1.

Gli avverbiali di tempo presenti nei seguenti enunciati sono compatibili con i tempi
verbali usati? Modifica, dove possibile, gli enunciati in modo da renderli accettabili.

Ho letto il romanzo per un’ora.

Čitao sam roman sat vremena. „Ho letto“ u ovom iskazu je durativan, continuativo, odatle
kompatibilnost s odredbom per x tempo (up. Ho camminato per un’ora). Problem s iskazom
može biti automatizovano tumačenje – ho letto = pročitao sam.

Ho letto il romanzo in un’ora.

Pročitao sam roman za sat vremena. “Ho letto” u ovom iskazu je durativan (od početka do
kraja čitanja prošlo je sat vremena), odredba in x tempo ukazuje na činjenicu da je čitanje
okončano tako što je ceo roman pročitan. Objekat il romanzo = tutto il romanzo. Nikako nije
moguće tumačenje da je deo romana pročitao za sat vremena.

Ho letto il romanzo da tre ore.

Iskaz je problematičan jer odredba da x tempo funkcioniše s teličnim transformativnim
glagolima (Sono arrivato da un’ora), s drugim glagolima ne. I s teličnim rezultativnim
glagolima ova odredba izgleda da ne funkcioniše (*Ho scritto la poesia da un’ora).
Neophodno je kazati Ho finito di leggere... da un’ora, ili Ho finito di leggere un’ora fa. “Da
un’ora” iskazuje stanje koje je nastalo nakon prekida čitanja, “Un’ora fa” samo obaveštava da
je čitanje prekinuto pre sat vremena. Italijan, čim čuje “ho letto il romanzo...” zaključuje da je
govornik pročitao roman.

Ho finito di leggere il romanzo per tre ore.

Glagol je nekompatibilan s odredbom za vreme. Odredba upućuje na durativan proces,
glagolska struktura upućuje na završnu fazu čitanja. Prihvatljiv bi bio samo iskaz Ho finito di
leggere il romanzo un’ora fa.

Ho cominciato a leggere il romanzo da un’ora.

Početna faza vršenja radnje nije kompatibilna s durativnom odredbom za vreme. Odredba
un’ora fa bila bi prihvatljiva.

Pazi: Ho letto il romanzo.

Dominantno je rezultativno tumačenje, ali moguće je shvatiti glagol kao durativan ne-teličan
(continuativo). Zaključak da smo roman pročitali do kraja je implikacija koja nije sadržana u
samom glagolu, to jest, taj zaključak je proizvod našeg automatizovanog tumačenja složenog
perfekta u italijanskom jeziku, težnja da složeni perfekat vezujemo za terminalnu fazu
procesa. Ovo tumačenje se aktivira zato što nikoga ne zanima obaveštenje o tome da smo
neko vreme čitali roman: važan podatak, u komunikaciji, jeste da li smo taj roman pročitali,
da li smo nešto uradili, da li smo nešto postigli. Up. srpski jezik, u kome možemo reći
Pročitao sam taj roman i Čitao sam taj roman bez posebne razlike u značenju: i u jednom i u
drugom slučaju govornik je pročitao roman, a površinski iskazi mogu se razlikovati po
stepenu relevantnosti koji se pridaje radnji. Pročitao sam mogli bismo da tumačimo kao
markiran iskaz kojim se naglašava zainteresovanost, učestvovanje, proživljavanje i sl. Čitao
sam iskazuje određenu ravnodušnost, distancu, neučestvovanje.

Ho mangiato la mela per un’ora.

Glagol je kompatibilan s odredbom za vreme. Priroda objekta čini da iskaz deluje čudno,
mada je logičan i gramatički prihvatljiv. Glagol nam ništa ne kazuje o ishodu radnje – jabuka
možda i nije pojedena do kraja. Up. slične iskaze, Ho guardato la partita per un’ora, Ho
camminato per un’ora, Ho dormito per un’ora. Priroda radnje i priroda objekta utiču na
 ocenu o prihvatljivosti iskaza (npr. guidare i macchina daće vrlo prihvatljiv iskaz. Ho rotto le
scatole a Mauro per un’ora takođe je prihvatljiv iskaz jer rompere ovde nije punktualan
glagol (“slomiti”) već durativan (“molestare”, “dare fastidio”).

Ho mangiato la mela in un’ora.

Glagol je kompatibilan s odredbom za vreme. Za razliku od gornjeg primera, ovde se, zbog
odredbe za vreme, aktivira terminalna faza glagola i rezultativno tumačenje. „Pojeo sam
jabuku za sat vremena“.

Ho mangiato la mela da un’ora.

Iskaz nije prihvatljiv, terminalna faza u kontrastu je s odredbom da un’ora, koja upućuje na
durativan proces.

Ho mangiato la mela.
Kao u slučaju Ho letto il romanzo, dominantno je rezultativno tumačenje, ali ono nije jedino.
Up. u srpskom, malo dete obično pitamo “Da li si jeo jabuku?”, radije nego “Da li si pojeo
jabuku?”, mada nam je podatak o detetovoj ishrani važan. Možda prvim iskazom želimo da
izvršimo “manji pritisak” na dete; ne verujem da bi bilo prihvatljivo tumačenje koje sam
predložio za Čitati/Pročitati knjigu, manja zainteresovanost, distanca – ovo tumačenje,
jednostavno, nije u skladu s ulogom i ponašanjem roditelja. Up. „Jesmo li ruč(k)ali?“ i sl.

Ho venduto i libri in due ore.

Objekat je u množini. Objekat tumačimo, automatizovano, kao celinu: sve knjige.
Ograničenost objekta podržava nas u rezultativnom tumačenju glagola. Kvantitativno
ograničenje objekta podudara se s vremenskom odredbom, koja takođe upućuje na
ograničenje, ali hronološko: za sat vremena. Objekat mora biti ograničen i kada stoji u
jednini: Ho venduto la sabbia per un’ora je prihvatljiv iskaz, za razliku od Ho venduto sabbia
in un’ora. Objekat la sabbia ima totivnu vrednost (totus, a, um; upućuje na celinu), „sav
pesak (koji sam planirao, koji je bio na stovarištu itd.)“.

Ho venduto libri in due ore.

Objekat je neodređen, upućuje na neodređenu, neograničenu količinu koja je u konfliktu s
odredbom za vreme, koje upućuje na hronološko ograničenje radnje (prodaje). Iskaz je
neprihvatljiv, ne toliko gramatički koliko logički. Šaljivo naravoučenije: bolje je zvučati kao
stranac nego zvučati kao ludak.

Ho venduto i libri per due ore.

Iskaz sadrži konflikt: ograničena količina (i libri) upućuje na zaključak da su sve knjige
prodate (ho venduto, aktivira se rezultativno tumačenje), a odredba za vreme upućuje
govornika na drugačije tumačenje, durativno – continuativo. Ovakve suprotnosti u jeziku nisu
poželjne; iskaz jeste prihvatljiv, ali bi zbog konflikta među konstituentima (*„Prodao sam
knjige dva sata“) Italijan preformulisao iskaz, pa bi preko Sono stato due ore a vendere i libri
došao do konačnog Ho provato a vendere i libri per due ore, čime bi dotakao suštinu koja
stoji iza početnog iskaza – pokušaj, nastojanje da se izvrši određena radnja.

Ho venduto libri per due ore.

Iskaz je prihvatljiv, glagol je durativan, durativna je i odredba za vreme.

Vendevo i libri in due ore.

Vrsta radnje ista je kao u iskazu sa složenim perfektom (rezultativna), ali se upućuje na više
prilika, okolnosti u kojima je vršena prodaja ograničene količine knjiga (radnja je habitualna).
Vendevo libri in due ore.
Iskaz je neprihvatljiv, zbog istih razloga kao iskaz Ho venduto libri in due ore, s time što je
ovde radnja habitualna (ponavljala se u prošlosti).

Ho recitato la mia parte per tre minuti.

Ho recitato la mia parte in tre minuti.
Recitavo la mia parte per tre minuti.

È uscito per tre minuti.

È uscito da tre minuti.
È uscito in tre minuti.
Usciva per tre minuti.
Usciva in tre minuti.
Usciva tre minuti.

L'edificio è crollato in poco tempo.

Ha passeggiato fino al ponte in due ore.

Ha passeggiato fino al ponte per due ore.
Passeggiava fino al ponte in due ore.
Passeggiava fino al ponte per due ore.

Ha imparato la poesia per un'ora.

Ha imparato la poesia per un'ora.

Ha mangiato la mela per due ore.

Ha mangiato la mela per due ore.