Professional Documents
Culture Documents
Geçmişin Modern Mimarisi - 3 - Boğaziçi
Geçmişin Modern Mimarisi - 3 - Boğaziçi
Em ne Merd m Yılmaz
Kaynak: Ark tekt, M marlara Mektup, Kent ve M marlık D z s , W k ped a, ARKIV, M marlık Derg s
19 Mart 2013, 10:00
9435 defa okundu.
8 Paylaşım
İstanbul Boğazı'nın karşılıklı k yakasında bulunan mahalleler ve lçeler ya da boğaz köyler sırayla Anadolu Yakası'nda Kuzguncuk, Beylerbey , Çengelköy, Van koy, Kand ll , Anadoluh sarı, Kanlıca, Çubuklu,
Paşabahce, Beykoz; Avrupa yakasında, Ortaköy, Kuruçeşme, Arnavutköy, Bebek, Rumel h sarı, Em rgan, İst nye, Yen köy, Tarabya ve Sarıyer olarak sıralanıyor.
Boğaz'ın k yakasında Osmanlı Dönem 'nden kalma yalılar olduğu kadar Cumhur yet' n lanından sonra yapılmış, k m s günümüze kadar gelmey başarmış, k m s hakkında da derg ya da k tapta bulduklarımızdan fazla
b r b lg ye sah p olmadığımız pek çok b na bulunuyor.
Anadolu Yakası
Beylerbey
Ayaşlı Yalısı
Sedad Hakkı Eldem tarafından tasarlanan ve 1938 yılında nşa ed len yalı, Beylerbey 'nde, den z kıyısında geleneksel yalı t p n yen den üretmeye çalışan, k katlı b r yapı. Planı kategor k olarak geleneksel karnıyarık, k
cephel sofa t p ne a tt r. Üst katta, sofa ön ve arkada dışarıya açılır. Dört nar n kolonla yükselt len bu köşkler, düşey pencere düzenler yle y aydınlatılmış çıkmalar oluşturuyor.
Jak Kamh Ev
Utar t İzg , Al Muslubaş ve Mustafa Dem rkan tarafından tasarlanan ev, Beylerbey 'nde yer alıyor. Beylerbey kıyısında yer alan k esk b nanın gabar ler ç nde kalmak koşulu le yen den tasarlanarak nşa ed len k
konuttan, b r ana konut (yalı) d ğer se konuk ve çalışma ev (cadde tarafı). İk konut arasında yer alan bahçe, yüzme havuzu ve yüzme pavyonu d nlenme şlevler n karşılıyor. Konutlar geleneksel karnıyarık mekanın
çağdaş b r yorumu.
Van köy
Sedad Hakkı Eldem tarafından tasarlanan yalı 1965-1966 yılları arasında varolan b r yapının temeller üzer ne nşa ed ld . Van köy İskeles 'nde, mevcut b r b nanın duvarlarından yararlanılarak nşa ed len yalının, m marın
kend dd asına göre, Van köy Cam s 'n n yanında olması neden yle genel görünüşü ve kütles bakımından özel b r durumu var. Bahçes ne b r yüzme havuzu, havuz pavyonu ve büyük b r l monluk nşa ed lm ş, bahçe
yolları mermer şer tler arasında tuğla kaplanmış. Mutfak ve şöm ne bacaları bahçe tarafında k kuvvetl çıkıntı oluşturuyor. Duvarlarda esk taşıyıcılar kullanıldığından açıklıklar sınırlı kalmış.
Kand ll
Kom l Yalısı
Sedad Hakkı Eldem tarafından Kom l a les ç n tasarlanan yalı, Kand ll 'de tar h Kıbrıslılar Yalısı'nın bahçes nde nşa ed ld . Planın ana hatları orada mevcut esk yapının konturlarına uyularak oluşturulmuş, dış
kaplamalar tahta ve aşı boyalı yapılmış. Yatay kaplama tahtaları pencerelerle gr ms b r renge boyanmış ve kapılara beyaz çerçeveler yapılmış.
Anadolu H sarı
Anadolu H sarı'nda b r ev
Ev, Anadolu H sarı sah l nde yer alıyor. Çek rdek a le ç n Reb Gorbon tarafından tasarlanmış. Zem n katta oturma, yemek, çalışma odaları ve serv s kısımları le pergolalı gen ş b r balkon, üst katta se yatak odaları ve
den z manzarasına hak m b r balkon yer alıyor.
Paşabahçe
Fabr ka, Türk camcılık geleneğ n n b r uzantısı olarak kuruldu. 1934 yılında temel atıldı ve 29 Kasım 1935 tar h nde İsmet İnönü tarafından açıldı. Fabr ka zarar ett ğ gerekçes le 2004 yılında kapanmış daha sonra satışa
çıkarıldı.
1937 yılında İnh sarlar Umum Müdürlüğü tarafından d ğer tes sler n yanına Rakı Fabr kası'nın kurulması karar ver ld ve 1939 yılında üret me geç ld . Fabr kanın tasarımını Ahsen Yapaner gerçekleşt rd .
Beykoz
1810 yılında tabakhane olarak kurulan fabr ka İstanbul'un en esk fabr kalarından b r . Kuruluşundan bu yana Osmanlı ve Türk ordusuna ayakkabı ve der tedar ğ sağladı, Cumhur yet' n lanından sonra 1933 yılında
Sümerbank'a devred ld . 1999 yılında üret m durdurulan fabr ka 2004 yılında Yıldırım Hold ng AŞ'ye satıldı. Fabr ka şu an pek çok d z , reklam ve f lmde mekan olarak kullanılıyor.
Avrupa Yakası
Ortaköy
Bruno Taut Ev
Gerek Yahud olması gerekse de s yas görüşler sebeb yle Naz yönet m nden kaçan Taut, önce Japonya'ya oradan da Türk ye'ye geld . Türk ye'de bulunduğu dönemde Güzel Sanatlar Akadem s 'nde hocalık yaptı ve kamu
b naları tasarladı.
Ortaköy sırtlarında Em n Vaf Korusu ç nde kend s ç n tasarladığı ve 1938 yılında tamamlanan konut, m marın Japon m marlığına olan lg s n n b r kanıtı g b .
Ev tamamlandıktan kısa süre sonra vefat eden m mar, Ed rnekapı Şeh tl ğ 'nde defned ld . Son yıllarda yapılan eklemeler le özgün k ml ğ kayboldu.
L do Yüzme Havuzu
Ortaköy le Kuruçeşme arasında yer alan daha önceler Ç ftesaraylar'ın olduğu yere nşa ed len L do Yüzme Havuzu 1942 yılında Türk ye'n n lk modern yüzme havuzu olarak açıldı. Havuzun açılması Türk ye'de yüzme
sporunun gel şmes nde öneml b r dönemeç olarak sayılab l r.
Hal t Fem r tarafından tasarlanan komplekste havuzun yanı sıra, yeme- çme mekanı ve b r de otel bulunuyordu. Hatta Bedr Rahm Eyüpoğlu lk duvar resm çalışmasını 1943 yılında burası ç n gerçekleşt rd .
Günümüzde havuzun olduğu yerde eğlence mekanı Re na bulunuyor. Eğlence mekanına dönüşüm ç n havuz doldurulmadan sadece üstü kapatıldı, soyunma kab nler n n yer nde de restoranlar yapıldı.
Yalı, 1873-1875 tar hler arasında Sultan Abdülaz z' n kızlarından Esma Sultan ç n yaptırılmış. Esma Sultan'ın ölümünden sonra Sultan Abdülham d yalıyı kız kardeş Cem le Sultan'a armağan etm ş. Cem le Sultan'ın
ölümünden sonra se Sultan Abdülham d yalıyı Fatma Sultan'a verm ş.Yalı Cumhur yet Dönem 'nde tütün deposu, depo ve marangoz atölyes olarak kullanılmış.
Gökhan Avcıoğlu tarafından b nanın dışında bulunan duvarlara dokunulmadan, ç ne cam ve çel kten k nc b r kabuk tasarlandı ve kent yaşamına ger kazandırıldı.
Kuruçeşme
Kuruçeşme açıklarında bulunan, b rkaç kayacıktan oluşan ada pek çok kez el değ şt rd . Ada, 1872 yılında Sultan Abdulaz z tarafından h zmetler nden dolayı Sark s Balyan'a tahs s ed ld . M mar, adanın üzer nde köşk nşa
ederek burada yaşamaya başladı. Saraya tablo yapılması ç n davet ed len Ayvazosk , İstanbul'a gel nce Balyan'ın adadak köşkünde kaldı.
Balyan'ın ölümünün ardından var sler adayı Ş rket- Hayr ye Vapur İşletmes ne k raya verd . Vapur şletmeler de burayı b r süre kömür deposu olarak kullandı. Oldukça bakımsız olan adayı 1957 yılında Galatasaray Spor
Kulübü Başkanı Sadık G z satın aldı. Son olarak eğlence yer olarak şlet lmes ç n k raya ver ld .
Bebek
Sah l yolu le koru yolu arasındak 24 m'l k kot farkı sebeb yle A Blok'a koru yolundan, B Blok'a sah l yolundan ulaşılıyor. Her k bloktak da reler n tümü manzaraya yönelm ş.
S bel Bozdoğan, M marlık Derg s 'n n 340. sayısında yayınlanan "Haluk Baysal-Mel h B rsel K tabı: Modern M marlığımızın Ustalarına Gec km ş B r İthaf" başlıklı yazısında apartmanlar le lg l : "...Baysal-B rsel' n
Bebek'tek B rkan Apartmanları, k l n n hem t car b r meslek prat k sürdürürken, hem de müşter yle kurulan güvene dayalı l şk ç nde, tasarım kal tes yle değer üretme deal n çok y örnekler. B r yandan Ark tekt' n
1959 yılı, 294. sayısına kapak olacak kadar "kanon k" b ç mde 1950'ler uluslararası modern zm n n estet ğ n taşıyan (betonarme skelet, gen ş cam yüzeyler ve balkonlar/teraslar) bu apartmanlar, b r yandan da kend ler ne
d kkat çekmeye çalışmadan kullanıcılarının talepler ne cevap veren, bugün artık çevreler ndek benzer apartmanlar arasında anon mleşm ş, önünden geçenler n özell kle dönüp bakmadıkları yapılar olmuştur," d yor.
1927'de Maar f Vekâlet tarafından modern okul yapımı ç n danışman m mar olarak Türk ye'ye çağrılan Ernst Egl , okul tasarımı dışında başka b nalar tasarladı ve bazı kentler n mar planlarını da hazırladı.
Bunlardan b r olan ve 1933 yılında tamamlanan Devres V llası, İstanbul'dak modern konut m mar s n n lk örnekler nden. Bu yalının bas t şeması, teras çatısı, metal da re kes tl kolonlar tarafından taşınan saçakları ve
balkonu, detayları son derece y olan yatay pencereler ve köşe pencereler , bahçe duvarının ve balkonun d kdörtgen metal ızgaralardan oluşan parapetler bu dönemde hak m olan modern st anlayışın karakter st k
özell kler . Yapı günümüzde hala konut olarak kullanılıyor ve Devres a les ne a t.
Em rgan
Sabancı A les tarafından konut olarak kullanılan daha sonra müzeye dönüştürülen Atlı Köşk 1998-2002 yılları arasında yen lend ek yapıldı. Ayşen Savaş, Namık Erkal ve Al şan Çırakoğlu tarafından nşa ed len yen
serg leme alanları le müzen n büyüklüğü 3.500 metrekareye çıktı.
Serg leme alanları dışında Müze'n n ç ne 2009 yılında Nevzat Sayın M marlık H zmetler tarafından tasarlanan The Seed Konser Salonu nşa ed ld .
Yen köy
Arredamento M marlık
Kemal Söylemezoğlu tarafından tasarlanan ve 1949-1951 yılları arasında nşa ed len yalıyla lg l Boyut Yayıncılık tarafından hazırlanan Kent ve M marlık D z s 'nde şunlar söylen yor: "1950'lerde nşa ed lmes ne karşın,
daha çok 1940'ların tar hselc -ulusalcı ç zg s yle bağlantılıdır. M marının eğ t m n n b r kes m n Stuttgart'ta Paul Schm tthenner yönet m nde yapmış olmasının bunda etk l olduğu söyleneb l r. Ancak, ortaya konan ürün
Alman m marın arket pal gelenekselc l ğ nden de uzaktır. Daha çok, dönem bağlamında ç zg dışı olduğu söylenmel d r."
Sedad Hakkı Eldem tarafından tasarlanan yalı Yen köy'de yer alıyor. Bu yalının konumlandığı alan dar cephel b nalarla tanımlanmış olduğundan ötürü, b t ş k düzen uygulanması zorunlu olmuş. Bu nedenle kompakt b r
plan düzen yapılmış. Yapının dar den z cephes , yapının der nl ğ yle telaf ed l yor. Yapının k ml ğ n den z cephes ndek üç katlı balkon düzen ver yor. Bu kes m, betonarme ana kütlen n aks ne, çel kten nşa ed lm ş.
Doğramalar al m nyumdur. Buna karşılık, cephe kaplamasında büyük ölçüde meşe kullanılmış.
Tarabya
Rahm Koç Ev
Sedad Hakkı Eldem tarafından tasarlanan ev, Tarabya Koyu'na bakan yüksek, eğ ml b r araz üzer nde on altı konutluk genel b r plan çer s nde yer alıyor. Eve yarım kat yüksekl ğ nden g r l yor. Bahçe katındak orta sofa
karnıyarık şekl nded r, üst katla merd ven bağlantısı merkez nde. Sofa, tüm tasarımın baskın karakter olarak öne çıkıyor ve çatıdak ışıklığıyla daha da vurgulanıyor. Bu sofanın b r tarafında üç çocuk odası ve banyosu,
karşı taraftaysa serv s g r ş ve personel odaları bulunuyor.
Gerek dış mekan, gerekse de ç mekan düzenlemes yle 70'l yılların t p k özell kler n serg leyen ve b rçok f lme ev sah pl ğ yapan Tarabya Otel , 2002 yılında M llen um & Copthorne Oteller Grubu tarafından şlet lmeye
başlandı ve ardından tad lat ç n b r sürel ğ ne kapatıldı. Ancak ödenek yeters zl ğ neden yle Emekl Sandığı'nın tad latı b t remed ve otel şletmeye açamadı. Sonuçta, Tarabya Otel 'n n satılmasına karar ver ld . 31 Ocak
2006'da Özelleşt rme İdares Başkanlığı tarafından satışa çıkarılan otel, yaklaşık 143 m lyon Dolar'a Bayraktarlar Hold ng tarafından satın alındı.
Bayraktarlar Hold ng’ n yatırımı ve Tabanlıoğlu'nun yen leme projes yle gerçekleşen yapılandırma çalışmaları sonrasında The Grand Tarabya sm yle Şubat 2013'te kapılarını yen den açtı.
Et ketler
Bruno Taut Ernst Egl Haluk Baysal Kemal Söylemezoğlu Mel h B rsel Mustafa Dem rkan Reb Gorbon Sedad Hakkı Eldem Utar t İzg
Al Muslubaş Boğaz ç Geçm ş n Modern M mar s İstanbul
Yorumlar