Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI

Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
 5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.
Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom
bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111
7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):
1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI
– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
 1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
 2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
 2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73
5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79
5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
 IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet
 Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97
6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.
Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom
bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

 7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
 1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
 2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41
3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45
3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55

4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61

4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA

Predmet: TEORIJA IZBORA I IZBORNI SISTEMI
Literatura za ispit: IZBORNI SISTEMI, prof. dr Veselin Pavićević, Ekonomski fakultet

Podgorica, 2014.

Segmenti građe iz udžbenika koji obuhvataju pitanja za ispit (markirano crvenom

bojom):

1. IZBORI ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI

– Istorijska ishodišta predstavničke vlasti –

1.1 OSNOVNA TEORIJSKA ODREĐENJA MJESTA I ULOGE INSTITUCIJE IZBORA

ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 17
1.2. IZBORI – OSNOVNE FUNKCIJE I VRIJEDNOSTI 18
1.3 OEBS / Drugo zasjedanje konferencije o ljudskoj dimenziji (Kopenhagen 1990) 21
1.3.1 KODEKS DOBROG VLADANJA U IZBORNIM PITANJIMA
/SMJERNICE I OBRAZLOŽENJE/ 23

2.1 EVOLUCIJA PRIMJENE OPŠTIHPRINCIPA U SISTEMU IZBORA ZA

PREDSTAVNIČKU VLAST ZA CENTRALNE ORGANE PREDSTAVNIČKE VLASTI 29
2.1.1 OGRANIČENO, OPŠTE I JEDNAKO PRAVO GLASA 29
2.1.2 VELIKA BRITANIJA – Britanska izborna evolutivnost – 30
2.1.3 FRANCUSKA – Francuski izborni radikalizam – 33
2.1.4 SJEDINJE AMERIČKE DRŽAVE – Američki izborni pragmatizam – 35
2.1.5 KNJAŽEVINA / KRALJEVINA CRNA GORA 37
2.2 BIRAČKO PRAVO ZA ŽENE 39
2.2.1 ŽENSKA KVOTA 41

3.1 PRAVNI KARAKTER BIRAČKOG PRAVA 45

3.2 SUBJEKTI PRAVA GLASA / AKTIVNA I PASIVNA BIRAČKA LEGITIMACIJA 47
3.3 JEDNAKO ILI NEJEDNAKO BIRAČKO PRAVO 51
3.4 NEPOSREDNO I POSREDNO PRAVO GLASA 53
3.5 TAJNO I JAVNO GLASANJE 55
4.1 IZBORNI SISTEMI STRUKTURA / KARAKTERISTIKE / POLITIČKI UČINCI 61
4.1.1 METODI IZBORA ZA CENTRALNE PREDSTAVNIČKE ORGANE VLASTI 62
4.1.2 SAVJETI PROJEKTANTIMA IZBORNOG SISTEMA 73

5.1 VEĆINSKI IZBORNI METODI – SISTEMI 79

5.2 MAJORITETNI IZBORNI METODI – SISTEMI 80
5.3 POLUPROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 82
5.4 PROPORCIONALNI IZBORNI METODI – SISTEMI 83
5.5 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI CENTRALNIHPREDSTAVNIČKIHORGANA
I IZBORNIHSISTEMA: V. BRITANIJE, FRANCUSKE, SAD iSR NJEMAČKE 90
5.5.1 VelikaBritanija 91
5.5.2 FRANCUSKA 92
5.5.3 SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE 94
5.5.4 SR NJEMAČKA 97

6. IZBORNE JEDINICE I PROBLEMI IZBORNE GEOGRAFIJE 101

7.1 IZBORNE LISTE - OSNOVNI TIPOVI I KARAKTERISTIKE 111

7.1.1 Zatvorena(vezana) lista 112
7.1.2 Fleksibilnalista 112
7.1.3 Otvorenalista 112
7.1.4 Slobodnalista 112
7.2 GLASANJE / NAČIN I OSNOVNI TIPOVI 113
7.3 ZAŠTITA IZBORNOG PRAVA 115
7.4 KONTROLA IZBORA 116
7.5 NAČIN GLASANJA - TIP IZBORNE LISTE NEPOSREDNI
ILI POSREDNI PROPORCIONALNI IZBORNI SISTEM? 117
7.6 PRAVNI KARAKTER POSLANIČKOG MANDATA IMERATIVNI
ILI SLOBODNI MANDAT? 120
7.7 VERIFIKACIJA MANDATA ZAKONODAVNI AKT ILI AKT PRIMJENE PRAVA? 122
7.8 POZITIVNA DISKRIMINACIJA (AFIRMATIVNA AKCIJA) 124
7.9 IZBORNA ADMINISTRACIJA 126

8.1 RASPODJELA PREDSTAVNIČKIHMJESTA - MANDATA 133

8.1.1 METOD IZBORNOG KOLIČNIKA 133
8.1.2 PREFERENCIJANA METODA - POJEDINAČNO PRENOSIV GLAS
/single transferable vote/ 136
8.1.3 METODI NAJVEĆEG PROSJEKA /the highest average/ - METODI LISTE 137

9. IZBORNI SISTEM U CRNOJGORI – U TRAGANJU ZA EFIKASNOM

I STABILNOM INSTITUCIJOM – 145
9.1 ISTORIJSKA I SOCIJALNA UTEMELJENOST VIŠESTRANAČJA U CRNOJGORI 145
9.2 IZBORNI SISTEM NA NIVOU DRŽAVE 147
9.2.1 OSNOVNI STRUKTURNI ELEMENTI IZBORNOG SISTEMA 147
9.2.1.1 Broj i veličina izbornih jedinica 148
9.2.1.2 Metod preračunavanja glasova u mandate 149
9.2.1.3 Način glasanja 149
9.3 IZBORNI SISTEM NA NIVOU LOKALNE ZAJEDNICE - OPŠTINE 151
9.4 SISTEM IZBORA PREDSJEDNIKA DRŽAVE 151
9.5 PREPORUKE I ZAKLJUČAK 152

10. APENDIX 155

10.1 KOMPARATIVNI PREGLED OSNOVNIH STRUKTURNIH ELEMENATA
IZBORNIH SISTEMA U SVIJETU TOKOM 2000. 155

11. LITERATURA - KORIŠĆENA I ŠIRA