαζ ημ ζοβηεηνζιέκμ είδμξ
δζηαίμο πμο ζημπεφεζ κα αημθμοεήζεζ μ οπενάκενςπμξ βζα κα δχζεζ κέα πκμή ζηδκ
δεζηή θζθμζμθία ηαζ κα ηδκ απαθθάλεζ απυ ηζξ δεζιεφζεζξ ηδξ πανάδμζδξ.
Πνηεο είλαη νη βαζηθέο ζέζεηο ηεο εζηθήο ζεσξίαο ηνπ Νίηζε;
΢ηδκ πνχηδ πναβιαηεία ηδξ Γεκεαθμβίαξ ηδξ Ζεζηήξ μ Νίηζε ηάκεζ θυβμ βζα
δφμ δεζηέξ, ηδκ δεζηή ημο ηονίμο ηαζ ηδκ δεζηή ημο δμφθμο. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ εέ-
θεζ κα δζηαζμθμβήζεζ, βζαηί ζημκ ηυζιμ δεκ οπάνπεζ ζοβηεηνζιέκμ πενζεπυιεκμ ηδξ
έκκμζαξ ημο ηαθμφ ηαζ ημο ηαημφ, αθθά ηαηά ηαζνμφξ οπάνπμοκ δζαθμνεηζηέξ ενιδ-
κείεξ.
Κφνζμζ είκαζ μζ δοκαημί, μζ ζηθδνμί, ιε επζεεηζηέξ ηάζεζξ ηαζ ακαπηοβιέκμ ζ’
αοημφξ ημ πμθειζηυ ζδεχδεξ Γζαηνίκμκηαζ βζα ηδ αμφθδζδ ημοξ βζα δφκαιδ ηαζ ηδκ
επζαμθή ζημοξ άθθμοξ. Ο θζθυζμθμξ πνδζζιμπμζεί βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ημοξ ημκ
υνμ ανζζημηνάηεξ, εοβεκείξ. Δίκαζ άκενςπμζ ιε ορδθή ημζκςκζηή εέζδ ηαζ ορδθυ
θνυκδια. Έδςζακ ημ δζηυ ημοξ πενζεπυιεκμ ζηδκ έκκμζα ημο ηαθμφ ηαζ ημο ηαημφ.
Θεςνμφκ βζα ηαθυ μηζδήπμηε έπεζ ζπέζδ ιε ηζξ δζηέξ ημοξ ακηζθήρεζξ ηαζ πνάλεζξ .
Με αάζδ ηδ δζηή ημοξ εεςνία δ έκκμζα ηαθυξ ζοκδέεηαζ ιε ηδ ζδιαζία ημο «ροπζηά
εοβεκμφξ» ηαζ ημο «ροπζηά πνμκμιζμφπμο».Αλίεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ δεζηή ηςκ
ηονίςκ είκαζ δ απμθαζζζηζηυηδηα, δ μνιδηζηυηδηα, δ ακάβηδ βζα οπενίζποζδ ζημοξ
άθθμοξ. Ακηίεεηα ημ ηαηυ είκαζ ηαεεηί ηαπεζκυ, εοηεθέξ, αβμναίμ ηαζ πθδαείμ.
Ζ δεζηή ημο δμφθμο έπεζ πνμζδζμνίζεζ ηζξ δζηέξ ηδξ αλίεξ, πμο ζπεηίγμκηαζ ιε
ιζα ζοβηεηνζιέκδ ακηίθδρδ, πμο έπεζ βζα ημκ ηυζιμ. Πενζθνμκεί ηδ αμφθδζδ βζα δφ-
καιδ ηαζ ηδκ αβςκζζηζηυηδηα. Υαναηηδνίγεζ ςξ ηαθμφξ ημοξ άεθζμοξ ,ημοξ θηςπμφξ,
ημοξ ακήιπμνμοξ, ημοξ ηαπεζκμφξ, ημοξ εοζεαείξ, ημοξ ζηενδιέκμοξ Ακηίεεηα μζ
ζηθδνμί, μζ εοβεκείξ, μζ ζζπονμί είκαζ μζ ηαημί. Πνμαάθθμκηαζ ςξ αλίεξ μ μίηημξ, δ
ζοιπυκζα, δ θνμκηίδα ηςκ άθθςκ, δ θζθία, δ αβάπδ. Ζ ηαεζένςζδ αοηήξ ηδξ δεζηήξ
πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ ελάπθςζδ ημο πνζζηζακζζιμφ. Δπζηνάηδζακ μζ εανασηέξ
αλίεξ, πμο οπενίζποζακ ηςκ αλζχκ ηςκ εοβεκχκ ηαζ ζοκηέθεζακ ζηδκ ελέβενζδ ηςκ
δμφθςκ. Αοηυ πναβιαημπμζήεδηε ιε ημκ Ηδζμφ ςξ θοηνςηή ηςκ αδοκάηςκ. Αοημφ
ημο είδμοξ δ δεζηή ιε ηδκ ειθάκζζδ ηδξ επδνέαζε ημκ δεζηυ ηνυπμ ζηέρδξ ηδξ ακ-
ενςπυηδηαξ .
H δεζηή ηςκ ηονίςκ ζπδιαηίγεζ ηδκ έκκμζα ημο ηαθμφ απυ ιέζα ηδξ ηαζ δεκ
ελανηάηαζ απυ ελςηενζημφξ πανάβμκηεξ. Αθμφ δδιζμφνβδζε ιέζα ηδξ ηδκ έκκμζα ηα-
θυξ, ζηδ ζοκέπεζα ζπδιαηίγεζ ηαζ ηδκ ζδέα ημο ηαημφ. Γεκ ακαηαθφπηεζ ημκ εαοηυ
ηδξ ιέζα απυ ημκ πνμζδζμνζζιυ ηδξ έκκμζαξ ημο ηαημφ. Ζ ακαγήηδζδ ηδξ ακηίεεηδξ
έκκμζαξ βίκεηαζ βζα ηδκ επίηεολδ ηδξ ηαηάθαζδξ ημο εαοημφ ηδξ. Ζ δεζηή ηςκ δμφ-
θςκ, βζα κα δδιζμονβδεεί, πνεζάζηδηε ημκ ελςηενζηυ, επενζηυ ηυζιμ ηαζ ηα ενεεί-
ζιαηά ημο. Αοηή δ ζηνμθή πνμξ ηα έλς ηαζ υπζ μ πνμζδζμνζζιυξ ημο εαοημφ ηδξ α-
πμηεθεί ημ ηφνζμ κυδια ηδξ ικδζζηαηίαξ. Υαναηηδνζζηζηυ ηδξ ημ ιίζμξ βζα ημοξ ζ-

61
ζπονμφξ ηαζ δ εέθδζδ βζα εηδίηδζδ. Ζ δνάζδ πμο δζαηνίκεζ ημοξ δοκαημφξ, βζα
ημοξ ακενχπμοξ ηδξ ικδζζηαηίαξ ιεηαηνέπεηαζ ζε ακηίδναζδ .
Ζ εοηοπία πνμζθαιαάκεζ δζαθμνεηζηυ πενζεπυιεκμ ζηδκ δεζηή ηςκ ηονίςκ ηαζ
δζαθμνεηζηή ζηδκ δεζηή ηςκ δμφθςκ .Οζ δοκαημί ηδ ζοκδοάγμοκ ιε ηδ δνάζδ, εκχ
ακηίεεηα μζ αδφκαημζ ηδκ ακηζθαιαάκμκηαζ ςξ απναλία, αδνάκεζα, εζνήκδ, ακαζζεδζί-
α. Ο εοβεκήξ ειπζζηεφεηαζ ημκ εαοηυ ημο ηαζ ημκ ακηζιεηςπίγεζ ιε εζθζηνίκεζα, εκχ μ
δμφθμξ δεκ είκαζ εζθζηνζκήξ, έκηζιμξ ιε ημκ εαοηυ ημο. Γζα ημκ άκενςπμ ηδξ ικδζζηα-
ηίαξ δ δνάζδ, δ εκενβδηζηυηδηα εεςνείηαζ ζημζπείμ εκμπήξ. Γεκ είκαζ δοκαηυκ κα
κζχεεζ ηφρεζξ μ δοκαηυξ, επεζδή εκενβεί ιε αάζδ αοηυ πμο ημο απμδίδεζ μ παναηηδ-
νζζιυξ ημο.
΢ηδ δεφηενδ πναβιαηεία μ θζθυζμθμξ ακαθφεζ ηδκ εκμπή ηαζ ηδκ άζπδιδ ζο-
κείδδζδ. Ζ άζπδιδ ζοκείδδζδ είκαζ δ ζοκείδδζδ ηδξ εκμπήξ, υπςξ ηαθθζενβείηαζ απυ
ημοξ βεκεαθυβμοξ ηδξ δεζηήξ. Απυ ηα πνχηα ζηάδζα μνβάκςζδξ ημο ακενχπμο ζε
ημζκςκίεξ δ απυδμζδ δζηαζμζφκδξ ααζίζηδηε ζηδ ζπέζδ πζζηςηή ηαζ πνεχζηδ. Ο
πνεχζηδξ ιε αάζδ έκα ζοιαυθαζμ ακαθαιαάκεζ ηδκ οπμπνέςζδ, ακ δε λεπθδνχζεζ ημ
πνέμξ ημο, κα απμγδιζχζεζ ημκ πζζηςηή, πνμζθένμκηαξ μηζδήπμηε άθθμ ιπμνεί κα
πνμζθένεζ. Απυ αοηήκ ηδ ζπέζδ πνμένπεηαζ ημ ζοκαίζεδια ηδξ εκμπήξ, ηδξ πνμζςπζ-
ηήξ δέζιεοζδξ. ΢ηδκ πμνεία ηαηά ημκ ίδζμ ηνυπμ δζαιμνθχεδηε δ ζπέζδ ημζκυηδηαξ
ηαζ ιεθχκ. Ακ δεκ ηδνήζεζ ημ άημιμ πμο εκηάζζεηαζ ζημ ημζκςκζηυ ζφκμθμ ηδκ οπυ-
ζπεζδ ημο απέκακηζ ζ’ αοηήκ, εα ακαβκςνίζεζ ηδκ εκμπή ημο ιε ημ κα οπμζηεί ηδκ
ηζιςνία πμο ημο επζαάθθεηαζ.
Γζαθμνεηζηή ακηίθδρδ έπεζ δ δεζηή ημο ηονίμο ζηδκ απμκμιή δζηαζμζφκδξ
ηαζ ζηδκ έκκμζα ηδξ εκμπήξ απυ ηδκ δεζηή ημο δμφθμο. Γζαηί μ ηφνζμξ υκηαξ ζζπονυξ
είκαζ δοκαηυκ κα ακηζιεηςπίζεζ ιε δίηαζμ ηνυπμ αοηυκ πμο ημκ έαθαρε. Μπμνεί κα
ακηζθδθεεί ημ κυδια ηδξ δζηαζμζφκδξ ιε ήπζμ, ακηζηεζιεκζηυ ηνυπμ ηαζ υπζ θηάκμκηαξ
ζηα υνζα ηδξ εηδζηδηζηυηδηαξ. Αοηυ ζοιααίκεζ, βζαηί δζαηαηέπεηαζ απυ ηαθή ζοκεί-
δδζδ. Ακηίεεηα μ δμφθμξ παναζονυιεκμξ απυ ηδ ικδζζηαηία ηαοηίγεζ ημ δίηαζμ ιε ημ
ζοκαίζεδια ηδξ εκμπήξ. Ζ ζδέα πμο έπεζ βζα ηδ δζηαζμζφκδ δδθδηδνζάγεηαζ απυ ημ
θευκμ, ηδ γήθζα, ηδκ ηαποπμρία, ηδκ εηδίηδζδ. Γζ’ αοηυκ ημ θυβμ ημ δίηαζμ ιέπνζ ηχ-
να ζηδκ ζζημνία εηθνάζηδηε ηονίςξ απυ ημοξ ζζπονμφξ ιε ηδ εειεθίςζδ ηςκ κυιςκ
ηαζ έπεζ πάνεζ ηδ ιμνθή ηαηαπμθέιδζδξ υθςκ εηείκςκ ηςκ ακηζδναζηζηχκ ζοκαζζεδ-
ιάηςκ πμο πνμζδίδμοκ ζ’ αοηυ εηδζηδηζηυ παναηηήνα.
H άζπδιδ ζοκείδδζδ είκαζ ιζα αίζεδζδ εοεφκδξ πμο δδιζμονβήεδηε απυ ηδκ
επζεεηζηή δζάεεζδ εκακηίμκ ημο ίδζμο ημο αημιζημφ εαοημφ. Ζ άζπδιδ ζοκείδδζδ
πνμηαθεί ηδκ πνμδεζηή εκμπή, απυ ηδκ μπμία πνμένπεηαζ δ ελέβενζδ ηςκ δμφθςκ
ζηδκ δεζηή ηαζ δ δδιζμονβία ηδξ ηεθζηήξ ιμνθήξ ηδξ εκμπήξ. Ζ ζδέα ηδξ αιανηίαξ
ηαζ ημο πνμπαημνζημφ αιανηήιαημξ δδιζμονβμφκ εκμπέξ ζημκ άκενςπμ. Πενζμνίγε-
ηαζ ημ πεδίμ δνάζδξ ημο πζζημφ βζαηί παβζδεφεηαζ ζε έκα πνέμξ απέκακηζ ζημκ πζζης-
ηή-εευ, πμο δε εα ζηαιαηήζεζ πμηέ κα πθδνχκεζ. «Σμ ζοκαίζεδια ημο πνέμοξ απέκα-
κηζ ζηδ εευηδηα δεκ έπαρε κα αολάκεηαζ βζα πμθθέξ πζθζεηίεξ, πάκηα ζηδκ ίδζα ακα-
θμβία, ιε ηδκ μπμία ακαπηοζζυηακ πάκς ζηδ βδ ηαζ ακέααζκε ζηα φρδ δ έκκμζα ημο
εεμφ ηαζ ημ ζοκαίζεδια ημο εεμφ». Ο πνεχζηδξ-πζζηυξ εζζπςνεί ζε ιζα μδφκδ πμο ιε
ηδ δζαδζηαζία ηδξ εζςηενίηεοζδξ ιεηαηνέπεηαζ δ εοεφκδ ημο πνέμοξ ζε ζοκαίζεδια
εκμπήξ. Ζ ικδζζηαηία αθθάγεζ ηαηεφεοκζδ, δεκ ζηνέθεηαζ μ πζζηυξ πθέμκ εκακηίμκ
ημο ηαημφ, ημο δοκαημφ αθθά εκακηίμκ ημο ίδζμο ημο εαοημφ ημο. ΢ημπυξ ηδξ άζπδ-
ιδξ ζοκείδδζδξ είκαζ κα επζηναηήζμοκ μζ ακηεκενβείξ δοκάιεζξ ηαζ μζ οβζείξ κα ιεηα-
ηναπμφκ ζε αζεεκείξ. Απυ ημ «εζφ θηαζξ» ηδξ ικδζζηαηίαξ μδδβμφιαζηε ζημ «εβχ
θηαίς». Με ηδκ αθθαβή ηαηεφεοκζδξ ηδξ ικδζζηαηίαξ μζ άκενςπμζ ακαηάθορακ ημ
ιέζμ, ιε ημ μπμίμ ζηακμπμίδζακ ηαθφηενα ηδκ εηδίηδζδ ημοξ. «Έηζζ εζζήπεδηε δ πζμ

62
ιεβάθδ ηαζ δ πζμ ακδζοπδηζηή αννχζηζα, απυ ηδκ μπμία δεκ έπεζ βζαηνεοηεί ςξ ζήιε-
να δ ακενςπυηδηα, μ πυκμξ ημο ακενχπμο απυ ημκ άκενςπμ απυ ημκ εαοηυ ημο»
΢ηδκ ηνίηδ πναβιαηεία μ Νίηζε πναβιαηεφεηαζ ηδκ έκκμζα ημο αζηδηζημφ ζ-
δεχδμοξ ηαζ ηζξ δζάθμνεξ ιμνθέξ πμο πνμζθαιαάκεζ. Σδ ζοκδέεζ ιε ηδκ ελάπθςζδ
ηαζ ηδκ επζηνάηδζδ ημο πνζζηζακζζιμφ ηαζ ηδξ πνμζδίδεζ ανκδηζηυ παναηηήνα. Δίκαζ
ημ ζδεχδεξ εηείκμ πμο απμαθέπεζ ζηδ θοβή ημο ακενχπμο απυ ιζα ζηθδνή ηαηάζηα-
ζδ, πμο είκαζ ακαβηαζιέκμξ κα αζχκεζ ηαεδιενζκά. Τπαβμνεφεζ έκα ζοβηεηνζιέκμ
ηνυπμ γςήξ πμο εα ημκ αμδεήζεζ κα απμαάθθεζ απυ ιέζα ημο ηδ εθζαενή εζηυκα ηδξ
δοζηοπίαξ, ηςκ ααζάκςκ ηαζ ημο πυκμο πμο πνμηαθείηαζ απυ ελςηενζηά ενεείζιαηα.
Σμ αζηδηζηυ ζδεχδεξ είκαζ απμηέθεζια ημο εκζηίηημο άιοκαξ ηαζ πνμζηαζί-
αξ ιζαξ γςήξ εηθοθζζιέκδξ. Κφνζμ ιέθδια απμηεθεί δ επζαίςζδ. ΢διακηζηυξ είκαζ μ
νυθμξ ημο αζηδηζημφ ζενέα, πμο ακ ηαζ εκζανηχκεζ ηδκ επζεοιία βζα ιζα δζαθμνεηζηή
φπανλδ, μθείθεζ κα δδιζμονβεί ηζξ πνμτπμεέζεζξ εηείκεξ βζα αεθηίςζδ ηςκ ζοκεδ-
ηχκ ζ΄ αοηήκ ηδ γςή. Δίκαζ μ ηαεμδδβδηήξ ιζαξ αβέθδξ απυ δοζηοπζζιέκμοξ, άηο-
πμοξ, πέκδηεξ. Όθμζ αοημί είκαζ αζεεκείξ πμο πνεζάγμκηαζ ηδ εεναπεία απυ ημκ ζενέα.
Μυκδ δζέλμδμξ δ εηδήθςζδ ηδξ ικδζζηαηίαξ ημοξ. ΢ηνέθμκηαζ εκακηίμκ ηςκ οβζχκ
δοκάιεςκ ηαζ ηςκ εοηοπζζιέκςκ, επζεοιχκηαξ κα ημοξ εκμπμπμζήζμοκ επεζδή ηυθιδ-
ζακ κα εηθνάζμοκ ηδκ εοηοπία ημοξ. Ο ζενέαξ μθείθεζ κα πνμθοθάλεζ ημ πμίικζμ ημο
απυ ηάεε πεζναζιυ βζα δφκαιδ, επζηνάηδζδ, ηονζανπία. « Πνέπεζ κα είκαζ μ θοζζηυξ
ακηίπαθμξ ηαζ πενζθνμκδηήξ ηάεε ακεπελένβαζηδξ, εοεθθχδμοξ, απαθίκςηδξ, ζηθδ-
νήξ, αίαζδξ ζακ ημο ανπαηηζημφ γχμο οβείαξ ηαζ δφκαιδξ».
Ο αζηδηζζιυξ έπεζ άιεζδ ζπέζδ ιε ηδκ έκκμζα ηδξ ικδζζηαηίαξ ηαζ ηδξ ηα-
ηήξ ζοκείδδζδξ. Γζα κα πναβιαημπμζδεμφκ μζ ζηυπμζ ημο, είκαζ ακαβηαία δ ζοκφπαν-
λδ ικδζζηαηίαξ ηαζ ηαηήξ ζοκείδδζδξ. Δπζηοβπάκεηαζ δ εκδοκάιςζδ ηδξ ιίαξ ιέζς
ηδξ άθθδξ ηαζ δ ιεηαλφ ημοξ ζφκδεζδ. Απμηεθεί ημ ζφκμθμ ηςκ ηνυπςκ, ιε ημοξ μ-
πμίμοξ δναζηδνζμπμζμφκηαζ ηαζ εηδδθχκμκηαζ μζ ιδπακζζιμί ηδξ ικδζζηαηίαξ ηαζ
ηδξ άζπδιδξ ζοκείδδζδξ.
Ο αζηδηζηυξ ηνυπμξ γςήξ ζηνέθεζ ημκ άκενςπμ ζηδκ πενζθνυκδζδ ηδξ θοζζ-
μθμβζηήξ εοδιενίαξ . Ζ ζηακμπμίδζδ πμο έκζςεε βζα ηζξ θοζζηέξ απμθαφζεζξ ηδξ
γςήξ, ηδκ ακάθδρδ δνάζδξ ιε αάζδ ηα έκζηζηηα, απμηεθμφκ ακηζηείιεκμ εκμπήξ. Με
ηζξ έκκμζεξ υπςξ εκμπή, αιανηςθυξ, αιανηία μζ άννςζημζ ζηνέθμοκ ηδ ικδζζηαηία
εκακηίμκ ημο εαοημφ ημοξ. Γεκ ακηζθαιαάκμκηαζ υηζ ιε ημ κα αζζεάκμκηαζ έκμπμζ πς-
νίξ πναβιαηζηά κα είκαζ, αδζημφκ ημκ εαοηυ ημοξ, ημκ αοείγμοκ ζε υθμ ηαζ πζμ μδοκδ-
νή, κμζδνή ηαηάζηαζδ. Απμδίδμοκ ηδκ αζηία ημο πυκμο ημοξ ζημκ εαοηυ ημοξ. Σμοξ
έπεζ δδιζμονβδεεί δ εκηφπςζδ υηζ μ πυκμξ πμο κζχεμοκ είκαζ δζηαζμθμβδιέκμξ βζαηί
απμηεθεί βζ’ αοημφξ ηζιςνία. Με ηδκ μνβάκςζδ ηςκ πζζηχκ ζε ημζκυηδηεξ επζδίδμκηαζ
ζε θζθακενςπίεξ, ιε ηζξ μπμίεξ ηαηαπναΰκμοκ ημκ πυκμ πμο ημοξ δδιζμονβεί δ εκμπή
ηαζ δ άζπδιδ ζοκείδδζδ.
Πνηνο είλαη ν ξφινο ηεο βνχιεζεο ζηε θηινζνθία ηνπ Νίηζε;
΢φιθςκα ιε ημκ Νίηζε δ αμφθδζδ βζα δφκαιδ δεκ απμηεθεί απθχξ έκα ηίκδηνμ ιεηα-
λφ άθθςκ ηζκήηνςκ. Ζ αμφθδζδ βζα δφκαιδ απμηεθεί ημ εειεθζχδεξ ηίκδηνμ. Σα δζά-
θμνα έκζηζηηα είκαζ απθχξ ζοιπηχιαηα ηδξ ααζζηήξ μνιήξ πμο είκαζ δ δφκαιδ βζα
αμφθδζδ. Ο άκενςπμξ μδδβείηαζ ζηδκ εθεοεενία ημο ιέζα απυ ηδ αμφθδζδ βζα δφκα-
ιδ. Ζ αμφθδζδ βζα δφκαιδ ζοκδέεηαζ ιε ηδκ εθεοεενία ιε ηδκ έκκμζα υηζ αοηυξ πμο
εκδζαθένεηαζ ηαζ επζεοιεί ηδ δφκαιδ έπεζ ςξ ζηυπμ κα λεπενάζεζ ημοξ άθθμοξ ηαζ κα
πάρεζ κα ελανηάηαζ απυ αοημφξ. Ζ αμφθδζδ βζα δφκαιδ δεκ έπεζ ημκ άβνζμ παναηηήνα
ημο ακηαβςκζζιμφ βζα αοημφξ πμο είκαζ πακίζπονμζ, αθθά εηθνάγεζ ημ ιεβαθείμ ηςκ

63
ζζπονχκ ακενχπςκ. Γεκ είκαζ ιυκμ ιζα μνιή αθθά ιζα δδιζμονβζηή ανπή. Ο Νίηζε
δεκ ζοιθςκεί ιε ημκ ΢μπεκπάμοεν υηζ δ αμφθδζδ είκαζ λεπςνζζηή απυ ηα απμηεθέ-
ζιαηά ηδξ μκηυηδηα. Αθμφ δ αμφθδζδ είκαζ ημ ηίκδηνμ βζα δνάζδ, ηυηε ηα απμηεθέ-
ζιαηα ηδξ είκαζ δ ίδζα δ αμφθδζδ βζα δφκαιδ. Ο Νίηζε δίκεζ εεηζηυ πενζεπυιεκμ ζηδ
αμφθδζδ ηαζ υπζ ανκδηζηυ, υπςξ έηακε μ ΢μπεκπάμοεν μ μπμίμξ έηακε θυβμ βζα ηο-
νακκία ηδξ αμφθδζδξ. Ακ ηαζ μ ακαβκςνίγεζ υηζ έεεζε ημ εεςνδηζηυ εειέθζμ βζα ιζα
θζθμζμθία ηδξ αμφθδζδξ, δίκμκηαξ ηδξ ανκδηζηυ πενζεπυιεκμ μ Νίηζε εεςνεί υηζ μ
΢μπεκπάμοεν μδδβήεδηε ζε πανακυδζδ.
Πνηα ήηαλ ε ζρέζε Νίηζε θαη Βάγθλεξ;
Ανπζηά μ Νίηζε ζοκδέεηαζ πκεοιαηζηά ιε ημκ Βάβηκεν, ηαεχξ έπμοκ ημζκυ ζδιείμ ηδ
αμοθδηζηή αοεμνιδζία. Ο Είβηθνζκη μ ηεκηνζηυξ ήνςαξ ηδξ πενίθδιδξ ηεηναθμβίαξ
Σμ δαπηοθίδζ ηςκ Νίιπεθμφκβηεκ εηθνάγεζ ηδκ απαθίκςηδ εκενβδηζηυηδηα ημο εοιζ-
ημφ. Μέζα απυ αοηυ ημ ένβμ πνμαάθθεηαζ δ ζδέα ημο απυθοημο θοζζημφ Δβχ πμο λε-
πενκά ηα υνζα ηδξ ζοιααηζηυηδηαξ ηαζ ηδξ πνζζηζακζηήξ δεζηήξ. ΢ηδκ πμνεία υιςξ
αοηή δ ανκδηζηή ζηάζδ ημο Βάβηκεν ηαηά ημο πνζζηζακζζιμφ ανπίγεζ κα οπμπςνεί.
΢ηα ηεθεοηαία ένβα ημο επζηναηεί μ πυεμξ βζα θφηνςζδ πμο παναπέιπεζ ζηδ πνζζηζα-
κζηή ιεηαθοζζηή. ΢ηδκ ηεθεοηαία ημο υπενα Πάνζζθαθ δ ακενχπζκδ ζςιαηζηυηδηα
έπεζ ηδκ ίδζα ανκδηζηή ζδιαζία πμο έπεζ ηαζ ζηδ πνζζηζακζηή δεζηή. Παβζδεοιέκμξ μ
άκενςπμξ απυ ηζξ θοζζηέξ μνιέξ ηαζ ηδκ ηονακκία ημο ζχιαημξ ακαγδηεί ηδκ έθεοζδ
ημο Λοηνςηή. Δπμιέκςξ ζημ ηέθμξ μ Βάβηκεν εοεοβναιιίγεηαζ ιε ημ πκεφια ημο
πνζζηζακζζιμφ. Αοηή δ αθθαβή ζηάζδξ ημο Βάβηκεν εα μδδβήζεζ ημκ Νίηζε ζε νήλδ
ιαγί ημο.
Πνηεο δηαθνξέο εληνπίδεηε αλάκεζα ζηελ εζηθή ηνπ Καλη θαη ηελ εζηθή ηνπ Νί-
ηζε;
Ζ ηακηζακή δεζηή είκαζ ηαεμθζηή ιε ημζκέξ ανπέξ. Ζ δεζηή πνάλδ δεκ είκαζ ημ
ιέζμ βζα ηδκ επίηεολδ ηάπμζμο άθθμο ακχηενμο ζημπμφ, υπςξ βζα πανάδεζβια δ εο-
δαζιμκία ημο ακενχπμο, αθθά είκαζ ζημπυξ. Ο ζημπυξ οπάνπεζ ιέζα ζηδκ ίδζα ηδκ
δεζηή πνάλδ. Ζ ίδζα δ δεζηή πνάλδ είκαζ αοηυκμιδ. Γεκ εκενβμφιε ιε δεζηυ ηνυπμ,
επεζδή ιαξ ημ επζαάθθμοκ ελςηενζημί πανάβμκηεξ. Ζ δεζηή πνάλδ είκαζ έηθναζδ ηδξ
εθεοεενίαξ ημο οπμηεζιέκμο. Σμ οπμηείιεκμ είκαζ εθεφεενμ κα επζθέλεζ ημ πενζεπυιε-
κμ ηδξ δεζηήξ πνάλδξ. Δθυζμκ υιςξ ημ επζθέλεζ είκαζ ακαβηαζιέκμξ κα θεζημονβεί
ηαζ κα εκενβεί ιε ημκ ηνυπμ πμο δζάθελε. Απμηεθεί πθέμκ ηακυκα πμο ζε ηαιζά πενί-
πηςζδ δεκ πνέπεζ κα πανεηηθίκεζ απυ αοηυκ. Οπμζαδήπμηε ακαεεχνδζδ είκαζ απαβμ-
νεοηζηή. Τπυ αοηήκ ηδκ έκκμζα δ δεζηή ημο Κακη είκαζ αοζηδνή ηαζ ζηδνίγεηαζ ζηδκ
ανπή ηδξ ακαβηαζυηδηαξ. Όθμζ είκαζ ίζμζ απέκακηζ ζημκ δεζηυ κυιμ, ημκ μπμίμ είκαζ
οπμπνεςιέκμζ κα ζέαμκηαζ, πςνίξ κα ιπμνμφκ κα ημκ ηνμπμπμζήζμοκ.
Ακηίεεηα ζημκ Νίηζε δ δεζηή δεκ έπεζ ηαεμθζηυηδηα ηαζ ακαβηαζυηδηα. Γίκεζ
έιθαζδ ζηδ δζαθμνεηζηυηδηα, ηδ ιμκαδζηυηδηα ηαζ ζηδκ αημιζηυηδηα. Γζα ημκ Νίηζε
δ δεζηή ημο Κακη είκαζ ημζιζηή εηδμπή ηδξ πνζζηζακζηήξ δεζηήξ. Ζ δεζηή ημο Κακη
υπςξ ηαζ υθδ δ παναδμζζαηή δεζηή ηαηαδζηάγεζ ηδκ αοημεπζαεααίςζδ ςξ ηαηυ ηαζ
παναηηδνίγεζ ςξ αβαεμφξ ιυκμ ημοξ πνάμοξ, ημοξ οπμπςνδηζημφξ ηαζ ημοξ αλζμθφπδ-
ημοξ, δδθαδή ημοξ δμφθμοξ. Ο Νίηζε πνμηείκεζ ιζα ανπαία εθθδκζηή δεζηή, παβακζ-
ζηζηή πμο αεααζχκεζ ηδ γςή ηαζ απμννίπηεζ ηδκ ακηίεεζδ ιεηαλφ ημο ηαθμφ ηαζ ημο

64
ηαημφ. Καηαδζηάγεζ ηδκ παναδμζζαηή πνζζηζακζηή δεζηή, βζαηί οπμαάειζζε ημ νυθμ

ημο ζχιαημξ δίκμκηαξ ημο μοζζαζηζηά ανκδηζηυ πενζεπυιεκμ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο αηψληαο επηζηξνθήο ζηε θηινζνθία ηνπ Νίηζε;
Με ηδκ ζδέα ηδξ αζχκζαξ επζζηνμθήξ ημνοθχκεηαζ ημ ιεηαθοζζηυ ζφζηδια

ημο Νίηζε. Δίκαζ ημ υναια πμο πανμοζζάγεηαζ ζημκ Εαναημφζηνα, εκχ ανίζηεηαζ
ζηδκ ημνοθή ημο αμοκμφ. Ζ αζχκζα επζζηνμθή είκαζ δ ημπμεέηδζδ ημο ακενχπμο
ζηδκ αζςκζυηδηα ηδξ θοζζηήξ ηάλδξ. Θα ιπμνέζεζ μ άκενςπμξ ζηεπηυιεκμξ εθεφεενα
κα ηαηανβήζεζ ηζξ εακαημηεκηνζηέξ ζδεμθμβίεξ. Ζ αζχκζα επζζηνμθή απμηεθεί ηδκ άν-
κδζδ ημο ακενχπμο κα απμδεπηεί ηδ εεςνία ημο πυεμο ημο εακάημο ηαζ ημο ιίζμοξ
βζα ηδ θφζδ ημο ζχιαημξ. Ακ μ άκενςπμξ ακηζζηαεεί ζε αοηέξ ηζξ εακαημηεκηνζηέξ
εεςνίεξ, εα ειπζζηεοηεί ηδ δδιζμονβζηή ημο μνιή. Με αοηήκ ηδκ ανκδηζηή ημο ζηά-
ζδ απέκακηζ ζηζξ ιεηαθοζζηέξ εεςνίεξ εα αθήζεζ πίζς ημο ημ πανεθευκ. Δπεζδή υιςξ
ημ πανεθευκ εα επζζηνέρεζ, είκαζ οπμπνεςιέκμξ μ άκενςπμξ κα ημ ακηζιεηςπίζεζ ζακ
κα ήηακ ηαζ αοηυ πανυκ ηαζ ζακ κα ιπμνεί κα ημ αθθάλεζ. Ζ οπένηαηδ εηδήθςζδ ηδξ
δφκαιδξ είκαζ δ επζεοιία ημο ακενχπμο κα αθθάλεζ ημ ίδζμ ημ πανεθευκ ημο. Με ημ
δυβια ηδξ αζχκζαξ επζζηνμθήξ μ Νίηζε πνμηείκεζ έκα είδμξ πανδβμνζάξ. Ζ ηαθφηενδ
δοκαηή ενιδκεία ημο ηυζιμο είκαζ υηζ δ ζζημνία αημθμοεεί ηοηθζηή πμνεία. Σμ πχξ
γς ηχνα ηδ γςή ιμο έπεζ κα ηάκεζ ιε ημ πχξ εα ηδ γς αζχκζα. Δπμιέκςξ πνέπεζ κα
γήζμοιε ιε ηέημζμ ηνυπμ, χζηε κα ημζηάιε ημκ εαοηυ ιαξ ιε οπενδθάκεζα. ΢φιθςκα
ιε ημκ Νίηζε πνέπεζ κα βίκμοιε αοηυ πμο είιαζηε.
Πνηα είλαη ε ζρέζε αλάκεζα ζην δηνλπζηαθφ θαη απνιιψλεην πλεχκα, φπσο ηελ
πεξηγξάθεη ν θηιφζνθνο;
Σμ δζμκοζζαηυ ζημζπείμ ήηακ παναηηδνζζηζηυ ακαημθζηχκ ενδζηεζχκ. Αοηή δ

δζμκοζζαηή ενδζηεία οζμεεηήεδηε απυ ημ ανπαίμ εθθδκζηυ πκεφια. Ζ εθθδκζηή ζηέ-
ρδ ζοκδφαζε ηδ δζμκοζζαηή ιακία ιε ηδκ απμθθχκεζα ανιμκία. Ζ απμθθχκεζα βαθή-
κδ είκαζ δ ελςηενζηή επζθάκεζα πμο πενζέπεζ ιέζα ηδξ ηδ δζμκοζζαηή ιακία. Ο εθθδ-
κζηυξ πμθζηζζιυξ ιεηέηνερε ημ δζμκοζζαηυ ζημζπείμ ζε πκεοιαηζηή ηαεανυηδηα. Α-
κηζθαιαάκεηαζ ηακείξ ηδκ ηαεανυηδηα ηαζ ηδκ ανιμκζηυηδηα ημο ανπαίμο πκεφιαημξ
παναηδνχκηαξ ηα ορδθά ζςκζηά πενζζηφθζα ιε ηζξ αβκέξ ηαζ ηζξ εοβεκζηέξ βναιιέξ
ηαζ αβάθιαηα πμο δζαηνίκμκηαζ βζα ηδ ζμαανυηδηα, ηδ θεπηυηδηα ημοξ. Όθδ αοηή δ
ηαεανυηδηα ηνφαεζ ιέζα ηδξ ηδ δζεοναιαζηή, δζμκοζζαηή ιακία. Αοηυξ μ ζοκδοα-
ζιυξ απμθθχκεζμο ηαζ δζμκοζζαημφ πκεφιαημξ είκαζ ειθακήξ ζηδκ ηναβςδία ημο Αζ-
ζπφθμο. Ζ γςή ημο ανπαίμο εθθδκζημφ πμθζηζζιμφ απμννέεζ απυ ηδκ άθμβδ δφκαιδ,
πμο πνμζςπμπμζείηαζ ζημκ Γζυκοζμ. Σμ πκεφια ημο Γζμκφζμο βζα πάνδ ημο μπμίμο
παίγεηαζ δ ηναβςδία ιεηνζάγεηαζ απυ ημ πκεφια ημο Απυθθςκα, ημο Θεμφ ηδξ ανιμ-
κίαξ ηαζ ηδξ πεζεανπίαξ. Ζ νςιαθέα μιμνθζά ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ ηέπκδξ δδιζμον-
βείηαζ απυ ηδ ζφκεεζδ ηςκ δφμ ανπχκ, ηδξ δζμκοζζαηήξ ηαζ ηδξ απμθθχκεζαξ.

65
Ο Νίηζε ηζρπξίδεηαη φηη ε θηιειεχζεξε δεκνθξαηία, ν ζνζηαιηζκφο, ν εζληθηζκφο

θαη ν αλζξσπηζκφο είλαη φια εθθάλζεηο ελφο θαη ηνπ απηνχ ζενινγηθνχ πξνζαλα-
ηνιηζκνχ. Πσο δηθαηνινγεί ν θηιφζνθνο ηελ αληίιεςε απηή;
Αοηά ηα ζδεμθμβζηά νεφιαηα ζφιθςκα ιε ημκ Νίηζε είκαζ εηημζιζηεοιέκεξ

εηδμπέξ ηδξ παναδμζζαηήξ ενδζηεοηζηυηδηαξ. ΢οκεπίγεηαζ κα οπμααειίγεηαζ δ θοζζ-
ηή αμφθδζδ ημο ακενχπμο. Ακ ηαζ ζηδ εέζδ ημο Θεμφ παίνκεζ δ ακενςπυηδηα, δ
ημζκςκία, ημ έεκμξ ηαζ δ θασηή ηονζανπία δ εεμθμβζηή ζδέα ελαημθμοεεί κα οπάνπεζ.
Ζ δδιμηναηία, μ ςθεθζιζζιυξ, μ ζμζζαθζζιυξ, ημ ηνάημξ απμηεθμφκ ηζξ εεμθμβίεξ
ημο 19μο αζχκα. Θοζζάγεηαζ ημ εβχ ηαζ ημ άημιμ βζα ηδκ ελοπδνέηδζδ ηάπμζςκ ζδεχκ.
Δλαημθμοεμφκ κα οπμααειίγμοκ ημκ θοζζηυ άκενςπμ. Όθα αοηά ηα νεφιαηα ζηδνί-
γμκηαζ ζημ εειέθζμ ηδξ ζζυηδηαξ. Γζα ημκ Νίηζε υιςξ ζζυηδηα ζδιαίκεζ δ ζζμπέδςζδ
υθςκ εκχπζμκ ιζαξ ηαηακαβηαζηζηήξ ελμοζίαξ. Ζ ζζυηδηα απμηεθεί ηδ δζηαζμθμβία
ηςκ άννςζηςκ ιαγχκ κα οπμηάλμοκ ηδκ ακενχπζκδ αλζμπνέπεζα ηαζ ηδκ αημιζηυηδ-
ηα. Ο ζμζζαθζζιυξ εηθνάγεζ ηδ γδθμθεμκία ηςκ ημζκςκζηά δηηδιέκςκ απέκακηζ
ζημοξ κζηδηέξ. Με ημκ ζμζζαθζζιυ μζ δηηδιέκμζ παίνκμοκ ηδ εέζδ ηςκ κζηδηχκ ηαζ
απμθαιαάκμοκ ηδκ ηαηαπίεζδ ηςκ άθθςκ. Όθεξ αοηέξ μζ ζδεμθμβίεξ εοζζάγμοκ ημ γς-
κηακυ άημιμ ηαζ ηζξ αμοθήζεζξ ημο ζε έκα οπενααηζηυ ζημπυ.
Πνηα είλαη ε θπζηνγλσκία ηνπ Τπεξαλζξψπνπ;
Ζ εεςνία ημο Νίηζε βζα ημκ Τπενάκενςπμ ζηδνίγεηαζ ζηδ αμφθδζδ ηδξ δφκα-
ιδξ. Απεθεοεενχκεηαζ ιέζα απυ ημκ άκενςπμ υηζ πζμ ζζπονυ οπάνπεζ ηαζ ημκ ηαεζ-
ζηά ζηακυ κα ακέθεεζ ζε έκα ακχηενμ επίπεδμ. ΢ε αοηυ ημ ακχηενμ επίπεδμ ακήηεζ μ
Τπενάκενςπμξ μ μπμίμξ είκαζ μ άκενςπμξ ημο ιέθθμκημξ, αθθά ηαζ δ ιδ πναβιαης-
εείζα δοκαιζηή ιέζα ημο. Απυ ηδ ζηζβιή πμο «μ Θευξ είκαζ κεηνυξ» εβχ πνέπεζ κα
ηεθεζμπμζήζς ημκ ηυζιμ. Σμκ ηυζιμ εα ημκ ηεθεζμπμζήζς οπενααίκμκηαξ ημκ εαοηυ
ιμο ιέζα ζημκ Τπενάκενςπμ. Γζα κα θηάζς ζε αοηήκ ηδκ ορδθή εέζδ πνέπεζ κα
απμδεζιεοηχ απυ ηα δεζιά ιε ηα μπμία ιε ειπμδίγμοκ μζ εεςνίεξ ηςκ αδοκάηςκ
(πθαηςκζηή θζθμζμθία, πνζζηζακζζιυξ). Ο Τπενάκενςπμξ πνέπεζ κα είκαζ ημ πνυηοπμ
ηδξ δεζηήξ ζοιπενζθμνάξ. Ο πνμζδζμνζζιυξ ηδξ θοζζμβκςιίαξ ημο οπενακενχπμο
δεκ είκαζ ζαθήξ. ΢ημκ Εαναημφζηνα πνμζδζμνίγεηαζ ςξ ελήξ «εενιή ηανδζά ηαζ ρο-
πνυ ηεθάθζ, υηακ ηα δφμ αοηά πνάβιαηα εκςεμφκ ιαγί ηυηε μ ανοπςιέκμξ αέναξ ηαο-
ηίγεηαζ πνμξ ηα πάκς μ Λοηνςηήξ»Γζα κα πνμπςνήζμοιε ζε ιζα ακχηενδ ιμνθή εα
πνέπεζ κα ηαηαζηναθεί υηζ είκαζ πμθφ ακενχπζκμ ιέζα ιαξ. Αθαζνχκηαξ ηα πμθφ ακ-
ενχπζκα απμιέκμοκ δ εενιή ηανδζά ηαζ ημ ροπνυ ηεθάθζ, ηα μπμία απμηεθμφκ ηα δφμ
ζημζπεία ημο οπενακενχπμο. Πζεακυκ αοηά ηα δφμ ζημζπεία κα παναπέιπμοκ ζημ δζμ-
κοζζαηυ(εενιή ηανδζά) ηαζ ημ απμθθχκεζμ ζημζπείμ (ροπνυ ηεθάθζ). Ο οπενάκενς-
πμξ ημο Νίηζε είκαζ ημ μκ πμο γεζ ιε ηδ ζημζπεζαηή αοεμνιδζία ηδξ αμφθδζήξ ημο.
Αθήκεζ πίζς ημο ηδκ αννςζηδιέκδ πναβιαηζηυηδηα ημο ηεθεοηαίμο ακενχπμο.
Πνηα είλαη ε ζρέζε ηνπ Νίηζε κε ην αξραίν ειιεληθφ πλεχκα; Πσο εξκελεχεη ηελ
νπζία ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ;
Ζ θζθμζμθία ημο Τπενάκενςπμο απμηεθεί ιζα επζζηνμθή ζε ανπέβμκεξ εκμ-

νάζεζξ ζπεηζηά ιε ηδ θφζδ ημο ακενχπμο. Ακααζχκεηαζ δ δεζηή ημο ανπασημφ ηυ-
ζιμο. ΢ε αοηήκ ηεκηνζηή εέζδ ηαηέπεζ μ εβςηεκηνζηυξ πανμνιδηζζιυξ ηςκ μιδνζηχκ
δνχςκ, ημ δζμκοζζαηυ ζημζπείμ, δ αδίζηαηηδ ηυθιδ ημο ακενχπμο ηδξ πνάλδξ, δ δδ-

66
ιζμονβζηυηδηα ημο ακενχπμο πμο λεπενκά ηα υνζα ηδξ ηαεδιενζκυηδηαξ. Απμηαεζζηά

ημοξ ζμθζζηέξ πμο βζα αζχκεξ είπακ πανενιδκεοηεί. Ο Νίηζε ένπεηαζ κα δζηαζχζεζ
ημοξ ζμθζζηέξ ηαηαδζηάγμκηαξ πανάθθδθα ηδκ πθαηςκζηή θζθμζμθία. Γμδηεφεηαζ
απυ ημκ θυβμ ημο Καθθζηθή μ μπμίμξ ακαδεζηκφεζ ημ αδέζιεοημ Δβχ πμο λεπενκά ηδ
ζοιααηζηή κμιζιυηδηα. Ο ζμθζζηζηυξ άκενςπμξ εκενβεί μνιχιεκμξ απυ ημ πάεμξ ημο
υκηαξ εθεφεενμξ. Ονεχκεζ έκα πνμζςπζηυ θυβμ, ηαεχξ άθθεξ θμνέξ απμεεχκεηαζ
ηαζ άθθεξ θμνέξ ζοκηνίαεηαζ απυ ηζξ ζοιπακηζηέξ δοκάιεζξ. Ο θυβμξ ζημκ Νίηζε ε-
θέβπεζ ημ άθμβμ πάεμξ, αθθά πνεζάγεηαζ ηαζ ημ έκζηζηημ. Δίκαζ δ άθθδ υρδ ημο πνς-
ηυβμκμο ροπζζιμφ. Με αοηυκ ημ έκζηζηημ ιεηαηνέπεηαζ ζε ηάηζ πμθζηζζηζηά δδιζμον-
βζηυ. Σμ εθθδκζηυ πκεφια βζα ημκ Νίηζε δζαηνίκεηαζ βζα ηδκ πμθοιένεζα ηαζ ηδκ ακηζ-
θαηζηυηδηα ημο. Γεκ οπάνπεζ μιμζμβέκεζα ηαζ ιμκμζήιακηδ πναβιαηζηυηδηα. Πενζέ-
πεζ πμθθμφξ δζακμδηζημφξ ηαζ ημζκςκζημπμθζηζημφξ ηνυπμοξ ηαζ ηφπμοξ πμο απμηε-
θμφκ ιζα εκυηδηα. Μέζα ζημκ εθθδκζηυ ζημπαζιυ πενζέπμκηαζ υθεξ μζ πηοπέξ ηδξ ακ-
ενχπζκδξ δναζηδνζυηδηαξ. Ο εθθδκζηυξ πμθζηζζιυξ έθενε ζηδκ επζθάκεζα ηδ ζημζπεζ-
αηή θοζζηυηδηα ημο ακενχπμο. Γεκ ήηακ ιμκυπθεονα θμβμηεκηνζηυξ, υπςξ ήεεθε κα
ημκ πανμοζζάζεζ μ ζδεαθζζιυξ ημο 19μο αζχκα.
Πνηα είλαη ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ θάλνπλ ηε ζθέςε ηνπ θηινζφθνπ αζχκβαηε κε
ηε λαδηζηηθή ηδενινγία;
Ο Νίηζε είπε ηαηαδζηάζεζ ημκ εεκζηζζιυ πενζθαιαάκμκηαξ ημκ ζε εηείκα ηα ζ-

δεμθμβζηά νεφιαηα ημο 19μο αζχκα πμο απμηεθμφκ ηζξ κέεξ εεμθμβίεξ. Ζ έκκμζα ηδξ
θοθήξ ηαζ ημο έεκμοξ δεκ έπμοκ εέζδ ζημ θελζθυβζμ ημο Νίηζε. Καηαδζηάγεζ υθεξ αο-
ηέξ ηζξ εεςνίεξ πμο ακαπηφζζμκηαζ ιε αάζδ αοηέξ ηζξ έκκμζεξ. Γεκ είκαζ δοκαηυκ έκαξ
απυ ημοξ εενιυηενμοξ οπμζηδνζπηέξ ηδξ αημιζηυηδηαξ υπςξ θαίκεηαζ ιε ηδκ ζδέα ημο
Τπενάκενςπμο κα είκαζ οπμζηδνζπηήξ μθμηθδνςηζηχκ ηαεεζηχηςκ πμο ηαηαδζηά-
γμοκ ηάεε έηθναζδ δδιζμονβζηυηδηαξ ηαζ αημιζηυηδηαξ. Δίκαζ ακηίεεημξ ζε ηάεε
ιμνθή ηναηζηήξ ελμοζίαξ. Ήηακ ακηίεεημξ ζε ηάεε εεςνία ηδξ βενιακζηήξ θοθεηζηήξ
ηαεανυηδηαξ ηαζ πμθζηζζηζηήξ οπενμπήξ. Γεκ εα ιπμνμφζε κα είκαζ οπμζηδνζπηήξ μ
Νίηζε μθμηθδνςηζηχκ ηαεεζηχηςκ υπςξ μ καγζζιυξ, ηαεχξ δεκ οπήνλε πμηέ ακηζζδ-
ιίηδξ. Γζα ημκ Νίηζε μ εεκζηζζιυξ οπήνλε ιζα ηνίζδ δθζεζυηδηαξ πμο πενκάεζ δ εο-
νςπασηή ζοκείδδζδ ζηδ θάζδ ηδξ παναηιήξ ηδξ. Ωξ οπμζηδνζπηήξ ηδξ εεσηήξ εβς-
ηεκηνζηυηδηαξ ημο οπενακενχπμο δε ήηακ δοκαηυκ κα οπμζηδνίγεζ έκα εεκζηζζηζηυ
πμθζηζηυ ζφζηδια πμο ηαηαθφεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ημο αηυιμο ηαζ ημ μδδβεί ζε α-
βέθδ.

67
1. Πμζα είκαζ ηα ααζζηά παναηηδνζζηζηά ημο ανπαίμο εθθδκζημφ πκεφιαημξ πμο ελο-
ικεί μ Νίηζε;
2. Με πμζμκ ηνυπμ μ Νίηζε αζηεί ηνζηζηή ζημκ εονςπασηυ πμθζηζζιυ;
3. Σζ εκκμεί μ Νίηζε ηάκμκηαξ θυβμ βζα επακαλζμθυβδζδ υθςκ ηςκ αλζχκ;
4. Σζ εκκμεί μ Νίηζε οπμζηδνίγμκηαξ ημκ εάκαημ ημο Θεμφ;
5. Με πμζυκ ηνυπμ ζοκδέεζ ηδκ ιεηαθοζζηή ημο 5 αζχκα ππ ιε ημκ πνζζηζακζζιυ;
6. ΢οιθςκείηε ιε ηδκ άπμρδ υηζ μ Νίηζε οπμζηήνζλε ημκ ιδδεκζζιυ ηςκ πάκηςκ ηαζ
ημ βηνέιζζια ηςκ εειεθίςκ ημο εονςπασημφ πμθζηζζιμφ πςνίξ μοζζαζηζηά κα πνμηεί-
κεζ έκα κέμ ζφζηδια αλζχκ;
7. Γζαηί μ Νίηζε μδδβείηαζ ζηδκ ηαηαδίηδ ηςκ ζδεμθμβζχκ ημο 19μο αζχκα;
8. Γζα πμζμοξ θυβμοξ πανενιδκεφηδηε δ εεςνία ημο Νίηζε ηαηά ημκ 20 αζχκα;
9. Με πμζμκ ηνυπμ μ Νίηζε ακαδεζηκφεζ ζηδ εεςνία ημο ηδκ αημιζηυηδηα ηαζ ηδ θο-
ζζηυηδηα ημο ακενχπμο ;
10. Πςξ ζοκδέεζ μ Νίηζε ηδ αμφθδζδ βζα δφκαιδ ιε ηδ εεςνία ημο Τπενακενχπμο ;

68
Ζ ΢ΣΡΟΦΖ ΠΡΟ΢ ΣΖ ΓΛΧ΢΢Α ΚΑΗ Ζ ΑΝΑΗΡΔ΢Ζ ΣΖ΢ ΗΓΔΑΛΗ΢ΣΗΚΖ΢

ΜΔΣΑΦΤ΢ΗΚΖ΢. ΣΟ ΡΗΕΟ΢ΠΑ΢ΣΗΚΟ ΔΓΥΔΗΡΖΜΑ ΣΖ΢ ΑΝΑΛΤΣΗΚΖ΢
ΦΗΛΟ΢ΟΦΗΑ΢
Αλαιπηηθή θηινζνθία
 Δνεοκδηζηή πνυηαζδ πμο απμννίπηεζ υθα ηα ζημπαζηζηά πνυηοπα ημο θζθμ-

ζμθζημφ πανεθευκημξ. (Σέθμξ ηδξ θζθμζμθίαξ) ΢ηδνίγεηαζ ζηδ εειεθίςζδ ηδξ
ζφβπνμκδξ θμβζηήξ.
 Απυννζρδ ανζζημηεθζηήξ θμβζηήξ. Απυννζρδ ημο μκημθμβζημφ μνζζιμφ. Κα-
ηάνβδζδ ηεθεμθμβζηχκ εεςνήζεςκ ημο θοζζημφ βίβκεζεαζ (δ πναβιαηζηυηδηα
απμηεθείηαζ απυ ιειμκςιέκα βεβμκυηα).
 Υαναηηδνζζηζηά :
 ΢φκδεζδ βεβμκυηςκ, αημιζηχκ πνμηάζεςκ ιε ηδ δμιή ηδξ βθχζζαξ (θμβζημί
ζφκδεζιμζ).
 Ένεοκα ηςκ ζοκεδηχκ πμο αθδεεφεζ ιζα ζφκεεηδ πνυηαζδ.
 Δλέηαζδ ηδξ επίπηςζδξ πμο έπεζ δ αθήεεζα ζε ιζα άθθδ. Πνμηαζζαηή θμβζηή
(έθεβπμξ πνυηαζδξ ακ είκαζ αθδεήξ δ ρεοδήξ).
 ΢οβηνυηδζδ εκυξ θμβζημφ πχνμο ιε ιεηάααζδ απυ ηδ ιζα πενζμπή ζηδκ άθθδ
ιε ηαεμνζζιέκμοξ ηακυκεξ θμβζηήξ. Γζαδζηαζία θμβζηχκ ιεηααάζεςκ απυ ηδ
ιζα πνυηαζδ ζηδκ άθθδ. Γθςζζζηή ζηνμθή, αθαίνεζδ ημο θμβζημφ απυ ηα ά-
πνδζηα οθζηά.
 Γίκεηαζ αανφηδηα ζηα κμήιαηα ηαζ ηδ δζάηαλδ ημοξ, ζημ αάεμξ, υπζ ζηδ νδημ-
νζηή επζθάκεζα.
 Διπζζημζφκδ ζηδ ιαεδιαηζηή βθχζζα ηαζ πεζναιαηζηή επζζηήιδ.
 Κνζηήνζα εβηονυηδηαξ ιζαξ αθδνδιέκδξ εεςνίαξ.
1. Γισζζηθφ
Α-λνεζία : δ ηεκή εεςνία πμο δεκ πείεεζ βζα ηα κμήιαηα ηδξ.
2. Μεηαθνξά λνεκάησλ. Υνεζάγεηαζ δ ηαηακυδζδ ημο κμήιαημξ (εζςηενζηή θμβζηή
ζοβηνυηδζδ, ακαθμνά ζηδκ πναβιαηζηυηδηα) βζα κα παναηηδνίζμοιε ηάηζ ςξ ρεοδέξ
ή αθδεέξ.
1. Φξέγθε
 Σα ιαεδιαηζηά έπμοκ έκα ηαεανά θμβζηυ εειέθζμ. Ο ανζειυξ είκαζ δ απυδμζδ

ιζαξ ζδζυηδηαξ ζε ιζα έκκμζα.
 Σμ κυδια ιζαξ έκκμζαξ ζοκμρίγεζ ηα εειεθζχδδ βκςνίζιαηα ημο πνάβιαημξ
πμο δδθχκεζ δ έκκμζα.
 Έθηαζε :είκαζ ημ ζφκμθμ ηςκ ακηζηεζιέκςκ πμο λεπςνίγμκηαζ απυ ηα οπυθμζ-
πα ηαζ απμηεθμφκ ηδκ ζδέα πμο ζοκμρίγεζ ημ κυδια .
 Καλφλαο ζσηεξίαο ηεο αιήζεηαο : ηαεμνίγεζ ηζξ ζοκεήηεξ ζζμδοκαιίαξ ηςκ
δζάθμνςκ πνμηάζεςκ.
 Ζ βθχζζα είκαζ έκα ζφζηδια κμδιαηζηχκ ζοκανηήζεςκ ,ιζα θμβζηή δζαπθμ-
ηή κμδιάηςκ.

69
 Ακαβηαία δζαζφκδεζδ ζδεχκ ηαζ ειπεζνίαξ (ζοβηεηνζιέκδ ζπέζδ εεςνδηζημφ

κμο πνμξ ηδκ αζζεδηή πναβιαηζηυηδηα).
 Γεκ ακηζθαιαακυηακ ημ κυδια ςξ οπμηεζιεκζηή ηαηάζηαζδ. Σμ κυδια ζοκηδ-
νείηαζ ιέζα ζηδ ημζκή βθχζζα.
2. Ραζζει
 Γζαπςνζζιυξ ακάιεζα ζηδ βθςζζζηή ιμνθή ηαζ ζηδ θμβζηή ιμνθή.

 Δπακαθμνά ημο ηαεδιενζκμφ θυβμο ζηδ θμβζηή ηάλδ πμο ηαεμνίγεζ ημ κυδια
ηδξ πνυηαζδξ.
 ΢ηδ θμβζηή ζφκεεηδ πνυηαζδ ηνφαεηαζ δ θμβζηή ηαηαζηεοή ηάης απυ ημ θε-
ηηζηυ έκδοια.
 Γζα κα είκαζ αθδεήξ εα πνέπεζ ηα δφμ ζοζηαηζηά κα είκαζ αθδεή.
 Γζάηνζζδ ακάιεζα ζε αημιζηέξ ηαζ ζφκεεηεξ θμβζηέξ πνμηάζεζξ (δ αάζδ ηδξ
ζφβπνμκδξ ιαεδιαηζηήξ θμβζηήξ).
 Ζ ζοκμθζηή πνυηαζδ ελαζθαθίγεζ ηδκ μνευηδηα ηςκ αημιζηχκ ζοζηαηζηχκ.
Τπμθμβζζιυξ ηδξ αθήεεζαξ ιζαξ ζοκμθζηήξ πνυηαζδξ ιε αάζδ ημ ααειυ αθή-
εεζαξ ηςκ αημιζηχκ ζοζηαηζηχκ.
 Λνγηθφο αηνκηζκφο :εεςνία ακαθοηζηή πμο λεπενκά ηζξ πενίπθμηεξ δμιέξ ημο
θυβμο. Υνεζάγεηαζ δζυνεςζδ ηδξ ηαεδιενζκήξ μιζθίαξ. Πνμζανιμβή άηαηημο
θυβμο ηαεδιενζκήξ γςήξ ζημ ζδεχδεξ πνυηοπμ ηδξ βθχζζαξ ηδξ επζζηήιδξ.
Έιθαζδ ζηδ θμβζηή ηαηαζηεοή πμο ηνφαεηαζ πίζς απυ ημ θεηηζηυ έκδοια
ηδξ ηαεδιενζκήξ βθχζζαξ.
 Διπεζνζηή ενιδκεία ηδξ ζηέρδξ. Υνςιαηζζιυξ ηδξ ηαεαοηυ επζζηδιμθμβίαξ
απυ ειπεζνζζιυ. Ζ έκκμζα ημο οθζημφ ακηζηεζιέκμο είκαζ θμβζηή ηαηαζηεοή
απυ πνςηανπζηά αζζεδηδνζαηά δεδμιέκα.
 Πξνυπφζεζε πξνζδηνξηζκνχ έλλνηαο αληηθεηκέλνπ : Ζ αζζεδηδνζαηή επαθή
επζζηδιμκζημφ κμο ιε αοηυ Οζ επζζηδιμκζηέξ πενζβναθέξ ζηδνίγμκηαζ ζηδκ
άιεζδ ειπεζνία.
Ο επηζηεκνινγηθφο εκπεηξηζκφο: δ αάζδ βζα ηδκ ακαθοηζηή εεςνία ημο κμήιαημξ.
Ζ θμβζηή ιέεμδμξ είκαζ δ πνμπαναζηεοή βζα πεζναιαηζηή επαθήεεοζδ.
3. Μνπξ
Α. Λνγηθή –Γλσζηνινγία
 Κάεε πνυηαζδ πμο είκαζ αοηαπυδεζηηδ απυ ημ ημζκυ κμο δε πνεζάγεηαζ πενί-
πθμηδ εεςνδηζηή εειεθίςζδ.
 Καεήημκ εεςνδηζημφ ζημπαζιμφ δ ένεοκα βζα πμζα πνάβιαηα ιέζα ζημκ αζ-
ζεδηυ ηυζιμ έπμοκ μοζζαζηζηή οπυζηαζδ.
 Ρεαιηζκφο θνηλνχ λνπ: ηα πνάβιαηα είκαζ αοεφπανηηεξ μκηυηδηεξ πένα απυ
ηα αζζεδηήνζα ημο ακενχπμο. Ζ φπανλδ ημοξ είκαζ ακελάνηδηδ απυ ημκ ηνυπμ
πμο ηα ακηζθαιαακυιαζηε ειείξ. Γεκ οπάνπεζ ηαφηζζδ ηδξ εζηυκαξ πμο έπεζ δ
ζοκείδδζδ ημο ιέζμο ακενχπμο ιε ηδκ ακηζηεζιεκζηή δμιή ηδξ πναβιαηζηυ-
ηδηαξ (Ακηίεεζδ ζημκ ζδεαθζζιυ).
 ΢ηαδζαηή ηαζ ηιδιαηζηή πμνεία επζζηδιμκζηήξ ένεοκαξ πμο ααζίγεηαζ ζημ
πεπεναζιέκμ ηδξ ειπεζνίαξ. ΢οκαβςβή επζιένμοξ παναηδνήζεςκ ηαζ επαβς-
βζηή βεκίηεοζδ. Γεκ θαιαάκεηαζ μ ηυζιμξ ςξ άπεζνδ μνβακζηή μθυηδηα, ε-

70
κζαίμ ηεθεζςιέκμ ακηζηείιεκμ.(ακηίεεζδ ζημκ απυθοημ ιμκζζιυ ημο Μπνά-

κηθεο).
Β. Ζζηθή
 Φπζηνθξαηηθή πιάλε. Γεκ είκαζ δοκαηυκ κα παναηηδνζζηεί ιζα πνάλδ ςξ δ-

εζηή ιε αάζδ θοζζηέξ ηαηαζηάζεζξ ή ειπεζνίεξ. Γεκ πνμζδζμνίγεηαζ ημ αβαευ
ιε αάζδ ροπμθμβζηέξ, ζςιαηζηέξ, ημζκςκζηέξ απμθαφζεζξ, αθθά ιε αάζδ ηδκ
δεζηή ειπεζνία πμο απμηεθεί θμνέα ηδξ δεζηήξ αλίαξ.
4. Βηηγθελζηάηλ
 Απεζημκζζηζηή εεςνία ημο κμήιαημξ: ζηακυηδηα ηδξ βθχζζαξ βζα πενζβναθή

ημο ηυζιμο θυβς φπανλδξ δμιζηήξ ζζμιμνθίαξ ακάιεζα ημοξ. Σα ζοζηαηζηά
ηδξ πνυηαζδξ είκαζ δμιδιέκα ηαηάθθδθα βζα ηδκ απεζηυκζζδ ηςκ ακηζηεζιέ-
κςκ.
 Αιεζνπίλαθεο : ελακηθδηζηή πενζβναθή υθςκ ηςκ δοκαηχκ εκαθθαηηζηχκ
απμηεθεζιάηςκ. Δλεηάγμοκ ακ μζ πνμηάζεζξ είκαζ ηαοημθμβίεξ (αθδεεφμοκ
πάκημηε ακελάνηδηα απυ ηζ δδθχκμοκ ηα αημιζηά ζοζηαηζηά) ή ρεοδείξ, θμ-
βζηέξ ακηζθάζεζξ.
 Πεξηεθηηθή δηάδεπμε: ιμνθή αθδεμπίκαηα, ιζα δζαγεοηηζηή πνυηαζδ
αθδεεφεζ ηαζ υηακ αθδεεφμοκ ημ ηαεέκα απυ ηα δφμ ζοζηαηζηά ημοξ.
 Μέζα ζηδ βθχζζα οπάνπεζ δ βθςζζζηή ακαβηαζυηδηα, μ θμβζηυξ πχνμξ.
 Γηαθνξά Βηηγθελζηάηλ απφ ηνλ παξαδνζηαθφ εκπεηξηζκφ ηνπ Ράζζει:Ζ
απεζημκζζηζηή παναθθδθία βθχζζαξ – ηυζιμο δεκ πνμηφπηεζ εη ηςκ οζηένςκ
(a posteriori) ιε ηα ειπεζνζηά παναδείβιαηα αθθά οπάνπεζ ιέζα ζηδκ ίδζα ηδκ
πνάλδ ημο μιζθείκ (α priori), ημ κυδια ζπδιαηίγεηαζ ιέζα ζηδκ ίδζα βθςζζζηή
πενζμπή ηαζ δεκ πνεζάγμκηαζ ελςηενζημί πανάβμκηεξ.
 Οινθιήξσζε γισζζηθήο ζηξνθήο : Ακηζηείιεκμ ηδξ θζθμζμθίαξ είκαζ ημ
θαζκυιεκμ ηδξ βθχζζαξ, μ ηνυπμξ πμο μζ πνμηάζεζξ ιεηαθένμοκ κυδια ηαζ βί-
κμκηαζ ηαηακμδηέξ. Ζ βθχζζα ιαξ είκαζ μ ηυζιμξ ηαζ ηαεμνίγεζ ημ μπηζηυ πε-
δίμ ημο θμβζημφ.
 ΢ηδ βθχζζα δεκ έπμοκ εέζδ, δεκ είκαζ δοκαηυκ κα πνμζδζμνζζημφκ:
 μζ δεζηέξ αλίεξ (άννδηα πνάβιαηα),
 μ αθδνδιέκμξ ζημπαζιυξ ζπεηζηά ιε ηδκ ίδζα ηδ θμβζηή δμιή, ιε ηδκ
ζζμιμνθία ηςκ πνμηάζεςκ ιε ημκ ηυζιμ. Καθφηενα κα ζςπαίκεζ μ άκ-
ενςπμξ πανά κα πνμζπαεεί κα ηα πνμζδζμνίζεζ ιε ηδ βθχζζα.
Γχν πεξίνδνη ζηνραζκνχ:
 «Πξαγκαηεία» :
1. ΢ηαεενυηδηα ηαζ μνζζηζηυηδηα ηςκ κμδιάηςκ .
2. Καεμνζζιυξ ημο πενζεπμιέκμο ηςκ πνμηάζεςκ ιε αάζδ ηζξ ηαηαζηάζεζξ
πναβιάηςκ πμο απεζημκίγμοκ. Κάεε πνυηαζδ ζδιαίκεζ έκα ηαζ ιυκμ έκα
πνάβια.
3. Ζ βθχζζα θεζημονβεί ιυκμ ιε ηονζμθεηηζηέξ ζδιαζίεξ.
4. Σμ κυδια είκαζ ακελάνηδημ απυ ηζξ ακηζθήρεζξ ηαζ πεπμζεήζεζξ ημο ηαεεκυξ
ηαζ ενιδκεφεηαζ ςξ αιεηάαθδηδ απεζηυκζζδ ιζαξ ιμκαδζηήξ ηαηάζηαζδξ
πναβιάηςκ. Ζ οπμηεζιεκζηή ζοκείδδζδ (ππνθεηκεληθφηεηα) οπμηάζζεηαζ
ζημκ ημζκυ θυβμ (δηππνθεηκεληθφηεηα).

71
 «Φηινζνθηθέο έξεπλεο» :
i. Σμ κυδια πανάβεηαζ ζε ζοβηεηνζιέκα πθαίζζα επζημζκςκζαηήξ πνα-
ηηζηήξ πμο ιεηααάθθμκηαζ ακάθμβα ιε ημοξ ζηυπμοξ αοηχκ πμο ιεηέ-
πμοκ ζηδκ επζημζκςκία.
ii. Ζ βθχζζα δεκ είκαζ μιμζμβεκέξ ζφζηδια, αθθά πμθφπθμημ ζφζηδια
επζημζκςκζαηχκ πναηηζηχκ.
iii. Κάεε ιμνθή ημζκςκζηήξ δναζηδνζυηδηαξ έπεζ ηδ δζηή ηδξ βθςζζζηή
ειπεζνία. Έπεζ ημ δζηυ ηδξ γισζζηθφ παίγλην. Τπάνπμοκ ηυζα βθςζ-
ζζηά παίβκζα, υζεξ είκαζ ηαζ μζ ημζκςκζηέξ δναζηδνζυηδηεξ. Απμηεθμφκ
αοεφπανηηεξ πναηηζηέξ ηαηαζηάζεζξ πςνίξ κα ηνφαμοκ ιζα μοζία,
βθχζζα ηαε’ αοηήκ, ηαεμθζηυηδηα.
iv. Ζ βθχζζα δεκ έπεζ ιζα μοζία, αζχκζα κμδιαηζηή αάζδ. Έπεζ πμθθέξ
ιμνθέξ ηαζ ζδιαζίεξ πμο δεκ ηαηαθήβμοκ ζε ιζα εκζαία ιμνθή. Απμ-
ηεθείηαζ απυ ιζα ζεζνά απυ ακμζηηέξ έκκμζεξ. Ανκείηαζ ηδκ μοζζμηνα-
ηία υπμο πίζς απυ ηδκ πμθοπθμηυηδηα ηαζ ηδκ πμθθαπθυηδηα ηςκ
πναβιάηςκ οπάνπεζ ιζα οπμηεζιεκζηή εκυηδηα (Αληίζεζε κε Υέγθει)
Γεκ οπάνπεζ ζοκείδδζδ μθυηδηαξ έλς απυ ηζξ ζοβηεηνζιέκεξ ημζκςκζ-
ηέξ ηαζ επζημζκςκζαηέξ πνάλεζξ ηςκ αηυιςκ. Ζ πνδζζιμπμίδζδ ηδξ
βθχζζαξ ιε ηζξ πνμηάζεζξ δεκ είκαζ ιζα ειπεζνζηή εθανιμβή εκυξ θμ-
βζημφ ηακυκα πμο πνμτπάνπεζ ηδξ ειπεζνίαξ.
v. Δπηρείξεκα ηδησηηθήο γιψζζαο Πνμζπάεεζα βζα απαβυνεοζδ ηδξ ζ-
δζμπμίδζδξ ηδξ βθχζζαξ απυ ηδκ εζςηενζηή ζοκείδδζδ ημο αοηυκμιμο
οπμηεζιέκμο (Αληίζεζε κε Καλη, Νηεθάξη). Σμ ιειμκςιέκμ Δβχ δεκ
έπεζ δζηή ημο βθχζζα. Γεκ ζζπφεζ δ αημιζηή βθχζζα, ηαεχξ δεκ οπάν-
πεζ μ ηνίημξ ακελάνηδημξ ηνζηήξ πμο εα απμθαζίζεζ βζα ηδ ζςζηή
πνήζδ ηςκ εκκμζχκ. Ζ βθχζζα είκαζ δδιυζζμ ζφζηδια εκζςιάηςζδξ
ημο ιειμκςιέκμο εβχ. Τπάνπεζ υιςξ ζε δεφηενδ θάζδ ηαζ δ οπμηεζ-
ιεκζηυηδηα πμο εζςηενζηεφεζ ηα κμήιαηα ημο βθςζζζημφ παζβκίμο.
 ΢πκπεξάζκαηα :
΢ημ ένβμ ημο Βζηβηεκζηάζκ παναηδνμφκηαζ :
 Λαλζάλσλ πξαγκαηηζκφο «δ βθχζζα είκαζ αοηυ πμο ηάκεζ»
 ζημζπεία ζπκπεξηθνξηζκνχ : δ βθχζζα είκαζ επζημζκςκζαηή πναηηζηή
πμο δείπκεζ ημκ ηνυπμ δζάεεζδξ ημο πνήζηδ ημο εαοημφ ημο ζημ ημζ-
κςκζηυ πενζαάθθμκ.
 Δκημπζζιυξ εκυξ ζρεηηθηζκνχ : ημ κυδια ηςκ εκκμζχκ ιεηααάθθεηαζ
ζφιθςκα ιε ημ ημζκςκζηυ πενζαάθθμκ.

72
Με πνηα επηρεηξήκαηα ε αλαιπηηθή θηινζνθία αζθεί ηελ θξηηηθή ηεο ζηε δηαιε-
θηηθή ινγηθή;
Με ημ βενιακζηυ ζδεαθζζιυ εζζάβεηαζ δ δζαθεηηζηή θμβζηή πμο λεπενκά ημκ

αοζηδνυ πςνζζιυ ηςκ ακηζεέηςκ. Δνεοκά ηζξ ζοκεήηεξ ηάης απυ ηζξ μπμίεξ ηα ακηί-
εεηα μδδβμφκηαζ ζε δοκαιζηή ζφκεεζδ ηδξ γςήξ. Ζ δζαθεηηζηή αοηή ηςκ εηπνμζχ-
πςκ ημο βενιακζημφ ζδεαθζζιμφ ηαζ ηονίςξ ημο Υέβηεθ δεκ είκαζ θμβζηή ζηέρδ ιε
ηδκ αοζηδνή έκκμζα. Δίκαζ ιζα πνμζπάεεζα ηδξ δζάκμζαξ κα ακηζθδθεεί ηδ δοκαιζηή
εκυηδηα ημο βίβκεζεαζ ηαζ ημοξ κυιμοξ ηδξ ζζημνζηήξ νμήξ. Δίκαζ μ ακαζημπαζιυξ
ηδξ ζοκμθζηήξ πναβιαηζηυηδηαξ πμο πνμζπαεεί κα ζοκεέζεζ ηα πμθφιμνθα οθζηά ηδξ
ημζκςκζηήξ γςήξ δίκμκηαξ ημοξ έκα ζοκμθζηυ κυδια πμο κα οπενααίκεζ ηζξ επζιένμοξ
ζδιαζίεξ. Ζ δζαθεηηζηή θμβζηή ηαηαζηεοάγεζ έκα θμβζηυ βεκζηυ ζπήια πμο πενζέπμ-
κηαζ ηα επζιένμοξ ζημζπεία ηαζ ηδ δζαηνίκεζ ιζα ηαεμθζηή κμιμηέθεζα. Αοημφ ημο εί-
δμοξ δ θμβζηή δίκεζ ηδκ εκηφπςζδ υηζ ηαηανβεί ηδ ιαεδιαηζηή θμβζηή.
Ζ ακαθοηζηή θζθμζμθία ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ ιε αοημφ ημο είδμοξ δζαθεηηζηή θμβζηή.
Μζα ιμνθή ηέημζαξ δζαθεηηζηήξ θμβζηήξ ήηακ μ απυθοημξ ιμκζζιυξ ημο
Μπνάκηθεο πμο ζηδνζγυηακ ζηδκ εβεθζακή εέζδ υηζ δ αθήεεζα είκαζ ημ υθμκ. Σμ ιυκμ
πνάβια πμο έπεζ πναβιαηζηή οπυζηαζδ είκαζ ημ ζοκμθζηυ ζφιπακ. Ζ ημζκή ειπεζνία
ηαζ ηα επζιένμοξ πνάβιαηα είκαζ ζοζηαηζηά ιζαξ μθυηδηαξ.
Γζα ημκ Ράζζεθ ηαζ ημκ Μμον δ πμνεία ηδξ επζζηδιμκζηήξ βκχζδξ είκαζ ζηα-
δζαηή ηαζ ηιδιαηζηή. Γίκμοκ έιθαζδ ζημ πεπεναζιέκμ πνάβια ηδξ ειπεζνίαξ ακε-
λάνηδηα απυ ημ ημζκςκζηυ πενζαάθθμκ. Ζ ζπέζδ πμο έπεζ ημ πεπεναζιέκμ πνάβια ιε
ημ πενζαάθθμκ ελεηάγεηαζ ιε αάζδ ηδκ ειπεζνία ηαζ υπζ ιε αάζδ ηα μθζζηζηά ζοζηή-
ιαηα. Απυ ηζξ επζιένμοξ παναηδνήζεζξ δ δζάκμζα ηαηαθήβεζ ζηδ βεκίηεοζδ (επαβςβζ-
ηή ιέεμδμξ). Σμ ακενχπζκμ θμβζηυ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα ακηζθαιαάκεηαζ ημκ ηυζιμ
ςξ εκζαίμ, ηεθεζςιέκμ ακηζηείιεκμ. Ζ εεςνία ημο ζδεαθζζιμφ βζα ηδκ άπεζνδ μνβακζηή
μθυηδηα βζα ημοξ ακαθοηζημφξ θζθμζυθμοξ απμηεθεί ιοζηζηζζιυ πμο δεκ έπεζ ηαιζά
ζπέζδ ιε ηδκ επζζηδιμκζηή ιέεμδμ.
Πνηεο δηαθνξέο εληνπίδεηε αλάκεζα ζηελ αξηζηνηειηθή θαη ζχγρξνλε ινγηθή;
Ζ θμβζηή ημο Ανζζημηέθδ είκαζ πανμοζίαζδ ιε αθδνδιέκμ ηνυπμ ηςκ ανπχκ

πμο εειεθζχκμοκ ηδ ιεηαθοζζηή ημο. Ο ανπαίμξ θζθυζμθμξ δζαηνίκεζ ηδκ πναβιαηζ-
ηυηδηα ζε είδδ, μιάδεξ μιμεζδχκ πναβιάηςκ πμο παναιέκμοκ απυ μκημθμβζηήξ
πθεονάξ αιεηάαθδηεξ ηαζ δ μοζία ημοξ είκαζ δοκαηυκ κα πενζβναθεί ιε αηνίαεζα. Αο-
ηέξ μζ εειεθζχδεζξ ζδζυηδηεξ εηθνάγμκηαζ ζημκ ανζζημηεθζηυ μνζζιυ. Ο μνζζιυξ πε-
νζέπεζ ημ πνμζεπέξ βέκμξ (ιεβαθφηενδ μιάδα πναβιάηςκ) ηαζ ηδκ εζδμπμζυ δζαθμνά
(ζδζαζηενυηδηα ημο είδμοξ πμο ημ ηάκεζ κα λεπςνίγεζ απυ ημ βέκμξ, μιάδα). ΢ηυπμξ ηδξ
θμβζηήξ κα ηαεμνίζεζ ηα ζοβηεηνζιέκα ηνζηήνζα ιε ηα μπμία εα εκηαπεμφκ ηα αημιζ-
ηά υκηα ζηζξ ηαηδβμνίεξ ηςκ πναβιάηςκ. ΢ηδνίγεηαζ ζε έκα μκημθμβζηυ μθζζιυ ηα-
εχξ ζφιθςκα ιε ημκ Ανζζημηέθδ ημ ηάεε επζιένμοξ πνάβια οπάνπεζ βζα κα ακήηεζ
ζε ιζα μκημθμβζηή ηαηδβμνία.
Γζα ηδ ζφβπνμκδ θμβζηή δ πναβιαηζηυηδηα δζαηνίκεηαζ βζα ηα αημιζηά, ιειμκςιέκα
ζοιαάκηα. Κάεε πνυηαζδ πενζβνάθεζ έκα ζοβηεηνζιέκμ βεβμκυξ. ΢ηυπμξ ηδξ θμβζηήξ
είκαζ δ ζφκδεζδ ηςκ αημιζηχκ πνμηάζεςκ χζηε κα ελεηαζηεί ηάης απυ πμζεξ ζοκεή-
ηεξ αθδεεφεζ ιζα ζφκεεηδ πνυηαζδ. Ζ θμβζηή παφεζ κα έπεζ ηδκ ανζζημηεθζηή μκημ-
θμβζηή πνμζά ηαζ βίκεηαζ πνμηαζζαηή. Μέζα απυ ηζξ θμβζηέξ πνάλεζξ πμο μ Ανζζημηέ-
θδξ αβκμμφζε εκδζαθένεηαζ κα παναηηδνίζεζ ιζα πνυηαζδ αθδεή ή ρεοδή.

73
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηνπ επηζηεκνληθνχ εκπεηξηζκνχ ζηε θηινζνθηθή ζθέ-

ςε ηνπ Ράζζει;
Ζ επζζηδιμθμβία ημο Ράζζεθ δζαηνίκεηαζ βζα ημκ ειπεζνζζιυ ηδξ. Πνμζδζμνί-

γεζ ηδκ έκκμζα ημο οθζημφ ακηζηεζιέκμο πνζκ ηάκεζ θυβμ βζα θμβζηή ζοβηνυηδζδ.
Πναβιαημπμζείηαζ δ θμβζηή ηαηαζηεοή ιε αάζδ ηα αζζεδηδνζαηά δεδμιέκα πμο απμ-
ηεθμφκ ηδκ πνμτπυεεζδ βζα ημ θμβζηυ ζπδιαηζζιυ ηςκ εκκμζχκ. Γεκ είκαζ δοκαηυκ κα
δζαηοπχζεζ μ επζζηήιμκαξ ημκ μνζζιυ εκυξ ακηζηεζιέκμο ακ δεκ έπεζ πνμδβδεεί δ αζ-
ζεδηδνζαηή επαθή ιε αοηυ. Γεκ ιπμνεί κα δζαηοπχζεζ ηάπμζμξ ημκ μνζζιυ εκυξ ζο-
βηεηνζιέκμο θμοθμοδζμφ ακ δεκ έπεζ πνμδβμφιεκα παναηδνήζεζ ιε ηζξ αζζεήζεζξ ημο
αοηυ ημ θμοθμφδζ. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ μ άκενςπμξ μδδβείηαζ ζηδ βκχζδ ιέζα απυ
ηδκ άιεζδ ακηζθδπηζηή ελμζηείςζδ ιε ηα πνάβιαηα ημο πενζαάθθμκημξ. Πανάθθδθα μ
Ράζζεθ ακαβκςνίγεζ ηαζ ηδ βκχζδ ηςκ εειεθζαηχκ κυιςκ ηδξ θμβζηήξ. Ζ θμβζηή ηα-
ηημπμίδζδ ηςκ πνμηάζεςκ είκαζ δ πνμεημζιαζία βζα ηδκ πεζναιαηζηή επαθήεεοζδ. Ζ
θμβζηή ιέεμδμξ πνμζανιυγεηαζ ζηζξ απαζηήζεζξ ηδξ επζζηδιμκζηήξ δζαδζηαζίαξ. Σμ
κυδια ηδξ πνυηαζδξ ελαζθαθίγεηαζ ιε ημκ επζζηδιμθμβζηυ ειπεζνζζιυ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή ηνπ Ράζζει ζηελ παξαδνζηαθή κεηαθπζηθή;
Ο Ράζζεθ αζηεί ελμκηςηζηή ηνζηζηή ζε υθα ηα θζθμζμθζηά ζοζηήιαηα πμο

παναααίκμοκ ημκ ηακυκα ηδξ κμδιαηζηήξ ηαεανυηδηαξ. Καηαδζηάγεζ υθεξ ηζξ εεςνίεξ
ημο ζδεαθζζιμφ πμο δέπμκηαζ ηδκ φπανλδ ηςκ ζδεχκ ηαζ υπζ εηείκδ ηςκ οθζηχκ πναβ-
ιάηςκ. Αζηεί ηνζηζηή ζηα ιεηαθοζζηά ζοζηήιαηα ημο Πθάηςκα ηαζ ημο Υέβηεθ.
Αιθζζαήηδζε ημκ ζζπονζζιυ ημο Υέβηεθ υηζ είκαζ δοκαηυκ κα βκςνίζμοιε ηδκ αθή-
εεζα ιζαξ πνυηαζδξ, ακ ηδκ ελεηάζμοιε ζημ πθαίζζμ ηδξ μθυηδηαξ ηςκ πνμηάζεςκ. Ζ
ηνζηζηή ημο Ράζζεθ ζημκ Υέβηεθ βίκεηαζ ηαηακμδηή ιε ηδκ πανάεεζδ ημο παναηάης
παναδείβιαημξ. Έπμοιε ηδκ πνυηαζδ «Ο Σγςκ είκαζ παηέναξ ημο Σγέζιξ». Γζα κα ζ-
ζπονζζημφιε ακ αθδεεφεζ αοηή δ πνυηαζδ εα πνέπεζ κα λένμοιε πμζμξ είκαζ μ Σγςκ
ηαζ πμζμξ μ Σγέζιξ. ΢φιθςκα ιε ημκ Υέβηεθ, βζα κα ιάεεζ ηάπμζμξ πμζμξ είκαζ μ Σγςκ,
εα πνέπεζ κα βκςνίγεζ υθα ηα παναηηδνζζηζηά ημο, υπςξ βζα πανάδεζβια μζ ζπέζεζξ
ημο ιε ημοξ άθθμοξ ακενχπμοξ. Γζα κα ηαηαθάαμοιε ηδ ζδιαζία ηδξ απθήξ θέλδξ
Σγςκ εα πνέπεζ κα έπμοιε οπυρδ ιαξ υθα ηα πνυζςπα ηαζ ηα πνάβιαηα. ΢ε αοηήκ
ηδκ πενίπηςζδ υιςξ, ακ ηαζ βζα ηδκ πζμ απθή βκχζδ πνέπεζ κα βκςνίγμοιε υθα ηα
πνάβιαηα, δεκ ιπμνμφιε κα ιάεμοιε ηάηζ ημ πμθφ απθυ. Γεκ είκαζ απαναίηδημ κα
λένεζ ηακείξ ηα πάκηα ζπεηζηά ιε ημκ Σγςκ βζα κα ιάεεζ υηζ είκαζ μ παηέναξ ημο Σγαί-
ζιξ. Ο Ράζζεθ ηαηαδζηάγεζ ηα ιεηαθοζζηά ζοζηήιαηα ςξ πμθφπθμηα ηα μπμία έπμοκ
πμθθέξ αζάθεζεξ, πανενιδκείεξ. Γεκ εα πνέπεζ δ ζαθήκεζα ηαζ δ αηνίαεζα ηςκ εη-
θνάζεςκ κα εοζζάγμκηαζ πνμξ πάνζκ ηδξ ζοβηνυηδζδξ εκυξ θζθμζμθζημφ ζοζηήιαημξ.
Γζα ημκ Ράζζεθ δ έκκμζα ημο οθζημφ ακηζηεζιέκμο είκαζ επζζηδιμκζηχξ ακαβηαία. ΢ηδ
εεςνδηζηή ηδξ υιςξ πνήζδ δεκ είκαζ ηίπμηα άθθμ πανά ιυκμ ιζα θμβζηή ηαηαζηεοή
απυ ιζα ζεζνά πνςηανπζηχκ αζζεδηδνζαηχκ δεδμιέκςκ. Γζα κα οπάνλεζ εεςνδηζηυξ
μνζζιυξ εκυξ ακηζηεζιέκμο εα πνέπεζ μ επζζηδιμκζηυξ κμοξ κα έπεζ ένεεζ ζε αζζεδηδ-
νζαηή επαθή ιε αοηυ. Υςνίξ ημ ειπεζνζηυ οπυααενμ δεκ οπάνπεζ δ δοκαηυηδηα επζ-
ζηδιμκζηχκ πενζβναθχκ ηαζ ελδβήζεςκ. Θειέθζμ ηάεε εεςνίαξ βζα ηδ δμιή ηδξ
πναβιαηζηυηδηαξ είκαζ δ βκχζδ ιέζα απυ ηδκ άιεζδ ακηζθδπηζηή ελμζηείςζδ ιε ηα
πνάβιαηα ημο πενζαάθθμκημξ.

74
Πνηνο είλαη ν ξφινο ηνπ θνηλνχ λνπ ζηελ αλαιπηηθή θηινζνθία ηνπ Μνπξ;
΢φιθςκα ιε ηδ εεςνία ημο Μμον ιζα πνυηαζδ ζζπφεζ εθυζμκ απμδεζηκφεηαζ

απυ ημκ ημζκυ κμο ηαζ δε πνεζάγεηαζ δ πενίπθμηδ εεςνδηζηή εειεθίςζδ ηδξ. Σα
πνάβιαηα είκαζ αοεφπανηηεξ μκηυηδηεξ πμο δ φπανλδ ημοξ δεκ ελανηάηαζ απυ ημκ
ηνυπμ πμο ειείξ ηα ακηζθαιαακυιαζηε. Ακηζπαναεέηεζ μ Μμον ημ νεαθζζιυ ημο ζημκ
ζδεαθζζιυ πμο έκα πνάβια οπανηηυ ημ εεςνμφζε μπηαζία. Ο ηυζιμξ πμο πανμοζζά-
γεηαζ ζε ειάξ είκαζ δζαθμνεηζηυξ απυ αοηυ πμο πναβιαηζηά οπάνπεζ. Γεκ ηαοηίγμκηαζ
δ επζζηδιμκζηή πενζβναθή ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ ιε ημκ ηνυπμ πμο ακηζθαιαακυιαζηε
ιε ηζξ αζζεήζεζξ ιαξ ηδκ πναβιαηζηυηδηα. Ζ πμνεία ηδξ επζζηδιμκζηήξ ένεοκαξ είκαζ
ζηαδζαηή ηαζ ηιδιαηζηή ηαζ ααζίγεηαζ ζημ πεπεναζιέκμ ηδξ ειπεζνίαξ, ηδ ζοκαβςβή
ηςκ επζιένμοξ παναηδνήζεςκ ηαζ ηδκ επαβςβζηή βεκίηεοζδ. Γεκ θαιαάκεηαζ μ ηυ-
ζιμξ ςξ άπεζνδ μνβακζηή μθυηδηα ςξ εκζαίμ ηεθεζςιέκμ ακηζηείιεκμ. ΢ε αοηυ ημ ζδ-
ιείμ ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ ιε ημκ απυθοημ ιμκζζιυ ημο Μπνάκηθεο, ηδκ ηαεμθζηυηδηα
ημο απυθοημο ζδεαθζζιμφ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο θπζηνθξαηηθήο πιάλεο ζηελ εζηθή θηινζνθία ηνπ
Μνπξ;
΢φιθςκα ιε ημκ Μμον δεκ είκαζ δοκαηυκ κα παναηηδνζζηεί ιζα πνάλδ ςξ δ-

εζηή ιε αάζδ θοζζηέξ ηαηαζηάζεζξ ή ειπεζνίεξ. Γεκ πνμζδζμνίγεηαζ ημ αβαευ ιε αά-
ζδ ροπμθμβζηέξ, ζςιαηζηέξ, ημζκςκζηέξ απμθαφζεζξ, αθθά ιε αάζδ ηδκ δεζηή ειπεζ-
νία πμο απμηεθεί θμνέα ηδξ δεζηήξ αλίαξ. Ζ ζφκδεζδ ιζαξ δεζηήξ πνάλδξ ιε δζάθμ-
νεξ θοζζηέξ ηαηαζηάζεζξ ηαζ ειπεζνίεξ απμηεθεί θοζζμηναηζηή πθάκδ. Ζ έκκμζα ημο
αβαεμφ είκαζ πνςημβεκήξ ζδέα πμο αθμνά ηδκ πμζυηδηα ηδξ δεζηήξ ειπεζνίαξ ηαζ δεκ
ενιδκεφεηαζ ιε αάζδ ηα ελςηενζηά ροπμθμβζηά ηαζ αζζεδηδνζαηά θαζκυιεκα. Γεκ
έπεζ ζπέζδ ιε ηζξ αζζεήζεζξ αθθά ιε ηδκ εκυναζδ ηδξ δεζηήξ ηαζ ηαθθζηεπκζηήξ αί-
ζεδζδξ.
Ζ θοζζμηναηζηή πθάκδ πνμηθήεδηε απυ ηδκ αοεαίνεηδ ελίζςζδ ημο κμήια-
ημξ ηςκ πνμηάζεςκ ημο «είκαζ»ηαζ ημο κμήιαημξ ηςκ πνμηάζεςκ ημο «πνέπεζ». Ζ
πνυηαζδ ημο αθμνά ηάεε πνυηαζδ πμο πενζβνάθεζ έκα βεβμκυξ ηαζ ιπμνμφιε κα ηδξ
δχζμοιε ιζα ηζιή αθήεεζαξ, κα ηνίκμοιε δδθαδή ακ είκαζ αθδεήξ ή ρεοδήξ. Γζα πα-
νάδεζβια δ πνυηαζδ «ημ ιήθμ είκαζ ηυηηζκμ» είκαζ ιζα πνυηαζδ ημο είκαζ βζαηί πενζ-
βνάθεηαζ ζε αοηυ έκα βεβμκυξ ηαζ δ πενζβναθή αοηή ιπμνεί κα είκαζ είηε αθδεήξ είηε
ρεοδήξ. ΢ηζξ πνμηάζεζξ υιςξ ημο πνέπεζ, δεκ μδδβείηαζ ηάπμζμξ ζηδκ πενζβναθή βε-
βμκυηςκ πμο ιπμνεί κα είκαζ αθδεείξ ή ρεοδείξ αθθά ζε αλζμθμβήζεζξ, μζ μπμίεξ δεκ
ιπμνμφκ κα εεςνδεμφκ ςξ αθδεείξ ή ρεοδείξ. Με ηδκ πνυηαζδ «πνέπεζ κα ζδηςεχ
πνςί» δεκ πενζβνάθεηαζ έκα βεβμκυξ αθθά αλζμθμβείηαζ ιζα πνάλδ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο απεηθνληζηηθήο ζεσξίαο ηνπ λνήκαηνο ζηε ινγηθν-
θηινζνθηθή πξαγκαηεία ηνπ Βηηγθελζηάηλ;
΢φιθςκα ιε ηδκ απεζημκζζηζηή εεςνία ημο κμήιαημξ ηα ζοζηαηζηά ηδξ πνυ-

ηαζδξ είκαζ δμιδιέκα ηαηάθθδθα βζα ηδκ απεζηυκζζδ ηςκ ακηζηεζιέκςκ. Κάεε ηαηά-
ζηαζδ πναβιάηςκ δδθχκεηαζ ιέζς ηδξ θεηηζηήξ ηαηαζηεοήξ, ηδξ πνυηαζδξ. Ζ φ-
πανλδ ηςκ ηαηαζηάζεςκ πναβιάηςκ πνμτπμεέηεζ ηαζ φπανλδ αημιζηχκ πναβιάηςκ.
Σμ πνάβια εκηάζζεηαζ ζημ πθαίζζμ ηδξ ζοβηεηνζιέκδξ ηαηάζηαζδξ. Σμ κυδια ημ
εηθνάγεζ δ πνυηαζδ ηαζ υπζ δ απμιμκςιέκδ θέλδ. ΢ηα απθά βεβμκυηα ηδξ πναβιαηζ-

75
ηυηδηαξ ακηζζημζπμφκ απθέξ πνμηάζεζξ ηαζ ζηα ζφκεεηα βεβμκυηα ζφκεεηεξ πνμηά-
ζεζξ. Μζα πνυηαζδ βζα κα έπεζ κυδια εα πνέπεζ ιέζα απυ ηδ ιμνθή ηδξ κα απεζημκί-
γεζ ηδκ ζεζνά ηςκ ακηζηεζιέκςκ ηδξ ηαηάζηαζδξ πμο απμηοπχκεζ, αθθά ηαζ κα πενζ-
θαιαάκεζ ηυζα ιένδ υζα πενζθαιαάκεζ δ ηαηάζηαζδ πμο απεζημκίγεζ. Ζ βθχζζα έπεζ
κυδια εθυζμκ φζηενα απυ ηδκ ακάθοζδ ηδξ δζαπζζηςεεί υηζ απμηεθείηαζ απυ μκυιαηα
πμο δδθχκμοκ ακηζηείιεκα ημο ηυζιμο. Σα μκυιαηα πμο δεκ απεζημκίγμοκ ακηζηείιε-
κα ημο ηυζιμο δεκ έπμοκ κυδια ηαζ μζ πνμηάζεζξ πμο αθμνμφκ αοηά ηα μκυιαηα
είκαζ αζοκάνηδηεξ.
Πνηα είλαη ε ζρέζε γιψζζαο θαη εζηθψλ αμηψλ, αθεξεκέλνπ ζηνραζκνχ ζχκθσ-
λα κε ηνλ Βηηγθελζηάηλ;
΢ηδκ «Πναβιαηεία» δζαηοπχκεζ ηζξ απυρεζξ ημο μ Βζηβηεκζηάζκ ζπεηζηά ιε ηζξ

δεζηέξ αλίεξ. Οζ δεζηέξ ηαζ ηαθαζζεδηζηέξ αλίεξ δεκ απμηεθμφκ ηαηαζηάζεζξ πναβιά-
ηςκ ηαζ βζ’ αοηυ δεκ ιπμνμφκ κα εηθναζημφκ απυ ηδ βθχζζα. Ζ δεζηή ανίζηεηαζ έλς
απυ ηα υνζα ηδξ βθχζζαξ. Γεκ ιπμνμφιε κα ιζθήζμοιε βζα δεζηέξ αλίεξ. Ζ δεζηή
ανίζηεηαζ εηηυξ μνίςκ πναβιαηζηυηδηαξ ηαζ δεκ έπεζ κυδια βζαηί δεκ οπάνπεζ ηάηζ
βζα κα απεζημκζζηεί. Οζ δεζηέξ πνμηάζεζξ δεκ έπμοκ κυδια βζαηί δεκ ιπμνμφκ κα απεζ-
ημκζζημφκ. Ζ δεζηή δεκ εκδζαθένεηαζ βζα ημ ηζ ζζπφεζ αθθά βζα ημ ηζ πνέπεζ κα ζζπφεζ.
΢φιθςκα ιε ηδκ απεζημκζζηζηή εεςνία ημο κμήιαημξ ηα υνζα ηδξ βθχζζαξ είκαζ ηα
υνζα ημο ηυζιμο. Αοηυ ζδιαίκεζ υηζ έπεζ κυδια υ,ηζ ζζπφεζ ηαζ υπζ υ,ηζ πνέπεζ κα ζ-
ζπφεζ. ΢φιθςκα ιε ημκ Βζηβηεκζηάζκ δεκ ιπμνμφιε κα απμδείλμοιε ηαζ κα πενζβνά-
ρμοιε βζαηί ηάηζ είκαζ δεζηυ, αθθά κα πνμζδζμνίζμοιε ημ πενζεπυιεκμ ημο δεζημφ
ηαζ ηζ πνέπεζ κα ηάκμοιε βζα κα ημ οζμεεηήζμοιε. Δπίζδξ ιε ηδ βθχζζα δεκ ιπμνεί
κα δδθςεεί μ αθδνδιέκμξ ζημπαζιυξ ζπεηζηά ιε ηδκ ίδζα ηδ θμβζηή δμιή, ιε ηδκ ζ-
ζμιμνθία ηςκ πνμηάζεςκ ιε ημκ ηυζιμ. Καθφηενα κα ζςπαίκεζ μ άκενςπμξ πανά κα
πνμζπαεεί κα πνμζδζμνίζεζ ηα άννδηα πνάβιαηα (δεζηέξ αλίεξ, αθδνδιέκμξ ζημπα-
ζιυξ) βζαηί δ ίδζα δ βθχζζα ιαξ πενζμνίγεζ βζα ημκ ιδ πνμζδζμνζζιυ ημοξ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ησλ γισζζηθψλ παηγλίσλ ;
΢ηδκ «Πναβιαηεία» μ Βζηβηεκζηάζκ ιζθμφζε βζα ιζα μζημοιεκζηή βθχζζα ηδξ

μπμίαξ μζ πνμηάζεζξ έπμοκ κυδια, εθυζμκ απεζημκίγμοκ ημοξ δζάθμνμοξ ζοκδοα-
ζιμφξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ.
΢ηζξ Φζθμζμθζηέξ Ένεοκεξ υιςξ βίκεηαζ θυβμξ ηαζ βζα άθθα είδδ βθχζζαξ.
Τπάνπμοκ δδθαδή πμθθά βθςζζζηά παίβκζα ιε δζαθμνεηζημφξ θυβμοξ, ημοξ μπμίμοξ
είιαζηε οπμπνεςιέκμζ κα ιάεμοιε βζα κα είιαζηε εκηαβιέκμζ ζηζξ δζάθμνεξ ημζκςκζ-
ηέξ μιάδεξ. Γζα κα ιπμνέζεζ κα εκηαπεεί ηάπμζμξ ζημ ηάεε βθςζζζηυ παίβκζμ πνεζά-
γεηαζ κα εκηαπεεί ηαζ ζηδ ιμνθή γςήξ πμο αοηυ εηθνάγεζ. Γεκ ανηεί κα πεζνίγεηαζ
απθχξ ηζξ θέλεζξ εκυξ βθςζζζημφ παζβκίμο. Γζα κα ιάεεζ ηάπμζμξ ημ κυδια ηδξ θέλδξ
πνεζάγεηαζ πνμδβμφιεκα κα ηαηαθάαεζ ηδ πνήζδ ηδξ. Αοηυ εα ζοιαεί ιυκμ ιε ηδκ
έκηαλδ ημο ζηδ ιμνθή γςήξ πμο ζπεηίγεηαζ ιε ηδ πνήζδ ηςκ θέλεςκ.
Κάεε ιμνθή γςήξ έπεζ ημ δζηυ ηδξ βθςζζζηυ παίβκζμ. Σμ παίβκζμ αοηυ απμηε-
θεί ημκ παναηηδνζζηζηυ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ πεζνίγεηαζ ιζα ημζκή βθχζζα βζα κα εη-
θνάζεζ ηδ δζηή ηδξ ακηίθδρδ πναβιάηςκ ηαζ κα ακηεπελέθεεζ ζηα δζηά ηδξ ηαεήημ-
κηα. Κάεε ιμνθή γςήξ έπεζ ημ δζηυ ηδξ βθςζζζηυ ηφπμ, ημ δζηυ ηδξ επζημζκςκζαηυ
παζβκίδζ. Σα δζάθμνα παίβκζα απμηεθμφκ αοεφπανηηεξ πναηηζηέξ ηαηαζηάζεζξ ηαζ δεκ

76
παναπέιπμοκ ζηδκ ηαεμθζηυηδηα ηδξ βθχζζαξ. Γεκ εειεθζχκμκηαζ ιε αάζδ ιζα κμδ-
ηή βθχζζα ηαεαοηή αθθά ζηδνίγμκηαζ ζηδκ ζδζαζηενυηδηα ημοξ.
Πνηεο δηαθνξέο εληνπίδνληαη ζηα δχν έξγα ηνπ Βηηγθελζηάηλ; Πνηα είλαη ηα δηα-
θνξεηηθά ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηαιήγεη;
΢ηδκ «Πναβιαηεία» ηάκεζ θυβμ βζα ζηαεενυηδηα ηαζ μνζζηζηυηδηα ηςκ κμδιάηςκ.
Καεμνίγεηαζ ημ πενζεπυιεκμ ηςκ πνμηάζεςκ ιε αάζδ ηζξ ηαηαζηάζεζξ πναβιάηςκ πμο
απεζημκίγμοκ. Κάεε πνυηαζδ ζδιαίκεζ έκα ηαζ ιυκμ έκα πνάβια. Ζ βθχζζα θεζημον-
βεί ιυκμ ιε ηονζμθεηηζηέξ ζδιαζίεξ. Σμ κυδια είκαζ ακελάνηδημ απυ ηζξ ακηζθήρεζξ
ηαζ πεπμζεήζεζξ ημο ηαεεκυξ ηαζ ενιδκεφεηαζ ςξ αιεηάαθδηδ απεζηυκζζδ ιζαξ ιμ-
καδζηήξ ηαηάζηαζδξ πναβιάηςκ. Ζ οπμηεζιεκζηή ζοκείδδζδ (ππνθεηκεληθφηεηα)
οπμηάζζεηαζ ζημκ ημζκυ θυβμ (δηππνθεηκεληθφηεηα).
΢ηζξ «Φζθμζμθζηέξ ένεοκεξ» ημ κυδια πανάβεηαζ ζε ζοβηεηνζιέκα πθαίζζα επζημζ-
κςκζαηήξ πναηηζηήξ πμο ιεηααάθθμκηαζ ακάθμβα ιε ημοξ ζηυπμοξ αοηχκ πμο ιεηέ-
πμοκ ζηδκ επζημζκςκία. Ζ βθχζζα δεκ είκαζ μιμζμβεκέξ ζφζηδια, αθθά πμθφπθμημ
ζφζηδια επζημζκςκζαηχκ πναηηζηχκ. Κάεε ιμνθή ημζκςκζηήξ δναζηδνζυηδηαξ έπεζ
ηδ δζηή ηδξ βθςζζζηή ειπεζνία. Έπεζ ημ δζηυ ηδξ βθςζζζηυ παίβκζμ. Τπάνπμοκ ηυζα
βθςζζζηά παίβκζα, υζεξ είκαζ ηαζ μζ ημζκςκζηέξ δναζηδνζυηδηεξ. Απμηεθμφκ αοεφ-
πανηηεξ πναηηζηέξ ηαηαζηάζεζξ πςνίξ κα ηνφαμοκ ιζα μοζία, βθχζζα ηαε’ αοηήκ,
ηαεμθζηυηδηα.
Πνηεο δηαθνξέο εληνπίδεηε αλάκεζα ζην θηινζνθηθφ ζχζηεκα ηνπ Υέγθει θαη ηελ
νινθιήξσζε ηεο ζηξνθήο ζηε γιψζζα ηνπ Βηηγθελζηάηλ;
΢φιθςκα ιε ημκ Βζηβηεκζηάζκ δ βθχζζα δεκ έπεζ ιζα μοζία, αζχκζα κμδιαηζηή αά-
ζδ. Έπεζ πμθθέξ ιμνθέξ ηαζ ζδιαζίεξ πμο δεκ ηαηαθήβμοκ ζε ιζα εκζαία ιμνθή. Α-
πμηεθείηαζ απυ ιζα ζεζνά απυ ακμζηηέξ έκκμζεξ. Δνπυιεκμξ ζε ακηίεεζδ ιε ημκ Υέ-
βηεθ ανκείηαζ ηδκ μοζζμηναηία υπμο πίζς απυ ηδκ πμθοπθμηυηδηα ηαζ ηδκ πμθθαπθυ-
ηδηα ηςκ πναβιάηςκ οπάνπεζ ιζα οπμηεζιεκζηή εκυηδηα. Γεκ οπάνπεζ ζοκείδδζδ μ-
θυηδηαξ έλς απυ ηζξ ζοβηεηνζιέκεξ ημζκςκζηέξ ηαζ επζημζκςκζαηέξ πνάλεζξ ηςκ αηυ-
ιςκ. Ζ πνδζζιμπμίδζδ ηδξ βθχζζαξ ιε ηζξ πνμηάζεζξ δεκ είκαζ ιζα ειπεζνζηή εθαν-
ιμβή εκυξ θμβζημφ ηακυκα πμο πνμτπάνπεζ ηδξ ειπεζνίαξ. Ζ βθχζζα δεκ παναιέκεζ
ζηαεενή, αθθά ελεθίζζεηαζ παναημθμοεχκηαξ ημοξ νοειμφξ ηδξ πμθζηζζηζηήξ ειπεζ-
νίαξ. Ζ ακενχπζκδ ημζκςκία δεκ απμηεθεί ιζα πνμηαεμνζζιέκδ ηαζ δμιδιέκδ εκυηδ-
ηα γςηζηχκ ζηυπςκ υπςξ ζζπονζγυηακ μ Υέβηεθ. Ακηίεεηα απμηεθεί ιζα ζεζνά απυ
πναηηζηέξ εκαζπμθήζεζξ πμο δ ηαεειία έπεζ ημοξ δζημφξ ηδξ ηακυκεξ ηαζ πνμζακα-
ημθζζιμφξ. Αοηή ηδ δζαθμνεηζηυηδηα ηςκ ζηυπςκ ηαζ ηςκ πνμζακαημθζζιχκ απμηο-
πχκεζ δ βθχζζα δ μπμία δεκ επζπεζνεί κα ημοξ εκηάλεζ ζε ιζα εκυηδηα, μθυηδηα.
Πνηα είλαη ε επηρεηξεκαηνινγία ηνπ Βηηγθελζηάηλ ζρεηηθά κε ηελ απαγφξεπζε

ηεο ηδηνπνίεζεο ηεο γιψζζαο;.
Με ημ «επζπείνδια ηδξ ζδζςηζηήξ βθχζζαξ» μ Βζηβηεκζηάζκ επζπεζνεί κα απα-

βμνεφζεζ ηδκ ζδζμπμίδζδ ηδξ βθχζζαξ απυ ηδκ εζςηενζηή ζοκείδδζδ ημο αοηυκμιμο
οπμηεζιέκμο. Γεκ οπάνπεζ δ δοκαηυηδηα βζα ακαζημπαζιυ, ηαεχξ μζ έκκμζεξ πμο πδ-
βάγμοκ απυ αοηυκ είκαζ θμβζηχξ αζοκάνηδηεξ. Σμ ιειμκςιέκμ Δβχ δεκ έπεζ δζηή ημο

77
βθχζζα. Γεκ ζζπφεζ δ αημιζηή βθχζζα, ηαεχξ δεκ οπάνπεζ μ ηνίημξ ακελάνηδημξ ηνζ-
ηήξ πμο εα απμθαζίζεζ βζα ηδ ζςζηή πνήζδ ηςκ εκκμζχκ. Ζ βθχζζα είκαζ δδιυζζμ
ζφζηδια, ιζα ζοθθμβζηή πναβιαηζηυηδηα εκζςιάηςζδξ ημο ιειμκςιέκμο εβχ. Τ-
πάνπεζ υιςξ ζε δεφηενδ θάζδ ηαζ δ οπμηεζιεκζηυηδηα πμο εζςηενζηεφεζ ηα κμήιαηα
ημο βθςζζζημφ παζβκίμο. Ζ φπανλδ υιςξ αοηήξ ηδξ οπμηεζιεκζηυηδηαξ δεκ ζδιαίκεζ
υηζ ηαεζζηά ηδ βθχζζα ςξ έηθναζδ εζςηενζηχκ ειπεζνζχκ ηαζ ζοκαζζεδιάηςκ.
Οζ άκενςπμζ κμιίγμοκ υηζ δ βθχζζα έπεζ ζδζςηζηυ παναηηήνα. Οδδβμφκηαζ ζε
αοηήκ ηδκ εζθαθιέκδ εκηφπςζδ επεζδή ζοκδέμοκ ηζξ ροπμθμβζηέξ ηαηαζηάζεζξ ημοξ
ιε ηζξ θέλεζξ πμο πνδζζιμπμζμφκ βζα κα ηζξ δδθχζμοκ. Σα αζζεήιαηα, μζ ζοβηζκήζεζξ
ιαξ έπμοκ ζδζςηζηυ παναηηήνα. Όιςξ μζ θέλεζξ πμο ιεηαπεζνζγυιαζηε βζα κα εηθνά-
ζμοιε αοηά ηα ζοκαζζεήιαηα δεκ έπμοκ ζδζςηζηυ παναηηήνα. Γεκ εα πνέπεζ κα ζοβ-
πέμοιε ηδ βθχζζα πμο πνδζζιμπμζμφιε βζα κα εηθνάζμοιε ηζξ ροπμθμβζηέξ ιαξ ηα-
ηαζηάζεζξ ιε ηδ βθχζζα πμο πνδζζιμπμζμφιε βζα κα απμηοπχζμοιε, κα πενζβνάρμο-
ιε ηα ακηζηείιεκα ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή πνπ αζθεί ν Βηηγθελζηάηλ ζηελ παξαδνζηαθή κεηαθπζηθή;
Ο Βζηβηεκζηαζκ ημπμεεηεί ηδ ιεηαθοζζηή ζηδ ζθαίνα ημο ιοζηζημφ πμο εηηείκεηαζ

πένα απυ ημκ ηυζιμ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Ζ βθχζζα έπεζ κυδια, ιυκμ υηακ ακαθέ-
νεηαζ ζημκ ηυζιμ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Ακηίεεηα, υηακ δ βθχζζα πνδζζιμπμζείηαζ
βζα ηδκ ακάθοζδ ιεηαθοζζηχκ εκκμζχκ, επεζδή δ ιεηαθοζζηή απμηεθεί πχνμ πμο ανί-
ζηεηαζ έλς απυ ηδκ πναβιαηζηυηδηα, δεκ έπεζ κυδια, αθμφ δεκ οπάνπεζ ηίπμηε βζα κα
απεζημκίζεζ. Δπμιέκςξ μζ ιεηαθοζζηέξ πνμηάζεζξ δεκ έπμοκ κυδια. Ο Βζηβηεζηάζκ
δεκ απμδέπεηαζ ηδ εεςνία ηδξ μοζζμηναηίαξ. Γεκ ζοιθςκεί ιε ηδ εέζδ υηζ πνέπεζ πί-
ζς απυ ηδκ πμθθαπθυηδηα ηςκ θαζκμιέκςκ κα ακαγδημφιε ιζα οπμηεζιεκζηή εκυηδ-
ηα. Ζ βθςζζζηή πνήζδ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα κμδεεί ςξ ειπεζνζηή εθανιμβή εκυξ θμ-
βζημφ ηακυκα πμο είκαζ δεδμιέκμξ εη ηςκ πνμηένςκ. Αθμφ παναηδνδεμφκ μζ πναηηζ-
ηέξ εκένβεζεξ, ηυηε ιυκμ ιπμνμφιε κα μδδβδεμφιε ζηδκ απμδμπή εκυξ ηακυκα. Γεκ
οπάνπεζ ηακυκαξ ζημ εζςηενζηυ ιζαξ ζοκείδδζδξ. Ζ ζοκείδδζδ ανίζηεηαζ ζηζξ ζο-
βηεηνζιέκεξ ημζκςκζηέξ ηαζ επζημζκςκζαηέξ πνάλεζξ ηςκ αηυιςκ. Γεκ οπάνπεζ ζοκεί-
δδζδ έλς απυ αοηέξ. Απμννίπηεζ ηδκ παναδμζζαηή παναδμπή υηζ δ θζθμζμθία ιπμνεί
κα επζαάθεζ ηάλδ ηαζ αεααζυηδηα ζημκ κμο πνμημφ πνχηα κα θάαεζ οπυρδ ηδξ ημκ θο-
ζζηυ ηυζιμ. Γεκ ζοιιενίγεηαζ ηδ εέζδ ημο παναδμζζαημφ ιεηαθοζζημφ θζθμζυθμο μ
μπμίμξ απμζοκδέεζ ημκ κμδηζηυ ημο ηυζιμ απυ ημκ θοζζηυ ηυζιμ ηαζ ζζπονίγεηαζ υηζ
ηα ιυκα πνάβιαηα πμο οπάνπμοκ ακήημοκ ζημκ κμδηζηυ ημο ηυζιμ. Γεκ είκαζ δοκα-
ηυκ κα δείπκμοιε ειπζζημζφκδ ιυκμ ζηζξ κμδηζηέξ δοκάιεζξ ηαζ κα πενζθνμκμφιε ημκ
θοζζηυ ηυζιμ ηαζ ημκ ηυζιμ ηδξ ειπεζνίαξ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή πνπ αζθεί ν Βηηγθελζηάηλ ζηνλ Νηεθάξη θαη ηνλ Καλη;
Ο Βζηβηεκζηάζκ ιε ημ επζπείνδια ηδξ ζδζςηζηήξ βθχζζαξ επζπεζνεί κα απαβμ-

νεφζεζ ηδκ ζδζμπμίδζδ ηδξ βθχζζαξ απυ ηδκ εζςηενζηή ζοκείδδζδ. Γεκ ζοιθςκεί ιε
ηζξ εέζεζξ ημο Νηεηάνη ηαζ ημο Κακη υηζ ημ αοηυκμιμ ηαζ αοημηαεμνζγυιεκμ οπμηεί-
ιεκμ έπεζ ηδ δζηή ημο βθχζζα. Σμ ιειμκςιέκμ Δβχ δεκ έπεζ ηδ δζηή ημο βθχζζα. Γεκ
έπεζ ηαιζά θμβζηή ηάεε έκκμζα ακαζημπαζιμφ ηαζ αοημβκςζίαξ. Γεκ οπάνπεζ ηαιζά
βθχζζα πμο κα ζζπφεζ ιυκμ βζα ημ ιειμκςιέκμ εβχ. Γζαθςκεί μ Βζηβηεζηάζκ ιε ημκ
Νηεηάνη υηζ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα ημ οπμηείιεκμ κα επμπηεφεζ ημ εζςηενζηυ ημο ηαζ
ακαηαθφπημκηαξ ημκ εαοηυ ημο κα μδδβείηαζ ζε απυθοηα αθδεείξ ηαζ αέααζεξ αθήεεζ-

78
εξ. Ο Νηεηάνη είπε ζζπονζζηεί υηζ μδδβμφιαζηε ζηδ αεααζυηδηα ημο εαοημφ ιαξ φζηε-
να απυ ιζα εζςηενζηή δζενεφκδζδ. Απμδέπμιαζ ημκ εαοηυ ιμο, επεζδή ζηέθημιαζ.
Πνχηα ζοκεζδδημπμζχ εζςηενζηά ημκ εαοηυ ιμο έπμκηαξ ηδ δζηή ιμο πνμζςπζηή
βθχζζα ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ζηνέθμιαζ πνμξ ημκ ελςηενζηυ ηυζιμ. Παναδέπεηαζ υηζ ηα
εειέθζα ηδξ ειπεζνζηήξ βκχζδξ ηαζ ηδξ βθχζζαξ πμο πνδζζιμπμζείηαζ, βζα κα ηδκ εη-
θνάζεζ, ιπμνεί κα ηα εέζεζ ιυκμ δ δζάκμζα ηαζ υηζ ηα εέηεζ επζηοπχξ, υζμ ηαζ πενζμ-
νζζιέκα ηαζ ακ είκαζ ηα ιέζα πμο έπεζ ζηδ δζάεεζδ ηδξ.
Γζα ημκ Βζηβηεκζηάζκ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα ζοκεζδδημπμζήζμοιε ημκ εαοηυ ιαξ
πςνίξ κα θάαμοιε οπυρδ ιαξ ηα δεδμιέκα ημο θοζζημφ ηυζιμο. Όηακ μ κμοξ πενζ-
θνμκεί ημκ θοζζηυ ηυζιμ πάκεζ πενζζζυηενμ απυ ημ ιζζυ οθζηυ ιέζα απυ ημ μπμίμ
εθανιυγμκηαζ μζ δελζυηδηέξ ημο. Δπζπθέμκ πάκεζ ηαζ ηζξ δελζυηδηεξ πμο ανπζηά αθμ-
νμφζακ έκα δίηηομ δεζιχκ ζπεηζηά ιε ημ ζχια ηαζ ηδ εέζδ ημο ζημκ θοζζηυ ηυζιμ
ηαζ ηζξ ακάβηεξ ημο. Σμ βθςζζζηυ πθαίζζμ ζημ μπμίμ εκηάζζεηαζ ημ οπμηείιεκμ δίκεζ
ηδ δοκαηυηδηα ζε αοηυ κα απμηηήζεζ ζοκείδδζδ. Σα κμήιαηα πμο πδβάγμοκ απυ ημ
βθςζζζηυ παίβκζμ εζςηενζηεφμκηαζ. Με ηδκ εζςηενίηεοζδ αοηχκ ηςκ κμδιάηςκ ζο-
βηνμηείηαζ ημ οπμηείιεκμ. Ζ βθχζζα δε αβαίκεζ απυ ιέζα απυ ημ οπμηείιεκμ. Γεκ
ζοιθςκεί μ Βζηβηεκζηάζκ ιε ημκ Νηεηάνη υηζ δ βθχζζα είκαζ έηθναζδ εζςβεκχκ ε-
ιπεζνζχκ ηαζ ζοκαζζεδιάηςκ.
Ο Κακη έδζκε ιεβαθφηενδ ζδιαζία ζε ζπέζδ ιε ημκ Νηεηάνη ζημκ νυθμ ηδξ
ειπεζνίαξ. ΢ε αοηυ ημ ζδιείμ μ Βζηβηεκζηάζκ ζοιθςκεί ιε ημκ Κακη. Ο Κακη υιςξ
απμδέπεηαζ ηαζ ημκ νυθμ ηςκ apriori εκκμζχκ μζ μπμίεξ μνβακχκμοκ ημ οθζηυ ηδξ ε-
ιπεζνίαξ. Απμδεπυιεκμξ ημκ νυθμ ηςκ εκκμζχκ αοηχκ ηάκεζ θυβμ βζα οπενααημθμβζηή
ζοκείδδζδ ηαζ βζα παναηδνδηή- οπμηείιεκμ. Δπμιέκςξ ημ οπμηείιεκμ έπεζ ηδ δοκα-
ηυηδηα ακαζημπαζιμφ ηαζ αοημζημπζιυηδηαξ. Σμ οπμηείιεκμ μδδβείηαζ ζε έκα είδμξ
αοημβκςζίαξ, ηαεχξ θεζημονβεί ςξ αοημηαεμνζγυιεκμ. Ο Βζηβηεκζηάζκ δεκ ακαβκς-
νίγεζ αοηή ηδ εβςθμβζηή θζθμζμθία ημο Κακη. Απμννίπηεζ ηδ δοκαηυηδηα ημο οπμηεί-
ιεκμο κα έπεζ ηδ δζηή ημο βθχζζα. Σμ οπμηείιεκμ ζφιθςκα ιε ημκ Κακη ιε ηζξ a pri-
ori έκκμζεξ ηαζ αημθμοεχκηαξ ηζξ επζηαβέξ ημο ηαεανμφ θυβμο έπεζ ηδ δοκαηυηδηα κα
ζοθθάαεζ ημ πνάβια ηαεεαοηυ ςξ κμμφιεκμ. Έπμκηαξ ημ οπμηείιεκμ αοηή ηδ δοκαηυ-
ηδηα ιπμνεί κα πνδζζιμπμζεί ηδ δζηή ημο βθχζζα, βζα κα κμήζεζ ημ πνάβια ηαεεαοηυ.
Ξεπενκά ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ ιε ζημπυ κα ζηεθηεί ηδκ μοζία ηςκ πναβιάηςκ, πςνίξ
υιςξ κα ιπμνεί κα μδδβδεεί ζηδ βκχζδ ηδξ. Ο Βζηβηεκζηάζκ δεκ ακαβκςνίγεζ αοηή ηδ
δοκαηυηδηα ημο οπμηεζιέκμο έπμκηαξ ηδ δζηή ημο βθχζζα αηυια ηαζ κα ζηεθηεί ημ
πνάβια ηαεεαοηυ. Οηζδήπμηε λεπενκά ηα υνζα ηδξ ειπεζνίαξ δεκ έπεζ θμβζηή αλία.
Ακηίεεηα βζα ημκ Κακη μ θυβμξ ιπμνεί κα μδδβήζεζ ημ οπμηείιεκμ πένα απυ ημ πχνμ
ηδξ ειπεζνίαξ, πςνίξ υιςξ κα ιπμνεί κα πνμζθένεζ ζε αοηυ ακηζηεζιεκζηή βκχζδ. Γζα
ημκ Βζηβηεκζηάζκ μζ πνμηάζεζξ πμο έπμοκ ζπέζδ ιε ηδ ιεηαθοζζηή ζηενμφκηαζ θμβζ-
ημφ κμήιαημξ, εκχ βζα ημκ Κακη ιέζς ηδξ πνμζςπζηήξ βθχζζαξ ημο οπμηεζιέκμο μζ
ιεηαθοζζηέξ πνμηάζεζξ έπμοκ θμβζηυ ηφνμξ, πανυθμ πμο δεκ ιπμνμφκ κα επζαεααζς-
εμφκ απυ ηδκ πναβιαηζηυηδηα ςξ ακηζηεζιεκζηή βκχζδ.
Ο Βζηβηεκζηάζκ δζαθςκεί ιε ημκ Νηεηάνη ηαζ ημκ Κακη υηζ οπάνπεζ δ δοκαηυ-
ηδηα ημ οπμηείιεκμ κα ακαπηφλεζ ιζα βθχζζα πμο ζζπφεζ ιυκμ βζα ημκ εαοηυ ημο.
Γεκ ιπμνεί κα ζζπφζεζ ηάηζ ηέημζμ, βζαηί ζε αοηήκ ηδκ πενίπηςζδ απμηθείεηαζ μ ακε-
λάνηδημξ ηνζηήξ πμο εα απμθαζίζεζ ακ βίκεηαζ ζςζηή πνήζδ ηςκ εκκμζχκ.

79
Πνηνο είλαη ν δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζην λφεκα θαη ηελ αλνεζία πάλσ ζηνλ ν-
πνίν βαζίδεηαη ε αλαιπηηθή κέζνδνο;
Ακηζηείιεκμ ηδξ ακαθοηζηήξ θζθμζμθίαξ είκαζ δ ακαηάθορδ ημο πονήκα ημο

κμήιαημξ πμο ηνφαεηαζ πίζς απυ ηα νδημνζηά ηαηαζηεοάζιαηα ηςκ θνάζεςκ. Σμ κυδια
είκαζ δ ηαεανή θμβζηή ιμνθή ηςκ πνμηάζεςκ. Οοζζαζηζηά απμηεθεί ημκ ζζηυ ηςκ αημιζ-
ηχκ πνμηάζεςκ πμο ζοκδέμκηαζ θμβζηά ιεηαλφ ημοξ. Ζ ελαζθάθζζδ ημο κμήιαημξ ζδιαί-
κεζ υηζ έπμοκ ηαεμνζζηεί μζ ζοκεήηεξ ιε ηζξ μπμίεξ αθδεεφεζ δ ηάεε πνυηαζδ ηαζ οπάνπεζ
ζζπονή θμβζηχξ δ ιεηάααζδ απυ ηδ ιζα πνυηαζδ ζηδκ άθθδ. Ο πνμζδζμνζζιυξ ημο κμήια-
ημξ ελαζθαθίγεηαζ ιε ηδκ εζξ αάεμξ ένεοκα ηαζ ακάθοζδ ηςκ πνμηάζεςκ ηαζ υπζ ιε ηδκ ε-
πζθακεζαηή ελέηαζδ ηςκ θναζηζηχκ ηαηαζηεοχκ. Οζ δζάθμνεξ βθςζζζηέξ εηθνάζεζξ έ-
πμοκ κυδια υηακ μζ πνμηάζεζξ δζαηνίκμκηαζ βζα ηδκ εζςηενζηή θμβζηή ημοξ ζοβηνυηδζδ
ηαζ ηδ ζπέζδ ημοξ ιε ηδκ ίδζα ηδκ πναβιαηζηυηδηα.
Ζ α-κμδζία είκαζ δ ηεκή εεςνία πμο δεκ πείεεζ βζα ηα κμήιαηα ηδξ. ΢ε αοηήκ
ηδκ πενίπηςζδ δεκ είκαζ δοκαηυκ μζ πνμηάζεζξ κα απμδεζιεοημφκ απυ ηδκ πθάκδ ηςκ
νδημνζηχκ εηθνάζεςκ πμο ζηενμφκηαζ θμβζηήξ ενιδκείαξ. Ζ αδοκαιία ιεηάααζδξ
απυ ηδ ιζα πνυηαζδ ζηδκ άθθδ ιε ηνυπμ θμβζηυ ζηενεί απυ ηζξ πνμηάζεζξ ηδ δοκαηυ-
ηδηα φπανλδξ κμήιαημξ μδδβχκηαξ αοηέξ ζηδ θμβζηή ηεκυηδηα.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηνπ ινγηθνχ αηνκηζκνχ ζηε θηινζνθηθή ζθέςε ηνπ
Ράζζει θαη πσο ζπλδέεηαη κε ην δηαρσξηζκφ λνήκαηνο- αλνεζίαο;
Λμβζηυξ αημιζζιυξ είκαζ δ ακαθοηζηή εεςνία πμο ακαθφεζ ηζξ πμθφπθμηεξ δμιέξ
ηδξ βθχζζαξ ζηα απθά κμδιαηζηά ζοζηαηζηά. Απυ ηδ ζοκεεηζηυηδηα ηαζ ηδκ πμθο-
πθμηυηδηα ηςκ εηθνάζεςκ μδδβμφιαζηε ζηζξ απθέξ βθςζζζηέξ ιμνθέξ πμο δζαηνί-
κμκηαζ βζα ηδ θμβζηή ημοξ ζοκέπεζα. Ο θμβζηυξ αημιζζιυξ απμηεθεί ηδ βθχζζα ηδξ
επζζηήιδξ πμο ηαηημπμζεί ηαζ ημκ άηαηημ θυβμ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ. Δίκαζ δ
βθχζζα ηςκ ιαεδιαηζηχκ πμο δίκεζ έιθαζδ ζημκ αοζηδνυ ηαεμνζζιυ ηςκ επζιένμοξ
εκκμζχκ ηαζ ηδκ αοζηδνή θμβζηή ιεηάααζδ απυ ηδ ιζα πνυηαζδ ζηδκ άθθδ. Ζ αθή-
εεζα ιζαξ ζοκμθζηήξ πνυηαζδξ ελαζθαθίγεηαζ απυ ηδκ αθδεζκή πμζυηδηα ηςκ αημιζ-
ηχκ ζοζηαηζηχκ. Σα αημιζηά ζοζηαηζηά πνμζδζμνίγμοκ ημ κυδια ηδξ ζοκμθζηήξ πνυ-
ηαζδξ. Ακάθμβα ιε ηδκ αθδεεζαηή αλία πμο έπμοκ ή δεκ έπμοκ αοηά ηα επζιένμοξ
ζημζπεία ζοιπεναίκμοιε ακ μζ πνμηάζεζξ έπμοκ κυδια ή απμηεθμφκ ακμδζία.

80
1. Με πμζμ ηνυπμ δ ζφβπνμκδ θμβζηή απεβηθςαίγεηαζ απυ ηδκ ηοπζηή θμβζηή ημο Α-
νζζημηέθδ ;
2. Πμζα επζπεζνήιαηα πνδζζιμπμζμφκ μζ ακαθοηζημί θζθυζμθμζ βζα κα δζαπςνίζμοκ
ηδκ εέζδ ημοξ απέκακηζ ζημκ απυθοημ ζδεαθζζιυ;
3. Πμζεξ μιμζυηδηεξ ηαζ πμζεξ δζαθμνέξ εκημπίγεηε ακάιεζα ζηδ θζθμζμθζηή ζηέρδ
ημο Ράζζεθ ηαζ ημο Βζηβηεκζηάζκ;
4. Πμζα ιμνθή παίνκεζ δ επζζηδιμθμβία ημο Ράζζεθ ηαζ πςξ ζοκδέεηαζ ιε ηδ πνήζδ
ηδξ βθχζζαξ;
5. Πμζα δ ζημπζιυηδηα ακάπηολδξ ηδξ εεςνίαξ βζα θοζζμηναηζηή πθάκδ απυ ημκ
Μμον;
6. Πμζεξ είκαζ μζ ααζζηέξ εέζεζξ ημο Βζηβηεκζηάζκ ζηζξ δφμ θάζεζξ δζακμδηζηήξ ημο
δναζηδνζυηδηαξ;
7. Πςξ πναβιαημπμζείηαζ δ μθμηθήνςζδ ηδξ ζηνμθήξ πνμξ ηδ βθχζζα ζημ ένβμ ημο
Βζηβηεκζηάζκ ; Θεςνείηε επίηαζνδ ηδκ εεςνία ημο;
8. Κμζκυξ κμοξ, θμβζηυξ αημιζζιυξ, θοζζμηναηζηή πθάκδ, θμβζηυ παίβκζμ, αθδεμπίκα-
ηεξ, ζδζςηζηή βθχζζα. Να πνμζδζμνίζεηε ηα πενζεπυιεκα ηςκ παναπάκς υνςκ.

81
ΤΠΑΡΞΗ΢ΜΟ΢
΢ΑΡΣΡ
΢ΑΡΣΡ
 Απφιπηε αληίζεζε: ακάιεζα ζηδκ οπανλζαηή αημιζηυηδηα, ζοκείδδζδ, ο-

πανλζαηυ οπμηείιεκμ (ιδδέκ ) ηαζ ζημ ζοιπακηζηυ είκαζ, ηα πνάβιαηα.
 Σα πξάγκαηα: en soi, αδνακήξ μοζία πμο δεκ αθήκεζ ηακέκα πενζεχνζμ βζα
αοηεκένβεζα ζηδ ζοκείδδζδ, ακελάνηδηα ηαζ πνζκ ηδκ ζοκείδδζδ είκαζ ηα εκ
αοης, αίαζα, ζηθδνέξ δοκάιεζξ πμο μνιμφκ πάκς ζημ οπμηείιεκμ,
 ζπλεηδεηφ ππνθείκελν Ακηίζηαζδ απέκακηζ ζημ Δίκαζ, οπάνπεζ ιυκμ βζα ημκ
εαοηυ ημο (pour soi). Ζ ζοκείδδζδ είκαζ ακενχπζκδ φπανλδ, ημ ιδδέκ.
 Έλλνηα ηεο ειεπζεξίαο:
 μ άκενςπμξ παναιέκεζ πάκηα εθεφεενμξ, Δίκαζ ηαηαδζηαζιέκμξ κα είκαζ εθεφ-
εενμξ,
 θαφθμξ ηφηθμξ ζηένδζδξ ηαζ ακάηθδζδξ ηδξ εθεοεενίαξ ιέπνζ ημ εάκαημ ηδξ
φπανλδξ (κα βίκεζ μκ), ιαηαζυηδηα ακενχπζκδξ πμνείαξ.
 αλζξσπηζηηθφο ραξαθηήξαο ηνπ ππαξμηζκνχ. Πνμτπυεεζδ πνμζς-
πζηήξ εθεοεενίαξ ελαζθάθζζδ εθεοεενία ηςκ άθθςκ. ημ οπμηείιεκμ δε
βεκκζέηαζ αθθά βίκεηαζ. Ζ φπανλδ μοζζαζηζηά απμηηά αλία ιέζα απυ
ηζξ πνάλεζξ ημο ακενχπμο. Απμδέζιεοζδ ηδξ φπανλδξ απυ ηδκ μοζία
(ηαηά ηδξ μοζζμηναηίαξ).
 θαθή πίζηε :
Ζ άνκδζδ ηδξ εθεοεενίαξ ημο ηαζ ημ ρεφδμξ πνμξ ημκ εαοηυ ημο.
Ζζηθή
 Α πεξίνδνο θηινζνθηθήο ζθέςεο

 εζηθφο ζρεηηθηζκφο, θαηαζηαζηαθή εζηθή (δζηαζμθυβδζδ μπμζαδή-
πμηε πμθζηζηή ή ημζκςκζηή ζηνάηεοζδ).
 Κξηηήξην γηα εζηθή πξάμε: δ ζοκαζζεδιαηζηή εζθζηνίκεζα. Σα οπαν-
λζαηά οπμηείιεκα είκαζ εθεφεενα ηαζ ιυκα κα επζθέλμοκ πμζμ δνυιμ εα
αημθμοεήζμοκ, αθμνά ηδκ εζςηενζηή ιαξ δζάεεζδ.
 Β πεξίνδνο (ιεηά ημ 1945)

 ακηίεεζδ ζανηνζημφ ηφπμο ημιιμοκζζηήξ (δζηαζμθυβδζδ ηςκ αίαζςκ ακήεζηςκ
πνάλεςκ ηδξ ιζαξ πθεονάξ ηαζ ηαηαδίηδ ηςκ ακηίζημζπςκ ηδξ άθθδξ) ηαζ ημο
οπανλζαημφ οπμηείιεκμο (δ ζηνάηεοζδ ςξ βκήζζα πνάλδ εθεοεενίαξ), βζα πά-
νδ ημο εαοημφ ημο ηαζ υπζ ηάπμζμο ζοθθμβζημφ ζημπμφ.
 Ρήλδ ιε ημ ιανλζζιυ.
 Δπζηνάηδζδ δεζημφ αβκςζηζηζζιμφ, ηαηαζηαζζαηήξ δεζηήξ.

82
Κακχ
 Μεηέςνδ επζζηνμθή ζηδκ δεζηή.

 Δπακαθμνά ηδξ έκκμζαξ ηδξ ηαεανήξ δεζηυηδηαξ ζημκ οπανλζζιυ.
 Δίδμξ ηακηζακήξ ηαηδβμνζηήξ πνμζηαβήξ έιθαζδ ζηδκ ακενχπζκδ αλζμπνέ-
πεζα ζε ηυζιμ πμο ζηενείηαζ ημο κμήιαημξ.
Αληίζεζε Καλη- Κακχ
΢ημκ Καιφ:
 δεκ οπάνπεζ μ οπενααηζηυξ θυβμξ πμο εα ηαηεοεφκεζ ημκ ηυζιμ,
 απμοζία ιεηαθοζζηήξ πνμζάξ ημο θυβμο βζα ηδκ εηπθήνςζδ ημο ηαεήημκημξ,
 ακενχπζκμ πάεμξ απαθθαβιέκμ απυ ηάεε έκκμζα αθδνδιέκδ.
Ση είλαη ε Φαηλνκελνινγία θαηά ηνλ Υνχζζεξι θαη πνηα είλαη ηα βαζηθά ραξα-
θηεξηζηηθά ηεο;
Ζ θαζκμιεκμθμβία είκαζ ιζα ζδζυιμνθδ ηάζδ ημο ζημπαζιμφ ημο 20 μο αζχκα.

Eίκαζ δ ιέεμδμξ ηαζ δ θζθμζμθζηή ηαηεφεοκζδ πμο ίδνοζε μ Υμφζζενθ. Δίκαζ ημ εε-
ςνδηζηυ μζημδυιδια ιε ημ μπμίμ βίκεηαζ πνμζπάεεζα ηδξ άνζδξ ηδξ ακηίεεζδξ ιεηαλφ
ηδξ ειπεζνζμηναηίαξ (παναηήνδζδξ) ηαζ ημο μνεμθμβζζιμφ (έιθαζδ ζηδ θμβζηή). Α-
κηζηείιεκμ ηδξ είκαζ ηα θαζκυιεκα πμο δεκ έπμοκ κα ηάκμοκ ιε ηάηζ ημ θαζκμιεκζηυ,
αθθά είκαζ ηα ίδζα ηα πνάβιαηα, υπςξ πανμοζζάγμκηαζ ζηδκ ίδζα ηδ ζοκείδδζδ ιαξ,
υπςξ θαίκμκηαζ ηαζ αοημηαθφπημκηαζ ζε ειάξ. Ζ θαζκμιεκμθμβία δεκ εκδζαθένεηαζ
βζα ημοξ κυιμοξ ηαζ ηζξ ζπέζεζξ εκυξ πνάβιαημξ ιε ηα άθθα, αθθά βζα ημ ίδζμ ημ πνάβ-
ια, ημ πνάβια ηαεεαοηυ πμο εέθεζ κα ζοθθάαεζ άιεζα ηαζ ιε εκμναηζηή ηαεανυηδηα.
΢ημπυξ ηδξ θαζκμιεκμθμβζηήξ ιεευδμο είκαζ δ εεχνδζδ ηαζ μ πνμζδζμνζζιυξ ηδξ
μοζίαξ ιε κμδηζηή εκάνβεζα. Απμηθείεζ ηδκ παναβςβζηή ηαζ επαβςβζηή ιέεμδμ. Δίκαζ
εεηζηζζηζηή ιέεμδμξ, βζαηί εκδζαθένεηαζ βζα ηδκ πανμοζίαζδ ημο ειπεζνζηά δμζιέκμο
ηαζ υπζ βζα ιεηαθοζζηέξ μκηυηδηεξ. Αοηή δ εεηζηζζηζηή ιέεμδμξ είκαζ αέααζα πανάδμ-
λδ, βζαηί ζοκδοάγεηαζ ιε ηδκ εκυναζδ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή πνπ θάλεη ν Υνχζεξι ζηελ επηθξαηνχζα αληίιεςε ηεο επν-
ρήο ηνπ;
Ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ ιε ηδκ ηονίανπδ ηάζδ ηδξ επμπήξ πμο είκαζ δ πνμζπά-
εεζα κα ελδβδεεί ημ θαζκυιεκμ ηδξ ζοκείδδζδξ απυ ημ ίδζμ ημ οπμηείιεκμ (αοημζοκεζ-
δδζία) ηαζ ηδξ θμβζηυηδηαξ ιε αάζδ ημοξ αζμθοζζημφξ, ημοξ ημζκςκζημφξ ηαζ ημοξ
ροπμθμβζημφξ πανάβμκηεξ.
Γίκεηαζ έιθαζδ ζηδ ζοκείδδζδ ζηδκ ηαεανή ιμνθή ηδξ πςνίξ κα θαιαάκεηαζ
οπυρδ δ ειπεζνζηή πναβιαηζηυηδηα. Αθαζνείηαζ απυ ηδ ζοκείδδζδ ηάεε θοζζηυ ηαζ
ημζκςκζηυ ζημζπείμ. Ζ ζοκείδδζδ εα πνέπεζ κα είκαζ ακελάνηδηδ απυ ηάεε θοζζηυ ηαζ

83
ημζκςκζηυ πανάβμκηα, δζαθμνεηζηά ηζκδοκεφεζ κα αθακζζηεί, ηαεχξ πθέμκ δεκ οπάν-

πεζ δοκαηυηδηα βζα αοημηαεμνζζιυ ηαζ πναηηζηή αοημκμιία. ΢φιθςκα ιε ημκ Υμφ-
ζενθ, επεζδή δ ζοκείδδζδ δεκ είκαζ ακελάνηδηδ αθθά πενζμνίγεηαζ ηαζ εθέβπεηαζ απυ
ηζξ θοζζηέξ δοκάιεζξ ηαζ ηδκ οθζηή ακαβηαζυηδηα μ εονςπασηυξ πμθζηζζιυξ ανίζηεηαζ
ζε ηνίζδ. Ζ πναβιαηζηυηδηα εβηθςαίγεζ ημ θμβζηυ οπμηείιεκμ, ηαεχξ πενζβνάθεηαζ
ςξ άροπμ πνάβια ηαζ ιε αάζδ πμζμηζηέξ ιεηνήζεζξ. Ζ γςή ελδβείηαζ ςξ ιζα δζαδζ-
ηαζία πενάζιαημξ απυ ηδ ιζα θοζζηή ηαηάζηαζδ ζηδκ άθθδ. Μέζα ζε ιζα ηέημζα ηα-
ηάζηαζδ θοζζημφ ηαζ ημζκςκζημφ, οθζημφ ελακαβηαζιμφ, θοζζμηεκηνζηήξ ακαβςβήξ,
ημ οπμηείιεκμ δεκ ιπμνεί κα ζηεθηεί ημκ εαοηυ ημο ηαζ κα ακελανημπμζδεεί απυ ηζξ
ελςηενζηέξ δοκάιεζξ.
Ζ θαζκμιεκμθμβία ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ ιε ημκ ειπεζνζζιυ ηαζ ημκ εεηζηζζιυ.
΢φιθςκα ιε ηδκ θαζκμιεκμθμβία ημ ααζζηυ ζθάθια ηςκ παναπάκς νεοιάηςκ είκαζ
υηζ πενζμνίγμοκ ιε δμβιαηζηυ ηνυπμ ηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ ζηα πζμ αοεαίνεηα
υνζα ηςκ αζζεδηχκ ζημζπείςκ. ΢ε ακηίεεζδ ιε ημκ Πθάηςκα πμο μ πναβιαηζηυξ ηυ-
ζιμξ είκαζ ηαηχηενμξ απυ ημκ ηυζιμ ηςκ ζδεχκ ζημκ Υμφζζενθ. Οζ μοζίεξ δεκ απμ-
ηεθμφκ ηα πνυηοπα ηαηχηενςκ υκηςκ αθθά είκαζ άιεζα πανμφζεξ ζημκ πναβιαηζηυ
ηυζιμ ηαζ ζε ηάεε δεδμιέκμ ηδξ ακηίθδρδξ ηαζ ηδξ θακηαζίαξ. Οζ μοζίεξ απμηεθμφκ
ιυκμ ςξ ζοβηεηνζιέκεξ μθυηδηεξ ηςκ ακακηζηαηάζηαηςκ ιενχκ.
Ζ θαζκμιεκμθμβία λεθεφβεζ απυ ηα υνζα ηδξ παναδμζζαηήξ βκςζζμεεςνίαξ. ΢ε
ακηίεεζδ ιε ηδκ παναδμζζαηή ειπεζνζζηζηή εεςνία δεκ ηδκ εκδζαθένεζ κα αζπμθδεεί
ιε ηδκ απθή ροπμθμβία ηδξ θφζδξ, αθθά κα αζπμθδεεί ιε ηδ εειεθζαηή δοκαηυηδηα
ηδξ βκχζδξ. Ακηζθαιαάκεηαζ ημ οπμηεζιεκζηυ εβχ ςξ άκενςπμ ιέζα ζημκ ηυζιμ ηαζ
ςξ άκενςπμ πμο έπεζ ηδκ ειπεζνία ημο ηυζιμο ηαζ βκςνίγεζ επζζηδιμκζηά ημκ ηυζιμ.
Καεεηί πμο οπάνπεζ ζημκ εαοηυ ημο οπμηεζιέκμο ηαζ οπάνπεζ βζ’ αοηυκ οπάνπεζ θυ-
βς ηδξ ζοκείδδζδξ. Δίκαζ ημ ειπεζνζηυ ακηζηείιεκμ ηδξ ειπεζνίαξ, ημ κμδηυ ακηζηεί-
ιεκμ ημο κμείκ. Ο,ηζδήπμηε οπάνπεζ ηαζ ζζπφεζ βζα ημκ άκενςπμ, βζα ιέκα οπάνπεζ
ζηδ δζηή ιμο ζοκεζδδζζαηή γςή. «Σμ είκαζ ηαζ δ ζοκείδδζδ ζοκακήημοκ μοζζςδχξ
ηαζ απμηεθμφκ έκα ιέζα ζηδ ιμκαδζηή απυθοηδ ζοβηεηνζιεκμπμίδζδ ηδξ οπενααημ-
θμβζηήξ οπμηεζιεκζηυηδηαξ».
Με πνην ηξφπν ν Υνχζεξι νδεγείηαη ζηελ αλαηξνπή ηεο θπζηθήο ζθνπηάο;
Βαζζηή επζδίςλδ ηδξ θαζκμιεκμθμβίαξ είκαζ δ ακαηνμπή ηδξ θοζζηήξ ζημπζάξ.

Ζ ζοκείδδζδ ζηδκ πνςηανπζηή ηδξ θεζημονβία δεκ είκαζ ιε ηακέκα ηνυπμ ελανηδιέκδ
απυ ηα πνάβιαηα πμο ανίζημκηαζ έλς απυ αοηήκ. Δκδζαθένεηαζ δ ζοκείδδζδ κα αβεζ
απυ ημκ εαοηυ ηδξ κα δνάζεζ πάκς ζηδκ πναβιαηζηυηδηα πμο ηδκ πενζαάθθεζ, βζα κα
ηδκ ηάκεζ ζοζηαηζηυ ημο εζςηενζημφ ηδξ ηυζιμο. Ζ ζοκείδδζδ ακαθένεηαζ ζηα
πνάβιαηα. Ζ κυδζδ έπεζ ακηζηεζιεκζηυ πενζεπυιεκμ. Αοηυ πμο εκδζαθένεζ ημκ Υμφζ-
ζενθ είκαζ δ επζζηνμθή ζηα πνάβιαηα ημο κμο. Θα πνέπεζ κα ελδβδεεί μ ηυζιμξ υπζ
απυ ηδ ιενζά ηδξ φθδξ ηςκ πναβιάηςκ, αθθά απυ ηδ ιενζά ημο θμβζημφ οπμηεζιέκμο
πμο δίκεζ ζηα πνάβιαηα ιμνθή ηαζ ζπήια. Σα πνάβιαηα ηδξ ζοκείδδζδξ είκαζ ηα
πνάβιαηά ηδξ ιε ηδκ μοζζχδδ έκκμζα. Σμ Δβχ είκαζ αοηεκενβυ ζφζηδια γςήξ.

84
Πνηα είλαη ε έλλνηα ηεο πξνζεηηθφηεηαο ζηε θηινζνθία ηνπ Υνχζεξι, πνηα ζηνλ
Μπξεληάλν;
Ζ ζοκείδδζδ εα μδδβδεεί ζε αοημβκςζία ηαζ αοημκμιία, υηακ απμδεζιεοηεί

απ’ υθμοξ ημοξ ελςηενζημφξ πανάβμκηεξ, θοζζημφξ ηαζ ημζκςκζημφξ. ΢ε αοηήκ ηδκ πενί-
πηςζδ έπεζ ηδκ πνυεεζδ ηαζ είκαζ ζε εέζδ κα μζηεζμπμζδεεί ηα ακηζηείιεκα. Ζ πνμεεηζηυ-
ηδηα είκαζ δ ζηζβιή ηδξ ζοκείδδζδξ, δ εκάνβεζα ιε ηδκ μπμία πανμοζζάγεηαζ ημ πνάβια
ηαε’ αοηυ ζηδ ζοκείδδζδ ηαζ επζηοβπάκεηαζ δ εηπθήνςζδ ηδξ δζαίζεδζδξ. Δίκαζ μοζζα-
ζηζηά δ ίδζα δ ζοκείδδζδ. Απμηεθεί ηδκ μοζία ημο ζοκεζδδζζαημφ αζχιαημξ. ΢ημκ Υμφ-
ζενθ δ πνμεεηζηυηδηα δεκ είκαζ ροπμθμβζηυ θαζκυιεκμ, υπςξ ήηακ ζημκ Μπνεκηάκμ,
αθθά θμβζηυ θαζκυιεκμ. Με αοηήκ βίκεηαζ δζαπςνζζιυξ ακάιεζα ζηδκ οπενααημθμβζ-
ηή ζοκείδδζδ ηαζ ημ ροπμθμβζηυ οπυααενμ ηδξ εζςηενζηήξ ειπεζνίαξ.
Ζ πνμεεηζηυηδηα ζημκ Μπνεκηάκμ είκαζ ιζα ροπμθμβζηή δζαδζηαζία, υπμο ηα
ηφνζα ενβαθεία ηδξ είκαζ ηα ζοκαζζεήιαηα. Ο Μπνεκηάκμ πνδζζιμπμζεί ηδκ ειπεζνζηή
επαβςβή βζα κα δζαηοπχζεζ ιζα θζθμζμθζηή ροπμθμβία ιε αάζδ ηδκ μπμία εα ενεο-
κδεμφκ μζ κυιμζ πμο ηοαενκμφκ έκα ζχια δεδμιέκςκ. Γζα κα ζοβηεκηνςεμφκ αοηά ηα
δεδμιέκα εα πνέπεζ κα ενεοκδεμφκ ηα θαζκυιεκα ιέζα απυ ιζα εζςηενζηή πενζμπή.
Γίκεηαζ έιθαζδ ζηζξ ααζζηέξ ιμνθέξ ηδξ εζςηενζηήξ ειπεζνίαξ, ζηδκ οπμηεζιεκζηυ-
ηδηα ηςκ πναβιάηςκ. Γζα ημκ Μπνεκηάκμ δ θζθμζμθζηή ροπμθμβία πνμτπμεέηεζ ηδκ
οπμηαβή ημο οπμηεζιέκμο ζηζξ ακαβηαζυηδηεξ ημο δδιυζζμο επζημζκςκζαημφ ζοζηή-
ιαημξ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο θαηλνκελνινγηθήο αλαγσγήο;
Ζ απμιάηνοκζδ ηδξ ζοκείδδζδξ απυ ηα υνζα ηδξ ειπεζνζηήξ πναβιαηζηυηδηαξ

απμηαθείηαζ απυ ημκ Υμφζενθ ςξ θαζκμιεκμθμβζηή ακαβςβή ηαζ απμηεθεί εειεθζχδδ
ιεεμδμθμβζηή ανπή. Γίκεζ έιθαζδ ζηδκ μοζία ηςκ πναβιάηςκ πμο δεκ επζηοβπάκεηαζ
απυ ηδκ ειπεζνζηή ελέηαζδ ηςκ πναβιάηςκ. Με ημκ ζημπαζιυ μζ μοζίεξ βίκμκηαζ ζο-
κεζδδηέξ. Ο κμοξ ςξ θμβζηυ ζφζηδια είκαζ εκενβδηζηυξ, βζαηί ηαεμνίγεζ ηαζ εθέβπεζ
ηα πενζεπυιεκα ημο. Ζ θαζκμιεκμθμβία είκαζ εζδδηζηή, αοζηδνή, θμβζηά ηθεζζηή, πεζ-
εανπδιέκδ επζζηήιδ. Αζπμθείηαζ ιε ηζξ θμβζηέξ ιμνθέξ πμο οπάνπμοκ ζημ κμο ηαζ
δεκ ηζξ ζοκδέεζ ιε ηδκ ειπεζνζηή πναβιαηζηυηδηα. Ζ ακαβςβή ακαηαθφπηεζ ημ εβχ βζα
ημ μπμίμ ημ ηαεεηί έπεζ κυδια. Με ηδκ ακαβςβή απμηαθφπηεηαζ μ ζοιπηςιαηζηυξ πα-
ναηηήναξ ημο ηυζιμο ηαζ μ ακαβηαίμξ παναηηήναξ ημο ηαεανμφ εβχ. Ο ζοιπηςια-
ηζηυξ παναηηήναξ ημο ηυζιμο ζδιαίκεζ υηζ ημ ζφκμθμ ηςκ ειπεζνζχκ ιπμνεί κα απμ-
δεζπηεί έκα υναια ή υκεζνμ ημ μπμίμ ιπμνεί κα έπεζ ηάπμζα ζοκμπή. Ο ακαβηαίμξ πα-
ναηηήναξ ημο ηαεανμφ εβχ ζδιαίκεζ υηζ ημ ηαεανυ εβχ είκαζ μθμθάκενμ βζα ημκ ίδζμ
ημκ εαοηυ ημο δδθαδή ηα αζχιαηα ημ μπμίμ απμηεθμφκ δεκ αιθζζαδημφκηαζ ζηδκ μο-
ζία ηαζ ηδκ φπανλή ημοξ. Ζ ακαβςβή είκαζ δ ζηάζδ ημο οπμηείιεκμο, υηακ ζημπάγεηαζ
πάκς ζηδκ μνβακζηή ηαζ ροπζηή θφζδ ηαζ ακηζιεηςπίγεζ ημκ ηυζιμ ςξ μθυηδηα. Δίκαζ
μ κέμξ ζημπαζιυξ πμο ακηζιεηςπίγεζ ημκ ηυζιμ ιε δζαθμνεηζηυ ηνυπμ απυ ημκ πνμδ-
βμφιεκμ ζημπαζιυ. Ακαβςβή είκαζ δ εβηαηάθεζρδ απυ ημ οπμηείιεκμ ηδξ θοζζηήξ
ηαζ ροπμθμβζηήξ ζηάζδξ ηαζ αθμνά ηδκ ειπζζημζφκδ ζημκ ηυζιμ ηδξ ειπεζνίαξ ηαζ
ηδκ ζηνμθή ημο πνμξ ημ απυθοημ είκαζ ηδξ ηαεανήξ ζοκείδδζδξ.

85
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο ζπλείδεζεο θαη ησλ λνεκάησλ ηεο;
Μέζα ζηδ ζοκείδδζδ ακαηαθφπημοιε ημ κυδια ημο πνάβιαημξ, ημ μπμίμ απμ-

ηεθεί ιζα ηαεανή θμβζηή μκηυηδηα, ηδκ ηαεανή ιμνθή ημο πνάβιαημξ. Ακηζηείιεκμ
ηδξ ζοκείδδζδξ είκαζ ημ ίδζμ ημ πνάβια, ακελάνηδηα ακ αοηυ οπάνπεζ ή υπζ ιέζα ζηδκ
ειπεζνία. Αηυια ηαζ ακ δεκ έπεζ ζπέζδ ιε ηδκ ειπεζνία εκδζαθένεζ ηδ ζοκείδδζδ βζαηί
έπεζ κυδια ςξ εζςηενζηυ αίςια. Ο Υμφζενθ δίκεζ πενζεπυιεκμ ηαεανήξ εκένβεζαξ
ημο κμο ζημ κυδια. Γεκ είκαζ απαναίηδημ ημ κυδια κα ζοκδέεηαζ ιε ηδ θοζζηή ειπεζ-
νία. Γεκ έπεζ ζπέζδ ιε ηζξ αζζεδηέξ δζαζηάζεζξ ηςκ πναβιάηςκ. Μπμνχ κα πανμο-
ζζάζς, κα ζοθθάας ηάηζ κμδηζηά πςνίξ κα είκαζ ακαβηαίμ κα επζαεααζςεεί αοηυ απυ
ηδκ ειπεζνία ηαζ ηζξ αζζεήζεζξ. Αοηυ πμο εκδζαθένεζ ηδ ζοκείδδζή ιαξ είκαζ πςξ εέ-
ημκηαζ μζ δζάθμνεξ έκκμζεξ ηαζ υπζ μζ ροπμθμβζηέξ ακενςπμθμβζηέξ ηαζ θοζζηέξ πθεο-
νέξ ηςκ πναβιάηςκ. Ακηζηείιεκα ηδξ ζοκείδδζδξ είκαζ μζ έκκμζεξ ηςκ πναβιάηςκ, μζ
μπμίεξ δεκ πενζέπμοκ ηακέκα ζημζπείμ πμο κα ιανηονεί ηδ ροπμθμβζηή ηαζ θοζζηή
πανάιεηνμ ηςκ πναβιάηςκ. Μέζα ζηδ ζοκείδδζδ μνίγμκηαζ ηα πνάβιαηα ςξ θαζκυ-
ιεκα, θμβζηέξ πναβιαηζηυηδηεξ, ηα κμήιαηα απυ ηα μπμία απμηεθείηαζ μ ηυζιμξ, υ-
πςξ δ ζοκείδδζδ ημκ ακηζθαιαάκεηαζ. Σμ κυδια είκαζ ιζα ηαεανή εκένβεζα ημο κμο
πμο δεκ ακαθένεηαζ ζηζξ αζζεδηέξ δζαζηάζεζξ ηςκ πναβιάηςκ. Σα πνάβιαηα πανμο-
ζζάγμκηαζ ζημκ κμο υπζ ιέζς ηςκ αζζεήζεςκ. Σα πνάβιαηα πανμοζζάγμκηαζ ιε έκα
ηαεανά θμβζηυ ηνυπμ. Σα θαζκυιεκα είκαζ μζ θμβζηέξ πναβιαηζηυηδηεξ πμο οπάνπμοκ
ζηδ ζοκείδδζδ, είκαζ ηα κμήιαηα πμο ζοβηνμημφκ ημκ ηυζιμ υπςξ αοηή ημκ κμεί.
Αοηά ηα θαζκυιεκα πμο οπάνπμοκ ζηδ ζοκείδδζδ είκαζ ηα πνάβιαηα πμο ηδ βειίγμοκ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηνπ «ηδίνπ ηνπ πξάγκαηνο»;
Σμ θαζκυιεκμ έπεζ ηδκ έκκμζα αοημφ πμο έπεζ ζοκεζδδημπμζδεεί ,αοημφ πμο έ-
πεζ δμεεί. Απμηεθεί «ημ ίδζμ ημ πνάβια», ημ μπμίμ πνέπεζ κα ημ πενζβνάρμοιε, υπςξ
αηνζαχξ ιαξ πανμοζζάγεηαζ πςνίξ ηδκ επζκυδζδ οπμεέζεςκ ηυζμ ιε ηδ ζπέζδ πμο
ζοκδέεζ ημ θαζκυιεκμ ιε ημ οπμηείιεκμ ημο μπμίμο είκαζ ημ θαζκυιεκμ, υζμ ηαζ ιε ηδ
ζπέζδ πμο ημ ζοκδέεζ ιε ημ εβχ, βζα ημ μπμίμ απμηεθεί θαζκυιεκμ. Ζ θαζκμιεκμθμβία
έπεζ ςξ ακηζηείιεκμ υπζ βεβμκυηα ή ζφκμθμ βεβμκυηςκ, αθθά μοζίεξ. Σέημζεξ είκαζ δ
μοζία ηδξ ακηίθδρδξ, ηδξ ηνίζδξ, ημο πνάβιαημξ. Ζ θαζκμιεκμθμβία ζε ακηίεεζδ ιε
ηδκ επζζηήιδ έπεζ ςξ ακηζηείιεκμ ηδκ μοζία, βζαηί ιεηαζηνέθεζ ημ μνάκ ηαεμδδβχ-
κηαξ μ εαοηυξ ηδξ ημ κυδια ηδξ επζζηήιδξ. Ζ μοζία είκαζ ημ ίδζμ ημ πνάβια. Ζ μοζία,
ημ ίδζμ ημ πνάβια, έπεζ δζπθυ νυθμ. Απυ ηδ ιζα απμηεθεί ηδ ζοκεήηδ δοκαημηήηςκ
ηδξ ζοκείδδζδξ ηαζ δε λεπςνίγεηαζ απυ ημ ίδζμ ημ βεβμκυξ, ηαζ απυ ηδκ άθθδ απμηεθεί
πνςημβεκή εκυναζδ πμο αμδεά κα πνμζδζμνζζηεί ηαζ κα ελεηαζηεί ημ ακηζηείιεκμ.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο θαηλνκελνινγίαο σο εηδεηηθή επηζηήκε;
Γζα ημκ Υμφζενθ αοηυ πμο εα πνέπεζ κα ιαξ εκδζαθένεζ πζμ πμθφ δεκ είκαζ ακ
ιζα ζδέα έπεζ ηδκ απανπή ηδξ ζηδκ ειπεζνία. Αοηυ πμο έπεζ ιεβαθφηενδ ζδιαζία εί-
καζ ημ οθζηυ ηδξ ειπεζνίαξ κα ιεηαηνέπεηαζ ιέζς ηδξ ζοκείδδζδξ ζε θμβζηυ κυδια. Ζ
ζοκείδδζδ εκδζαθένεηαζ κα απμηεθέζεζ ημ οθζηυ ηδξ ειπεζνίαξ ςξ αοεφπανηηδ θμβζ-
ηή πναβιαηζηυηδηα. Γεκ ημ αθέπεζ πθέμκ ςξ ηάηζ ημ ειπεζνζηυ. Γζα ημκ Υμφνζενθ δεκ
είκαζ μ κμοξ παεδηζηυ ροπμθμβζηυ ζφζηδια υπςξ οπμζηήνζγακ μζ ειπεζνζζηέξ. Ακηί-
εεηα είκαζ έκα θμβζηυ ζφζηδια πμο ηαεμνίγεζ ηαζ εθέβπεζ ηα πενζεπυιεκα ημο. Ζ θαζ-

86
κμιεκμθμβία είκαζ εζδδηζηή επζζηήιδ πμο αζπμθείηαζ ιε ηζξ θμβζηέξ ιμνθέξ πμο απμ-
ηεθμφκ ημ κμο ηαζ δεκ εκδζαθένεηαζ κα ζοκδέζεζ ηζξ έκκμζεξ ιε ηζξ ειπεζνζηέξ πναβια-
ηζηυηδηεξ. Πνυεεζδ ημο Υμφζενθ είκαζ κα ιεηαηναπεί δ θζθμζμθία ζε αοζηδνή επζ-
ζηήιδ, ημ ίδζμ ηθεζζηή ηαζ πεζεανπδιέκδ υπςξ μζ θοζζηυ ιαεδιαηζηέξ επζζηήιεξ ιε
πενζεπυιεκμ ηα πνάβιαηα ημο θυβμο.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή ηνπ Υνχζεξι ζηνλ Νηεθάξη;
Ο Υμφζενθ ζημοξ Κανηεζζακμφξ ζημπαζιμφξ δζαηοπχκεζ ηζξ εέζεζξ ημο έπμκηαξ ςξ

αθεηδνία ημκ Νηεηάνη. Μέζα ζηδ ζοκείδδζή ιαξ ηαζ ζημκ εαοηυ ιαξ οπάνπεζ υθμξ μ
ακηζηεζιεκζηυξ ηυζιμξ. Ο ηυζιμξ δεκ είκαζ βζα ιέκα ηίπμηα άθθμ πανά ιυκμ ηα υκηα
ηα ζοκεζδδημπμζδιέκα ηαζ ηα ζζπφμκηα πμο οπάνπμοκ ιέζα ζηδ ζοκείδδζή ιμο. Αοηά
ηα υκηα ιπμνχ κα ηα εοιάιαζ, κα ακηζθαιαάκμιαζ, κα ηα ζηέθημιαζ, κα ηα ηνίκς, κα
ηα αλζμθμβχ. Όθα αοηά πενζένπμκηαζ ζημκ ηανηεζζακυ υνμ cogito.Έπμκηαξ ημ οπμ-
ηείιεκμ απμηηήζεζ ειπεζνίεξ, ηζξ μπμίεξ ηζξ ζηέθηεηαζ ηαζ ηζξ αλζμθμβεί δεκ ιπμνεί κα
εζζπςνήζεζ ζε ηακέκα άθθμ ηυζιμ πανά ιυκμ ζε αοηυκ πμο έπεζ κυδια ηαζ ζζπφ ιέζα
ζε αοηυ ηαζ απυ αοηυ ημ ίδζμ. Δπέπς ζδιαίκεζ υηζ ανκμφιαζ κα ααζζζηχ ζηα δεδμιέκα
ηδξ ειπεζνίαξ, αθθά ζηνέθμιαζ πάκς ζηδ γςή ηδκ ίδζα ςξ ζοκείδδζδ βζα ημκ ηυζιμ.
Με αοηυκ ημκ ηνυπμ ηαηαηηχ ημκ εαοηυ ιμο ςξ ημ ηαεανυ εβχ. Ζ θαζκμιεκμθμβία
ημο Υμφζενθ απμηεθεί έκα θμβζηυ ζημπαζιυ, μ μπμίμξ έπεζ ςξ ζημπυ κα οπεναεί ηζξ
ααεααζυηδηεξ ηδξ θμβζηήξ, πνδζζιμπμζχκηαξ βθχζζα ηαζ θυβμ πμο εα απμηθείεζ ηάεε
πζεακυηδηα ααεααζυηδηαξ. Ο Υμφζενθ έπεζ ημκ ίδζμ ζηυπμ ιε ημκ Νηεηάνη. Δπζεοιεί
κα επζηφπεζ ηδκ μοημοιεκζηή ιάεδζδ.
΢φιθςκα ιε ημκ Υμφζενθ μ Νηεηάνη ήεεθε κα εθεοεενςεεί νζγζηά απυ ηζξ
πνμηαηαθήρεζξ. Ο ίδζμξ υιςξ μ Νηεηάνη ιε ημκ ζπμθαζηζηζζιυ δεκ ηαημνεχκεζ κα
λεπενάζεζ ηδκ πνμηαηάθδρδ υηζ πίζς απυ ημ ego cogito οπάνπεζ έκα απμδεζηηζηυ
αλίςια ημ μπμίμ ιπμνεί κα απμηεθέζεζ ημ εειέθζμ βζα ιζα παναβςβζηά ελδβδηζηή, ημ-
ζιζηή επζζηήιδ. Τπάνπεζ ιυκμ ημ ηαεανυ εβχ ηαζ υπζ ιαγί ιε ημ εβχ ηαζ έκα ιένμξ
ημο ηυζιμο. Ο Νηεηάνη αβκυδζε υηζ δεκ ζζπφεζ ηίπμηε εηηυξ απυ αοηυ πμο ιαξ έπεζ
δμεεί πναβιαηζηά. ΢φιθςκα ιε ημκ Υμφζενθ, ακ ηαζ μ Νηεηάνη είπε ακαηαθφρεζ ημ
κυδια ηδξ οπενααημθμβζηήξ οπμηεζιεκζηυηδηαξ, δεκ ημ ακηζθήθεδηε ηαζ έπαζε ηδ
δοκαηυηδηα κα εειεθζχζεζ μ ίδζμξ ηδ βκήζζα οπενααημθμβζηή θζθμζμθία. Ζ ηανηεζζ-
ακή αιθζαμθία απμηεθεί μοζζαζηζηά ιζα ημζιζηή ζηάζδ ηαζ δεκ ηαηαθένκεζ κα ιαξ
πείζεζ υηζ πνυηεζηαζ βζα ιζα νζγμζπαζηζηή πνυηαζδ. Ο Νηεηάνη, βζα κα ζοκδέζεζ ημ
cogito ιε έκα αλίςια ηδξ βκχζδξ, πνδζζιμπμζεί ιζα βεςιεηνζηή πνμηαηάθδρδ. Αοηή
δ πνμηαηάθδρδ θακενχκεζ ηδκ αδοκαιία ηδξ ηανηεζζακήξ αιθζαμθίαξ. Σμ οπμηείιε-
κμ δεκ ημπμεεηείηαζ ζε ζπέζδ ιε ημκ ηυζιμ ςξ οπανηηυ, αθθά ηαζ ςξ θαζκυιεκμ ηδξ
φπανλδξ. Γεκ ακηζιεηςπίγεζ ημ οπμηείιεκμ ημκ ηυζιμ ιυκμ ςξ ηάηζ πμο οπάνπεζ ηαζ
πανμοζζάγεηαζ ιπνμζηά ιαξ ιε ηζξ αζζεήζεζξ ιαξ, αθθά ηαζ ςξ θαζκυιεκμ, δδθαδή
ακηζηείιεκμ ηδξ ηαεανήξ ζοκείδδζδξ.
Γζα ημκ Υμφζζενθ δ θαζκμιεκμθμβζηή ακαβςβή εα πνέπεζ κα ακαθένεηαζ ζημ
πενζεπυιεκμ ημο ηαεανμφ εβχ. Ο Νηεηάνη είπε ηαοηίζεζ ημ οπμηείιεκμ ιε ημ πνάβια.
Σμ ηαεανυ εβχ δεκ είκαζ πνάβια, ηαεχξ δεκ ειθακίγεηαζ ζημκ εαοηυ ημο, υπςξ ειθα-
κίγεηαζ ημ πνάβια. Ζ θαζκμιεκμθμβζηή επμπή δζαθμνμπμζείηαζ απυ ηδκ ηανηεζζακή
αιθζαμθία. Γεκ είκαζ δδθαδή αιθζαμθία βζα ηδκ πναβιαηζηυηδηα ημο ηυζιμο. Γεκ
απμηεθεί δ ζοκείδδζδ ςξ ροπή ημο ζχιαημξ. Ζ ακαβςβή εκδζαθένεηαζ βζα ημ ηαεμθζ-
ηυ θαζκυιεκμ ημο ηυζιμο πμο οπάνπεζ βζα ημ ίδζμ ημ οπμηείιεκμ. Ζ ακαβςβή απμηα-
θφπηεζ ηδκ ηαηαβςβή ημο ηυζιμο πμο είκαζ δ ηαηαβςβή ιέζα ζημ εβχ ςξ οπμηείιεκμ
βζα ημκ ηυζιμ. Σμ οπμηείιεκμ είκαζ μ εεαηήξ ημο εαοημφ ημο ηαζ ημο ηυζιμο ηαζ ηδκ

87
ηαηαβςβή ημο κμήιαημξ. Ζ ακαβςβή βίκεηαζ οπενααηζηή θαζκμιεκμθμβζηή ζηδκ μθμ-

ηθδνςιέκδ ιμνθή ηδξ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή ηνπ Υνχζζεξι ζηνλ Καλη;
Ο Κακη ηάκμκηαξ θυβμ βζα θαζκυιεκμ ημ είπε παναηηδνίζεζ ςξ ηζξ ζδζυηδηεξ

ηςκ πναβιάηςκ. Δίπε μνίζεζ ςξ θαζκυιεκμ ηδ δοκαηυηδηα κα βίκεζ βκςζηυ έκα πνάβ-
ια υζμκ αθμνά ηζξ ζδζυηδηέξ ημο ηαζ υπζ ζηδκ μοζία ημο. Ακηίεεηα μ Υμφζενθ ηαοηί-
γεζ ηδκ μοζία ημο πνάβιαημξ ιε ημ θαζκυιεκμ. Ακηζηείιεκμ ηδξ ζοκείδδζδξ είκαζ ημ
ίδζμ ημ πνάβια πμο βίκεηαζ εζςηενζηυ αίςια. Όπςξ πανμοζζάγεηαζ ζηδ ζοκείδδζδ
είκαζ ημ ίδζμ ημ πνάβια ηαζ αοηυ βκςνίγμοιε. Σμ θαζκυιεκμ δεκ έπεζ ηδκ έκκμζα ημο
θαζκμιεκζημφ, υπςξ έπεζ ζημκ Κακη. Ο Υμφζζενθ δεκ παναπέιπεζ ζε ηάηζ άθθμ έλς
απυ αοηυ πμο ιπμνμφιε κα βκςνίζμοιε, υπςξ ηάκεζ μ Κακη πμο οπμζηδνίγεζ υηζ ο-
πάνπεζ ημ πνάβια ηαεεαοηυ πένα απυ ηα θαζκυιεκα. Απμδίδεζ ζημ θαζκυιεκμ ηδ εε-
ηζηή ζδιαζία «ηάεε πνάβιαημξ πμο θακενχκεηαζ αθεαοημφ» ςξ πνςηανπζημφ ηαζ ιδ
ακαβχβζιμο ζημζπείμο. ΢ε ακηίεεζδ ιε ημκ Κακη μ Υμφζενθ εεςνεί ημκ απνζμνζηυ
ηυζιμ ςξ εονφ πεδίμ ηδξ ειπεζνίαξ.
΢φιθςκα ιε ημκ Υμφζζενθ μ Κακη θηςπαίκεζ ηαηά ηνυπμ απανάδεηημ ημκ
απνζμνζηυ ηυζιμ. Ο απνζμνζηυξ ηυζιμξ εα πνέπεζ κα δζεονοκεεί απενζυνζζηα. Οζ κέεξ
μοζίεξ ιπμνμφκ κα ειθακίγμκηαζ δζανηχξ ηαζ κα βίκμκηαζ μναηέξ ζηδκ πνμζπάεεζα
ηδξ επζζηήιδξ. Σμ βεβμκυξ υηζ ιζα μοζία είκαζ a priori δε ζδιαίκεζ υηζ είκαζ μναηή ηαζ
ηάεε επμπή ιπμνεί κα έπεζ επμπηζηή εκυναζδ εκυξ κέμο ημιέα ημο απνζμνζημφ ηυ-
ζιμο. Με ημ παναπάκς επζπείνδια δζαθςκχκηαξ ιε ημκ Κακη μ Υμφζζενθ ηαηαθήβεζ
ζημ ζοιπέναζια υηζ εα πνέπεζ κα απμηθεζζηεί ηάεε πενζμνζζιυξ ηςκ a priori εκ-
κμζχκ.
Πσο κεηεμειίζζεηαη ε θαηλνκελνινγία ζε χπαξμε ζηε ζθέςε ηνπ Υάηληεγθεξ;
Με αάζδ ηδ θζθμζμθζηή ζηέρδ ημο Μένθς –Πυκηο ηαζ ηδκ έκκμζα ημο γςηζ-
ημφ ηυζιμο μ Υάζκηεβηεν πενκά απυ ηδκ θαζκμιεκμθμβία ζηδκ φπανλδ ηάκμκηαξ μο-
ζζαζηζηά θυβμ βζα οπανηηζηή θαζκμιεκμθμβία. ΢ηδ εεςνία ημο Μένθς- Πυκηο δ θαζ-
κμιεκμθμβία ζοβηθίκεζ ιε ημκ οπανλζζιυ. Γζα ημκ Μένθς- Πυκηο ημ ζχια δεκ είκαζ
ιζα αζμθμβζηή ιδπακή, αθθά κμείηαζ ςξ δ πανμοζία ημο κμο ιέζα ζηδ θφζδ. Ζ ιμκα-
δζηή πναβιαηζηυηδηα είκαζ ημ οπμηείιεκμ ςξ εκενβυ ημζκςκζηυ ηαζ επζημζκςκζαηυ μκ.
Σμ εζηζαηυ ζδιείμ ηδξ ακενχπζκδξ φπανλδξ είκαζ δ αζζεδηδνζαηή ακηίθδρδ πμο α-
πμηεθεί ιζα εκενβδηζηή ειπθμηή ημο εβχ ιε ημκ ηυζιμ πμο βίκεηαζ πεδίμ αοημζοκεί-
δδηδξ πνάλδξ. Σμ οπμηείιεκμ εα πνέπεζ κα ακηζθδθεεί ηδκ πνςημβεκή έκκμζα ημο
ζχιαηυξ ημο, χζηε κα πάρεζ κα είκαζ άαμοθμ ελάνηδια εκυξ ιδπακζημφ ζοζηήιαημξ
ελμοζίαξ. Αοηή δ πνμζέββζζδ ημο Μένθς- Πυκηο πνμξ ημκ οπανλζζιυ απμηέθεζε ηδκ
αθεηδνία ηδξ θζθμζμθζηήξ ζηέρδξ ημο Υάζκηεβηεν.
Δπίζδξ μ Υάζκηεβηεν αλζμπμζεί ηδ εέζδ ημο Υμφζζενθ βζα ημκ γςηζηυ ηυζιμ.
΢φιθςκα ιε ημκ Υμφζζενθ δεκ εα πνέπεζ κα απμηθείζμοιε ηδκ έκκμζα ημο άθθμο ηαζ
ηδκ ελςηενζηή πναβιαηζηυηδηα. Θα πνέπεζ κα απμδεπημφιε ηαζ ηα άθθα Δβχ πμο α-
πμηεθμφκ ηαζ αοηά οπενααημθμβζηά οπμηείιεκα ιε εζςηενζηή πνμεεηζηυηδηα. Σμ
Δβχ δεκ ιπμνεί κα οπάνλεζ πςνίξ κα θαιαάκεηαζ οπυρδ δ φπανλδ ηαζ ηςκ άθθςκ Δ-
βχ. Αοηά ηα οπμηείιεκα ηαζ μζ ζοκεζδήζεζξ ζοβηνμημφκ έκα ηυπμ ημζκχκ κμδιάηςκ.
Γδιζμονβείηαζ μ γςηζηυξ ηυζιμξ μ μπμίμξ απμηεθεί ιζα δοκδηζηή ημζκυηδηα ημζιμ-

88
εεςνήζεςκ, πνάλεςκ ηαζ ζδιαζζχκ. Πνυηεζηαζ δδθαδή βζα ημ ημζκυ ηυπμ υθςκ ηςκ
οπμηεζιέκςκ.
Αλζμπμζχκηαξ ηζξ παναπάκς εέζεζξ μ Υάζκηεβηεν δζαιμνθχκεζ ηδ δζηή ημο
θζθμζμθζηή ζηέρδ. Μεηαααίκεζ απυ ηδ θαζκμιεκμθμβία ζημκ οπανλζζιυ, ηαεχξ ηε-
κηνζηυξ άλμκαξ ηδξ εεςνίαξ ημο απμηεθεί ημ ζδιεζαηυ οπμηείιεκμ, ημ ιειμκςιέκμ
εβχ ςξ θμνέαξ ηαεμνζζηζηχκ ηαζ αοεεκηζηχκ αζςιάηςκ ιέζα ζημκ οθζηυ ηυζιμ. Σμ
οπμηείιεκμ κμζάγεηαζ βζα υ,ηζ ανίζηεηαζ ζημκ ηυζιμ ηαζ ζοκοπάνπεζ ιε ηα άθθα οπμ-
ηείιεκα. Σμ οπμηείιεκμ εα ιπμνέζεζ κα απμηηήζεζ ηδκ αοεεκηζηυηδηά ημο, υηακ πά-
ρεζ κα ηαεμδδβείηαζ απυ ημ ζφζηδια οθζηήξ ελμοζίαξ ηαζ απυ ηα ιδπακζηά ζοζηήια-
ηα.
Ση είλαη ην νλ (αλζξψπηλν είλαη, ππαξθηηθφ ππνθείκελν) θαη πνηνο είλαη ν ξφινο

ηνπ ζηνλ ππαξμηζκφ ηνπ Υάηληεγθεξ;
Ο άκενςπμξ ανίζηεζ ημκ εαοηυ ημο νζβιέκμ ιέζα ζε έκα ηυζιμ μ μπμίμξ, ε-
πεζδή δεκ είκαζ δδιζμφνβδια ημο, δεκ ημο είκαζ μζηείμξ. Πνμζπαεεί υιςξ κα δχζεζ
κυδια ζημκ ηυζιμ ηαζ κα βίκεζ δζηυξ ημο. Ο άκενςπμξ έπεζ πάκηα ηδ δοκαηυηδηα κα
λεπενάζεζ ιζα ηαηάζηαζδ. Ο άκενςπμξ είκαζ έκα μκ πμο είκαζ αοηυ πμο είκαζ, αθθά
ηαζ δ δοκαηυηδηα κα βίκεζ ηάηζ πμο αηυιδ δεκ είκαζ. Βνίζηεηαζ πάκηα ζε ζπέζδ ιε
ηα πνάβιαηα ηαζ ημοξ άθθμοξ ακενχπμοξ βφνς ημο πμο απμηεθμφκ ημκ άθθμ. Mε ημ
μκ είκαζ πνμζζηυ ηαε’ αοηυ ηαζ νςηά βζα ημ κυδια ημο είκαζ. Ακ ηαζ δεκ ηαοηίγεηαζ ιε
ημ είκαζ, ιε ημ μκ ζοθθαιαάκμοιε ημ είκαζ. Σμ μκ μκμιάγεηαζ Dasein,πνυηεζηαζ βζα
ημ οπανηηζηυ οπμηείιεκμ. Ζ μοζία ημο ακενχπζκμο είκαζ έβηεζηαζ ζηδκ φπανλδ, ζηδκ
Δxistenz. Ζ φπανλδ είκαζ δ έλμδμξ ημο ακενχπμο απυ ημκ εαοηυ ημο. Σμ μκ (ακενχ-
πζκμ είκαζ) δε ανίζηεηαζ απθχξ ιέζα ζημκ ηυζιμ, αθθά κμζάγεηαζ βζα υ,ηζ ανίζηεηαζ
ζημκ ηυζιμ. Δίκαζ ζοκείκαζ (ζοκφπανλδ ιε ηα άθθα υκηα). Γεκ είκαζ ιυκμ θνμκηίδα,
ιένζικα έβκμζα, αθθά ηαζ αβςκία, άβπμξ. Σμ άβπμξ δε δδιζμονβείηαζ ιυκμ απυ ημ βε-
βμκυξ υηζ μ άκενςπμξ ανίζηεηαζ ιυκμξ ζημκ ηυζιμ, αθθά υηζ ζηέηεηαζ ιπνμζηά ζημ
ιδδέκ ηαζ πδβαίκεζ πνμξ ημ εάκαημ. Σμ Dasein είκαζ οπένααζδ. Ζ οπένααζδ είκαζ ιζα
ηίκδζδ ημο οπμηεζιέκμο έλς απυ ημκ εαοηυ ημο. Ο άκενςπμξ ιε ηδκ οπένααζδ ζο-
κακηά ημκ ηυζιμ, αβαίκεζ απυ ηδκ αθάκεζα ηαζ απμηηά ημ κυδια, ημ είκαζ ηαζ ηδκ α-
θήεεζα.
Πνηεο είλαη νη ζεκαζίεο ηνπ κεδελφο;
Απυ ηδ ιζα ζδιαίκεζ ηδ ζηένδζδ, ηδκ θδζιμκζά ημο εαοημφ ημο, ζηδκ μπμία μδδβείηαζ
ημ οπμηείιεκμ, μ άκενςπμξ ηαεχξ ακηζιεηςπίγεζ ηα ηαεδιενζκά πνμαθήιαηά ημο.
Απυ ηδκ άθθδ ημ ιδδέκ ζδιαημδμηεί ημ υνζμ ζημ μπμίμ θηάκεζ δ γςή ημο ακενχπμο.
Με ηδκ οπένααζδ μ άκενςπμξ ζοκακηά ημ ιδδέκ πμο είκαζ ιζα μκημθμβζηή πναβια-
ηζηυηδηα ηαζ υπζ θμβζηή ηαηδβμνία. Γεκ εειεθζχκεζ δ άνκδζδ ημ ιδδέκ, αθθά ημ ιδ-
δέκ απμηεθεί ηδ αάζδ ηδξ άνκδζδξ. Σμ ιδδέκ ζε ζπέζδ ιε ημ ακενχπζκμ είκαζ (μκ)
ζδιαίκεζ απυ ημ έκα ιένμξ ημ πάμξ απυ ημ μπμίμ ένπεηαζ ηαζ απυ ημ άθθμ ημ ηέθμξ
ζημ μπμίμ ηαηαθήβεζ, ημκ εάκαημ. Σμ ακενχπζκμ είκαζ (μκ) έπεζ πμθφ ζηεκή ζπέζδ ιε
ημ ιδδέκ. Ζ γςή ημο ακενχπμο είκαζ ιζα πμνεία πνμξ ημ ιδδέκ, πνμξ ημκ εάκαημ.

89
Πνηα είλαη ε ζρέζε ηνπ ππαξθηηθνχ ππνθεηκέλνπ κε ηηο απηφλνκεο αληηθεηκεληθέο

νληφηεηεο (Sein, ζπκπαληηθφ είλαη);
Σμ γςκηακυ οπμηείιεκμ έπεζ πάκηα ημκ εαοηυ ημο νζβιέκμ ιέζα ζε έκα πνμτ-
πάνπμκηα ηυζιμ, πμο δεκ ζηακμπμζεί ηζξ επζεοιίεξ ημο ηυζιμο πμο ημκ απανηίγμοκ.
Σμ οπμηείιεκμ ακαηαθφπηεζ ημκ εαοηυ ημο ιέζα ζημ ελςηενζηυ ζφζηδια. Με αοεαί-
νεημ ηνυπμ ημο έπμοκ απμδμεεί ειπεζνζηά παναηηδνζζηζηά (δζακμδηζηέξ έλεζξ, ροπμ-
θμβζηέξ ηνίζεζξ, δελζυηδηεξ, ημζκςκζηή εέζδ).Σμ οπμηείιεκμ μθείθεζ κα οπάνλεζ υπςξ
ιπμνεί. Καεμνίγεηαζ απυ ελςηενζημφξ πανάβμκηεξ. ΢ημπυξ ημο οπμηεζιέκμο κα ακηέ-
λεζ ζηδκ ελςηενζηή πίεζδ ηαζ ημκ ηαεμνζζιυ. Ακ ζοιαεί αοηυ εα ελεθζπηεί ζε οπαν-
ηηζηή εκενβδηζηυηδηα, δδθαδή εα δζαηνζεεί απυ ημ πάεμξ αοεμνιδζίαξ ηαζ ιμκαδζηυ-
ηδηαξ. Σμ οπμηείιεκμ είκαζ ημ Dasein ηαζ ζδιαίκεζ ημ κα οπάνπεζξ εηεί ζε έκα ζο-
βηεηνζιέκμ ζδιείμ ημο ηυζιμο πμο βίκεηαζ πεδίμ πνμζςπζηυηδηαξ. Σμ οπμηείιεκμ
Dasein ηαηαθαιαάκεζ έκα ημιιάηζ ημο ηυζιμο πμο απμηεθεί ημκ πχνμ ημο, ημκ πενζ-
αάθθμκηα ηυζιμ ιε ηδ ζηεκυηενδ έκκμζα. Μέζα ζε αοηυκ πχνμ οπάνπμοκ δζάθμνα
οθζηά, υπςξ είκαζ μζ ημζκςκζημί εεζιμί, μζ αλίεξ, μζ ζοιπενζθμνέξ ηαζ άθθα οπμηείιε-
κα. Αοηά ηα οθζηά ιπμνμφκ κα κμδεμφκ ςξ αοηυκμιεξ ακηζηεζιεκζηέξ μκηυηδηεξ
(Sein, ζοιπακηζηυ είκαζ) πμο απμηεθμφκ ειπυδζμ ζηα οπμηείιεκα. Αοηέξ μζ μκηυηδηεξ,
ηα πνάβιαηα ηαεμνίγμοκ ηα υνζα ηδξ γςήξ ημο οπμηεζιέκμο ηαζ ημο επζαάθθμοκ πεζ-
εανπία. Οοζζαζηζηά δδθχκμοκ ηδκ αδοκαιία ημο εβχ (οπμηεζιέκμο) κα οπεναεί αοηά
ηα υνζα πμο ημο επζαάθθμοκ (μκηζηυηδηα). Πανάθθδθα ιπμνμφκ κα ενιδκεοημφκ ηαζ
δζαθμνεηζηά. Οζ μκηυηδηεξ αοηέξ ιπμνμφκ κα κμδεμφκ ηαζ ςξ ελςηενζηά ζηδνίβιαηα
ημο δδιζμονβζημφ δοκαιζζιμφ ημο οπμηεζιέκμο. ΢ε αοηήκ ηδκ πενίπηςζδ ημ οπμηεί-
ιεκμ (Dasein) επζζηνέθεζ ζημκ εαοηυ ημο βζα κα ημ βκςνίζεζ ςξ δδιζμονβυ ηδξ γςήξ.
Ο πενζαάθθςκ ηυζιμξ ακήηεζ πθέμκ ζημ Δβχ. Σα οθζηά ηδξ γςήξ δζεοημθφκμοκ ηδκ
οπανλζαηή δζαδζηαζία. Σμ οπμηείιεκμ απμηηά ηδκ αοεεκηζηυηδηά ημο.
Πνηνο είλαη ν ξφινο ηεο γιψζζαο ζηνλ αγψλα ηνπ ππαξθηηθνχ ππνθεηκέλνπ;
Ο αβχκαξ ημο οπμηεζιέκμο κα μδδβδεεί ζηδκ αοεεκηζηυηδηά ημο είκαζ δφζημ-

θμξ. Γζα κα ιπμνέζεζ κα ακαηαθφρεζ ημκ εαοηυ ημο ημ οπμηείιεκμ ηαζ κα μδδβδεεί
ζηδκ αοεεκηζηυηδηά ημο εα πνέπεζ κα πάρεζ κα ηονζανπείηαζ απυ ηδ ζοιααηζηυηδηα
ηαζ κα είκαζ ελάνηδια ημο δδιυζζμο ζοζηήιαημξ. Γζα κα ιπμνέζεζ ημ οπμηείιεκμ κα
ιδκ ελανηάηαζ απυ ημ δδιυζζμ ζφζηδια ηαζ ηδκ ηαηεζηδιέκδ ελμοζία εα πνέπεζ κα
απελανηδεεί απυ ηδ βθχζζα πμο είκαζ υνβακμ ηδξ ελμοζίαξ. Αοηή ηδ βθχζζα εα πνέ-
πεζ κα ηδκ ακηζηαηαζηήζεζ ιε ιζα πνμζςπζηή βθχζζα δ μπμία δεκ ιπμνεί κα ηαηακμ-
δεεί απυ ημκ ημζκυ θυβμ. Πνυηεζηαζ βζα ηδ βθχζζα εηείκδ πμο εηθνάγεζ ηζξ εκμνά-
ζεζξ ηδξ εζςηενζηυηδηαξ ημο οπμηεζιέκμο. Γε δζαηνίκεηαζ βζα ημοξ ιδπακζζιμφξ ηαζ
ηδκ ηοπμπμζδιέκδ νδημνεία ημο δδιυζζμο θυβμο πμο απμηεθμφκ ααζζηά παναηηδνζ-
ζηζηά ημο δδιυζζμο θυβμο. Ο δδιυζζμξ θυβμξ πενζθαιαάκεζ ηζξ έημζιεξ εηθνάζεζξ
ηαζ αοηά πμο εέθεζ κα επζαάθθεζ δ ελμοζία. Υνδζζιμπμζχκηαξ ημ δδιυζζμ θυβμ ημ
οπμηείιεκμ δεκ εηθνάγεηαζ ημ οπμηείιεκμ ηαζ δεκ δζαηοπχκεζ αοηά πμο ημ ίδζμ επζ-
εοιεί κα πεζ. Γεκ θέεζ ηάηζ ημ μοζζαζηζηυ πμο κα αθμνά ημκ ίδζμ ημκ εαοηυ ημο. Ζ πζμ
αοεεκηζηή βθχζζα βζα ημκ Υάζκηεβηεν είκαζ δ πμίδζδ, βζαηί αοηή εηθνάγεζ ηδκ οπαν-
ηηζηή αοεεκηζηυηδηα.

90
Πσο αληηιακβάλεηαη ηελ ειεπζεξία ν Υάηληεγθεξ; Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο

ξαζπκίαο θαη ηεο κέξηκλαο;
Ζ εθεοεενία ημο οπμηεζιέκμο είκαζ δ πμνεία πνμξ ημ εάκαημ. Σμ οπμηείιεκμ

υκηαξ εθεφεενμ κμζχεεζ ηνυιμ ακαθμβζγυιεκμ ημ ιδδέκ (εάκαημξ) πμο ημκ πενζιέκεζ.
Ζ αοεεκηζηή ζοκείδδζδ έπεζ αοηυ ημ ζοκαίζεδια ηδξ αβςκίαξ ηαζ ημο ηνυιμο υπζ ε-
πεζδή θμαάηαζ ηδκ απχθεζα γςήξ, αθθά βζαηί πθδζζάγεζ δ ζηζβιή πμο εα ζοκεζδδημ-
πμζήζεζ υηζ υθα μδδβμφκ ζε ιζα ιαηαζυηδηα. ΢οιθςκεί μ Υαζκηεβηεν ιε ημκ Κίνηε-
βηςν ζημ ζδιείμ υηζ μ θυαμξ ημο οπμηεζιέκμο δεκ έπεζ ελςηενζηή αζηία. Αθμνά ημ
εζςηενζηυ αάεμξ ημο οπανηηζημφ Δβχ. Σμ οπμηείιεκμ μδδβείηαζ ζε απεθπζζία ανζ-
ζηυιεκμ ζε ηαηάζηαζδ ναεοιίαξ, υηακ ζοκεζδδημπμζεί ηα ηαεήημκηα ημο αθθά ηαζ
πυζμ ιάηαζα είκαζ ηα επζηεφβιαηά ημο. Ζ ναεοιία οπμδδθχκεζ ηδκ ηαηάννεοζδ ηδξ
αμφθδζδξ ιέζα ζημ ηεκυ πμο κζχεεζ ημ οπμηείιεκμ. Σμ οπμηείιεκμ ζηδκ πνμζπάεεζά
ημο κα πναβιαημπμζήζεζ ηζξ δοκαηυηδηεξ ημο ιενζικά βζα ημκ άθθμκ. Απμηηά μζηεζυ-
ηδηα, δζαιμνθχκεζ ζπέζεζξ ιε ηα πνάβιαηα ηαζ ηα πνυζςπα πμο ημ ζοβηνμημφκ ηαζ
αοηά απμηημφκ ηάπμζμ κυδια. Ζ ζδιαζία πμο έπμοκ αοηά βζα ημ οπμηείιεκμ ηαεμνί-
γεηαζ απυ ηδ ιενίικα ημο βζα αοηά, απυ ημ ζδζαίηενμ εκδζαθένμκ πμο έπμοκ αοηά βζα
ημ οπμηείιεκμ. Πανάθθδθα ημ οπμηείιεκμ ιενζικά ηαζ βζα ημκ εαοηυ ημο. Έηζζ ια-
γεφεζ ηα ημιιάηζα ημο πμο έπεζ δζαζημνπζζηεί ιέζα ζηδκ ηαεδιενζκυηδηά ημο ηαζ
επζπεζνεί κα ζοθθάαεζ ημκ εαοηυ ημο ςξ μθυηδηα ζηδκ μπμία θηάκεζ ιέζα απυ ηδκ ε-
ιπεζνία ημο ηνυιμο.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηνπ ρξφλνπ ζηε θηινζνθία ηνπ Υάηληεγθεξ;
Αοηή δ δνάζδ ημο οπμηεζιέκμο ζοιααίκεζ ιέζα ζημ πνυκμ. Σμ οπμηείιεκμ

ακηζθαιαάκεηαζ ημ πνυκμ ανζζηυιεκμ ζημ ηεκυ. Γζα κα αεααζςεεί ζηδκ εθεοεενία ημο
ημ οπμηείιεκμ εα πνέπεζ κα ηάκεζ δζηυ ημο ημκ πνυκμ. Ο πνυκμξ δεκ είκαζ πμζμηζηή
δζαδζηαζία μφηε ελςηενζηή ιμίνα. Σμ οπμηείιεκμ δμηζιάγεηαζ ιέζα ζημ πνυκμ. Ο
πνυκμξ είκαζ ημ ζοκεζδδζζαηυ ηχνα, ιζα απυθοηδ ζηζβιή ηδξ αοεεκηζηυηδηαξ, υπμο ημ
οπμηείιεκμ ενζαιαεφεζ. Απμηεθεί ημ ιυκμ ζδιείμ πμο ιμζάγεζ ιε ηδκ αζςκζυηδηα. Ο
πνυκμξ είκαζ δ ηνζζδζάζηαηδ έηζηαζδ ημο οπανλζαημφ εβχ, εηπέιπεηαζ απυ ιέζα ημο,
ακαηαθείηαζ, ακαδζαηάζζεηαζ ηαζ ζοκηίεεηαζ ηαηά αμφθδζδ.
Πνηα είλαη ε ζέζε ηνπ Υάηληεγθεξ γηα ηελ χπαξμε ηνπ Θενχ;
Ο οπανλζζιυξ ημο Υάζκηεβηεν είκαζ άεεμξ. Ανκείηαζ κα δχζεζ ημ υκμια Θευξ

ζημ ιδδέκ. ΢ηδκ πναβιαηζηυηδηα υιςξ οπάνπεζ ζηδ ζηέρδ ημο ημ αζςιαηζηυ πενζε-
πυιεκμ ηδξ ενδζηείαξ. Ο οπανλζζιυξ είκαζ ιζα ενδζηεοηζηή αζηδηζηή, απυ ηδκ μπμία
θείπεζ ηάεε οπενααηζηή πίζηδ. Τπάνπεζ ιζα ιοζηζηζζηζηή δζάεεζδ απυδμζδξ ημο εεί-
μο. Ακ ηαζ δεκ οπάνπεζ ίπκμξ πίζηδξ οπάνπεζ μ πκεοιαηζηυξ ηνυπμξ.
Πνηα είλαη ε θξηηηθή ηνπ Υάηληεγθεξ γηα ηε δπηηθή ηερλνθξαηία;
Ο Υάζκηεβηεν εεςνεί υηζ ζηδκ πνμζςηναηζηή πενίμδμ οπήνπακ οβζείξ ακηζ-

θήρεζξ βζα ημκ πνμμνζζιυ ημο ακενχπμο. Γίκεζ έιθαζδ ζηδκ εθεαηζηή θζθμζμθία. Οζ
Δθεάηεξ είπακ βζα ηεκηνζηυ ακηζηείιεκμ ημο ζημπαζιμφ ημοξ ημ είκαζ ηαεαοηυ, ιζα

91
πνςηανπζηή ηαηάζηαζδ ιεηαθοζζηήξ μιμζμβέκεζαξ Απανκήεδηακ ηδκ ειπεζνζηή γςή.

Σμ είκαζ ηςκ Δθεαηχκ ηαοηίγεηαζ ιε ημ ιδδέκ ημο Υάζκηεβηεν, δζυηζ ημ ηαεανυ είκαζ
ηαοηίγεηαζ ιε ημ ιδ είκαζ, αθμφ δεκ είκαζ ηίπμηα ζοβηεηνζιέκμ. Αζπάγεηαζ ηδ εέζδ
ημο Πανιεκίδδ βζα ιείλδ ημο ζημπαζηζημφ οπμηεζιέκμο πμο γδηάεζ ηδκ αεακαζία ιε
ημ ζοιπακηζηυ είκαζ. Σμ οπμηείιεκμ δζαθφεηαζ ζηδκ ανπέβμκδ μοζία ημο ηυζιμο πε-
νζθνμκχκηαξ ηδκ ειπεζνζηή ηαεδιενζκυηδηα.
Αοηυ ημ υναια ημο είκαζ υπςξ εηθνάζηδηε απυ ημοξ Δθεάηεξ αβκμήεδηε απυ
ηδ δοηζηή ζηέρδ. Ακηίεεηα δίκεηαζ έιθαζδ ζηζξ ηεπκζηέξ ηδξ επζζηήιδξ πμο μδδβμφκ
ημ οπμηείιεκμ ζηδ ζοκεζδδζζαηή ακοπανλία. Σμ οπμηείιεκμ εα ακηζιεηςπίζεζ ηδ θή-
εδ ημο ηαζ εα μδδβδεεί ζηδκ αθήεεζα ιυκμ ακ ζηναθεί ζηδ θζθμζμθία ηςκ Δθεαηχκ.
Πνηα είλαη ν ξφινο ηεο ειεπζεξίαο ζηε θηινζνθηθή ζθέςε ηνπ ΢αξηξ
Ζ ακενχπζκδ φπανλδ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα εκκμδεεί πςνίξ ηδκ εθεοεενία ημο.
Γεκ μθείθεηαζ δ φπανλδ ημο ακενχπμο ζε έκα ακηζηεζιεκζηυ ζημπυ, κα εηπθδνχζεζ
ιζα ακχηενδ απμζημθή, αθθά οπάνπεζ απμηθεζζηζηά βζα ημκ εαοηυ ημο. Δπεζδή δ φ-
πανλδ ζοκδέεηαζ ιε ηζξ πνάλεζξ μ άκενςπμξ πνεζάγεηαζ ηδκ εθεοεενία ημο βζα κα μν-
βακχζεζ ημ πεδίμ δνάζδξ ημο. Ζ αλζμπμίδζδ ηδξ εθεοεενίαξ ημο δδιζμονβεί επζπνυ-
ζεεημ άβπμξ. Πανυθμ πμο δ εθεοεενία ημο ημκ μδδβεί ζε ιζα αβπχδδ εθζαθηζηή ηαηά-
ζηαζδ ζηα υνζα ηδξ απυβκςζδξ δεκ είκαζ δοκαηυκ κα ηδκ απμπςνζζηεί. Γζα ημκ ΢ανην
μ άκενςπμξ παναιέκεζ πάκηα εθεφεενμξ, Δίκαζ ηαηαδζηαζιέκμξ κα είκαζ εθεφεενμξ.
Γεκ είκαζ δοκαηυκ κα πάεζ εκάκηζα ζηδκ εθεοεενία ημο, βζαηί ιε αοηυκ ημκ ηνυπμ α-
πανκζέηαζ ημκ ίδζμ ημκ εαοηυ ημο. Με ηδκ εθεοεενία δ φπανλδ είκαζ αοεεκηζηή, αθδεζ-
κή. Βζχκμκηαξ ηδκ εθεοεενία ημο ζοβηνμφεηαζ ιε ηα πνάβιαηα, ηζξ άθθεξ οπάνλεζξ.
Αοηή δ ζφβηνμοζδ έπεζ ιυκζιμ παναηηήνα ηαζ παίνκεζ ηδ ιμνθή ημο θαφθμο ηφηθμο.
Ζ απεζθή ηδξ εθεοεενίαξ απμηεθεί ημ θυβμ ηδξ ζφβηνμοζδξ. Άθθεξ θμνέξ λακαπμηηά
ηδκ εθεοεενία ημο, άθθεξ θμνέξ ηδκ πάκεζ. Αοηή είκαζ δ ακενχπζκδ πμνεία πμο δζα-
ηνίκεηαζ βζα ηδ ιαηαζυηδηα ηδξ.
Πνην είλαη ην λφεκα ηεο θξάζεο «ν ππαξμηζκφο είλαη έλαο αλζξσπηζκφο»;
Ο οπανλζζιυξ ζημκ ΢ανην έπεζ ακενςπζζηζηυ παναηηήνα. Ζ εθεοεενία ζοθ-

θαιαάκεηαζ απυ ημ θζθυζμθμ ανπζηά ςξ πνμζςπζηή, αημιζηή πμο ζηδκ πμνεία απμ-
ηηά πενζεπυιεκμ ημζκςκζηυ. Ο άκενςπμξ δε αζχκεζ ιυκμξ ημο ηδκ φπανλδ ημο. Έπεζ
ακάβηδ ημκ έηενμ. Ζ ελαζθάθζζδ ηδξ αημιζηήξ ημο εθεοεενίαξ αοημιάηςξ ζδιαίκεζ
ηαζ ηαημπφνςζδ ηδξ εθεοεενίαξ ηςκ άθθςκ. Όπμζμξ εκδζαθένεηαζ βζα ηδ δζηή ημο ε-
θεοεενία ηαοηυπνμκα εκδζαθένεηαζ βζα ηδκ εθεοεενία ηςκ άθθςκ. Οπμζαδήπμηε αδνά-
κεζα βζα ηδκ εθεοεενία ηςκ άθθςκ ζδιαίκεζ ηαζ αδζαθμνία ηαζ βζα ηδ δζηή ημο εθεο-
εενία.
Καηά ημκ ΢ανην εθεοεενία είκαζ δ δοκαηυηδηα κα είιαζηε πνάβια δζαθμνεηζ-
ηυ απυ αοηυ πμο είιαζηε. Ζ δζηή ιμο αημιζηή εθεοεενία δεκ είκαζ απμημιιέκδ απυ
ηζξ εθεοεενίεξ ηςκ άθθςκ, αθθά δ εθεοεενία ηςκ άθθςκ ελανηάηαζ απυ ηδ δζηή ιμο
εθεοεενία ηαζ ακηζζηνυθςξ. Αοηυ πμο έπεζ αλία βζα ειάξ έπεζ αλία ηαζ βζα ημοξ άθ-
θμοξ. Σμ εκδζαθένμκ ιαξ βζα ελαζθάθζζδ ηδξ δζηήξ ιαξ εθεοεενίαξ ζδιαίκεζ ηαοηυ-
πνμκα ηαζ πνμάζπζζδ ηδξ εθεοεενίαξ ηςκ άθθςκ.

92
Πνην είλαη ην πξαθηηθφ πεπξσκέλν ηνπ αηφκνπ ζχκθσλα κε ηνλ ΢αξηξ;
΢φιθςκα ιε ημ ένβμ ημο «Σμ είκαζ ηαζ ημ ιδδέκ» μ άκενςπμξ είκαζ έκα ιδδέκ
ιε ηδκ έκκμζα υηζ λεηζκά απυ ημ ιδδέκ, οπάνπεζ ηαζ ζοκεζδδημπμζεί ημ εαοηυ ημο ιε
ηζξ πνάλεζξ ημο. Απμηεθεί ημ οπμηείιεκμ πμο ελεθίζζεηαζ ζοκεπχξ ηαζ ιέζα απυ ηζξ
πνάλεζξ ημο απμηηά ζοκείδδζδ. Ο άκενςπμξ μνίγεηαζ απυ ηζξ πνάλεζξ ημο ηαζ πμηέ
δεκ ιπμνμφιε κα ηαεμνίζμοιε ηδκ αλία ηςκ παεδιάηςκ ιαξ πανά ιε ηζξ πνάλεζξ πμο
ηα μνίγμοκ. Σα αζζεήιαηά ιαξ ηαηαζηεοάγμκηαζ απυ ηζξ πνάλεζξ ιαξ. Ο άκενςπμξ
δεκ είκαζ πανά αοηυξ πμο εα είκαζ ηαζ εα είκαζ αοηυξ πμο εα βίκεζ.To οπανλζαηυ Δβχ
βίκεηαζ αοηυ πμο είκαζ. Ζ φπανλδ μοζζαζηζηά απμηηά αλία ιέζα απυ ηζξ πνάλεζξ ημο
ακενχπμο. Ο άκενςπμξ είκαζ ημ ιδδέκ εθυζμκ αζχκεζ ηδκ φπανλδ ημο. Σμ οπμηείιεκμ
είκαζ έκα εβχ ηεκυ εαοημφ ηαζ υπζ εζχηενμ εβχ, πμο δεκ ιέκεζ εκ εαοηυ. Σμ οπμηεί-
ιεκμ απμαθέπεζ ζε έκα πνάβια. Σμ εβχ ςξ οπμηείιεκμ δε δζαεέηεζ εζςηενζηυηδηα
μφηε εκυηδηα. Τπάνπμοκ άπεζνεξ ζοκεζδήζεζξ ηαζ οπμηεζιεκζηυηδηεξ. Σμ κα είκαζ ηα-
κείξ οπμηείιεκμ είκαζ πνάλδ, ηίκδζδ. Γζ’ αοηυ άθθςζηε μ θζθυζμθμξ ζζπονίγεηαζ υηζ
ημ οπμηείιεκμ δε βεκκζέηαζ αθθά βίκεηαζ. Οδδβείηαζ ζε αοηυ ημ ζοιπέναζια ηαεχξ
δεκ οπάνπεζ μοζία αθθά ημ οπμηείιεκμ είκαζ πςνίξ αάεμξ ηαζ πςνίξ ακάπαοζδ.
Απαθθαβιέκμξ μ άκενςπμξ απυ ηδκ ηαηή πίζηδ είκαζ εθεφεενμξ κα επζθέλεζ ημ
πεδίμ δνάζδξ ημο. Ζ εοεφκδ υιςξ, πμο έπεζ, κα αλζμπμζήζεζ ιε ημκ ηαθφηενμ δοκαηυ
ηνυπμ ηδκ εθεοεενία ημο, ημκ ηάκεζ κα κζχεεζ ηνυιμ. Μέζα ζε ιζα ηέημζμο είδμοξ ηα-
ηάζηαζδ δ εθεοεενία πνμζθαιαάκεζ ημ παναηηήνα ζοκεπμφξ ηαζ ακεθέδημο αβχκα
επζηνάηδζδξ ηδξ ιζαξ ζοκείδδζδξ έκακηζ ηδξ άθθδξ. Με αοηυκ ημκ αδζάημπμ αβχκα δ
φπανλδ δζαηδνεί ηδκ αοεεκηζηυηδηα ηδξ ανκμφιεκδ απυ ημ ιδδέκ κα βίκεζ μκ. Ζ φ-
πανλδ υζμ είκαζ ιδ μκ (ιδδέκ) ανίζηεηαζ εβηθςαζζιέκδ ζε έκα θαφθμ ηφηθμ ζηένδ-
ζδξ ηαζ ακάηθδζδξ ηδξ εθεοεενίαξ. Κάκμκηαξ ημοξ άθθμοξ ακηζηείιεκα ηδξ ζοκείδδ-
ζδξ ακαηηά ηδκ εθεοεενία ηδξ πμο ηδκ είπε πάζεζ, υηακ βζκυηακ ακηζηείιεκμ ηδξ ζο-
κείδδζδξ ηςκ άθθςκ. Αοηυξ μ θαφθμξ ηφηθμξ εα ζοκεπίγεηαζ ιέπνζ δ φπανλδ ιε ημ
εάκαημ ηδξ κα βίκεζ μκ.
Σμ έκα οπανλζαηυ οπμηείιεκμ εζζαάθθεζ αίαζα ζημ πνμζςπζηυ πχνμ ημο άθ-
θμο οπανλζαημφ οπμηεζιέκμο ηαζ πνμζπαεεί κα ημ οπμηάλεζ. Αοημί πμο εκδζαθένμ-
κηαζ κα οπμηάλμοκ ημ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ πνδζζιμπμζμφκ ηδ ζοιααηζηυηδηα ημο
μνεμθμβζζιμφ ηαζ ημοξ δεζημφξ ηακυκεξ, αθαζνχκηαξ ημο ηδκ αοεμνιδζία ηαζ ηδ θο-
ζζηυηδηα. Ζ ακηίπαθδ ζοκείδδζδ απεζθεί ηδκ εθεοεενία ημο οπμηεζιέκμο ηαζ απμηε-
θεί ηδκ ηυθαζδ, ηαεχξ επζεοιεί ηδκ ηαηάθοζδ ηδξ. Σμ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ αζχκεζ
ηδ ιμκαπζηυηδηα ημο πνμζπαεχκηαξ κα οπεναζπζζηεί ηδκ εθεοεενία ημο.
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο θαθήο πίζηεο ζηε θηινζνθία ηνπ ΢αξηξ;
Σμ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ δε βεκκζέηαζ ιε έκα πνμηαεμνζζιέκμ ζημπυ ηαζ ιε

ηδ δοκαηυηδηα επζθμβχκ πνμηαεμνζζιέκςκ απυ δζάθμνμοξ ροπμθμβζημφξ ηαζ ημζκς-
κζημφξ πανάβμκηεξ. Γεκ οπάνπεζ δ βεκζηή έκκμζα ημο ακενχπμο ιε ημζκά βκςνίζιαηα.
Κάεε ακενχπζκμ οπμηείιεκμ έπεζ ηδκ αοημκμιία ημο ηαζ μνίγεζ ημκ εαοηυ ημο αζχκμ-
κηαξ ηδκ εθεοεενία ημο. Ζ άνκδζδ ηδξ εθεοεενίαξ απμηεθεί βκχνζζια ημο ακενχπμο
ηδξ ηαεδιενζκυηδηαξ, πμο ζοιαζαάγεηαζ ιε ηζξ επζηναημφζεξ παναδμζζαηέξ δμιέξ ηδξ
ημζκςκίαξ. Όηακ ανκείηαζ ηδκ εθεοεενία ημο ρεφδεηαζ πνμξ ημκ εαοηυ ημο έπμκηαξ
επίβκςζδ ημο ρεφδμοξ. Ζ άνκδζδ ηδξ εθεοεενίαξ ημο ηαζ ημ ρεφδμξ πνμξ ημκ εαοηυ
ημο ημκ μδδβεί ζηδκ ηαηή πίζηδ. Απαθθαβιέκμξ απυ ηδκ ηαηή πίζηδ είκαζ εθεφεενμξ
κα επζθέλεζ ημ πεδίμ δνάζδξ ημο.

93
Πνηα είλαη ε εζηθή ζεσξία ηνπ ΢αξηξ;
Ζ πνχηδ πενίμδμ ηδξ θζθμζμθζηήξ ζηέρδ ημο ΢ανην δζαηνίκεηαζ απυ έκα δ-
εζηυ ζπεηζηζζιυ. Ζ δεζηή ημο εεςνία είκαζ ηαηαζηαζζαηή πμο δζηαζμθμβεί μπμζαδή-
πμηε πμθζηζηή ή ημζκςκζηή ζηνάηεοζδ. Ζ ζοκαζζεδιαηζηή εζθζηνίκεζα απμηεθεί ημ
ηνζηήνζμ βζα ημκ ακ ιζα πνάλδ ηαζ επζθμβή είκαζ δεζηή. Αοηυ πμο έπεζ ιεβαθφηενδ
ζδιαζία δεκ είκαζ πμζα είκαζ δ επζθμβή πμο ηάκεζ μ άκενςπμξ ζηζξ δεζηέξ πνάλεζξ,
αθθά μ ααειυξ δέζιεοζδξ ιαξ ιε αοηή ηδκ επζθμβή. Ζ πίζηδ ηαζ δ πνμζήθςζδ ιαξ
ζε ιζα δεζηή επζθμβή δίκεζ αλία ζε αοηήκ. Ζ επζθμβή ιαξ δεκ πδβάγεζ απυ ελςηενζ-
ημφξ, κμιμηεθεζαημφξ πανάβμκηεξ, αθθά αθμνά ηδκ εζςηενζηή ιαξ δζάεεζδ. Σα ο-
πανλζαηά οπμηείιεκα είκαζ εθεφεενα ηαζ ιυκα κα επζθέλμοκ πμζμ δνυιμ εα αημθμο-
εήζμοκ, πςνίξ κα δεζιεφμκηαζ απυ ελςηενζημφξ πανάβμκηεξ. Αοηή δ ημπμεέηδζδ ημο
΢ανην πνμζδίδεζ ζηδ εεςνία ημο ιζα παθανυηδηα ιέπνζ ζδιείμ πανελδβήζεςξ κα
εεςνδεεί ιμνθή εθεοεενίαξ μπμζμδήπμηε έβηθδια, ζοθθμβζηυ ή αημιζηυ.
΢ηδ δεφηενδ πενίμδμ ηδξ θζθμζμθζηήξ ημο ζηέρδξ μ ΢ανην πνμζπαεεί κα δζ-
μνεχζεζ αοηή ηδκ ηαηαζηαζζαηή ημο εεςνία ηαζ κα ιεηνζάζεζ ημκ αλζμθμβζηυ αβκς-
ζηζηζζιυ ηάκμκηαξ θυβμ, επδνεαζιέκμξ απυ ηδ ιανλζζηζηή εεςνία, βζα έκηαλδ ζημ
πνμθεηανζαηυ ηίκδια ηαζ βζα αβχκα βζα αηαλζηή ημζκςκία. Μέζα ζ’ αοηυκ ημκ ιαν-
λζζηζηυ ζδεμθμβζηυ πνμζακαημθζζιυ ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ μ ζανηνζημφ ηφπμο ημιιμο-
κζζηήξ πμο δζηαζμθμβεί ηζξ αίαζεξ ακήεζηεξ πνάλεζξ ηδξ ιζαξ πθεονάξ ηαζ ηαηαδζηάγεζ
ηζξ ακηίζημζπεξ ηδξ άθθδξ ιε ημ οπανλζαηυ οπμηείιεκμ. Σμ οπανηηζηυ Δβχ εηθαιαά-
κεζ ηδ ζηνάηεοζδ ημο ςξ βκήζζα πνάλδ εθεοεενίαξ, πμο βίκεηαζ βζα πάνδ ημο εαοημφ
ημο απεθεοεενςιέκμ απυ ηάεε ζοθθμβζηυ ζημπυ. Αοηή δ ακηίεεζδ εα μδδβήζεζ ημκ
΢ανην ζηδ νήλδ ιε ημ ιανλζζιυ Ο δεζηυξ αβκςζηζηζζιυξ ηαζ δ ηαηαζηαζζαηή δεζηή
εα επζηναηήζμοκ δζαιμνθχκμκηαξ ιζα εεςνία πςνίξ ζηαεενυ δεζηυ εειέθζμ.
Πνηα κνξθή παίξλεη ν ππαξμηζκφο κέζα απφ ην έξγν ηνπ Κακχ;
Ο Καιφ ζημ ένβμ ημο δεκ πανμοζζάγεηαζ ζζμπεδςηζηυξ, αθθά επακαθένεζ

ζημκ οπανλζζιυ ηδκ έκκμζα ηδξ ηαεανήξ δεζηυηδηαξ. Γζα ημκ Καιφ έπεζ αλία δ γςή
ιαξ απυ ηδ ζηζβιή πμο ιπμνμφιε κα βκςνίζμοιε ημκ ηυζιμ, ιπμνμφιε κα βκςνίζμο-
ιε ημ ζοκάκενςπμ ιαξ ηαζ κα δεεμφιε ζοκαζζεδιαηζηά ιαγί ημο. Ζ ακαηάθορδ ηςκ
ακαβηχκ ηαζ ηςκ πνμαθδιάηςκ ιαξ δεκ πενζμνίγεζ ηδκ εθεοεενία ιαξ, αθθά ηάκεζ ηδκ
πμζυηδηα απυ ανκδηζηή ζε εεηζηή.
Ο Καιφ πνμζπαεεί κα ηαθφρεζ ηζξ αδοκαιίεξ ημο ανζζηενμφ οπανλζζιμφ (ηα-
ηαζηαζζαηή δεζηή, δεζηή ηοθθυηδηα) ιε έκα είδμξ ηακηζακήξ ηαηδβμνζηήξ πνμζηαβήξ,
ιε ηδκ μπμία δίκεηαζ έιθαζδ ζηδκ ακενχπζκδ αλζμπνέπεζα ζε έκα ηυζιμ πμο ζηενεί-
ηαζ ημο κμήιαημξ. ΢ε ακηίεεζδ ιε ημκ Κακη, ζημκ Καιφ δεκ οπάνπεζ μ οπενααηζηυξ
θυβμξ πμο εα ηαηεοεφκεζ ημκ ηυζιμ. Γεκ οπάνπεζ ζημκ Καιφ δ ιεηαθοζζηή πνμζά ημο
θυβμο πάκς ζηδκ μπμία ζηδνίγεηαζ δ εηπθήνςζδ ημο ηαεήημκημξ, υπςξ παναηηδνίγεζ
ηδκ δεζηή ημο Κακη. Ζ επζζηνμθή ζηδκ δεζηή είκαζ ζημ ένβμ ημο Καιφ ιεηέςνδ, αθ-
θά ζηδνζβιέκδ πάκς ζημ ζεααζιυ ηδξ αλζμπνέπεζαξ ημο ακενχπμο. Ο Καιφ πνμαάθ-
θεζ ημ ακενχπζκμ πάεμξ απαθθαβιέκμ απυ ηάεε έκκμζα αθδνδιέκδ.

94
Πνηα είλαη ε έλλνηα ηεο ειεπζεξίαο ζην έξγν ηνπ Κακχ;
Ο Καιφ δεκ εκδζαθένεηαζ βζα ημ γήηδια ηδξ ιεηαθοζζηήξ εθεοεενίαξ. Γεκ

εκδζαθένεηαζ κα απμδείλεζ ακ μ άκενςπμξ είκαζ εθεφεενμξ πανά ιυκμ βζα ηδκ αημιζηή
ημο εθεοεενία βζα ηδκ μπμία έπεζ ζοβηεηνζιέκδ άπμρδ. Γεκ ημκ απαζπμθεί ημ πνυ-
αθδια ηδξ εθεοεενίαξ αοηήξ ηαε’ αοηήξ, ηαεχξ δεκ έπεζ ηαιζά ζδιαζία εθυζμκ έπεζ
ζοκδεεεί ιε ημ γήηδια ημο Θεμφ. Γεκ οπάνπεζ δ δοκαηυηδηα βζα πακημηζκή εθεοεενί-
α, ηαεχξ οπενααίκεζ ηα υνζα ηδξ αημιζηή ιμο ειπεζνίαξ. Αημθμοεχκηαξ ηα αήιαηα
ημο παναθυβμο απμηθείμοιε ηάεε εθπίδα βζα πακημηζκή εθεοεενία. Ζ ιμκαδζηή εθεο-
εενία πμο βκςνίγς είκαζ αοηή ημο πκεφιαημξ ηαζ δνάζδξ.
Πνζκ μ άκενςπμξ βκςνίζεζ ημ πανάθμβμ εεςνμφζε ημκ εαοηυ ημο εθεφεενμ ακ
ηαζ υηζ ζοκέααζκε πήβαζκε ακηίεεηα ζηδκ εθεοεενία ημο. Γκςνίγμκηαξ ημ πανάθμβμ
ζοκεζδδημπμζεί υηζ δ ορδθή αθήεεζα ηδξ φπανλδξ πμο εέηεζ ηζξ αάζεζξ βζα ηδκ αθήεεζα
δεκ οπάνπεζ. Ο πανάθμβμξ άκενςπμξ ζοκεζδδημπμζεί υηζ δεκ είπε πναβιαηζηή εθεοεε-
νία, βζαηί πενζυνζγε ηδ γςή ημο ιε ημ κα εέηεζ ηάπμζμ ζημπυ, κα ζπεδζάγεζ πςξ εα ε-
κενβήζεζ. Οοζζαζηζηά ήηακ δμφθμξ ηδξ ίδζαξ ηδξ εθεοεενίαξ ημο. Οδδβμφιεκμξ μ άκ-
ενςπμξ ζημ πανάθμβμ ακηζθαιαάκεηαζ ηδκ αοηαπάηδ ηδξ εθεοεενίαξ ηαζ εεςνεί ςξ
ιμκαδζηή θφηνςζδ ημκ εάκαημ. ΢οκεζδδημπμζχκηαξ μ άκενςπμξ ηδκ ηαηάζηαζδ ημο
παναθυβμο ηθμκίγμκηαζ ιέζα ημο ηα πάκηα, υθα υζα εεςνμφζε αηθυκδηεξ αλίεξ πα-
νμοζζάγμκηαζ ηχνα ιπνμζηά ημο ςξ ιαηαζυηδηεξ ηαζ ρεφδδ. Σα ζπέδζα, ηα υκεζνα
πμο έηακε δεκ έπμοκ πζα ηαιία ζδιαζία Ζ εθεοεενία ηδκ μπμία αίςκε ήηακ πθαζια-
ηζηή πμο μοζζαζηζηά ημκ οπμδμφθςκε.
Σδκ πναβιαηζηή εθεοεενία ηδκ έπεζ απμηηήζεζ ηχνα πμο είκαζ ζηα υνζα ημο
παναθυβμο. Όιςξ αοηή δ εθεοεενία δεκ ημκ μδδβεί ζηδκ άνκδζδ ηδξ γςήξ ηαζ ηδκ
αοημηημκία. Ο Καιφ δεκ ηαηαθεφβεζ ζηδ θφζδ ηδξ αοημηημκίαξ. Πζζηεφεζ ζηδκ ακ-
ενχπζκδ θφζδ εεςνχκηαξ υηζ έπεζ ηα εθυδζα μ άκενςπμξ κα ηάκεζ ζπμοδαία πνάβια-
ηα. Ζ παναδμπή υηζ δ εθεοεενία ιμο δεκ έπεζ άθθδ έκκμζα πανά ιυκμ είκαζ ακάθμβδ
ιε ηδκ πενζμνζζιέκδ ιμίνα ηδξ μδδβεί ζημ ζοιπέναζια υηζ δεκ έπεζ ηυζμ ζδιαζία κα
γεζξ υζμ πζμ ηαθά βίκεηαζ αθθά υζμ πζμ πμθφ βίκεηαζ. Όηακ αζζεάκεζαζ υζμ πζμ πμθφ
ιπμνείξ ηδ γςή ζμο, ηδκ εθεοεενία ζμο, αοηυ ζδιαίκεζ πςξ γεζξ υζμ πενζζζυηενμ εί-
καζ δοκαηυ. Ο άκενςπμξ δε δζαθέβεζ ημ πανάθμβμ ηαζ ημ εάκαημ, αθθά δ πανάηαζδ
γςήξ πμο επζεοιεί δεκ ελανηάηαζ απυ ηδ εέθδζδ, αθθά απυ ημ εάκαημ πμο είκαζ ημ
ακηίεεημ ηδξ εέθδζδξ.
Μέζα απυ ημ πανάθμβμ μ Καιφ ακαηαθφπηεζ ημ πάεμξ ηδκ εθεοεενία πμο ημκ
ςεμφκ πνμξ ηδκ επζθμβή ημο εακάημο. Όιςξ δ ακενχπζκδ ζοκείδδζδ ιέζα απυ ημ ηά-
θεζια ημο εακάημο ζοκεζδδημπμζεί ηδκ αλία ηδξ γςήξ ηαζ ανκείηαζ ηδκ αοημηημκία.
Πνηεο δηαθνξέο εληνπίδεηε αλάκεζα ζηε θηινζνθία ηνπ ΢αξηξ θαη ηνπ Κηξθεξ-
γθσξ;
Ο Κίνηεβηςν ακηζθαιαάκεηαζ ηδκ ακενχπζκδ φπανλδ ςξ απμιμκςιέκδ απυ

ημκ οπυθμζπμ ηυζιμ ζηδνζβιέκδ ζηδκ πνμζςπζηή, εζςηενζηή ζπέζδ ιε ημκ Θευ. Αο-
ηή δ επζημζκςκία ιε ημκ Θευ ελαζθαθίγεηαζ ζημ ηνίημ ζηάδζμ, ημ ενδζηεοηζηυ. Ζ ε-
ζςηενζηυηδηα ηδξ πίζηδξ θοηνχκεζ ημκ άκενςπμ απυ ηδκ απεθπζζία, ημκ πυκμ ηαζ ημ
αίζεδια ημο ηεκμφ πμο δδιζμονβμφκ ηα δφμ πνμδβμφιεκα ζηάδζα, ημ αζζεδηζηυ ηαζ
ημ δεζηυ.
Ο ΢ανην ακηίεεηα απμζοκδέεζ ηδκ φπανλδ απυ ηάεε είδμοξ ζπέζδ ηαζ επζημζ-
κςκία ιε ημκ Θευ. Ζ ακενχπζκδ εθεοεενία ηαημπονχκεηαζ ιε ηδ ιδ απμδμπή ηδξ φ-

95
πανλδξ ημο Θεμφ. Ο Θευξ ςξ ημ ηέθεζμ μκ πμο ζφιθςκα ιε ημκ μνζζιυ ημο εα πνέπεζ
κα πενζέπεζ ιέζα ημο ηα πάκηα. Γδθαδή είκαζ ηαζ ηαεεαοηυ ηαζ δζ εαοηυκ. Ωξ ηαεεαο-
ηυ δεκ ηάκεζ επζθμβέξ ηαζ ςξ δζ εαοηυκ είκαζ δοκαηυκ κα επζθέβεζ δζάθμνα πνάβιαηα.
Αοηή δ ακηίθαζδ ςεεί ημκ ΢ανην κα μδδβδεεί ζημ ζοιπέναζια υηζ δεκ οπάνπεζ μ
Θευξ.
Δκχ μ οπανλζζιυξ ιε ημκ Κίνηεβηςν είκαζ αημιζζηζηυξ ηαζ ζηδνίγεηαζ ζηδκ
εζςηενζηή ζπέζδ ακενχπμο Θεμφ, βζα ημκ ΢ανην πνμζθαιαάκεζ ημζκςκζηυ παναηηή-
να. Ζ φπανλδ ζοκδέεηαζ ιε ηδ ζοθθμβζηυηδηα ηαζ ημ ζεααζιυ ζηδκ εθεοεενία ηςκ
άθθςκ.
΢ε ηη δηαθέξεη ε ζεσξία ηνπ ΢αξηξ απφ ηνπ Κακχ;
Ζ εεςνία ημο ΢ανην βζα ημ θαφθμ ηφηθμ πμο παναηηδνίγεζ ηδ γςή χζηε, άθ-
θμηε κα λακαανίζηεζ ηδκ εθεοεενία ημο ηαζ άθθμηε κα ηδ πάκεζ, έπεζ παναηηήνα απαζ-
ζζυδμλμ. Σζξ ακενχπζκεξ ζπέζεζξ ηζξ πνςιαηίγμοκ μζ ζοβηνμφζεζξ ηαζ μζ ακηζπαναεέ-
ζεζξ Σμ αθέιια ημο άθθμο είκαζ απεζθή βζα ημ οπανλζαηυ εβχ πμο πνμζπαεεί κα ημ
οπμηάλεζ. Σα οπανλζαηά οπμηείιεκα δε δεζιεφμκηαζ απυ ελςηενζημφξ πανάβμκηεξ κα
αημθμοεήζμοκ έκα ζοβηεηνζιέκμ ηνυπμ γςήξ. Με αοηήκ ηδκ ηαηαζηαζζαηή δεζηή
πμο εζζάβεζ μ ΢ανην δίκεζ ζπεηζηυ παναηηήνα ζηδκ δεζηή πνάλδ ημθιχκηαξ κα πα-
νμοζζάζεζ ηάεε έβηθδια ςξ ιμνθή εθεοεενίαξ. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ ηθμκίγεζ ηα εε-
ιέθζα ηςκ ηαεζενςιέκςκ αλζχκ πςνίξ υιςξ κα πνμηείκεζ ηάηζ ημ ηαζκμφνβζμ. Έηακε
θυβμ βζα ιαηαζυηδηα ηδξ ακενχπζκδξ φπανλδξ, υηακ ανίζηεηαζ ζηδκ ηαηάζηαζδ ημο
ιδδεκυξ, ηαεχξ ειπθέηεηαζ ζε έκα θαφθμ ηφηθμ απχθεζαξ ηαζ ακάηθδζδξ ηδξ εθεο-
εενίαξ ημο. Γηνέιζζε πμθθά είδςθα ηαζ απέννζρε ηαεζενςιέκεξ αλίεξ, αθθά δεκ ηα-
ηυνεςζε κα πνμηείκεζ θφζεζξ βζα ηδκ μζημδυιδζδ ιζαξ κέαξ ηαηάζηαζδξ.
Ο Καιφ ακηίεεηα δεκ έπεζ ςξ πνυεεζδ ημ βηνέιζζια ηςκ αλζχκ. Απυ ημ πανά-
θμβμ ηαζ ηδ ιαηαζυηδηα ημο ΢ζζφθμο μδδβήεδηε ζηδκ άνκδζδ ημο εακάημο ηαζ ζε ιζα
ηαηάθαζδ ηδξ γςήξ. Παν υθδ ηδ ιαηαζυηδηα ηςκ ακενςπίκςκ πνάλεςκ μ άκενςπμξ
αλίγεζ κα αβςκίγεηαζ δζαζθαθίγμκηαξ ηδκ αλζμπνέπεζα ημο. Ο Καιφ επακαθένεζ ζημκ
οπανλζζιυ ηδκ έκκμζα ηδξ ηαεανήξ δεζηυηδηαξ. Έηακε θυβμ βζα αημιζηή εθεοεενία
ιδ δίκμκηαξ έιθαζδ ζημ ημζκςκζηυ ζοθθμβζηυ παναηηήνα ηδξ έκκμζαξ ημο ΢ανην.
Κνάηδζε ζε ακηίεεζδ ιε ημκ ΢ανην αζζζυδμλδ ζηάζδ βζα ημκ άκενςπμ ηαζ ηζξ δοκα-
ηυηδηεξ πμο έπεζ. Έηακε θυβμ βζα ηδκ ακενχπζκδ αλζμπνέπεζα ηαζ ιίθδζε βζα ηδ δοκα-
ηυηδηα ημο οπμηεζιέκμο κα μδδβδεεί ζε ιεβάθεξ πνάλεζξ. Θεχνδζε υηζ οπάνπμοκ πμ-
θφ ζδιακηζηά πνάβιαηα ζημκ άκενςπμ πμο ιπμνεί ηακείξ κα εαοιάζεζ. Ο Καιφ έεε-
ηε ημ πανάθμβμ ζηδκ αθεηδνία, αθθά δε ημ ζοκέδεζε ιε ημ θαφθμ ηφηθμ υπςξ μ
΢ανην. Δπίζδξ μ Καιφ δε ζοιιενζγυηακ ηδκ ακηίεεζδ ακάιεζα ζημ εκ εαοης ηαζ ημ
δζ’ εαοηυκ. Γεκ έηακε θυβμ βζα ζφβηνμοζδ πναβιάηςκ ηαζ ζοκεζδήζεςκ, μφηε ιεηαλφ
ζοκεζδήζεςκ υπςξ έηακε μ ΢ανην. Γζα ημκ Καιφ δ εθεοεενία δεκ είκαζ ζοκεπήξ αβχ-
καξ ακάιεζα ζηα οπανλζαηά οπμηείιεκα.

96
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο «επνρήο» ζηε θαηλνκελνινγία ηνπ Υνχζεξι;
Δλεηάγμκηαξ μ Υμφζενθ ηα πνάβιαηα απυ θαζκμιεκμθμβζηή πθεονά απμια-

ηνφκεζ ηδ ζοκείδδζδ ημο εβχ απυ ηάεε ειπεζνζηή ηαζ πεζναιαηζηή επαθή ιε ηδ θοζζ-
ηή πναβιαηζηυηδηα. Αοηή δ θοζζηή πναβιαηζηυηδηα απμηεθεί ημ οθζηυ ζφζηδια,απυ
ημ μπμίμ εα πνέπεζ κα απαθθαβμφιε. Γζα αοηυκ ημκ θυβμ αοηυ ημ οθζηυ ζφζηδια εα
πνέπεζ κα ημ αάθμοιε ζε πανέκεεζδ, κα ηεεεί δδθαδή ζε αβηφθεξ. Πνέπεζ κα αάθμοιε
ζε πανέκεεζδ μνζζιέκα ζημζπεία ηςκ πναβιάηςκ, βζα κα ιπμνέζμοιε κα θηάζμοιε
ζηδκ μοζία ημοξ.
Καηά ηδκ ελέηαζδ ηςκ πναβιάηςκ, ιδ θαιαάκμκηαξ οπυρδ ημο ηδ ιεθέηδ
ηςκ υκηςκ, υπςξ πανμοζζάγμκηαζ ζηζξ αζζεήζεζξ ιαξ, δακείγεηαζ απυ ημοξ ζηεπηζ-
ημφξ ημκ υνμ επμπή, ιε ημκ μπμίμ ήεεθακ κα εηθνάζμοκ μζ ζηεπηζημί ηδ νζγζηή ημοξ
αιθζαμθία βζα ηδ δοκαηυηδηα βκχζδξ ημο ακηζηεζιεκζημφ ηυζιμο. Με αοηήκ επζηοβ-
πάκεηαζ δ αιθζαμθία ςξ πνμξ ημ πενζεπυιεκμ ηαζ ηδ δμιή ημο ελςηενζημφ ηυζιμο. Ζ
επμπή είκαζ δ κμδηζηή απμδέζιεοζδ ημο οπμηεζιέκμο ηαζ ηδξ ζοκείδδζήξ ημο απυ ηδ
θοζζηή πναβιαηζηυηδηα. Πθέμκ ημ οπμηείιεκμ, βζα κα ελεηάζεζ ηα πνάβιαηα, δεκ αα-
ζίγεηαζ ζηα δεδμιέκα ηςκ αζζεήζεςκ. Ζ επμπή είκαζ δ νζγζηή ηαζ ηαεμθζηή ιέεμδμξ
ιέζα απυ ηδκ μπμία ηαηακμχ ηαεανά ημκ εαοηυ ιμο ςξ εβχ. Ζ επμπή δεκ είκαζ ιζα
έθθμβδ πνάλδ πμο απαζηείηαζ απυ ημοξ υνμοξ εκυξ εεςνδηζημφ πνμαθήιαημξ. Δίκαζ δ
ηαηεοεοκηήνζα ηίκδζδ πμο επζηνέπεζ ηδκ πνμζέββζζδ εκυξ κέμο ηνυπμο φπανλδξ, ηδκ
οπενααηζηή φπανλδ ςξ απυθοηδ φπανλδ. Μέζα ιμο οπάνπεζ δ ηαεανή ζοκείδδζδ, δ
μπμία ελαζθαθίγεζ βζα ιέκα ηδκ ακηζηεζιεκζηυηδηα ημο ηυζιμο, μ μπμίμξ είκαζ ηέημζμξ
πμο οπάνπεζ βζα ιέκα. Μέζς ηδξ επμπήξ, ηδξ άνκδζδξ δδθαδή ημο οπμηεζιέκμο κα
ααζζζηεί ζηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ ημ οπμηείιεκμ απμηηά ηαεανή γςή, ιε υθα ηα
ηαεανά αζχιαηα ηαζ υθεξ ηζξ ηαεανέξ ακηζηεζιεκζηυηδηεξ. Καεεηί πμο οπάνπεζ ιέζα
ιμο ζζπφεζ βζα ιέκα ηαζ έπς ηδκ ειπεζνία ημο.
Ο Υμφζζενθ πνμπςνεί πζμ πένα απυ ημοξ ζηεπηζημφξ, ηαεχξ δεκ απμδέπεηαζ
μφηε ηδκ πζεακμθμβζηή οπυεεζδ ηςκ ζηεπηζηχκ, βζαηί δεκ έπεζ μοζζαζηζηυ βκςζηζηυ,
αθθά ροπμθμβζηυ πενζεπυιεκμ. Βέααζα μ Υμφζζενθ δεκ ζζπονίγεηαζ υηζ ηα ειπεζνζηά
πνάβιαηα δεκ οπάνπμοκ, αθθά δεκ ηα θαιαάκεζ οπυρδ ημο ηαζ δεκ ηα ιεθεηάεζ πνδζζ-
ιμπμζχκηαξ ηζξ πεζναιαηζηέξ ιεευδμοξ ηςκ θοζζηχκ επζζηδιχκ. ΢φιθςκα ιε ημκ
Υμφζζενθ μ ηυζιμξ παναιέκεζ δμζιέκμξ ζηδκ ειπεζνία, υπςξ ηαζ πνμδβμφιεκα ιαγί
ιε ημ εηάζημηε πενζεπυιεκμ πμο ημο ακήηεζ. Ο ηυζιμξ ελαημθμοεεί κα ειθακίγεηαζ,
υπςξ ειθακζγυηακ πνμδβμοιέκςξ .Ζ πναβιαηζηυηδηα απμηεθεί έκα δεδμιέκμ βζα ηδκ
ζοκείδδζδ ηαζ μοζζαζηζηά ημ οθζηυ ηδξ απμηεθεί ημ πενζεπυιεκμ ηςκ κμδιάηςκ πμο
ανίζημκηαζ ιέζα ζηδ ζοκείδδζδ. Αοηυ πμο αθθάγεζ είκαζ υηζ ημ οπμηείιεκμ δεκ ελε-
ηάγεζ ημκ ηυζιμ ιε αάζδ ηδ θοζζηή, ειπεζνζηή πίζηδ ημο. Γεκ ιεθεηάεζ ηδκ πναβια-
ηζηυηδηα πνδζζιμπμζχκηαξ ηζξ πμζμηζηέξ ιεευδμοξ ηςκ θοζζηχκ επζζηδιχκ. Με ηδ
θαζκμιεκμθμβζηή επμπή απμθεφβεηαζ ηάεε ηνίζδ ζπεηζηά ιε ηδκ φπανλδ ηαζ ηδκ αλία
ηςκ ειπεζνζηχκ πναβιάηςκ.

97
Πνηα είλαη ε δνχγθια ηνπ Μeinong θαη πνηα ε θξηηηθή ηεο απφ ηνλ Ράζζει;
΢φιθςκα ιε ημκ Μeinong ζε ηάεε έκκμζα πμο ζπδιαηίγεηαζ ιέζα ζηδ ζοκεί-
δδζδ ακηζζημζπεί ηαζ έκα ακηζηείιεκμ. Ακελάνηδηα ακ ημ ακηζηείιεκμ έπεζ ειπεζνζηή
οπυζηαζδ μ κμοξ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα κα ζοθθαιαάκεζ ηζξ μοζζχδεζξ ζδζυηδηεξ ημο α-
κηζηεζιέκμο. Δίκαζ δζαθμνεηζηυ ημ ενχηδια»εάκ ημ Υ οπάνπεζ» ιε ημ ενχηδια «ηζ
είδμοξ πνάβια είκαζ ημ Υ». Μπμνχ κα πνμζδζμνίζς κμδηζηά έκα πνάβια πςνίξ κα
πνέπεζ κα δεπηχ υηζ αοηυ οπάνπεζ. Πνμζδζμνίγς ηδκ έκκμζα ημο Θεμφ, αθθά δε δε-
ζιεφμιαζ κα απακηήζς ακ οπάνπεζ ή υπζ. Αηυια ηαζ αοηά πμο είκαζ ειπεζνζηχξ αδφ-
καηα ηαζ πανααζάγμοκ ημ κυιμ ηδξ θμβζηήξ έπμοκ ιζα πναβιαηζηυηδηα. Ο κμοξ έπεζ
ηδ δοκαηυηδηα κα εέζεζ ηα πνάβιαηα ηαζ κα δδιζμονβήζεζ ηδκ πναβιαηζηυηδηα υπςξ
ηδκ μναιαηίγεηαζ. Αοηή δ ακηζηεζιεκμθμβία απμηεθεί ηδκ πενίθδιδ γμφβηθα ημο
Μeinong. Αοηή δ εεςνία δζηαζμθμβεί έκα ακελέθεβηημ εκμναηζζιυ. Σμ θμβζηυ δεκ εα
πνέπεζ κα οπμηάζζεηαζ ζηδκ αζζεδηή πναβιαηζηυηδηα. Με ημ θμβζηυ αημιζζιυ μ
Ράζζεθ ηαηαννίπηεζ αοηή ηδ εέζδ ημο Μeinong. Θα πνέπεζ μζ έκκμζεξ ηδξ εεςνδηζηήξ
θακηαζίαξ κα ακαθοεμφκ ζηα απθά ζοζηαηζηά ημοξ, χζηε κα απμδεζπεμφκ πμζεξ είκαζ
μζ θμβζηχξ μνεέξ. ΢φιθςκα ιε ημκ Ράζζεθ βζα κα είκαζ αθδεήξ ιζα πνυηαζδ εα πνέ-
πεζ κα επζαεααζχκεηαζ απυ ηδκ ειπεζνία. Μυκμ ιε αοηυκ ημκ ηνυπμ δ πνυηαζδ εα εη-
θνάγεζ έκα πναβιαηζηυ βεβμκυξ. Ζ αθήεεζα ιζαξ πνυηαζδξ ελαζθαθίγεηαζ ιε ηδκ φ-
πανλδ ιζαξ θοζζηήξ ηαηάζηαζδξ πμο οπάνπεζ ακελάνηδηα απυ ηδκ πνυηαζδ. Υνεζάγε-
ηαζ ιζα ειπεζνζζηζηή ενιδκεία ηδξ βκχζδξ.
Ση είλαη ν δσηηθφο θφζκνο θαη ηη ξφιν παίδεη ζηε ζθέςε ηνπ Υνχζζεξι ε έλλνηα
απηή;
Τπάνπεζ μ ηίκδοκμξ δ θζθμζμθία ημο Μeinong κα μδδβήζεζ ηδ θαζκμιεκμθμ-

βία ζημ ηεθζηυ ζοιπέναζια υηζ ημ ιυκμ πμο οπάνπεζ είκαζ μζ επζκμήζεζξ ηδξ εεςνδ-
ηζηήξ θακηαζίαξ ηαζ ηίπμηε έλς απυ εηείκεξ. Γζα ημκ Υμφζζενθ δε εα πνέπεζ ζηδκ
θαζκμιεκμθμβζηή ημο ακάθοζδ κα απμηθείζμοιε ηδκ έκκμζα ημο άθθμο ηαζ ηδκ ελς-
ηενζηή πναβιαηζηυηδηα. Θα πνέπεζ ημ Δβχ κα ημπμεεηδεεί ιέζα ζε έκα ζφζηδια δεζ-
ηήξ ηαζ επζημζκςκζαηήξ αιμζααζυηδηαξ. Θα πνέπεζ κα απμδεπημφιε ηαζ ηα άθθα Δβχ
πμο απμηεθμφκ ηαζ αοηά οπενααημθμβζηά οπμηείιεκα ιε εζςηενζηή πνμεεηζηυηδηα.
Σμ Δβχ δεκ ιπμνεί κα οπάνλεζ πςνίξ κα θαιαάκεηαζ οπυρδ δ φπανλδ ηαζ ηςκ άθθςκ
Δβχ. Σμ ζχια ημο άθθμο βίκεηαζ ηαηακμδηυ ςξ δ θοζζηή πανμοζία, ςξ δ ελςηενζηή
επζθάκεζα ιζαξ άθθδξ ζοκείδδζδξ. Σμ θμβζηυ Δβχ ακαβκςνίγεζ ημκ εαοηυ ημο ιέζα
ζημκ άθθμ. Τπάνπμοκ άπεζνα πνμεεηζηά οπμηείιεκα ηαζ ζοκεζδήζεζξ πμο ακαγδημφκ
ηδ δζηή ημοξ αοημκμιία. Αοηά ηα οπμηείιεκα ηαζ μζ ζοκεζδήζεζξ ζοβηνμημφκ έκα ηυπμ
ημζκχκ κμδιάηςκ. Γδιζμονβείηαζ μ γςηζηυξ ηυζιμξ μ μπμίμξ απμηεθεί ιζα δοκδηζηή
ημζκυηδηα ημζιμεεςνήζεςκ, πνάλεςκ ηαζ ζδιαζζχκ. Πνυηεζηαζ δδθαδή βζα ημ ημζκυ
ηυπμ υθςκ ηςκ οπμηεζιέκςκ. Μέζα ζε αοηυ ημ ημζκςκζηυ πθαίζζμ ηα οπμηείιεκα δζ-
αθμνμπμζμφκηαζ ηαζ απμηημφκ ηδ δζηή ημοξ ηαοηυηδηα. Αοηή ημζκυηδηα ιέζα ζηδκ
μπμία ζοκοπάνπμοκ ηα οπμηείιεκα δεκ ηαοηίγεηαζ ιε ηδκ ειπεζνζηή ηαεδιενζκυηδηα,
αθθά πνμτπάνπεζ αοηήξ. Ο Υμφζζενθ ηάκεζ θυβμ βζα έκα ημζκςκζηυ ηυζιμ, υπςξ ημκ
μνίγεζ υπζ δ ειπεζνζηή πναβιαηζηυηδηα αθθά δ εεςνδηζηή θακηαζία, δ κμδιαηζηή α-
κηαθθαβή, δ ζοκαζζεδιαηζηή ηαζ βθςζζζηή επζημζκςκία ηαζ δ ζοιαίςζδ είκαζ αοημ-
ζημπμί.

98
Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο έλλνηαο ηεο απζεληηθφηεηαο;
O Υάζκηεβηεν δζέηνζκε δφμ είδδ γςήξ. Απυ ηδ ιζα ηδκ παεδηζηή γςή ηαζ απυ
ηδκ άθθδ ηδκ αοημηίκδηδ. ΢ηδκ παεδηζηή γςή ημ οπμηείιεκμ ηδξ φπανλδξ εβηθςαίγε-
ηαζ ηαζ ιδδεκίγεηαζ ηάης απυ ημ αάνμξ ηςκ ιδπακζηχκ ζοζηδιάηςκ. Γε δζαηνίκεηαζ
βζα ηδκ αοημβκςζία ηαζ ημκ αοημηαεμνζζιυ ημο. ΢ηδκ αοημηίκδηδ γςή ηαηαηηά ημ
οπμηείιεκμ ηδκ αοεεκηζηυηδηά ημο. Αοηυ ζδιαίκεζ υηζ απμηηά ημ οπμηείιεκμ ιζα
απυθοηα πνμζςπζηή έηθναζδ πμο ημ απμιαηνφκεζ απυ ηάεε ζφζηδια οθζηήξ ελμοζί-
αξ.
Σμ οπανηηζηυ οπμηείιεκμ ζηδκ οπανηηζηή θαζκμιεκμθμβία ημο Υάζκηεβηεν
είκαζ ημ Dasein. Απμηεθεί ηδ δοκαηυηδηα κα είκαζ μ εαοηυξ ημο, έπεζ ηδ δοκαηυηδηα
ιέζα ζημ ίδζμ ημο ημ είκαζ κα επζθέλεζ ηαζ κα ηενδίζεζ ημκ εαοηυ ημο. Τπάνπεζ υιςξ μ
ηίκδοκμξ κα πάζεζ ημκ εαοηυ ημο ηαζ κα ιδκ ημκ ηενδίζεζ πμηέ. Όκηαξ ημ Dasein ζημκ
ίδζμ ημκ εαοηυ ημο ιπμνεί κα μδδβδεεί ζηδκ αοεεκηζηυηδηά ημο. Ακ οπάνπεζ βζα ημοξ
άθθμοξ μδδβείηαζ ζηδ ιδ αοεεκηζηυηδηα. Γζα κα λεθφβεζ μ άκενςπμξ απυ ημ άβπμξ
ιπνμζηά ζημκ εάκαημ, ηαηαθεφβεζ «ζημ κα είκαζ ηάπμζμξ», βίκεηαζ ημζκυξ, ηαεδιενζ-
κυξ, αοηυ εβηαηαθείπεηαζ, αοημαθθμηνζχκεηαζ, παφεζ κα είκαζ αοεεκηζηή ηαζ οπεφεοκδ
φπανλδ. Αοηυ είκαζ ηαηάπηςζδ ημο ακενχπζκμο είκαζ. Ο άκενςπμξ ιπμνεί ιε ηδ ζο-
κείδδζδ, ηδκ απμθαζζζηζηυηδηα κα λακαπάνεζ ηδ ιμίνα ζηα πένζα ημο.
Με πνηνλ ηξφπν κπνξεί λα λνεζεί ν ζάλαηνο σο έλα θηινζνθηθφ πξφβιεκα;
Γζα κα μδδβδεεί ημ Dasein ζηδκ οπανηηζηή αοημπναβιάηςζδ εα πνέπεζ κα εηθνάγε-

ηαζ ηαζ κα ζηέθηεηαζ ιε μνευδμλμ ηνυπμ. Σμ οπμηείιεκμ είκαζ εθεφεενμ. Βνίζηεηαζ
δζανηχξ ζε αβςκία επεζδή ημ επενεφμκηαζ μζ ζοιπακηζηέξ δοκάιεζξ. Ο εάκαημξ είκαζ
μ ιδδεκζζιυξ ηδξ φπανλδξ. Αοηυξ απμηεθεί ημ ηεθζηυ πεπνςιέκμ. Σμ είκαζ ημο Dasein
είκαζ ιζα πμνεία πνμξ ημ εάκαημ, πνμξ ηδκ ακοπανλία. Θα πνέπεζ ημ οπμηείιεκμ κα
έπεζ επίβκςζδ ημο εακάημο, βζαηί μ εάκαημξ απμηεθεί ημκ πναηηζηυ μνίγμκηα ηδξ
γςήξ. Σμ ιδδέκ είκαζ ιζα δοκαιζηή πναβιαηζηυηδηα πμο ιαξ ηναηάεζ ιέζα ημο. Γεκ
πνέπεζ κα ακηζιεηςπίγεζ ημ εάκαημ ιμζνμθαηνζηά. Ζ ζδέα ημο εακάημο δίκεζ ζημ οπμ-
ηείιεκμ μνιή βζα δδιζμονβία. Ο εάκαημξ είκαζ πζμ πνμζςπζηή ηαζ ακεπακάθδπηδ
ζηζβιή ζηδ ζηαδζμδνμιία ημο Δβχ. Δπζαεααζχκεηαζ ιε αοηυκ δ ιμκαδζηυηδηα ημο ο-
πμηεζιέκμο, βζαηί ζε αοηυκ παίνκεζ ιένμξ ημ ηάεε οπμηείιεκμ ιυκμ ημο. Γζα ημ εάκα-
ηυ ιαξ είιαζηε μ ηαεέκαξ απμηθεζζηζηά οπεφεοκμξ Σμ αάνμξ ηδξ πνάλδξ ημο εακάημο
πέθηεζ πάκς ιαξ. Τπυ αοηήκ ηδκ έκκμζα μ εάκαημξ είκαζ ημ οπανλζαηυ επίηεοβια ημο
οπμηεζιέκμο. Ο εάκαημξ είκαζ δ ημνφθςζδ ηδξ γςήξ, ηαεχξ ηθείκεζ ημκ ηφηθμ ηδξ
αοεεκηζηυηδηαξ. Δίκαζ ιζα αοεεκηζηή οπανηηζηή ζηζβιή. Ζ αοεεκηζηυηδηα ηδξ εέηεζ
ημκ μνίγμκηα ιζαξ γςήξ πμο λεδζπθχκεηαζ ιε άλμκα ημκ πναηηζηυ αοημηαεμνζζιυ ημο
οπανηηζημφ οπμηεζιέκμο. Δλαζθαθίγμκηαζ δφμ δοκαηυηδηεξ βζα ηδκ αοεεκηζηυηδηα
ημο οπμηεζιέκμο. Σμ οπμηείιεκμ υκηαξ πνμζδθςιέκμ ζημ ιεθθμκηζηυ βεβμκυξ ημο
εακάημο οπενααίκεζ ηζξ θακηαζζχζεζξ ημο πμο ημκ μδδβμφκ ζηδ θδζιμκζά. Σμ οπμ-
ηείιεκμ πανάθθδθα ιε ηδκ ειπεζνία ημο ηνυιμο εθμδζάγεηαζ ιε ημ ζηαεενυ ζδιείμ
ακαθμνάξ, χζηε κα ηνίκεζ πςνίξ επζπμθαζυηδηα ηζξ δοκαηυηδηεξ ημο ηαζ ακάθμβα κα
εκενβήζεζ. Με ηδ ζοκεζδδημπμίδζδ ημο εακάημο ημο βίκεηαζ ηακείξ μ εαοηυξ ημο παφ-
μκηαξ κα είκαζ αυνζζηα «ηάπμζμξ». Φηάκμκηαξ ημκηά ζημ εάκαημ μ άκενςπμξ ιπμνεί
κα δεζ ηδ γςή ημο ςξ μθυηδηα ηαζ υπζ απμζπαζιαηζηά. Οζ εέζεζξ αοηέξ ημο Υάζκηε-
βηεν δεκ είκαζ δζηαζμθμβία βζα παναίηδζδ.

99
Πνηα κνξθή παίξλεη ε ππαξμηαθή θαηλνκελνινγία κέζα ζην έξγν ηνπ ΢αξηξ; ΢ε
ηη δηαθέξεη απφ ηε θαηλνκελνινγία ηνπ Υάηληεγθεξ;
O ΢ανην ακαπηφζζεζ ηδκ οπανλζαηή ημο θαζκμιεκμθμβία λεηζκχκηαξ απυ ηδκ απυ-
θοηδ ακηίεεζδ ακάιεζα ζημ ζοιπακηζηυ είκαζ ηαζ ζηδκ οπανλζαηή αημιζηυηδηα. Σμ
οπανηηζηυ Δβχ ανίζηεηαζ ζε ηαηάζηαζδ αδζάθθαηηδξ ακηίεεζδξ πνμξ ημ πενζαάθθςκ
Δίκαζ. Σα πνάβιαηα οπάνπμοκ ακελάνηδηα ηαζ πνζκ ηδκ ζοκείδδζδ. Όιςξ αοηυ δε
ζδιαίκεζ υηζ ηα πνάβιαηα οπάνπμοκ πςνίξ ηδ ζοκείδδζδ ηαζ υηζ δ ζοκείδδζδ οπάνπεζ
πςνίξ ηα πνάβιαηα. Σα πνάβιαηα πςνίξ ηδ ζοκείδδζδ έπμοκ οθζηυηδηα, εκχ δ ζοκεί-
δδζδ πςνίξ ηα πνάβιαηα είκαζ ηυπμξ ηεκυξ. Σα πνάβιαηα είκαζ ηα εκ αοης ηαζ απμ-
ηεθμφκηαζ απυ ημ είκαζ. Σμ είκαζ (en soi) απμηεθεί ιζα αδνακή μοζία πμο δεκ επζηνέ-
πεζ ηαιία ιμνθή αοηεκένβεζαξ ζημ οπμηείιεκμ ιέζα ζηδ ζοκείδδζδ. Ζ ζοκείδδζδ
είκαζ ακενχπζκδ φπανλδ, ημ ιδδέκ. Σα πνάβιαηα είκαζ αίαζα, ζηθδνέξ δοκάιεζξ πμο
μνιμφκ πάκς ζημ οπμηείιεκμ. Ζ ακενχπζκδ φπανλδ δεκ μδδβείηαζ ζηδ ζοκεζδδημπμί-
δζδ ηςκ πναβιάηςκ ιε ηδκ έκκμζα ημο εθέβπμο ηαζ ηδξ αθμιμίςζδξ. Ακηζζηέηεηαζ ημ
ζοκεζδδηυ οπμηείιεκμ απέκακηζ ζημ Δίκαζ, οπάνπεζ ιυκμ βζα ημκ εαοηυ ημο (pour
soi). Δπμιέκςξ δδιζμονβείηαζ ιζα ζφβηνμοζδ ακάιεζα ζημ είκαζ ηαζ ημ ιδδέκ. Σμ
ιδδέκ (οπμηείιεκμ) ιέζα ζε αοηήκ ηδ ζφβηνμοζδ πνμζπαεεί κα δζαηδνήζεζ ηδκ αο-
εεκηζηυηδηα ηαζ ηδκ εθεοεενία ημο. Αοηή δ ζφβηνμοζδ παίνκεζ ηδ ιμνθή ημο θαφθμο
ηφηθμο, απυ ημκ μπμίμ απαθθάζζεηαζ ημ οπανηηζηυ οπμηείιεκμ ιε ημ εάκαημ ημο υ-
πμο βίκεηαζ μκ.
΢ημκ Υάζκηεβηεν ημ γδημφιεκμ είκαζ δ απμννυθδζδ ηδξ οπανλζαηήξ αημιζηυηδηαξ
(Dasein) ζημ ζοιπακηζηυ είκαζ. H ζπέζδ ιεηαλφ ζημ Sein (ζοιπακηζηυ είκαζ) ηαζ ζημ
Dasein είκαζ επζεοιδηζηή, ενςηζηή. Ζ ζοκείδδζδ εκχκεηαζ ιε ημ είκαζ ηαζ μδδβείηαζ
ζηδκ αοημηαηάθοζδ ηδξ. Γεκ οπάνπεζ δ ακηίεεζδ, μφηε δ ζφβηνμοζδ υπςξ οπάνπεζ
ζημκ ΢ανην. Ο ΢ανην λεηζκά ιε ιζα απυθοηδ ακηίεεζδ ακάιεζα ζημ είκαζ (en soi)
ηαζ ζημ ιδδέκ, ημ οπμηείιεκμ (pour soi). Ζ φπανλδ ζημκ Υάζκηεβηεν κμζάγεηαζ βζα
υηζ ανίζηεηαζ ζημκ ηυζιμ ηαζ ακηζιεηςπίγεζ ηα ακηζηείιεκα ημο ηυζιμο ζακ ενβα-
θεία, ζακ πνάβιαηα πμο είκαζ βζα ηάηζ ηαζ βζα ηάπμζμ ζημπυ ηαζ δεκ ηζκείηαζ απθχξ
ιπνμζηά ηδξ. Γζα ημκ ΢ανην δ φπανλδ είκαζ ηάηζ ιε ημ μπμίμ αζζεάκεηαζ μ άκενςπμξ
ηδκ ακάβηδ κα ελμιμζςεεί. Ο Υάζκηεβηεν ηάκεζ θυβμ βζα «είκαζ ιαγί ιε ημοξ άθθμοξ»
ηαζ μ ΢ανην ηάκεζ θυβμ βζα «είκαζ βζα ημοξ άθθμοξ».

100
1. Πςξ αλζμπμζεί ηζξ έκκμζεξ ζοκείδδζδ, πνμεεηζηυηδηα, ακαβςβή ηαζ επμπή ζηδ θαζ-
κμιεκμθμβζηή ημο εεςνία μ Υμφζενθ;
2. Πμζα είκαζ δ εέζδ ημο Υμφζενθ βζα ημκ νυθμ ηδξ ειπεζνίαξ ζηδ βκχζδ ημο ηυζιμο;
3. Πςξ ακηζθαιαάκεηαζ μ Υμφζενθ ηδκ «επζζηνμθή ζηα πνάβιαηα»;
4. Σζ ζδιαίκεζ δ θνάζδ «μ ελςηενζηυξ ηυζιμξ ιέζα ζε αβηφθεξ»;
5. Πμζμξ είκαζ μ νυθμξ ημο κμήιαημξ ζηδ θαζκμιεκμθμβία ημο Υμφζενθ;
6. Πςξ ακηζθαιαάκεηαζ μ Υμφζενθ ηδ θζθμζμθία ςξ αοζηδνή επζζηήιδ;
7. Πμζα είκαζ ηα ααζζηυηενα ζδιεία ημο οπανλζζιμφ (οπανηηζηήξ θαζκμιεκμθμβίαξ)
ημο Υάζκηεβηεν;
8. Σζ είκαζ ημ Sein ηαζ ηζ ημ Dasein ζηδ θζθμζμθία ημο Υάζκηεβηεν;
9. Πμζμξ είκαζ μ νυθμξ ημο εακάημο ζηδ θζθμζμθία ημο Υάζκηεβηεν; ΢οιθςκείηε υηζ δ
θζθμζμθία ημο δζαηνίκεηαζ βζα εακαημθζθία;
10. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ημο ηνυιμο ζηδ θζθμζμθία ημο Υάζκηεβηεν;
11. Πμζμ είκαζ ημ ηεκηνζηυ ζδιείμ ηδξ εεςνίαξ ημο Υάζκηεβηεν;
12. Πμζα είκαζ δ εεςνία ημο ΢ανην βζα ημ είκαζ ηαζ ημ ιδδέκ;
13. Πμζα είκαζ ηα ααζζηά ζδιεία ημο οπανλζζιμφ ημο ΢ανην;
14. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ αοεφπανηηδξ πνάλδξ ζηδ θζθμζμθία ημο ΢ανην;
15. Πμζμ πενζεπυιεκμ πνμζθαιαάκεζ δ ηυθαζδ ζημκ οπανλζζιυ ημο ΢ανην;
16. ΢ε πμζα ζδιεία ημο ένβμο ημο ΢ανην θαίκεηαζ δ απαζζζμδμλία δ ιαηαζυηδηα, μ
αηαηάζπεημξ ηαζ μ ακζηακμπμίδημξ πναηηζζιυξ ημο;
17. Πςξ αλζμπμζείηαζ μ υνμξ «ηαηή πίζηδ» ζηδκ οπανλζαηή θζθμζμθία ημο ΢ανην;
18. Πςξ εκζανηχκεηαζ ζηδκ πμθζηζηή ημ οπανλζαηυ πνυηαβια ημο ΢ανην ηαζ πμο ηα-
ηαθήβεζ;
19. Πμζεξ ιμνθέξ παίνκεζ δ δεζηή θζθμζμθία ημο ΢ανην;
20. Πμζεξ μιμζυηδηεξ ηαζ πμζεξ δζαθμνέξ εκημπίγεηε ακάιεζα ζηδκ δεζηή εεςνία ημο
Κακη ηαζ ημο Καιφ;
21. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ημο παναθυβμο ζηδ θζθμζμθζηή ζηέρδ ημο Καιφ αν-
πζηά ηαζ πμο ηαηαθήβεζ;


G Tomos Epo 22

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

G Tomos Epo 22

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.arnos.gr  www.oktonia.com  www.uni-learn.

Ζ ΑΤΣΟΝΟΜΗΑ ΣΖ΢ ΛΟΓΗΚΖ΢ ΢ΤΝΔΗΓΖ΢Ζ΢ ΢ΣΖ ΦΗΛΟ΢ΟΦΗΑ ΣΟΤ

 ΢ηάδηα ζχιιεςεο εμσηεξηθήο πξαγκαηηθφηεηαο :

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

 Πξνηεξαηφηεηα ηνπ πξαθηηθνχ ιφγνπ: δ μδυξ ημο δεζημφ ζημπαζιμφ, μ άκενς-

 ΢φκδεζδ πμθζηζηήξ δεζηήξ. Ακάπηολδ πμθζηζηήξ εεςνίαξ ιε εειεθζχδδ ανπή ηδκ

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Ζ ζέζε ηνπ Καλη γηα ηελ ηέρλε.

 Ζ ηαθαζζεδηζηή αλία εκυξ ακηζηεζιέκμο πνμτπμεέηεζ ηέθεζα ζοκανιμβή ηςκ ιε-

Αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ηνπ Καλη

 Έεεζε ηζξ αάζεζξ ημο αζζεδηζημφ νμιακηζζιμφ.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Ο επζζηδιμκζηυξ κμοξ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα κα βκςνίγεζ ιυκμ ηα θαζκυιεκα. Σμ

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ησλ a priori ζπλζεηηθψλ θξίζεσλ;

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

οπάνπμοκ ζε αοηυ μζ ηνίζεζξ αοηέξ.Ζ ακηζηεζιεκζηυηδηα ηδξ βκχζδξ ηδξ ειπεζνίαξ

Πνηα είλαη ε Κνπεξλίθεηα επαλάζηαζε ζηε γλσζηνινγηθή ζεσξία ηνπ Καλη;

Ο Κακη ακαβκςνίγεζ ηδκ πνςημηοπία ηςκ εέζεςκ ημο Κμπένκζημο ζηδκ α-

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο επηζηεκνινγηθήο ηαπεηλνθξνζχλεο;

Ο άκενςπμξ πενζμνίγεηαζ ζηδ βκχζδ πμο αθμνά ηα δεδμιέκα ηδξ ειπεζνίαξ.

Πνην είλαη ην αληηθείκελν ηνπ πξαθηηθνχ ιφγνπ;

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Πνηα είλαη ε έλλνηα ηεο ειεπζεξίαο ζηελ εζηθή ηνπ Καλη;

Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο θαηεγνξηθήο πξνζηαγήο;

Ζ ηαηδβμνζηή πνμζηαβή είκαζ δ εζςηενζηή θςκή πμο γδηά ηδ πςνίξ υνμοξ

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Ο Κακη ιαξ πανμηνφκεζ κα εκενβμφιε ακελάνηδηα απυ ηάεε ζημπζιυηδηα ιε

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Πνηεο είλαη νη πνιηηηθέο ζέζεηο ηνπ Καλη;

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Πσο ζπλδέεηαη ν ιφγνο κε ηε θχζε ζηε θηινζνθία ηνπ Καλη;

Πνηεο είλαη νη ζέζεηο ηνπ Καλη ζην ρψξν ηεο ηέρλεο;

Ζ ηαθαζζεδηζηή αλία εκυξ ακηζηεζιέκμο πνμτπμεέηεζ ηέθεζα ζοκανιμβή ηςκ

΢ε ηη δηαθνξνπνηείηαη ν ηδεαιηζκφο ηνπ Καλη απφ ηνλ ηδεαιηζκφ ηνπ Μπάξθιεπ;

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

΢φιθςκα ιε ημκ Υζμοι ζοκεεηζηέξ είκαζ υζεξ πνμηάζεζξ ιαξ πθδνμθμνμφκ

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Αο ππνζέζνπκε φηη παξαηεξνχκε έλα ζπλεζηζκέλν θπζηθφ θαηλφκελν: θέξλνπκε

΢ε αοηήκ ηδκ πενίπηςζδ μ ςθεθζιζζηήξ εα πνυηεζκε κα πεζ ρέιαηα βζαηί ημκ

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Ζ ζοιπενζθμνά αοηχκ ηςκ πνμζχπςκ δεκ είκαζ δεζηή ιε αάζδ ηα ηνζηήνζα

«Γλσξίδνπκε κε ινγηθή βεβαηφηεηα φηη ε θχζε είλαη έλα νξγαλσκέλν ζχζηεκα

Ο Κακη εα δζαθςκμφζε ι’ αοηή ηδ εέζδ. Ζ ζδέα ηδξ θφζδξ ςξ έκα ηεθμθμβζηά

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

1. Πμζμ είκαζ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ ζοκεεηζηήξ εη ηςκ πνμηένςκ βκχζδξ;

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Ζ ΢ΤΝΔΗΓΖ΢Ζ Χ΢ ΓΔΝΔ΢ΗΟΤΡΓΟ ΑΗΣΗΟ ΜΔ΢Α ΢ΣΖ ΦΤ΢Ζ ΚΑΗ ΢ΣΖΝ

 Δπίβμκμξ ημο Κακη .Ανπζηά βκήζζμξ ηακηζακυξ.

 Ο πναηηζηυξ θυβμξ είκαζ ημ πνχημ εειέθζμ ηδξ θζθμζμθίαξ. Ζ δεζηή αοημβκς-

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

 Ο άκενςπμξ είκαζ αοημηεθήξ ιέπνζ ημ ζδιείμ πμο μζ πνάλεζξ δεκ πανααζάγμοκ

 Πνμζπάεεζα βεθφνςζδξ ημο πάζιαημξ πμο δδιζμφνβδζε μ ηακηζακζζιυξ ακάιεζα

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

Θέζεηο γηα ηελ ηέρλε.

 Δηπνυζςπμξ ημο ακενπυιεκμο νμιακηζημφ ηζκήιαημξ.

 Ανπζηά αημθμοεεί ηδ θζθμζμθζηή ζηέρδ ημο ΢έθθζκβη (νμιακηζηυ ακμνεμθμ-

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463