LADINO-ENGLISH-HEBREW GLOSSARY
of
SELECT LEXICAL ITEMS
as used in
Josef Alschech's Selihot
A
abashar : make low, lower; humble stir
abidiguar (for abiviguar) : give life, revive ma
aboniguar : deal well,do good 207
aboniguad ranyer : play well wey
aborreser : actabominably 2m
aborresyente > hater, enemy eri
abrevar ; water, irigate ppid
abrigante’ : one who seeks refuge Tey
abrigo : refuge nOqD
adefla : oleander, Wormwood my
adjuntado : joined, accompanying
adjuntamyemto : joining Ty
ado: where? mx
adolme : violence ony
adolmear : act violenily ooh
adormesido : slumbering Bry
adrido : bumt 7p
afalagar : appease “risip
aflakarse : be/become weak wy
afolgantamyento : rest, pleasure Tm
aformoziguar : beautify 77ann -KeRN
afremoziguar : sameas aformoziguar
aftiisyon : affliction “Wy my
agozar : rejoice my
agozarse :
agrasyar_: show favor, be gracious
agudesimyento ; sharpness; quickness mt
aguja : needle om
sirar_: get angry, be indignant nyp
akavidado : wamed “=n.
akayadura : silence, quiet; rest mgr
akayarse : be silent; keep quict OM 23
akayidos : silenced, stunned ayy
akedar : be still, silent, soothe eragip ng
akentinovar (for akontinovar) ; continue; watch “pe
akistar : acquire my
akonantar : precede, do first, anticipate Ip
akostar : incline, bend ney
akosiado : inclined, stretched "%)
akostan : one who inclines/bends 79)
albersya : good news miDp
albersyador : messenger of good news 739
albersyar : announce good news "3
alesharse : keep afar pt
alevanuante : one who rises up/stands np'pnp be
alguaya : howling, lamentation 777,
alimunyar : mourn S3xr1
alkunya : surname; expression "a
alod > harp 53
alsar : liftup, raise omy
alsasyon : burnt-offering >
altigueza : haughtiness, arrogance, pride m3 73)
alvorada : dawn miogy
amachiyamyento/amadjamyento ; pounding o7n
amanyanyan : rising at dawn “OW
amanyanyamyento : dawn; early youth Wo
amerinar (2): command "pp
amontonado : heaped up Tay
amor : love; sake
bor amor de > por modre : for the sake of,
because of “ED
para anor muchidumbre de mi sobervyo "STITBO
taught; stadent, disciple “hoy
anbezado :
anbozeyos : both of them ‘pyy?
anduvo (andar) went
angustya_: trouble “¥
angustyador : adversary, foe 7s "Mx
anka : thigh 7
anochesyente : Be at nightfall ksamhyan) 27Yo
anyadear : add "yon
apanyar : gather; take in Oy yap Foe
‘panyarse’ be gathered Span
aparejados : readied things, things to come nimny
apartamyento : abstinence ‘Tm
apegar : cleave p3yapendonyado (meiide sovre pendon) : made visible, atorser_: pervert "79 ,[OET ET
preeminent 5uy —atorsedor : (twister) accuser 29
apetite : (evi) inclination 4 aturvar : perturb Tan
apezgamyento : restriction 771 auna : atonce, together “7m
apezgarse : become heavy; act heavily Tay annado : declared one
apiyadar : have mercy gh aunamyento : declaring the Unity of God 7
apozentar : dwell; place T>y auvlar : raise a shout, shout for joy pytir
apresarse : make haste, hurry oh auvlasyon.: shouting for joy mgrn
apresurar : rush "ap avagariko : slowly, silently wo
apretamyento : torment, suffering 25 avayadeyar ; build'a fence 79
apretante : oppressor yi avayadeyar vayado : build up a fence “Tq 718
aprovechar_: enjoy; benefit mq elaver possessions, wealth [i
apurar : dry up; shrink poy aviyar (lo avilar) : ‘dishonor, debase b2)
aa: altar Top avrigar : seek/take refuge mp)
arasparse : be erased pI ayar : find Ryp
aravdon : flood "px ayado : ‘found wy
arejisiarse : feel shame of ayegar : draw near 9p
arematar : terminate; wipe out, remove 5p ayegar : bring near 37p
arepintirse : repent Syn ayegasyon : offering, oblation Ip
arepintirse : be moved to pity, have compassion —ayegantes ayegasyones : those offering offerings
arepudyar : revile, reproach "737 RoE OTRO
arevatar : tear away, seize, rob >p ayuno : fasting oly
snatch, pluck off =715 azyenda : fortune, wealth; money i)
areveyador : transgressor, sinner ya
arimar : support, stay 9 B
arimo : 0
arinkon (sameasrinkon) : comer m5 baldamyento : annulment, revocation ‘x3
arrodear (sume asrodeyer) : surround 239 baldar : break; revoke 757
arrodeyante : kneeling person 77> baldarse : rest nog
Zogador = requester, supplant P50 baldeyo : vain, idie bap
arte: art, craft, deceit, treachery 727 ,7A baraja : strife, dispute 59
artura : satiety’ pp barragania: might 7
asalmear : chant a psalm/hymn “et basho : low; humble bay
asemejansa : likeness, form "yon batidura : clapping aypR
asenyalamyento : hint mp7 batidura de palma : Clapping of hands
asenyar : indicate, point ouv/offer counsel (sp) bivora : viper jee
sseriar bring near 2p bozeado (Turkish) : erased, blotted out;
ser. bebrought near 7p) destroyed, obliterated ptm
asimentar : lay the foundation 1, bramido : roaring Tas
asko : filth (Lamentations 3:45) brazero : censer ann
askento : filthy balba + womb er
asta muncho : very much “77 bushkar : seek; address a petition eps
asufrensya : support We ‘en su bushkar : when he petitions ‘e332
asufrir : support, maintain 39, 73R byen aventurado : happy “728
madure (aac) binding Py
atalaya : watchtower, Mispa may (Isaiah 21:8) D
atamyento : binding; connecting “xp | |
atemamyento ;:1 : completion; annihilation sryn3 ip dadiva +: (a given thing) gift, offering 2
atemarse : come to anend, vanish mp fa given place ey
atémo : end, extremity ‘ope : place
atemos del mundo : ends of the world “oy7GEs de kon. from with, from 8
atestiguar : testify against ...2 yp lekontino : continually “ap
aorgar : confess TT 7M delito : sin
denonsyar : tell, declare (not to denounce) “Txxxiii
Gepedrerse : perish Tax
derechedad rightess, integrity “eS
derechero : “upright person “wt
desdichado : miserable; cast off iy
deshar : leave, quit; remit, forgive ps 21
deskuvrir : uncover 7%}
desolado > desolate paiti
desoladura: desolation may
despedasado : dashed to pieces pp
destetado : weaned sorb
detenimyento : prevention, hindrance 209
devda : debt; burden xf
devedar : prohibit mp
dezatado : unbound; permitted py
dezatadura_: untying, dissolution "ty
dezliyer (alsodezleir) :' melt; dissolve; dissipate
ee stm) ato
dezverguensado de fases : shameless of face DB 1p
dezverguensar : act shamelessly wun
dezvreguensar = sameas dezverguensar
din + judgment, verdict. 7
kortar din: decide, promulgate a ruling
rTP ye
Guenya : daughter ra rapes
Dj
djemido ; (sigh) utterance og
djentiyo : people ck?
djuisyo :” judgment; what is just opdio
djustifikar : declare just pig
djustifikarse : be proven/declared just
E
embra_: feminine nap)
enbaldes : in vain T9337
enbolver : wrap oneself pp
endechar : wail, lament; culogize “pp
alsar endecha : begin to lament’ Typ Xj
enfeuzyan : trusting, confident nyt
enfeuzyar : putone’s rustin mop
enfeuzyarse = trust 73
enflakeserse : grow weak boy
enflaman : flaming oy?
englutir : swallow v3
engrandeser : make great; increase Sry
‘engrandeser por azer: do great thin
(act magnificent) tiie
engrasyarse : seek the favor of, implore 3011
enkaminar : guide [77
enkarselado : bound; prisoner “Vox
enkastelyadura: stronghold, formess
enklavado : nailed; joined; locked 90
enkonamyento : defilement miys2
enkuvrir : hide TAH
enkuvyerta : hidden, hiding place ne ~rRo
enkuvyertras : hidden acts worry
en enkuryertas : in hiding places “yep
enlokeserse : actlikeafool ay oXaX
enlokesido : tuned mad Yin
nis enlokesidos: those who are mad against me
enmaleser : do evil; act wickedly sv 277
ennalteser : be lifted up Aramaic "7
ennalteserse el korason : act presumptously
FQ? NN (Dan 5:20)
ennaltesimyento : secure height; refuge #99
enpat : onthe top of, upon “ar>p
enpekenyeserse : be/become small yup
enpelegrinar : reject, treat as a pilgrim/alien “wp
(pun on 7 and the ro0t725)
enpero : yet, however, notwithstanding Sax
enprezentar : offer 89)
enprezentar : forgive op
enpushamyento : stumbling ‘1y' (Psalm 56:14)
enpushar : ward off mi:
enteynar be king, act asking 799
ensancharse: widen 31797
ensanyarse : become angry "Ry
ensendedero : (place of burining) hearth “pia
enshalshar : ‘exalt oping, nyyqn
enshalsharse : boast "g8tiT
entendensyas : understanding(s) nity
entimar : resolve; agree C1251 7p}
care: amidst 9
entregamyento : delivery mysp
entregar : transmit "om
entronpesarse : stumble ba)
entropesar : stumble Sy
enveluntan ; who is pleased with gh
enveluntar ; take delight in, be pleased with pay
enveluntarse : be appeased marx
enyader (also anyader) : add St
eredad : inheritance 7
eresimyento : anger [74
ermoyeser > sprout, spring up roy
cause to sprout may
ermoyo : sprout, growth roy
produce Six
esbivlar : profane, violate, defile Son
esforsan (literal tanstation of 1399) one who makes
an effort
esforsarse : restrain pRnn
eskapamyento : deliverance abs
eskapar : cause to escape, deliver abe
eskumeser : ridicule, scom ry >
eskatimamyento : impatience, imtability mayEReskayentarse : conceive, bring forth Syn
esklareser : shine forth ‘my
eskondedijo : hidden place’ pay
eskuadronyar : search t=
eskuchar : hear, listen 30g
eskuentra :
eskuent
encounter; attack Aya
tra: in front of, vis-i-vis “hep? yO
a@eskuentra de: before ~SocS
komo eskuentra : towards. "22
eskuentra mi: before me 7%)
eskuresido : darkened nyv
esmovido : wandering, straying 78-9
espandir : stretch out yp
espartimyento : dispersion men
esparzido : dispersed 75}
espavoreserse
estajar
estiyar
estranyo
crip, 2
: stranger, alien 7y, 73)
estremesido : trembling, fearful 5
ezmerar : smelt,refine; test 71y
F
falsante : weacherous person “yin
fases : face(s) oe
(lates facha, from lealian faccia)
fedyonda : stench [rp
feeldad (umes fealdad) ": fault,
ferventido :
feuzya
fel:
fin
firimyento :
firma :
firmamyento :
fiyes :
folor :
fonda :
uglinessdishonesty "27
boiling, seething (=
trust
Sih PR
: end, annihilation mp
findriz :
fissure, rent. breach p7p
also indriz
punishment. sq*p470
established, existing op
covenant rm
dregs, scum; cup ngs
furor, rage
eresimyento de Tu folor : 38 1
sling
palma de la fonda : hollow of a sling; hell,
torture SypiryD
fonsado : army, host joy 3¥
foya :
freno :
fayida =
gaveya
grave, pit 17
‘bridle 3%
place of escape row
G
2 sheaf npiat
giyanse : comport oneself, behave, act sano
gota : drop; shower 3°37)
oleae: dip; isd) 7
gozo : joy, delight 2 ee
grosuras’: fat things mrad
gualodronar : reward 5a}
guezmo : smell 0%
K
kadiyo : young lion =
kalsada : “road, highway npoa
k jae
arera : way, road, journe’
fares pais; ways of Sting
karkanyal : heel
derras de karkanyales de + in the footsteps of
arsel . Tops
sel: prison TONT'S
asa: “net wisp
kastigeryo : chastisement, correction nyzin
Kater: look at mpd} 230
Katares : eyes oyD
Kativare « “be exiled 3 as
ativeryo : captivity rip >
kavaker, : ‘dig; engrave
lura: engraving 1B
kevanya booth 732)
kavo : end rap
avos : ends (of the earth) nig
kavresto (also kavestro) : halter 1p)
kemado : burnt-offering 4%
kereya : complaint, anxiety [0
kevrantar : humiliate, cause to bow down 790
kevranto : hutniliation; destruction 77
kevrar : humble; break
kevrado :' humbled; broken “323
kevradura : humbling, breaking “39
perhaps “bw
: as, when, since, because “WD
komo vino :’ as he came, when he came
konortar : comfort om
konortamyento : comfort, consolation
kisas
komo
konpanya : company, party, class >
konponer : put together, fix P20
Konpostura : (established place) foundation ap
Kompuesto : (composed) ready 75} 7
Konrojar : ‘roll, roll oneself, swell bien ir
konroyarse : roll, swell; be moved 737
kontinar : keep guard, watch “py
éekontino : continually “ran
koroladez : redness DTH
korso : gazelle
kore : court 735desire, covet "3
covet, tong for "97
kriyadura : creature TH"3
kuatregan : rider of a chariot 23h
kuesta : hill ne33
kuvyerto : covered; forgiven "03
L
kovdisya :
kovdisyar :
esa laso
lavyo 3 lip ay
lazerya’ : toil ap
limunyozo > mourner 38
livrar : free; cleanse 7%)
loar :” praise 455
Joor : praise 779
loor : splendor 7
Iuenga (or alluenga) : tongue ye
Iuengo > long 78
luengo de folores : long-suffering,
Slow to anger DENS
luzeryo. : producing light, shiny
estreyas de tus luzeryos : your shining stars
yap
snare 1B
M
macho : masculine “pt
madrugante : get up eafly in the moming (sabahg)
oye
pound, crush, crush to pieces. 731
: evildoer 379
‘malinos : evildoers 0972
malisya : wickedness 94
mamar : suck pz
manadero : spring of water (menba) 2133
source “ipo
mancha : stain ofp
mantenimyento : sustenance mpyB
mayorgarse ; overwhelm, prevail “gan 73
medyentozo : awesome D'
membrasyon : remembrance; memory, fame 72}
majar :
malino
meneyado : tossed about; vagabond 3} (Gen. 4:12)
menospresyar : despise, disdain njg
mentado : mentioned “pp
mentir : lie 3p
meoyo : mind rio
mereser : acquire merit, gain privilege 73
declare innocent, acquit "731
meskino : also miskino
miskino : poor man; lowly person “p
minguar : diminish 2%
be lacking “07
modre < poramor de : on account of, because “SP
molde : means, way
molyer : grind, pulverize poy
monton : mound, heap “2
mosedades : youthful times nm
moverse : travel, more 20)
munchidumbre : ‘multitude; abundance 24
myedo : fear, dread np
N
negrara : blackness, darkness
Nevayot : first-born of Ishmael (Gen 25:13)
ninyeta : pupil of the eye 32 M3 TR
o
olgansa : rest_nap 77
omiziyo : homicide, violent sin =)
orasyon : prayer mn
oregano : hyssop_2ii8
oya : pot, kettle 79
oyida > hearing ayreg
P
pader (for pared) : wall 77
para modre : because “0
parar : stand ay
pararse : stop, stand oy
pasar : pass 722
Pasar sovre : transgress 5D "3
pasto : pasture mop
pavor + fear, terror 708
pedronansa :’ forgiveness rpg
pekar : sin 830)
pelago : channel, stream bed pps
peleya fight nano
peleyante: opponent mir?
pertenesyen(te) : proper: worthy, deserving "7
peshkerir : search "pq
peshkerimyento : searching 7p0
asta kenon peshkerimyento ‘beyond searching
RITE?
pezgadumbre : heaviness, weight 73>
pezgadumbre de kavesa :seriousness,
solemnity {agirbasl lnk)
ONT
pinya : rock “ws 39
plazo : appointed time win
podestania : dominion, might ma
podestar : rule Sag
poner : place og
pon: (Imperative) place!xxvi
portanto : thatiswhy > 5y
Portiyadar : one who opens a breach; violent person
. re
portiyo : breach 175
latter; coming (atthe end of days) [TR
place; dwell, encamp ry
prado : meadow, pasture “p
prefondina : depth nwo
prendido : ‘taken, possessed 7
prenizmo : wholesome, innocent, having integrity
Do
presa : speed 7
ide presa : fast, speedily “x
kon presa:: fast, speedily “0
Presigyente : persecutor AT
presozo : hurtied, in haste “ae
prevar : try, search, examine fp
prevado: tied Te
preyar “: prey; deat violently, despoil 73
Prezente gift mu
profya, also profiya : turning back, apostasy nzwa
profyozo ; apostate 330
prometa : promise, vow “7
prostemeriya : end of days ‘Tmax
Provera : poverty
‘roveza de echas : poor deeds DioyeTHn,
R
taigavle = rooted, native mys
razonamyento : reasoning; corection rz
3 amy; camp TR
Fen
rejisto de fases : shamefacedness agg
azer rejistar : put to shame 501
rekerir : seek, request U7]
rekeridme : seek me “WITT
i see romajeja,
: remnant 79
Tematar : see arematar
Temovivle : creeping toh
repelado : clipped; stipped ey
Tepyenterse : regret, repent C7nT
resentado : firm 7
resfuyir : ‘totter, shake, slip ory
Teveyar : rebel 79
reveyo : rebellion; sin mds
reveyador : rebel; sinner 33 ,yaiE
rezgatarse : beredeemed prpm
rihmidor : redeemer pris
rihmir : redeem gyn
Tihmisyon : redemption; salvation p72 yw
za: wealth “yy
Hsivimyento : acceptance rox
tizo : laughter phi
todeyar : surround; encompass 33°0 "7p
rodeyo : roundness 537 jas
rodeyo de luna : roundness of the moon
TIOT TS
rogativa : supplication pan
romajeja : remnant, remainder “oh wy
rompido : broken “3m
rompido de korason ; broken-hearted
errs Ty}
eda: whet bi 9
‘rueda de arriva : heavenly sphere
(Turkish garh-1 devvar) mpyo7 a
tuyido (asoruido) : “noise; uproar oy
ruyir : roar om
s
sakar : bring out win
salidura : going forth; utterance wy
salmamyento : singing ofa psalm; song TYOt
sanya : anger D5p
savrozo : tasty; sweet 377
saumeryo
non seadesh : i
segar : reap, harvest "yp
tar: Visit; chastise pp
sembrante : one who plants IY
sendero : path; entrenchment, course of action bya
senyir : gird yy
senyido : girded “yy
semikolo = pelican; owl iz
serviz : ned
setensya : (evil)decree my
setensyar : decree 7R
Sevara tought; opinion TRY AFT
sevo : fat ay
Shamma : son of Revel, grandson of Esau (Gen 36:13)
shara : forest Ww:
sharife : noble; generous i. 379
Sharifedad : nobility; generosity my
> furrow op
seed IY
foundation “75,
wall mpi
sivera : corn, grain 75 J}
siyado : sealed ony
Jin la siyada ‘(for fin de la siyada) mera tp
2 measure “yi
seal; stamp opin
shulko
simyenta +
simyento
sirka
siyero
siyo :xxvii
sobervyar : act presumptuously 7% 7}
YHYSN for37 YE my many presammpmuous acts
sobervyo : insolence; presumptuousness. jit,
sodjiguar : subdue, subject tap
sola(s) (inatus solas) : youalone 79> np
soltar > let, loosen; release ne
soltar > explain, imerpret 708
soltar esfuenyo : ioterprei a dream
interpretation of a dee:
interpretation "" "
sonportar : bear Rg}
sontraer : prolong, extend eo
sontraido : extracted; snatched away WN
Sontraimyento : trail’ 7g
sortija : ring noe
sovteforsar : oppress; extort pu
Sovreforsado : oppressed pwY
sulko : sameas shutko
supito ': suddenly pikre
syempredad > etemity ‘nyy
syerpe : swarming thing jw
syetetantos : seven times cnwze
T
ihe
tajamyento : cutting off; destruction
tar cut ake away ftom life tan!
hew 239
ser tajado : be cut off, be effaced 7072
tajarse : be brought to anend rex
temerozo : awe-inspiring xy
temoridad : awesome deed 878
templar (also tenplar) : mix pp
temyente : one who fears RT
Sus remyentes : those who fear Him
tenplasyon : mixed wine 3p
testigo : witness wy
testimony ry
1
tinyevla : deep shadow, deep darkness mp>y
tokante : touching, concerning 9p)
tornansa : captivity, exile now
tornar tornansa : bring back the captivity of.
nog yay
tormante : repentant 3g
toro > bull 7B
‘ortura (for tuertura, from tuerto) : wickedness y)§
trastomar ; turn, change “JB
wayer : bring “HS 80
wazyerrar : lead into error yrum
trazyerramyento : error, Staying mn
qonko : stump, stern 3
sueko : inexchange of, in place of “71a
wero : wwisted; wicked [3
tyenda = tent Soke
tyesto : clay oF
u
untado : anointed xpap wrap
v
vantaje : advantage, pre-eminence, superiority “pia
vayado : fence, hedge 73.29
ridge 7
vedraderiya > truth “mos
veluntad : goodwill, favor; acceptance RYT Ti)
kon veluntad ; with favor Cal, TSP
vermijo : scarlet pein (saiak 118)
vider: spare 3p
vigorna : anvil ove
viguela : lyre 73
vijitar : visit, observe, attend; seek 7p
vista: sight’ 77
visyo + pleasure “(u4)
visyozo : pleasure-seeking map
vyente : belly 125
vyerter ! pour 79
wyerter orasyon : pour out a prayer
Y
2 wound,stroke; strong hand 7) 93) 790
Tu yaga : God's strong hand
yazedura + lying down (034 is waditional) P39,
(Heb. 27 , but also .4°', foundation)
yarida : place of lying, couch’ ae
yerrar em TQ
yugo : yoke 59
yagaSELIHOT
Sigun uzansa de K"K Sefaradim
de Estanbol, el Oryente i el Oksidenie i Italya
en Ebreo i en Ladino
La Edisyon de Josef Alschech de 1865
Engrandesida i Transkrivida
al kudyo del
Haham Isaac de David Yerushalmi
SS 5)
LADINO, BOOKS I
Qe
ee
Cincinnati, OHIO
1990ENTRODUKSYON
Alavado i aformoziguado seya el nombre del Kriador ke nos abidigua
en kada ora i ora kon sus mersedes las grandes, por ver kon nuestros ojos i
entender kon nuestro meoyo ke es de Su saver ke nos savyentes i de Su luz
nos arelumbrades. Komo pelegrinos, vinimos un diya a este vaye de
lagrimas; i komo pasajeros, mos espartimos al otro diya, myentres ke Su
palavra de djustedad esta sovre os djerenansyos de los ke se abrigan debasho
las alas de Su prezensya.
De paryéntes a sus ijos i ijas, i de ijos i ijas a sus paryéntes, una kavena
temeroza nos ata i nos auna a las dos puntas de la syempredad. Mos
madruguantes i anocheseyentes kada diya por maraviyarmos otra vez de las
ovras de Sus manos i por bushkar giyansa de vidas en los livros de nuestra
Ley. Kada uno a su manera kavaka kon korason kevrantado por estiyar
hohma i saviduriya ke aklaren i djustifiken el buen komporto eskuentra del
Todo Poderozo i tambyen eskuentra de su serkano.
Las orasyones de Selihot i de Tikkun Hasot ke azemos en oras de la
noche, leshos de todo aturvamyento, solos kon nuestras almas i eskuchantes a
Jo ke eskrivyeron poetas de Ley i de saviduriya sovre el destino umano, estas
orasyones nos ayudan a aklarar el korso de nuestra vida i a mostrarmos el
kamino de los derecheros. En las palavras ke meldamos se topan dichas
amargas, ma i konortamyentos i enkorajamyentos para kada uno i para kada
una de mozotros: Basta ke Jo enveluntemos, para asavyentarmos en kaminos
de la Ley i del buen konporto.
+ee Oe
Dezde la Enkizisyon, los Sefaradim mos espartimos en dos grandes
ramas. Una fue la rama oksidental ke se aresento en Olanda, Fransya, Italya,
Ingiltera i tambyen en la Amerika Sentral i en los Estados Unidos. Entre
todas las sivdades onde eyos moraron, no uvo komo Amsterdam Jugar mas
aklarado por risivirlos i darles la libertad de avlar, de eskrivir i de kitar
livros de Ley sigun sus dezeyo.ii
Otra fue la rama ke se rendyo al Oryente por morar en las tyerras de
los Otomanos, ke son Estanbol, Salonik, Safed, i tambyen Izmir i Rodes.
Myentres ke los Sefaradim de Olanda kitaron livros kon letras Latinas, tos del
Oryente preferaron empleyar las letras ke se nombran Rashi. I aun ke dezde
1547 ya se aviya emprimigo en Estanbol los sinko livros de la Ley en ebreo!
kon un trezlado en ladino para los Sefaradim, i un trezlado en grego para los
djudyos Bizantinos (Romaniotes), al pareser el primer livro de selihor kon el
ebreo de una vanda i el ladino de otra vanda salyo en el 1865, ke es el livro
de selihot de Josef Alschech.2
Tes ansi ke en Evropa dezde 1552 ke ya se empleyavan livros de tefilla
kon el trezlado del ebreo a la lingua del puevio, para ke entyendan lo ke kitan
de la boka, sigun disheron hahamim pgq, oye, Kere dizir yotd ny pba,
en toda lingua ke tu entyendes: vat, oye, kere dizir no solo por oyir, mai
por entender.
Se pensa ke el primer Ladinador fue Yom Tob Atias de Ferrara. En
1552, el kito el primer trezlado del livro de tefilla, i un anyo despues, kon la
ayuda de Abraham Usque, kito el trezlado de la biblia entera ke es la famoza
Biblia de Ferrara. Se kreye ke estos dos trezlados se bazan sovre tekstos
muncho mas vyejos vinidos de Espanya, i ke kontyenen tradisyones judias
byen klaras de enterpretar las eskrituras al uzo de los hahamim de ayi.
Para mozotros, Yom Tob Atias de Ferrara es el ke auno estos todos
koryentes de deklarar la biblia kon un trezlado palavra por palavra de la
verdad hebrayca. | es de el ke tomaron sus palavras i sus ideas todos los ke
vinyeron despues, seya los hahamim de Olanda, seya Avraham Asa (1730) de
Estanbol. En la partida ke eskrivi en Inglez ya meti fotografias de unos
kuantos de estos vyejos mahzorim de Italya, de Olanda i de otros lugares para
ke sepan ke estas kozas un tyempo egzistyeron.
Al aparejar el estudyo de los selikot de Alschech, estos todos livros los
meti en riva de la meza a la sira, sigun sus datas, del mas vyejo al mas muevo.
Los miri, los miri, i me dishe: Kada uno de eyos tyene su konsejika! Ken
save por kuantas manos pasaron, a ke famiyas djudias pertenesyeron, i en ke
kehiliot estuvyeron? Pasaron de un patron a otro, fina ke un diya los
1 Deeste liv, ol profesor Moshe Lazar de la Universidad de Kalifornfya kito una edisyon mueva, dando
tambyen la transkripsyon del teksto en letras latinas: Moshe Lazar, Ladino Pentateuch (Constantinople
1547}, Labysinthos, Culver City 1988,
2 La alkunya Alseh ia eskrivi Alscheck al uzo Alman syendo ke el livro fue puvlikago en Vyena.vendyeron a un antikadji, ke los vendyo a un rikon, ke los daria a muestra
biblioteka para mostrar gastes al governo i abashar las taksas!_I ken save
kuantos anyos ay ke no pizan puerta de kal? Livros de 400 i de 300 anyos!
Ke no les pasariya por la kavesa? Este Rosh ha-Shana, me los va yevar al Kal
i sirvirme de eyos por akodrarme de la estorya de mi puevlo.
De la Enkizisyon, ya mos olvidimos mozotros. Basta ke mos den un
poko de kara para ke mos pareska ke no uvo nada. Komo se dize: Komimos
makarrones, mos lavimos los korasones. Keria entender yo, ke dar i aver
tyene la Espanya para fyestar kon mozotros nuestra viktorya, despues ke mos
arrondjaron a uno a uno de sus tyerras?
En un mahzor de Olanda topi ke eyos no se olvigaron de la Enkizisyon.
Kaga noche de Kippur meldan esta orasyon:
mrypha yo open 23 omy awn bo bo yay °o
“hoN) n¥e * Spys poy BOER epi TB
RY Ie ayn isos a
A todos nossos Irmaos, prezos pella Inguisicac.
[pa DEW pny MBN “py Tas NW RB!YT abo
pS NY TY TN MeN oars TNT
onde ay una rogativa en Portugez @ todos nuestros ermanos ke fueron
tomados por la Enkizisyon. Para eyos, la kestyon de la Enkizisyon dainda no
se serro!
eter
Al tyempo aviya en Vyena una komunidad bastante grande de
Sefaradim de los Balkanes, i sovre todo de Timisvar, ke biviyan ayi i ke eran
mezmo lo mas suditos turkos’. Avian fraguado en Vyena una maraviyoza
kehilla ke tenia un famozo koro ke dava konsertos, i todos los Djudyos de
‘Vyena avlavan de los Sefaradim Turkos i de la grande Kehilla de ayi. No se
save si la famiya de los ermanos Josef i Ya’akov Alschech, ke eran guerfanos,
era de Salonik o de Vyena. Sus madre los engrandesyo en syendo bivda i les
3 En 1888, al kumplirsesyen anyos de su fondasyon, le Kemunigad Sefaradita de Vyena aviya kitado un
livriko en Alman i en Ladino Rashi, dando un kuento de su estorya, En serka, LADINO BOOKS va kitar
‘ste livriko kon ta transkaipsyon del teksto en letras latinas.dyo una buena edukasyon. En el livro de Tefillot de kada diya ke kitaront
estos dos ijos metyeron una letra para rengrasyar ala sinyora madre" de todo
lo bueno ke les izo. Esta letra se topa en la oja 9 de la partida en inglez.
Este primer livro de Selikot en ebreo i en ladino Io kitaron Josef
Alschech i su mujer Roza, i lo vendyeron eyos mezmos (Selbstverlag). La
sigunda edisyon del 1880 i la tresera del 1923, es el famozo librero Josef
Schlesinger de Vyena ke las kito.
Para esta edisyon de 1990 tomi komo baza e] livro de 1865, kiti todas
Jas manchas, lo alimpyi komo se deve i lo engrandesi. Komo ya es savido,
seya en los siddurim o en los mahzorim, lo mas de los tekstos son poezias.
Ma komo poezias toman muncho lugar i muncho papel al emprimirsen en
forma de poezia, los tipografos syempre las asentaron en sus livros komo ke
si eran proza. Ma, komo yo tenia mas lugar, lo meti todo komo deve de ser.
Tambyen munchos autores eskrivyeron akrostishes. Kada verseto lo
empesavan kon la primera letra de sus nombre. En la transkripsyon ke ize
miri de aranjar las poezias komo se deve, i ande aviya akrostishes, los meti a
la syedra del teksto por darles una prezentasyon mas ermoza para el ojo.
Apareji i una lista de palavras peludas para akeyos ke no las saven. Un
byervo komo apanyar ke kere dizir aferrar, vemos ke se puede empleyar kon
el sintido de arekojer, para trezladar el ebreo 73p 0 FOS.
rd
Al aserkarse el Rosh ha-Shana x’xin, me agozo de ver la puvlikasyon
de otro un livro en el ladino tan dulse i tan savrozo de muestros padres i de
muestras madres, Kuanto tyempo mas va aver djente para meldar estos
livros, esta es una pregunta a la kuala no puedo responder. Esto yo lo ago
por el guste de los ke dainda les plaze meldar livros en ladino.
Seya veluntad delantre siya de Su Onra a ke muestras tefillot, ke
diremos este anyo i kada anyo en entendyendolas, mos kongrasyen en ojos de
muestros veidores, i ke seyan risividas para byen i para vidas largas!
Yo, chiko de los chikos i menor de los menores, Haribbi Isaac de David Yerushalmi i Estreya Abenyakar, 2°
4 Josef i Ya'akov Alschech, Seder Tefillos kol Pe, Setbstverlag des Herausgebers Josef J. Alschech, Vyena.
1368,Pe Ty oeR eR Ton RB? WT
Gos lod NGe} SLE fenle BEN By
El respondyen a djustos i buenos iprenizmas
Keen hada djerenansyo i djerenansyo, respondemos!
You who did answer the good, the pious and the virtuous
Of every generation, answer us!Sigun uzansa de K"K Sefaradim
tet
Emprimido aki en Vyena Anyo 5625
por manos del menor Josef Yishak Alschech
i su mujer Rebeka
ala memorya de sus padres
Yishak Alschech, n'y i Yishak Ya'akov Eliyyahu,n'p
SELIHOT KON LADINO
Se estammparon la prima vez en Vyena
en anyo 5625
Este livro es ayado solo onde Sr. Josef Yishak Alschech
en Vyena, Tel rekavdo por eyo es en favor de
GEMILUT HASADIM
et i a
‘Bien 1865.
Srlbfiveriag des Gerauegesers Jafey G. Uiihed.
Radbdrud oorbehalten.mnoinmcosop
YY OOD p'p aman2
a
PND Mew mya me ce
ya pods pny sor vyyn oy by
nap APD. wer
amax prob
rorya sp pman ny pes prey
wand pp mde
o3 ph rk owen od pohpyhyph op
5625 rh ph
TE prs gor p sin tip wb) pr hd wp
wT nSh8 pb pb rb me Shp bbb eomS ph Mo
oon moves
Bien 1865.
GSelbftverlag des Seranegebers Jafef J. Uifdes.
Ragdrud vorbehalten.Mis dichas eskucha, A'. Entyende mi avia. Eskucha a bos
de mi esklamasyon, mi Rey i mi Dyo, ke aTi ago orasyon:
Membrara i non olvidara de bindizir las bindisyones de la Ley,
para dizir selihot sigun sevara de rabbenu Ba‘al ha-Turim, z’l, el kual
korto por din de non dizir i meldar pesukim antes de bindisyones de la
Ley, aun ke los dizen por rogativa:
Tel ke vino en sekreto de A’ tenga la intisyon de bindizir en esta
ora todo el Orden de Bindisyones, syendo ke non es pertenesyen por
estajar entre eyas, porke atamyento i aunamyento a todas de presipyo de
beraha de netilat de manos asta bindisyones de la Ley, sigun savido:
Tambyen es de akavidarse por dizir Tikkun Hasot, syendo ikkar
grande por yorar i alimunyar sovre destruisyon de Kaza de nuestra
Santedad, i se asente deskalso sovre la tyerra i empese 293 ring} OY
‘sigun eskrito en livro
3 wwbypb mawpn wa ST aYNM aN
bens pox tp MeN sep yw
sob > mans mans sd jee Ss1 nop
spy now popw 57 penn Sys isn nyts mob
Spr pray op by ay mins nosso pmop
DIVAN
smo 53 enn mys eben onea Noten
TIM WP DOMME POND AN Nw py MonsN
yous aann mans sy ory nbs noone pbisd sins
mo .BD man ppn ws Sond ann pe oa mys
mond bi Spy xin o> py spy seen Nowe
poss Sy are see wes ma pon by boynatn
spy ainsd 151533 msn by San
71 DIS db DpH od3b y “om '9 ohipord pha om
ryrpbrb ub Db 7p wT wb ™ °y jpbobbppd
od) porpyes poh ors 7 oobrshb poh mbawy
Sip bb Yt op dysw389 1 gp pp mpd wr orp >
77 POPES "7 ppb OPS aby 27 pry pI nD wp
sebpha mp prrpyd ip pb » ob
PWS 7 pr ob oD ‘od wIpp ph wF pdb
=D DH M2 "PTO" PIPPS °—7 pnb YH ww ond opp ph
5h mo»nbobh + mo-ybph pw ph» mvrh bfbpp oD penn
Dd" pompn’s opph pote 7 nbyo °7 o295 7 PPM 7 php
s7P3hp pp 7d
3p IMP OP PPP weno opebTshph 7 ph Psnby
pry 7 orhp 7 PEP Mp sb myrdh ob ober np “pbs
dp ppwh ° ap od hp aPIHPE'T "EPH °p ~ ThTmbp op
53 pb wpe pep bs3 pM
1 3S ywmops
SO UR TIA POT AD ATINA shy oT by py
“BEND PNP DI PS Tay pr agigg ary eh
par spray Pig 89D OND OTD Fb mp qe
reine OTN WaT) pay my may nay nib
TOES NPR TRE anit esapigy .ymiyiys onda
D7) PER EL IB oomath oy Ons yg ape
Was nigpys .niydo nigga Nyy thm eymoaa gab
sDinwe Tin opin psy cnioom nai wy min?
enibog gba Syd mins opnien amiban apni
spd mit ay antbyd ob opt mining weep oth
yong) ope Sy wamnn eepy See nippy po
Tea ny sig Savin) owes wann by) agin band
spypeia oy ne saziog by zp coy? 1p aie7 ne
mos bom spmby ep pist agian bio xen
MISTAT 2 DIN] DIES pp Tg2Nn opi tay wy
‘ygtinn ype ming x ab nig cogisg oa gd pn ops
My 8¥ON OT WE 122 pee Sie opi ye
wey 52 Tey Sg Tey mg a ee py
wewiad they oben Siew stin seme mnie -bys
nig maga mg magne ted Symi aye sian nem
were sapgag nym oy om pian oda Syn
od O00 bpd wan 2b> Drip ppp 7p bo om} dio» ww Ob OM onp
rpytpoo qrps dyad mbyam wr son byreps oN?
wwhindh opepypiiob 1 pier *b .phppyym7h my po wT PY
% rdh wt phyobp opbp wh owed ode phosbp 7
prrynd pip “Tph™ pp’ Tp prp oxy wih» y3Srp nD mp
aap opbprDpr YPN PT wh anh owhddp rep woh yb pry
“php ophp ob .prmy pip °7 obb ob oh .pbep pip ws
prp pip php phd »h .piphos pip pp prmhabipy pp pip
PITY PIP Mh MD wp IHD’ ° . PhPynp pip 7 phonhphs3hp
Doh -D rey bh yohyp ~1 .prrpASsop pip ob ove -f
* RM Torhiyedh i ph Mp w orpmdhrd op ch ypwdhb
pons “7 pShyohprhp 7 phow .pyho phd 7 Thyby pb Shp
rh pimb ~yrb po ch .prribd phaxhd pip ph op .phobb 7
prob pp phr7 pip °*h pymphad pp phrbhh pp .probrh °6
ahmp xp ph pmb ob *h .phabpdpp prrphmp prp ph wy db ob
27 ow 4d oyph vhp ohp .phydopph pwbp pip .pmbn)
pred pid hp phy wpb pihb pp »>yprh phrrahd myo
pd pp Ppp» ~y poh wih p ww oowrhpprh -whyphowd
spams rd omp *b orhumdp i ob tw vbEbsb rhb . proshy
jpop onb obb .phiesh pw ot 7 dh oomb inyeb > pb
ph wpmomp »p .prmm pw "7 m3 yhohpA .pmbsbAp
od .promrp pip bpp pip ob sey ow pop hipph
ampyyhyp od phy Msmb bb ~ Thih3 vb stb 7 omprp
“T YPS .phoh pip ~wrinb bh of ppd pb pop .o7h
=. pImwp pp 7 pp» 1 prtiaby °h vib “7 opps yo np
san 7 rT wD Db phohyh .o7n D3 poh ~p DS “7 psy pd
sb yowby Db 5b sbyadS yp rm tp veoh yp pa oO” ywohp
wpb ob phohp ow hp th -h ap mb ob wy rh . harsh
mb vb rainp 37 MD .DANpSbS oh mb3y ob ch Hs ob
HYP wm D Wp °b . DI »b op rh abbsh »f tp bpp
pom art /o pp
YP Did ppp 7 7D Yb my YHT WD ePD oP Or pId >7 PID
Dope pep .pbpno 25% bod by M7 ow job pS puvdoprrh
rdp7pD od 7 Shp ph doh
1we?
ypr
LADINO DE BAKKASHOT
Ip. 21
Durmido, non te adormeskas.
Idesha de enlokeserte.
Aleshate de kareras de la djente.
Tkata kareras de tu Alto.
Ikorre por sirvir Kriyador antigo.
Sigun korrer estreyas de tus luzeryos.
Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo:
Despertate por veer sus syelos.
Ta echa de sus dedos.
Tkata tyendas de sus syelos dekolgados kon sus brasos.
Tlas estreyas sus siyos,
Kavakaduras de sus sortijas.
Tespavoresete por amor de sus myedos.
Tespera a sus salvasyones.
De kuando el tyempo te ara ennalteser.
Tse ennaltesera tu korason en tu altigueza:
Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo:
I sal en meyatad de las noches.
Detras de karkanyales de varones de famas.
Ke en sus luengas, lores.
Inon entre eyas arte i enganyos.
Sus nochadas kon orasyones.
I sus dias kon ayunos.
Ael Dyo en sus korasones kalsadas.
Ia eyos en Su siya lugares.
Sus kaminos eskaleras.
Para suvir asta A' tu Dyo:
Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo:mp s sxd
wh dh oprpypiob 7 ob ob .phppyib py po eT mh
ob rwdh wer phoobp ophp vb wyrd ob 7 phobp 7
pron pip “ph wp Yop pep .wnrh Ih MP Mp ND mp
nD PSDP ™T YP rm WA Oph owbH IA rPpwmh ph °prd
~T php ophp °b .prm7 pip 7 osb oh ch .piep pip wh3
PrP pip phouprh phd » .piphes pip pp prihabipss pip pip
pry pip") Mp MD-ypnshepyh °b . phy prp “7 phy tphshp
Dob > yD bh yphp “7 .prymphihp pip of ovppy °b
‘box copheydh w ph mp w orprbbyh -p *h yppibrb
pIhs 1 pydbrohpybp 7 phew .pwh phd 7 thyb» ph dhp
awh pieh ~yrh po ch .pyrid phavind pip ph op .phndb 7
poh pp ph prp *B pymphnb pp phibi pip . proharh *h
php 1p ph pb ob »h .phrbpshp pomphmp pip ph we bh ob
wet w ‘a oyph wp hp .phedipph pombp pip .prhad
epyrdS pd rp phy op -h prhh pw ~dyprd phyrahd myst
pd pp Poppy -w poh .s7b 9p w omwyhipp'h ~wbrphrwh *h
*p whys a> omy * ophirydh w ob vow oBbsb th oh . pid»
jee onh adh .phreb prot yt dh ob onevh db ph
ob ppp »p .prem> pw 7 3 jbyhpdh h .prrbSsbp
Dd .proywp pp Bho tp pSmp oot rye ow Doprippb
dirDhyp 93-1 phy smb Sh 1 Fhwhy ch inh 7 onpyp
7 Dh .phonh rrp opymb bd ob profs pb poepy .oTh>
spp Pp *T Pwrhb 1 pymtbyby *b hb “1 opps po np
syd TP rT wy ob phobeh .o7 ops poh *p ww 7 pry pid
* jbvby bb dh ThyndS xp rnp op ohh wh ooh o” ah
wp pi of cif .whp oth bh opinb ob yp rh jhurrsh
Mh oh vamp wT mp Lob ph’ oh mbS ob oh 2H3 oh
PhP wHIMD IMP *h . a3 ~ op * bbb »b op . ~obpobpdo
bone stp 'o pp
PRP Pup PPD 7 MD bb inp yHT WD ePID Dep OM pd °7 Prd
DEP’ NIP .DdoVD PH % sD Sy wT Ow ThMb Dd} ped rpor
:DMTpD. Dd 97 Bhp pb DI
1*mwn7 Lagrimas estiye tus ojos, Ib
Dot
Ite repyentas sovre los reveyos.
Tengrasyate eskuentra tu Kriyador.
Tnon te meskles kon los malinos.
Taze abashar muncho a tu altigueza,
{toma lo bueno ke es lo ermozo.
Onra al Dyo de tus azyendas.
Ala ora suviran salvadores,
Talsaran boz de tus ruyidos.
Sey konpuesto a eskuentra tu Dyo:
Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo:
Proves ke polvo sus simyentos.
La sensya de onde?
I vantaje de el ombre mas de la kuatropea nada!
Desyert(o) los veentes a El fuerte sus onras.
Veer de korason non vista de ojo.
Tmanaderos de fuentes de sus simyentos.
Los mijores de vino.
Ke ansi basar va-dam.
Ayaras a tu Dyo:
Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo.
Nombre Santo Y"H nx "aie AR.
Ke todo su veluntad ovro.
El matan i abidiguan.
Aze desender a fuesa i aze suvir.
Parate a djuisyo i bive.
Idesha reveyo i falsiya.
Por dizir kuando i ado alkansare.
Ke ay abasho i ke ay arriva?
I desyerto prenizmo seras kon A’ tu Dyo:
Porke ati adormesido? Alevanta, yama atu Dyo:
Antes de los mizmorim si no puede por dizir todo el seder de tikkun hasot sigun
eskrivimos arriva, uzan por dizir 51m by i mbpen “rd, sigun esta arriva en kavo de
a hakdama.