Practicenote08 A

á«ªæàdG ‘ OÉ°ùØdG áëaÉµe êÉeOEG
OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫ƒM á«≤«Ñ£J Iôcòe

2008 Èª°ùjO/∫hC’G ¿ƒfÉc
äÉjƒàëŸG
2 ¢üî∏e
3 áeó≤e .1
5 ¬∏ª©d á∏ªàëªdG πNGóªdGh »FÉªfE’G IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd á°ü°qüîàªdG áª°ùdG .2
5 á≤HÉ°ùdG äGôÑîdG øe IOÉØà°S’EG 1-2
7 á«dhódG á«fƒfÉ≤dG ô«jÉ©ªdGh óYGƒ≤dGh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH 2-2
7 OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH á£°ûf’C QÉWÉEc OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’CG á«bÉØJG 1-2-2
8 OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’CG á«bÉØJG ≥«Ñ£J ºYód »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πgƒDJ »àdG áfQÉ≤ªdG ÉjGõªdG 2-2-2
10 OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a iôNGC á«dhO á«fƒfÉb äÉ°SQÉªeh ô«jÉ©eh óYGƒb 3-2-2
11 »∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y äÉ°SÉcÉ©fE’G .3
11 ádÉ©a äÉ«é«JGôà°SG º«ª°üJ 1-3
11 äÉ«æ≤àdGh äÉHQÉ≤ªdG 1-1-3
13 »ªdÉ©dGh »ª«∏b’EGh …ô£≤dG iƒà°ùªdG ≈∏Y äÉ«é«JGôà°S’G 2-1-3
14 äÉYhô°ûªdGh èeGôÑdG »a OÉ°ùØdG áëaÉµe êÉeOGE 3-1-3
15 OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe ºYO 4-1-3
17 èeGôÑdG ™°Vh πLGC øe §«£îàdGh åëÑdG 5-1-3
18 OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a á∏YÉØdG ±GôW’CG ójóëJ 6-1-3
21 äÉcGô°ûdG AÉæH 7-1-3
21 (á£°ûf’CG èeGôH ™°Vh) »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á«é«JGôà°S’G πNóàdG ä’Éée 2-3
21 ºµëdG ø«°ùëJh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’CG á«bÉØJ’ áHÉéà°S’G ≈∏Y äÉ°ù°SƒDªdG/ádhódG IQób IOÉjR 1-2-3
23 äÉ°SÉ«°ùdG áeóN »a OÉ°ùØdG áëaÉµe/ºµëdG º««≤J äGhOGC ∞«XƒJ 2-2-3
OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »fóªdG ™ªàéªdGh ΩÓYÓ E d á«HÉbôdG IQó≤dG õjõ©J 3-2-3
25
OÉ°ùØdG áëaÉµe äGQOÉÑe ø«H Éª«a ≥«°ùæàdGh ºZÉæàdG iƒà°ùe ø«°ùëJ 4-2-3
25 áaô©ªdGh »YƒdG iƒà°ùe ø«°ùëJ 5-2-3
26
27 »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πNGO á«∏NGódG ádAÉ°ùªdG õjõ©J :áæ°ùëdG Ihó≤dG ∫ÓN øe IOÉ«≤dG 3-3
29 :™LGôªdG
32 (AÉcô°ûdGh ,QOÉ°üªdGh ,∑ƒµ°üdGh ,ÇOÉÑªdGh ,á«°ù«FôdG á∏YÉØdG ±GôW’CGh ,äÉ°SÉ«°ùdG) :≥MÓªdG
2 á«ªæàdG »a OÉ°ùØdG áëaÉµe êÉeOGE :»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG
¢üî∏e
á``dO’CG ócƒD``Jh .¬`ªéMh ¬∏`µ°T ∞∏`àNG ¿GEh ,AGƒ`°S óM ≈∏Y áeó≤àªdGh á«eÉædG ,Iô«≤ØdGh á«æ¨dG ¿Gó∏ÑdG »a OƒLƒe OÉ°ùØdG
á«Ø```dÓ
C d á`«FÉªf’EG ±Góg’CG ≥«``≤ëJ ≈`dGE á``«eGôdG Oƒ`¡édG π`bô`©jh ,ähÉ``Øàe ƒë``f ≈∏`Y AGô`≤ØdG ô°†``j OÉ``°ùØdG ¿GC ≈`∏Y
»à QÉ`ªãà°S’G øY k Gó`«©H OQGƒ`ªdG πjƒ`ëJh á«YÉ`ªàL’G äÉeóîdG ≈∏Y ∫ƒ°üëdG ¢Uôa π«∏≤J ∫ÓN øe ájô°ûÑdG á«`ªæàdGh
≈dGE …OƒD`jh ,¿ƒæ`É≤dG ºµ`Mh á«WGô≤`ªjódG kÉ`°†`jGC OÉ°ù`ØdG ¢Vƒ`≤jh .á«YÉªàL’G äÉeóîdGh ,äÉ°ù°SƒDªdGh ,á«°SÉ°S’CG á«æÑdG
ÜÉ`gQ’EGh á`ª¶æªdG á`ªjôédG QÉgORÉH íª°ùjh ,IÉ«ëdG IOƒL øe ¢UÉ≤àf’Gh ,¥Gƒ°S’CG ¬jƒ°ûJh ,¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M äÉcÉ¡àfG
.¿É°ùf’EG øeGC Oó¡J »àdG QÉ£N’CG øe Égô«Zh
¿ô`≤dG äÉæ`«©°ùJ á`jGóH ò`æe ágGõ`ædGh á`«aÉØ°ûdGh ádAÉ`°ùªdG ∫ƒ`M èeGô`H »a »`FÉªf’EG Ióë`àªdG ºe’CG èèÉfôH ∑QÉ°T óbh
≈∏Y ó©H Éª«a äRÉM »àdG á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG »dÉée »a ájô£≤odG ÖJÉµªdG É¡H Ωƒ≤J »àdG äÉWÉ°ûædG ∫ÓN øe ,øjô°û©dG
ºe’CG èeÉfôÑd á«°ù°SƒDªdG äÉ°SÉ«°ùdG ábQh ∫ÓN øe äÉWÉ°ûædG √òg õjõ©J ºJ Éªc .''á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG èeÉfôH'' øe ºYO
.ájƒªæJ á∏µ°ûe OÉ°ùØdG ¿GC ≈∏Y äócGC »àdG ,(1998) ''ºµëdG IQGOGE ø«°ùëàd OÉ°ùØdG áëaÉµe'' ¿GƒæY âëJ »FÉªf’EG IóëàªdG
áëaÉµªd èeÉfôÑdG áHQÉ≤e í°VƒJ ''OÉ°ùØdG ∫ƒM á«≤«Ñ£J Iôcòe'' »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH Qó°UGC ,2004 áæ°S »ah
.™°Sh’CG ájƒªæàdG IóæL’CG »a É¡éeOh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IOóëe ô«HGóJ ™°Vh á«Ø«c ∫ƒM äGOÉ°TQGE Ωó≤Jh OÉ°ùØdG
''OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫ƒM á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG'' ∫GóÑà°SG …Qhô°†dG øe íÑ°UGC ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd IójóL ô«jÉ©eh óYGƒb Qƒ¡X ™eh
14 »a ò`«ØæàdG õ«M ''OÉ`°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG'' ∫ƒNO ¿GC ≈dGE IQÉ°T’EG QóéJh .2004 áæ°S »a äQó°U »àdG
≈dGE »FÉ`ªf’EG Ióë`àªdG ºe’G èeÉfôÑH GóM Éªe ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd IójóL Ék°Uôah äÉjóëJ RôHGC 2005 ∫h’CG ¿ƒfÉc/ôÑª°ùjO
.ájÉ¡ædG »a Égõ«côJ Qƒëe πjó©Jh OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a ¬JÉjƒdhGC á©LGôe
á°SGQOh í`°ùe ∫Ó`N øe OÉ`°ùØdG áëaÉ`µe á«°†b ∫h’CG Aõ`édG ∫hÉæàj .AGõLGC á©HQGC ≈dGE á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG √òg âª°uùbo óbh
»à »`FÉªf’EG Ióë`àªdG ºe’G èeÉ`fôH QhO »fÉãdG AõédG ¢ûbÉæjh .¬JÉ©ÑJh ,¬HÉÑ°SGC í«°VƒJh ,OÉ°ùØ∏d áØ∏àîªdG äÉØjô©àdG
á«bÉØJG QÉWGE »a »∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y ¬jód IôaƒàªdG Iƒ≤dG •É≤fh èeÉfôÑdG IôÑN ¿ÉÑ°ùëdG »a òN’CG ™e ,OÉ°ùØdG áédÉ©e
Aõé``dG ¢ûbÉ`æj Éªæ`«H .á«dhódG ô«`jÉ`©ªdGh ,óYGƒ`≤dGh ,∑ƒµ`°üdGh ,äÉèGõàd’G øe Égô«`Zh OÉ°ù`ØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG
ø«jƒà°ù`ªdG ≈∏Yh ó∏`ÑdG iƒà`°ùe ≈∏Y »`FÉªf’EG Ióë`àªdG ºe’G èèÉfôÑ`d áÑ°ùædÉH »∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y äÉ°SÉµ©f’EG ådÉãdG
á`Môà≤e á`ªFÉ`b ≈∏Y ≥`MÓ`ªdG …ƒàëJ ,k Gô«NGCh .áMÉàªdG πNGóªdGh á«é«JGôà°S’G äÉHQÉ≤ªdG å«M øe »ªdÉ©dGh »ª«∏b’EG
.äGAGô≤dG øe ójõªH
»g OÉ°ùØdG áëaÉµe »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºè’G èeÉ`fôH á`cQÉ°ûè AGQh øe á`«°SÉ`°S’CG IôµØdG ¿GC á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG øq«ÑJ
Rõ©J É`ªc .áeGóà°ùªdG á«ªæàdG ºYOh ,á«ØdÓ C d á«FÉªf’EG ±Góg’CG ≥«≤ëJh ,ô≤ØdG IóM øe ∞«ØîàdG ∫Éée »a ¬JÉ«MÓ°U ºYO
∫É`ée »a á«æØdG IóYÉ`°ùª∏d Ék«°SÉ°SGC k GQó°üe »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ¿Éc ÉªdÉ£d (GC) :ø«àª¡e ø«à≤«≤M IôcòªdG √òg
¬æ`µªj ójôa ™°Vƒe »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ¿qGE (Ü) ;»WGô≤ªjódG ºµëdÉH ¢UÉîdG ¬∏ªY øª°V OÉ°ùØdG áëaÉµe
≈dGE á«fÉ`ãdG á`≤«≤ëdG óæ`à°ùJh .OÉ°ùØdG áëaÉµªd á∏eÉ°T áHQÉ≤e »a ø««æWƒdG ø««æ©ªdG ±GôW’CG øe ™°SGh ¥É£f ∑Gô°TGE øe
,á«æWh iƒb ÉgOƒ≤J »àdG èeGôÑdG ™°Vh äÉ«∏ª©d ¬JófÉ°ùeh IójóY ¿Gó∏H »a ™°SGƒdG »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH óLGƒJ
á°UÉ`îdG ¿Gó∏ÑdG èeGôHh ,ácôà°ûªdG ájô£≤odG äÉª««≤àdGh ,á«FÉªf’EG äGóYÉ°ùª∏d IóëàªdG ºe’CG ôWGC »a Ék°†jGC ¢ùµ©æj Ée ƒgh
.»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH
ò«ØæJh ôjƒ£J (GC) :πãe ä’Éée »a èeGôÑdG ™°Vh ≈∏Y ájô£≤odG ÖJÉµªdG IóYÉ°ùªd á«¡«LƒJ äGOÉ°TQGE á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG Ωó≤J
á«æWƒdG èeGô``ÑdG »à OÉ`°ùØdG áëaÉ`µe äÉ`WÉ`°ûf êÉèOGE (Ü) ;OÉ°ùØdG áëaÉµªd óe’CG Iô«°üb iôNGCh á∏jƒW äÉ«é«JGôà°SG
™àQh á«YÉªàL’G Iô°UÉæªdG »a ácQÉ°ûªdG (O) ;OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe äGQób á«ªæJ (ê) ;äÉeóîdG ºjó≤àd á°ü°üîªdG
AGôLGEh OÉ°ùØdG áëaÉµe πFÉ°Sh º««≤àd äGhOGC ôjƒ£J (`g) ;ΩÓY’EG πFÉ°Shh »fóªdG ™ªàéªdG äÉª¶æe ∫ÓN øe »YƒdG iƒà°ùe
.á«aô©e äGhOGC ôjƒ£J (R) ;É¡æ«H Éª«a ≥«aƒàdGh OÉ°ùØdG áëaÉµe èeGôH ø«H ≥«°ùæàdG (h) ;∫ÉéªdG Gòg »a äÉYÓ£à°SGE
áeó≤e
.áeƒµëdÉH Ö©°ûdG á≤K »a ÉkYõYõJ çóëjh ,¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M ∑É¡àfG ≈dGE …OƒDjh ,¿ƒfÉ≤dG ºµMh á«WGô≤ªjódG OÉ°ùØdG ¢Vƒ≤j''
≈dGE …OƒDJ ≈°TQ ¿ƒ∏Ñ≤j ÉeóæY hGC ,Óãe ájhO’CG »a ÖYÓàdÉH ¿hó°SÉØdG ¿ƒdhƒD°ùªdG íª°ùj ÉeóæY ,πà≤j ób OÉ°ùØdG ¿GE πH
k GQÉ°V k Gô«KÉCJ ¬d ¿GC Éªc ,á«°SÉ°S’CG á«YÉªàL’G äÉeóîdG ºjó≤J ≈∏Y áÄ«°S k GQÉKGB OÉ°ùØ˘∏˘d ¿GE (...) .á˘«˘HÉ˘gQGE ∫É˘ª˘YGC ´ƒ˘bh
.''(±É°†e ó«cÉCàdG) É¡«∏Y Éæ≤aGƒJ »àdGá«ØdÓ C d á«FÉªf’EG ±GógGC ≥«≤ëJ ΩÉeGC Iô«Ñc áÑ≤Y πãªj ƒgh .AGô≤ØdG ≈∏Y á°UÉN
.2007 ,''ábhô°ùªdG äGOƒLƒªdG OGOôà°SG IQOÉÑe'' ¥ÓWGE óæY ,IóëàªdG ºeÓ

C d ΩÉ©dG ø«e’CG ,¿ƒe »c ¿ÉH -
¢†jƒ≤Jh ,iôNGC ä’Éée ≈dGE á«ªæà∏d á°ü°üîªdG ∫Gƒe’CG πjƒëJ ≥jôW øY ¿RGƒàe ô«Z ƒëf ≈∏Y AGô≤ØdÉH OÉ°ùØdG ô°†j''
.''á«ÑæL’CG äÉfƒ©ªdGh äGQÉªãà°S’G ábÉYGEh ,º∏¶dGh IGhÉ°ùªdG ΩóY ájò¨Jh ,á«°SÉ°S’CG äÉeóîdG ô«aƒJ ≈∏Y áeƒµëdG IQób
á«bÉØJG áeÉ©dG á«©ªédG äóªàYG ÉeóæY ¬H ≈dOCG …òdG íjô°üàdG »a ,∑GòfGB IóëàªdG ºeÓ
C d ΩÉ©dG ø«e’CG ,¿ÉæY »aƒc -
.2003 ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG
ƒëf ≈∏Y AGô`≤ØdG …PƒDj OÉ°ùØdG ¿GC ºdÉ©dG AÉLQGC ™«ªL øe É¡©ªL ºqJ »àdG ádO’CG ócƒDJ ,»æ©ªdG ó∏ÑdG ™°Vh øY ô¶ædG ±ô°üH
á«°SÉ°S’CG á«æÑdG øY k Gó«©H äGQÉªãà°S’G ∫ƒëjh ,á«YÉªàL’G äÉeóîdG IOƒL π∏≤jh ,ájOÉ°üàb’G á«ªæàdG πbô©jh ,¿RGƒàe ô«Z
º°ùàJ á«WGô`≤ªjó∏d IOÉ`°†e á`Ä«H OÉ`éjGE ≈∏Y Ék`°†jGC OÉ`°ùØdG ™é°ûj ,∂dP ≈∏Y IhÓYh .á«YÉªàL’G äÉeóîdGh äÉ°ù°SƒDªdGh
¢ùµ©j ,ºK øeh .ájQƒà°SódG äÉ£∏°ùdGh äÉ°ù°SƒDªdG ΩGôàMG ΩóYh ,á«bÓN’CG º«≤dG •É£ëfGh ,ƒDÑæàdG ≈∏Y IQó≤dG ΩóYh ,∂°ûdÉH
1.
¿É°ùf’EG øeGCh ô≤ØdG »a kÉÑ∏°S ôKƒDj Éªe ,ºµëdGh ¿É°ùf’EG ¥ƒ≤Mh á«WGô≤ªjódG »a ¢ü≤f OƒLh OÉ°ùØdG
Ö`Ñ°ùH »dhódG ™`ªàéªdG π`Ñb øe ø`«Yhô°ûe ≥`∏bh ΩÉªàgG ™`°Vƒe OÉ°ùØdG íÑ°UGC ,øjô°û©dG ¿ô≤dG äÉæ«©°ùJ ∞°üàæe òæeh
¥ƒ`≤M äÉ`ª`¶æeh ,±GôW’CG IOó©àe äÉ`°ù°SƒDªdGh ,¢UÉ`îdG ´É`£≤dG ÖfÉ`L øe ¬`«∏Y ø«£∏°ùªdG õ«`côàdGh ΩÉªàg’G IOÉjR
§`≤a ¢ù`«d OÉ`°ùØdG AGƒ`àMG ≈dGE äÉ`¡édG √òg øe ô«`ãc »©`°ùJh .á«dhódG äÉª¶æªdGh ,á«ª«∏b’EG á«æe’CG äÓàµàdGh ,¿É°ùf’EG
øe óëJ »`ch ,™`°ShGC ¥É`£f ≈∏Y ô≤`ØdG ºbÉØ`Jh áeÉ©dG äÉ°ù°SƒDªdG πcÉBJ IOÉjR iOÉØààd øµdh ,á°UÉîdG É¡ëdÉ°üe Ωóîàd
.IQhÉéªdG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y OÉ°ùØdG äÉ«YGóJ ÖæéàJh ,áeGóà°ùªdG á«ªæàdG Oó¡J »àdG QÉ£N’CG
èeÉfôÑdG ≈©°ùj ÉkjƒªæJ ÉkLPƒªf πãªJ »àdG ,ájô°ûÑdG á«ªæà∏d k Gójó¡J πµ°ûj OÉ°ùØdG ¿GC »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ∑Qójh
2
.ájô°ûÑdG äÉ`«fÉ`µe’EG ™«°Sƒ`àH ≥≤`ëàJ '',¢SÉædG äGQÉ`«àNG ™`«°SƒJ á«∏ªY'' É¡fGC ≈∏Y ájô°ûÑdG á«ªæàdG ±ôs©Jh .¬≤«≤ëJ ≈dGE
»àdG èeGôÑdG ™°Vh »a IóFGôdG äÉª¶æªdG øª°V »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ¿Éc ,øjô°û©dG ¿ô≤dG äÉæ«©°ùJ ájGóH »ah
ájó«∏≤àdG ìÓ°U’EG äÉ«∏ª©H ΩÉªàg’G øe õ«côàdG πjƒëJ kÉæª°V »æ©j ∂dP ¿Éc ,ä’ÉëdG ¢†©H »ah .¬ëÑµJh OÉ°ùØdG èdÉ©J
.ó«°TôdG ºµëdG Ö∏°U »a ™≤J á«°SÉ«°ùdG á«MÉædG øe á«°SÉ°ùM ôãcGC ÖfGƒL á¡LGƒe ≈dGE áeÉ©dG IQGO’EG »a ºàJ »àdG (IójÉëªdG)
èeÉfôH πXh IóYÉ°ùª∏d á«eÉæàªdG ÖfGƒédG øe Ék˘Ñ˘fÉ˘L (IT pA) ágGõædGh á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG ø«°ùëJ íÑ°UGC ,ø«ë˘dG ∂dP ò˘æ˘eh
.»WGô≤ªjódG ºµëdÉH ¢UÉîdG ¬∏ªY øª°V OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »æØdG ¿hÉ©à∏d kÉ«°SÉ°SGC k GQó°üe »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G
ájô£≤odG ÖJÉµª∏d äGOÉ°TQGE Ωó≤J É¡fGC Éªc ,2004 áæ°S Iôcòªd åjóëJ »g OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫ƒM á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG √òg
èeÉfôÑH á°UÉîdG èeGôÑdG »a É¡≤Ñ£Jh OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a ÉkãjóM áYƒ°VƒªdG ájQÉ«©ªdG ôW’CG óªà©J ¿GC ≈∏Y ÉgóYÉ°ùJ
áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG âfÉc ,≈dh’CG á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG ¬«a äô°ûf …òdG âbƒdG »ah .»FÉ˘ª˘f’EG Ió˘ë˘à˘ª˘dG º˘e’CG
¿ƒfÉc/ôÑª°ùjO 14 »a ò«ØæàdG õ«M á«bÉØJ’G â∏NO ,ájÉ¡ædG »ah .ó©H ò«ØæàdG õ«M πNóJ ºd É¡æµd ƒà∏d äóªàYG ób OÉ°ùØdG
.1 áëØ°U ,2004 OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫ƒM »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG ,ô¶fG ``1
.(http://hdr.undp.org/en/humandev/glossary) ájô°ûÑdG á«ªæàdG ôjQÉ≤J ,ô¶fG ``2
ô«jÉ©ªdGh óYGƒ≤dG øe Égô«Zh á«bÉØJ’EG √ò¡d áé«àfh .OÉ°ùØdG áHQÉëªd IójóL kÉ°Uôah äÉjóëJ É¡©e âÑ∏Lh ,2005 ∫h’CG
á°UÉîdG ¬JÉjƒdhGC »a ô¶ædG ó«©j ¿GC »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ≈∏Y kÉeGõd íÑ°UGC ,OÉ°ùØdG áëaÉµªH á£ÑJôªdG á«dhódG
õjõ©Jh ,á«ØdÓ
C d á«FÉªf’EG ±Góg’CG ≥«≤ëJh ,ô≤ØdG øe óëdG ∫Éée »a ¬JÉ«MÓ°U QÉWGE »a Égõ«côJ Qƒëeh OÉ°ùØdG áëaÉµªH
.áeGóà°ùªdG á«ªæàdG
ºe’CG èeÉfôÑd ™HÉàdG á«FÉªf’EG á°SÉ«°ùdG Öà˘µ˘e »˘a »WGô≤ªjódG ºµëdG ≥jôa ÉgóYGC »àdG ,á«≤«Ñ£àdG IôcòªdG √òg ó˘ª˘à˘©˘J
åëÑdGh ,ádÉëdG äÉ°SGQOh ,ájô£≤dG äÉjƒà°ùªdG ≈∏Y á«∏ª©dG äGôÑîdG øY á≤ãÑæªdG á«∏NGódG áaô©ªdG ≈∏Y ,»FÉªf’EG IóëàªdG
IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ÜQÉéJ ≈dGE IôcòªdG øµJôJ Éªc .AGô¶ædG ÉgGôLGC »àdG á≤ª©ªdG á©LGôªdGh ,áãjóëdG äÉYƒ°VƒªdG »a
IôcòªdG iƒàëe Qƒ∏ÑJ ó≤a ;»∏ëªdG iƒà°ùªdG ≈∏Y kÉCjô£bo kÉÑàµe 135 øe áfƒµªdG ¬àµÑ°T ôÑY áMÉàªdG äGôÑîdGh »FÉªf’EG
áª«≤dG äÓNóªdG ÖfÉL ≈dGE ,á«ª«∏b’EG õcGôªdGh ÖJÉµªdG ∫ÓN øe èeÉfôÑdG iƒà°ùe ≈∏Y QhÉ°ûàdG ôÑY Égõ«côJ Qƒëeh
AÉcô°Th AGôÑN øe á«aÉ°VGE äÓNóe ≈∏Y ∫ƒ°üëdG ºJ Éªc .¢VQ’CG ≈∏Y »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH »ØXqƒe øe áeó≤ªdG
ôÑY É¡©jRƒJ ºJ »àdG ,á«dh’CG IOƒ°ùªdG ∫ÉªàcG óæY äÉMGôàbGh äÉ≤«∏©J ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d á¡HÉ°ûe Oƒ¡L âdòH óbh .øjôNGB
πc øe áeó≤ªdG á°UÉîdG äÉeÉ¡°S’EG ≈dGE Éæg IQÉ°T’EG øe óH ’h .ºµëdG ∫Éée »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH áµÑ°T
.¢ù«°ù«eÉJ ø«dƒ>h ,õfƒL .O ¢ùæjô«Jh ,øjÉ#jO Gô«"h ,ø°pù«JÉe ódGQÉgh ,Éæ«°ù∏«ª«J ÉéfGCh ,Gõ«°ûJÉe π«a øe
í°ùe ∫ÓN øe OÉ°ùØdG áëaÉµe á«°†≤d ¢ù°S’CG ∫h’CG AõédG »°Sôj .AGõLGC á©HQGC ≈dGE á«≤«Ñ£˘à˘dG Iô˘cò˘ª˘dG √ò˘g âª˘°uùb ó˘bh
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH QhO »fÉãdG AõédG ¢ûbÉæjh .¬JÉ©ÑJh ,¬HÉÑ°SGC í«°VƒJh ,OÉ°ùØ∏d áØ∏àîªdG äÉØjô©àdG á°SGQOh
á«bÉØJG QÉWGE »a ¬jód IôaƒàªdG »∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y Iƒ≤dG •É≤fh èeÉfôÑdG IôÑN ¿ÉÑ°ùëdG »a òN’CG ™e ,OÉ°ùØdG áédÉ©e »a
ådÉãdG AõédG ¢ûbÉæj Éªæ«H .á«dhódG ô«jÉ©ªdGh ,óYGƒ≤dGh ,∑ƒµ°üdGh ,äÉeGõàd’G øe Égô«Zh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG
»ª«∏b’EG ø«jƒà°ùªdG ≈∏Yh ó∏ÑdG iƒà°ùe ≈∏Y »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd áÑ°ùædÉH »∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y äÉ°SÉµ©f’EG
øe ójõªH áMôà≤e áªFÉb ≈∏Y ≥MÓªdG …ƒàëJ ,k Gô«NGCh .áMÉàªdG πNGóªdGh á«é«JGôà°S’G äÉHQÉ≤ªdG å«M øe »ªdÉ©dGh
.äGAGô≤dG
¬∏ª©d á∏ªàëªdG πNGóªdGh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd á°üq°üîàªdG áª°ùdG .2

¿GC IQhô°V »a πãªàªdG á«WGô≤ªjó∏d »°SÉ°S’CG GCóÑªdG ¢üî∏J »àdG »WGô≤ªjódG ºµëdG IôµØd …õcôªdG QƒëªdG ¢SÉædG πãqªj
ó°ü≤jh .á«aÉØ°ûdGh ìÉàØf’G ≈∏Y Ωƒ≤J á«cQÉ°ûJ á«∏ªY ≥jôW øY É¡fhQÉàîj »àdG º¶ædG ∫ÓN øe º¡°ùØfGC ¢SÉædG ºµëj
™Ñàà°ùJ Éªc .QGô≤dG »©fÉ°U ádAÉ°ùe ≈∏Y IQóbh º¡JÉ«M »a ôKƒDJ »àdG äGQGô≤dG »a …GCQ ¢SÉæ∏d ¿ƒµj ¿GC »WGô≤ªjódG ºµëdÉH
IGhÉ°ùªdG ≥≤ëàJ ¿GCh ;ádOÉYh á©eÉL »YÉªàL’G πYÉØàdG ºµëJ »àdG äÉ°SQÉªªdGh äÉ°ù°SƒDª˘dGh ó˘YGƒ˘≤˘dG ¿ƒ˘µ˘J ¿GC kÉ˘°†jGC
¢SÉ°SGC ≈∏Y ¢SÉædG ø«H õ««ªà∏d óM ™°Vƒj ¿GCh ;áeÉ©dGh á°UÉîdG IÉ«ëdG ä’Éée »a πLô∏d ÉkjhÉ°ùe kÉµjô°T É¡Ø°UƒH IGCôª∏d
äÉLÉ«àMG á«dÉëdG äÉ°SÉ«°ùdG ¢ùµ©J ¿GCh ;á¡HÉ°ûe iôNGC πeGƒY …GC hGC ,á«°SƒæédG hGC ,á«YÉªàL’G á≤Ñ£dG hGC ,á«æK’EG hGC ,¥ô©dG
äÉLÉ«àM’ á«YÉªàL’Gh ájOÉ°üàb’G äÉ°SÉ«°ùdG Ö«éà°ùJ ¿GC kÉ°†jGC »WGô≤ªjódG ºµëdÉH ó°ü≤j Éªc .á«∏Ñ≤à°ùªdG ∫É«L’CG
,º¡JÉ«M »a ¢SÉædG ™«ªéd áMÉàªdG äGQÉ«îdG ™«°SƒJh ô≤ØdG ∫É°üÄà°SG äÉ°SÉ«°ùdG √òg ±ó¡à°ùJ ¿GCh ,º¡JÉMƒªWh ¢SÉædG
3
.á«°SÉ°S’CG ¬JÉjôMh ¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M ΩGôàMGh
äÉ`°ù°SƒDe AGOGC »a Qƒ°üb øY èàæjh ,ºµëdG Üƒ`°ûJ »àdG ¢übGƒædG øe ƒg OÉ°ùØdG ¿GC »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ôÑà©jh
ºµ``ëdG ¢üFÉ`°üN ¿ÉC`H ''¿É`°ùf’EG ¥ƒ≤M áæéd'' øY QOÉ°üdG 64/2000 QGô≤dG º∏°ùjh .ºµëdG á«∏ªY »a ∞©°V ÖÑ°ùH ádhódG
,IAÉØ`µdGh ,á«dÉ©ØdGh ,á«dƒª°ûdGh ,IGhÉ°ùªdGh ,´ÉªL’EGh ,áHÉéà°S’Gh ,á«aÉØ°ûdGh ,¿ƒfÉ≤dG ºµMh ,ácQÉ°ûªdG »a á∏ãªàªdG ó«°TôdG
É¡`£Hôj ∂dòHh ,ó«°TôdG ºµ`ëdG ≈dGE ''á«Ød’CG ¿ÓYGE'' ô«°ûj Éªc .áeGóà°ùªdG á«ªæàdGh ƒªædG õjõ©J »a …ƒ«M QhO É¡d ádAÉ°ùªdGh
Qô°†dG ≠`∏HGC »a ÖÑ`°ùàJ Ée IOÉY ádÉ©ØdG ô«Z äÉ°ù°SƒDªdG ¿GC á≤«≤M øe §HôdG Gòg ÉC°ûæjh .á«ØdÓ C d á«FÉªf’EG ±Góg’CG ≥«≤ëàH
.ájô°ûÑdG á«ªæàdG ≥«©j Éªe ,áØ«©°†dG äÉÄØdGh AGô≤Ø∏d
ájOÉ°üàbG áÄ«Hh IƒDØc äÉ°ù°SƒDe Ö∏£àJ »àdG ,»WGô≤ªjódG ºµë∏d á«°SÉ°SGC äÉeÉYO Ék°†jGC ó«°TôdG ºµëdG ¢üFÉ°üN πãªJh
ºµë∏d á«WGô≤ªjódG IQGO’EG ≈∏Y Öéj ,¬JGP âbƒdG »ah .Ékæµªe …OÉ°üàb’G ƒªædGh ádÉ©a áeÉ©dG äÉeóîdG π©éJ á«°SÉ«°Sh
¥ƒ≤M »ªëJh ,’ ΩGC ádAÉ°ùª∏d ™°†îJh ádGó©dÉH º°ùàJ óYGƒ≤dGh äÉ°ù°SƒDªdG âfÉc GPGE ÉªH ºà¡J ¿GC ájô°ûÑdG á«ªæàdG πLGC øe
4
.’ ΩGC É¡∏ªY á≤jôW »a …GCQ ¢SÉædG ™«ªéd ¿Éc GPGE Éeh ,’ ΩGC á«°SÉ«°ùdG äÉjôëdGh ¿É°ùf’EG
¿ƒµJ ¿GC ¿hO ,»WGô≤ªjódG ΩÉ¶ædG ô°UÉæY øe ÉkjôgƒL k Gô°üæY »WGô≤ªjódG ºµëdG »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ôÑà©jh
áª«b É`¡Ø`°UƒH ¥OGC ƒ`ëf ≈`∏Y ''»WGô≤ªjódG º`µëdG'' ∞`jô©J øµªj ,qºK øeh .É¡JGP óM »a á«WGô≤ªjó∏d IQhô°†dÉH áaOGôe
.ájô°ûÑdG á«ªæàdG »a ΩGóà°ùe Ωó≤J ≥«≤ëJ Ö∏£àjh ¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M ≈dGE óæà°ùj Ékeƒ¡Øeh
-2008 IôàØd á«é«JGôà°S’G ¬à£N »a ≥«Ñ£àdG ™°Vƒe »WGô≤ªjódG ºµëdG Ωƒ¡Øe »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ™°Vh óbh
áHhÉéàªdGh á©eÉédG á«°SÉ«°ùdG äGAGôLÓ
E d áeGóà°ùe áÄ«H OÉéjGE ≈dGE ±ó¡J á«∏ªY ƒg Ωƒ¡ØªdG Gòg ¿GC í°Vƒj Ée ƒgh ,2011
≥«≤ëJ πLGC øe ádAÉ°ùªdG ¿Éª°V á«¨H áHhÉéàªdG äÉ°ù°SƒDªdG º«YóJh ;á∏eÉ°ûdG ácQÉ°ûªdG ™«é°ûJ ∫ÓN øe äGô«¨àªdG ™e
…QÉ«©ªdG πª©dG ø«H π°üJ »àdG §HGhôdG º«YóJ ≥jôW øY É¡«∏Y ≥ØàªdG á«dhódG ÇOÉÑªdGh óYGƒ≤dG ï«°SôJh ;áaOÉg èFÉàf
.á«∏ª©dG É¡JÉWÉ°ûfh IóëàªdG ºe’CG áeƒ¶æªd
á≤HÉ°ùdG äGôÑîdG øe IOÉØà°S’G 1-2
,OÉ°ùØ∏d á«°SÉ°S’CG ô°UÉæ©dG ™e πeÉ©àJ äÉWÉ°ûfh äÉYhô°ûe ófÉ°ùj äGƒæ°S IóY òæe »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πX
»a √ô«KÉCJh á«°SÉ«°ùdGh OÉ°ùØ∏d ájOÉ°üàb’Gh á«YÉªàL’G äÉ©ÑàdG É¡«a ÉªH ,á«°SÉ«°ùdG á«°SÉ°ùëdÉH º°ùàJ Ée ÉkÑdÉZ »àdGh
.á«°SƒæédGh ,¿É°ùf’EG ¥ƒ≤Mh ,áÄ«ÑdGh ,ô≤ØdG πãe á°ù«FQ ÉjÉ°†b
.51 áëØ°U ,2002 áæ°ùd ájô°ûÑdG á«ªæàdG ôjô≤J :»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ``3
ºe’G èeÉfôH :∑Qƒjƒ«f) 2006 áæ°ùd ''»WGô≤ªjódG ºµëdÉH ¢UÉîdG »fÉªàÄ°S’G ¥hóæ°ü∏d …ƒæ°ùdG ôjô≤àdG'' :»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ``4
.(2006 ,»FÉªf’EG IóëàªdG
¿ô≤dG äÉæ«©°ùJ ∞°üàæe »a Iôe ∫h’C »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH iód áª¡e ájƒdhÉCH OÉ°ùØ˘dG á˘ë˘aÉ˘µ˘e â«˘¶˘M ó˘bh
ôjóLh .ºµëdG á«∏ªY »a Qƒ°ü≤d ÉkLÉàf ¬Ø°UƒH OÉ°ùØdG ≈dGE ô¶æ∏d ôÑcGC ájƒdhGC èeÉfôÑdG íæe øe ô«°üb âbh ó©H ,øjô°û©dG
äÉYhô°ûe ≥jôW øY ô°TÉÑe πµ°ûH OÉ°ùØdG ™e πeÉ©àdG »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH GCóH ,1997 áæ°S »a ¬fGC ôcòdÉH
ácQÉ°ûe º«YóJh ;äGhO’CG ôjƒ£J ≈∏Y ¢ù«FQ πµ°ûH èeÉfôÑdG Gòg õcQ óbh .''á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG èeÉfôH'' É¡©°Vh èeGôHh
ºJ óbh .Égõjõ©Jh á«æWh áHÉbQ äÉ°ù°SƒDe áeÉbGE IófÉ°ùeh ;Égôjƒ£Jh á«aô©ªdG äÉéàæªdG »a åëÑdGh ;»fóªdG ™ªàéªdG
¿GƒæY âëJ »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á«°ù°SƒDªdG á°SÉ«°ùdG ábQh ∫ÓN øe ágGõædGh á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG á«ªgGC º«YóJ
¬Ø°UƒH OÉ°ùØdG ™e πeÉ©àdG á«ªgGC ≈∏˘Y äó˘cGC »˘à˘dG ,(1998 áæ°S »a IQƒ°ûæªdG) ''ºµëdG IQGOGE ø«°ùëàd OÉ°ùØdG á˘ë˘aÉ˘µ˘e''
ôNGB »a õ«côàdG ∫ƒëJ ó≤a ,»YƒdG iƒà°ùe ™aôd á°ü°üîªdG äÉWÉ°ûædG ≈∏Y ájGóÑdG »a õ«côàdG ºJ Éªæ«Hh .ájƒªæJ IôgÉX
áYƒ°VƒªdG äÉ«é¡æªdGh äGhO’CG ôjƒ£J ÖfÉL ≈dGE ,á«æWƒdG äÉeƒµëdG ≈dGE á«æa ájQÉ°ûà°SG äÉeóN ô˘«˘aƒ˘J ≈˘dGE ±É˘£˘ª˘dG
IóYÉ°ùªdG ä’Éée óMGC É¡Ø°UƒH ágGõædGh á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG ø«°ùëJ ∫Éée »a ™jô°S ƒªf çóM ,ø«ëdG ∂dP òæeh .Ék«∏NGO
á∏°üàªdG á«æØdG IóYÉ°ùª∏d kGQó°üe ¬Ø°UƒH …OÉjôdG √QhO ≈∏Y »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ßaÉMh ,OÉ°ùØdG áëaÉµe »a
.ºµëdÉH ¢UÉîdG ¬∏ªY øª°V OÉ°ùØdG áëaÉµeÜ
ágGõædGh á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG ™jQÉ°ûe áYƒªée øe äÉYhô°ûe ≈∏Y á∏ãeGC :(1) ºbQ QÉW’EG
´hô°ûªdG Gòg ±ó¡à°SG .''»ë°üdG ´É£≤dG »a ágGõædGh äÉ«bÓN’CG º«YóJ'' :É«dƒ¨æe »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
Ωó≤à∏d á≤«©ªdG »MGƒædG ójóëJ ∫ÓN øe IQÉàîe á«ë°U äÉ°ù°SƒDeh áë°üdG IQGRh »a ádAÉ˘°ùª˘dGh á˘«˘aÉ˘Ø˘°ûdG IOÉ˘jR
º¡àgGõfh ø«∏eÉ©dG äÉ«bÓNGC õjõ©J ≈dGE Ék°†jGC ¬«∏Y ¿ƒªFÉ≤dG ≈©°S ,1997 áæ°S »a ´hô°ûªdG ájGóH ™eh .É¡àédÉ©eh
´hô°ûªdG iôLGC Éªc .ihÉµ°ûdG áédÉ©eh ,∑ƒ∏°ùdG óYGƒ˘b äÉ˘fhó˘e ™˘°Vhh ,ÖjQóàdGh ,áMƒàØªdG äÉ°ûbÉæªdG ∫ÓN ø˘e
,ádAÉ°ùªdGh á«aÉØ°û∏d ô«jÉ©ªdG øe áYƒªée ™°Vhh ,»ë°üdG ´É£≤dG »a OÉ°ùØdG AGRGE IóFÉ°ùdG äÉYÉÑ£f’G ∫ƒM kÉfÉ«Ñà°SG
.á«Ñ£dG äÉ«bÓN’CG ∫ƒM kÉÑ«àc óqYGCh
.ájõ«dÉªdG áeƒµëdG É¡JóYGC »àdG ''2004 áæ°ùd ágGõæ∏d á«æWƒdG á£îdG ºYO'' :Éjõ«dÉe »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
IóëàªdG ºe’G èeÉfôH Öàµe ø«H kÉcôà˘°ûe k Gó˘¡˘L ,2007 áæ°S »a ºààNGh ,k Gô˘¡˘°T 18 ôªà°SG …òdG ´hô°ûªdG Gò˘g ¿É˘c
»a ø«∏eÉ©dG äGQÉ¡e á«ªæJh äGQó≤dG AÉæH »a ´hô°ûªdG ºgÉ°Sh .''ájõ«dÉªdG ágGõædG á°ù°SƒDe''h Éjõ«dÉe »a »FÉªf’EG
»°SÉ°SGC Ö«àc OGóYGEh ,√QÉÑàNGh ÖjQóà∏d »°SÉ°SGC èeÉfôH ™°Vhh ,ò«ØæàdG §£N ∫ÓN øe ájõ˘«˘dÉ˘ª˘dG á˘eÉ˘©˘dG IQGO’EG
.Éjõ«dÉªH ágGõæ∏d »æWh ΩÉ¶f áeÉb’E ''…OÉ°TQGE QÉWGE'' OÉªàYG ºJ ,ø««æ©ªdG ±GôW’CG ™e äÉ°ûbÉæªdG AÉ¡àfG Ö≤Yh .ÖjQóà∏d
≈∏Y áHÉbôdGh ,ø«¨∏ÑªdG ájÉªMh ,»eƒµëdG AGôà°T’G »a á«aÉØ°ûdG ∫ƒM äGOÉ°TQGE ,iô˘NGC Qƒ˘eGC ø˘ª˘°V ,QÉ˘W’EG π˘ª˘°ûjh
.ø««eƒª©dG ø«ØXƒªdG
Öàµe ºYO ,2007 áæ°S »a .''áeÉ©dG Iõ¡L’CG »a IQGOÓEd IójóL º¶f'' :ø«àæLQ’CG »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
»a IójóL á«≤«°ùæJ äÉ«dGBh ájQGOGE äGAGôLGEh ájQGOGE º¶f ò«ØæJh ™°Vh ø«àæLQ’CG »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
ºJh .á«∏NGódG IQGRhh (º∏©àdG IQGOGE ΩÉ¶f ó«MƒJh ,AGO’CG äÉbÉ£Hh ,äÉµ∏àªªdG) ´ÉaódG IQGRh É¡«a ÉªH ,áeÉY Iõ¡LGC IóY
Éªc .øe’CG áfRGƒe áZÉ«°U πLGC øe IóqMƒe äGAGôLGE â©°Vhh ,á«dGQó«ØdG áWô°ûdG ≈∏Y É¡≤«Ñ£Jh º∏©àdG ô«jÉ©e ójóëJ
.´ÉaódG IQGRƒH á«ªbQ äÉeƒ∏©e º¶f áeÉbGE kÉ°†jGC ø«àæLQ’CG Öàµe ófÉ°S
á«dhódG á«fƒfÉ≤dG ô«jÉ©ªdGh óYGƒ≤dGh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH 2-2
OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôH á£°ûf’C QÉWÉEc OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG 1-2-2
á«bÉØJ’G OGƒe ¿GC øe ºZôdG ≈∏Yh .áeGóà°ùªdG á«ªæàdG »a OÉ°ùØ∏d »Ñ∏°ùdG ô«KÉCàdÉH OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG ôq≤J
á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdGh ,¿ƒfÉ≤dG ºµM ÇOÉÑe ≈∏Y ócƒDJ É¡∏ªéªH á«bÉØJ’G ¿ÉEa ,áeGóà°ùªdG á«ªæ˘à˘dG ≈˘dGE á˘MGô˘°U ô˘«˘°ûJ ’
.ÉgófÉ°ùJh ¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M ô«jÉ©eh ,ágGõædGh
ÓNóe ôaƒJ »àdG ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ≈∏Y k Gó∏H 128 ¥óq°U ,2008 ôÑª°ùjO /∫h’CG ¿ƒfÉc 5 ∫ƒ∏ëH
,á«bÉØJ’G ≈∏Y ó©H ¥ó°üJ ºd »àdG ¿Gó∏ÑdG »ah .OÉ°ùØdÉH á«æ©ªdG »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH äÉYhô°ûeh èeGôÑd É«aÉ°VGE
á«bÉØJ’G Iô°UÉæe »a RQÉH QhO ``` IóëàªdG ºe’CG á∏FÉY »a k Gƒ°†Y ¬Ø°UƒH ``` »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ≥JÉY ≈∏Y ™≤j
5
.Égò«ØæJh É¡«∏Y ≥jó°üàdGh ™«bƒàdG ≈∏Y äÉeƒµëdG ™«é°ûJh ,Égõjõ©Jh
ΩÉµMÉCH á∏°U äGP »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á©HÉJ Iôªà°ùe iôNGCh á≤HÉ°S äÉYhô°ûe ≈∏Y á∏ãeGC :(2) ºbQ QÉW’EG
OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG
¿ô≤dG IQGO’E á«fóªdG áeóîdG äGQób á«ªæJ'' èeÉfôH ≈∏Y ¿ƒªFÉ≤dG óqYGC .¢TOÓ¨æH »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
∫ÓN øe ∂dPh ,á«fóªdG áeóîdG ìÓ°U’E áeRÓdG äGQó≤dG á«ªæJ ºYód á«é«JGôà°SG ''(2006-2005) øjô°û©dGh óMGƒdG
ìÓ°UGE èeÉfôH ±ó¡à°SGh .ø««æ©ªdG ±GôW’CG ™e kÉbÉ£f ™°ShGC äGQhÉ°ûe AGôLGEh IQÉàîe äÉ°ù°SƒDe »a äGQó≤dG º««≤J
øe (10)h (7) ø«JOÉªdÉH ø«Yhô°ûªdG Óc §ÑJôj) .É¡à«dÉ©ah á«dÉ¨æÑdG áWô°ûdG IAÉØc ø«°ùëJ (2009-2005) áWô°ûdG
.(OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG
Üôéj ¿GC ≈∏Y ''(2007-2004) á«∏ëªdG áeƒµëdGh ájõcôeÓdG'' ´hô°ûe õcQ .’ƒéfGC »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
á«eƒµM äÉbÓY πµ°ûJ ¿GC øµªj »àdG Qƒe’CG ójóëJ (GC) ∫ÓN øe ’ƒéfGC »a ºµë∏d á«∏ëªdG IQGO’EGh ájõcôeÓdG ≥«Ñ£J
,ácQÉ°ûªdG ≈∏Y áªFÉ≤dG á«WGô≤ªjódG õjõ©J (Ü) ,äÉbÓ©dG √òg áeÉbGE áHôéJh ,»dÉªdG ¢UôëdGh á«dÉ©ØdGh QGô≤à°S’ÉH º°ùàJ
áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG øe (13)h ,(10)h ,(9) OGƒªdG) ájõcôeÓdG ≥«Ñ£àd áeRÓdG ájô°ûÑdG OQGƒªdG ôjƒ£J (ê)
.(OÉ°ùØdG
¿GƒæY âëJ ,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH äÉYhô°ûe óMGC Ωób .ƒLÉHƒJh OGó«æjôJ »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
,iôNGC QƒeGC øª°V ,πª°ûJ »àdG áeƒµëdG äÉjƒdhCG ≥«≤ëJ ≈dGE á«eGôdG IQGRƒdG Oƒ¡éd ÉkªYO ,''áeÉ©dG IQGO’EG IQGRh IóYÉ°ùe''
≈∏Y ºFÉ≤dG QGƒëdG'' ¿GƒæY âëJ ,¿mÉK ´hô°ûe Ωób Éªæ«H .á«dÉ©ØH äÉeóîdG ºjó≤Jh ,∞«dÉµàdG ôjó˘≤˘J IAÉ˘Ø˘ch ,á˘gGõ˘æ˘dG
ácQÉ°ûªdG ≈∏Y óæà°ùj QGƒM áeÉbGE ≈dGE á«eGôdG á«ªæàdGh §«£îàdG IQGRh Oƒ¡éd ÉkªYO ,''2020 áæ°S ájhDQ πLGC øe ácQÉ°ûªdG
.(OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG øe (10)h ,(9)h ,(7) OGƒªdG) ¿Éµ°ùdG øe ôÑcGC k GOóY πª°ûj
www.unodc.org/unodc/en/treaties/CAC/index.html. :ô¶fG ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’

C G á«bÉØJG ∫ƒM äÉeƒ∏©ªdG øe ójõªd ``5
OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG ≥«Ñ£J ºYód »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πgƒDJ »àdG áfQÉ≤ªdG ÉjGõªdG 2-2-2
±GôW’CG ∫hódG ôªJƒDªd áeÉ©dG áfÉe’CG ∞«°†à°ùj áªjôédGh äGQóîªdÉH »æ©ªdG IóëàªdG ºe’CG Öàµe ¿GC ≈dGE ô«°ûf ¿GC º¡ªdG øe
,∂dP ¿ƒ`°†Z »ah .á`«bÉØJ’G √ò`g ò`«ØæàH á`∏°üàªdG á`Ø∏àîªdG Ö`fGƒédG ºYójh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG »a
ójó©dG »a IóëàªdG ºe’CG Iõ¡LGC ø«H Ék«≤«°ùæJ k GQhO …OƒD`jh ,k Gó∏H 135 øe ô`ãcGC »a »`FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH óLGƒàj
äÉª««≤àdGh ,á«FÉªf’EG äGóYÉ°ùª∏d IóëàªdG ºe’CG ôWGC ∫ÓN øe á∏jƒW Ióe òæe äÉeƒµëdG ™e äGQGƒM º«≤jh ,¿Gó∏ÑdG øe
Ék≤°ùæeh Ó¡°ùe ¬Ø°UƒH »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH QhO ¿ÉEa ,∂dP øY kÓ°†ah .äÉ«d’BG øe Égô«Zh ,ácôà°ûªdG ájô£≤odG
,äÉèƒµëdG ∂`dP »à É`ªH ø`«Ø∏àîe ø`««æ©e ±Gô`WGC ™e πèÉ©àdG ≈∏Y ¬`JQób »a π`ãªàJ áfQÉ≤e Iõ«e ¬d ìÉJGC ób k GójÉëe
Iõ`¡LGC ø«H ¿hÉ©àdGh ≥«°ùæàdG ™«é°ûJ »¨Ñæj ,''IóMGƒdG IóëàªdG ºe’CG'' ìhôH ÓªYh .ΩÓY’EG πFÉ°Shh ,»fóªdG ™ªàéªdGh
Ió`ë`àªdG ºe’G èèÉfôH ø«H áèôÑªdG ºgÉ`ØàdG Iô`còe »a π`ãªàªdG ,»`fhÉ©àdG QÉ`W’EG ôq≤j ,¥É«°ùdG Gòg »ah .IóëàªdG ºe’CG
ºe’CG Iõ`¡LGC ø«H ≥`«°ùæàdG á`∏«°Sh ¬Ø°UƒH ∫h’CG π`ª©j ¿ÉCH ,áªjôédGh äGQóîªdÉH »æ©ªdG IóëàªdG ºe’CG Öàµeh »FÉªf’EG
¿ÉCH Ék°†`jGC ºgÉØàdG Iôcòe ô≤J Éªc .ájô°ûÑdG á«ªæàdG õjõ©J øe ¬æµªj ¿Gó∏ÑdG iƒà°ùe ≈∏Y ™°ShGC k GóLGƒJ ¬d ¿GCh ,IóëàªdG
á«`bÉØJÉH ≥∏©àj Éª«a á«æØdGh ájQÉ«©ªdG äGóYÉ°ùªdÉH ≥∏©àJ ∞FÉXh ¬jód áªjôédGh äGQóîªdÉH »æ©ªdG IóëàªdG ºe’CG Öàµe
IOƒ`édGh ,§HGôàdGh ,¥É°ùJ’G õjõ©J ≈dGE √òg ºgÉØàdG Iôcòe ≈©°ùJ ,πeÉµàdG Gòg πX »ah .OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’CG
äÉ`jƒdhÓ C d á`HÉéà°SG Ió`ëàqªdG ºè’CG áª`¶qæe »a AÉ`°†Y’CG ∫hó`dG ≈dGE OÉ`°ùØdG á`ëaÉµe ∫Éée »a »`æØdG ¿hÉ©àdG ºjó≤J »a
Ö°SÉ`æàjh .»æ©ªdG º«∏b’EG hGC ó∏ÑdG äÉjƒdhGC Ö°ùM »æWƒdGh »ª«∏b’EG ø«jƒà°ùªdG ≈∏Y ¿hÉ©àdG á«fÉµeGE IôcòªdG í«àJh .á«æWƒdG
:πãe Ió`ëàªdG ºeÓ C d ácôà°ûªdG äÉWÉ°ûædG ™é°ûJ »àdG ''IóMGh Ióëàe ºeGC'' Iôµa ≈∏Y áªFÉ≤dG á«ÑjôéàdG äÉYhô°ûªdG ™e ∂dP
;ácôà°ûªdG á`«YÓ£à°S’EG äÉª¡ªdG (Ü) ;ø««æWƒdG AGô¶ædGh ájô£≤odG ÖJÉµªdG äGQób ôjƒ£àd ácôà°ûe á«ÑjQóJ èeGôH áeÉbGE (GC)
.á«aô©ªdG äGhOÓ
C d ∑ôà°ûªdG ôjƒ£àdG (ê)
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á©HÉàdG èeGôÑdG äÉWÉ°ûfh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG OGƒe :(3) ºbQ QÉW’EG
.OÉ°ùØdG ™æeh ,»dhódG ¿hÉ©àdGh ,äGOƒLƒªdG OGOôà°SGh ,OÉ°ùØdG ºjôéàd k GQÉWGE OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ôaƒJ
äÉÑ∏£àªdG √òg ¿GC í°†àj ,√ÉfOGC IQƒcòªdG OGƒªdG áYƒªée »a áLQóe »g Éªc ,á«bÉØJ’G √òg äÉÑ∏£àe ≈dGE ô¶ædÉHh
∫Éée »a Éª«°S ’ ,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd »fGó«ªdG πª©∏d á«eƒ«dG ±Góg’CG øe ÉkjôgƒL k GAõL π©ØdÉH πµ°ûJ
.OÉ°ùØdG ™æe
ÇOÉÑe ¢ùµ©Jh ,™ªàéªdG ácQÉ°ûe Rõ©J'' OÉ°ùØdG áëaÉµªd á≤°ùæe äÉ°SÉ«°S òØæJ ¿GC ±GôW’CG ∫hódG øe Ö∏£àJ (5) IOÉªdG
≈dGE ±GôW’CG ∫hódG ƒYóJh ;''ádAÉ°ùªdGh á«aÉØ°ûdGh ágGõædGh ,áeÉ©dG äÉµ∏àªªdGh ¿hƒD°û∏d áª«∏°ùdG IQGO’EGh ¿ƒfÉ≤dG ºµM
.É¡àeAÓeh äÉ°SÉ«°ùdG √òg ô«KÉCàd …QhO º««≤J AGôLGE
OÉ°ùØdG ™`æªd á`«FÉbƒdG ô`«HGóàdG ò`«ØæJ π`LGC øe á`∏≤à°ùe äÉ`Ä«g hGC á`Ä«g ø`«©J ¿GC ≈dGE ±GôW’CG ∫hódG ƒYóJ (6) IOÉªdG
.É¡≤«°ùæJh
á«aÉØ°ûdGh IAÉØµdG ÇOÉÑe É¡«a ÉªH ,º¡à«bôJh ,º¡FÉ≤Ñà°SGh ,ø««eƒª©dG ø«ØXƒªdG ø««©à˘d ÇOÉ˘Ñ˘e •ô˘à˘°ûJ (7) IOÉªdG
.º¡d áØ°üæe QƒLGC ºjó≤J øe ócÉCàdG ÖfÉL ≈dGE ,IQGóédGh
.Égò«ØæJh ø««eƒª©dG ø«ØXƒª∏d ∑ƒ∏°S óYGƒb OÉªàYGE ™«é°ûJ ≈dGE ±GôW’CG ∫hódG ƒYóJ (8) IOÉªdG
.áeÉ©dG ∫Gƒe’CG IQGOGEh »eƒµëdG AGôà°T’G º¶f »a á«aÉØ°ûdG •ôà°ûJ (9) IOÉªdG
.áeÉ©dG IQGO’EG »a á«aÉØ°ûdG õjõ©àd ô«HGóJ òîàJ ¿GC ±GôW’CG ∫hódG øe Ö∏£àJ (10) IOÉªdG
™°Vh ô«HGóàdG √òg πª°ûJ óbh .¢UÉîdG ´É£≤dG »a OÉ°ùØdG ™æªd ô«HGóJ ≥Ñ£J ¿GC ≈dGE ±GôW’CG ∫hódG ƒYóJ (12) IOÉªdG
»ØXƒe πªY º¶æJ íFGƒdh ídÉ°üªdG ¢VQÉ©J º¶qæJ óYGƒb øY kÓ°†a ¢UÉîdG ´É£≤dÉH á°UÉN ∑ƒ∏°ùdG óYGƒ≤d äÉfhóe
äÉ`Ñ∏£àe ∫É`NOGEh ,á`«ª«¶æàdG äÉ`°SÉ«°ùdG »a á`«aÉØ°ûdG ¿É`ª°V ÖfÉ`L ≈dGE ,ádÉ`≤à°S’G hGC óYÉ≤àdG ó©`H ¢UÉîdG ´É`£≤dG
.á«Ñ°SÉëªdG ô«jÉ©ªdÉH ΩGõàd’Gh á«∏NGódG á©LGôª∏d áª«∏°S º¶f ™°Vh ¢UÉîdG ´É£≤dG øe »°†à≤J
õjõ©J ≈dGE ÉgƒYóJh ,OÉ°ùØdG áëaÉµe Oƒ¡L »a »fóªdG ™ªàéªdG ácQÉ°ûe Rõ©J ¿GC ±GôW’CG ∫hódG øe Ö∏£àJ (13) IOÉªdG
äÉ°ù°SƒDe É¡«a ÉªH ,äÉ°ù°SƒDªdG πªYh QGô≤dG ™æ°U äÉ«∏ªY »a á«aÉØ°ûdGh äÉeƒ∏©ªdG ≈dGE ∫ƒ°UƒdG π`ØµJ »àdG ô«HGóàdG
.OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉÄ«g hGC
áëaÉµe »a ø«°ü°üîàe ¢UÉî°TGC hGC á°ü°üîàe äÉÄ«g hGC áÄ«g OƒLh øª°†J ¿GC'' ≈dGE ±GôW’CG ∫hódG ƒYóJ (36) IOÉªdG
.''¿ƒfÉ≤dG PÉØfGE ∫ÓN øe OÉ°ùØdG
OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a iôNGC á«dhOh á«fƒfÉb äÉ°SQÉªeh ô«jÉ©eh óYGƒb 3-2-2
∑ƒµ°üdG √òg ¢†©H ô≤àØJ ób Éªæ«Hh .OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’CG á«bÉØJG πªµJ iôNGC á«ª«∏bGE ∑ƒµ°Uh äÉ«bÉØJG áªK
É¡°VGô©à°SGE hGC á«bÉØJ’EG ≥«Ñ£J áÑbGôªd áî°SGQ á«dÉBH ™àqªàJ Ée k Gô«ãc É¡fÉEa ,á«bÉØJ’G »a äOQh áæ«©e ΩÉµMGC ≈dGE ™bGƒdG »a
á`«µjôe’CG ¿Gó`∏ÑdG á`«bÉØJ’'' á©HÉàªdG á`«dGB á∏ãe’CG πª°ûJh .OÉ°ùØdG áëaÉµeh ó«°TôdG ºµëdG »dÉée »˘a AGô˘¶˘æ˘dG π˘Ñ˘b ø˘e
AGô¶ædG á©LGôªd á«≤jôa’EG á«d’BGh ;á«µjôe’CG ∫hódG áª¶æªd á©HÉàdG OÉ°ùØdG áëaÉµªd áØ∏àîªdG äGQOÉÑªdGh ,''OÉ°ùØdG áëaÉµªd
∑OÉ°S ∫ƒcƒJhôH ÖLƒªH á∏µ°ûªdG OÉ°ùØdG áëaÉµe áæéd''h ;(OÉÑ«f) ''É«≤jôaGE á«ªæJ πLGC øe IójóédG ácGô°ûdÉH'' á£ÑJôªdG
§«ëªdGh É«°SGB á≤£æªd …OÉ°üàb’G ¿hÉ©àdG áª¶æe'' QÉWGE »a Égò«ØæJ ºJ »àdG OÉ°ùØdG áëaÉµe äGQOÉÑeh ;''OÉ°ùØdG áëaÉµªd
.''»dÉªdG πª©dG áYƒªée'' äÉ«°UƒJ ≈∏Y AÉæH É¡°ù«°SÉCJ ºJ »àdG á«ª«∏b’EG äÉÄ«¡dGh ;(∂«HGC) ''ÇOÉ¡dG
»a ÖfÉL’CG ø««eƒª©dG ø`«ØXƒªdG Iƒ°TQ áëaÉµªd …OÉ°üàb’G ¿Gó«ªdG »a á«ªæàdGh ¿hÉ©àdG áª¶æe á«bÉØJG'' á©LGôe ó©Hh
á`°UÉîdG ÇOÉ`ÑªdGh äÉ`°SÉ«°ùdG á`bQh''h ;''äÉfƒ©ªdG á«dÉ©a ∫ƒM ¢ùjQÉH ¿ÓYGE''h ;1999 áæ°ùd ''á«dhódG ájQÉéàdG äÓeÉ©ªdG
¿GC í°†àj ,…OÉ°üàb’G ¿Gó«ªdG »a á«ªæàdGh ¿hÉ©àdG áª¶æªd á©HÉàdG ºµëdG IQGOGE áµÑ°T É¡à©°Vh »àdG ''OÉ°ùØdG áëaÉµªH
kÉÑdÉZ ≈°TôdG ¿ÉCH º«∏°ùàdG ≈dGE ∂dP óæà°ùjh .OÉ°ùØdÉH π°üàªdG ''¢Vô©dG'' ÖfÉL ™e πeÉ©àdG á«ªgÉCH ô≤J ≥FÉKƒdG √òg ™«ªL
óLƒj …òdG ó∏ÑdG »a ,á«fƒfÉ≤dG äGAGôL’EG É¡«a ÉªH ,áeRÓdG äGAGôL’EG PÉîJG ºqàëj Ée ,ífÉªdG ó∏ÑdG »a äÉcô°T É¡eó≤J Ée
.Iƒ°TôdG Qó°üe ¬H
≈dGE …OƒD«°S É`gò«ØæJ ¿’C ,»`∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Yh GCóÑªdG å«M øe äGQOÉÑªdG √òg »FÉªf’EG Ióëà˘ª˘dG º˘e’G è˘eÉ˘fô˘H ó˘fÉ˘°ùj
á∏°üàªdG ≥«Ñ£àdG äÉ«d’B ≈æ°ùàj ¿GC »¨Ñæj ,kÉæµªe ∂dP ¿ƒµj Éªæ«Mh .áeGóà°ùªdG á«ªæàdG ≥«≤ëJh á«ªdÉ©dG ô«jÉ©ªdG ≥«Ñ£J
,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .∑ƒµ°üdG øe ø«YƒædG Óc ™e πeÉ©àJ ¿GC OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJGh á«ª«∏b’EG ∑ƒµ°üdÉH
¿GC AÉ°†Y’CG ∫hódG øe OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«µjôe’CG ¿Gó∏ÑdG á«bÉØJGh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’G á«bÉØJG øe πc Ö∏£àJ
.»JGòdG º««≤àdÉH á°UÉîdG á«©LôªdG ºFGƒ≤dG πªµà°ùJ
»∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y äÉ°SÉµ©f’EG .3

øe ájô°ûÑdG á«ªæàdG Iô«Jh ™jô°ùJ ≈dGE 2011-2008 IôàØd »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd á«é«JGôà°S’EG á£îdG ±ó¡J
áHhÉéàªdG ºµëdG äÉ°ù°SƒDeh ,á∏eÉ°ûdG ácQÉ°ûªdG »gh »WGô≤ªjódG ºµëdÉH á∏°üàe á°ù«FQ ä’Éé˘e á˘KÓ˘K IÉ˘YGô˘e ∫Ó˘N
∫Éée õcôj ,á∏eÉ°ûdG ácQÉ°ûªdG ™«é°ûàdh .á«dhódG ÇOÉÑªdG »a áî°SGôdG »WGô≤ªjódG ºµëdG ¢ù°SGCh ,ádAÉ°ùª∏d á©°VÉîdGh
áeƒµëdGh ,»fóªdG ™ªàéªdG ≈∏Y ¢UÉN πµ°ûH »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd ™HÉàdG OÉ°ùØdG áëaÉµªH ¢UÉîdG áeóîdG
õcôj ,ºµëdG äÉ°ù°SƒDe º«Yóàdh .á∏≤à°ùªdG ΩÓY’EG πFÉ°Shh ,á«°SÉ«°ùdG ÜGõM’CGh ,ÜÉîàf’G äÉ«∏ªYh º¶˘fh ,á˘«˘fhô˘à˘µ˘d’EG
,AÉ°†≤dGh ,¿ÉªdôÑdG πãe áeÉ©dG äÉ°ù°SƒDªdG ø«H ágGõædGh á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG õjõ©J ≈∏Y »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
á«é«JGôà°S’G á£îdG ±óg OÉ°ùØdG áëaÉµªH ¢UÉîdG áeóîdG ∫Éée ófÉ°ùj Éªc .á«∏ëªdG ºµëdG äÉ£∏°Sh ,áeÉ©dG IQGO’EGh
áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ÇOÉÑe ≥«Ñ£J ºYO ≥jôW øY á«dhódG ÇOÉÑªdG ≥ah »WGô≤ªjódG ºµëdG ï«°SôJ »a πãªàªdG
.OÉ°ùØdG áëaÉµe/»WGô≤ªjódG ºµëdG ∫ƒM É«æWh ácƒ∏ªe äÉª««≤J AGôLGEh OÉ°ùØdG
ádÉ©a äÉ«é«JGôà°SG º«ª°üJ 1-3
,OÉ°ùØdG áëaÉµªd ádÉ©a äÉ«é«JGôà°SG ™°Vh á«ªgGC ≈∏Y Aƒ°†dG OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’CG á«bÉØJG øe (5) IOÉªdG â£∏q°S
¢ùµ©Jh »fóªdG ™ªàéªdG ácQÉ°ûe Rõ©J OÉ°ùØdG áëaÉµªd á≤°ùæe ádÉ©a äÉ°SÉ«°S ò«ØæJh ™°Vh ≈dGE ±GôW’CG ∫hódG âYO PGE
ájƒ≤dG á¨∏dG √òg êGQOGE ºYójh .á«aÉØ°ûdGh ,ágGõædGh ,áeÉ©dG äÉµ∏àªªdGh ¿hƒD°û∏d áª«∏°ùdG IQGO’EGh ,¿ƒfÉ≤dG ºµM ÇOÉÑe
.á∏µ°ûªdG √òg áédÉ©e »a OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ«é«JGôà°S’ …QƒëªdG QhódG á«bÉØJ’G »a áë°VGƒdGh
¿GC øµªj ’h .»æ©ªdG ó∏ÑdG »a á«°SÉ«°ùdG áÄ«ÑdGh ºµëdG ™bGƒd Óq°üØe Ékª¡a ádÉ©ØdG OÉ°ùØdG áëaÉµe á«˘é˘«˘JGô˘à˘°SG Ö∏˘£˘à˘Jh
»°SÉ°SGC πµ°ûH ∂dP »a ÖÑ°ùdG ™Lôjh ,OÉ°ùØdG á∏µ°ûªH á∏°üàªdG ÖfGƒédG ™«ªL πëd áÑ°SÉæe IóMGh áHQÉ≤e áªK ∂dÉæg ¿ƒµj
áëaÉµe äÉ°SÉ«°S á«dÉ©ah IOƒL óªà©Jh .¿Gó∏ÑdG ø«H á«YÉªàL’Gh ,ájOÉ°üàb’Gh ,á«°SÉ«°ùdGh ,á«îjQÉàdG äÉaÓàN’G ≈dGE
íª°ùJ »àdG πeGƒ©dGh ,¬à«Ø«ch ,¬HÉÑ°SGCh ,¬fÉeRh ,OÉ°ùØdG çhóM ¿Éµªd ≥ª©àªdG º¡ØdG ≈∏Y ó˘∏˘H …GC »˘a ¬˘é˘eGô˘Hh OÉ˘°ùØ˘dG
ájQÉ«©e êPÉªf OÉªàYÉH »ØàµJ ∫GõJ ’ IójóY ÉfGó∏H ¿GC ó«H ,ôe’CG Gòg ≈∏Y ΩÉY ¥ÉØJG áªKh .ø«˘©˘e ó˘∏˘H »˘a √QGô˘ª˘à˘°SÉ˘H
.áëfÉªdG ¿Gó∏ÑdG øe …ƒb §¨°V âëJ ∂dP ºàj Ée kÉÑdÉZh ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd
ójó©dG â∏°ûa óbh .(É¡∏X »a OGOõJ hGC) á£∏°ùdG äÉbÓY »a ôKƒDJ Ék°†jGC ák«°SÉ«°S ák∏µ°ûe πµq°ûj OÉ°ùØdG ¿GC º¡Øf ¿GC º¡ªdG øeh
.É¡Jƒbh ,É¡ª«¶æJh ,É¡©bƒeh ,ìÓ°UÓ E d áehÉ≤ªdG πeGƒ©dG á©«ÑW ÜÉ©«à°SGE øe øµªàJ ºd É¡f’C OÉ°ùØdG áëaÉµe èeGôH øe
ádÉ©ØdG èeGôÑdG πª°ûJ ¿GC Öéjh .(Ék©e øjQó°üªdG øe hGC) É¡LQÉN øe hGC á«WGôbhô«ÑdG πNGO øe ÉeGE áehÉ≤ªdG √òg »JÉCJ óbh
.πeGƒ©dG √ò¡d á∏ªàëªdG ´Gƒf’CGh QOÉ°üªdG ™«ªL ™e πeÉ©à∏d á«aÉc äÉ«dGB
äÉ«æ≤àdGh äÉHQÉ≤ªdG 1-1-3
áëaÉµe á°SÉ«°ùH ≥∏©àj Éª«a á«dhódG äÉª¶æªdGh áëfÉªdG äÉ¡édG áHQÉ≤e »a ô«Ñc ôq«¨J çóM ,»°VÉªdG ó≤©dG ióe ≈∏Y
õjõ©àd ø«ªª°üªdG áeÉ©dG IQGO’EG ìÓ°UGEh ¿ƒfÉ≤dG PÉØfGE ≈∏Y á«æØdG IóYÉ°ùªdG äõcQ ,øjô°û©dG ¿ô≤dG äÉæ«©°ùJ »Øa .OÉ°ùØdG
ºd äÉHQÉ≤ªdG √òg ¿GC ójGõàe πµ°ûH í°†JG ,∂dP ™eh .áHÉbôdGh ±Gô°T’EG º¶f º«YóJh ,ájôjó≤àdG á£∏°ùdG øe óëdGh ,á«aÉØ°ûdG
Ék°ù«FQ k’Éée äÉ«bÓN’CG ø«°ùëJh ágGõædGh á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG õjõ©J íÑ°UGC ,ºqK øeh .(Svensson, 2005) áªFÓe øµJ
áëaÉµe èeGôH âdƒqëJ ,∂dòd áé«àfh .ΩÉ©dG ´É£≤dG »a á«°ù°SƒDe äÉMÓ°UGE AGôL’E É¡«∏Y õ«côàdG ºJ »àdG ä’ÉéªdG øe
áëaÉµe ∫Éée »a äÓNóàdG ¬«LƒJ ≈∏Y áªFÉ≤dG ájó«∏≤àdG áHQÉ≤ª∏d πªµe Qƒ£J ƒgh ,™æªdG ƒë˘f ó˘jGõ˘à˘e π˘µ˘°ûH OÉ˘°ùØ˘dG
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á«é«JGôà°S’G áHQÉ≤ªdG á«ªgGC ∫ƒëàdG Gòg ºYO Éªc .áHÉbôdGh ¿ƒfÉ≤dG PÉØfGE √ÉéJÉH OÉ°ùØdG
.OÉ°ùØdG áëaÉµªH É¡WÉÑJQGh
,á«°SÉ«°ùdG IOGQ’EG ÜÉ«Z πX »a áeGóà°ùe ô«Z É¡fGC óe’CG Iô«°üb OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ«é«JGôà°SG ¢†©H âàÑKGC ó≤a ,∂dP ™eh
øªd ádƒØµªdG á«fƒfÉ≤dG áfÉ°üëdG …OƒDJ ¿GC øµªj ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .áë°VGƒdG á«æWƒdG äÉ«é«JGôà°S’Gh ,á«aÉµdG OQGƒªdGh
.OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«≤«≤ëdG á«°SÉ«°ùdG IOGQ’EG »a ∂«µ°ûàdG äÉjƒà°ùe ™aQ ≈dGE OÉ°ùa ÉjÉ°†b »a º¡WQƒJ øY ΩÓY’EG ∞°ûµj
ø«ØXƒªdG »ªëj ΩÉ¶ædG ¿GC ¿ƒæWGƒªdG èàæà°SG ∫ÉM »a ,∂°ûdG ≈dGE áë°VGh ∫É©aÉCH áeƒYóªdG ô«Z ájÉYódG …OƒDJ ób Éªc
.OÉ°ùØdG ÉjÉ°†b »a ø«WQƒàªdG
¿ô≤dG äÉæ«©°ùJ øe »fÉãdG ∞°üædG »a ÖFGô°†dG IQGOGE ìÓ°UGE Oƒ¡L â¡àfG å«M ,IóëàªdG É«fGõæJ ájQƒ¡ªL øe ∫Éãe áªKh
≈dGE …OƒDJ ¿GC ¿hO k GAƒ°S OÉ°ùØdG øY óFÉ°ùdG ´ÉÑ£f’G IOÉjõH ,á«Ñjô°†dG äGOGôjÓ
E d á∏≤à°ùe ádÉch áeÉbGE ∫ÓN øe ,øjô°û©dG
ø«ØXƒªdG ´É°VhGC á©LGôe ∫ÓN øe ¬fGC »g ìÓ°U’EG AGQh øe IôµØdG âfÉch .á«Ñ˘jô˘°†dG äGOGô˘j’EG »˘a á˘eGó˘à˘°ùe IOÉ˘jR
π©éJ »àdG õaGƒëdG øe ∂dP π∏≤j ¿GC øµªj »°ùaÉæJ iƒà°ùe ≈dGE äÉÑJôªdG ™aQh º¡æe øjó°SÉØdG øe ¢ü∏î˘à˘∏˘d ø˘«˘«˘dÉ˘ë˘dG
.Ió«édG πª©dG ±hôXh äÉÑJôªdG »a »Ñ°ùædG ´ÉØJQ’G ™e ≈àM QÉgOR’G »a OÉ°ùØdG ôªà°SG ,∂dP ™eh .≈°TôdG ¿ƒ∏qÑ≤àj ¢SÉædG
º¡Ø«XƒJ ºJ øjòdG ø«ØXƒªdG øe ô«ãc π°üa ≈dGE äOGC ájQGO’EG äÉMÓ°U’EG ¿’C ™bGƒdG »a OÉ°ùØdG äÉµÑ°T Iƒb äOGORG óbh
™e º¡JÓ°Uh »Ñjô°†dG ΩÉ¶ædÉH πª©dG Ö«dÉ°SÉCH º¡àaô©ªd k Gô¶f ''ÖFGô°V AGôÑN'' º¡Ø°UƒH ¢UÉîdG ´É£≤dG »a ó©H Éª«a
áæ°ùdG »a IóëH â©ØJQG »àdG ,á«Ñjô°†dG äGOGôj’EG »a ôcòoj k GôKGC á«é«JGôà°S’G ∑ôàJ º˘dh .ÖFGô˘°†dG IQGOGE π˘NGO ø˘«˘∏˘eÉ˘©˘dG
.OÉ°ùØdG IOÉjR ÖÑ°ùH ó©H Éª«a â£Ñg ºK èeÉfôÑdG øe ≈dh’CG
OÉ°ùØdG áëaÉµªd áëLÉf äÉ«é«JGôà°SG ™°Vh á«Ø«c :(4) ºbQ QÉW’EG
»Yóà°ùj ∂dP ¿GC ó«H .ó∏ÑdG iƒà°ùe ≈∏Y á∏eÉ°T äGQOÉÑe ∫ƒM OÉ°ùØdG áëaÉµe ≈dGE á«eGôdG äÓNóàdG õcôªàJ ¿GC Öéj
™Ñæjh .ó∏H πµH ΩÉ©dG ´É£≤dG áªcƒëd »°SÉ«°ùdG OÉ°üàbÓd ™°Sh’CG ¥É«°ùdG »a OÉ°ùØdG ≈dGE É¡dÓN øe ô¶æjo áHQÉ≤e ´ÉÑJG
.»æWƒdG iƒà°ùªdG ≈∏Y ºµëdG äÉ«dGB »a ádƒ∏ëe ô«Z äÓµ°ûe øY ÉkªFGO èàæj OÉ°ùØdG ¿ÉCH »eÉæàªdG ∑GQO’EG øe ∂dP
:(2004) ''OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG äGhOGC áYƒªée'' øe IPƒNÉCªdG á«dÉàdG á¶MÓªdÉH OÉ°Tôà°S’G øµªjh
.ádOGC ≈dGE Ióæà°ùeh ,á∏eÉ°Th ,á∏eÉµàeh ,á«µ«eÉæjO áëLÉædG OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ«é«JGôà°SG ¿ƒµJ ¿GC kÉeƒ˘ª˘Y »˘¨˘Ñ˘æ˘j''
ò«ØæJ AÉæKGC »a ôNGB ≈dGE âbh øe ,IQOÉb ¿ƒµJ ¿GCh ,≥Ñ°ùeh ≥«bO ƒëf ≈∏Y á∏µ°ûªdG º««≤˘J ø˘e ø˘µ˘ª˘à˘J ¿GC »˘¨˘Ñ˘æ˘jh
èeO ºàj ¿GC »¨Ñæj Éªc ;Iô«¨àªdG äÉª««≤à∏d Ö«éà°ùJ å«ëH á«é«JGôà°S’G ô°UÉæ©dG ∞««µJ hGC ôjƒ£J ≈∏Y ,á«é«JGôà°S’G
»Øµj ÉªH á∏eÉ°T áeÉ©dG á«é«JGôà°S’G ¿ƒµJ ¿GC Öéjh ;ôªà°ùe ƒëf ≈∏Y ¢†©ÑdG ™e É¡°†©H É¡≤«°ùæJh á∏≤à°ùªdG ô°UÉæ©dG
É¡«dGE π≤àfGh πÑb øe OÉ°ùØdÉH ôKÉCàJ ºd »àdG ä’ÉéªdG É¡«a ÉªH ,™ªàéªdGh áeƒµëdG øe áª¡ªdG ô°UÉæ©dG πª¡J ’ »µd
.''ó°SÉØdG ∑ƒ∏°ùdG
â«à°ûJ »a ó°ùéàj kÉ«©bGhh kÉë°VGh k Gô£N ¬JÉ«W »a IóM

q ƒeh á∏eÉ°T á≤jô£H OÉ°ùØdG áédÉ©e »a πãªà˘ª˘dG …ó˘ë˘à˘dG π˘ª˘ë˘j
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH √õéæj ¿GC øµªj Éªd ó∏ÑdG iƒà°ùe ≈∏Y ≥«bO º««≤J iôéoj ¿GC Öéj ,Gòd .ô«Ñc πµ°ûH OQGƒªdG
.(5) ºbQ QÉW’EG »a Qƒcòe ƒg Ée É¡«a ÉªH ,äGQÉÑàY’G øe k GOóY »YGôj ¿GC º««≤àdG Gò¡d óH ’h .™bGƒdG »a
»ªdÉ©dGh »ª«∏b’EGh …ô£≤dG iƒà°ùªdG ≈∏Y äÉ«é«JGôà°S’G 2-1-3
,Égò«ØæJh É¡ª«ª°üJ ádƒ¡°S »a á«æWƒdG äÉ«é«JGôà°S’G Iõ«e πãªàJ ,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH áHôéJ ≈dGE k GOÉæà°SG
πFÉ°Sh ¿GC »a πãªàJ iôNGC Iõ«e áªKh .ò«ØæàdG É¡H •ƒæªdG äÉ°ù°SƒDªdG ójóëJh á«æ˘Wƒ˘dG OQGƒ˘ª˘dG ¢ü«˘°üî˘J ∫Ó˘N ø˘e
ÜGõM’CGh ,»∏ëªdG ™ªàéªdG äÉª¶æeh ,á«eƒµëdG ô«Z äÉª¶æªdGh ,á°ü°üîàªdG äÉÄ«¡dGh ,»fóªdG ™ªàéªdGh ,ΩÓY’EG
ô¶ædG »à¡Lh øªa ,∂dP øY Ó°†ah .É¡«∏Y Ö∏£dGh OÉ°ùØdG áëaÉµe äGQOÉÑªd áªYGódG IOGQ’EG øe ójõJ ¿GC øµªj á«°SÉ«°ùdG
Ö°ùM äÉfÉ«ÑdG ∞«æ°üJ ¿GC Éªc .ó∏ÑdG iƒà°ùe ≈∏Y ô«ãµH π¡°SGC É¡àfQÉ≤eh äÉfÉ«ÑdG ™ªL ¿ƒµj ,á«°SÉ«°ùdGh á«à°ùLƒ∏dG
iƒà°ùªdG ≈∏Y k Gô«ãc §°ùHGC πµ°ûH ºàj äÉ°ù°SƒDªdGh ,äÉYƒ°VƒªdGh ,äÉjƒà°ùªdGh ,äÉYÉ£≤dGh ,á«∏ëªdG º«dÉb’CGh ,á«°SƒæédG
.»æWƒdG
¿Gó∏ÑdG ¢†©H É¡«a ≈°ûîJ »àdG ∞bGƒªdG »a ádÉ©a á«ª«∏b’EGh á«ªdÉ©dG äÉ«é«JGôà°S’G ¿ƒµJ ¿GC øµªj ,iôNGC á«MÉf øeh
ób ∂dòd ;É¡æY á«Ñ∏°S äÉYÉÑ£fG ¿ƒtµJ Öæéààd OÉ°ùØdG áëaÉµe ≈dGE ±ó¡J áYÉé°T äÉWÉ°ûf »a ÉgOôØªH ácQÉ°ûªdG øe
èeGôH ™°Vh »a ácQÉ°ûªdG ¿GC ø«°SQÉªªdG ¢†©H iôj ,∂dP ≈∏Y IhÓYh .ôãcGC »ª«∏bGE ™HÉW äGP áHQÉ≤e ´ÉÑJG π°†ØJ
IOGQGE É¡JÉeƒµëd ¢ù«d »àdG ¿Gó∏ÑdG »a º¡«dGE áÑ°ùædÉH ÉkæeGC ôãcGC ¿ƒµJ ób á«ª«∏bGE äÉjóàæe ∫ÓN øe OÉ°ùØdG áëaÉµªd
π¡°SGC OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«ª«∏bGE ∑ƒµ°U ≈∏Y ≥jó°üàdG ¿GC ¿Gó∏ÑdG ¢†©H äóLh ,ÜÉÑ°S’CG √ò¡dh .OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«°SÉ«°S
å«M øe k GóL Ió«Øe á«ª«∏b’EG äÉjóàæªdG ¿ƒµJ ¿GC øµªj ,∂dP ≈dGE áaÉ°V’EÉHh .¬àëaÉµªd á«æWh äÉ«é«JGôà°SG ™°Vh øe
.á∏µ°ûªdG áédÉ©e »a AGô¶ædG ô«KÉCJ øe IOÉØà°S’G øY Ó k °†a ,äÉ°SQÉªªdG π°†aGCh ,áaô©ªdG º°SÉ≤J
á`ëaÉµe èèGôHh äÉ°SÉ«°ùH á∏`°üàªdG á`jQÉ°ûà°S’G äÉeóîdG ø«°ùëJ ≈∏Y óYÉ°ùJ ¿GC á«dhódG äÉ«é«JGôà°S’G ¿ÉµeÉEHh
AÉ°†YGC óYÉ°ù«°S òÄæ«M .äÉµÑ°ûdGh á°SQÉªªdG ™ªàée ∫ÓN øe AGôÑîdG øe á«∏NGO áYƒªée øjƒµJ ≥jôW øY OÉ°ùØdG
.ÜƒæédG ¿Gó∏H ø«H ¿hÉ©àdG π¡°ù«°S Éªe ,É¡æe πc πNGOh º«dÉb’CG ø«H ¿hÉ©àdG ¿ƒªYójh ,¢†©ÑdG º¡°†©H áYƒªéªdG
»ªdÉ©dGh »ª«∏b’EGh …ô£≤dG iƒà°ùªdG ≈∏Y äÉ«é«JGôà°S’G 2-1-3
,Égò«ØæJh É¡ª«ª°üJ ádƒ¡°S »a á«æWƒdG äÉ«é«JGôà°S’G Iõ«e πãªàJ ,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH áHôéJ ≈dGE k GOÉæà°SG
,ΩÓY’EG πFÉ°Sh ¿GC »a πãªàJ iôNGC Iõ«e áªKh .ò«ØæàdG É¡H •ƒæªdG äÉ°ù°SƒDªdG ójóëJh á«æWƒdG OQGƒªdG ¢ü«°üîJ ∫ÓN øe
á«°SÉ«°ùdG ÜGõM’CGh ,»∏ëªdG ™ªàéªdG äÉª¶æeh ,á«eƒµëdG ô«Z äÉª¶æªdGh ,á°ü°üîàªdG äÉÄ«¡dGh ,»fóªdG ™˘ª˘à˘é˘ª˘dGh
á«à°ùLƒ∏dG ô¶ædG »à¡Lh øªa ,∂dP øY Ó°†ah .É¡«∏Y Ö∏£dGh OÉ°ùØdG áëaÉµe äGQOÉÑªd áªYGódG IOGQ’EG øe ójõJ ¿GC øµªj
,á«°SƒæédG Ö°ùM äÉfÉ«ÑdG ∞«æ°üJ ¿GC Éªc .ó∏ÑdG iƒà°ùe ≈∏Y ô«ãµH π¡°SGC É¡àfQÉ≤eh äÉfÉ«ÑdG ™ª˘L ¿ƒ˘µ˘j ,á˘«˘°SÉ˘«˘°ùdGh
.»æWƒdG iƒà°ùªdG ≈∏Y k Gô«ãc §°ùHGC πµ°ûH ºàj äÉ°ù°SƒDªdGh ,äÉYƒ°VƒªdGh ,äÉjƒà°ùªdGh ,äÉYÉ£≤dGh ,á«∏ëªdG º«dÉb’CGh
¿Gó∏ÑdG ¢†©H É¡«a ≈°ûîJ »àdG ∞bGƒªdG »a ádÉ©a á«ª«∏b’EGh á«ªdÉ©dG äÉ«é«JGôà°S’G ¿ƒµJ ¿GC øµªj ,iôNGC á«MÉf øeh
ób ∂dòd ;É¡æY á«Ñ∏°S äÉYÉÑ£fG ¿ƒtµJ Öæéààd OÉ°ùØdG áëaÉµe ≈dGE ±ó¡J áYÉé°T äÉWÉ°ûf »a É˘gOô˘Ø˘ª˘H á˘cQÉ˘°ûª˘dG ø˘e
áëaÉµªd èeGôH ™°Vh »a ácQÉ°ûªdG ¿GC ø«°SQÉªªdG ¢†©H iôj ,∂dP ≈∏Y IhÓYh .ôãcGC »ª«∏bGE ™HÉW äGP áHQÉ≤e ´ÉÑJG π°†ØJ
áëaÉµªd á«°SÉ«°S IOGQGE É¡JÉeƒµëd ¢ù«d »àdG ¿Gó∏ÑdG »a º¡«dGE áÑ°ùædÉH kÉæeGC ôãcGC ¿ƒµJ ób á«ª«∏bGE äÉjóàæe ∫ÓN øe OÉ°ùØdG
äÉ«é«JGôà°SG ™°Vh øe π¡°SGC OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«ª«∏bGE ∑ƒµ°U ≈∏Y ≥jó°üàdG ¿GC ¿Gó∏ÑdG ¢†©H äóLh ,ÜÉÑ°S’CG √ò¡dh .OÉ°ùØdG
π°†aGCh ,áaô©ªdG º°SÉ≤J å«M øe k GóL Ió«Øe á«ª«∏b’EG äÉjóàæªdG ¿ƒµJ ¿GC øµªj ,∂dP ≈dGE áaÉ°V’EÉHh .¬àëaÉµªd á«æWh
.á∏µ°ûªdG áédÉ©e »a AGô¶ædG ô«KÉCJ øe IOÉØà°S’G øY kÓ°†a ,äÉ°SQÉªªdG
OÉ°ùØdG áëaÉµe èeGôHh äÉ°SÉ«°ùH á∏°üàªdG ájQÉ°ûà°S’G äÉeóîdG ø«°ùëJ ≈∏Y óYÉ°ùJ ¿GC á«dhódG äÉ«é«JGôà°S’G ¿ÉµeÉEHh
áYƒªéªdG AÉ°†YGC óYÉ°ù«°S òÄæ«M .äÉµÑ°ûdGh á°SQÉªªdG ™ªàée ∫ÓN øe AGôÑîdG øe á«∏NGO áYƒªée øjƒµJ ≥jôW øY
.ÜƒæédG ¿Gó∏H ø«H ¿hÉ©àdG π¡°ù«°S Éªe ,É¡æe πc πNGOh º«dÉb’CG ø«H ¿hÉ©àdG ¿ƒªYójh ,¢†©ÑdG º¡°†©H
äÉYhô°ûªdGh èeGôÑdG »a OÉ°ùØdG áëaÉµe êÉeOGE 3-1-3
áKÓãdG á`«dhódG ÇOÉÑªdG ó`MGC ƒ`g OÉ`°ùØdG á`ëaÉµe ¿qÉCH »FÉ`ªf’EG Ió`ëàªdG ºè’G èeÉ`fôÑd á«é«JGôà˘°S’G á`£˘î˘dG ô˘Ñ˘à˘©˘J
ä’É`ée ™`«ªL »a É`¡dÉNOGE ºà«°S »àdG ó«°TôdG ºµëdG ∫Éée »a äÉYƒ°VƒªdG øe Égô«Z ™e á`∏˘NGó˘à˘ª˘dG äÉ`Yƒ˘°Vƒ˘ª˘dGh
≈∏Yh .(mainstreaming) êÉeO’EG á`«∏ªY º`°SÉH ±ô©`j Ée ƒgh ,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH á°UÉîdG èeGôÑdGh á`°SQÉªªdG
äÉª««≤àdGh ,á«FÉªf’EG äGóYÉ`°ùª∏d Ió`ëàªdG ºe’CG ôWGC πãe äGAGôLGE »a OÉ`°ùØdG áëaÉµe êÉeOGE øµªªdG øe ,ó∏ÑdG iƒà°ùe
áYƒªée ôjQÉ≤Jh ,á«ØdÓ C d á«FÉªf’EG ±Góg’CGh ,ô`≤ØdG Ió`M øè ∞`«ØîàdG á«é«JGôà°SG ôjô≤Jh ,¿Gó∏Ñ∏d ácôà°ûªdG ájô£≤odG
á`ëaÉµe êGQOGE »`FÉªf’EG Ió`ëàªdG ºe’G èèÉfôH ó`fÉ°S ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .ájƒªæàdG äÉ«d’G øe Égô«Zh ,ájQƒëªdG πª©dG
.É`«dƒ¨æªH á°UÉîdG á«ØdÓ
C d ™°SÉàdG »FÉ`ªf’EG ±ó`¡dG á`≤«Kh »ah ¢TOÓ¨æH »a ø««eƒª©dG ø«ØXƒªdG ÖjQóJ èeGôH »a OÉ°ùØdG
øe iôNGC á«°SÉ°S’CG áeóîdG ä’Éée ™e ≥«Kh πµ°ûH ∂dP ºqJ GPGE OÉ°ùØdG áëaÉµe êÉeOGE ≈∏Y πª©dG íéæj ¿GC íLôªdG øeh
,ádGó©dG ≈∏Y ∫ƒ°üëdGh ,ájOÉ°üàb’EG áªcƒëdGh ,áeÉ©dG IQGO’EG ìÓ°UGEh ,»∏ëªdG ºµëdG πãe ,»WGô≤ªjódG ºµëdG ä’Éée
ÉªH) á«fóªdG ácQÉ°ûªdGh ,á«fhôàµd’G áeƒµëdGh ,á∏≤à°ùªdG ΩÓY’EG πFÉ°Sh ôjƒ£Jh ,á«HÉîàf’G äÉ«∏ª©dGh ,äÉfÉªdôÑdG ºYOh
áeóîdG ∫Éée ºYój ,√òg áeóîdG ä’Éée ™e ÖæL ≈dGE ÉÑæL πª©dG ∫ÓN øeh .¿É°ùf’EG ¥ƒ≤Mh ,(á«°SÉ«°ùdG ÜGõM’CG É¡«a
,ácQÉ°ûªdGh ,¿ƒfÉ≤dG ºµMh ,ágGõædGh á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG πãe ó«°TôdG ºµëdÉH á∏°üàe áª¡e ÇOÉÑe OÉ°ùØdG áëaÉµªH §ÑJôªdG
πµ°ûH OÉ`°ùØdG ≈dGE Ö«éà°ùj É`ª«a á«WGô≤ªjódGh ¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M õ`jõ©J ≈∏Y êÉeO’EG óYÉ°ùj Éªc .IGhÉ°ùªdGh ,áHÉéà°S’Gh
.(êÉeO’EG ∫ƒM äÉeƒ∏©ªdG øe ójõe ≈∏Y ´ÓWÓd ''èeÉfôÑdG AÉcô°T'' ¿GƒæY âëJ (5) ≥ë∏ªdÉH OQGƒdG º°ù≤dG ô¶fG) .ô°TÉÑe
¿É«M’CG ¢†©H »a GhQÉ°TGCh .êÉeO’EG á∏°üàªdG äÉjóëàdG øe k GOóY Iô«N’CG º¡JÉHÉàch º¡JÉ°ûbÉæe »a ¿ƒ°SQÉªªdG OóM óbh
á¡L øe k Gõ«côJh ák«é«JGôà°SG ôãcGC OÉ°ùØdG áëaÉµe Oƒ¡L ¿ƒµJ ¿GC ≈dGE áLÉëdGh á¡˘L ø˘e êÉ˘eO’EG ø˘«˘H ô˘Jƒ˘J Oƒ˘Lh ≈˘dGE
èeÉfôH ∫òÑjh .ø««fGó«ªdG ø«ØXƒªdG iód äGQÉ¡eh ,OQGƒeh ,kÉ«Yh Ö∏£àj êÉeO’EG ¿GC »a πãªàj ôNGB í°VGh móëJ áªKh .iôNGC
™aôd kÉ«YGh k Gó¡L ''á«ªæàdG á«dÉ©a πLGC øe OÉ°ùØdG áëaÉµªH ¢UÉîdG »ªdÉ©dG èeÉfôÑdG'' ∫ÓN øe ,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G
âbƒdG »ah .(6 ºbQ QÉW’EG ô¶fG) èeÉfôÑdG äÉ«∏ªY ôÑY OÉ°ùØdÉH º¡àaô©eh »FÉªf’EG IóëqàªdG ºe’CG èeÉfôH »ØXƒe IQÉ¡e
øY kÓ°†ah .ájô£≤odG ÖJÉµª∏d OÉ°TQ’EG øe Ék«aÉc k GQób Ωó≤J ’h ájÉ¨∏d IOhóëe É¡fÉCH áMÉàªdG äÉ«é¡æªdG º°ùàJ ,øgGôdG
áØ°U π`ªëJ ’ »àdG èeGôÑdG ¢ù««°ùJ øe óqëdG ≈∏Y óYÉ`°ùj ¿GC á«ªæàdG äÉ«∏ªY »a OÉ°ùØdG á˘ë˘aÉ˘µ˘e êÉ˘eOGE ™˘«˘£˘à˘°ùj ,∂dP
.IOhóëe á«°SÉ«°ùdG IOGQ’EG É¡«a ¿ƒµJ »àdG ∞bGƒªdG »a É°Uƒ°üN ,''OÉ°ùØdG áëaÉµe''
OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe ºYO 4-1-3
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd ™HÉàdG OÉ°ùØdG áëaÉµªd »ªdÉ©dG èeÉfôÑdG :(6) ºbQ QÉW’EG
ø««æWƒdG AGô¶ædGh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á©HÉàdG ájô£≤odG ÖJÉµªdG πÑb øe »eÉæàªdG Ö∏£∏d áHÉéà°S’G ºàJ »µd
™`°VƒH á`«FÉªf’EG á`°SÉ«°ùdG Ö`àµe »a ''»WGô≤ªjódG ºµëdG ≥jôa'' ΩÉb ,OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »æØdG ¿hÉ©àdG ≈∏Y
¢UÉ`îdG »`ªdÉ©dG èèÉfôÑdG'' ¿GƒæY â`ëJ »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd ™HÉàdG OÉ°ùØdG áëaÉµªd »ªdÉ©dG èeÉfôÑdG
äÉ°ù°SƒDªdG/ádhódG äGQób IOÉjR ≈dGE èeÉfôÑdG Gòg ±ó¡jh .(2011-2008) á«ªæàdG á«dÉ©a πLGC øe OÉ°ùØdG áëaÉµªH
ácQÉ°ûªdG ≈∏Y Ék°†jGC èeÉfôÑdG õcôjh .áeGóà°ùªdG á«ªæàdGh ºµëdG ø«°ùëJ á«¨H OÉ°ùØdG øe óëdG »a ôÑcGC á«dÉ©ØH ∑QÉ°ûàd
äÉ°ù°SƒDªdG πNGO »a óe’CG á∏jƒW á«é¡æe äGô««¨J AGôLGEh (»fóªdG ™ªàéªdGh ΩÓY’EG πFÉ°Sh º«Yó˘J :Ó˘ã˘e) á˘©˘eÉ˘é˘dG
IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd »dÉëdG πª©dG øª°V OÉ°ùØdG áëaÉµe êÉeOGE ≈dGE ∂dòc èeÉfôÑdG Gòg ≈©°ùjh .É¡æ«H Éª«ah áeÉ©dG
.»FÉªf’EG
ôÑà©j ,äÉ«ª°ùàdG ±ÓàNGE ™e ,OÉ°ùØdG áëaÉµe »a á°ü°üîàe äÉ°ù°SƒDe AÉ°ûfGE ¿ÉCH äGƒæ°S IóY òæe ºFÉb ™°SGh ¥ÉØJGE áªK
…òdG ìÉéædG ÖÑ°ùH ô«Ñc óM ≈dGE á«°VôØdG √òg âYÉ°T óbh 6.»æWƒdG iƒà°ùªdG ≈∏Y OÉ°ùØdG áédÉ©ªd á°ù«FôdG ∫ƒ∏ëdG óMGC
∂dP »a OÉ°ùØdG øe óëdG »a ≠dÉH ôKGC É¡d ¿Éch 1974 áæ°S â°ù°SÉCJ »àdG ,≠fƒc ≠fƒg »a ''OÉ°ùØdG áëaÉµe ádÉch'' ¬à≤≤M
»dhódG ™ªàéªdG øe ºYóH ,Iô«ãc ¿Gó∏H »a á°üq°üîàªdG OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe »a IôØW âKóM ,∂dòd áé«àfh .âbƒdG
.∫GƒM’CG øe ô«ãc »a ø«ëfÉª∏d
äÉjóëàdG øe k GOóY ∂dÉæg ¿GC ∑Qójh ,Égõjõ©Jh OÉ°ùØdG áëaÉµªd äÉ°ù°SƒDe AÉ°ûfGE »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ófÉ°ùjh
Ée äÉjóqëàdG √òg ø«H øeh .á°ü°qüîàªdG OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe IóYÉ°ùe óæY É¡©e πeÉ©àdGh É¡«∏Y Aƒ°†dG AÉ≤dGE Ωõ∏à°ùj
:»JÉCj
»àdG ¿Gó∏ÑdG OóY ójGõJ óbh .¿Gó∏ÑdG øe ô«ãc »a ìÓ°UÓ E d kÉª¡e k GQƒëe ¿ƒfÉ≤dG PÉØfGE ΩÉ¶æd á«°ù°SƒDªdG áÄ«ÑdG â∏µq°T óbh
πØ¨J ,ÖÑ°ùdG Gò¡dh .ÇQÉW »°SÉ«°S çóëd π©a Oôc πéY ≈∏Y OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe äÉeƒµëdG º¶©e A≈°ûæJ •
äÉYƒ°Vƒe ¿ÉC°ûH IôaGh äÉeƒ∏©e ≈∏Y á«æÑeh áë°VGh äGQGôb ™æ°U á«ªgÉCH ø«¡à°ùJ hGC ÖdÉ¨dG »a äÉeƒµëdG √òg
:πãe äÉ°SÉ«°ùdG ∫Éée »a áª°SÉMh áª¡e
ºà«°S ΩGC OÉ°ùØdG áëaÉµªd á∏≤à°ùeh IójóL äÉ°ù°SƒDe ¢ù«°SÉCJ ºà«°S ¿Éc GPGE Ée :Óãe) á«°ù°SƒDªdG êPÉªædG ``1
hGC ≥«≤ëàdG hGC ™æªdG ≈∏Y ájGóÑdG »a Ö°üæ«°S õ«côàdG ¿Éc GPGE Éeh ;áªFÉ≤dG äÉ°ù°SƒDªdG ´É°VhGC πjó©J
.(…hÉ°ùàdÉH AÉ«°T’CG ∂∏J πµH ΩÉ«≤∏d ádhÉëe …ôéà°S ΩGC »YƒdG iƒà°ùe ™aQ
.(OQGƒªdGh ,á«dÓ≤à°S’G iƒà°ùeh ,á£∏°ùdGh äÉ«MÓ°üdGh ,äÉ«dhƒD°ùªdG :Óãe) äÉ°SÉ«°ùdGh äGQó≤dG ôjƒ£J Oƒ¡L ``2
.(iôN’CG Iõ¡L’CG ™e ¿hÉ©àdGh ,≥«°ùæàdGh ,πYÉØàdG :Óãe) ácQÉ°ûªdG óYGƒb ``3
.(Tisné and Smilov 2004 ) á«°SÉ«°S á∏µ°ûªd á«WGôbƒæµJ áHÉLGE IOÉ©dG »a OÉ°ùØdG áëaÉµªH á«æ©ªdG äÉ¡édG ¿ƒµJ •
√òg ¥ÉØN’E •hô°ûdG Å«¡j Éªe IOÉY ΩhóJ ’ ¬fÉEa ,ájGóÑdG »a »°SÉ«°S ºYO ≈∏Y É¡dƒ°üM øe ºZôdG ≈∏Y ,∂dòd
≈∏YGC øe ájƒb á«°SÉ«°S IófÉ°ùªH ≈¶ëJ ÉeóæY ìÉéædG øe Qób ≈°übGC OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe ≥≤qëJh .äÉ¡édG
.á«eƒµëdG äÉjƒà°ùªdG
≈∏Y áªFÓe OQGƒe ≈∏Y É¡dƒ°üM πØµJ »c ájÉæ©H á°ShQóe áfRGƒe OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDªd ¢ü°üîJ ¿GC Öéj •
.…hÉ°ùàdÉH á«æØdGh ájô°ûÑdGh á«dÉªdG OQGƒªdG ™e πeÉ©àdG IÉYGôe ™e ,πjƒ£dG ióªdG
≈`dGE ô`¶æJ Ée É`ÑdÉZ ''á`jó«∏≤àdG'' äÉ`°ù°SƒDªdG ¿ÉC`H π`ãªàªdG ™`bGƒdG ≈dGE á`jGóÑdG òæe ΩÉ`ªàg’G øe ó`jõe ¬`«LƒJ Öéj •
q
ób Éªe ,É¡∏ªY »a πNóàJ É¡qfGC ≈∏Y ¿ƒ`fÉ≤dG PÉ`ØfGEh ≥`«≤ëàdG É`¡JÉ«MÓ°U πª`°ûJ »àdG OÉ`°ùØdG á`ëaÉµe äÉ`°ù°SƒDe
ø«∏gƒDªdG ø«ØXqƒªdG ¿GC ƒg ,∂dP øe ºgGCh .m±Éc πµ°ûH √òg OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe ™e ¿hÉ©àdG øY ™æàªJ É¡∏©éj
.ø«ØXqƒªdG OóY ¢ü≤f øe IÉfÉ©e ¬«∏Y ÖJôàj Éªe ,''ájó«∏≤àdG'' äÉ°ù°SƒDªdG ∂∏J øY k Gó«©H º¡HÉ£≤à°SG ºàj Ée ÉkÑdÉZ
»fƒfÉb QÉWGE É¡ªµëj ¿GC »¨Ñæjh ,ábóH á°üq°üîàªdG OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe πª©d »©LôªdG QÉW’EG ójóëJ »¨Ñæj •
.πeÉ°T
≥«°ùæàdG áª¡ªH É¡«dGE ó¡©j ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd á∏≤à°ùe äÉÄ«g hGC áÄ«g AÉ°ûfGE ≈dGE OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’CG á«bÉØJG øe (6) ¿ÉJOÉªdG ƒYóJ ``6
¿ƒfÉ≤dG PÉØfÉEH á≤∏©àªdG »MGƒædG ™e πeÉ©àJ á∏≤à°ùe áÄ«g AÉ°ûfGE ≈dGE (36) IOÉªdGh ,OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a á«ª«∏©àdGh á«FÉbƒdG äÉWÉ°ûædG ø«H
.√óªà©«°S …òdG êPƒªædG ójóëJ QÉ«N ó∏H πµd ø«JOÉªdG Óc ∑ôàJ ,∂dP ™eh .∫ÉéªdG Gòg »a
ôjó≤J πbGC ≈∏Y øª°†àJ ,OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a á∏eÉ©dG äÉ¡é∏d áª«∏°S AGOGC äGô˘°TƒD˘e Oƒ˘Lh ≈˘dGE á˘LÉ˘M á˘ª˘K •
.ìÉéædG ¢SÉ«≤d äGô°TƒDeh áHÉbôdG á°SQÉªªd IOóqëe ák«é¡æe
≈∏Y k Gô«Ñc kÉ£¨°V IOÉY OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe ¢VôØJ PGE .ájGóÑdG òæe OQGƒªdG ádÉC°ùe ™e πeÉ©àdG ºàj ¿GC »¨Ñæj •
¬∏jƒëJ øµªj äGQó≤dG »a ¢†FÉa óLƒj Éª∏qb ,áeÉY IóYÉ≤ch .ó∏ÑdG äGQGOGE »a IOƒLƒªdG Ó k °UGC IOhóëªdG OQGƒªdG
.IójóL á°ù°SƒDe ≈dGE
»a ¥ÉØN’EG ÖÑ°ùàj ∂dòd ,k GóL á«dÉY ø«æWGƒªdG äÉ©bƒJ ¿ƒµJ ,ájGóÑdG »Øa .áªî°V ¥ÉØN’EG áØ∏µJ ¿ÉCH ∑GQO’EG •
π«Ñ°S ≈∏Y ,ô¶fG) .OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«∏Ñ≤à°ùªdG Oƒ¡édG ¢Vƒq≤oj ¿GC øµªj Éªe ,ø«æWGƒªdG ø«H ∂µ°ûàdG QGó≤e IOÉjR
.(Doig et al, 2005 ,∫ÉãªdG
ßMƒd ¿ƒfÉ≤dG PÉØf’E iôNGC Iõ¡LGC ΩÉ¡ªH âØ∏qch OÉ°ùØdG áëaÉµªH áMGô°U É¡«dGE ó¡Yo á°ü°üîàeh ájõcôe äÉ°ù°SƒDe äÉC°ûfGC
.OÉ°ùØdG »a ójó°ûdG É¡WQƒJ
É`¡JÉ°ù°SƒDe õ`«`ªàJ »àdG ¿Gó∏`ÑdG »a OÉ`°ùØdG á`ëaÉµe äÉ`°ù`°SƒDe Oó`©`J ≈dGE Ió`æ`à°ùªdG á`HQÉ≤ªdG OÉ`é`jGE ø`µ`ªj ,ΩÉ`Y ¬`LƒHh
á«cô«e’CG IóëàªdG äÉj’ƒdGh Góæc »a ∫ÉëdG »g Éªc ,≥«°ùæàdG ø°ùMh ,OQGƒªdG Iôahh ,á«dÉ©ØdGh ,Iƒ≤dÉ˘H á˘«˘WGô˘bhô˘«˘Ñ˘dG
äÉ°ù°SƒDe ≈∏Y ø«Ñ«∏«ØdGh ΩÉæà«" h ø«°üdG É«≤jôaGC ÜƒæL óªà©J ,πãªdÉHh .ÉHhQhGC ÜôZ »a ¿Gó∏Ñ˘dG ø˘e ô˘«˘ã˘ch ¿É˘HÉ˘«˘dGh
,≥«°ùæàdG ¢ü≤fh ,Oƒ¡édG á«LGhORGE ≈dGE Oƒ≤J ¿GC øµªj É¡fGC ƒg áHQÉ≤ªdG √òg Üƒ«Y ºgGC óMGC ¿GC ó«H .OÉ°ùØdG §Ñ°†d IOó©àe
.OQGƒªdGh äÉ«MÓ°üdG ≈∏Y ´GõædGh
óM ≈dGE OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe óªà©J ,IOó©àªdG äÉ°ù°SƒDªdG hGC IóMGƒdG á°ù°SƒDªdG áHQÉ≤e ´ÉÑJG ºJ AGƒ°S ,∫ÉM …GC ≈∏Yh
áWô°ûdG Éª«°S ’ ,í«ë°U ƒëf ≈∏Y É¡∏ª©d É¡FGOGCh iôN’CG ¿ƒfÉ≤dG PÉØfGE Iõ¡LGC ™e øjó«édG ∫É°üJ’Gh ¿hÉ©àdG ≈∏Y ô«Ñc
.ºcÉëªdGh áeÉ©dG áHÉ«ædGh
IóMGƒdG á°ù°SƒDªdG êPƒªf äóq∏b »àdG (IQƒaÉ¨æ°Sh ÉfGƒ°ùJƒH É¡«a ÉªH) ¿Gó∏ÑdG Iôãc øe ºZôdG ≈∏Y ¬fGC ≈dGE IQÉ°T’EG QóéJh
,á°ù«FôdG ìÉéædG πeGƒY ióMGE É¡Ø°UƒH á«dÓ≤à°S’G ≈dGE QÉ°ûj É`ªæ«Ña .á`£∏àîe âfÉc èFÉàædG ¿ÉEa ,≠fƒc ≠fƒg »a ™ÑàªdG
IQhô°V øY á«ªgGC π≤j ’ πeÉY ''áë°VGƒdG äÉ«MÓ°üdG'' ¿GC ≈dGE ™bGƒdG »a ºdÉ©dG AÉëfGC ≈à°T øe IÉ≤à°ùªdG äGôÑîdG ø«ÑJ
™°qSƒJ å«ëH Égõ«côJ Qƒëe ójóëJ óæY kÉ«é«JGôà°SG ≈ëæe á°ù°SƒDªdG ƒëæJ ¿GC »¨Ñæjh .»∏ª©dG ó«©°üdG ≈˘∏˘Y á˘«˘dÓ˘≤˘à˘°S’G
»a õ∏jh çhÉ°S ƒ«f áj’h »a ''OÉ°ùØdG áëaÉµªd á∏≤à°ùªdG áæé∏dG'' πeÉ©àJ ’ ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .óM ≈°übGC ≈dGE É¡à«dÉ©a
≥q∏©àJ »àdG Qƒe’CG hGC ,kÉ©e øjôe’CG Óc hGC º¶qæe hGC …ôgƒL OÉ°ùa øY ∞°ûµJ ¿GC øµªªdG øe »àdG Qƒe’CG ™e iƒ°S É«dGôà°SGC
ÉjÉ°†b »a á≤MÓªdGh ΩÉ¡J’G ¬«LƒJh ≥«≤ëàdG ''É«°ù«fhófGE »a OÉ°ùØdG ∫É°üÄà°SG áæéd'' ≈dƒàJ Éªæ«H .áeÉ©dG áë∏°üªdÉH
»àdGh ø««eƒª©dG ø«ØXƒªdG øe ºgô«Zh ,áeƒµëdG »a ø«jò«ØæàdG ø«dhƒD°ùªdGh ,¿ƒfÉ≤dG PÉØfGE »ØXƒe πª°ûJ »àdG OÉ°ùØdG
»µjôeGC Q’hO 104^000 ƒëf) á«HhQ QÉ«∏e øY π≤J ’ ’kGƒeGC ádhódG IQÉ°ùN »a ÖÑ°ùà˘J hGC ΩÉ˘©˘dG …GCô˘dG ΩÉ˘ª˘à˘gG âHò˘L
.kÉ©e øjôe’CG Óc hGC (2008 ôHƒàcGC/∫h’CG øjô°ûJ 6 »a …QÉ°ùdG ±ô°üdG ô©°S ΩGóîà°SÉH
ÜƒæL πãe) OÉ°ùØdG áëaÉµªd áªFÉ≤dG äÉ°ù°SƒDªdG äGQóbh QGhOGC õjõ©J ¿Gó∏ÑdG øe OóY ôKGB ,IójóL äÉ°ù°SƒDe AÉ°ûfGE øe ’óHh
á«dÓ≤à°S’EG øe áeRÓdG áLQódG ≈àMh πH ,IôÑîdGh ,¢üq°üîàdG'' ¿GC ≈dGE ô«°ûJ ádO’CG øe á«aÉc áYƒª˘é˘e á˘ª˘Kh .(É˘«˘≤˘jô˘aGE
,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH) .''áªFÉ≤dG ¿ƒfÉ≤dG PÉØfGE Iõ¡LGC øª°V á°ü°üîàe äGóMh AÉ°ûfGE ≥jôW øY ≥≤ëàJ ¿GC øµªj
.(2005 ,OÉ°ùØdG áHQÉëªd á«°ù°SƒDªdG äÉÑ«JôàdG
É¡d á°VQÉ©ªdG iôN’CGh á°üq°üîàªdG OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°ù°SƒDe AÉ°ûf’E IójƒDªdG èéëdG :(7) ºbQ QÉW’EG
:ÉjGõªdG
.´ô°SGC ƒëf ≈∏Y á«∏ªY äGƒ£N PÉîJG ºàj ºK øeh ''IójóL ájGóÑH'' Ék«∏c IójóédG äÉ°ù°SƒDªdG ™àªàJ ``
.óqédG πªëe ≈∏Y OÉ°ùØdG áëaÉµe Oƒ¡L òNÉCJ áeƒµëdG ¿ÉCH IQÉ°TGE π°SôJ ``
.á«dÓ≤à°S’EGh ,IôÑîdGh ,¢ü°üîàdG øe á«dÉY áLQóH º°ùàJ ``
.á«fƒfÉ≤dGh á«°SÉ«°ùdG ádAÉ°ùªdG øe ôÑcGC Qó≤d ™°†îJh ø«æWGƒªdG iód á«bGó°üªdG øe ≈∏YGC áLQóH ≈¶ëJ ``
.äÉbÉØN’EGh ,äÉMÉéædGh ,RôëªdG Ωó≤àdG º««≤J »a ìƒ°VƒdÉH º°ùàJ ``
:Üƒ«©dG
.á«°SÉ«°S á∏µ°ûe ≈∏Y Ék«WGôbƒæµJ k GOQ Ö∏Z’CG »a ¿ƒµJ ``
.ø«æWGƒªdG äÉ©bƒJ ÖÑ°ùH ô«Ñc óM ≈dGE É¡«a ¥ÉØN’EG áØ∏µJ ™ØJôJh ;≈∏YGC ájQGOGE ∞«dÉµJ Ö∏£àJ ``
.áªFÉ≤dG iôN’CG äÉ°ù°SƒDªdG ™e ¢ùaÉæàdGh ,õLGƒM Qƒ¡Xh ,ádõ©dG ≈dGE …OƒDJ ``
.(É¡∏jƒªJ ¢UÉ≤fGE ≥jôW øY :Óãe) É¡°û«ª¡J ä’hÉëe ΩÉeGC áØ«©°V ``
èeGôÑdG ™°Vh πLGC øe §«£îàdGh åëÑdG 5-1-3
ºe’G èeÉfôH ôªà°ùj ¿GC ≈dGE Iô«Ñc áLÉM áªK ,QGôªà°SÉH ô«¨àJ ¬æY IóFÉ°ùdG äÉYÉÑ£f’Gh ,¬JÉ©ÑJh ,OÉ°ùØdG ÜÉÑ°SGC ¿GC ÉªH
á«ãëÑdG äÉ°ù°SƒDªdG ™e ∑Gôà°T’ÉH áãjóëdG OÉ°ùØdG ∫ÉªYGCh ,ôgGƒ¶dGh ,äÉgÉéJ’G π«∏ëJh çƒëÑdG ºYO »a »FÉªf’EG IóëàªdG
.á«ªjOÉc’CGh
√óLGƒJh »aô©e §«°Sƒc ¬JôÑN π°†ØH ,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ™«£à°ùj ,ôK’CG ¢SÉ«bh çƒëÑdG äÉfÉ«H ∫ÓN øeh
º¡Ød áªq«b áªgÉ°ùe Ωó≤j ¿GC ,ájƒ«ëdÉH ¿Éª°ùqàj ¿Gò∏dG á°SQÉªªdG ™ªàéeh á«aô©ªdG ¬JÉµ˘Ñ˘°T ô˘Ñ˘Y k Gó˘∏˘H 135 øe ôãcGC »˘a
ô«Z hGC á≤«bO ô«Z äÉ°VGôàaGh äÉeƒ∏©e ≈∏Y OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫ƒM Ék«dÉM ôFGódG ¢TÉ≤ædG Ωƒ≤˘j PGE ,á˘°ù«˘Fô˘dG äÉ˘Yƒ˘°Vƒ˘ª˘dG
OÉ°ùØdG É¡H ôKƒDj »àdG á«Ø«µdG ±ÓàNG ∫ƒM áMÉàªdGh áØæ°üªdG äÉeƒ∏©ªdG øe k GóL π«Ä°V Qób áªK ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .á«aÉc
π«∏≤J »a OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉYhô°ûe hGC èeGôH ¬côàJ …òdG (óLh ¿GE) ô«KÉCàdG ∫ƒM hGC ;ô«KÉCàdG Gòg ióeh ∫ÉLôdGh AÉ°ùædG »a
±GôW’CG ≈∏Y õ«côàdG ≈dGE áLÉëdÉH ,™°SGh ¥É£f ≈∏Y ,QGôb’EG ¿’BG qºàj ,πKÉªe ƒëf ≈∏Yh .á«°SƒæédÉH á£ÑJôªdG OÉ°ùØdG •ÉªfGC
äÉ«µ«eÉæjO º¡Ød çƒëÑdG øe ójõe AGôLGE ≈dGE áLÉM áªKh .äÉYhô°ûªdGh èeGôÑdG ∫ÓN øe ¢UÉîdG ´É£≤dG »a á∏YÉØdG
¿GC íLôªdG øe ,ájÉ¡ædG »ah .áØ∏àîe ¿Gó∏H »a ájQÉéàdG ∫ÉªY’CG øe áØ∏àîe ´GƒfÉCH á£ÑJôªdG IOóëªdG ¬JÉ«dGBh OÉ°ùØdG
´É£≤dG äÉeóN ºjó≤J ∫Éée »a Éª«°S ’ k Gó«Øe ∂dP ¿ƒµ«°Sh .IQGO’EG Aƒ°Sh OÉ°ùØdG ø«H π°üØdG øe áÑ°SÉæªdG çƒëÑdG øµªàJ
πFÉ°Sh ájÉ¡ædG »a ¿ÉÑ∏£àj Éª¡fGC ó«H ;ø«æWGƒªdG iód óFÉ°ùdG ´ÉÑ£f’G ≥ah IQGO’EG Aƒ°Sh OÉ°ùØdG ø«H §∏îdG ºàj å«M ,ΩÉ©dG
.ájÉ¨∏d áØ∏àîe áédÉ©e
OÉ°ùØdG áëaÉµªd »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH äÉ«é«JGôà°SG ø«°ùëJh ô«KÉCàdG øe ôÑcGC Qób ≥≤qëàj »µd ,∂dP øY Ó°†ah
OÉ°ùØdG áëaÉµªd Oóëe èeÉfôH …GC ≈dGE áLÉëdG ∫hÉæàJ á«æa äÉ°SGQO AGôL’E ¢†jƒØJ QGó°UGE ºàj ¿GC »¨Ñæj ,πÑ≤à°ùªdG »a
iƒ°S ôaƒàj ºd ¿GE ≈àMh .ádƒ¡°ùH äÉ°SGQódG √òg ≈∏Y ø«°SQÉªªdG ∫ƒ°üM π«¡°ùJ ºàj ¿GCh ,á≤HÉ°ùdG èeGôÑdG ìÉéf º««≤Jh
øµªe Qób ≈°übGC Gƒ©ªéj ¿GC »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH ø«ØXqƒªdG ≈∏©a ,äÉ°SGQódG AGôL’E OQGƒªdG øe Ohóëe Qób
É¡©°†j »àdG èeGôÑdG ø«°ùëJ »a Iô«Ñc áLQóH ºgÉ°ùJ ¿GC ΩÉîdG äÉfÉ«ÑdG √òg ™«£à°ùJ PGE .á«Ø«µdGh á«ªµdG äÉfÉ«ÑdG øe
.OÉ°ùØdG áëaÉµe πLGC øe »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
™ªédG ∫ÓN øªa .OÉ°ùØdÉH »YƒdG IOÉjR ∫Éµ°TGC øe Ék©FÉ°T Óµ°T É¡JófÉ°ùeh OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«ª«∏bGE äÉµÑ°T AÉ°ûfGE πX óbh
kÓeÉY ¿ƒµJ ¿GC äÉµÑ°ûdG √òg ™`«£à°ùJ ,OÉ`°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a ¿ƒ∏ª©j ø«°SQÉªeh m ∫ÉY iƒà°ùe ≈∏Y ø«dhƒD°ùe ø«H
á°ûbÉæe »a ∂dòd kÉaÓN ÖZôJ ’ ób »àdG ¿Gó∏Ñ∏d á«°SÉ«°ùdG IóæL’CG ≈∏Y á∏°üdG äGP ∑ƒµ°üdGh OÉ°ùØdG áëaÉµe ™°Vƒd k GõØëe
.AGô¶ædG ø«H á«ë°üdG á°ùaÉæªdG øe IOÉØà°S’G É¡æµª«°ùa ,ó«L πµ°ûH äÉµÑ°ûdG √òg IQGOGE âª˘J GPGEh .á˘«˘fÓ˘Y á˘dÉC˘°ùª˘dG √ò˘g
7
.áØ∏àîªdG ¿Gó∏ÑdG ø«H ∫OÉÑàªdG º∏©àdGh äÉeƒ∏©ªdG ∫OÉÑJ õjõ©àd Ék°Uôa á«ª«∏b’EG äÉjóàæªdG ôaƒJ ,ájÉ¡ædG »ah
OÉ°ùØdG ¢SÉ«≤d Ωóîà°ùªdG π«dO :(8) ºbQ QÉW’EG
á°ù°SƒDªdG'' ™e ∑Gôà°T’ÉH »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH 2008 »a √óYGC …òdG ,''OÉ°ùØdG ¢SÉ«≤d Ωóîà°ùªdG π«dO'' ôÑà©j
ºgGC óMGC ¢SÉ«b πLGC øe á«dÉëdG äGhO’CG ΩGóîà°S’ ¥ô£dG π°†aGC ±É°ûµà°S’ ä’hÉëªdG ≈dhGC ióMGE ,''ágGõæ∏d á«ªdÉ©dG
,∫ÉéªdG »a AGôÑN ™e á«∏°UGC á∏HÉ≤e 30 øe ôãcGC ≈dGE k GOÉæà°SGh äÉ«HO’CG á©LGôe ≈∏Y AÉæHh .OÉ°ùØdG :á«ªæàdG äÉbƒ©e
¢Vô¨H á«ªæàdG ∫Éée »a ø«∏eÉ©dG ø«°SQÉªªdGh ,»fóªdG ™ªàéªdGh ,áeƒµëdG ≈dGE ''Ió«L äÉ°SQÉªe'' Ωóîà°ùªdG π«dO Ωó≤j
.¬°SÉ«bh OÉ°ùØdG ≈∏Y ±ôq©àdG
:ô¶fG ,´ƒ°VƒªdG Gòg ∫ƒM π«°UÉØàdG øe ójõªd

www.undp.org/oslocentre/flagship/users_guide_measuring_corruption.html
,äÉ°SÉ«°ùdG º«ª°üJ »a É¡éFÉàf ΩGóîà°SGh á«ãëÑdG äÉLÉëdG ójóëàd áeRÓdG IQó≤dG á«ªæJ ºqàJ ¿GC »¨Ñæj ,ájÉ¡ædG »ah
»©bGhh ¥OÉ°U º««≤J AGôLGE ≈∏Y áµjô°ûdG ¿Gó∏ÑdG »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH åq ëjh .ø««æWƒdG AGô¶ædG ™e ¿hÉ©àdÉH
äÉ«é«JGôà°SÓd IójóL ≥FÉKhh á«ª«¶æJ äGQOÉÑªd ºYódG ô«aƒJ πÑbh .¥ÉØN’EG ƒëf OÉ°ùØdG áëaÉµe ô«HGóJ π«e ÜÉÑ°S’C
IófÉ°ùeh ,IOƒLƒªdG ¢Uƒ°üædGh ΩÉµM’CÉH á∏°üàªdG äÉ«fÉµe’EG øe πeÉc πµ°ûH IOÉØà°S’G ºàJ ¿GC øe óH ’ ,äÉ°SÉ«°ùdGh
.ÉgôKGC áÑbGôe ºYóJh Égò«ØæJ Rõ©J »àdG ô«HGóàdG
OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a á∏YÉØdG ±GôW’CG ójóëJ 6-1-3
¿ƒ«eƒµëdG AGô¶ædG
â«bƒàdGh äÉeƒµëdG »a ø«∏ªàëªdG AÉcô°ûdG ójóëJ ≈∏Y OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a èeGôÑdG ™°Vƒd áMÉàªdG πNGóªdG óªà©J
åjóëdG »a ≈àM á«eƒµëdG áÑZôdG ∫AÉ°†àJ Éªæ«ëa .»æ©ªdG ó∏ÑdG áÄ«H ≈∏Y kÉ°†jGC óªà©j …òdG ôeC’G ,º¡cGô°T’E Ö°SÉæªdG
òÄæ«M áMÉàªdG äGQÉ«îdG ô°üà≤J óbh .OÉ°ùØdG áëaÉµªd áëjô°U äÉWÉ°ûf »a äÉeƒµëdG √òg ∑Gô°TGE Ö©°ü«°S ,OÉ°ùØdG øY
¿GC ¬æµªj OÉ°ùØdG áëaÉµªd ô°UÉæe áªK ¿ƒµj ób ,∂dP ™eh .á«°SÉ«°ùdG á¨Ñ°üdGh ''á«°SÉ°ùëdG'' øe πbGC Qó≤H º°ùàJ ô«HGóJ ≈∏Y
äÓªëdG AÉæKGC »a á«`°SÉ«°ùdG ÜGõ`M’CGh ¿ƒ`ë°TôªdG ÖZôj ób ,∂`dP øY Ó`°†ah .OÉ°ùØdG á`ëaÉµªd äÓNóJ áZÉ«°U õØëj
OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a èeGôH ™°Vƒd á°UôØdG Å«¡j ób Éªe ,ó«°TôdG ºµëdG øjhÉæ©H äÓªëdG √òg ''øjƒ∏J'' »a á«HÉîàf’G
ihÉµ°ûdG »≤∏J Öàµe'' ™e »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πª©j ¿Éà°ùcÉH »a ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .IójóL áeƒµM π«µ°ûJ óæY
.''ΩÉ©dG ÖbGôªdG Öàµe'' ™e »∏«°ûJ »ah ;''OÉ°ùØdG áëaÉµe áÄ«g'' ™e ófÓjRGƒ°S »ah ;øª°SOƒÑe’CÉH ±ô©oj Ée hGC ''ájQGO’EG
,áeÉ©dG äÉHÉ«ædG πãe áYƒæàe á«eƒµM äÉ°ù°SƒDe ™e iôN’CG ¿Gó∏ÑdG øe OóY »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πª©jh
.OÉ°ùØdG áëaÉµe Oƒ¡L »a AÉcô°T º¡Ø°UƒH áeÉ©dG áeóîdG äÉÄ«gh ,áWô°ûdGh ,AÉ°†≤dGh ,äGQGRƒdGh
Ωƒ≤j »àdGh ,(ACINET) ''OÉ°ùØdG áëaÉµeh ágGõædG õjõ©àd á«Hô©dG áµÑ°ûdG'' (GC :OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«ª«∏b’EG äÉµÑ°ûdG ≈∏Y áëLÉædG á∏ãe’CG πª°ûJ ``7
ø«∏eÉ©dG ø«°SQÉªªdG áµÑ°T'' (Ü ;É¡dÉªYGC ≥«°ùæàH (UNDP-POGAR) »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd ™HÉàdG á«Hô©dG ∫hódG »a ºµëdG IQGOG èeÉfôH
ºYód á«ÑjQÉµdG áµÑ°ûdG'' (ê ;»FÉªf’EG IóëàqªdG ºe’CG èeÉfôÑd ™HÉàdG »ª«∏b’EG É"Ó°ù«JGôH õcôe øe ≥«°ùæàH ,(ACPN) ''OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a
.»ÑjQÉµdG ¥ô°Th ¢ShOÉHQÉH á≤£æªd »YôØdG »ª«∏b’EG »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH Öàµe øe »FõL ≥«°ùæàH ''OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a AGô¶ædG
»fóªdG ™ªàéªdG
8
øY Ók °†a Égò«ØæJh ¬éeGôHh OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ°SÉ«°S ™°Vh »a Ékjƒ«M k GQhO …OƒDJ ¿GC »fóªdG ™ªàéªdG äÉª¶æe ™«£à°ùJ
AÉ°ûfGE »à äÉ`«éJGô``à°S’G ió`MGE πãªàJh .äÉeóîdG ºjó≤J ´É£bh »YÉªàL’G ´É£≤dG »a Éª«°S ’ ,ΩÉ©dG ´É£≤dG ádAÉ°ùe
»àdG ø«æWGƒªdG ¿Ééd øY Ó°†a ,äÉfRGƒªdG ™qÑàJh 9á«YÉªàL’G äÉ©LGôªdG »a ∑QÉ°ûJ ø«æWGƒªdG øe áfƒµe á«HÉbQ Iõ¡LGC
ø«æWGƒªdG ÅÑ©Jo ¿GC Ék°†jGC »fóªdG ™ªàéªdG äÉµÑ°T ™«£à°ùJ Éªc .áÄ«ÑdGh ,áë°üdGh ,º«∏©àdG πãe äÉYÉ£b »a É¡ª«¶æJ ºàj
.≥∏£e πµ°ûH √ƒ°†aôjh OÉ°ùØ∏d Ghóq°üàj »c
äõcQ ,∂dP ™eh .OÉ°ùØdG áëaÉµe Oƒ¡L »a »fóªdG ™ªàéª∏d º¡ªdG QhódÉH OÉ°ùØdG áëaÉµe èeGôH øe ∫h’CG π«édG ôqbGC óbh
»fÉ©J OÉ°ùØdG íaÉµJ »àdG »fóªdG ™ªàéªdG äÉª¶æe ¿GC ÉgOÉØe »àdG á≤«≤ëdG πãe ,áª¡ªdG äÓµ°ûªdG øe OóY ≈∏Y äÉ«HO’CG
äÉª¶æªdG ¢†©H ¿ÉCH óFÉ°S ´ÉÑ£fG áªK ,iôNGC á«MÉf øeh .É¡«a ºµëdG ¿hƒD°Th É¡JQGOGE »a á«∏NGO äÓµ°ûe øe ÖdÉ¨dG »a
»a OÉ°ùØ∏d áHÉéà°SG OÉ°ùØdG áëaÉµe ≈∏Y õ«côàdG »a GCóÑJ hGC äÉª¶æªdG ¢†©H ¢ù°SÉCàJ ºd :Óãe ;á«Yô°ûdG á°Uƒ≤æe iôN’CG
áëaÉµe ∫Éée »a »fóªdG ™ªàéªdG äÉWÉ°ûf πjƒªàH ∫h’CG ΩÉ≤ªdG »a ø««dhódG ø«ëfÉªdG ΩÉªàg’ áé«àf ÉªfGEh ,¬JGP óM
ácQÉ°ûe ìÉéf ≈∏Y Iô«ah á∏ã˘eGC á˘ª˘K ,∂dP ™˘eh .(Baile 2003 ;Tisné and Smilov 2004 ∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y ô¶fG) OÉ˘°ùØ˘dG
RôHGC øeh ,á«æWƒdG ôÑY äÉcôëdG ≥jôW øYh »∏ëªdG iƒà°ùªdG ≈∏Y ºàJ äGQOÉÑªH á∏ãe’CG √òg §ÑJôJh ,»fóªdG ™ªàéªdG
áÑbGôe »a Ékjõcôe k GQhO …OƒDj ¿GC ≈∏Y QOÉb »fóªdG ™ªàéªdG ¿GC ÜQÉéàdG øq«ÑJh .''á«dhódG á«aÉØ°ûdG áª¶æe'' á∏ãe’CG √òg
áeÉ©dG ∫Gƒe’CG áÑbGôe »a ájÉ¨∏d ’É©a k GQhO »fóªdG ™ªàéªdG iOGC ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .áeÉ©dG ∫Gƒe’CG ±ô°U ø«°ùëJh OÉ°ùØdG
(Ben Olken, Reinikka and Svonsson, 2007) É«°ù«fhófGEh GóæZhGC »a ¥ôWh ¢SQGóe AÉæÑd á°ü°üîªdG
hGC áëjô°üdG OÉ°ùØdG áëaÉµe á£°ûfGC ´ƒªée øe k GAõL »fóªdG ™ªàéªdG »a á∏YÉØdG ±GôW’CG πµ°ûJ ¿GC »¨˘Ñ˘æ˘j ,¬˘«˘∏˘Y AÉ˘æ˘H
»èƒµëdG) á`HÉbôdGh ±Gô``°T’EG É`¡«a ¿ƒ`µj »àdG ¿Gó`∏ÑdG »a k Gó`jóëJh ,äÉ`YƒªéªdG √òg äGQó`b º`YO º`àj ¿GCh ,á`«æª°†dG
≈∏Y Ö∏£dG ó`«dƒJ ,iô`NGC QƒèGC øª°V ,»`fóªdG ™`ªàéªdG äGQó`b AÉ`æH øe ±ó`¡dG ¿ƒ`µj ¿GC »`¨Ñæjh .ø`«Ø«©°V (»fÉªdôÑdGh
ó«MƒdG ™ØàæªdG »g »fóªdG ™ªàéªdG »a á∏YÉØdG ±GôW’CG íÑ°üJ ’GC »¨Ñæj ¬fGC ó«H .ø«æWGƒªdG ÖfÉL øe á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdG
¬H Ωƒ≤J Ée (''í°ùe'' hGC) áaô©ªd ,ó∏ÑdG iƒ`à°ùe ≈`∏Y ,ô`ªà°ùe ó`¡L ∫ò`H øe ó`H ’h .ó∏Ñ`dÉH OÉ°ùØdG ´ƒ°Vƒe ≈∏Y õcôj …òdG
äÉª¶æªdG ≈dGE Ωó≤ªdG ºYódG πµ°T ô°üà≤j ’GC »¨Ñæjh .É¡Ñ∏£àJ ób »àdG IóYÉ°ùªdG ´ƒfh ∫ÉªYGC øe á«eƒµëdG ô«Z äÉª¶æªdG
Oƒ¡L Rõ©j ¿GC ºYGódG »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH äƒ°U kÉfÉ«MGC ™«£à°ùj PGE ,äÉYhô°ûªdG πjƒªJ ≈∏˘Y á˘«˘eƒ˘µ˘ë˘dG ô˘«˘Z
.»ª°SôdG iƒà°ùªdG ≈∏Y Ée áª¶æe
»fóªdG ™ªàéªdG ™e »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôH ácQÉ°ûe :(9) ºbQ QÉW’EG
á`«æWƒdG äÉ`jƒà°ùªdG ≈`∏Y »`fóªdG ™ªàéªdG äÉ`ª¶æe ™e á`cGô°T á`∏jƒW Ióe ò`æe »`FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ΩÉbGC
»µd á∏≤à°ùe á«ãëH áª¶æe 2003 áæ°S »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ófÉ°S ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .á«dhódGh á«ª«∏b’EGh
¬jôéJ …òdG åëÑdG »a ƒ°SÉa Éæ«cQƒÑH ¢UÉîdG »æWƒdG ájô°ûÑdG á«ªæàdG ôjô≤J ™°Vƒd Ωóîà°ùJ »àdG á«∏ª©dG Ωóîà°ùJ
ôjô≤J RôHGC óbh .ájQòédG äÉ`MÓ°U’EG øe ó`jõe π`LGC øè ádÉ`©ØdG Iô`°UÉæªdG »a åëÑdG èFÉàf πª©à°ùJh ,OÉ°ùØdG ∫ƒM
™e ,ájô°ûÑdG á«ªæàdG á«∏ªY ò«ØæJ »a OÉ°ùØ∏d á«Ñ∏°ùdG äGô«KÉCàdG ƒ°SÉa Éæ«cQƒÑH ¢UÉîdG 2003 áæ°ùd ájô°ûÑdG á«ªæàdG
áª°SÉëdG OÉ©H’CÉH á≤∏©àªdG OÉ°ùØdG äÉ©ÑJ ≈∏Y ¢SÉædG ´ÓWGE ôjô≤àdG ±ó¡à°SGh .ô≤ØdG áëaÉµe ≈∏Y ¢UÉN πµ°ûH õ«côàdG
±GôW’CG ø«H ¢TÉ≤ædG IQÉKGE Ék°†jGC ôjô≤àdG ±ó¡à°SG Éªc .ø«µªàdGh ,á«LÉàf’EGh ,IGhÉ°ùªdGh ,áeƒªjódG »gh ájô°ûÑdG á«ªæà∏d
.áeÉ©dG ¿hƒD°ûdG IQGOGE »a OÉ°ùØdG øe óë∏d äÉ°SÉ«°ùdG ò«ØæJ »a ô«KÉCàdGh ,á«ªæàdG ∫Éée »a á∏YÉØdG
ÇOÉÑª∏d Ék≤ahh É¡JÉ«fÉµeGE OhóM øª°V ,áÑ°SÉæªdG ô«HGóàdG òîàJ ¿GC ±ôW ádhO πc ≈∏Y ¬fGC ≈∏Y OÉ°ùØdG áëaÉµe á«bÉØJG øe (13) IOÉªdG ¢üæJ ``8
á«eƒ`µëdG ô«Z äÉ``ª¶æªdGh »fóªdG ™ªàéªdG πãe ,ΩÉ©dG ´É£≤dG ≈dGE »ªàæJ ’ »àdG äÉYÉªédGh OGôa’CG ™«é°ûàd ,»∏NGódG É˘¡˘fƒ˘fÉ˘≤˘d á˘«˘°SÉ˘°S’CG
Éèh ¬àeÉ°ùLh ¬HÉÑ`°SGCh OÉ`°ùØdG OƒLƒH »YƒdG iƒà°ùe ™aQh ,¬àHQÉëeh OÉ°ùØdG ™æe »a á£°ûædG ácQÉ°ûªdG ≈∏Y ,»∏ëªdG ™ª˘à˘é˘ª˘dG äÉ˘ª˘¶˘æ˘eh
.ô£N øe ¬∏ãªj
.¿ƒæWGƒªdG É¡jOqƒDj »àdG á«eƒµëdG äÉ°ù°SƒDªdG AGOGC ≈∏Y áHÉbôdG äÉ«∏ªY á«YÉªàL’G äÉ©LGôªdÉH ó°ü≤j ``9
»a ,ºqàJ OÉ°ùØdG áëaÉµe ¿GC ¿ÉÑ°ùëdG »a òN’CG øe óH ’ ,É¡JófÉ°ùeh »fóªdG ™ªàéªdG »a á∏YÉØdG ±GôW’CG ™e πª©dG óæYh
IófÉ°ùe ôÑà©J ,ºqK øeh .á«eƒµëdG ô«Z äÉª¶æªdG ≈∏Y k Gô£N πµ°ûj ób …òdG ôe’CG ,É«°SÉ«°S ¿ƒë°ûe ƒqL »a ,ä’ÉëdG º¶©e
™ªàéªdG ∑Gô°T’E áMÉàªdG ¥ô£dG ióMGE ,á«HÉîàf’G äÓªëdG áÑbGôe πãe ,IójÉëe äÉ«é¡æe ≈dGE óæ˘à˘°ùJ »˘à˘dG äÉ˘WÉ˘°ûæ˘dG
.»fóªdG
ΩÓY’EG πFÉ°Sh
∂dP iõ©j ¿GC øµªjh .IOÉY Ék°†Øîæe OÉ°ùØdG áëaÉµe ≈∏Y Ö∏£dG ÖfÉL ¿ƒµj ,OÉ°ùØdG É¡«a ô°ûàæj »àdG ¿Gó∏ÑdG øe ô«ãc »a
øY »WGô≤ªjódG ô«Ñ©àdG äÉ«dGB øe ƒ∏îJ á«°SÉ«°S áÄ«H OƒLh øY Ó°†a ,º¡bƒ≤M á°SQÉªe ≈∏Y ø«æWGƒªdG OÉ«àYG ΩóY ≈dGE
OÉ°ùØdG ÜÉÑ°SÉCH á©∏£e É¡fGC ¢VGôàaÉH ,ø«ª¡e øjQhóH Ωƒ≤J ¿GC ΩÓY’EG πFÉ°Sh ™«£à°ùJ ,äÉbÉ«°ùdG √òg πãe »ah .¥ƒ≤ëdG
(2) ;OÉ°ùØdG ∫ÉªYGC ∞°ûµJ (1) :¿GC ™«£à°ùJ PGE ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«dhódG ô«jÉ©ªdGh óYGƒ≤dG ≈dGE áaÉ°VGE ¬ªéMh ¬JGô«KÉCJh
¿GC º¡ªdG øeh) .¢SÉædG IÉ«Mh OÉ°üàb’G »a áØ«©°†dG ágGõædG º¶fh OÉ°ùØ∏d ô°TÉÑªdG ôK’CÉH ø«æWGƒªdG »Yh iƒà°ùe ™aôJ
á«aGô°T’EGh á«HÉbôdG äÉ«d’BG ôaƒJ ™e ádAÉ°ùª∏d ´É£≤dG Gòg ™°†îj ¿GC Öéj ,Gòd ;Ék°†jGC Ió°SÉa ¿ƒµJ ób ΩÓY’EG πFÉ°Sh ¿GC ôcòf
.(¬FÉ°†Y’C á°ü°üîªdG ∑ƒ∏°ùdG óYGƒb äÉfhóe É¡«a ÉªH ¬∏NGO
±GôW’CG ∫hódG óªà©J ¿GC á«ªgÉCH OÉ°ùØdG áëaÉµe IóëàqªdG ºe’CG á«bÉØJG øe (13)h (10) ¿ÉJOÉªdG º∏°ùJ ,¥É«°ùdG Gòg »ah
á«eƒµëdG äGAGôL’EG §«°ùÑàH á«bÉØJ’G »°UƒJh .ΩÉ©dG ´É£≤dG øe äÉeƒ∏©e ≈∏Y ∫ƒ°üëdÉH ø«æWGƒª∏d íª°ùJ íFGƒdh äGAGôLGE
∫ƒM äÉeƒ∏©ªdG ô°ûf ≈∏Y äÉeƒµëdG ™qé°ûJh ,QGô≤dG ™æ°U äÉ«∏ª©H á≤∏©àªdG äÉeƒ∏©ªdG ≈∏Y Qƒ¡˘ª˘é˘dG ∫ƒ˘°üM π˘¡q˘°ùà˘d
.ΩÉ©dG ´É£≤dG »a OÉ°ùØdG QÉ£NGC
¢UÉîdG ´É£≤dG
´É£≤dG »a OÉ°ùØdG ™æe ô«HGóJ õjõ©J ≈dGE ±GôW’CG ∫hódG OÉ°ùØdG áëaÉµªd Ióëàª˘dG º˘e’CG á˘«˘bÉ˘Ø˘JG ø˘e (12 ) IOÉªdG ƒYó˘J
ø«H ¿hÉ©àdG ºYO É¡«a ÉªH ,ΩÉ©dG ±ó¡dG Gòg ≥«≤ëJ É¡dÓN øe øµªj á∏ªàëe ¥ôW IóY kÉ°†jGC á«bÉØJ’G ôcòJh .¢UÉîdG
´É£≤dG äÉfÉ«c ágGõf Rõ©J ¿GC É¡fÉC°T øe »àdG äGAGôL’EGh ô«jÉ©ªdG º«YóJh ;¢UÉîdG ´É£≤dG äÉfÉ«ch ¿ƒfÉ≤dG PÉØfGE Iõ¡LGC
ø««eƒª©dG ø«ØXƒªdG ≈dGE áÑ°ùædÉH áØ«XƒdG ∑ôJ ó©H Ée á∏Môe º¶æJ óYGƒb ∫ÉNOGEh ;(∑ƒ∏°ùdG óYGƒb äÉfhóe πãe) ¢UÉîdG
ä’Éée ô«HGóàdG √òg ™«ªL πãªJh .»LQÉîdG ≥«bóàdG äGAGôLGE º«YóJh ;»∏NGódG ≥«bóà∏d áª«∏°S Ö«dÉ°SGC ∫ÉNOGEh ;ø«≤HÉ°ùdG
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH É¡©°†j »àdG èeGôÑdG »a ∞©°V áªKh .áµjô°ûdG ¿Gó∏ÑdG ≈dGE á«æØdG IóYÉ°ùªdG ºjó≤Jh ¿hÉ©à∏d
.∫ÉéªdG Gòg »a IRQÉÑdG á∏ãe’CG øe π«∏b OóY iƒ°S óLƒj ’h ,∫ÉéªdG Gòg »a
±ô©j Ée ƒgh ,OÉ°ùØdG áëaÉµe Oƒ¡L »a ¢UÉîdG ´É£≤dG ∑Gô°TGE á«ªgÉCH ±GôàY’G á«°VÉªdG äGƒæ°ùdG ióe ≈∏Y ójGõJ óbh
äÓeÉ©ªdG »a ÖfÉL’CG ø««eƒª©dG ø«ØXƒªdG Iƒ°TQ áëaÉµe á«bÉØJG'' IógÉ©e âfÉc óbh .OÉ°ùØdG øe ''¢Vô©dG ÖfÉL'' º°SÉH
»dhO »fƒ˘fÉ˘b ∂°U ∫hGC ,1997 áæ°S …OÉ°üàb’G ¿Gó«ªdG »a á«ªæàdGh ¿hÉ©àdG áª¶æe øY IQOÉ°üdG ''á«dhó˘dG á˘jQÉ˘é˘à˘dG
ó∏H …GC »a ø««eƒª©dG ø«ØXƒªdG ƒ°TôJ »àdG áª¶æªdG ¿Gó∏Ñd á©HÉàdG äÉcô°ûdG á«bÉØJ’EG √òg ΩôqéJh .OÉ°ùØdG ádÉC°ùe ∫hÉæàj
.¬«a πª©J
áëaÉµe ∫ƒM k Gô°TÉY GCóÑe ''IóëàªdG ºeÓ

C d »ªdÉ©dG (âcÉÑeƒc) ó¡©dG'' âaÉ°VGC ,ójóëàdÉH 2004 áæ°S »a ,Iô«°üb Iôàa òæeh
IQOÉÑe »g á«bÉØJ’G) .''Iƒ°TôdGh RGõàH’G É¡«a ÉªH ,¬dÉµ°TGC πµH OÉ°ùØdG íaÉµJ ¿GC ájQÉéàdG ∫ÉªY’CG ≈∏Y'' :¿GC √OÉØe OÉ°ùØdG
.(áÄ«ÑdGh πª©dGh ¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M ä’Éée »a É¡H ∫ƒª©ªdG ÇOÉÑªdÉH ,»YƒW πµ°ûH ,Ωõà∏J »c ájQÉéàdG ∫ÉªYÓ C d áMhô£e
äÉcGô°ûdG AÉæH 7-1-3
kÉfhÉ©J ,»FÉ`ªf’EG Ió`ëàªdG ºe’G èèÉfôH äÉ`«MÓ°U º`«Yóàd IGOÉC`c OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ΩGóîà°SGE Öq∏£àj
øe OóY ™e πª©dG ≈∏Y á«é«JGôà°S’G Ωƒ≤J ¿GC Öéjh .»`°SGCôdGh »≤a’CG ø«jƒà°ùªdG ≈∏Y á`°SQÉªªdG ä’Éée ™«ªL »a Ék≤«Kh
äÉ`WÉ°ûædGh á`«ªdÉ©dG èeGôÑdG ™e πª©dG ÖfÉL ≈dGE ,èeGôÑdG »a áYƒæàe ô°UÉæY ∫hÉæàJh áØ∏àîe äÉjƒà°ùe ≈∏Y äÉcGô°ûdG
,OÉ`°üàb’EG ∫Éée »a ºµëdGh ,»∏ëªdG ºµëdGh ,¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M πãe »WGô≤ªjódG º`µëdG iô`N’CG ä’ÉéªdÉH á∏°üàªdG á°ù«FôdG
.áeÉ©dG IQGO’EG ìÓ°UGEh ,äÉfÉªdôÑdG ºYOh ,ΩÓY’EG πFÉ°Shh ,á«°SƒæédGh
,áªjôédGh äGQóîªdÉH »æ©ªdG IóëàªdG ºe’CG Öàµeh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ø«H áeôÑªdG ºgÉØàdG IôcòªH k GOÉ°Tôà°SGh
,á`«aô©ªdG äGhO’CG ô«`ƒ£Jh ,äGQó≤dG á«ªæàH É`¡æe π°ü`àj Ée á°UÉN ,ä’É`éªdG øe Oó`Y »a Éª¡æ«H á≤«Kh ácGô°T âeÉb
™e ¬fhÉ©J ≈∏Y »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ßaÉ`ë«°S Éªc .OQGƒª∏d ácôà°ûªdG áÄÑ©àdGh ácôà°ûªdG á«YÓ£à°S’EG ΩÉ¡ªdGh
AGôLGE »a …OÉ°üàb’G ¿Gó«ªdG »a á«ªæàdGh ¿hÉ©àdG á`ª¶æªd á©HÉàdG ''á«FÉ`ªf’EG IóYÉ°ùªdG áæéd'' »a ''ºµëdG IQGOGE áµÑ°T''
,»≤jôa’EG á«ªæàdG ∂æHh ,…ƒ«°S’BG á`«ªæàdG ∂`æHh ,»dhódG ó≤`ædG ¥hó`æ°Uh ,»dhódG ∂æÑdG ™e ¬fhÉ©J Rõ©«°Sh .ácôà°ûe äÉª««≤J
OQGƒªd Qƒa ƒj õcôeh ,á«fÉªd’CG áeƒµëdÉH á«LQÉîdG äÉfƒ©ª∏d á°ù«FôdG ádÉcƒdG »gh »æØdG ¿hÉ©à∏d á«fÉªd’CG ádÉcƒdGh
™ªàéªdG äÉª¶æe ™e ¿hÉ`©àdG π`µ°û«°Sh .øjô`NGB AÉcô`°Th ,(OÉÑ«f) É«≤jôaGE á«ªæJ πLGC øe IójóédG ácGô°ûdGh ,OÉ°ùØdG áëaÉµe
»a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd IRQÉ`ÑdG äÉWÉ`°ûædG ó`MGC ,ÜƒæédG ¿Gó∏H ø«H ¿hÉ©àdG õjõ©J ∫Éée »a á°UÉN ,»fóªdG
.OÉ°ùØdG áëaÉµe •É°ûf ∫Éée
(á£°ûf’G èeGôH ™°Vh) »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á«é«JGôà°S’G πNóàdG ä’Éée 2-3
OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉWÉ°ûf ≈∏Y Ö∏£dG IOÉjR IÉ`YGôe ™èh »FÉ`ªf’EG Ió`ëàªdG ºè’G èèÉfôÑd á≤HÉ°ùdG ÜQÉéàdG øe ÉbÓ£fGE
á«é«JGôà°S’G ä’ÉéªdG ∞«æ°üJ øµªj ,á«dhódG ô«jÉ©ªdGh óYGƒ≤dG øe Égô«Zh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJ’ áé«àf
:á«dÉàdG á°ù«FôdG ¢ùªîdG äÉÄØdG »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πNóàd
;ºµëdG ø«°ùëJh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJ’ Ö«éà°ùàd äÉ°ù°SƒDªdG/ádhódG IQób IOÉjR •
;OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »fóªdG ™ªàéªdGh ΩÓYÓ E d á«HÉbôdG IQó≤dG õjõ©J •
;äÉ°SÉ«°ùdG áeóN »a OÉ°ùØdG áëaÉµe/ºµëdG º««≤J äGhOGC ∞«XƒJ •
;OÉ°ùØdG áëaÉµe äGQOÉÑe ø«H Éª«a ≥«°ùæàdGh ºZÉæàdG iƒà°ùe ø«°ùëJ •
.áaô©ªdGh »YƒdG iƒà°ùe ø«°ùëJ •
.5-2-3 ≈dGE 1-2-3 øe ΩÉ°ùb’CG »a π«°üØàdÉH ¢ùªîdG äÉÄØdG √òg âëJ áLQóæªdG äÉWÉ°ûædG ìô°T ºJ óbh
ºµëdG ø«°ùëJh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJ’ áHÉéà°S’G ≈∏Y äÉ°ù°SƒDªdG/ádhódG IQób IOÉjR 1-2-3
ºe’CG á«bÉØJG ≥«Ñ£J ¬«a ÉªH ,äÉ°ù°SƒDªdG/ádhódG IQób ≈∏Y Iô«Ñc áLQóH OÉ°ùØdG áëaÉµe ô«HGóàd ∫É©ØdG ≥«Ñ£àdG ∞bƒàj
ºe’G èeÉfôH É`¡©°†j »àdG èeGôÑ∏d á∏ªàëªdG á°ù«FôdG ±Góg’CG óMGC ¿ƒµj ¿GC »¨Ñæj ,ºK øeh .OÉ°ùØdG áë˘aÉ˘µ˘ª˘d Ió˘ë˘àq˘ª˘dG
ø«°SQÉªªdG ™ªàée ÖjQóJ øµªj ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .OÉ°ùØdG øe óëdG ≈∏Y äÉ°ù°SƒDªdG/ádhódG IQób IOÉjR ƒg »FÉªf’EG IóëàªdG
∫Éée »a á«æØdG IóYÉ°ùªdGh ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«dhódG ô«jÉ©ªdG ≈∏Y ø««æWƒdG AGô¶ædGh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH
.á«bÉØJ’G ¥É«°S »a èeGôÑdG ™°Vhh ,OÉ°ùØdG áëaÉµe
.OÉ°ùØdG á`ëaÉµe ∫Éée »a Ö°SÉ`æªdG Ö`jQóàdG á«ªgGC ≈∏Y ™°Vƒe øe ôãcGC »a OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ócƒDJh
∂dP ¿ƒ`µj ÉèóæY ,ø`««fóªdG ø`«ØXƒªdG ø`µªJ á`«ÑjQóJh á«ª«∏©J èeGôH ™°Vh'' ≈dGE áLÉëdG ≈∏Y (O-1-7) IOÉªdG ô«°ûJh
∞FÉXƒ∏d º«∏°ùdGh ±ôq°ûªdGh í«ë°üdG AGO’CG äÉÑ∏£àªH AÉaƒdG øe ø«ÑîàæªdG ô«Z ø««eƒª©dG ø«ØXƒªdG øe ºgô«Zh ,kÉªFÓe
IOÉªdG Ωó≤Jh .''º¡ØFÉXh AGOGC »a á∏°UÉCàªdG OÉ°ùØdG QÉ£NÉCH º¡«Yh IOÉjõd kÉÑ°SÉæeh Ék°ü°üîàe kÉÑjQóJ º¡d ôaƒJh ,á«eƒª©dG
OÉ`°ùØdG ™`æe äGQOÉÑe øY ø«dhƒD`°ùªdG ø`«ØXƒª∏d á«ÑjQóàdG èèGôÑdG iƒàëe ∫ƒM áëjô°U äGOÉ°TQGE á«bÉØJ’G øe (60)
.áWô°ûdG •ÉÑ°Vh áeÉ©dG áHÉ«ædG AÉ°†YGC πãe ,¬àHQÉëeh
èeÉfôH É¡©°†j »àdG èeGôÑdG øe kÉ°ù«FQ GAkõL ¿ÉEa ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ÜÉ«Z »a ≈àM ¬fGC ôcòdÉH ôjóLh
áaÉØ°ûdGh áHhÉéàªdGh IƒDØµdG áeÉ©dG äGQGO’EG IófÉ°ùe ≈∏Y Éjó«∏≤J õcôj OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G
§HGôàdGh ìƒ°VƒdG øe Üƒ∏£ªdG Qó≤dG ôaƒj ájƒb ájQGOGE IQób OƒLh ¿ÉCH ∑GQO’EG ≈dGE õ«côàdG Gòg óæà°ùjh .ádAÉ°ùª∏d á©°VÉîdGh
,ák∏eÉ°T »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á©HÉàdG ''áeÉ©dG IQGO’EG ìÓ°UGE'' èeGôH âfÉc ÉªdÉ£dh .á«æWƒdG äÉjƒdh’CG ≥«Ñ£àd
,ø«ØXƒªdG IQGOGEh ,ájõcôeÓdGh ,á«ª«¶æàdG πcÉ«¡dG π«Ñb øe ä’Éée »a á«∏ª©dG äGAGôL’EG »a äGô«˘«˘¨˘J ø˘ª˘°†à˘J »˘gh
,OÉ°ùØdG áëaÉµªd »ªdÉYh πeÉ°T ∂q°U ∫hGC É¡Ø°UƒHh .»ª«¶æàdG ìÓ°U’EGh ,èFÉàædG ≈dGE Ióæà°ùªdG IQGO’EGh ,áeÉ©dG á«dÉªdGh
IQGO’EG ∫Éée »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πªY §Hôd IójóL ™aO Iƒb OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG äôaqh
.Égô«jÉ©eh á«bÉØJ’G óYGƒb ≥«Ñ£àH áeÉ©dG
,É`¡à©«ÑW »a á`«eƒª©dG Iójó`°T ¿’BG ≈àM â`dGR Ée OÉ`°ùØdG á`ëaÉµe ∫ƒ`M á`«ÑjQóàdG èèGôÑdG º`¶©e ¿GC ≈dGE ÜQÉ`éàdG ô«°ûJh
äÉ``«∏ªY hGC ,(áèÉ©dG OQGƒ`ªdG ≥àGôe :Óãe) Oó`ëe ´É`£b äÉ`LÉ«àMG ™è ΩAÓ`ààd ºªq°üJ ¿GC »¨Ñæj á«∏Ñ≤à°ùªdG Oƒ¡édG ¿GCh
Éæg ô«°ûf ¿GC º¡ªdG øeh .(»eƒµëdG AGôà°T’G º¶fh á«eƒµëdG Oƒ≤©dG :Ó k ãe) áeÉ©dG IQGO’EG ∫É`ée »a ôWÉîªdG á«dÉY áæ«©e
.ΩRÓdG øe ôãcGC Iô°üàîe hGC á«eƒªY ¿ƒµJ ’GCh ,IócƒDeh IOóëe äÉeƒ∏©e π≤f ±ó¡à°ùJ ¿GC »¨Ñæj á«ÑjQóàdG èeGôÑdG ¿GC ≈dGE
.äGQó≤dG á«ªæJ Oƒ¡L øY èJÉædG ô«KÉCàdG Ghójõ«d kÉ°ü°üîàe ÉkÑjQóJ AÉcô°ûdG Ωó≤j ¿GC »¨Ñæj ,∂dP øY Ók °†ah
ºe’G èèÉfôH ™`«£à°ùj ,ø`««æ©ªdG AÉ`cô°ûdG øe √ô`«Zh áªjô`édGh äGQóî`ªdÉH »`æ©ªdG Ió`ëàªdG ºè’CG Öàµe ™e ≥«°ùæàdÉHh
áëaÉµe ∫Éée »a kÉjQÉ°ûà°SGh Ék«æa kÉªYO ø««æWƒdG AÉcô°û∏d Ωó≤J ¿GC ájô£≤odG ¬ÑJÉµeh á«ª«∏b’EG √õcGôeh »FÉªf’EG IóëàªdG
º««≤J äÉ«∏ª©d ó°Tôe áHÉãªH ¿ƒµJ á«©Lôe ôWGC ™°Vh Gƒ∏¡°ùj ¿GC ø««ª«∏b’EGh ø««dhódG øjQÉ°ûà°ùªdG áYÉ£à°SÉHh .OÉ°ùØdG
±GôW’CG ¥É£f πª°ûj óbh .äÉª¡ªdG Gƒª¶æjh ,º¡cGô°TGE Öéj øjòdG ø««æ©ªdG ±GôW’CGh AGôÑîdG GhOóëjh ;OÉ°ùØdG áëaÉµe
IOÉØà°S’G øµªjh .IóëàªdG ºeÓ C d á©HÉJ ä’Échh ,á«eƒµM ô«Z äÉª¶æeh ,ΩÓYGE πFÉ°Shh ,ø««eƒµM ø«dhƒD°ùe ø««æ©ªdG
ºjó≤J ôqªà°ùj ¿GC øµªj ,¬HÉ°ûe ƒëf ≈∏Yh .äÉWÉ°ûædGh ,äÉ«é«JGôà°S’Gh ,äÉMGôàb’G ™°Vh »a ÓÑ≤à°ùe º««≤àdG ôjQÉ≤J øe
äÉ°ù°SƒDe Gƒ°ù°SƒDjh ,OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ«é«JGôà°SGh äÉ°SÉ«°S Gƒ©°†«d ø««æWƒdG AGô¶ædG ≈dGE kÉ°†jGC …QÉ°ûà°S’Gh »æØdG ºYódG
.á«aô©e äÉéàæe GhQƒ£jh ,á«HÉbQ
á`ëaÉµe ÇOÉÑe ∫É`NOGE ≈∏Y π`ª©J á`«é¡æe ™`°Vh »a π`ãªàj OÉ`°ùØdG á`ëaÉµe èeGôH ™°Vh á«∏ª©d º¡e ôNGB ÖfÉL áªKh
iƒà°ùe ≈∏Yh .»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á©HÉàdG ájQƒëªdG πª©dG äÉYƒªée äÉWÉ°ûfh äÉeóîdG ºjó≤J »a OÉ°ùØdG
ôãcGC AGô≤ØdG ¿ƒµj »àdG äÉYhô°ûªdG »a ó°ùéàJ »gh ,ájQƒëªdG πª©dG äÉYƒªée âëJ äÉYhô°ûªdG øe OóY êQóæj ,ó∏ÑdG
.É¡H øjôKÉCàªdG
á«°SÉ°S’CG ¥ô£dG ió`MGE πãq`ªàJ ,OÉ`°ùØdG á`ëaÉµªd Ió`ëàªdG ºe’CG á`«bÉØJG ≥`«Ñ£J ƒ`ëf ¬`éàJ »àdG ¿Gó`∏ÑdG Oó`Y OÉ`jORG ™eh
á«fƒfÉ≤dG ôW’CG ø«H IƒéØ∏d π«∏ëJ ò«ØæJ »a äGAGôL’EGh ,ø«fGƒ≤dGh ,á«eƒµëdG äÉ°ù°SƒDªdG »a ∞©°†dGh Iƒ≤dG øWGƒe ójóëàd
10
.OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«æWƒdG äÉ«é«JGôà°S’G øY Ó k °†a ±GôW’CG ∫hó∏d á«°ù°SƒDªdGh
äÓ`NóJ ™`°Vh »a É`¡æe IOÉ`Øà°S’G øµ`ªj »`àdG ,á`«æØdG IóYÉ`°ùªdGh Ö`jQóàdG ä’É`ée ≈∏Y OÉ°ùØdG áëaÉµe á«bÉØJG øe (60) IOÉªdG ¢üæJ ``10
.OÉ°ùØdG áëaÉµªd
OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ≥«Ñ£àH ≥∏©àj Éª«a ∫Éãàe’G/IƒéØdG äÓ«∏ëJ :(10) ºbQ QÉW’EG
ƒg OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ≥«Ñ£àH π°üàj Éª«a ∫Éãàe’G/IƒéØdG äÓ«∏ë˘J AGô˘LGE ø˘e ¢ù«˘Fô˘dG ±ó˘¡˘dG
ΩÉµM’C »°ù°SƒDªdGh »fƒfÉ≤dG É¡dÉãàeG ¿Éª°V ∫ÓN øe É¡≤«Ñ£Jh á«bÉØJ’G ≈∏Y ≥jó°üàdG ≈dGE ≈©°ùJ »àdG ∫hódG IóYÉ°ùe
ºe’CG á«bÉØJG ΩÉµMGC ø«H IOƒLƒªdG äGƒéØdG ójóëàd äÓ«∏ëJ É«°ù«fhófGEh ¢TOÓ¨æH äôLGC ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .á«bÉØJ’G
.»°ù°SƒDªdGh »©jô°ûàdG Éª¡©bGhh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG
äÉ°SÉ«°ùdG áeóN »a OÉ°ùØdG áëaÉµe /ºµëdG º««≤J äGhOGC ∞«XƒJ 2-2-3
IOÉ«b âëJ ºqàJ »àdG OÉ°ùØdG áëaÉµeh »WGô≤ªjódG ºµëdG äÉª««≤àd áªYGódG »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH áHQÉ≤e ±ó¡J
á`£î∏d kÉ`«°ù`°SƒDe Ék`LÉàf äÉ`ª`««≤àdG ô`Ñà©Jh ,»`WGô`≤ªjódG º`µëdÉH á``£ÑJôªdG á`ª¶æª∏d ™`°Sh’CG Ió`æL’CG õ`jõ©J ≈dGE ¿Gó∏`ÑdG
.2011-2008 IôàØd »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd á«é«JGôà°S’G
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á«aô©ªdG äGhO’CG ≈∏Y á∏ãeGC :(11) ºbQ QÉW’EG
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH iôLGC .AGôë°üdG ÜƒæL á«≤jôa’EG ¿Gó∏ÑdG »a ºµëdG IQGOGEh OÉ°ùØdG ¢SÉ«b äGhOGC í°ùe
IGOGC 42 OhóMh äÉeGóîà°SG øq«Ñj Ó«dO Ωó≤j ƒgh .2007 áæ°S »a ''á«dhódG á«aÉØ°ûdG áª¶æe'' ™e ¿hÉ©àdÉH í°ùªdG Gòg
PDF πµ°ûH áî°ùf áªK .iôÑµdG AGôë°üdG ÜƒæL ™≤j Ék«≤jôaGE k Gó∏H 28 »a OÉ°ùØdG ¢SÉ«≤d áØ∏àîe á«∏ëeh ,á«æWhh ,á«dhO
.www.undp.org/oslocentre/docs08/mapping_corruption_africa.pdf :»dÉàdG ¿Gƒæ©dG ≈∏Y í°ùªdG Gòg øe
.(2008) ÇOÉ¡dG §«ëªdGh É«°SGB á≤£æe »a ájô°ûÑdG á«ªæàdG ™jô°ùJ - ¢SÉædG IÉ«M »a ä’ƒëJ çGóMGE ,OÉ°ùØdG áédÉ©e
»a ¢SÉædG Üò©j …òdG OÉ°ùØdG ≈∏Y AÉ°†≤∏d ájƒdh’CG íæe IQhô°V AGQh ÖÑ°ùdG ájô°ûÑdG á«ªæà∏d »ª«∏b’EG ôjô≤àdG Gòg ø«Ñj
á«°SÉ«°ùdG äÉjƒdh’CG ¢SGCQ áÄ«ÑdGh ,º«∏©àdGh ,áë°üdGh ,áWô°ûdG äÉYÉ£b ∞«¶æJ á«∏ªY πàëJ ¿ÉCH »°Uƒjh .á«eƒ«dG º¡JÉ«M
ôjô≤àdG Gòg øe PDF πµ°ûH áî°ùf áªK .á≤fÉîdG OÉ°ùØdG á°†Ñb øe AGô≤ØdG IÉ«M Qôëààd ÇOÉ¡dG §«ëªdGh É«°SGB á≤£æe »a
.www.undprcc.lk/ext/crhdr/Download.html. :»dÉàdG ¿Gƒæ©dG ≈∏Y
á«aÉØ°ûdG áª¶æe'' ÉgQó°üJ »àdG ájƒæ°ùdG äÉYÓ£à°S’EG πãe ,OÉ°ùØdG ∫ƒM á«dÉëdG äÉYÓ£à°S’EG øe ójó˘©˘dG ≈˘∏˘Y ô˘£˘«˘°ùj
,ákØ∏àîe ákHQÉ≤e »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ™Ñàjh .¿Gó∏ÑdG ∞æ°üJ »àdG äÉcQóªdG hGC äÉYÉÑ£f’G äGô°TƒDe ,''á«dhódG
ó≤Y …òdG ''OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG »a ±GôW’CG ∫hó∏d ∫h’CG ôªJƒDªdG'' øY QOÉ°üdG (1/1) QGô≤dG ™e ≈°qûªàJ
¿GC ≈∏Y ,á«bÉØJÓd á©HÉJ á©LGôe á«dGB …GC øª°V ¿Gó∏ÑdG ∞«æ°üJ ΩóY IQhô°†H ôªJƒDªdG ≈°UhGCh .2006 áæ°S ¿OQ’CG »a
.äÉjóqëàdGh Ió«édG äÉ°SQÉªªdG »a ácQÉ°ûªdG ¢Uôa áMÉJÉEH ∞«æ°üàdG øY ¢VÉ©à°ùj
äÉYƒ°Vƒªd ≥ªYGC Ó`«∏ëJ ôaƒ`J »`∏NGódG hGC »∏`ëªdG ø«jƒ`à°ùªdG ≈`∏Y äGô``°TƒDeh äÉYÓ£`à°SGE ôjƒ`£àd áë°VGh áLÉM áªK
≈∏Y áªFÉ≤dGh ø«©e ó∏ÑH á`°UÉîdG äGô`°TƒDªdG ™`«£à°ùJh .á`Ø«©°†dGh á`°ûª¡ªdG äÉ`YÉªédG π`ãe äÉ`°SÉ«°ùdÉH á`∏°üàe á`æ«©e
≈∏Y äÉYÉªédG ∂∏J ≈dGE äÉeóN ºjó≤J ≈∏Y ΩhGóJ áæ«©e äÉ°SQÉªeh äÉ°ù°SƒDe ójóëJ ≈∏Y óYÉ°ùJ ¿GC áØæ°üe äÉeƒ∏©e
á≤«bO áaô©e áªK ¿ƒµJ ¿GC »¨Ñæj ,»HÉéjGE ô««¨J çGóMGE á«¨H ¢SÉ«≤dG äGhOGC ΩGó`îà°S’h .iƒ`à°ùªdG ¿hO hGC ∫OÉ`Y ô`«Z ƒ`ëf
IôaƒàªdG äÉeƒ∏©ªdG ∞«XƒJ øµªj ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .»YƒdG iƒà°ùe ™aQ ió©àJ ä’Éée »a É¡eGóîà°SG øµªj OÉ°ùØdÉH
AÉæHh äÉ°SÉ«°ùdG ™æ°U á«∏ªY áeóN »a É¡©bGƒeh ,ÉgôgÉ¶eh ,É`¡YGƒfGCh ,É`¡dÉµ°TGCh ,Ió°SÉØdG äÉ°SQÉªªdG äÉjƒà°ùe ∫ƒM
…OƒDJh .»`æWƒdG iƒ`à°ùªdG ≈∏Y OÉ`°ùØdG á`ëaÉµe Oƒ`¡M »a ø`«cQÉ`°ûªdGh ø««æ©ªdG ±GôW’CG ™«ªL ™e á«fhÉ©J äÉcGô°T
á∏≤à°ùe äÉeƒ∏©e ô«aƒJ ≈dGE ó∏ÑdÉH IQÉàîe äÉ`jƒà°ùe óæY ¬`ªéM ¢SÉ`«bh OÉ°ùØdG øWGƒe ójóëàd iôéJ »àdG äÉYÓ£à°S’EG
É¡©ªL ºàj »àdG äÉèƒ∏©ªdG º`gÉ°ùJh .É`¡àÑbGôeh ,Égô««¨Jh ,äÉ°SÉ«°ùdG º°SQ »a É¡«dGE OÉæà°S’G øµªj É¡H ¥ƒKƒeh IOóëeh
.á«æWƒdGh á«ª«∏b’EG ájô°ûÑdG á«ªæàdG ôjQÉ≤J É¡«a ÉªH ,áYƒæàe ájƒªæJ äÉ«∏ªY »a
ºµëdG º««≤àd »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ¬eó≤j …òdG ºYódG :(12) ºbQ QÉW’EG
ä’É`ée á`©HQGC ≈∏Y èeÉ`fôÑdG õ`côjh .»FÉ`ªf’EG Ió`ëàªdG ºe’G èèÉfôH á`HQÉ≤e Qƒ`ëe »g ÉªFGO äGQó≤dG á«ªæJ ôÑà©J
:OÉ°ùØdG áëaÉµe/ºµëdG º««≤J äGhO’C ¬ªYO »a á«°ù«FQ
.øjOóq©àe ø««æ©e ±GôWGC ácQÉ°ûe ºYO ``1
.á«æWƒdG á«ªæàdG §£Nh ºµëdG äÉª««≤J ø«H ≥«aƒàdG ``2
.á«°SƒæédG »YGôJh AGô≤ØdG ô°UÉæJ ºµëdG äÉª««≤J õjõ©J ``3
.ádO’CG ≈dGE Ióæà°ùªdG äÉ°SÉ«°ùdG ™°Vh á«∏ªY õjõ©J ``4
É«æ«c »a ΩÉ¶ædGh ¿ƒfÉ≤dGh ádGó©dGh ºµë∏d »YÉ£≤dG ìÓ°U’EG èeÉfôH ºYO
äÉMÓ°UGE AGôLGE ≈∏Y õcô˘j …ò˘dGh ,(2009 ≈àM ôªà°ùj ¿GC ™bqƒàªdG) èeÉfôÑdG øe á«fÉãdG á`∏MôªdG º`«˘«˘≤˘J π˘LGC ø˘e
πª°ûj ô°SÓC d πeÉµàe »æWh …óYÉb »YÓ£à°SGE ôjô≤J OGóYGE ºJ ,áeÉY á°ù°SƒDe 30 øY ójõj Ée ∫hÉ`æàJ á≤«ªY á«°ù°SƒDe
¿GC øµªj ’ áæ«©e ÉkaGógGC ∑Éæg ¿ÉCH »YƒdG IOÉjR ≈dGE ±ó¡j ôjô≤àdG ¿Éch .2006 áæ°S »a »æ«c 12000 øY ójõj Ée
™ªLh .á«ÑjôéJ á«°SÉ°SGC äÉeƒ∏©e ÜÉ«Z áé«àf ''»Yƒ°Vƒe πµ°ûH É¡æe ≥≤ëàdG øµªj »àdG äGô°TƒDªdG'' øe Oó©d ≥≤ëàJ
Qƒq°üàªdG AGO’CGh ,¿É°ùf’EG ¥ƒ≤Mh ,áeÓ°ùdGh øe’CGh ,ádGó©dG ≈∏Y ∫ƒ°üëdGh ,OÉ°ùØdG øY äÉ¶MÓeh äÉeƒ∏©e ôjô≤àdG
.èeÉfôÑdG Qƒ£J ióe º««≤àd IóYÉb èFÉàædG πµ°ûà°Sh .áeƒµëdG äÉ°ù°SƒDªd
É«dƒ¨æe »a á«WGô≤ªjódG º««≤J
á°ù°SƒDªH ¢UÉîdG á«WGô≤ªjódG º««≤J QÉWGE ΩGóîà°SÉH 2003 áæ°S »a ádhódG √Oƒ≤J ºµë∏d º««≤J á«∏ªY É«dƒ¨æe â≤∏WGC
áeó≤ªdG äÉ¡«Lƒà∏d É≤ah »æWh ¥É«°S ≈∏Y QÉWGE Gòg â≤ÑW óbh .É¡é¡æªd ¢SÉ°SÉCc ÜÉîàf’G IóYÉ°ùªdGh á«WGô≤ªjódG
ø«H É£HGQ É«dƒ¨æe âeÉbGC óbh .( www.idea.int/democracy/da_mongolia.cfm ô¶fG) »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH øe
á£îH º««≤àdG §HQ ≥jôW øY á«WGô≤ªjódG õjõ©J ≈dGE ±ó¡J »àdG á£°ûf’CGh »æWƒdG iƒà°ùªdG ≈∏Y á«WGô≤˘ª˘jó˘dG º˘«˘«˘≤˘J
,¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M ¿ÉC°ûH á«ØdÓ
C d á«FÉªf’EG ±Góg’CG øe ™°SÉàdG ±ó¡dG ≥«≤ëJ »a »∏ªY πµ°ûH É«dƒ¨æe äOÉØà°SG óbh .πªY
»°ù°SƒDªdG ΩÉ¶ædG π«©ØJ »a ÉgQhóH óYÉ°ùà°Sh »WGô≤ªjódG ºµëdG äGô°TƒDe ôjƒ£J øe ,OÉ°ùØdG áëaÉµeh ,á«WGô≤ªjódGh
≈`∏Y íèÉ°ùàdG Ωó`Y »a π``ãªàªdG ±ó`¡dG π`ª°ûJ ,áèƒµëdÉH ô`jQÉ≤àdG ™àôd á`«`dGB QÉ`WGE »a äGô``°TƒDªdG √òg ≥`«Ñ£J »a
;2006 ,»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH) á«ØdCÓd á«FÉªf’EG ±Góg’CG øe ™°SÉàdG ±ó¡dG »a OQGƒdG OÉ°ùØdG √ÉéJ ¥ÓW’EG
.(2007 HULAN )
É«ÑeGR »a ºµëdG º««≤àd »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ºYO
,¢†©ÑdG É¡°†©H ™e ¢VQÉ©àJh πNGóàJ ÉfÉ«MGC »àdGh IOó©àªdG áëfÉªdG äÉ¡édG øY IQOÉ°üdG ºµëdG äGô°TƒDªd áHÉéà°SG
á£°ûfGCh èeGôH ∞∏àîe ≈∏Y É¡≤«Ñ£J øµªj ácôà°ûe äGô°TƒDe ™°Vh »a É«ÑeGR »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ºYój
É`ª«a ≥`«°ùæàdGh É`«ÑeGR »a á`ëfÉªdG äÉ¡édG É¡jôéJ »àdG ºµëdG º««≤J äÉ`«∏ªY ó«°TôJ ±ó`¡H ∂dPh áëfÉªdG äÉ¡édG
.2005 áæ°ùd ¢ùjQÉH ¿ÓYGE ™e ≈°TÉªàJ å«ëH ,É¡æ«H
¢SÉ«≤d á«°ü«î°ûJ äGhOGC êÉàfGE »a πãªàJ äÉ°SÉ«°ùdG º°SQ á«∏ªY áèóN ≈dGE ±ó`¡J á`£°ûf’CG øe iô`NGC á`Yƒªée ∑Éægh
á«£¨àdGh ´ƒæ∏d É≤ah ¬ª«¶æJ ºàjh É¡à°SGQO ºàJ »àdG ¿Gó∏ÑdG »a áMÉàªdG äGhO’CG ¢üî∏j ôjô≤J OGóYGE á«∏ªY í«àJ ó≤a .OÉ°ùØdG
øe ≥«Ñ£à∏d á∏HÉb äÉ°SÉ«°S äGhOGC áHÉãªH ¿ƒµàd áØæq°üªdG äÉfÉ«ÑdG øe IOÉØà°S’G ,ôK’CGh á«é¡æªdGh Qó°üªdGh ¢Vô¨dGh
.á«°SƒæédGh AGô≤ØdG Iô°UÉæªH á≤∏©àªdG á«FÉªf’EG ±Góg’CG πLGC
OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »fóªdG ™ªàéªdGh ΩÓYÓEd á«HÉbôdG IQó≤dG õjõ©J 3-2-3
äÉfƒµe øe É«°SÉ°SGC Éfƒµe OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a áHÉbôdG ô«aƒàd »fóªdG ™ªàéªdGh ΩÓY’EG πFÉ°Sh º«YóJ ádÉC°ùe âfÉc
ôªà°ùj ¿GC »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ≈∏Y Öéjh .»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH É¡©°Vh »àdG OÉ°ùØdG áëaÉµe èeGôH
áëaÉµe ∫Éée »a ø««Øë°üdGh »fóªdG ™ªàéªdG OGôaGC ÖjQóJh ,»YƒdG ™aQ »a ΩÓY’EG πFÉ°Shh »fóªdG ™ªàéªdG ∑Gô°TGE »a
IôµàÑªdG á£°ûf’CG ºYOh ,»dhódG π«ãªàdGh äÉ°SÉ«°ùdG ™°Vh »a ΩÓY’EG πFÉ°Shh »fóªdG ™ªàéªdG ácQÉ°ûe IOÉjRh ,OÉ°ùØdG
.ΩÓY’EG πFÉ°Shh »fóªdG ™ªàéªdG äÉª¶æªd
IOóëe äGhOÉCH áeÉ©dG ójhõJh Ée á«°SÉ«°S á«°†≤H ≥«Kh πµ°ûH OÉ°ùØdG áëaÉµªH »YƒdG äÓªM §HQ º¡ªdG øªa ,∂dP ™eh
™aQ »a ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y ,∂dP øªµj óbh .∫ƒ∏ëdG ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d »©°ùdG hGC ,OÉ°ùØdG ä’ÉM øY ÆÓHÓ E d É¡eGóîà°SG º¡æµªj
¿GC Öéjh .ìÓ°UÓ E d á©aGO Iƒb π©ØdÉH »YƒdG äÓªM πµ°ûJh .ø«©e ™jô°ûJ ≥«Ñ£J hGC ìÓ°UGE ∫ƒM ΩÉ©dG »YƒdG iƒà°ùe
ájÉ¨∏d º¡ªdG øeh 11.ó«©ÑdG ΩGC §°SƒàªdG ióªdG ≈∏Y ôªà°ùJ ób á©aGódG Iƒ≤dG ∂∏J âfÉc GPGE Ée ójóëàd ¢UôëH É¡ª««≤J ºàj
∑ƒµ°üdG øe Égô«Zh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëqàªdG ºe’CG á«bÉØJG äÉjÉZh ±GógGC õjõ©àH ≥∏©àJ á£°ûfGC á«YƒàdG äÓªM øª°†àJ ¿GC
12
.á∏°üdG äGP
»fóªdG ™ªàéªdGh ΩÓY’EG πFÉ°Sƒd »FÉªfE’G IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ¬eó≤j …òdG ºYódG øY á∏ãeGC :(13) ºbQ QÉW’EG
hô«H »a áaÉë°üdG ¢ù∏éªd »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ºYO
™bqh ,IójóédG á«WGô≤ªjódG áÄ«ÑdG »a á«ahô«ÑdG áaÉë°üdG QhO ∫ƒM äGAÉ≤d IóY AGôLGE ó©H ,2004 ôjGôÑa/•ÉÑ°T »a
ô`«aƒJ øè »FÉ`ªf’EG Ióë`àªdG ºe’G è`èÉfôH øµªj É`bÉØJG hô«H »à áàÉë°üdG ¢ù∏éeh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH
π`µ°ûH hô«`H »a áàÉë°üdG ¢ù∏`ée ¬`dÓN øe º`gÉ°S …òdGh ,''á`«WGô≤ªjódG π`LGC øe äÉèƒ∏©e'' ´hô°ûe πLGC øe OQGƒªdG
á«Ø«≤ãJ á∏ªM áaÉë°üdG ¢ù∏ée º¶fh .áeÉ©dG äÉèƒ∏©ªdG ≈∏Y ∫ƒ`°üëdGh á`«aÉØ°ûdG ¿ƒ`fÉb áZÉ«°Uh á°ûbÉæe »a …ôgƒL
≥jôW øY É«YƒÑ°SGC ô°ûæJ âfÉc »àdGh áeÉ©dG äÉeƒ∏©ªdG ≈∏Y ´ÓW’EG »a ø`«æWGƒªdG ≥M ∫ƒM áæ°S Ióªd äôªà°SG áeÉ©∏d
áaÉë°üdG ¢ù∏ée ∫ÉªYGC ≥«≤ëJ QGôªà°SG ™e ,äGƒæ°ùdG ôqe ≈∏Y ¿hÉ©àdG Gòg óqàeGh .áYƒÑ£ªdG ΩÓY’EG πFÉ°Sh »a ¬FÉ°†YGC
á`jôMh ô`«Ñ©àdG á`jôM øY ´ÉàódGh õ`jõ©àH ≥`∏©àj Éè »a ,á`«æ«JÓdG Écô«eGC á≤£æeh hô«H øe πc »a á«HÉéjGE èFÉàæd
.,áeÉ©dG äÉeƒ∏©ªdG áMÉJGE »a ≥ëdGh ,»WGô≤ªjO ™ªàée »a É¡à«dhƒD°ùeh ΩÓY’EG πFÉ°Sh QhOh ,áaÉë°üdG
øª«dG »a á«aÉØ°ûdG ó«jÉCJ ≈∏Y »fóªdG ™ªàéªdGh ΩÓY’EG πFÉ°Sh IQób õjõ©J
´hô°ûªd º`YódG »FÉ`ªf’EG Ióë`àªdG ºè’G èeÉ`fôH Ωób ,øª«dG »a OÉ°ùØdG áëaÉµe Oƒ¡éd á©aGódG Iƒ≤dG IOÉjR πLGC øe
á°UÉîdG ∑ƒ∏°ùdG óYGƒb ºYOh ,äÉµÑ°T ∫ÓN øe πª©dGh ,äGQó≤dG õjõ©J ∫ÓN øe á«aÉØ°ûdG øe ójõe ≈dGE ƒYój »eÓYGE
,OÉ°ùØdÉH á≤∏©àªdG ÉjÉ°†≤dG ∫ƒM äÉeƒ∏©ªdG ∫OÉÑJ ≈dGE É°†jGC ´hô°ûªdG ≈©°S Éªc .»æWƒdG iƒà°ùªdG ≈∏Y ø««Øë°üdÉH
.á«eƒµëdG ô«Z äÉª¶æªdG ø«H Éª«a »YƒdG IOÉjRh ,ΩÉ©dG ¥ÉØf’EG áÑbGôe »a áeóîà°ùªdG äÉ«é¡æªdGh
OÉ°ùØdG áëaÉµe äGQOÉÑe ø«H Éª«a ≥«°ùæàdGh ºZÉæàdG iƒà°ùe ø«°ùëJ 4-2-3
äÉ«dGB ∞∏àîe »a ΩÉg QhO Ö©d øe ¬æµqªj ™bƒªH »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH OôØæj ,á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG øe ô«ãµdG »a
»àdG Ió`ëàªdG ºe’CG áeƒ¶æe äÉª¶æe πc º`°†j …ò`dGh ,É`«dÉM º`FÉ≤dG ≥`«°ùæàdG ΩÉ`¶f ¢ù«FQ èeÉfôÑdG QÉÑàYÉHh .≥«°ùæàdG
.(2004 ,) OÉ°ùØdG ä’ÉM ∑GQOGE øe äOGR »àdGh 2000 áæ°S ÉjQÉ¨∏H »a âjôLGC »àdG OÉ°ùØdG áëaÉµªd á«YƒàdG á∏ªM áëLÉædG êPÉªædG ø«H øe ``11
¥Éã«e ´hô°ûe ,É«≤jôaGC ÜƒæéH á«æe’CG äÉ°SGQódG ó¡©eh á«dhódG á«aÉØ°ûdG áª¶æe ™e ∑Gôà°T’ÉH ,»FÉªf’EG Ióë˘à˘ª˘dG º˘e’G è˘eÉ˘fô˘H ó˘©˘j ``12
OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJG ≥«Ñ£Jh õjõ©àd ø«eÉ¡dG ø««æ©ªdG ±GôW’CG ó«jÉCJ ó°ûM ≈dGE ´hô°ûªdG ±ó¡jh .É«≤jôaGC πLGC øe ∑ôà°ûe
∑Gôà°T’ÉH ø«à«bÉØJ’G ±GógÉCH »YƒdG IOÉjR πLGC øe á«∏ª©dG äGhO’CGh ájOÉ°TQ’EG ádO’CG ™°Vh ºJh .OÉ°ùØdG áëaÉµªd »≤jôa’CG OÉëJ’G á«bÉØJGh
.ø««æWh ø«Yôq°ûeh »fóªdG ™ªàéªdG øY ø«∏ãªe ™e
áëaÉµe êÉèOGE »à »`≤«°ùæàdG √QhO Ö`©d »à ô`ªà°ùj ¿GC èeÉfôÑdG ≈∏Y Öéj ,á«ªæàdÉH ≥∏©àJ ájò«ØæJ á£°ûfGC ™e πeÉ©àJ
QhódG í`«àj ,π`ãªdÉHh .á`côà°ûªdG ájô£≤odG äÉ`ª««≤àdGh á`«FÉªf’EG äGóYÉ`°ùª∏d IóëàªdG ºe’CG ôWGC πãe äÉ«∏ªY »a OÉ°ùØdG
ádhòÑªdG á`«°ù«FôdG Oƒ`¡édG ø«`H Éª«a ¿hÉ©`àdGh ≥`«°ùæàdG õ`jõ©àd á`°UôØdG ¿Gó∏ÑdG øe ô«ãµdG »a èeÉfôÑdG ¬Ñ©∏j …òdG ¢UÉîdG
.OÉ°ùØdG áëaÉµªd
¿Éà°ùfÉäGC »a á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùª∏d »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ´hô°ûe :(14) ºbQ QÉW’EG
áëaÉµªd á«æWh á«é«JGôà°SGE OGóYGE á«∏ªY ºYóH á«dhódG áëfÉªdG äÉ¡édG ΩÉ«b πLGC øe ¿Éà°ùfÉäGC áeƒµM Ö∏£d áHÉéà°SG
∂æÑdGh IóëàªdG áµ∏ªªdG »a á«dhódG á«ªæàdG IQGRh ≈dGE √Oƒ¡L 2007 áæ°S »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH º°V ,OÉ°ùØdG
ájò¨àd áHƒ∏£ªdG äÉfÉ«ÑdG ôaqƒà°S »àdG á«Ø«XƒdGh á«YÉ£≤dG äÓ«∏ëàdG øe OóY AGôL’E »dhódG ∂æÑdGh ,á«ªæà∏d …ƒ«°S’CG
π«∏ëJ π`jƒªàH Ióë`àªdG á`µ∏ªªdG »a á«dhódG á«ªæàdG IQGRhh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ΩÉbh .á«é«JGôà°S’EG ∂∏J
IQGRh »a äGQGOGE ™Ñ°S ø«H øe IQGOGE »gh ,áfRGƒªdG IQGOGE »a OÉ°ùØ∏d á°Vô©ªdG á∏ªàëªdG ∞©°†dG øWGƒe ∫ƒM ≥ªq©e
ióe º««≤J π«¡°ùàd IGOGC ôjƒ£Jh OÉ°ùØ∏d á°Vôq©ªdG ä’ÉéªdG ójóëJ ƒg π«∏ëàdG Gòg øe ±ó¡dG ¿GE .á˘«˘fÉ˘¨˘a’CG á˘«˘dÉ˘ª˘dG
.á∏°üdG äGP äÓµ°ûªdG ∫hÉæJ »a π°UÉëdG Ωó≤àdG
GƒZQÉµ«f »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ádÉM :»°ù°SƒDªdG ≥«°ùæàdG :(15) ºbQ QÉW’EG
»a GƒZQÉµ«f áeƒµëd ºYódG ºjó≤J á¡HÉ°ûàªdG QÉµa’CG äGP áëfÉªdG äÉ¡édG øe áYƒªée äQôb ,2002 áæ°S ájGóH »a
ºe’G èeÉfôH ºq°†fGh .óqMƒªdG πjƒªàdG ¥hóæ°U øY ádhƒD°ùªdG á°ù«FôdG á¡édÉc èjhôædG IQÉØ°S âæ«Yh OÉ°ùØdG ó°V É¡HôM
º`YOh ,OÉ`°ùØdG øe ó`ëdGh ,áèÉ©dG IQGO’EG »à á`«aÉØ°ûdG IOÉ`jR ≈dGE ±ó¡`j ¿É`c …òdG ¥hóæ°üdG Gò¡d »FÉªf’EG IóëàªdG
∫Ó`N á`«FóÑªdG á`µjô°ûdG äÉ°ù°SƒDªdG â∏ãqªJh .…OÉ°üàb’G ƒªædGh »WGôbƒªjódG ºµëdG õjõ©J ±ó¡H áeÉ©dG äÉ°ù°SƒDªdG
,(2008-2005) á«fÉãdG á∏MôªdG ∫ÓNh .á«∏NGódG IQGRhh ΩÉ©dG »YóªdG Öàµe »a (2005-2002) ≈dh’CG á∏MôªdG
øe ¥hóæ°üdG »a äÉeÉ¡°S’EG »dÉªLGE ™ØJQGh .áeÉ©dG ¥ÓN’CG Öàµeh ,Ö©°ûdG IQGRhh ,á«æWƒdG áWô°ûdG É°†jGC âª°†fG
.2008 áæ°S á«fÉãdG á∏MôªdG ájÉ¡æH Q’hO ¿ƒ«∏e 1.21 ≈dGE 2002 áæ°S Q’hO 293000
.äÉ°ù°SƒDªdG ø«H ≥«°ùæà∏d π°†aGC iƒà°ùeh IRõ©e äÉ°ù°SƒDe OÉéjGE ƒg ¥hóæ°üdG Gòg πª©d áXƒë∏ªdG èFÉàædG RôHGC âfÉch
¢ù«°SÉCJh ,¬JÉ©WÉ≤e πc »a OÓÑdG AÉëfGC »a ΩÉ©dG »Yóª∏d ÖJÉµe ¢ù«°SÉCJ á≤≤ëàªdG iôN’CG äGRÉéf’EG ºgGC øe ¿Éch
áëaÉµªd á«æWƒdG á«é«JGôà°S’EG ≥«Ñ£J ≈∏Y áãdÉãdG á∏MôªdG õµJôà°Sh .ΩÉ©dG »YóªdG Öàµe »a ø«æWGƒªdG ácQÉ°ûe Öàµe
πÑb øe á«dhƒD°ùªdG øe á«dÉY áLQóH á«é«JGôà°S’EG ∂∏J ™°Vh ºqJ óbh .2009 áæ°S GCóÑJ ¿GC ™bƒàªdG øe »àdGh ,OÉ°ùØdG
.á∏°üdG äGP áØ∏àîªdG á«æWƒdG äÉ°ù°SƒDªdG
ø«°ùëJh AÉæH ∫Éée »a ¬à£°ûfGC »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ôªà°ùj ¿GC Öéj ,»ª«∏b’EGh »ªdÉ©dG iƒà°ùªdG ≈∏Yh
á`ª¶æeh , …OÉ`°üàb’G ¿Gó`«ªdG »à á`«ªæàdGh ¿hÉ`©àdG á`ª¶æeh ,Qƒa ƒj πãe øjôN’BG AÉcô°ûdG ™e »é«JGôà°S’G ≥«°ùæàdG
áªjôédGh äGQóîªdÉH »æ©ªdG IóëàªdG ºe’CG Öàµe ™e ¿hÉ©àdG QÉWGE Rõ©jh .á«dhódG á«dÉªdG äÉ°ù°SƒDªdGh ,á«dhódG á«aÉØ°ûdG
.äGQó`≤dG á`«ªæJ πLGC øe á«æØdG Ió`fÉ°ùªdGh ºYódG º`jó≤Jh á`«YÓ£à°S’EG äÉª¡ªdÉH ≥∏©àj Éª«a ¿hÉ©àdG IOÉjR ¢UÉN πµ°ûH
¿Gó∏H ø«H ¿hÉ©àdG õjõ©J ∂dòch á`«eÉf ¿Gó`∏H øe äÉ`°ù°SƒDe ™e ¿hÉ`©àdGh äÉµÑ°ûdG ™é°ûj ¿GC èeÉ˘fô˘Ñ˘dG ≈˘∏˘Y Öé˘j É˘ª˘c
.ÜƒæédG
áaô©ªdGh »YƒdG iƒà°ùe ø«°ùëJ 5-2-3
ôjƒ£Jh åjóëJ ∫ÓN øe áaô©ªdGh »YƒdG iƒà°ùe ø«°ùëàd √Oƒ¡L »a QGôªà°S’G »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ≈∏Y Öéj
á`«aô©ªdG äGhO’CGh (áYÉ`°ùdG ÉjÉ`°†b øY äÉ`≤°ü∏ªdGh ,™`FÉbƒdG ∞FÉë°Uh ,á`«fÓY’EG äGô`°ûædG πãe) á`«eÓY’EG äÉéàæªdG
èeGôÑdG ™°Vh á«∏ªY ºYód OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a (ájó«¡ªàdG ÖàµdGh áfQÉ≤ªdG äGôÑîdGh äÉÑ«àµdGh ájOÉ°TQ’EG ádO’CG)
äÉ°SQÉªªdG π°†aGC ácQÉ°ûeh äGhO’Gh äÉéàæªdG ∂∏J ô°ûf øµªjh .OÓÑdG πNGOh »ª«∏b’EGh »ªdÉ©dG iƒà°ùªdG ≈∏Y á∏°üdG äGP
.á°SQÉªªdG ™ªàéeh á«aô©ªdG »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH äÉµÑ°T ™e ≥«°ùæàdÉH
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πNGO á«∏NGódG ádAÉ°ùªdG õjõ©J :áæ°ùëdG Ihó≤dG ºjó≤J ∫ÓN øe IOÉ«≤dG 3-3
QGô≤dG ¬«∏Y ó˘cGCh 88/26 áeÉ©dG á«©ªédG QGôb ÖLƒªH »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH ¢UÉîdG á˘dAÉ˘°ùª˘dG ΩÉ˘¶˘f ÉC˘°ûf
πc …ôéj …òdG πeÉ°ûdG äÉ°SÉ«°ùdG ¢VGô©˘à˘°SG ¿ÉC˘°ûH 208/62 QGô≤dG ÖLƒªH iôNGC Iôqe ¬«∏Y ó«cÉC˘à˘dG ó˘«˘YGCh .250/59
á«µ∏ªdG GCóÑe ≈∏Y ócGC …òdGh ,á«ªæàdG πLGC øe IóëàªdG ºe’CG áeƒ¶æe É¡H ™∏£°†J »àdG ájò«Øæ˘à˘dG á˘£˘°ûfÓ
C ˘d äGƒ˘æ˘°S çÓ˘K
É≤ahh º¡Ñ∏W Ö°ùM èeÉfôÑdÉH ácôà°ûªdG ¿Gó∏ÑdG »a »∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y á£°ûf’CG ò«ØæJ ºàj ,GCóÑªdG Gò¡d É≤ahh .á«æWƒdG
QÉWGE (1) øe »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH ádAÉ°ùªdG ΩÉ¶f ∞dÉCàjh .á«ªæàdG πLGC øe º¡H á°UÉîdG äÉjƒdh’CGh äÉ°SÉ«°ù∏d
ôWÉîªdG π«∏ëJ ≈∏Y IõµJôªdG AGO’CG IQGOÉEH èeÉfôÑdG ΩGõàdG ≈∏Y ádAÉ°ùªdG QÉWGE Oó°ûjh .áHÉbô∏d á°SÉ«°Sh (2)h ádAÉ°ùª∏d
ºe’G èeÉfôÑH á°UÉîdG áHÉbôdG á°SÉ«°S øªq°†àJh .á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùªdÉH á≤∏©àªdG ácôà°ûªdG º«≤dG ∂dòch ,èFÉàædG ≥«≤ëJh
ΩÉ`©dG ôjó`ªdGh …ò`«ØæàdG ¢ù`∏éª∏d äGó`«cÉCàdG ºjó≤àd á∏`≤à°ùe á«LQÉNh á«∏NGO áHÉbhD äÉ«∏ªY º«¶æJ »FÉªf’EG IóëàªdG
πãe’CG ∞«XƒàdGh ,äÉ°SÉ«°ùdG QÉWGE º««≤J ∂dP »a ÉªH ,á«∏NGódG áHÉbôdG §HGƒ°†d á«∏ªY áª¶fGC ≥«Ñ£J ºqàj ¬fqÉCH èeÉfôÑ∏d
.»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH πNGO á«bÓN’CGh á«æ¡ªdG ô«jÉ©ªdÉH ΩGõàd’Gh ,OQGƒª∏d
èeÉfôÑdG ™aô«°Sh .ádAÉ°ùªdG á«∏ªY õjõ©àd ≥≤ëàªdG RÉéf’EG ≈∏Y OÉªàY’G »a »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ôªà°ù«°Sh
≥«≤ëàd iôN’CG á«dhódG äÉª¶æªdG äGôÑNh á°UÉîdG ¬JGôÑN øe É¡ªq∏©J qºJ »àdG á∏°üdG äGP IOÉØà°ùªdG ¢ShQódG ¿ÉC°T øe
13
.»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH ¢UÉîdG ádAÉ°ùªdG QÉW’E ºYódG øe ójõªdG
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH »a ádAÉ°ùªdGh OÉ°ùØdG áëaÉµªH á°UÉîdG á«∏NGódG ô«HGóàdG :(16) ºbQ QÉW’EG
.IóëàªdG ºe’CÉH á°UÉîdG ∑ƒ∏°ùdG ô«jÉ©ªH ΩGõàd’G ΩóY ™e πeÉ©à∏d »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd »fƒfÉ≤dG QÉW’EG ``1
.á£∏°ùdG ∫Ó¨à°SG IAÉ°SGEh »°ùæédG ¢TôëàdGh πª©dG ¿Éµe »a ¢TôëàdG ™æe ¿ÉC°ûH »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH á°SÉ«°S ``2
,2007 ôÑª°ùjO/∫h’CG ¿ƒfÉc 18) »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH áÑbGôªdGh ,á«∏NGódG á©LGôªdGh ,ádAÉ°ùªdG ΩÉ¶f ``3
.(DP/2008/16
.(A/62/329)
IóëàªdG ºeÓ
C d áeÉ©dG áfÉeÓ
C d Iôcòe ,ΩÉ¡ªH ø«Ø∏µªdG AGôÑîdGh IóëàªdG ºe’CG »dhƒD°ùªd á«FÉæédG ádAÉ°ùªdG ``4
.»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’CG èeÉfôÑd á©HÉàdG èeGôÑdGh äÉ«∏ª©∏d áª¶qæªdG äÉ°SÉ«°ùdGh äGAGôL’EG ``5
»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH »a äÉ«bÓN’CG QÉ°ûà°ùe ø««©Jh ΩÉ©dG ø«e’CG πÑb øe ∞q∏µªdG äÉ«bÓN’CG Öàµe ``6
.»FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH/IóëàªdG ºe’CG »ØXƒe ø«H ágGõædG ô«jÉ©e ≈∏YGC ¿Éª°†d 2008 áæ°S
º`µëdG ∫É`ée »a Ió`FGôdG Iô`«ÑîdG ''â°SGôJ ó`dQh ¿Gh'' á`ª¶æe ¬`JóYGC …òdG ,2007 á`æ°ùd »`ªdÉ©dG á`dAÉ°ùªdG ôjô`≤àd É≤ahh
≈∏Y IóFGQ áª¶æ˘e 30 ∫hqGC ø«H øe »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ∞«æ°üJ ºJ ó≤a ,»ªdÉ©dG iƒà˘°ùª˘dG ≈˘∏˘Y á˘dAÉ˘°ùª˘dGh
ÖLƒªH É¡ª««≤J ºJ »àdG äÉcô°ûdG äÉYÉ£bh á«eƒµëdG ô«Z äÉª¶æªdGh á«dhódG á«eƒµëdG äÉYÉ£≤dG ø«H ºdÉ©dG iƒà°ùe
√óMh Ö«JôàdG Gòg íæªjh .OôdGh ihÉµ°ûdG äÉ«dGBh º««≤àdGh ácQÉ°ûªdGh á«aÉØ°ûdG »gh ádAÉ°ùª∏d É¡«∏Y ±QÉ©àe OÉ©HGC á©HQGC
äÉ°SQÉªªdG π°†aÉCH ΩGõàd’G »a ôªà°ùe ¬fGC ÉªdÉW »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH É¡H Ωƒ≤j »àdG á«dÉëdG ∫ÉªYÓ C d á«bGó°üªdG
14
.ádAÉ°ùªdÉH á≤∏©àªdG
.UNDP accountability system DP/2008/16/Rev /1 »FÉªf’

E G IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑH ¢UÉîdG ádAÉ°ùªdG ΩÉ¶f ``13
:âfôàf’G ≈∏Y ™bƒªdG .ádAÉ°ùªdG øY áeÉY áëªd :2007 ΩÉ©d »ªdÉ©dG ádAÉ°ùªdG ôjô≤J ,One World Trust ``14
.2008 ¢ù£°ùZGC/ ÜGB 7 »a ¬«∏Y ∫ƒNódG ºJ ÉªÑ°ùM www.oneworldtrust.org/documents/UNDP,_accountability_profile.pdf
OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a á∏ªàëe á£°ûf’C ¢üî∏e :(17) ºbQ QÉW’EG
ø«°ùëJh OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJ’ áHÉéà°S’G ≈∏Y äÉ°ù°SƒDªdG/ádhódG IQób IOÉjõd á£°ûfGC ``1
:ºµëdG
∫Éée »a »æWƒdG ó«©°üdG ≈∏Y º¡FGô¶fh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH »a ø««fGó«ªdG ø˘«˘Ø˘Xƒ˘ª˘dG ÖjQó˘J •
.OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàªdG ºe’CG á«bÉØJGh OÉ°ùØdG áëaÉµe
.ø««æWƒdG AÉcô°û∏d OÉ°ùØdG áëaÉµªH ≥∏©àj Éª«a …QÉ°ûà°S’Gh »æØdG ºYódG ºjó≤J •
.(äGQó≤dG º««≤J) äGô¨ãdG π«∏ëJh IôWÉîª∏d º««≤J AGôLGE •
OÉ°ùØdG áëaÉµªH á≤∏©àªdG πª©dG §£Nh äÉ°SÉ«°ùdGh äÉ«é«JGôà°S’G ôjƒ£àH ≥∏©àj Éª«a …QÉ°ûà°S’G ºYódG ºjó≤J •
.»æWƒdG iƒà°ùªdG ≈∏Y
.Égõjõ©Jh áHÉbô∏d äÉ°ù°SƒDe ¢ù«°SÉCJ ºYO •
äÉYƒªée É¡H Ωƒ≤J »àdG á£°ûf’CG/äÉeóîdG ºjó≤J QÉWGE »a OÉ°ùØdG áëaÉµe ÇOÉÑe ø«ª°†àd äÉ«é¡æe ôjƒ£J •
.ájQƒëªdG πª©dG
:»æWƒdG iƒà°ùªdG ≈∏Y äÉ°SÉ«°ùdG áeóN »a º««≤àdG äGhOGC ∞«XƒJ IOÉjõd OÉ°ùØdG áëaÉµe á£°ûfGC `2
.OÉ°ùØdG ¢SÉ«≤d á«°ü«î°ûJ äGhOGC ôjƒ£J •
.(´É£b πc Ö°ùëH) Ék«Ø«ch Ék«ªc OÉ°ùØdG ¢SÉ«≤d äÉYÓ£à°SGE AGôLGE •
:OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a »fóªdG ™ªàéªdGh ΩÓYÓEd á«HÉbôdG IQó≤dG õjõ©àd á£°ûfGC `3
.ΩÓY’EG πFÉ°Shh »fóªdG ™ªàéªdG ÖjQóJ •
.»dhódG π«ãªàdGh äÉ°SÉ«°ùdG º°SQ »a ΩÓY’EG πFÉ°Shh »fóªdG ™ªàéªdG ácQÉ°ûe IOÉjR •
.ΩÓY’EG πFÉ°Shh »fóªdG ™ªàéªdG äÉª¶æªd IôµàÑªdG á£°ûf’CG πjƒªJ •
:OÉ°ùØdG áëaÉµªH á°UÉîdG äGQOÉÑªdG ø«H ≥«°ùæàdGh ºZÉæàdG iƒà°ùe ø«°ùëàd á£°ûfGC `4
.áëfÉªdG äÉ¡édGh IóëàªdG ºe’CG äÉÄ«g ø«H ≥«°ùæàdG iƒà°ùe ø«°ùëJ •
.øjôN’BG AÉcô°ûdG ™e »é«JGôà°S’EG ≥«°ùæàdG ø«°ùëJ •
:É¡JÉ≤«Ñ£Jh OÉ°ùØdG áëaÉµe äÉ«é¡æeh ô«jÉ©eh óYGƒ≤H áaô©ªdGh »YƒdG IOÉjõd á£°ûfGC `5
.áYÉ°ùdG ÉjÉ°†b øY äÉ≤°ü∏ªdGh ,™FÉbƒdG ∞FÉë°Uh ,á«fÓY’EG äGô°ûædG ôjƒ£J •
.ájó«¡ªàdG ÖàµdGh áfQÉ≤ªdG äGôÑîdGh äÉÑ«àµdGh ájOÉ°TQ’EG ádO’CG êÉàfGE •
.(áaô©ªdG äÉµÑ°T ΩGóîà°SÉH äÉ°SQÉªªdG π°†aGC ácQÉ°ûe) ±QÉ©ªdG IQGOGE õjõ©J •

Practicenote08 A

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Practicenote08 A

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

á«ªæàdG ‘ OÉ°ùØdG áëaÉµe êÉeOEG

OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫ƒM á«≤«Ñ£J Iôcòe

.2007 ,''ábhô°ùªdG äGOƒLƒªdG OGOôà°SG IQOÉÑe'' ¥ÓWGE óæY ,IóëàªdG ºeÓ

¬∏ª©d á∏ªàëªdG πNGóªdGh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôÑd á°üq°üîàªdG áª°ùdG .2

á≤HÉ°ùdG äGôÑîdG øe IOÉØà°S’G 1-2

á«dhódG á«fƒfÉ≤dG ô«jÉ©ªdGh óYGƒ≤dGh »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH 2-2

www.unodc.org/unodc/en/treaties/CAC/index.html. :ô¶fG ,OÉ°ùØdG áëaÉµªd IóëàqªdG ºe’

»∏ª©dG ó«©°üdG ≈∏Y äÉ°SÉµ©f’EG .3

ádÉ©a äÉ«é«JGôà°SG º«ª°üJ 1-3

äÉ«æ≤àdGh äÉHQÉ≤ªdG 1-1-3

OÉ°ùØdG áëaÉµªd áëLÉf äÉ«é«JGôà°SG ™°Vh á«Ø«c :(4) ºbQ QÉW’EG

â«à°ûJ »a ó°ùéàj kÉ«©bGhh kÉë°VGh k Gô£N ¬JÉ«W »a IóM

»ªdÉ©dGh »ª«∏b’EGh …ô£≤dG iƒà°ùªdG ≈∏Y äÉ«é«JGôà°S’G 2-1-3

»ªdÉ©dGh »ª«∏b’EGh …ô£≤dG iƒà°ùªdG ≈∏Y äÉ«é«JGôà°S’G 2-1-3

äÉYhô°ûªdGh èeGôÑdG »a OÉ°ùØdG áëaÉµe êÉeOGE 3-1-3

èeGôÑdG ™°Vh πLGC øe §«£îàdGh åëÑdG 5-1-3

OÉ°ùØdG ¢SÉ«≤d Ωóîà°ùªdG π«dO :(8) ºbQ QÉW’EG

:ô¶fG ,´ƒ°VƒªdG Gòg ∫ƒM π«°UÉØàdG øe ójõªd

OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a á∏YÉØdG ±GôW’CG ójóëJ 6-1-3

áëaÉµe ∫ƒM k Gô°TÉY GCóÑe ''IóëàªdG ºeÓ

äÉcGô°ûdG AÉæH 7-1-3

äÉ°SÉ«°ùdG áeóN »a OÉ°ùØdG áëaÉµe /ºµëdG º««≤J äGhOGC ∞«XƒJ 2-2-3

É«æ«c »a ΩÉ¶ædGh ¿ƒfÉ≤dGh ádGó©dGh ºµë∏d »YÉ£≤dG ìÓ°U’EG èeÉfôH ºYO

É«dƒ¨æe »a á«WGô≤ªjódG º««≤J

É«ÑeGR »a ºµëdG º««≤àd »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ºYO

hô«H »a áaÉë°üdG ¢ù∏éªd »FÉªf’EG IóëàªdG ºe’G èeÉfôH ºYO

áaô©ªdGh »YƒdG iƒà°ùe ø«°ùëJ 5-2-3

.UNDP accountability system DP/2008/16/Rev /1 »FÉªf’

OÉ°ùØdG áëaÉµe ∫Éée »a á∏ªàëe á£°ûf’C ¢üî∏e :(17) ºbQ QÉW’EG

You might also like