You are on page 1of 39

!

" # $ %&'
( ) %!
'! && )

'%
( "* &% &" + *, ++' -! +%& !. ++!&% , %' !& ++ " ''! &%
% /0 " +' (" +0 + " ,(&% .!
+% 1!
+%2! '0 , %& (&
3( - ,"!' " +4&2* & +, 4 ( 5++ & % ( " +0 &!*!+%+ , "
*" + ( %0 , +& , % 6+ (&!'(+" + & " ! " #$% + "
+, &+ " % '( &% '&%'0 1 + % "" 7 " + !+%!
&%+ !&%&%+
-
,"!
'' !2& ' !&%6
4!' 3( '*!&5& '& " + & %$ $ " +
.&%+ 0 (&3( + !
&(& ' " !
&% " '!2& &% "" + 0 )'("*!
& &'&" +%
'% 0 3( ) ( & '*, & " ! &% " ' !
2& &% " + ! 4 &%+'(++)"
* & '* + ! &4"()&) % *! & & &% +6

+ " 2,%!
' " + &43( ++ !
+%8*!'+ , '&* " +3( . &*9+ ""9 " +
'(++ ! ' %+ " ' !& + '& " +'& ! '!& + * !&%" + ) '
%+ !
&+7( +
0
!
&'"() & '* '(++ 6 '+ " + , " *+ +7(! 0 " + 4'% +
7 &!5'!& " +
0 %' & "27!
'+0 7+ %!
2&0 "! 57 0 &% % +

: * % " 76 3( + % / 9 & " , +&% ' (* &% +%9 + & "* "
'(+"! " +'' ! &%+ % / , ,( + % , $! ) * ! &0 3( - ,"!
'
" *("%!'(+"! " + .&%+ % .8+ '(++ ! '%+ ;'& ! '
!& +
+( +%9& +) '%+ + ( + %
9& +<) 9+ !
'+ ;4'% + , +& " +
0 4' % +
% / ) 4"% '&% "< + % * % " 76 1 + ! (%!
"!
5 , " &+
%!%
(%
&% & '
!& " &% " 8 ! +; : <
0 + & + 1 ! .("7 *('1+
*, ++ " *(&

+!*, %&% & % 3( *(' 1+ ''


! &%+ ! &'! &%+ * & + ,( & +
!
&. +
%!7 +, , +& " " 9 % / 1' !& (+ " * % " 76
+"('
!2& , " * +3( !
&'"() 1 *!&%+4
9'!
" + * & / 0 '* " ""(.
!
! +0" +,!
& , +' ) " !7 * '(++= 4' %

" , +&% ' (* &% %!& '* , ,2+!% &% 7 " + 4+!& " + " +"( )
" +7(! 0 " + " * &%+%2! '+)* % "27! '+3( " +!. & !&%'!
2&,
" !&. +
%!7'
!2&) &9"!
+!
+ " +' '! &%+ % / '&(& &43( ! &%7 " + "
'( " + ,( &! &% !4
!' " +'(++ 9+!
'+ " + .&%+) ,"! ' " +* ! +
, .&' !
2&)'&% " + " 7 + %!
2&7 &' !" )" +, '++

1
Para consultar más al respecto se pueden remitir al siguiente material:
SURATEP. Manejo de la creatividad para la solución de problemas. Elaborado por: Fabiola
Betancur G.
SURATEP. Investigación de accidentes de trabajo. Módulo 4. Formación de líderes. D2019-
DCAP, 2002
+ ,( ".! 3( " ! &.+ %
!7'!
2& " ' '! &% +(& %8'&!
' +7(!
'%!
. 3( + "!
5 +,(8+ 3( ' ( & " + . &%+ " +* ! +
, .&' !
2& ) '&% " 3( +(/& !'1 !
&. +%
!7'!2& & %& (& !($
" ) *3( "" . '&% " + !
%('!& ++!
*!" + & % +,( +%+ % / )
7& " +* ! + *! &!
+%% !
. +) 7 + %!
2&, 3( % % !
, +('++& +
+&' & &

+0 +*(' 1 *9+ & 4 !


'!+ , " +
!+%* ) +"
" , -*, 3( , *! % %* ''!& +' ' %
!.+), . &%!
.+ &%+ 3( ' (
(& " +!
2& "" " *, + 4!&!0 +7>&+ " 4 ' ( &'
! + ( '
( &'!0
" +%!
, + . &%+3( + 9& & "!
5 *& , 4 (& 0 '* , /*,"
&'! &%+ 3( ,( ! & 1 '(+ " *( %0 " +
!& + + !+ ?+ "
, ,!

: + %+3( + '7 & " !


&. +
%!7'
!2& '
'! &%+ ! &'! &%++ & "!
5&
, !2!'* &% , 4
!&! %& &'!+)%* '!
+!& + , %(& + , . &'
!2&
4'"!5 + &" ! *, %&%

", - $ ) + / +('+ , &% !& 3(


+ .&7 , '(+ , '+!2& " % / )3( , (5 ' & "% / (&
" +
!2& 79&!
'0 (& , % ( '!
2&4 (&'
!& "0 (& !
&. "! 5 " *( % ; ' % " )
@0 % < .&% !& + 3( '(+ ? " 7 &%0 , /
(!'
!+ "
, ,! ,8 ! " , '+

", - $ ) " '" +


% '&%'!
*!&% & + 3( +
("% & ? " + , +& +
0 ? "
, ,! ,8 ! & " , '+

/ ('+ & + 3( /' !'


(&+
%&' !+"!
7 * &% !
4 &%+, 6
1 +
("% &(& ,8 ! 0 ) + " +
!& + " +, +& +
0 ? " , ,! 0 "
, '+ " * !&%

0 +" / ,! 3( %
!& " + 3(!
, +01 *!&%+ 0 *8% + 0 , 9'
%!'+" " +
0
&% % +0, '+!& " +
!& + ?+ , "!
7 % !& (&7 !+7

+/ !"! 3( " ', ' ! '+!& ? ++ ' %


( "!
' &" +
'& !
'!& + (% !
"!
5'!
2& -, +
!'!
2& +(& '* ! &' !
2& " , !"!
3( ' ( (& .&% , "!7 + + , '6
4!
' )" ;+
<'&+' ( &'
!;+<3( !
7!& :*)
*& , !"! '( &'! , & " "!
*!&'!2& '&% " " " * &%
7 +
!.

+ ", / !+ 7 3( + 1 ('! (&&!


." 3( " 7 &!
5'!
2&,(
+, % & " '
!2&'&+(+ "!
7'!& +" 7 " +)+(, ,! , "6
%!
' A
0'" (+ & 2,%
!* " + '
(++'* '&+'
( &'
! (& +
.!'
!2&
!
&'! &%

+$" $ " / '&/(&% '& '


!*!&%+%8'
&!'+)'!&%6
4!
'+ 7 &!
5 +)
,"!
' + " ! &%
!4
!''
!2&0 ."( '
!2&)'&% " " +''! &%+

. " " + +&% + 3( "" + /%+ 0!


&+%(* &%+0!
&+%" '
!& + * !&%" +
0
'
'!& +1(* & +0 3( &'
! &(& ', '
! , %&' !" , (' !" +
!& + ?+
* % !" + +% ,( '%
( , +
6*!+* 0 '* 7 & "* &% ' ( 0 &
'* !&' !
2&'& % +

$ / +& % + 3( "" +'& !'


!& +3( & % *!& +
'
!'(&+
%&'!++ + .
6& (& +%9& ) &% & 4 * , % (& +'
( &'
!
.&%+3( %
!& &'* +
("% (& ''! &% ! &'
! &%

$ % / +&" +'
!'(&+%&'
!+3( + , +&%& &%+ " '&%' % )3(
!
7!& & !'
%* &% " ''! &% , " 7 & " + ,( & + . 4 9'
!"* &% ,
"!
&. +
%!7 )+ 4 ! & '& !'!& + '*, %*!&%+! &+7( +

$ ,1 / +& 3( "" +4'


% +3( '&%!()& " -!
+%&'
! " +'(++
!
&* !%+ " 7 & " + 3(! (&* ) &9"!+
!+, + '& '
! +, "
!
&. +
%!7 * !
8&+ " + & *!& '(++ 65
0 '(++!&!' %+ '&%!() &%+

2/

0 3 /

• *, & " +4
(& * &%+%2!'+)'&',%
(" + " * " '(+"!
" +''
! &%+ % / , ,( +
% , $! ) * !&

• " " !
*, %&'
! (& , "6
%!
''" , " &%
!4
!''
!2& " +'
'! &%+
!
&' ! &%+ % /

• ,"!
' " *8% $ " 0, '7 " + .! &'
!+ +
,(8+ (&
''! &%

• &%!
4!
' " +,8 ! + 0 " +'&%'%+0 " +'(++! &* !%+0 " +'(++ 9+
!'+
0"
4"% '&% " )" " ' !
2& &% ' (& "" +0, " 7 (& &9"!+
!+!
&%7 "
" +' '
! &%+ ! &'
! &%+'6 %
!'+

• +'!! " + " * &%+ (& * " 9+


!' , " %* '
!+!& + ) "
+7(!
*!&% " ++"(' !& +
24B (9" + " *8% *9+ ',% '
%( "* &% , !
&.+
%!7 " + '
'! &%+
!
&'! &%+ % /C

B (9" ++&" + % ($ # 5($ , " ) ", '7 " + . ! &' !+


3( " 9&+, % " ! &. +%!
7' !
2& " + ' '! &%+ % /C
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

B (9" +" ! 4 &' ! &% '(++! &* !%+) 9+ !'+C -% ,


' (& "" +
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

@ B &3(8+ +, % (& ( &," & ''!


2&C
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
/ 01+4& ""
1$ +$6 " ) "! " $ " $

247

&" &%!
7E " + *>+
'(" + & + , &+ " + " & 76 (%
!"!
5 , "
, (' '!2& !& +)+ .!'!+0 )" +!&!
.!( +, 6&%& (&* ) '&% " +
" + !+
7 + " +'(" + +% & - ,( +%+

& " +' ! & (+%!" 1) 0 " , (''!


2& + "" . ' %.8+ %+
4( &%+ & 760 " 3( 1 ' 3( " !&!.!( & + !*, %&7 " '&% " ! '%
+ " + !+
7 +3( ,( & '+ !& (& ' '! &% % / + %+!
%('!2&1 '
3( " 4&2* & '(+"! + '*," / ) & '+ !
% + '*, & !
, 4 (& ! , , * / " , .&' !
2& " + ' ' ! &%+

@
: + % 6+ ) * " + + " + ' '
! &%+ / ( 7 & (& , , " !
*, %&% &"
'" ''
!2& !&4 * '!
2&+ " + !+7 +3( ,( &"" . " ' ( &'
! (&
" +
!2& ? * % !" + %+ )
( & "! &. +
%!7

• (& !* 7 &* &%" " +'( &'


! " ' '
! &%
• F ' " +, 7(&%+' ' %+
• !4!
' 3( % +" + %+! *, %&%+ +%
8&, +&%+
• & "!
5 " '
!& + &% ,!5+ ! &4 * '
!2&
• &%!4
!' ' '!& + * !" +

F! &!
'1; G<0 + ""2 + % % 60 '& '! '* " % 6 % & +%
* " " ''! &% + + '! '* (& ' & '& !'!& + ) .&%+ 3(
'
("*!& & &(& ' '
! &% , & &" ' & ' !
&' 4'
% ++' ( &'!" + &" ' ("
' 4'% !&4"() + " +!7(!&% + %+4'% ++& * !&% +' !"0 4"" "
% / 0 ' %! &+7( / (&% '&(& !+ 7 *'9&!' 46+
!'0 " ''! &% ) " ?
" +!
2& F !
&! '1+ (7!!
23( " + ' '
! &%++ , 6&, .&!+ !+ , " ' &
'(+" "!*!
& & (& +%+4' % +

+ % # " 1 ! &4
"( &'
! " + "" " + !4 &%+ + 3( * + , "
'" +!
4!
''!2& " + '
'! &%+ : %& &' ! '%( " +" !&'
"(! & " &9"!
+!
+ " +
'(++" +4' % + *! &!
+%% !.+ 7+%!
2&"" * & " %&' !
2&+ "!*, '
%
3( % !& & +
%+ &" , +!!"! '
( &' ! '%+ )'& !'
!& +!&+7( +

" &+%!
%(% , " '&% " %%" ,8 ! +;$! ) * ! & H < 0 1 * ! 4!
' "
% 6 *! &2 ! 7!&" !
&'"() & " 7 +%!
2& " 7 &' ! )" 4"% '&% " '*
'(++ +&' & &%+ " + .&%+ * ! 8&1 *," 5 "4 !
&" " ' &
"%8*!& " + !
2&0 , (& *9+ *,"! '" 0 "'
(" !
&' "() ? + " +, +& + 0
? +* % !" +) ? + * !&%" + : +'(++ 9+ !
'+ '(++ 6 50 !&'"()&
" * &%+ *! &!+%%!
.+ 7 & " + + !
*! " + 3( "" + &'&% + & " +
, 7 * + '"! "+!7(!&% 794
!'!"(+% " + &% +)" ++"! + " * "
'(+"! " ' '! &% #9+ " &% + ! &'"(!9(& - ,"!
''!
2&*9+ %""
" + " * &%+ " ' & '(+"

+
% 7(6 7 &' !" , " '&% " %%" ,8 ! +(%!
"!
5 , *!" + +
(, .
!+ +
) /'(%
!. + & " *(& 0 1 ' 8&4+ !
+ &" ++
!7(!&%+,(&%+

"
1! 8/ " "
6 % $ '"

Pérdida
Causas • Personas
Víctima
Básicas y Desviaciones Incidente • Medio
Absorbe
falta de energía Ambiente
control
• Propiedad
• Reputación
0

• : +'( &'
! '(++) 4' %+ &4% !
5 & " 4"% '&% " *!&!+
%%!.
'* " , !
* , +, 3( + , (5 ' " ,8 ! " %&% " , !
* , +
, */ " +7(! + ! &%
!4
!'& ) '&% " & " + '(++ 9+ !
'+
, +&%+ & " +
!+%* *!
&!+
%% !
.

• $(+' *9+ ""9 " ++


6&%* +; '
%+)'& !'
!& ++ ( +
%9& +<" +'(++
9+
!'+ " '
!& +'&" +, +& +0 " % /) " +
!+%* *!
&!+
%% !.

• " '* ! " '&',% '%+)'& !'


!& +!
&+7( + " '%+)'& !'
!& +
( +%9& +0 , 3( + +
(* 3( " *, + '&+ %(! ) !
.("7 " 4 *
' ' % 1 ' " +'++

• : +'(++ 9+!
'+ " +, " * + +7(! +&" +*! +* +'(++ " +
, " *+ '"! 0 '+%+ ) , ('
'!2& +
% '&"" . (& *,"!' !
2& "
'&',% " I4 * +7( J " I4* ' ' %J0 3( +
!7&!
4!
' +7( 0 "%
'"! )'&*6 &!* +'+%+

84 0 9 0 .

K& ( & , '+ !&. +


%!7'!
2& ''! &%+ ! &'
! &%+'& "% , %&' !"
,8 ! 0 +
% +, % & (& , "6%!' 3( + , '
!4
!3( ' " * &% "
!
*, %&' ! !&. +
%!7 + %%!, .&%+ 0 " + +, &+ " +0 " + ' (++)" +
, !! + !
&% . &'!2& +7>& + " ! *, %&' ! " , %&' !" ,8 ! :
, "6
%!
' %* !
8& '&%*," " " '
!& '&" , % (&! &" !
'( '&" & * % !. " 7" .!
7 &%

:!&.+
%!7'
!2&'&+ !+
% & & "!
5 " +1 '
1 +, % *!
& " '&/ (&% '(++0
3( ! '% ! &!' %* &% !&% .
!&! & & " .&%0 , ! !
5 " +'& '!
% !+
'+% &4!
'! ) ,"!
' " +* ! + , .&' !
2&)'&% "

, % ! " , "6%!
'+ & + , '!
4!
' , ' ! *!&%+3( !&'"()&'!% !+' " +
, " '&% " " +!
%(' !
2&L" ,"! ''!2& " +, !* + (- !"!+L" ! &%!
4!
'' !
2&
" +4 ( &%+ " ''! &%L" '" ''
!2&)'&+ .' !
2& " + .! &' !+ 0 3(!8&
!
&4 * ' ''! &% ! &'
! &%0 &3( % !*, 1 ' " + ''!& +' ' %!
.+)
, .&% !
.+ , & !& " 7 . " !+
7 0 &% % + +, ' %+

2
Para consultar el procedimiento relacionado con la notificación de los accidentes de trabajo a
SURATEP, se debe consultar: SURATEP. Notificación de accidentes de trabajo. Gerencia de
Prevención de Riesgos. Preparado por: Fabiola Ma Betancur G., Medellín, 2000

G
* !8& 3( '" 3(81 ' , '
(*,"!'&" +," 5+ +% " '
! + &"
, "6
%!
' , ' ! *!&%+ &'+ & '+ !
% + *9+, ( + *9+! &4 * '!2&+
" . &% ) 3( "" . , +%7 " " '!
2& " ! &4 * & + % '+ ,(
+(7 !+ " " '!
2& (& !
&4 * , .! +!& " )(& .53( " !&4 * ' !
2& +
&'( &% !+, &!" + ,( , , "!
&4 * 4
!&!
%!
.

+& '+ ! 3( " *, + %&7 + % " '


! 0 &% +(+, "6
%!
'+ +7(! 0 "
, !! " !
&. +%
!7'!
2& + , '
% ' ( "3(! % % !, % /0 '& " 4
!&
3( " !&4 * '!
2& + , %(& 0 ) & + ,! & .! &' !+! *, %&%+, "
4
!&!
'!
2& " +'(++ " +)" + ' '!& +' ' %
!. +), .&% !
. + %*

*, + +7>&+ " 4 "(/ ''


! &%+& % !4
!' +)" ', ' ! ) -, !&' !
" +* & +* !+ 0 4 !
& 3( ' " + '
'! &%+ &+ ! &.+%!
7 +, (&
'*! %8 +
, '!"!+%+ , " +, +& + " +9 + % / /*," " +
'
'! &%+ ! &'! &%+ % / '& "% , %&' !" ,8 ! 0 " +3( '+ !& &
" +!& ++ !+ 3( "" +3( ,( &%& " ' 9' % , +(&%++&! &.+%
!7 +
, " + +
, '!"!
+ %+ " +9 + , (' '
!2& ) +"( ) +7(! 0 '& (&
, +&%&% " *!%
8 " + % ''
! &%+;'& " +!
2& ? +* % !" +<
0
,( & + ! &.+ %!7 +, " ++ (, . !
+ + "6 + +7(! '& " *!%8
!%! "( N' (, '!& "

:4 3 ; ;

: !&.+%
!7'!
2& " ' '
! &% 3(! (&'
(! + &9"!+!+3( '* &5
'&" '" '
'!2& " + .! &'!+)% *!
& '&" ! &%
!4
!''
!2& " +'(++ +
" + !'
%+1 + % " + 9+!
'+

'7 " + . ! &'!++ + (7! (% !


"!
5 " %' $ " 0: ; 3( &
!
&7"8++
!7&!
4!
'& , +
!%!&0 , ," 0 , %
+0, , +
<

• 0 ;, +
!%!&< + 4 ! " !&4 * '
!2&3( +& '+ ! '7 &
" '
!2&'& " "(7 '( &'!0 " ( !
'' !
2& " % / 0 " +1 *!&%+ " +
* % !" +

7 &% !
5 '7 , ( + " , + !
'!
2& & 3( 3( & " + 3(!
, +0
* % !" +)" +, +& + 0+ ! + " '+0 + &1 ' !7 * + !(/+ %*
4%+ K& !7 * + !*," +2" * (& +, '+*! &(%+),( 1 %!*,
( &% " +, +++ !
7(!&%+ " ! &. +%
!7'!2& &% " +4%+'* " + !7 * +
&!&'"(! +
2" " + 4'% + " .&%+ " ' '! &% !& * 7 ' (& "
''
! &% +7 . * %" + '*!& " (+ (&* , +
'" *9+ - '% '&
"4
!& 3( ,( + >% !
" &+ !
%('!& +/(!'!" +
3
Tomado de: DET NORSKE VERITAS. Practical Accidenta investigación interactive CD. Loss Control
Management, Georgia, 1997.

M
• 0 <, ," = & % + 3( "" + .
! &'!+ 3( + '7 & "
% / " +
!& 0 " +%+% !
7+0 " /4 !
&* !%0 " /4 * &%&!*!&%0 &%
%+

+
% +& '+ ! &% .! +
%0 , !* 3( % 0 " " + !& '* , %7 &! +%
" +
('+0 +!*, )' (& " 7 . " " +!
2&" , *! % -!+
%!%+%!
7+ 0
+ '&4 &% '*," * &% " ! &4 * ' !
2& '& "" +0 &% .
!+%
9& " +
* & +, +!
*, %&% '&+ ("% ' ' " +%
8'&!
'+ " &% . !
+%,
3( + % , '+ + , ('%!., " !&. +%
!7' 2&@
!

, 4 &' !" ! &4 * ' !


2& + '*," * &% , , +& +!2& + 0 +7>&
+ &" +' ' %6 +
%!'+ " 1 ' 1 0 %" +'*
"+ (, .!+ , '& ' *9+ ' ' " % / )" +' ' %6 +%
!'+ + ( 4!
'!
" /4 , (' '!
2&0 3( %!& (& . !
+!
2& *9+ *,"! " +, ' ! *!&%+
%8'&! '+0 " , '+ ) " + - !7 &'!+ , (' '!
2&
" /4 * &%&! *!&%0 , + '& ' " +% *' 9&!
' " +*93(!
& +)
3(! , +0 +6'* ", 7 * * &%&!*!&%
" /4 !
&7 &! 6 + %9& 0 3( ,( , , ' !& %+*9+, ' !
+++ " +
!%* +)*8% + % /
" + , &+ " " 7 * "( N'
(, '!& "0 3(!&%
!& " + " * &%+,
."( " +* ! +)& * + +7(! 0 + 6'* " +& '+ ! + , .&' !
2&)
" +! &% .&' !& +3( *9++ / (+ %& " +' ' %6 +%
!'+ " 7 &!5' !
2&

• 0 ;, % +
< &'"() " &9"!+
!+ " !&4 * '
!2& , . &!&% " +
1 *!&%+ 0 3(!, + *93(! &+0 " !
+? " ,( +
% % / ) *9+* % !" +
3( " " +
!& (% !"!
5 & " * * &% " ' '! &%

+%!&4 * '!2&%!& '* , ,2+ !%. ! 4


!' " '1 &' ! &% " +'!,'!
2& "
+('+ 3( + &' ( &% & " 4 * % &%!
4!''!
2&)" +, %+3( ! &% ' %
( &
'& " , +& &%+ +&' & + " 1 ' 1 * !
8& + % % % *!
&
'& !'!& +, "!
7 ++%" +'* 4'% " + 3(!
, +
0 %&% , + ( !
+? '*
, + ( + 7+%L' &' ! !+, +
!%!
. + 7( + +7(! L &% % +

• 7 ;, , +< 4
! " +, ' !*!&%+ ' (* &% +0
& *+ +7(! 0 7!+%+ * &%&!*!&%0 7!
+%+ &% & *!&%+ )
', '!%'
!& + " , +& " ''
! &% 0 + 6'* % + . ! &'
!+ " '
!& +'&
" +%
(& +) ( '
!2& " / & % /

: &% ! , *!
% % *!
& *8% + !
&+7( + ',% + , " +(, .!
+!
2&L
% &+
7 +
!2& +
%9& + +7(! L4"% &% & *!&% ', '!%'
!2& "

4
Algunas recomendaciones al respecto se pueden consultar en Frank E, Bird y Geroge L.
Germain. Liderazgo práctico en el control de pérdidas. La conservación de gente, propiedad,
procesos y ganancias. Det Norske Veritas, USA, Atlanta, Edición revisada 1990, p.64-65

H
, +& "0 !
&'&+
!+%&'
!+'&" 1 " '
'! &% )" ( '
!2& " /& 0 &%
%+

K& . 5 " !
&.+ %
!7 >& % " ! &4 * '!2& " '!& '&" +1 '
1+ 0
!
&!'
! (& &9"!+
!+3( , *!
%! &%7 " + %+ 0 ." 8+%+ &'( &% +(4!! "!
) (' !" +'(++ + % + " ,(&% 3( + , +&% '&% !
&( '
!2&

>4

: +, ! + 0 '* + - ,"!
'2 &% ! * &%0 +& " + ("% (&, '+ 3( +
+&' & , % ! (&4 "(/ & '&% " & 760 3( %
!& + (+ 6
'+ &(&
4"% '&% " 7 &' !" + %4 "(/ & 76 3( ,( 7 & '&+' ( &'!+ &"
, +& 0 " * ! * !&% " + !& +* % !" + .5 ' ( , 5 0 &"
*) 6 " +'++ + %
9, ' ! (& + ! + .
!'!& +;'(++ 9+ !'+)
'(++! &* !%+ <3( (* &% " 4 ' ( &'
! )'&+' ( &'!+ " + ' '! &%+ "
'&% " + +
%+ + .!'!& + 0 %
!& (& 4'% !&* !% & " , !"!
'( &'! ''! &%+

: K K N
N N: $ #

7 * '
% + &! '
!& + &%'
% '& &%
!
& '( , +& " + +(& * " + " & 76 ,!
; &! '!& + + (+%&'! '+
2. +%
9& + * !&%" + # !
!
& '
( + , "!
7 ++< * !&%

& ' (
'(*,"!
*!&% '
% + "
" ++%9& + % /
'
%+
+(& * " +
; '%+
!&+7( +
<

N#N N
&% " , '&%'
% &% " '&%'
% &% " , +
%
'&%'%

: &.+ %
!7'
!2& '
'! &%+ + " , !
* , + , ! &%
!4!
' % +" + +
, '
%+
" . &%+ +
% ' & .&%+ '&% !
&( '
!2& + - ,"!
'& ' (& " +
" * &%+ +% +'
( &'
! %9+1 '! " &%

0'" ",!
* , + &" &.+ %
!7' !2& +%
9 !&% % *!& " -%&+!
2&
" ? " ,8 ! :+,8 ! +*9+'*(& ++&" +" +!& + &" +, +& +) "
? " , ,! )" +, '++ " %
!, 7 " ,8 ! + 0 &'!% * 0
(& +!
%('!2& 3( + +" '&% " : '&+'
( &'
! ,( 4
"('
%( + (&
'&%&'!
*!&% !&+!
7&!
4!
'&% (& '%+ %24
!'

0?
" / % " *" 5 " /
• *,(%'!
2& (&*!* • ? + &" + 3(!
, +)* 3(!
& !
• F ! &# & • + &" , (' '!
2&
• :+!2& /+ • +% ''
!& +' ' %
!.+
• %
'O • %
'O

:+ ' '
!& +, *!&!*!5 " +,8 ! + & + % %, " +' ( &' !0 !&'
"()&" +
'
(! + , % (& +) '( + ,! * + (-!"!+) %&'!
2&*8 ! '0 9,! )
4'%
!. '&% " " 4
(70 " , %(& , ' !
2& " 3(!
, " +! &+%" '
!& +
? +) (& 4' %!
. 1 ! "!
%'!2& " +, +& +, !&%7 + " % /

: ! * &+!
2& " ? +(&, 9* % ! *, %&% , +
% " ' , ! ! + &"
!
*," * &%' !
2& * ! + +7(! ), +% " ' " '+ % " +,8 ! +
" '
!& +'& " ' ' ! &% % / &%!
4!
' " % !
, " +
!2& )" , % "
'
( , 4' % & " + +% 6
+%!
'+ " + ' '
! &%+ )( , !! 5 " +
!
&% . &'!& +

" #8% *% !
. * ! '& % !& (& '" +
!4
!''!2&3( , *! %' !4!' % +" +
, +!" +,8 ! +3( ' ( & &" +, +& + +%++ " + & *! & &%( " 5
" " +!2& ) , % " '( , 4'% P G + !+, & (&
'" +!
4!
'' !
2& + %& ! 5 " + ,8 ! + & " + * % !" +
0 , '++ 0 3(!, +)
* ! * !&% *, + ,( 1' + (, ,! ' " +
!4
!''!2& '( '& "
"'&' 3( 4
!& "" ,( 1 ' (+ " +'%7 6+3( , +&% $! )
*! &

/ + % + " + ('+ &% ! " ,8 ! * " '&%'


% '&(& 4
( &%
& 76 +(+ %&'
! 3( '(+ " " + !
2& ? ( & " '&% ! & 76
% &+
4 ! + -'+!. 0 " 7 '(+ ? + &" +, +& + &" + !& +* % !" +
+
% & 76 ,( + "8' %!
'0 '
>+%
!'0 %
8*! '0 !' %
!. 3(6
*!'

;'&%'
% '& & 76 + (+%&'!<
• 6 "%
( • ", , ,(&%+4 !
" ++
• 6 &!." • &1 " '
!2& % 2-
!'+
• &%'
% '& • %, &% !
"" +
• %'

5
Frank E, Bird y Geroge L. Germain. Liderazgo práctico en el control de pérdidas. La
conservación de gente, propiedad, procesos y ganancias. Det Norske Veritas, USA, Atlanta,
Edición revisada 1990, p.26
" '&+
! " '
'! &% &% 8*! & + (&'&%' % ! &% '* ! & 760 )(
&4' " , &+*!&% 1 ' ! " +* !+ '&% " 3( +%8& & ', '!
"% + " & 76 '& " , ,2+ !
% *!&!
*!5 " ? : + 3(!, +
, %' '!
2& , +& "0 " + +
7( + , %' '
!2& ) " '* ! (& + (+ %&'!
3(6*!
', % * & + ?! & +& /*," +%6
,!'+

" #8% *%
!. * !'& %!& (& '
" +
!4
!''!
2&3( , *!%' !
4!
' % +" +
, +!" +%
!, + '&%'% +%++ " + & *!& %!
, '
'! &% ; *+
PG <

$ % <6 % ) =/ :+ '(++! &* !%+ " +


'
'! &%++&" +'
!'(&+%&'!+3( + , +&%& " '&%'
% &4 ' ( &'!
+ " + & *!
& ' %+!&+7( + '& ! '!& +, "!
7 ++ ! & * 7 '* + %+
'(++ , +&%&(& +
.!'!2&0 , %! (& + %9& , ' !*!&% ',%
+, &% (&, '+0 +*(' 1 *9+ *,"!0 >%
!" ), 4+ !& " *," " +
%
8*! &+ '
%++( +%9& +)'& !'!& ++
( + %9& +

7 9 7
$, 1 " / $, 1 " /
• (+ " 3(! , , %''!2& • "" * '9&!
'
, +& " • F *!&% 4' %
(+
• / ." ' ! ! &+7( • +7( +!
& '( +
• N, 3(!
, ++ !
& (% !
5'!2& • N &)"! *,!5 4!'
!&%+
• %
' O • %
'O

&. +
%!7'!& +1 & * + % 3( - !+% (& '& ! '!
2&+( + %
9& , ' '%
+( +%9& 0 '* '(+ " + ' '! &%+ *9+ (& 7 & &>* +
%+
'& !
' !& +'&"" . (& !+? 7 &2*! ' 4 !
'!&% *93(!&+0 3(!
, +0 , '++
)* ! * !&% " %&% +& '+ ! , 7(&% + B , 3(8+ , (/ + ' %
+ '& !'!
2&+ ( +%9& C: + ,( +
% + &' ( &% & " " * &% +!7(!&% "
+'( &'! '(+"!

" #8% *%
!. * !
'& %
!& (& '
" +
!4
!''
!2&3( , *!
%' !
4!
' " +'(++
!
&* !%+ ; *+ PG <

$ ,1 / :+ '(++ 9+ !
'+ ' + , & & " + 5& + , " +'(" +
'( &" + ' %+)'& ! '
!& ++( +%9& +0 + ' ! " +4' % +3( 0 (& .5
! &% !4
!' + 0 , *!%& (&'&% " + " 7+ %!
2&7 &' !" &4 '
( &' !+ " +
"" * %* ! 8&'(++ 6 7&+0!&!' %+ 6
50 ), +(! &% !
4!
'' !
2&+ & '+ !
% (&
, ' *9+ ! &.+%!
7'!2&3( " +'(++ ! ' %+ K& '%+ ( +%9& '* I" &
,"!
' (& , ' ! *!&% " *& ' ' %J,( ' (& 4"%
', ' !
%'!
2& &% & *!&% 7(! (& '* ! & , . !
+% &" +'& ! ' !& + "
, '+
" '&% " " +'(++ 9+!'+ + " 3( 7 &%!
5 4'%+ ( + & " &!
."
+7(! " *, + + %++ ' " +
!4
!'& & +'%7 6+
0 " +'
( " ++ , +&%&
'& "7(& + /*," + & " +
!7(!&% '(

. " " / . " ", -/


• , '! !
& ' ( • :! 5 7 )+ (, .!
+!
2& 4
!'!&%
• "% '& '
! *!&% • &7 &! 6 !
& ' (
• &+!
2& • # &%&!*!&% ! & ' (
• %
'O • %'
O

" #8% *% !. * ! '& & !&'"() + % '


" +!
4!
'' !
2& +
% + " , %
!'
!& " " : " *8% &.+%!7'!2& '
'! &%+ '&+("% " +
. ! " + " *8% *%!. * !'& )" + " : + ,( & *! %
! "+!
7(!&%
'(* &% ! " +)' 2!7 +, " &9"!
+!
+ " +' '! &%+ % / =

-% ) + " , -4

K& , ! * &%&! *!&% "!


5 " + ,! &%
( " %". (& "% (
, - !* @ * % +)( !' + " & % &+ , % !
'1 3(!,
( &% " , ' !2& " % / , ! 2 " 3(!
"! ! ') & " ,!+ (& "%
(
@ * %+ 0 '(+
9& " " *( % K&'*, ? " +'
('1 "I +!" ! J " ,! +%"
,!&% 0 + ' ' 2 " "(7 &'&% & " ' ( , "% / + " ,!
+

" % / '!!2 (& !


&+%('
'!2& 7 & " + " (+ 3(!
, + , %'
'!2&
, +& " , % / & "% ( +0 , & - !
+% (& + %
9& +7(! 3(
7 &%!' " +'& !
'!& + +7(! &%+ "!
5 + %% !
, " +

. 0 0
7
!
& , "6
%!
'
"( (, .!+
!2& (+ " + " % / #( %
" * &%+
4!
'!&% + + " ) (&
, %' '!2&
&'! , +& " ; &8+
' (& % /
/%
!.+ (+&'! 7(! 0 "%
( @
+%%87!
'+ (& & * '( .!0 * %+
, , % / '+ '0 7 4+<
!
&% .&' !
2& & "%(
+7>&
, !! +
/ &
"%
( +
!
+? +
(, 4!'
! "!
+
" +
!+%* !
& , ,! ) !
46
'!
"
,( +
% ''+
."( '
!2& ,( +
% '
'+
!+ 7+ & ,
!
&"'
() % +" + 7 &%!
5 (&
% + "% , '!
2&
!+ 7 +7(

-" "
1

& " & 2 + , +&% " +'!


,'!2& (& ''! &% % / &"
!
&4 * '!
2& ""6+(*!
&!+% ! &%
!4
!3( " +,8 ! +0 "%
!, .&%0 " +'(++
!
&* !%+ 0 " +'(++ 9+ !'+)" 4"% '&% "
84: & " & 8 " +'&',%+ 9+ !
'+, " " ' !
2& (&9 " '(+"
:( 7 '&+%() (&9 " '(++ , % ! " + %+ '7! + &" ' %
!.!
&% ! ! &% !
4!
3( " +, +!" +'& -!& + &% "" +

" "($ /

• : !&.+%
!7'!2& " + ' '
! &%+ ! &'
! &%+'6%!
'++ "!
5 %& , &% '*
'
( 0)+ 6, " '"!5 9,! * &% % +" + " * &%+3( !
&% . !
&! & & " +
('+
)'&% '& % " .! &'
! & '+ ! , % *!& " +'(++ : % &5 ! 7!
&
. !'!
2& &" +'& !'
!& + -!+%&%+). !'!
2& &" + ,!
&!& + " +%+ %
!7+

• :!
&.+
%!7'
!2&+ "!
5 &"+
!%! '
( &'
!

• : +!
&.+
%!7 +1 & .
!% " +, /
(!'
!+ &" %* %+
0 + '
!0 +
(.!
+!
2& "
"! +!
*, '!"

• " /%!
. " !
&.+%
!7'!
2& +" '"!
5 '(++ .
!%& +
!7& +
, &+ " +
0 , &
, + &'
(+'!& +*(%
(+

• & ',% '* '(++ " + 1 '


1+ *+
% +
0 &(&' " + 3( + , )& &
+
(, +
!'!& +

• & " '&+


!7& '!2& " + %+ " !
&.+
%!7'!
2& !
+%!
&7(!+ &% " + 1 '
1+
+. + 0 " +3( + % (.
! &, '
" '!& +)" +3( + + & & (' '
!& +

• & "7(& +'++ +& '+ ! "!


5 " !&% 7 % ! !&!.!( " , .!
% !&4
"( &'
!+
" +'*, ? + /4+ ! & * 7 +*9+'&.&!&% 4' %( ' " '!& +'" '%!
.+ &
+
, '!" '( & + , +&%& !
. 7 &'
!+ & " +%+%!
* &!+ :+ ,! &!& + , +& +
-
, ! * &% + +("%& 7 &(%!
"! , ' " ,(&%+ ( ++

@4 7 0
: *!&!+
%' !
2& " +* ! + , . &' !
2&)'&% " &+ , (' % (&
&9"!
+!
+/ (!
'!+ " + '(++ " .&%0 '& " 4 !& ! &%
!4
!' ' " * &% "
, " *9% !
' )" + "% & %!
. + +"('
!2&L " !*," * &% " ," & ''!
2&)
1 ' +7(! *!&% ) ."( " + +("% +

+
%+, ++, " %* ' !+
!& +0 3( + " '
!& &'& " *8% +"('
!2&
G
, " *+ 0 + + (* & & " +!
7(!&% 794!
'

7 0 7

CARACTERIZAR LA PROBLEMÁTICA
• Identificación el problema
• Observar sus características
• Analizar las causas básicas y las alternativas
de solución (espina de pescado, árbol causal)

DISEÑAR Y EJECUTAR EL PLAN DE ACCIÓN


• Definir y evaluar alternativas
• Establecimiento de objetivos
• Ejecución del plan

VERIFICAR LA EFECTIVIDAD DE LA ACCIÓN


• Comparar el antes con el después
• Identificar no conformidades
• Llevar a cabo las acciones preventivas y
correctivas

ESTANDARIZAR Y HACER SEGUIMIENTO


• Documentar el estándar
• Revisar nuevas prioridades
• Planear otras acciones

6
SURATEP. Creatividad para la solución de problemas. Gerencia de Prevención. División de
Capacitación. Preparado por: Fabiola Ma. Betancur G. Medellín, 1999

@
"
&9"!
+!
+' (! + " + '(++0 , *!% 3( " , '+ ! &%!4
!'' !
2& "
, " * + - !
%+ +
(. 5(&, " * !& 4 !
&! ) ( 3( " + "% & %
!.+
+"('!
2& + & " +*9+' '& + " +& '+ ! + " *, + + 6*! +* "
+
'7 &' ! '% "% & %
!.+4' !
"!
%+ (!*," * &%' !
2&)" ' ' '!2& "
+
!%(' !
2&, " *9% !'

K& ( & *8% %* '


!+!& +!*,"!
' ! &%!
4!
' & +" " +4' % +
!+7 !' %++ !
& + , '!"* &% " +4' % + !+
7 9+ !'+0 3( .&*9+ ""9 "
.&% , % !
'(" & "!
5 + ' !& +% '&!&+%" (& , %' '
!2& & " ,(&%
, ' !2& (& *93(! & 3( 1 *+ % + , "! 7 +0 '& 4 5 (&
&% & *!&% " ' '
! &% 0 + !
& 3( + , +
% + %&' !2& " +7(!
" +*93(!& +) " ++ !
+%* + &% & *!&% 4'% !+7 %' % &
(& ' '! &% + '&+ ! +!
*," * &% '* (& '+ , % !'
(" (& 4' % *9+
7& " & *! & , %&'!"0 '() ' ' '!
2& , . &' !2& , & " 7
'*, *! + " 7 &' !

:+ * ! + , .&'!2& ,% + &+ /% (& '&% " %!


,
*!
&!+
%% !
. 3( !&'
"() . ! " + , +& 0 "(7 0 %
!*, )'+ % ;3(!
8&0 2& 0
'
(9& )' (9&%< K& 7(6 7!
+% , "" . + % " , 9'%
!' + , +&%
'&%!
&( '!
2&

.
% " . # $
, " "+ , "
)

+!
*, %&% & % 3( & +% '&+7(!(&* " %* '!
+ !& ++
!" +
7 &!
5'!& +& " &!
*, %&'! " + "" " +1 !
"! ++' !" + " +
, +& + !&% + 7 & '*, %&'!+, " % / & 3(!, 0 " * &/
'&4
"!'
%+)" "!
& ' !
2& !&% ++). " +

: ,( +% &* ' 1 ) +7(!*!&% " +," & + ''!


2& + " + ("% (&
, '+ , &!5/ & " ' (" " 7 &!
5'!
2&+ &% & &" 4 * , '!!" +
, " * +)%* '!
+!& +& 7 ' ! + + % , &! 5/ 7 & "* &% 1 "" .
" + 7 &!5'!& + &%& 3( " + +"('!& + & +" +& % 8'&!'+ +!&
+
, '
!"* &% 7 &!5'!& " +) '*, %*!&% '&% !
&( '!
2& + &' ( &% &
(& + ! '
'!& +, . &% !
.+ 0 3( ' + , & & (& "! +
% !&'*," %0 ' ()
!&%&'!
2& + /*," + 1 ' ! & + & !!
7!" +," & + ''
!2&
' • "!*!& (' ! " !+ 7 & " 3(! ,
• ! +? * 3(! & ! ) 3(! , '&4 ! " &% 8*! & + +7(!
• &+ %" 7( + +
• (+ %!
%(! 3(! , , %' '!
2&, +& "
• ! +
%!(! " + , '! ;:) (% <
• '( " ! "(*! &' !2&0 .&% !
" ' !
2&0 %*, % (
• &% " " +&! ." + (!
• +%!&7! " (+ * % !" +, "! 7 ++
• &+, % )* & / * % !" + &4 * +7(
"
+ A • .!+ " ++ !+%* + +" ' ' !
2& , +& "
• .!+ 4!
&!'*, %&' !+
• .!+ 4!
&!," & + 4 * ' !
2&
• &+%(! + %9& + +7(!
• &+%(!+ !+%* + ."( ' !2& " +*, ?
• '(* &% " +, '++, " .!7!" &'
! " ' '! &%
• + % " ' (% !& +, !&+, ' '!2&)* &%&! *!&% 3(!
,
• + % " ' + !+%* + , *! ++, % + "% !+7
• & +
, ' !+, " +"(' !2& , " * +'&" + 3(! , +
% /
• " (&," & +,( + % &% * 7 &' !+
% " % • (' ) &% & " , +& "
• ,"!' % 8'&!'+ % "! * &%' !
2&, + !%!
.
• &% & &&( . + + %!" + "! 5 7
• ,"!' (&+ !+%* 4( 5, + !%!
. )& 7 % !
.
• 7(&% , " +'(++ " +, " * +)" ++"(' !& +

"* " '(+"! ,8 ! +'&+


! 3( " "% " , */
" +7(! +

< &. +%
!7 " +' '! &%+ '(!+
<# / "+!+ %* *!
&!+
%% !
.
'
< $(+' " + -,"!'' !& + " ++
6&%* +
< !&7(& " + &% ! +

: " "!
+% " * &%+3( +!.& .
! &'!+) ) ( & " &9"!
+!
+ "
'
'! &% % /0 )"( 7 ($ "
' " ) " " % "
, 7(&% " " !5
3(! 3( '&'( '&" +
,( +% "" '1

G
< %+) !7 * + ; < %+;, % +<
< 7!+%+ &% & *!&% ; < &% ;, ," <
'
< &% .!+%+ , +& +' " .+ ; < +!
'!
2&;, +!%
!&<
<# 3(!
&+ !
&7( ; < '(* &%+;, , +<

7>& " *8% : 0 (& " ++!


7(!&%+'(++ "
"
$ ,1 " ''! &% &9" "

< # &%&!*!&% !& ' (


< (, .!
+ !
2& 4 !
'!&%
'< "% '& '!
*!&%
< "" * '9&!
'
@ 7>& " *8% : (& " ++! 7(!&%+'(++ "
" $
% " ''! &% &9" "

< N, 3(!, ++!


& (% !
5'!
2&
4< N, ." '! +! & '( +
7< "% '& ' !
*!&%
1< K+ 3(!, + 4' %( ++

" 8-!
% " *!&!
+%'!2& " +," & + '
'!2&, '&% " , .&!
' '! &%+
0 , & " ++!
7(!&%+, ++ 0 & /

< + '!,'!2&'" " .&%


< &% !
4!
'' !
2&)4 *(" '!
2& " , " *
'
< . "( ' !
2&)+" ' '
!2& "% & %
!.+
< *," * &%' !2&)'&% " +("% +

M
8/ . 7 *7
. 7

,- ) " A -/

• "!
5 "!
&4 * !
&.+
%!7'
!2&'&'!
% !+ '"! ), %
(&!

• &+
%(!(&+ !
+%* !&4 * '
!2&+, % &(&4 * % +
%& !
5 )(&
*8% (&! 4* &9"!
+!
+3( , *! % '7 " % &4 * '&4 !" ,
! &%
!4!
' , ! ! +)7 & ," & + '
'!2&

• 4
!&!" +!
&!' + ! *, '
% )" +!&!' + , '+ 3( +& 9+
!'+,
1 ' " +7(!*!&% " +* ! + ! &% .&'
!2&

BQ(8 " * &%+! &'"(!6 (+% & (& ! &4 * !&.+%!


7' !2& ''! &%+
!
&'! &%+'6 %
!'+C
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

84B 3(8 + !
*, %&% (& ( & +
!+%* !
&4 * '
!2&C +
'! *6
&!* %+
5& +

:4B (9" +!
&!' + !*, '
% '& ' (+% , 1' .
!7!
" &'
! " '
'! &%
% /CB (9" , 6 + (&!
&!' , '+C

/ 01+4& ""
1$ +$6 " ) "! " $ " $

24 . 7

H
"!
&4 * !&.+%!
7'!
2& + 7 &! *, %&'! , .&% !
. )" 7 "0 , 3( & + %
+ &'( &% & + (*! +" +1 '
1 + 9+ !
'+ " +('+ " ' !& +'&" +. ! " +
, +& 0 %!*, )"(7 0 " . "( '
!2& " !+ 70 " +'!
,'!
2& " + ('+0 " +
'(++ 9+ !
'+ ) ! ' %+ 3( +&' & & " ' '
! &% ) " + * ! +
, .&'!2&)'&% " 4 !
&! +) " + , &+ " "!&4 *

: *, + " (&4 *(" ! + %


9& !
&. +
%!7' !
2&3( '&%&7 + %+
) % +. ! " +3( + '&+ ! &'&.&!&%+)'& " ' ( " + ,( &' (*,"!" +
3(!
+!
%+ " ))+ % 7 &% !5 " '&+!
+%&' ! &" !&4 * ' !
2&, 4'%+
+ % 6+%
!'+) , &!5/ * !8& +(& 4( &% !
&4 * ' !2&!
*, %&% ,
" +7(!*!&% " +," & + '
'!2& & " & - + , +&% (& 4 * % ,
" "!
&4 * !
&.+ %
!7'
!2& , % ! " 4!" +46 " '&% " %%" ,8 ! +

: '
" . (& ( & !
&4 * !
&. +
%!7'
!2& + + '
" )+
!*," +
%
7 &%!
5 3(

• : +'!,'!
2& " .&% ! &'"() " + ' '!& +3( , % !
'!
, & & " .&% ;,
'&%' %0 '&%' % ), +
%'&%' %<
• : +! +)" + 5& *!&%++ &' ( &% & !& + "" +)4
(& * &% +
&1 '1+
• &'( &% & '" * &% ! 4 &' ! +" ++ 6&%* + ; '%+ ) '& ! '!& +
+
( + %9& +< " +'(++ 9+ ! '+;4' % +, +& " +) % /<
• : +1 '1 +'*, ++ %
8&' " * &% ! 4 &' ! + " ++(, +!
'!& + !+
3(! / "7(& & % (&1 ' 1 & '*, " !*, +!!
"!
'&+7(!*9+! &4 * '!
2& + %+ &3( & " '*, + .'!& +
• 4!
& (&," & ''
!2&'& + , &+ " +)4' 1+
• +" + +, '!+ & " &' + &' ( &% &"" & +

'*!& 3( " + *, ++%&7 & 4


!&! (&, '+ * !'
!2& " '"!
M
" +!
&4 * +
0 "'
( " ,( + .
!+ )'"!4
!' , " , 4+
!& " +7(!

84 0

: !&4 * '!
2&3( + '7 + !
+%*9%!'* &% " !&.+%!
7' !2& + (&!
4*
!&'"(!+" 3( "" +. ! " +3( + &>% !
" +, " + % 6
+%!
' , %! " ' (" +
,( & !&% " +, "6 %
!'+ , .&' !
2&)" +," & + '
'!2& *, +
'&+ %(! (& 4 * % !
&. +%
!7'!2& +%& ! 5 3( '&%&7 " + . ! " + )
'%7 6+ ! &% 8+, " &9"!
+!
+ + %!&4 * ' !2&, 3( + .9"! +
' !4!' , , +& " *!&!
+%%!., ,

7
Una metodología al respecto se puede consultar en: Frank E, Bird y Geroge L. Germain.
Liderazgo práctico en el control de pérdidas. La conservación de gente, propiedad, procesos y
ganancias. Det Norske Veritas, USA, Atlanta, Edición revisada 1990, p.72
: !
&4 * '
!2&3( +
(*!
&!+% " 4* % !
&. +
%!7'
!2& +
,( +
% '*
*6
&!* '(% !&% 7 &%+

B
Q(! 8& 3(!8& ++&" + 4' % + C;. ! " , +& <
B (9& '
(! 2 " . &%C;. ! " %!*, <
B 2& + , +&% " .&%C;. ! " "(7 <
B (9" +4
( &" +' ' %6+%
!'+ " .&%C;. ! " + " &9"!
+!
+ " '
'! &%<

: *) 6 " + . ! " + * 794 !


'+ + %
9& 7! +
% + & " 4* %
&%!
4!
'' !
2& " ' '
! &% "" & + & '+ ! , % !" + & " !
&4 *
!
&. +
%!7'!
2&, 3( + %++&! *, + '
!& !" +, " &9"!
+!++ % 6
+%!
'

84
2 7 . 0 * 70

0" &" , +& - !+


%&(& + ! . ! " +3( ,( &%& (& * )
*& !
&'! &'
! &" + '
'! &%+

• )+- *!
% ! &%
!4
!' " +7(, +, +- *9+.
("& " +
+
%+ . &%+

• N'
(, '
!2& ( +
%' '& !
'!& + +
, '
64
!'+ !+
7 +'
! + (&
'
%!.
! ( '
(, '
!2&

• " ! " !&7 + * & % ! '* % *!


& &% " '& ! '!
2& +'!
'& *!
'0 ,( /(7 (&, , " !
*, %&% &" '( &' ! " + ''! &%+
!
&* 7 + ( *," +"!
*!% ! " '*," / + (!&% . &'!
2&

• ('' !
2& + %. ! " 0 " '
!& '& " &!
." +'
!= '& *!
' " +, +& +0
,( !
&4"(! &'*, %*!&%++7( + ! &+7( + & ' %
!%
( +, ' %
!.+
'
%!.+4 &% " +7(! ) " % / ' + 3( , +& +'&&! ." +
('% !
. + /++&*9+, , &++ " '
'! &%

• -, !&'! : -, !&' ! & " 4!'! +(& . ! " 3( 1 + % " '


!&
'& " + ' '! &%+ % / & "7(& +'++ + % ,( +'! + '& (&
*) ' '! &%"! ! " I
4*! "! !
5' !
2&J3( " , +& ,( %& '&
" ++ !
%('!& + !+ 7 & %+ 0 , " '&% !0 (& &>* !*, %&%
''! &%+3( ! &. "(' & , +& ++ !& - , !&'!0 ,( + (& !
&!'
4"" + &" +, '++ &% & *!&%

• / &'%(& ) % (& + :+, +& +3( % /& '& + %+'& ! '!& +


0
+%
9& -,( +
%+ (& 4' % !+
7 !
'!& " , 3( , &%( " 5 " +
1(* & + !(& ) + % '& !'
!2&1 ' 3( " , '+ ,%'!
2&0 " '* !
1 !&' %(& 0 + " &%

• ("& !
"! " !
&'! &'
! +%.!" & + 4 ! (& , ! +, +
!'!
2&
7 &8%
!'0 3( + % (' & '&',%+ '* , , &+
!2&0 , '
"!
.!
, "!'
'! &%"! 0 + !& (& . ("& !
"! 0 3( %!& " , +& 0 +
(4!
''! &%++7>& + " '&%-% +' !" " " %&% +>% !" &% " +
+!
+%* + !
&4 * '!2& ! &%
!4
!' " + , +& + 3( 1 & + (4! % + *9+
.&%+ &(& ? 0 , 1 ' &9"! +!
+*9+ %"" + " +'(++< & " & -
@+! &'"() (& "!
+% '1 3( 3( ,( ) ( , +% , ,2+ !
%

% / +(& . ! " 3( 4!
&!+ & 4
(&'
!2& (& (&! * !
; 6+0 +* & +
0 * ++0 ?+
< #( +
% " , +&'
!0 (+&'!0 '* !+ %& &'
!+
&" +4'% + !+7 " + .&%+3( +%+ '+!& &

: I .!" % !*, J *( +% " '*, %*!&% " + .&%+ & (& , 6


1!+
%2!
'0 " %& &' ! &(&, 6 4 (%
( *!
8&, *! %.!
+( "!
5 "7
* / *!&% " +'& !
'!& + % / )'*, %*!&%+ " +% / +0
" " 7 (&, 6 %!*, !
7( " * & 4' !
"!
% '*, +("% + &%
, 6 +; ? &% ! ) ? ' %( "0 * ++! 7( " + + ?+ !4 &%+ <

: 4'
1 " '
'! &% + 7 & (%
!"! &% " +!
&4 * +& +
2" , +
(
%+'& &'
!" 7" +
!& %* !
8&, 4' %+ +
% 6+%
!'+

:1 " ''! &% , 6 &% "%


(& % / +% .!" ! *, %&%
%
!*, 3( , *! % ! &%!
4!
' +! -!+
%& , " * + 4%!7 , 6 +
!
& , ,! + +
'&+ +7>&+ " %
!*, 3( "" . " , +& " & &%+
'(! " '
'! &%

$+ "/ " "(7 , *! % & "!


5 " , +&' ! 4'
% ++7>& 7!& +0 '&% +
% /0 +' '!& +
0 , '++( 4 !
'!+
0 '& " 4
!& ! &%
!4
!' 7(, + , " '!
2&*9+
-,( +%+

& +
%% !
, . ! " ++ +
%'&, +
(!*, %&'
!, " &9"!
+!
+ " + .&%+
" ++!
7(!&%++
!%!+

( " *, + .6+,> "!


'+0 "(7 + ' '
!2&0 ' % +
0 &% %+

&% " *, + N4
!'!
& +) +
, '
1+0 "* '& +) ,2+
!%+
0 %"" " '"
!
& (+
%!"0 5& + , ('
'!2&0 , %
!+ " 0 +'. & +)7 " 6++
(% & +0
%'1+0 &% % +

84
8

* ) + 1 6 * &' !& " '


( &'! (& '
' ! &%0 , " 7 & "0 +"
'
("*!&'!2& (& + ! + ('++' " % !. + K& 7!+% % ++ %+1 '
1+ +
7 & (%
!"! , " *, + , %* &% + , &+ " & " , .&'!2&
'
'! &%+ ! & * 7 "! &'"(!% " ' & 1'1+ ' ' ' ''! &%
& " 7!+% + % 6
+%!' '*,"! '6 +(+!
+%* % !
5'!2& ) !4!'
("% 6 " %*
'!
+!& +
& +&'!0 " &9"!
+!
+ (&'+ , , ,2+
!%+ +
% 6
+%!
'+ +
, & " +
+
!7(!&%+, 7(&%+

• B (9" 4
(" " +
!2&C
• B
Q(8, % " ' ( , +("%
2 4'% C
• B
Q(8 /% + (+%&'! , (/ " " +
!2&C
• B 2* &%2 &'&%' % " , +& " + !& '& " /% +
(+%&'
!& * C
• B (9" +4( &" +'(++ " ' '! &%C

:+ + ,( +%+0 !
'1 +, 7(&%+ 0 + ,( & &'&% &" +'%7 6+ & "6 %
!'+
3( + -,"! '& '&%!
&( ' !
2&0 %&!& &' ( &% 3( " + ' (% , ! * +
' + , & & " +? " , " #8% *%!. * ! '& 0 )" >"%!
* + 4 !
" '" +!
4!
'' !
2& + "" , " #8% : : +'%7 6+)' 2! 7 + (& +)
% ++ ,( &'&+ ("% & " ' (* &% I
. ! " +)' 2!7 +, " &9"!
+!
+ " +
'
'! &%+ % /J 0' 2!
7 - ---

$" A / & *! & , + (+, !&'


!, " +' '
%6+
%!'+4
6+
!'+
/*," + *,(%'
!2&0 4 '
%( 0 1 ! 0 "(* "7!0 3( * ( 0 &% % +

( & + , +&%&" +!& +*>"%!


," ++ " 7!" " +
!2&*9++ ! /*," 0
+ +" ''!& , 4 &'! (& " +!
2&3( !
*,"!
'! &', '! , * & &% &%+3(
(& " +
!2&'&!
&', '
! %*, "

(& " + " +


!& + !
4 &% & %
( " 5 , '& + !
7( " * 7&!
%(0 +
'
" +
!4
!'&'* " +!& +*>"%
!," +

0" $" ! / '" +!


4!
'" , % "' ( , 3( + ("%
2 !' %* &%
4'% , " " + !
2& ( & " &% ( " 5 " " +!2& " +
!& + 4' % . !+
+''!& + (& , % , ! &' !
, " " '( , !
4 &%+*!* +, ! &'
!, " + "
'( , 0 (% !
"!
5 + " '%7 6 I , %+*>"%!
," +J0 '
( '&" + 7" + "
*8% /*," + # & 0 +0 ,!0 % &'0 ' 5

+!
7& " +('+ 3( ! '
%* &% , (/ " " +
!2& &%
8+
%++ &' ( &% & ", '&% , L'6 (&&!
." +
(, ! (&*!+*
&!
. "L'7! &0 / &% L+ +4
( 5L'&%'% '&0 &% % +

+ / 4
! " /%0 +
(+%&'
!0 -, +!
'!
2&0 * .
!*!&% "
'
( , 3( ! '%* &% , (/ " " +
!2& /*," + # 3(!
& % 3( " 0 +
'" 0
'/0 +
(+%&'
!+3(6
*!'+04
(70 %'

+
(+" '
'!2& %& + &'
( &% " +
!7(!&%

• : " +
!2& + " +
("% (& '&%'
% .!" &% &% + *9+ /%+
0 3(
,( & + % 4!
/+ &* .
!*!&%
• N'
(! 2 '* '&+' ( &'
! (& %&+ !
2& +7 *!&% , ('
! , (&
*. !
*!&% " '
( ,
• (' !2 ! (&+ +4
( 5 " " .&% 0 1 " 0 *,(/ 0 &% %+
• ( , (' % " ''
! &% (&. 16
' ("

$ / : +'(++ " ' '


! &% + ! .! & &'(++! &* !%+)
'(++ 9+!
'+ :+, !* +'* + ' 9%!& &3( . '&" +' !'(&+%&'
!+
3( + , +&% & /(+% &%+ " '&%' % &4 '( &'! + " + & *!& '%+
!
&+7( + '& ! '
!& +!&+7( + : ++7(& +' + , & & " +'(++3( + %9&
%9+ " ++
6&%* +0 + ' ! " + 5& + , " + ' (" + '( & " +'(++
!
&* !%+

0'" " * " % " / 4! " +'+%+3(


7& & " + , ' !& + ,!5+ ,( +
%, ? + &" + 3(!, +L" %
!*,
" + , '!& +
0" %&'!
2& " * 3(!
& ! " +.16 '
(" + &%8*!& + ,8 !
, ('
%!.
! 0 &% % +

" '" / &'


"() ,8 ! + " , (' '!
2&, " +* &!
4+ %'!& + ! &% 8+
'* &% !+ " +% / +0, " &% & *!&% " *," 50 , " "!
*,!5
" "(7 * !
8&+ 4 ! " '+ % " + '
'!& +' ' %
!.+ ! 4 &%+ " +
, ' !& +
0 / & " &! *!&% " " + !& +
(+'*, ? + 0 &% % +

6 " / 4! " %%" 6+3( " , +& " +


!& /
2 % /
, '(+ " ''! &% " % + %* " !&', '
! *8 !'

/ + " '+ % +
%!* " " + ?+ & " , ,! 0 , '++
* % !" +) % %
!, ,8 ! +

) $ " +/ & " 4!& )


( " %* '!
+!& + ) "
% *!&' !
2& , !! + &* % ! , .&' !
2&0 + ! *, %&% ."( "
* 7&!%
( " !+
7 * !&% (& '* ! &' !
2& +(7 . , %&'!" '& "
, !"! '( &'! "" + +, & " + !
7(!&% , 7(&% B +
!
& + %* &* ! +' ' %
!.+), . &% !
. +'&3( 4 ' ( &'!+ , 6 + ,
3( + ,!
% " . &%C *9+ B'(9" + 6 " , %&' !" 7 . " +
'&+' ( &'!+C

( + 3( (&+ ('+ & + 3( +" !'2* +


("% ,8 ! +* & +
,( , + " , %&'
!" , 3( '( (& ,8 ! 7 . 1 +% " *( %0 '*
%* !
8&(& ? ! *, %&% " , ,!

:+ '
' ! &%+ !&'
! &%+3( %&7 & (& "% , %&'
!" 7 . ) (& "%
, !
"! 3( ,( +(' &( . * &%0 &+ /% (& %&'!
2&
!
&* !%

:4
: !
&. +%
!7'!
2& " + ' '
! &%+ !&'! &%+'6%
!'+ *9+ %& (&, ,2+ !
%
'
" !&% " ' ' '
!2&), .&'!
2& " +4' % + !+
7 3( 7 & & "
.&%0 %* !
8&+ !. , %& !&4 * '!
2& +
%%87!
' 3( +>%!
" & " , '+
' ' %!5'!2& " , " *9%!
' &+7(!

/*," 0 " &9"!+


!+ ,( *+% 3( (& 7 & '&% ! ''! &%+
!
&' ! &%+ + , ('& & " ' !
2& '& '! %+ * % !" +0 *93(!
&+ 3(!, +
0
' + , & & % / +'&' ! %+&!
." + -, !&' !0 + '&'&% & &(& +
'( &%+'(++ 9+ !
'+ ! &* !%+ !& ' ( & &(&,( + % 9 % /
+, '6
4!
' * !8&*( +% &'(9&%+ ''! &%+ '( & ' (9&%+ 6++ ,! & &
(&, 6 %
!*,

*, + +" '
'!& " +'('+ . ! " +3( *9+" !&% +& ,
!&% 0 + " +," & + +"( )+7(! 0 " + ' ' !& + , .&' !
2&)'&% "
: +" ''
!2& " ! &4 * '!
2& , & 4'
% +%" +'* " , "! 7 +! " +
4'% + !+
7 0 " ', '! , % !. " , +& " 3( "!
5 " &9"!
+!
+0 " +
+!
+%* + ! &4 * '!2& 3( !+, &7 &0 &% % +

"7(& + " +. ! " +*9+'*(& + >%


!" + &" + &9"!
+!
++&

• !" $ 5 +" ) " "


" , -* *" $ ! 4+%+' !
4 +, +&%&(&1! +% !" " +
'
'! &%+), *!
%&'"'(" " +%& &' !+ &( " + &>%!" + &" * ! 3( & +
, *!%&'*, " + %+ &% , 6 +'& " 4 !
& % *!& "! *, '
% " +
'
'!& + , .&' !
2&)'&% "

• +B + 51" % " 4+ % '('


, *!% + . 3( , , '!
2& .&%++ '&'&% & &(& + 7 &%+ " +
!2&
3( ,( &+ ' '%6+%!
'+ ' ! %+9 + , '++ % /

• +B $" A * " $" !


51" % " *!% & "!5 +!" +" +
!& ++ 7(, & & &(& , %
+
, '!" " '
( , + '&'&% & &(& !4 &%+& % ( " 5 " +
!2& ( &
+ ,( & %& " + , '+ . !%" + +%+ . ! " + + *('1 *9+ 49'
!" "
!&% . &'
!2&) " !
*, '
% + ,( . ' % ," 5

• +B $ ($ + "4 + %
!&4 * '!
2& , *! % ! &%!4
!' & +" " + '(++ ! &* !%+ *9+ '*(& + + !&
%* !8&" +'(++ 9+ !
'+3( + %
9& %9+ "" + & ' " +, '+'6 %
!'+,
'(++, *! %! *," * &% ," & + ''!
2& " ' !& +'& " ! &' * &% "
' % ( " 4 5*!&% (& &% & *!&%0 '&(&'* ! & " + + %
!" +
+(, .!
+!2&0 '&" * / &" +, '++ '*, " + " * &%+ , %' '
!2&0
&% % +

N% +'('+! *, %&%++&" +3( + 1 '&'&" 0 " &!


." -, !&'
!)
% +. ! " + !&% 8+) + & * 794
!'+ " '!& +'& " ' '
! &%

@
:+ +!
+%* + * &/ %+ %. 8+ (& +4%R , *!% & "!5
9,! * &% 7 & + '&% ! + !
&4 * '!2& '
( '& " + . ! " +
!
&% 8+ ((% !"! , & " '"! " !&4 * '!
2&3( + " ! &7 + ) "
'"! " , 7 * (%!
"!
5 , , '+ " (& " ! &4 * '
!2& +!*, ' !
+
%
!& + ' !4!
''!2& + !4
6'
!" %* '!+!& + ' % +

+!*, %&% & % 3( " ++ (, .


!+ + /4+ 9 +,( &* & / 7! +
%+
'& %++&' !
"" + + (, ,! 9 0 3( " + )( %'% , " * +) ' %
(
*& , %
(& + " +*!+
*+ ! & * 70 " !
&4 * '
!2&, " &9"!
+!
+ " +
%& &' !+ + ' ! 4
!' , , +& " , , , 3( ,( !&% " +
'
!+!& + &% " +," & + +%%87!
'+ +"( )+7(!

>4 70 0

: +%& &'!+ ''! &%"! +7>&, 6 +)9 + % /0 + " 7 & % . 8+


!
&!' + %" + '* %++ 0 6
&!'+ 4'( &'!0 6
&!'+ +. ! 0
, '&%/ ''
! &%+'& 6+, ! + 0 &% % +3( " *, + '&+ !
'&.&!&% & +%+!&!' ++ ,( * ! " !
*, '% " +!
&% .&'
!& +
( &% , 6 + % !*,

!
& * 7 - !+%& % + ! &!' + , ,!+ " , '+ !
&.+%!7'!
2&
'
'! &%+ 3( !7( "* &% +& (%!
"! , 7 &%!
5 " %&'!
2& " +
+("% + &% + %+ + * &' !& & , '!2& '
'! &%+ !
&'! &%+
!
&. +%
!7 + + , '% " + , % + L, , ' !
2& !
&4 * + !
&.+%!
7' !2&
'*," %+ ) !& ! "!
7 &'! + + , '
% " %%" !
&.+ %
!7 + L, , ' !
2&
'
'!& + , .&' !
2&)'&% " "!
5 + + , '% " +, 7 * +

" %

• S
&!' 4'
( &'
! '
'! &%+ /

+" " '


!2& &% " &>* %%" '
' ! &%+ % /0 '&)+
!&!&', '! 0
7!+% + &(& , ! ) " %%" 1 +1 * % / + ( &% " , !
'&+ ! *("%
!,"!
' , T + % '&+%&% + !
7( " ) + ("%
*("%!
,"!
' % / +3( " & @ 1 ++* & " +, +* & +3(
%
!& " ?

" +("% + !
&% , % 9 '* " &>* '
'! &%+ % / ' (!+
( &% " >"%
!* ? , ' % / + %
!*, '*," % +
% *!
+*
6
&! ' + ,( (%!"!
5 , " +!
&'! &%+ % /

U %%" &" ? - T
FF ?
• S
&!' 4'
( &'
! '
'! &%+ % / '&!
&', '
!

+" " '


!2& &% " &>* ''
! &%+'&!&', '
! &(&, ! ) " %%"
" +1 +1 * % / + ( &% " , ! '&+ ! *("%
!,"!
' , T
-, + " %%" ''! &%+ % / ! &', '!
%&%+ '( ! + ( &% " >"%
!*
? , ' % / + %
!*, '*," %

!& + %
!& & 7!+%+ 0 " &>* 1 +1 * % / +; FF <+ % !&
* !&% " +(* % ! " +1 +3( ' % / 4'%
!.* &% " 2 ( &% "
, 6 ."( 0 !
&'"()& 1 + - % +)'
( "3(! % %!*, +
(," * &% !

U '&!
&', '
! &" ? - T
FF ?

" +("% + !&% , % 9'* " &>* '


'! &%+ % / '&! &', '
!
'( ! + ( &% " >"%
!* ? , ' % / + %
!*, '*," %

• , '
!2& '
'! &%+ % / '&!
&', '
!

-, + " " '!


2& , '&%
(" - !
+%&% &% " + '
'! &%+ % / '&
!
&', '! ) " %%" '
'! &%"! " *, +

V U W '&!
&', '! &" ? -
%%" ?

• S
&!' +. ! '
'! &%+ % /

4!
& '* " " '!
2& &% " &>* 6+ , ! + ) ' 7 + , " +
'
'! &%+ ( &% (& , ! ) " %%" 1 +1 * % / + ( &% "
, ! '&+ ! *("%
!,"!
' , T

U 6+, ! +)' 7 +, &" ? -T


FF ?

-, + " &(* 6+, ! +)' 7 +, ''! &%+ % / ( &% "


>"%
!* ? , ' % / + %!*, '*," %

6+' 7 +0 ' + , & " + 6+ 3(!


." &%++7>&" +, '&%/+ ,8 !
', '
! " "; * <P G

• S
&!' :+
!& +!
&', '
!%&%+ '
'! &%+ /

+, & " " '


!2& &% " +6
&! '+ 4 ' ( &'! )+. ! '
' ! &%+
/ '& !&', '! + (& 6
&!' 7" " " '*, %*!&% " +
!& +
!
&', '!
%&%+
0 3( & %!& (&! + ((% !
"! !' &" '*, !"! &%

G
!
4 &%++''!& + " *!
+* *, +0 '& "" *!
+* & !
4 &%+, ! +
0 '&
!
4 &%+ *, + '& " +'% '&2*!
' " 3( , %& '

: U -

• , '
!2& " %"! '
'! &%+ /

-, + " " '!


2& , '&%(" ''
! &%+ * %" + '(!+ & " , ! &
" '
!2&'& " &>* %%" '
'! &%+ / '( ! + & " *!
+* , !

:%"! U * %" + & " ? -


%%" ?

" "

• , '
!2& '
'! &%+ !
&'! &%+!
&.+
%!7 +

V !
&.+
%!7 +U >* !
&.+
%!7 + &(&, 6 %
!*, -
>* , % + ( &% " *!
+* , 6

V &'
! &%+ >* !
&'! &%+!
&.+
%!7 + &(&, 6 %
!*, -
!
&.+
%!7 +U
>* !
&'! &%+ , % + ( &% " *!
+* , 6

• , '
!2& !
&4 * + !
&.+
%!7'
!2& !& !
"!
7 &'
! +

V , %+ !& >* , %+ !& !


"!
7 &'
! + &(&, 6 %
!*, -
!
"!
7 &'
! +U
>* , %+ " + ( &% " *!
+* , !

• , '
!2& '
'!& + ' '
%!.+ ) , .&%
!.+ ; < "!
5 + ;+ ,(
'"'
(" , '
'! &%+ !
&'! &%+
<

V U >* "!
5 + &(&, 6 %!*, -
>* , % + ( &% " *!
+* , 6

K& !
&4 * !
&.+%
!7'
!2& '
'! &%+ , $" % %6 % " +
+!
7(!&%+ " * &%+

< " "(7 -'


% " ''! &%0 " +'!,'
!2& " .&%0 !&4 * '
!2& +
,8 ! + 0 " +'(++ ! '
%+) 9+ !
'+0 " +* ! + , . &'
!2&)'&% " )" +
%+ %
!7+

M
< &4 * ' !2& 7 & " ;, +& 0 4' 1 ) "(7 <0 !
&4 * ' !
2& + ,8 ! + 0 "
."( ' !
2& " !+ 70 " +'!,'!
2& " .&%0 " +'(++ ! ' %+) 9+ !
'+ 0 " +
* ! + , .&' !
2&)'&% " )" + + , &+ " +
'
< &4 * ' !2& 7 & " ;, +& 0 4' 1 ) "(7 <0 !
&4 * ' !
2& + ,8 ! + 0 "
+'!,'!2& " .&%0 " +'(++ ! ' %+0 " +* ! + , .&' !
2&)'&% " )
" + + , &+ " +
< " "(7 -' % " ' ' ! &%0 " + '" ' !& + " +%+ %!
7+ 0 " . "( '
!2& "
!+ 70 " +'!,'
!2& " .&%0 " + '(++ ! ' %+0 " + '(++ 9+ !'+0 " +
* ! + , .&' !
2&)'&% " )" + + , &+ " +

'&% !
&( '
!2&1 ) +"!+%+ , " +L " !
53(! + 4! " +'%7 6+
& "6
%!
'+ " ' '! &% ) " '1 " +' ' %6+
%!'+ (& ' '! &%
"% 6 " +' '
%6 +%
!'+ " .&% 3( ' + , & & '
'%7 6 & "6 %
!'

< %
( " 5 " " +
!2& +
'+ ' !
&'!
2&

< % "'
( , 4'
% :.&% &4 * !
&' '
%

'
< 7 &% " " +
!2& +
, "

< !
, '
'! &% +
%9& +!
& '
( +

< &!
'!
2&+
( +
%9& +
4( 5

4
< '
%+( +
%9& :
(* "7!

7< '
% +, +& " + +
, '
! "!
*!% % /

1< '
% + "% / !
"" +

: " + !
7(!&% 4!&!
'!
2& ) C ($ 6
' +, & I+" " '!
2& &% " &>* %%" '
'! &%+ % /0 '&)
+
!&!&', '! 0 7!+
% + &(&, ! ) " %%" 1 +1 * % / +
( &% " , ! '&+ ! *("%
!,"!
' , TJ

<S&!
' 4' ( &'!
<S&!
' +. !
'
< + ''! &%"!
< , '
!2& '&!&', '
!

@ : ++
!7(!&%+ +
,( +
%+ +"%& " !
*, %&'
! " +!
&!' + , '+0
& /

< + ' '& " + +


("% + +
, +

H
< +) ( & &% !
'!
, & + " + .&%+
'
< +*( +% &" ++6
&%* + " +, " * +
< +, *!%&1 ' / (+
%+ " + % %7!

; 0 / 2
$ "
#8% '(+"! ,8 ! + " : ; &+ %!
%(% &% & ' !& " &% " %"
8 !+ <
%+0 7 &%0 , +
!'!
2&0 ' (* &%+
(++! &* !%+ N, 3(!, +!
& (% ! 5'!
2&; ' %+( + %
9& < ) &)"!*,!5
4
!'!&% ;'& ! '!
2& +( + %9& < (++ 9+ !
'+ " *+ * * ! ;4' %
, +& "<)"! 5 7 !& ' ( ;4' % % /<
@ &%
!4
!' ) 4 *(" " , " *L + % " ' /%!.+
0 (+ ' ) ."( +"(' !& +
0
+" ''!& !*," * &% " +"(' !
2&0 '&% " " + + ("% +

; < %
+;, %+
<L; '< ," ;7 &%<
L; < +
!%!&;, +
!'!
2&<
L; < , +; '
(* &%+
<

@ 7

; 0 / 8
$ "
&'"(+
!2&, '&+&+
& "!
5 %& &' !+, %* '!+!& + 0 '& ' " +, " * +'6 %
!'++7>& 9 +
7 &%+ " + !
2&0 ! &%!4
!' " 8-!
% " +* ! +, .&% !
.+ 0 &% % +
S
&! ' 4' ( &'!0 6
&! ' +. ! 0 %+ ''! &%"! 0 &% % + K&!&!'
, '+ ,( + , /*," " , '&%/ +"('!& + /'(% +

%( " 5 " " +


!2& :(* "7!
% "' ( , 4' % +
, "
7 &% " " + !
2& !
"" +
!
, '' ! &% +
4 ( 5
&!'!2&+ ( + %
9& +
, ' ! "!
*!% % /
'
%+ ( + %9& :.&% &4 * ! &' '
%
' % +, +& " + +
'+ ' ! &'
!2&
' % + "% / +
%9& +!
& ' ( +

@ '
.

$ : #N 0 # &( " 7(! )* !


'!
& " % / & " , .&' !
2& )"
"('
1 '&% " + ' '! &%+ % / & : :
:N 0 "6+ " '
'! &%
% / !'!
2&0 + , ?0 M ,

$ K !" 0 0 " !
+%* + .! 7!
" &'
! &+"( )+7(! '*
, '++ * / '&%
!&( '
(* &% !
&8 !
% & , )' % !'
!2&0 # ""6
&0

$ K !" 0 0 " ! " +, " &9"!


+!
+ " + '
'! &%+
% / # ""6
&0 M

KN KN N : $ ++ , (& !+%* !
7!" &'!
,! *!"27!' " ' '
! &% / #! &!
+%! / ) 7(! '!"0
&+
%!%
(% 7( + ' !" +
0 ''
!& " &%!3(!0 !
.!
+!
2& "( N'
(, ' !& "0
, , , !" # $ %&' ( 0 # ""6&0

N X N N:N#$ N K #8% *% !
. * ! '& 7!
+%
" +1 '
1 + 9+!
'+ " '
!& +'& " & % ( " 5 ) ' ( &'
! " +" +!& + "
% / *+ P G !& * &( " +% 6
+%!
' ) &9"!
+!
+ ''! &%+0 ,
@

N T '
%!'" '
'! &% !
&.+
%!7'
!2&!
&% '
%!. :+
+ &% "
# & 7 * &%
0 7!0 M

:
N " "( )" 7(! & " / &4'
'!2& " 9 " '(+"
N4
!'
!& &% & '
!& " "% / " Y #!
&!+
%! / ) 7(! '!"0 H 0
, @ G

F P P (7(+
% ! 7!
" &'
! ,! *!"27! ' K&! & ,! *!" 76
!&'
!,!+
0 8'&!
'+) ,"!
''!& + #!" +
0 X&!
''Z
0 # ""6
&0 K 0 0,

N :: : 0 "4 7(! F!
7!& & " % / # '* 0 +
, ?0
HH0 ,97 G
D 2/ 0

K& " 3( , %& ' 6 " 3(!


, * &%&! *!&% " *, + ' !!2
" & , ' !
2& (& % ( 6 3( '& (' -)" " ;+".&%< (&%&3(
"* '& *!&% ' ! & -! " 0 + & + ! +
, &+ , "
4 ! '' !2& ,! &%( + &" 5& , (' '!2& " , ' ! *!&% 3(! 3(
" % ( 6+ " 3( 0 & 0 " . ) .! + , .! 4
!' 3( + %
"! 7 ++ + %!&4 * ' !
2& + '&+ !7& & " , *! + 3(
!"!
7 &'! + &%+ '* &5 + %" , %%+ * &!,(" '!2& (&
+!
+ %* , "! 7 + :( 7 %+" " 3(! , +" ( " 9 0 +
, ' ! 2 "!
5 " %

" +" + &'&% '*, ? (& )( &%0 * + ' " * & "
3(!, , %''
!2& , +& " ;7( &%+
0 ' % , +" ( 0 " &%"0
, " !
&+0 -%
!&% !
&'& !+)* *, + <)+ !!7! & " 9 % /

" * * &% !
&!'
! " , '+ +" ( + , (/ (& -," + !
2&
!
&%&+0 " + !
+%* " * " '*, ?6 + '%!
. )" + * ++
+," 5 & " +
!%! " -," +!
2& & & (& " +% / +) 1 6
'&% " " '& % ! &'& ! , ('! , " !7&!'!
2& (&* % !"
'% 2&' '& " 9 " ' '
! &%

* '&+' ( &'! " ' '! &% " +" ) )( &% ) +, +& +* +
3( + &'&% & & " 9 +
("% &" +!& +) " 3(! , +" (
+(4! 2 ?+ & " 7(" " +" )+( )( &% + (4! &3( * ( +
&' ( "" ) &% 5+ ' " +!
4!' + '* 7 0 * + 3(!! & +
%+ " + " + !
%! +!
+ %&' !" *9+' '& & & '!! & % %*!&%
*8 ! ' :+ % + +, +& +" + !& ++ (4! &3( * ( +7 &
' )' ( "" 0 4
( &% + " + " '&% + !
+%&'!" !
7( "* &%

&" !&. +
%!7' !
2&! &!
'!" & + &'&%2 " , *!
+ , % / &+ !
+%* +
, "!
7 ++0 " + 7( &%+ 4 ( & &'&% + ' ' " + !
%! " ' '
! &% +
!&
+? " + 1 +! (% !
"!
5 + ( &% " , ' ! *!&% *, ' +
&'&% & .! ++3( ! +" & " 9 &" '(" + "!
5 " % /
&'&%2 .! &' ! 3( " % ( 64 ( " 3(

! " ! &'! &% " , %* &% , (''!2& & " ' (" " &
, +& + ! 2+ (+
, & " +" + , (' '!
2&, + , '! [1 +0
*!&% ++ "!
5 & " +" + , '!
2&0 , " +'( " +1( 3(
+," 5 " 7(, * &%&! *!&% " *, + ; , +& + <)'&% % (&
+" -, % , 3( )( &" +" + , '!
2&
D 8

"9 " '(+++ 1 '&+ %!


%(! &(&*8% 4!
'5, !&.+
%!7 ) & "!
5 " +
''
! &%+ % / +(&, ' ! *!&% 3( , *! % * &% + 1 +% " ! 7&
" ' & !
+4
(&'
!& +3( % *! &2 & " +
!& +, +& " + ? +* % !" +
(& + + !
* "! 5" , +
!" + .&%+3( % *! & & & " '&%' !*!&%
& + 0 " !7 * 3(! " '&4 !7( '!2& (&9 " 3( + . 7 & &
&" * ! &3( + , 4 (& !
5 &" +'(++ 9+ !
'+

& " 9 " '(+" + !


&!'&" +'& -!& +' & "27!
'+)"27!
'+ &% " +1 '
1+
%'% + 4' % + !+
7 3( , ' ! & " ' ( &'
! "+ ('+

" 9 " '(+" '*!&5 '&+


%(!+ * !&% (& 5& *!&% 1 '
! %9+ , %!
(& .&% " +!2& ' &%' &% %' % + ," &% &+!
+%*9%
!'* &%
" ++ !
7(!&%+, 7(&%+

• B
Q( &%' &% ;\<'(+ 2 !' %* &% " &%' &% ;Y<C
• B
F +! " &%' &% ;\<+ (4
!'!&% , +6*!+
* , '(+ " &%' &% ;Y<C
• !& + +60 B3(8 % + &%' &%+;\ 0 \ \&<+& %* ! 8& & '+ !+, '(+
!'%* &% ;Y<C

" &% ! 7(, , 7(&%++' " "(5" +% +%


!, + '& -!& +"27!
'+ &%
" + &%' &%+ +%++&

• $ / K& &%' &% ;Y<%


!& (& '(+ ! '% >&!
' ;\< " %&% ;\<
+& '+ ! )+(4
!'
!&% , 3( ' ( ;Y< /*,"

' &'! ! & ('


'!2& , ' !
*!&%
) &% & *!&% !&' '
%

• 5$ / + *9+ &%' &%+;Y 0 Y <%


!& &(& '(+ ! '
% >&!
' +
'
!;\< +& '+ ! )+
(4!
'!&% , 3( '( ;Y 0 Y < /*,"

K!
''!
2&!
*, ,! "% /

' &' !
, "6
%!
'+ +" '
'!2&
+7(!*!&% " +'& !
'!& +
+"(

• -$ / K& &%' &% ;Y<% !& *9+ (& '(+ ! '% ;\ 0 \ < "
%&%0 ' &%' &% ;\ 0 \ < +& '+ ! , 3( '( ;Y<, &!
&7(& +
+(4
!'
!&% , + 6+2" L" '&/
(&'
!2& +& '+ ! /*,"

' &'
!
'& +) .
!++
&'& " *93(!
&

*(&!
''!
2&. "
!
& ' (

K& . 5 +% " '! +% +" + " '!& + &'&% + 0 "7(& +. '++ !*," +
0 %+
*9+'*," /+0 + . '&+
%()& " 9 " '(+" +'*>& &'&% &" +'(++
3( ! ' %* &% , ('& " + '&+' ( &'
!+0 '& !'!& + %8'&!
'+ ) '& ('%+
!
&+7( +L) &" +'(++ 9+ !
'+0 '& !'
!& + *! &!
+%% !.+)+ !'+' !" +

" , ,! 1 '1 !+? " 9 " '(+" "" . " !&. +


%!7 ) + ( 3(!
,
, 4 (& !
5 & " &9"! +!
+0 "!
79& " *(' 1 +.'+ '*," * &% " ! &4 * '!
2&
'7! &% ! * &% ) ," &% "%
!, '& -
!& + &'&% + : ,! 5)
4!
'' ! & " '&+ %(''!2& " 9 " , & & " '& ' !*!&% ) ' %!
.! "
& "!
+%, !
&! +
'(%!" * &% " , 9'
%!' +(&4' % *()! *, %&%

"9 " '(+++ '&+%() *& ! & ('


%!.0 " , %
!'(" " 7 & " )+
,( " &4 * ('%
!.0 " 7& " " , % !
'(" L *9++ '&+ %!
%() &
(& , + )( , !!5' !
2&0 , !
&% .&!" +4' % + !+
7

@
D :/ . 7
0 0?

24 ! "/
% " / " E % " /

. # < E77E =/ . # ) + < E77E =/

% + *!%& % + %+ ! &% 8+, " % / 0 '* " '


(, '!
2&0 " %
!*,
-
, !&'!0 &% % +
0 , 3( +%+ & +% & " 4* % &%!
4!
'' !
2& '
' ! &%+
% /

84 !"
% ," '"
F 0 0 0?
0
$" A / C '" /

0" $" ! /

+ < ($ * ,- , "
) /
$, ($ $ C=

6 " /

:4 +
") '" 0" , , ($ $"
" $ )% /
7 5"
" 7
7 " -

@ " $ ;3(!&0 3( 0 '


(& 0 & 0 )'* '
(!2=
@4 ,$- ! ($ $ " /

G4 1 $ /
$ % ; &!
'!& +) '
%++
( +
%9& 3( '(+ & " '
'! &%=

$ 1 /; '
% +, +& " + % / 3( '(+ & " '
'! &%<

, " ) ($ ) $ ! $
" /
&4 * ' !
2& !'
!& " 3( )
( " '*, &+
!2& " +'(++ '
" " !
4!
'("% &"
! &%
!4
!''!2& " +*!+*+

G
H40 ; " &+ '
'!2&, '&% " " +'(++) .
!% 3( "
''
! &% '
( &( .* &%<
0 , . # . #
- $ ) "!
< E77E = < E77E
=
24
84
:4
>4

I4 ) + "< =
%," "
+ ."
%

J40 " ")

%," / KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK "


+ / KKKKKKKKKKKKKKKKKK

%," / KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK "


+ / KKKKKKKKKKKKKKKKKK

%," / KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK "


+ / KKKKKKKKKKKKKKKKKK

%," / KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK "


+ / KKKKKKKKKKKKKKKKKK

2L4 ) "
."% "
+ . #

M
D >/ ;M 0 . 0
3 M ; 0

+% "!+
% +(& +
(* &) ,%'
!2& " "!
+% 4'
% +, +& " + " !
+%* "
: 0 (%!
"!
5 , " &9"!
+!
+ " +''! &%+ % /

-!
+%& *(' 1 +, " * +4 6+
!'+ 0 1 ! "! + 0 '7&!%!
.+ 0 * &%" + *' !& " + 3(
7& & ( + ' ' " ', ' ! "% / , /' (% (&% / + %+, " * +
+ ! 7!
& & &(& . ! +!
%(' !& +
0 3( + " ' !& & &% + 6 (& * & , % !'
("
&' '&%-% &% + %++ !
%(' !& ++ * &' !& & " (+ 7+0 " "'1 "!+*0 "
+
%8+0 " + , " * +.!
+ (" + " + ' ! &' !
2& *(+ '(" ) " + " ' !& + '& (&
*% !
.' !
2&!& ' ( 0 (&'& ' ! *!&% 1 ! "! ! &+(4
!'!&% , "!
5 " %

: + .' !2&). !4!''!


2& +%+'& !
'!& +0 + (& . !+!
2&!&%7 " " , " * 0 +
.!
%" !*, %&' ! , " , .&' !
2& ) '&% " " +" +!& + & " + % / +
!&'! &%+0 ! 3( & +2" &% & &/( 7 " +'& !'!& + +7(! " ,( +
%
% /+ !
& %* ! 8& " +4'% + *! &!
+%%!. +), +& " +3( , %&' !"!
5& " !+ 7
'
' ! &%

: +
!7(!&% "!
+% '1 3( " )
( 9 &4' + &" , " *9%
!' " '+ !
&'! &%
, !&% " +* ! + !&% .&'!
2& &" ! ''
!2&' '%

: F QK N N N$ N
N N :
N NN # N K N
B " , ' %
!'2 (& -* & *8 ! '
, *," C
B +* % !
2 (& , ( ,%!%
( +
, *," C
B " +
!7&2 " % &4* ' " 0
4!
&!& + (+ + , &+ ! "! + 0 " + !+ 7+
!&."(' +)" +, 9' %
!'++7( + C
@ B ' !!2 (& &% & *!&% 4 * " &+(
% / 3( !&'"() " + *8% + 0
, ' ! *!&%+ 0 & * + ) '*, %*!&%+
+7( + C
B ' !!2!&+%(' '!& + + '* (+
' ' % ) '
( * &% " + " * &%+
, %' '!
2&C
: F $:
B " &% & *!&% 4 ( , , +& "
, .!* &% &% & , "" C
G B (% !
"!
52 " *8% &% & *!&%
" +' !&' , ++ C ;* % !
.0 '!0 * + % 0
, ). !4!
'<
M !" , +& & +*, ? " % '&
7(" ! 0 B + " '&' ! 2 (& , 9' %
!'
, + + (, .!+ &%+ +!7& " "
% C

H
]
H B &'&% , '!& "7(&
&4 * , +/ 3( " 1( !+ , (' !
(& + %8+ , +& " 3( ! +*! &()+ + (+
', ' ! ++&+ !" + C
B &'&% (+& "7>&* ! '* &%
/ " !&4"( &' ! "7(& 70
!
&' "()& " "'1 "C
B( " ' 7 % /0 + ( 6 %* "
%!*, ( ' !2& " % %& - %* +
'* , %&+ !& 4 6
+!' * &%"* &% "
, +& C
BF( "7(& , ' (, ' !
2& * &%"
!
7!& , , " * + , +& " +
4*! "! + C
B &'&% " , +& +* % !
*. !*!&%+ , + %( +4 5 + "!
5&
+ +
4( 5+ " " .&% % &+ , %C
#N K
@ !" % / 1!5 '+ *! + (&
& * +7(! 0 B 6 %& ' ( "3(!
, .' 1 , +& " '* 0 1 %
!*, 0
+ 4
( 50 * " + %!+ C
B &6 "7(& 5 2&"27! ', & (+ " +
3(! , + , %' '!2&, +& "C
G B : , +& 1 ' !! % "! * &%' !
2&
, % " + (, .! + &% '*, %*!&%+
!
&+7( + C
: P NY K K
M "+ (, .! + B , *( . " +7(! &+(
9 * !&% (&!& + !
&.!%' !
2&
+"(' !& , " * +'&+ (7 &%C
H " + (, . !+ B 1 '!! &% & *!&%
& *! &!
+%' !
2& " +7(! C
" 4' % !+7 3( ! "(7 "
' '! &% B + &'&% ."( & (&
!
&.&% ! !+ 7+ C
B :+ !
%(' !
2& !+7 1 6+ ! & "! 5
, .!* &% / (&% '&+ (+* ! + '&% "C
B " 1! 5 +7(! *!&% " +* ! +
'&% " ( &% " >"% !* *+ C
B" % / 1 6 ! &4 * +(
+(, .! + + " + !
%(' !
2& !+7 3(
7& 2 " ' '! &%C

You might also like