You are on page 1of 313
LADINO-ENGLISH-HEBREW GLOSSARY of SELECT LEXICAL ITEMS as used in Josef Alschech's Selihot A abashar : make low, lower; humble stir abidiguar (for abiviguar) : give life, revive ma aboniguar : deal well,do good 207 aboniguad ranyer : play well wey aborreser : actabominably 2m aborresyente > hater, enemy eri abrevar ; water, irigate ppid abrigante’ : one who seeks refuge Tey abrigo : refuge nOqD adefla : oleander, Wormwood my adjuntado : joined, accompanying adjuntamyemto : joining Ty ado: where? mx adolme : violence ony adolmear : act violenily ooh adormesido : slumbering Bry adrido : bumt 7p afalagar : appease “risip aflakarse : be/become weak wy afolgantamyento : rest, pleasure Tm aformoziguar : beautify 77ann -KeRN afremoziguar : sameas aformoziguar aftiisyon : affliction “Wy my agozar : rejoice my agozarse : agrasyar_: show favor, be gracious agudesimyento ; sharpness; quickness mt aguja : needle om sirar_: get angry, be indignant nyp akavidado : wamed “=n. akayadura : silence, quiet; rest mgr akayarse : be silent; keep quict OM 23 akayidos : silenced, stunned ayy akedar : be still, silent, soothe eragip ng akentinovar (for akontinovar) ; continue; watch “pe akistar : acquire my akonantar : precede, do first, anticipate Ip akostar : incline, bend ney akosiado : inclined, stretched "%) akostan : one who inclines/bends 79) albersya : good news miDp albersyador : messenger of good news 739 albersyar : announce good news "3 alesharse : keep afar pt alevanuante : one who rises up/stands np'pnp be alguaya : howling, lamentation 777, alimunyar : mourn S3xr1 alkunya : surname; expression "a alod > harp 53 alsar : liftup, raise omy alsasyon : burnt-offering > altigueza : haughtiness, arrogance, pride m3 73) alvorada : dawn miogy amachiyamyento/amadjamyento ; pounding o7n amanyanyan : rising at dawn “OW amanyanyamyento : dawn; early youth Wo amerinar (2): command "pp amontonado : heaped up Tay amor : love; sake bor amor de > por modre : for the sake of, because of “ED para anor muchidumbre de mi sobervyo "STITBO taught; stadent, disciple “hoy anbezado : anbozeyos : both of them ‘pyy? anduvo (andar) went angustya_: trouble “¥ angustyador : adversary, foe 7s "Mx anka : thigh 7 anochesyente : Be at nightfall ksamhyan) 27Yo anyadear : add "yon apanyar : gather; take in Oy yap Foe ‘panyarse’ be gathered Span aparejados : readied things, things to come nimny apartamyento : abstinence ‘Tm apegar : cleave p3y apendonyado (meiide sovre pendon) : made visible, atorser_: pervert "79 ,[OET ET preeminent 5uy —atorsedor : (twister) accuser 29 apetite : (evi) inclination 4 aturvar : perturb Tan apezgamyento : restriction 771 auna : atonce, together “7m apezgarse : become heavy; act heavily Tay annado : declared one apiyadar : have mercy gh aunamyento : declaring the Unity of God 7 apozentar : dwell; place T>y auvlar : raise a shout, shout for joy pytir apresarse : make haste, hurry oh auvlasyon.: shouting for joy mgrn apresurar : rush "ap avagariko : slowly, silently wo apretamyento : torment, suffering 25 avayadeyar ; build'a fence 79 apretante : oppressor yi avayadeyar vayado : build up a fence “Tq 718 aprovechar_: enjoy; benefit mq elaver possessions, wealth [i apurar : dry up; shrink poy aviyar (lo avilar) : ‘dishonor, debase b2) aa: altar Top avrigar : seek/take refuge mp) arasparse : be erased pI ayar : find Ryp aravdon : flood "px ayado : ‘found wy arejisiarse : feel shame of ayegar : draw near 9p arematar : terminate; wipe out, remove 5p ayegar : bring near 37p arepintirse : repent Syn ayegasyon : offering, oblation Ip arepintirse : be moved to pity, have compassion —ayegantes ayegasyones : those offering offerings arepudyar : revile, reproach "737 RoE OTRO arevatar : tear away, seize, rob >p ayuno : fasting oly snatch, pluck off =715 azyenda : fortune, wealth; money i) areveyador : transgressor, sinner ya arimar : support, stay 9 B arimo : 0 arinkon (sameasrinkon) : comer m5 baldamyento : annulment, revocation ‘x3 arrodear (sume asrodeyer) : surround 239 baldar : break; revoke 757 arrodeyante : kneeling person 77> baldarse : rest nog Zogador = requester, supplant P50 baldeyo : vain, idie bap arte: art, craft, deceit, treachery 727 ,7A baraja : strife, dispute 59 artura : satiety’ pp barragania: might 7 asalmear : chant a psalm/hymn “et basho : low; humble bay asemejansa : likeness, form "yon batidura : clapping aypR asenyalamyento : hint mp7 batidura de palma : Clapping of hands asenyar : indicate, point ouv/offer counsel (sp) bivora : viper jee sseriar bring near 2p bozeado (Turkish) : erased, blotted out; ser. bebrought near 7p) destroyed, obliterated ptm asimentar : lay the foundation 1, bramido : roaring Tas asko : filth (Lamentations 3:45) brazero : censer ann askento : filthy balba + womb er asta muncho : very much “77 bushkar : seek; address a petition eps asufrensya : support We ‘en su bushkar : when he petitions ‘e332 asufrir : support, maintain 39, 73R byen aventurado : happy “728 madure (aac) binding Py atalaya : watchtower, Mispa may (Isaiah 21:8) D atamyento : binding; connecting “xp | | atemamyento ;:1 : completion; annihilation sryn3 ip dadiva +: (a given thing) gift, offering 2 atemarse : come to anend, vanish mp fa given place ey atémo : end, extremity ‘ope : place atemos del mundo : ends of the world “oy7GEs de kon. from with, from 8 atestiguar : testify against ...2 yp lekontino : continually “ap aorgar : confess TT 7M delito : sin denonsyar : tell, declare (not to denounce) “Tx xxiii Gepedrerse : perish Tax derechedad rightess, integrity “eS derechero : “upright person “wt desdichado : miserable; cast off iy deshar : leave, quit; remit, forgive ps 21 deskuvrir : uncover 7%} desolado > desolate paiti desoladura: desolation may despedasado : dashed to pieces pp destetado : weaned sorb detenimyento : prevention, hindrance 209 devda : debt; burden xf devedar : prohibit mp dezatado : unbound; permitted py dezatadura_: untying, dissolution "ty dezliyer (alsodezleir) :' melt; dissolve; dissipate ee stm) ato dezverguensado de fases : shameless of face DB 1p dezverguensar : act shamelessly wun dezvreguensar = sameas dezverguensar din + judgment, verdict. 7 kortar din: decide, promulgate a ruling rTP ye Guenya : daughter ra rapes Dj djemido ; (sigh) utterance og djentiyo : people ck? djuisyo :” judgment; what is just opdio djustifikar : declare just pig djustifikarse : be proven/declared just E embra_: feminine nap) enbaldes : in vain T9337 enbolver : wrap oneself pp endechar : wail, lament; culogize “pp alsar endecha : begin to lament’ Typ Xj enfeuzyan : trusting, confident nyt enfeuzyar : putone’s rustin mop enfeuzyarse = trust 73 enflakeserse : grow weak boy enflaman : flaming oy? englutir : swallow v3 engrandeser : make great; increase Sry ‘engrandeser por azer: do great thin (act magnificent) tiie engrasyarse : seek the favor of, implore 3011 enkaminar : guide [77 enkarselado : bound; prisoner “Vox enkastelyadura: stronghold, formess enklavado : nailed; joined; locked 90 enkonamyento : defilement miys2 enkuvrir : hide TAH enkuvyerta : hidden, hiding place ne ~rRo enkuvyertras : hidden acts worry en enkuryertas : in hiding places “yep enlokeserse : actlikeafool ay oXaX enlokesido : tuned mad Yin nis enlokesidos: those who are mad against me enmaleser : do evil; act wickedly sv 277 ennalteser : be lifted up Aramaic "7 ennalteserse el korason : act presumptously FQ? NN (Dan 5:20) ennaltesimyento : secure height; refuge #99 enpat : onthe top of, upon “ar>p enpekenyeserse : be/become small yup enpelegrinar : reject, treat as a pilgrim/alien “wp (pun on 7 and the ro0t725) enpero : yet, however, notwithstanding Sax enprezentar : offer 89) enprezentar : forgive op enpushamyento : stumbling ‘1y' (Psalm 56:14) enpushar : ward off mi: enteynar be king, act asking 799 ensancharse: widen 31797 ensanyarse : become angry "Ry ensendedero : (place of burining) hearth “pia enshalshar : ‘exalt oping, nyyqn enshalsharse : boast "g8tiT entendensyas : understanding(s) nity entimar : resolve; agree C1251 7p} care: amidst 9 entregamyento : delivery mysp entregar : transmit "om entronpesarse : stumble ba) entropesar : stumble Sy enveluntan ; who is pleased with gh enveluntar ; take delight in, be pleased with pay enveluntarse : be appeased marx enyader (also anyader) : add St eredad : inheritance 7 eresimyento : anger [74 ermoyeser > sprout, spring up roy cause to sprout may ermoyo : sprout, growth roy produce Six esbivlar : profane, violate, defile Son esforsan (literal tanstation of 1399) one who makes an effort esforsarse : restrain pRnn eskapamyento : deliverance abs eskapar : cause to escape, deliver abe eskumeser : ridicule, scom ry > eskatimamyento : impatience, imtability mayER eskayentarse : conceive, bring forth Syn esklareser : shine forth ‘my eskondedijo : hidden place’ pay eskuadronyar : search t= eskuchar : hear, listen 30g eskuentra : eskuent encounter; attack Aya tra: in front of, vis-i-vis “hep? yO a@eskuentra de: before ~SocS komo eskuentra : towards. "22 eskuentra mi: before me 7%) eskuresido : darkened nyv esmovido : wandering, straying 78-9 espandir : stretch out yp espartimyento : dispersion men esparzido : dispersed 75} espavoreserse estajar estiyar estranyo crip, 2 : stranger, alien 7y, 73) estremesido : trembling, fearful 5 ezmerar : smelt,refine; test 71y F falsante : weacherous person “yin fases : face(s) oe (lates facha, from lealian faccia) fedyonda : stench [rp feeldad (umes fealdad) ": fault, ferventido : feuzya fel: fin firimyento : firma : firmamyento : fiyes : folor : fonda : uglinessdishonesty "27 boiling, seething (= trust Sih PR : end, annihilation mp findriz : fissure, rent. breach p7p also indriz punishment. sq*p470 established, existing op covenant rm dregs, scum; cup ngs furor, rage eresimyento de Tu folor : 38 1 sling palma de la fonda : hollow of a sling; hell, torture SypiryD fonsado : army, host joy 3¥ foya : freno : fayida = gaveya grave, pit 17 ‘bridle 3% place of escape row G 2 sheaf npiat giyanse : comport oneself, behave, act sano gota : drop; shower 3°37) oleae: dip; isd) 7 gozo : joy, delight 2 ee grosuras’: fat things mrad gualodronar : reward 5a} guezmo : smell 0% K kadiyo : young lion = kalsada : “road, highway npoa k jae arera : way, road, journe’ fares pais; ways of Sting karkanyal : heel derras de karkanyales de + in the footsteps of arsel . Tops sel: prison TONT'S asa: “net wisp kastigeryo : chastisement, correction nyzin Kater: look at mpd} 230 Katares : eyes oyD Kativare « “be exiled 3 as ativeryo : captivity rip > kavaker, : ‘dig; engrave lura: engraving 1B kevanya booth 732) kavo : end rap avos : ends (of the earth) nig kavresto (also kavestro) : halter 1p) kemado : burnt-offering 4% kereya : complaint, anxiety [0 kevrantar : humiliate, cause to bow down 790 kevranto : hutniliation; destruction 77 kevrar : humble; break kevrado :' humbled; broken “323 kevradura : humbling, breaking “39 perhaps “bw : as, when, since, because “WD komo vino :’ as he came, when he came konortar : comfort om konortamyento : comfort, consolation kisas komo konpanya : company, party, class > konponer : put together, fix P20 Konpostura : (established place) foundation ap Kompuesto : (composed) ready 75} 7 Konrojar : ‘roll, roll oneself, swell bien ir konroyarse : roll, swell; be moved 737 kontinar : keep guard, watch “py éekontino : continually “ran koroladez : redness DTH korso : gazelle kore : court 735 desire, covet "3 covet, tong for "97 kriyadura : creature TH"3 kuatregan : rider of a chariot 23h kuesta : hill ne33 kuvyerto : covered; forgiven "03 L kovdisya : kovdisyar : esa laso lavyo 3 lip ay lazerya’ : toil ap limunyozo > mourner 38 livrar : free; cleanse 7%) loar :” praise 455 Joor : praise 779 loor : splendor 7 Iuenga (or alluenga) : tongue ye Iuengo > long 78 luengo de folores : long-suffering, Slow to anger DENS luzeryo. : producing light, shiny estreyas de tus luzeryos : your shining stars yap snare 1B M macho : masculine “pt madrugante : get up eafly in the moming (sabahg) oye pound, crush, crush to pieces. 731 : evildoer 379 ‘malinos : evildoers 0972 malisya : wickedness 94 mamar : suck pz manadero : spring of water (menba) 2133 source “ipo mancha : stain ofp mantenimyento : sustenance mpyB mayorgarse ; overwhelm, prevail “gan 73 medyentozo : awesome D' membrasyon : remembrance; memory, fame 72} majar : malino meneyado : tossed about; vagabond 3} (Gen. 4:12) menospresyar : despise, disdain njg mentado : mentioned “pp mentir : lie 3p meoyo : mind rio mereser : acquire merit, gain privilege 73 declare innocent, acquit "731 meskino : also miskino miskino : poor man; lowly person “p minguar : diminish 2% be lacking “07 modre < poramor de : on account of, because “SP molde : means, way molyer : grind, pulverize poy monton : mound, heap “2 mosedades : youthful times nm moverse : travel, more 20) munchidumbre : ‘multitude; abundance 24 myedo : fear, dread np N negrara : blackness, darkness Nevayot : first-born of Ishmael (Gen 25:13) ninyeta : pupil of the eye 32 M3 TR o olgansa : rest_nap 77 omiziyo : homicide, violent sin =) orasyon : prayer mn oregano : hyssop_2ii8 oya : pot, kettle 79 oyida > hearing ayreg P pader (for pared) : wall 77 para modre : because “0 parar : stand ay pararse : stop, stand oy pasar : pass 722 Pasar sovre : transgress 5D "3 pasto : pasture mop pavor + fear, terror 708 pedronansa :’ forgiveness rpg pekar : sin 830) pelago : channel, stream bed pps peleya fight nano peleyante: opponent mir? pertenesyen(te) : proper: worthy, deserving "7 peshkerir : search "pq peshkerimyento : searching 7p0 asta kenon peshkerimyento ‘beyond searching RITE? pezgadumbre : heaviness, weight 73> pezgadumbre de kavesa :seriousness, solemnity {agirbasl lnk) ONT pinya : rock “ws 39 plazo : appointed time win podestania : dominion, might ma podestar : rule Sag poner : place og pon: (Imperative) place! xxvi portanto : thatiswhy > 5y Portiyadar : one who opens a breach; violent person . re portiyo : breach 175 latter; coming (atthe end of days) [TR place; dwell, encamp ry prado : meadow, pasture “p prefondina : depth nwo prendido : ‘taken, possessed 7 prenizmo : wholesome, innocent, having integrity Do presa : speed 7 ide presa : fast, speedily “x kon presa:: fast, speedily “0 Presigyente : persecutor AT presozo : hurtied, in haste “ae prevar : try, search, examine fp prevado: tied Te preyar “: prey; deat violently, despoil 73 Prezente gift mu profya, also profiya : turning back, apostasy nzwa profyozo ; apostate 330 prometa : promise, vow “7 prostemeriya : end of days ‘Tmax Provera : poverty ‘roveza de echas : poor deeds DioyeTHn, R taigavle = rooted, native mys razonamyento : reasoning; corection rz 3 amy; camp TR Fen rejisto de fases : shamefacedness agg azer rejistar : put to shame 501 rekerir : seek, request U7] rekeridme : seek me “WITT i see romajeja, : remnant 79 Tematar : see arematar Temovivle : creeping toh repelado : clipped; stipped ey Tepyenterse : regret, repent C7nT resentado : firm 7 resfuyir : ‘totter, shake, slip ory Teveyar : rebel 79 reveyo : rebellion; sin mds reveyador : rebel; sinner 33 ,yaiE rezgatarse : beredeemed prpm rihmidor : redeemer pris rihmir : redeem gyn Tihmisyon : redemption; salvation p72 yw za: wealth “yy Hsivimyento : acceptance rox tizo : laughter phi todeyar : surround; encompass 33°0 "7p rodeyo : roundness 537 jas rodeyo de luna : roundness of the moon TIOT TS rogativa : supplication pan romajeja : remnant, remainder “oh wy rompido : broken “3m rompido de korason ; broken-hearted errs Ty} eda: whet bi 9 ‘rueda de arriva : heavenly sphere (Turkish garh-1 devvar) mpyo7 a tuyido (asoruido) : “noise; uproar oy ruyir : roar om s sakar : bring out win salidura : going forth; utterance wy salmamyento : singing ofa psalm; song TYOt sanya : anger D5p savrozo : tasty; sweet 377 saumeryo non seadesh : i segar : reap, harvest "yp tar: Visit; chastise pp sembrante : one who plants IY sendero : path; entrenchment, course of action bya senyir : gird yy senyido : girded “yy semikolo = pelican; owl iz serviz : ned setensya : (evil)decree my setensyar : decree 7R Sevara tought; opinion TRY AFT sevo : fat ay Shamma : son of Revel, grandson of Esau (Gen 36:13) shara : forest Ww: sharife : noble; generous i. 379 Sharifedad : nobility; generosity my > furrow op seed IY foundation “75, wall mpi sivera : corn, grain 75 J} siyado : sealed ony Jin la siyada ‘(for fin de la siyada) mera tp 2 measure “yi seal; stamp opin shulko simyenta + simyento sirka siyero siyo : xxvii sobervyar : act presumptuously 7% 7} YHYSN for37 YE my many presammpmuous acts sobervyo : insolence; presumptuousness. jit, sodjiguar : subdue, subject tap sola(s) (inatus solas) : youalone 79> np soltar > let, loosen; release ne soltar > explain, imerpret 708 soltar esfuenyo : ioterprei a dream interpretation of a dee: interpretation "" " sonportar : bear Rg} sontraer : prolong, extend eo sontraido : extracted; snatched away WN Sontraimyento : trail’ 7g sortija : ring noe sovteforsar : oppress; extort pu Sovreforsado : oppressed pwY sulko : sameas shutko supito ': suddenly pikre syempredad > etemity ‘nyy syerpe : swarming thing jw syetetantos : seven times cnwze T ihe tajamyento : cutting off; destruction tar cut ake away ftom life tan! hew 239 ser tajado : be cut off, be effaced 7072 tajarse : be brought to anend rex temerozo : awe-inspiring xy temoridad : awesome deed 878 templar (also tenplar) : mix pp temyente : one who fears RT Sus remyentes : those who fear Him tenplasyon : mixed wine 3p testigo : witness wy testimony ry 1 tinyevla : deep shadow, deep darkness mp>y tokante : touching, concerning 9p) tornansa : captivity, exile now tornar tornansa : bring back the captivity of. nog yay tormante : repentant 3g toro > bull 7B ‘ortura (for tuertura, from tuerto) : wickedness y)§ trastomar ; turn, change “JB wayer : bring “HS 80 wazyerrar : lead into error yrum trazyerramyento : error, Staying mn qonko : stump, stern 3 sueko : inexchange of, in place of “71a wero : wwisted; wicked [3 tyenda = tent Soke tyesto : clay oF u untado : anointed xpap wrap v vantaje : advantage, pre-eminence, superiority “pia vayado : fence, hedge 73.29 ridge 7 vedraderiya > truth “mos veluntad : goodwill, favor; acceptance RYT Ti) kon veluntad ; with favor Cal, TSP vermijo : scarlet pein (saiak 118) vider: spare 3p vigorna : anvil ove viguela : lyre 73 vijitar : visit, observe, attend; seek 7p vista: sight’ 77 visyo + pleasure “(u4) visyozo : pleasure-seeking map vyente : belly 125 vyerter ! pour 79 wyerter orasyon : pour out a prayer Y 2 wound,stroke; strong hand 7) 93) 790 Tu yaga : God's strong hand yazedura + lying down (034 is waditional) P39, (Heb. 27 , but also .4°', foundation) yarida : place of lying, couch’ ae yerrar em TQ yugo : yoke 59 yaga SELIHOT Sigun uzansa de K"K Sefaradim de Estanbol, el Oryente i el Oksidenie i Italya en Ebreo i en Ladino La Edisyon de Josef Alschech de 1865 Engrandesida i Transkrivida al kudyo del Haham Isaac de David Yerushalmi SS 5) LADINO, BOOKS I Qe ee Cincinnati, OHIO 1990 ENTRODUKSYON Alavado i aformoziguado seya el nombre del Kriador ke nos abidigua en kada ora i ora kon sus mersedes las grandes, por ver kon nuestros ojos i entender kon nuestro meoyo ke es de Su saver ke nos savyentes i de Su luz nos arelumbrades. Komo pelegrinos, vinimos un diya a este vaye de lagrimas; i komo pasajeros, mos espartimos al otro diya, myentres ke Su palavra de djustedad esta sovre os djerenansyos de los ke se abrigan debasho las alas de Su prezensya. De paryéntes a sus ijos i ijas, i de ijos i ijas a sus paryéntes, una kavena temeroza nos ata i nos auna a las dos puntas de la syempredad. Mos madruguantes i anocheseyentes kada diya por maraviyarmos otra vez de las ovras de Sus manos i por bushkar giyansa de vidas en los livros de nuestra Ley. Kada uno a su manera kavaka kon korason kevrantado por estiyar hohma i saviduriya ke aklaren i djustifiken el buen komporto eskuentra del Todo Poderozo i tambyen eskuentra de su serkano. Las orasyones de Selihot i de Tikkun Hasot ke azemos en oras de la noche, leshos de todo aturvamyento, solos kon nuestras almas i eskuchantes a Jo ke eskrivyeron poetas de Ley i de saviduriya sovre el destino umano, estas orasyones nos ayudan a aklarar el korso de nuestra vida i a mostrarmos el kamino de los derecheros. En las palavras ke meldamos se topan dichas amargas, ma i konortamyentos i enkorajamyentos para kada uno i para kada una de mozotros: Basta ke Jo enveluntemos, para asavyentarmos en kaminos de la Ley i del buen konporto. +ee Oe Dezde la Enkizisyon, los Sefaradim mos espartimos en dos grandes ramas. Una fue la rama oksidental ke se aresento en Olanda, Fransya, Italya, Ingiltera i tambyen en la Amerika Sentral i en los Estados Unidos. Entre todas las sivdades onde eyos moraron, no uvo komo Amsterdam Jugar mas aklarado por risivirlos i darles la libertad de avlar, de eskrivir i de kitar livros de Ley sigun sus dezeyo. ii Otra fue la rama ke se rendyo al Oryente por morar en las tyerras de los Otomanos, ke son Estanbol, Salonik, Safed, i tambyen Izmir i Rodes. Myentres ke los Sefaradim de Olanda kitaron livros kon letras Latinas, tos del Oryente preferaron empleyar las letras ke se nombran Rashi. I aun ke dezde 1547 ya se aviya emprimigo en Estanbol los sinko livros de la Ley en ebreo! kon un trezlado en ladino para los Sefaradim, i un trezlado en grego para los djudyos Bizantinos (Romaniotes), al pareser el primer livro de selihor kon el ebreo de una vanda i el ladino de otra vanda salyo en el 1865, ke es el livro de selihot de Josef Alschech.2 Tes ansi ke en Evropa dezde 1552 ke ya se empleyavan livros de tefilla kon el trezlado del ebreo a la lingua del puevio, para ke entyendan lo ke kitan de la boka, sigun disheron hahamim pgq, oye, Kere dizir yotd ny pba, en toda lingua ke tu entyendes: vat, oye, kere dizir no solo por oyir, mai por entender. Se pensa ke el primer Ladinador fue Yom Tob Atias de Ferrara. En 1552, el kito el primer trezlado del livro de tefilla, i un anyo despues, kon la ayuda de Abraham Usque, kito el trezlado de la biblia entera ke es la famoza Biblia de Ferrara. Se kreye ke estos dos trezlados se bazan sovre tekstos muncho mas vyejos vinidos de Espanya, i ke kontyenen tradisyones judias byen klaras de enterpretar las eskrituras al uzo de los hahamim de ayi. Para mozotros, Yom Tob Atias de Ferrara es el ke auno estos todos koryentes de deklarar la biblia kon un trezlado palavra por palavra de la verdad hebrayca. | es de el ke tomaron sus palavras i sus ideas todos los ke vinyeron despues, seya los hahamim de Olanda, seya Avraham Asa (1730) de Estanbol. En la partida ke eskrivi en Inglez ya meti fotografias de unos kuantos de estos vyejos mahzorim de Italya, de Olanda i de otros lugares para ke sepan ke estas kozas un tyempo egzistyeron. Al aparejar el estudyo de los selikot de Alschech, estos todos livros los meti en riva de la meza a la sira, sigun sus datas, del mas vyejo al mas muevo. Los miri, los miri, i me dishe: Kada uno de eyos tyene su konsejika! Ken save por kuantas manos pasaron, a ke famiyas djudias pertenesyeron, i en ke kehiliot estuvyeron? Pasaron de un patron a otro, fina ke un diya los 1 Deeste liv, ol profesor Moshe Lazar de la Universidad de Kalifornfya kito una edisyon mueva, dando tambyen la transkripsyon del teksto en letras latinas: Moshe Lazar, Ladino Pentateuch (Constantinople 1547}, Labysinthos, Culver City 1988, 2 La alkunya Alseh ia eskrivi Alscheck al uzo Alman syendo ke el livro fue puvlikago en Vyena. vendyeron a un antikadji, ke los vendyo a un rikon, ke los daria a muestra biblioteka para mostrar gastes al governo i abashar las taksas!_I ken save kuantos anyos ay ke no pizan puerta de kal? Livros de 400 i de 300 anyos! Ke no les pasariya por la kavesa? Este Rosh ha-Shana, me los va yevar al Kal i sirvirme de eyos por akodrarme de la estorya de mi puevlo. De la Enkizisyon, ya mos olvidimos mozotros. Basta ke mos den un poko de kara para ke mos pareska ke no uvo nada. Komo se dize: Komimos makarrones, mos lavimos los korasones. Keria entender yo, ke dar i aver tyene la Espanya para fyestar kon mozotros nuestra viktorya, despues ke mos arrondjaron a uno a uno de sus tyerras? En un mahzor de Olanda topi ke eyos no se olvigaron de la Enkizisyon. Kaga noche de Kippur meldan esta orasyon: mrypha yo open 23 omy awn bo bo yay °o “hoN) n¥e * Spys poy BOER epi TB RY Ie ayn isos a A todos nossos Irmaos, prezos pella Inguisicac. [pa DEW pny MBN “py Tas NW RB!YT abo pS NY TY TN MeN oars TNT onde ay una rogativa en Portugez @ todos nuestros ermanos ke fueron tomados por la Enkizisyon. Para eyos, la kestyon de la Enkizisyon dainda no se serro! eter Al tyempo aviya en Vyena una komunidad bastante grande de Sefaradim de los Balkanes, i sovre todo de Timisvar, ke biviyan ayi i ke eran mezmo lo mas suditos turkos’. Avian fraguado en Vyena una maraviyoza kehilla ke tenia un famozo koro ke dava konsertos, i todos los Djudyos de ‘Vyena avlavan de los Sefaradim Turkos i de la grande Kehilla de ayi. No se save si la famiya de los ermanos Josef i Ya’akov Alschech, ke eran guerfanos, era de Salonik o de Vyena. Sus madre los engrandesyo en syendo bivda i les 3 En 1888, al kumplirsesyen anyos de su fondasyon, le Kemunigad Sefaradita de Vyena aviya kitado un livriko en Alman i en Ladino Rashi, dando un kuento de su estorya, En serka, LADINO BOOKS va kitar ‘ste livriko kon ta transkaipsyon del teksto en letras latinas. dyo una buena edukasyon. En el livro de Tefillot de kada diya ke kitaront estos dos ijos metyeron una letra para rengrasyar ala sinyora madre" de todo lo bueno ke les izo. Esta letra se topa en la oja 9 de la partida en inglez. Este primer livro de Selikot en ebreo i en ladino Io kitaron Josef Alschech i su mujer Roza, i lo vendyeron eyos mezmos (Selbstverlag). La sigunda edisyon del 1880 i la tresera del 1923, es el famozo librero Josef Schlesinger de Vyena ke las kito. Para esta edisyon de 1990 tomi komo baza e] livro de 1865, kiti todas Jas manchas, lo alimpyi komo se deve i lo engrandesi. Komo ya es savido, seya en los siddurim o en los mahzorim, lo mas de los tekstos son poezias. Ma komo poezias toman muncho lugar i muncho papel al emprimirsen en forma de poezia, los tipografos syempre las asentaron en sus livros komo ke si eran proza. Ma, komo yo tenia mas lugar, lo meti todo komo deve de ser. Tambyen munchos autores eskrivyeron akrostishes. Kada verseto lo empesavan kon la primera letra de sus nombre. En la transkripsyon ke ize miri de aranjar las poezias komo se deve, i ande aviya akrostishes, los meti a la syedra del teksto por darles una prezentasyon mas ermoza para el ojo. Apareji i una lista de palavras peludas para akeyos ke no las saven. Un byervo komo apanyar ke kere dizir aferrar, vemos ke se puede empleyar kon el sintido de arekojer, para trezladar el ebreo 73p 0 FOS. rd Al aserkarse el Rosh ha-Shana x’xin, me agozo de ver la puvlikasyon de otro un livro en el ladino tan dulse i tan savrozo de muestros padres i de muestras madres, Kuanto tyempo mas va aver djente para meldar estos livros, esta es una pregunta a la kuala no puedo responder. Esto yo lo ago por el guste de los ke dainda les plaze meldar livros en ladino. Seya veluntad delantre siya de Su Onra a ke muestras tefillot, ke diremos este anyo i kada anyo en entendyendolas, mos kongrasyen en ojos de muestros veidores, i ke seyan risividas para byen i para vidas largas! Yo, chiko de los chikos i menor de los menores, Haribbi Isaac de David Yerushalmi i Estreya Abenyakar, 2° 4 Josef i Ya'akov Alschech, Seder Tefillos kol Pe, Setbstverlag des Herausgebers Josef J. Alschech, Vyena. 1368, Pe Ty oeR eR Ton RB? WT Gos lod NGe} SLE fenle BEN By El respondyen a djustos i buenos iprenizmas Keen hada djerenansyo i djerenansyo, respondemos! You who did answer the good, the pious and the virtuous Of every generation, answer us! Sigun uzansa de K"K Sefaradim tet Emprimido aki en Vyena Anyo 5625 por manos del menor Josef Yishak Alschech i su mujer Rebeka ala memorya de sus padres Yishak Alschech, n'y i Yishak Ya'akov Eliyyahu,n'p SELIHOT KON LADINO Se estammparon la prima vez en Vyena en anyo 5625 Este livro es ayado solo onde Sr. Josef Yishak Alschech en Vyena, Tel rekavdo por eyo es en favor de GEMILUT HASADIM et i a ‘Bien 1865. Srlbfiveriag des Gerauegesers Jafey G. Uiihed. Radbdrud oorbehalten. mnoinmcosop YY OOD p'p aman2 a PND Mew mya me ce ya pods pny sor vyyn oy by nap APD. wer amax prob rorya sp pman ny pes prey wand pp mde o3 ph rk owen od pohpyhyph op 5625 rh ph TE prs gor p sin tip wb) pr hd wp wT nSh8 pb pb rb me Shp bbb eomS ph Mo oon moves Bien 1865. GSelbftverlag des Seranegebers Jafef J. Uifdes. Ragdrud vorbehalten. Mis dichas eskucha, A'. Entyende mi avia. Eskucha a bos de mi esklamasyon, mi Rey i mi Dyo, ke aTi ago orasyon: Membrara i non olvidara de bindizir las bindisyones de la Ley, para dizir selihot sigun sevara de rabbenu Ba‘al ha-Turim, z’l, el kual korto por din de non dizir i meldar pesukim antes de bindisyones de la Ley, aun ke los dizen por rogativa: Tel ke vino en sekreto de A’ tenga la intisyon de bindizir en esta ora todo el Orden de Bindisyones, syendo ke non es pertenesyen por estajar entre eyas, porke atamyento i aunamyento a todas de presipyo de beraha de netilat de manos asta bindisyones de la Ley, sigun savido: Tambyen es de akavidarse por dizir Tikkun Hasot, syendo ikkar grande por yorar i alimunyar sovre destruisyon de Kaza de nuestra Santedad, i se asente deskalso sovre la tyerra i empese 293 ring} OY ‘sigun eskrito en livro 3 ww bypb mawpn wa ST aYNM aN bens pox tp MeN sep yw sob > mans mans sd jee Ss1 nop spy now popw 57 penn Sys isn nyts mob Spr pray op by ay mins nosso pmop DIVAN smo 53 enn mys eben onea Noten TIM WP DOMME POND AN Nw py MonsN yous aann mans sy ory nbs noone pbisd sins mo .BD man ppn ws Sond ann pe oa mys mond bi Spy xin o> py spy seen Nowe poss Sy are see wes ma pon by boynatn spy ainsd 151533 msn by San 71 DIS db DpH od3b y “om '9 ohipord pha om ryrpbrb ub Db 7p wT wb ™ °y jpbobbppd od) porpyes poh ors 7 oobrshb poh mbawy Sip bb Yt op dysw389 1 gp pp mpd wr orp > 77 POPES "7 ppb OPS aby 27 pry pI nD wp sebpha mp prrpyd ip pb » ob PWS 7 pr ob oD ‘od wIpp ph wF pdb =D DH M2 "PTO" PIPPS °—7 pnb YH ww ond opp ph 5h mo»nbobh + mo-ybph pw ph» mvrh bfbpp oD penn Dd" pompn’s opph pote 7 nbyo °7 o295 7 PPM 7 php s7P3hp pp 7d 3p IMP OP PPP weno opebTshph 7 ph Psnby pry 7 orhp 7 PEP Mp sb myrdh ob ober np “pbs dp ppwh ° ap od hp aPIHPE'T "EPH °p ~ ThTmbp op 53 pb wpe pep bs3 pM 1 3S yw mops SO UR TIA POT AD ATINA shy oT by py “BEND PNP DI PS Tay pr agigg ary eh par spray Pig 89D OND OTD Fb mp qe reine OTN WaT) pay my may nay nib TOES NPR TRE anit esapigy .ymiyiys onda D7) PER EL IB oomath oy Ons yg ape Was nigpys .niydo nigga Nyy thm eymoaa gab sDinwe Tin opin psy cnioom nai wy min? enibog gba Syd mins opnien amiban apni spd mit ay antbyd ob opt mining weep oth yong) ope Sy wamnn eepy See nippy po Tea ny sig Savin) owes wann by) agin band spypeia oy ne saziog by zp coy? 1p aie7 ne mos bom spmby ep pist agian bio xen MISTAT 2 DIN] DIES pp Tg2Nn opi tay wy ‘ygtinn ype ming x ab nig cogisg oa gd pn ops My 8¥ON OT WE 122 pee Sie opi ye wey 52 Tey Sg Tey mg a ee py wewiad they oben Siew stin seme mnie -bys nig maga mg magne ted Symi aye sian nem were sapgag nym oy om pian oda Syn od O00 bpd wan 2b> Drip ppp 7p bo om} dio» ww Ob OM onp rpytpoo qrps dyad mbyam wr son by reps oN? wwhindh opepypiiob 1 pier *b .phppyym7h my po wT PY % rdh wt phyobp opbp wh owed ode phosbp 7 prrynd pip “Tph™ pp’ Tp prp oxy wih» y3Srp nD mp aap opbprDpr YPN PT wh anh owhddp rep woh yb pry “php ophp ob .prmy pip °7 obb ob oh .pbep pip ws prp pip php phd »h .piphos pip pp prmhabipy pp pip PITY PIP Mh MD wp IHD’ ° . PhPynp pip 7 phonhphs3hp Doh -D rey bh yohyp ~1 .prrpASsop pip ob ove -f * RM Torhiyedh i ph Mp w orpmdhrd op ch ypwdhb pons “7 pShyohprhp 7 phow .pyho phd 7 Thyby pb Shp rh pimb ~yrb po ch .prribd phaxhd pip ph op .phobb 7 prob pp phr7 pip °*h pymphad pp phrbhh pp .probrh °6 ahmp xp ph pmb ob *h .phabpdpp prrphmp prp ph wy db ob 27 ow 4d oyph vhp ohp .phydopph pwbp pip .pmbn) pred pid hp phy wpb pihb pp »>yprh phrrahd myo pd pp Ppp» ~y poh wih p ww oowrhpprh -whyphowd spams rd omp *b orhumdp i ob tw vbEbsb rhb . proshy jpop onb obb .phiesh pw ot 7 dh oomb inyeb > pb ph wpmomp »p .prmm pw "7 m3 yhohpA .pmbsbAp od .promrp pip bpp pip ob sey ow pop hipph ampyyhyp od phy Msmb bb ~ Thih3 vb stb 7 omprp “T YPS .phoh pip ~wrinb bh of ppd pb pop .o7h =. pImwp pp 7 pp» 1 prtiaby °h vib “7 opps yo np san 7 rT wD Db phohyh .o7n D3 poh ~p DS “7 psy pd sb yowby Db 5b sbyadS yp rm tp veoh yp pa oO” ywohp wpb ob phohp ow hp th -h ap mb ob wy rh . harsh mb vb rainp 37 MD .DANpSbS oh mb3y ob ch Hs ob HYP wm D Wp °b . DI »b op rh abbsh »f tp bpp pom art /o pp YP Did ppp 7 7D Yb my YHT WD ePD oP Or pId >7 PID Dope pep .pbpno 25% bod by M7 ow job pS puvdoprrh rdp7pD od 7 Shp ph doh 1 we? ypr LADINO DE BAKKASHOT Ip. 21 Durmido, non te adormeskas. Idesha de enlokeserte. Aleshate de kareras de la djente. Tkata kareras de tu Alto. Ikorre por sirvir Kriyador antigo. Sigun korrer estreyas de tus luzeryos. Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo: Despertate por veer sus syelos. Ta echa de sus dedos. Tkata tyendas de sus syelos dekolgados kon sus brasos. Tlas estreyas sus siyos, Kavakaduras de sus sortijas. Tespavoresete por amor de sus myedos. Tespera a sus salvasyones. De kuando el tyempo te ara ennalteser. Tse ennaltesera tu korason en tu altigueza: Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo: I sal en meyatad de las noches. Detras de karkanyales de varones de famas. Ke en sus luengas, lores. Inon entre eyas arte i enganyos. Sus nochadas kon orasyones. I sus dias kon ayunos. Ael Dyo en sus korasones kalsadas. Ia eyos en Su siya lugares. Sus kaminos eskaleras. Para suvir asta A' tu Dyo: Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo: mp s sxd wh dh oprpypiob 7 ob ob .phppyib py po eT mh ob rwdh wer phoobp ophp vb wyrd ob 7 phobp 7 pron pip “ph wp Yop pep .wnrh Ih MP Mp ND mp nD PSDP ™T YP rm WA Oph owbH IA rPpwmh ph °prd ~T php ophp °b .prm7 pip 7 osb oh ch .piep pip wh3 PrP pip phouprh phd » .piphes pip pp prihabipss pip pip pry pip") Mp MD-ypnshepyh °b . phy prp “7 phy tphshp Dob > yD bh yphp “7 .prymphihp pip of ovppy °b ‘box copheydh w ph mp w orprbbyh -p *h yppibrb pIhs 1 pydbrohpybp 7 phew .pwh phd 7 thyb» ph dhp awh pieh ~yrh po ch .pyrid phavind pip ph op .phndb 7 poh pp ph prp *B pymphnb pp phibi pip . proharh *h php 1p ph pb ob »h .phrbpshp pomphmp pip ph we bh ob wet w ‘a oyph wp hp .phedipph pombp pip .prhad epyrdS pd rp phy op -h prhh pw ~dyprd phyrahd myst pd pp Poppy -w poh .s7b 9p w omwyhipp'h ~wbrphrwh *h *p whys a> omy * ophirydh w ob vow oBbsb th oh . pid» jee onh adh .phreb prot yt dh ob onevh db ph ob ppp »p .prem> pw 7 3 jbyhpdh h .prrbSsbp Dd .proywp pp Bho tp pSmp oot rye ow Doprippb dirDhyp 93-1 phy smb Sh 1 Fhwhy ch inh 7 onpyp 7 Dh .phonh rrp opymb bd ob profs pb poepy .oTh> spp Pp *T Pwrhb 1 pymtbyby *b hb “1 opps po np syd TP rT wy ob phobeh .o7 ops poh *p ww 7 pry pid * jbvby bb dh ThyndS xp rnp op ohh wh ooh o” ah wp pi of cif .whp oth bh opinb ob yp rh jhurrsh Mh oh vamp wT mp Lob ph’ oh mbS ob oh 2H3 oh PhP wHIMD IMP *h . a3 ~ op * bbb »b op . ~obpobpdo bone stp 'o pp PRP Pup PPD 7 MD bb inp yHT WD ePID Dep OM pd °7 Prd DEP’ NIP .DdoVD PH % sD Sy wT Ow ThMb Dd} ped rpor :DMTpD. Dd 97 Bhp pb DI 1* mwn7 Lagrimas estiye tus ojos, Ib Dot Ite repyentas sovre los reveyos. Tengrasyate eskuentra tu Kriyador. Tnon te meskles kon los malinos. Taze abashar muncho a tu altigueza, {toma lo bueno ke es lo ermozo. Onra al Dyo de tus azyendas. Ala ora suviran salvadores, Talsaran boz de tus ruyidos. Sey konpuesto a eskuentra tu Dyo: Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo: Proves ke polvo sus simyentos. La sensya de onde? I vantaje de el ombre mas de la kuatropea nada! Desyert(o) los veentes a El fuerte sus onras. Veer de korason non vista de ojo. Tmanaderos de fuentes de sus simyentos. Los mijores de vino. Ke ansi basar va-dam. Ayaras a tu Dyo: Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo. Nombre Santo Y"H nx "aie AR. Ke todo su veluntad ovro. El matan i abidiguan. Aze desender a fuesa i aze suvir. Parate a djuisyo i bive. Idesha reveyo i falsiya. Por dizir kuando i ado alkansare. Ke ay abasho i ke ay arriva? I desyerto prenizmo seras kon A’ tu Dyo: Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo: Antes de los mizmorim si no puede por dizir todo el seder de tikkun hasot sigun eskrivimos arriva, uzan por dizir 51m by i mbpen “rd, sigun esta arriva en kavo de a hakdama.

You might also like