You are on page 1of 121
ce : Mit, uch Hate Vie es Redaktore BRIKENA CABEJ Piktor GAZMEND LEKA Recensues. Naum Pri Besnik Mustafaj PARAFJALE Sie thot veté titulli i tibrit, Ikjo per mbledije e vogél pérmban balada dhe rapsodi popullore, t8 cilat shkronjisi ashté munduar ti kthejé nB tregime. Linda pér- Katee éshté marré nga dy gerthuj 1 mé- dhenj: nga ai i malésisé soné té veriut dhe nga ai i arbéreshéve. Dy gerthuj, por nje burim i vetém: populli shgiptar, Aty pérfshihen legjenda té mocme dhe ngjarje historike, ashtu sic i kéndon kéngé- fark yné popullor pa emer. Kéngét legjendare jané shwmé té lashta, mbase me prejardhje ilire, té néryshuara giaté shekujve, por me bérthamin e tyre 4€ mbetur t pacénwar nga mbishtresct © Té gjitha bashki, si kéngét legiendare, ashiu dhe kéngit me pikinisje historike, nizjerrin né shesh virtytet e larta té popu- Wit tond: trimériné dhe géndresén © pa- pérkulur kundér armikut pér t& mbrojtur wendin dhe nderin, Ndéy kéngét Kreshnike shquhet rapsodia © Gjoroj Elez Aliss, qé ehté — edhe nga permbajtja, edhe nga trajta — njé nga sto- lite me t bukura té artit toné popullor. Gjergj Biez Alia dhe e motra e tij pa emér jané shembuj @ aidritur trimérie dhe fismé- rie, pasqyra e vértet® e shpirtit t@ paepur shaiptar. “Trim mbi trima Gjergj Ele: Alor, — sic e fillon populli ymé ket rapsodi 18 bukur, — dergjej prej nénté vjetish né shiBpi me nénté plags né shtat. Kéto nuk ishin plagé sido-kudo, po plagé té fisme Infte par mBrojtjen ¢ truallit #2 vet, E mo- tra irrinte mbi krye dite © matB dhe mu- ndohej t'ia mjekonte plagit © pamjekueshme, ‘ojo Kish mbyllur 18 rite e saj, hish hequr Goré nga gizimet © vajzérisé dhe 1 nust- risé, i qe blatuar me mish e shpirs véllait, té cilin donte ta shp#tonte nga kthetrat e edekjes. Naméta, né mes t# asaj dhimbjeje 18 madhe vjen njé dhimbje tjetér edhe mé e madhe, gé e zhduk té parén. Na del njé bajloz nga deti: i forté, i vrazhdé, nopran, gé merr népir kémbé njerézit. Dhe atéhe- ve e€ pomundura béhet e mundur. Gjergj Elez Alia, gé ish dergjur nénté vjet me nénté plagé lufte né shtat dhe kish marré prej kohish wdfién e varrit, ngrihet me armé né dore pér té mbrojeur nderin © mox trés, nderin e shtépisé, nderin © gjithe ve- nuit; oi lufton dhe shtrin pérdhe bajlozin fe urrejtur. Dhe,té mos harrojmé njé gj: né theme- Yin e késaj rapsodie mule leemi ndonjé trie ese pérvailore, — si mund t@ pandené ndokush, — ndonjé pir mbreté qe zbret s'di se ku, n& ndonjé boté té néndheshme apo iarg, né ndonjé vend pa emére qi fakon etje njé bii8 42 buleur mbreti, 18 ell Kerkon ta pérpijé kucedra; ai lufton dhe © vret kucedrén, pastaj martohen dhe tra- shégohen... Jo, ket s'kemi mjegullira té tilla, por Kemi dicka t® nxjerré nga realie teti i hidhur i dikurshém i vendit toné. Gjergj Blez Alia éshté njeri si gjithé nje- rézit, po mé trim nga t@ giithe, éshié mbrojtés i vendit dhe i nderit. shqiptar Bahe bajloai eht® njeri — jo pérbindésh, fo kugedér a sprijé zvarritése — po pushtu- es, grabités, shtypés, qé ka shpallur dhe zhaton urdhire té rrepta: kirkon desk 1& Rjekur, vajza té njoma, pret koka trimash, djeg krahina, Kétij pushtwesi e dhunuesi i del pérballé, kaluar, Gjergj Elez Alia. Pér- para se {2 fillojé lufta, nis ngacmimi me ffalé t8 rénda — si tek heronjté e Homerit dhe mbase edhe mé bukur — pér té nde- zur giakun dhe urrejtjen: bajlozi mburret, shan, fyen; Gjergji i pérgjigjet urté, dhimb= shim, po me té prevé. Pastaj vizhgéllijné topuzét, pajlozt ,armérénd® shembet. me giémé nB tok’. Trimi yné ia pret kokén dhe ia hedh n# bérraké, shpéton vendin nga_myneyrat, Njé :popull qé najerr heronj 8 tilld dhe gi thur kéngé koq t8 bukura pir té Javdéruar heronjté e tij muhd 18 mbahet @ Mujit dhe t® Halilit me ashok fanB “KEng? me frymémarrje 8 gjer® poetike: Aty bashkohen né njé njési 48 plot® epika dhe Virika, humori dhe tragjedia, tregimi dhe pérahkrimi e dia- logu, mencuria e madhe e popullit, trimé- ria dhe qéndresa fort8 ni caste véshtir’- aie. NB kBt gerthull s'di ct adhurosh mé paré: pérshkrimin e bukur t matyris dhe sidomos t8 djeshkéve dimrit dhe és, dités dhe natés apo castet kur ti natyra vetjakésohet dhe i afrohet shumé e mé shumé njeriut: kur dielli, yjté dhe hé- na, ahu, lisi dhe bredhi, zogu 1 malit, zanat dhe orét e bardha shfagen t@ gjitha te mbéshtjella me até napén e pérndritur t8 poezisé madhore, t poezisé si vérteté. Pas- taj Kemi portretet fizike dhe shpirtérore té njerézve, nga Muji Halili e gjer tek Disdar Osman Aga, tek Hysen Kraposhni- kau, Behur Kapedani, Paji Harambashi, Ar- natet Osmani e Hysen Radoica; nga Tani sha e bukur e tek Ajkuna e dhembshur, tek © shogja @ Arnaut Osmanit apo tek Omeri i Ri dhe tek shumé t2 tjer’. Aty kemi veprimin vrullmadh che t# pérbashkét t® luftétaréve. Téra kjo mort ajshesh shpirtérore, lufta~ rake, hovmadhe esht8, si t® thuash, njé- fare lumi bjeshkésh q# niset -nga gurrat dhe krojet e shkémbinjue, rrjedh rrémbye~ Jeumbues, Kapéreen pragje shki- béhet livar i shkuméruar, thorr- veguar mitet né sterkala tek té cilat shndritin gji- the ngiyrat e ylberit, bashkohet prapé, del né njé fushétiré 12 buté, kalon disa grima getas népér njé améze té shtruar, pastaj vértitet rishtas népér mgushtica dredha- -dredha, egérsohet, bucet, sulmon, godet, gan udhé fitimtar. Heronjté dallohen qarté njéri nga tfetri me cilésité dhe té metat e tyre. Muji ashte heré i matur dhe heré i rrémbyer, i réndé, pérbusts, fyerés, po giithnjs zemérforté, si nB caste gézimi, ashtu dhe nb caste dhimbjeje; Halili éshté i hedhur, mendje= mprehté, trim, gjithnjé i shkathét; Dizdar Osman Aga @hté smirak, individualist; Hysen Kraposhniku @sht®.fisnik, trim, vé= Ua shpirtoror i Gjergj Elez Alisé; Ymer Deliu — véllami i Hysos — éshte po ashtu i fismé dhe © do me shpirt Hyso Kraposh~ nikun; Halil Garria ésht2 besnik i fjalés; Omeri i vogél éshté trim sii ati, Muji Dhe sa shumé e do té wngjin, Halilin, ze- mrave tij e njomé! Mbi t@ gjithé, dashuria e lezwesit pér= Gendrohet te Halili, shpirt i hedhur, i zjarrté, i délérét, plot lirizém, ‘shkathtési dhe mencuri. Midis armiqve kemi bajlozét gjithmone te vrazhd@, shemtaké, grabités, mburraca- kg, Ashitu Kemi Behurin — t@ forte fici- Kisht, t@ rrémbyer, po mendjenguahté; ke- mi Kreshto Kapedanin — Vévdacar ¢ pér- dhosés té félliqté varresh; kemi Pajin Ha- rambash — té verbét nga urrejtja, harbut, po # forte nga shtati; kemi kralin mendje~ mach e késhtu me radhé. Njé rol t& dorés s® paré lozin edhe va- shat, nuset, graté, plakat. Omeri i Ri, vajza e njomé © plakut, mbase © Mujit, éhté ¢ bukur, ¢ zhdérvje~ Wet, triméreshé, — pasqyré besnike e maléso- res sond; e fejuara e Hyso Kraposhnileut &sh:~ 18 dashatarja e papérkulur, besnike gjer né fund, mendjehollé — njé rreze drite gé gan errisirén; e shogja ¢ Arnaut Osmanit Esht? e bukur, por e ftohté alll, ndaj Keundron, si-Helena e Trojés, luftén midis té shogit dhe rrémbyesit t2 saj, q& t2 dy © trima, t@ cilét m8 voné dalin véllezBr; Ta~ musha ¢ kralit #shte dashurwesja e pérjet= shme, gé e¢ do me gjithé shpirt Halilin e bukur dhe trim, sagé kalon mbi té gjitha pengesat, braktis néné e até dhe shkon atje tek ¢ kéndell zéri i zemrés; nusia e Te e Mujit eshte e urté, e bindur, po edhe € guaiinshme; ajo ben sic e porosit Mujt dhe shpéton nga zanat bashké me desmo- rét ¢ ngurosur; Ajluna @shté néna e pér- véluar qé vajton me kag dhimbje djalin @ saj cé vraré né lufté, Oimerin e vogél. Dhe sa lirizém Iewmbon né fialés ¢ saj! 1 lutet 12 birit 18 dale nga varri, té hipé giogut ¢ 18 shétis? me gazmend bjeshkéve, te gdcojé jeten, t2 rite e tij, kurse, ajo veté 18 hyjé né varr, né vend t€ ij, Dhe vini re: Aikuna s'éshté vegse njé -malésore ve thjeshtd. Muji nuke lejon t8 baje gjeme nd shtépi, q@ 42 mos gezohet armiku, po e porosit 12 vajtoje djalin né bjeshké, kur té shkojé pér dru, si gjithé malésoret, Kemi pastaj mémen e-mencur té Mujét e t@ Ha~ Udit, q® shfaget rrellé, po gjithnje gati per te dhéné késhilla t& mira: ajo e orton Mujin kur ky s'% jep gjogun e-tij Halitit pér i dalé né Krati qv t rrémbeje Tenu- shin, ajo e késhillon Mujin t8 mos keté friké dhe t& shkojé drejt te -mbreti, Ke shillon Halilin 18 niset vet® pér né Kralé @ t sulmojé kullén e Pajit Harambash. Kemi edhe nénén. plaké t8 Arnaut Osmanit dhe t# Hyso Radoicés, té cilén luftérat dhe zjarret © kané Tend quge mbi dhe, njeri pa njeri, néné pa djem. Ajo vdes nga géztmi, né Trrahét ¢ té bijve, té cilét i takon té rritur € 1 burruar, pas kaq vjetésh mjerimi. Dhe késhtu me radhé. Nuk duhet t harrojmé edhe qoniet e mbinatyrsme: zanat, orét e bardha, apo te lumet e natés, Por edhe kéto nuk dallojné shume nga malésoret tona: kané jémijé qe i rritin né djepe, kané shtat té prekshém ¢ t dhimbshém, Ato jané njé idealizim ¢ femrés, i malésores, plot urtési e dashuré “per t8 mirén, pér t@ drejtén, pér ata qe marin nén. mbrojtjen e tyre dhe i ndih- mojné gé tia arrijné qéllimit. ‘Pra kéngét e kreshnikeve tané jané njé dott e téré njerdzish plot gialléri e poezi, njé bot e t8ré ndjenjash té larta, ndodhi- rash epike, trimérish vetjake dhe te por- bashkéta, njé mori e téré tragjedish té najerra nga jeta e popullét tone. Aty-kétu furfurin ndonjé grime’ humo- ri: Mujie heq zvarré mbretin e mach bashké me shtrojeén té kapur pas kameés sé tirgeve dhe nuk ia ndien peshén. fizike dhe morale; Poji Harambash ¢ ka ngarkue ar me guré, si kalé, Mujin, té cilin ¢ ka réné t@ gjallé né prité; Halil, t@ citin Muji e kish fyer, vonon e nuk ia skkarkon gu tét; i dirk shtatujecar i Mujit e shpéton tané nga prangat dhe nga Yurgu. Kéto ka- né njé kuptim t@ tarté: i madhé s’duhet ta pérbuat Kurré té woglin, 4 fort — t8 do- bétin, Dhe té mos harrojmé njé git; Muji dhe Halili ishin vegjéli, njeréz t@ varfér. Muji ish gené bart lopésh, Halidi — bari dhish, Edhe me voné, kur w bene t2 famshém si lnjtétare, ata mbetén gilthnjé te thjeshté, 18 varfér, Tere pasuria ¢ tyre: mje kullé a shtépi, njé kale ¢ njé shpaté, S'kishin shérbétor®. Veté ndiznin zjarrin né vatér, veté mbathnin e shalonin kuajt. Sig tha- mé, Ajkuna shkonte né mal 8 ngarkohej ‘me dm, si gjithé malésoret. Muji dhe Ha- Wi Tuftonin pér #8 mbrojtur malet dhe Iu~ Uotat, #8 citat donin ti pushtonin njerézit © kralit, Té hidhemi tani te qerthulli i batadave arbéreshe. Aty del né pah fytyra vigane @ Skénderbeut («Skénderbeu dhe Ballaba- ni» dhe ~Skénderbeu dhe vdekjas), ajo e bashkéluftétaréve 18 tij: Milo Shinit, Pje- tér Shinit, Dedi Skurés, Radhavanit dhe 1 tieréve. Ndér graté Kemi fytyrén fisnike 18 conjés Rin8, até té Shegés q@ e kish rrémbyer njé jenicer i véllat i sai. Po aty Kemi edhe ndonjé fytyré t8 neve ritshme atdhemohuesi, si até 8 Ballaban pa- shés, 18 ellin populli yne ¢ ka damkosur pérgjithmoné me vulén ¢ pérbucjes. Kétu duhet t& pérmendim ngjasiné e madhe midis disa motérzimeve q@ bsjnd pjesé né té dy gorthujt e pérmendur mé lart. Késhiu kemi até té Kostandinit té Vogélthit dhe até t8 Ymer Agé Ulqinit, até t& besés sé Kostandinit dhe té bests sé Halil Garris, dhe té djera, Keto jan motive t8 pérhershme shqip- tare dhe me i dhamé gé té dyja per té treguar vazhdimésiné ¢ fort® t8 artit tone popullor gjaté shekujve, né rrethana histo- rike krejt t8 ndryshme Doemos, duke u kthyer né tregime, pra né prozé, baladat dhe rapsodité kané hu- mbur shumé nga bukuria dhe freskia e tyre, nga hovi kéngétar, nga ngjyrat e shumta té poezisé, Shkurt, kané humbur thelbin e tyre poetik. Aty ka mbetur vetém skeleti apo. zhuillimi «i -ngjarjeve, ndirsa @shte chdukux téré Endéshméria magjepse- se e poezisé. Sepse, 2 pérpigesh ta kthesh kéngén né tregim, &shté pothuaj e njéita gjé sikur 18 pérpigesh ta futésh qieltin © kaltér né njé kuvli 18 errét apo ta ngje- shish t8ré pranverén brenda né trasté: Prandaj késhilla e poré qé u jap lexwesve, sidomos t@ rinjve, ésht® qé, shpejt a voné, Sapo t® kapércejné véshtirésité dialektore, 18 perpigen t@ lexojné drejtsédrejti bala~ dat dhe rapsodité tona dhe t& mbushin shpirtin me bukurité ¢ paskembullia 18 fjalés artistike q® la krijuar populli-yné giaté shelujve, Dhe atéheré, kur do té arrijné t@ shijojné drejt nga burimi buku- vin e werteté t8 thesarit toné, mbase do 1é thoné ndonje fale #8 hidhur pér shkro- njesin e Kétyre rreshtave, kthyesin @ kin give n tregime, se nuk u pat dhéné veose njé shémbéllesé t 2benté © pa ngjyra nga baladat dhe rapsodité tona t@ mogme, po und u jap fialén se do ti pres me gaz kéto qortime 1 drejta, vetém e vetém té di se munda ti nit pak t® rinjt® tan8 q8 ta shuajné etjen e njohjes drejtpérdrejt nga Burimi # artét tone popultor. MITRUSH KUTEEE Krenare ngrihtt rabi Bunén e gjeré e mbi qytetin e Shkodrés Késhtjella e lashté © Rozafatit, Kur @hté hedhur guri i paré né theme- let © késaj késhtjelle? S'dihet. Historia e saj humbet né mjegullén ¢ lashtésisé ilire, banoréve t@ mocéim t@ késaj ménge, Njé gjé dihet miré e qarté: até ¢ kan’ pasur dikur labeatét dhe pastaj ardianét, Q@ ishin fise té forta ilire. Ne at& koh tere bregu i kétejshém i Adriatikut, gjer né ‘Tergestén e bujshme apo Trieshtén e di- ‘ve tona, ish breg ilir, Mé voné, u der dhén Kéte} romakét, pastaj sllavét, norma- o shumé ters té huaj turgit_ e popuj 1 Gjatd shekujve ata krepat ¢ thaté nén muret e Rozafatit, si edhe muret e késhtjellés, jané lagur me pérres giaku t& atyre qé e kané sulmuar dhe té atyre qé e kané mbrojtur. Té huajt erdhén e shkuan, kurse populli yné _mbeti ngulur 142 toké lire. Ndértimi i késhtjellés st Rozafatit ka njé gojédhéné té bukur dhe t# hidhur na ka ardhur nga lashtésia jo Ja se ¢'thoté kjo gojédhéné. I ra mjegulla Buntés dhe e mbuloi té tér8, Kjo mjegull mbeti aty tri dité tri net. Pas tri ditésh e tri netésh fryu njé eré © hollé dhe e Jartoi mjegullén. E lurtoi dhe e shpuri gjer n8 kodrén e Valda- nuzit, Aty majé kodrés punonin tre velle- zér, Ndértonin njé késhtjellé. Marin q@ ¢ bénin ditén, u prishej natén dhe késhtu nuk ¢ fartonin dot. Ya shkon aty njé plak i miré, — Puna mbaré, o tre véllezér. ‘Té mbaré pac, o plak i miré. Po-ku ¢ sheh ti té mbarén ton8? Ditén punojmé, A di 18 na thuash ndon natén shembet. fjalé té miré; @tE béjmé qe we mabah muret mé kémbé? — Uné di, — u thoté plaku, — po e kam per é Vjua - them. — Até mékaté hidhe mbi kryet toné, am gé ta qéndrojmé mé kémbé se ne Plaku i miré mendohet ¢ pyet: — A jeni té martuar, o trima? A i keni jf te tri vashat tuaja? — Té martuar jemi, ata. — Ede té tre i kemi vashat tona, Na thuaj pra, g'té bejmé qé ta qéndrojmé Keté kesh tjellé. — Né doni ta qéndroni, lidhuni me besa- pes: vashave mos u rréfeni, né_ shtepi mos fuvendoni pér fjalet g@ do tju them uné, Até nga t@ tri kunatat qé-do 18 ,vijé foser Yju sjellé bukén, ta wermni ¢ ta mu- roni té gjallé né mur te Késhtjellés her® Keni pér #@ paré se muri do 1 aire Yond ¢ do té gindrojé per jet © mot. i thoné Tha késhtu plaku ¢ shkoi: tani u pa, pastaj s‘u_ pa, Vaj! Véllal 1 madh © shkeli besin @ fjalén. Kuvendoi né shtépi, i tregoi vashés sé vet késhiu e késhtu, 1 tha t8 mos vinte atje té nesirmen. Edhe i mesmi e shkeli besén e fjalén: ia tregoi té gjitha vashés sé vet. Vetiim i-vogli e mbajti bestn e ffalén: nuke kuvendoi n& shtépi, muk i tregoi vae shés s& vet. Né min fa t@ tre ngrihen shpejt e shkojné n& puné. Cekanét godasin, gurét copéiohen, zemrat rrahin, muret larte- hen. Né shiépi, néna e djemve sidi gjé T thoté sé madhes: Moj muse e madhe, mieshtrit duan bukée ujé; duan kungullin me vere. Nusja € madhe ia kthen: — Besa, néné, sob s’mund té shkej, se jam sémuré, Kthehet i thoté s€ mesmes: — Moj nuse e mesme, mieshtrit duan buké e ujé; duan kungullin me veré, — “Besa, niné, sot sivete doh se do shkoj te fisi pér té bujtur. Nélia © djemve i Kkthehet uses #& vogél - Moj muse ¢ vogel.. Nusja ¢ vogél brof mé kéWibé: —Urdhro, zonja néné! ¢ — Mijeshirit duan buké ¢ ujé; duan ue ngullin me vers. — Besa, niéné, uné yete, po e kam djalin 1 vogél. Druhem se do gil #8 pijé e gan. Nisu, shko, se djalin ta shikojmé ne, sta lémé té qajé, — i thoné kunatat. Ngrihet ¢ vogla, © mira, merr buké © wjé, merr kungullin me ver’, e puth djalin né 8 dy faget, niset © bie né Kazené; gé aty ngjit kodrén e Valdenuzit, 1 afrohet vendit ek punojné tre mjeshtrit: dy i kunet= rit dhe i shoai $ — Puna mbar’, o mbjeshtart Po (¢'@shté késhtu? - Gekanét ndalen s'godasin, po. zemrat rrahin fort ¢ fort. Fytyrat zbehen, Kur e stich i vogli 48 shogen, hedh ¢ekanin nga dora, mallkon gurin ¢ murin. E shogja 1 thot: 3 ‘Cke ti, o imzot? Pse mallkon do ta shikoj, me njérén doré toj, me njérén kémbé do ti ¢ njérin gji do tia jap ta wv _ géndro trimérofté, u béfté mbret e Ata e marin nusen e vogél rojné a -themel_ ta Ish njé néné, kish njé djalé. Té vetém Atje kané shkuar shumé trima ¢ nuk jané e Kish. E donte me pérgjératé. kthyer prapé... Djali dilte pér gjah. Djali nuk ¢ dégjoi nénén, po dégjoi va- Néna e porositi: shén e zemrés, Vasha i tha: — Bir, bir! Gjithé maleve té gjuash, veo © — Trim, né mé do mua, né asnjg mal juaj. Se kugedra té mos gjuash, vetém né mal té kucedrés ha, té pérpin. né mal 1@ kugedrés mos eshté shumé e kege, bir: 12 Trimi e donte shumé vashén ¢ bukur e nuk ia shkelte kurré f{jalén. Pra w ngtit € shkoi té gjuajé né mal t@ kugedrés. Sapo. u ngjit lart, zuri t lékundet dheu me gjithé guré e druré. Javo i doli pérpara Kaugedra e madhe me shtaté kreré ¢ shtat briré, me syt@ si pishtaré # ndezur, me gojén sa njé shpellé, me flatra né kurriz si krabét ¢ lakurigit 1# nats, po shumé 1 médha, Nxicrie tym e flak 8 verdhé nga goja. Kjo flaké digjte ¢ pérvélonte batin, fulet, shkurret. Pérpogi tri heré bishtin dhe u bé térmet i madh. Djali nuk u tremb: vuri shigietén né hark. Shigjeta u nis, fér- shilleu, po nuk i béri asgié kucedrés, I ra ‘me shtizé, po as shtiza nuk i béri gjé, Nxori shpatén, po kucedra léshoi nije grahm@ kag 18 forté sa djalit 1 ra shpata ‘nga dora. Késhtu, irimi mbeti ‘pérballé krugedrés pa shigjeta, pa shtizé, pa shpaté, “Kuedra geshi me té shtaté gojét, afrua, ¢ pércélloi me flaké ¢ i tha: — Tani uné do 1 18 ha, 0 djalé, se ti shkele malin tim. Nuk ke dégjuar ti se ai gé shkel kété mal nuk mbetet i giallé? Keétu kané ardhur shumé trima t@ tieré ‘plpara teje © 2 giithE i kam ngréne. “Edhe ty do té 1é ha. Behu gati! — Moj kugedér stérkucedér, uné e shoh se ti do té mé hash. Me 1@ vértet genke shumé ¢ fort’, T@lutem vettm njé gié: mé lér té shkoj gjer né shtépi qi ti kérko} ‘nénés uratén ¢ vdekjes. Pastaj do (8 kthe- hem kétu gé t€ mé hash. — Cido t mi japésh ti mua qf 4 48 shkosh? — Do té té jap besén time. — Mir, néma besén e shko. Djali i dha besén kugedrés, zbrili malin, oi drejt mé shtépi e ¥ tha nénés Zonja néné, mua mé zuri kugedra né lin e sa} tek po gjuaja e tani do 1@ mé 58. Uni i dhashé besén se do té kthehem jo mé Khoi. Tani falmé uratén © vdek- Se do té shkoj 18 mé hajé 4 Téshoi kujén; qau, bubut © Birt Cu desh ty tf shkoje!mé iu a5 hip njé_ Kali mal 18 kucedrés? Pse simé dégjove mua? Mos shko! — Jo, nin, do 42 shkoj, sei kam dhiné besin kugedrés. ‘Trimi buzégeshi hidhur © uw pérgjunj a® néna 1 japé uratén; ai i puthi doren, ajo i fali uratén, ul vesh me t@ zeza, u mbyll né shtépi. . Djali shkoi tek vasha ¢ zemrés ei that — Té falem, moj © bukura ime! Kam andhur té t2 18 lamtumirén se uné do t@ shkoj e nuk do t& kthehem mé. Do t2 mé hajé kugedra se mé muri tek gjuaja né malin ¢ saj. Shigjeta nuk 1 b&i gi, shtiza nuk @ preku, shpata mé ra nga dora kur uu mata ta qélloj. I dhashé besén se do té kthehem prapé t2 m& hajé Pra, mbeo ge zuar, moj e bukur! ‘Vasha vuri buzén ‘né — Te vjen keq se do drat — Jo, moj e bukur, Ti mé ke falur kag ngazéllime me bukariné ténde e me buzé- geshjen ténde, sa shkoj.né vdekje pa asnjé pendesé, Qofsh e lumtur ‘e ri me shindet, se dua (8 arrij shpejt, mé pret kugedra. — Prit, djalé, se do té vij edhe uné né mal me ty. Djali_u vrenjt. — Mos eja, moj e bukura. ime, se atje eer drurét; Kucedra éshté shu- m8 e kege: té pérvélon, té ha, té pérpin. — Und nuk vij, po té rrish edhe ti me mua, pérngaheré. — Nuk mund, moj vashé; i kam dhénd besén kugedrés ¢ nuk shkel dot... ME miré i vdekur sesa besésbkelur. E bukura geshi ¢ i tha: — Do 8 vij me. ty. Vasha 1 hipi #8 hajé kuge- veces, Va Thosh me vete kugedra? Ah, sikur t i tia falja 18 trija hucedzés oe ats Tinie var E bukura vuri re se ai dig bluante né mendje dhe e pyeti: — Gimendon ti, o trim? Ail asur, moj e bukur, tri jett, do tia falja té trija kucedrs, qé ti 18 shpétoje e té ktheheshe pérséri 8 shtépi roje e lumtui Ajo e véshtroi tér8 gaz, Edhe pa ty? — Qofté edhe pa mua. — Kaq shumé mé do? — Shumé. Neérkaq bubulloi téé mali, u_tundén gurét e drurét. Doli kugedra me shtaté kre- re e ja mori kéngés: Lumja uné ¢ lumja! Kisha njé- miu béné dy! Po mé vjen njé vashéz ¢ njomé. Do ta ha, do ta pérpi! ‘Vasha ¢ bardhé qeshi e ia ktheu: — Mijeré tie mjera moj kugedér! Ki- she njé ¢ s'ke asnjé. Dhe ti veté do t hysh né fund t2 dheut, se ky mal éshté i njerézve e do 18 jeté i njerézve. Vasha e trimi iu afruan kucedrés. Kjo gurl t@ mprehé dhémbét ¢ 18 léshojé zjarr nga goja. Po me njé t shikuar, vasha e mbértheu né vend. Kugedra u tremb, u mundua té prapset. — Cia je fi, moj vashé © bardhé, qé mé all t ngjethura né shtat? Cvéshté kjo drit8 q8 1 farfurin né fytyré? Q’éshté ky zjarr gé po mé djeg késhtu? — Jam bija e hinés dhe e diellit, jam pika e qiejve g@ bie kudo, né male e fu~ sha, mbi kryet e 1 ligive, pir té mirén mirdve, pér shpétimin ¢ njerdzve. — Ce ke ti Ke trim, moj vashé e babdhe? — E kam shogin e jetéve. — Vashé mbi vashézat e dheut, —{ tha kkugedra, — kthehu e gézuar. ‘Trashégofsh t8 rit tind me trimin e zgjedhur. Past qené 18 dy té besés © mé mundét. — Po ti, moj kugedér e stérkucedét, ¢'do { bish tani? — © pyeti e bija © hends dhe © dicllit, g@ mbante né doré njé shi- gieté drite: pilin e qiellit. — Meg? ti mé munde, uné s'kam im vend nd kéig bot8: do t@ hyj né fund #8 dheut e nuk do t& dal kurré m2. Dhe kugedra u zhduk ¢ nuk u doll mé: ndofta u dog} u dé hi, ndofta u fat nd fund 18 dheut. ‘Ata t dy — vasha ¢ bardhé e trimi i bests — vfuan ¢ trash@guan jet pas jel Edhe né mal té kucedrés gjahtarét zuné vent pir gjeh si né gjith® malet e tera. Atje zuné t& kumbojné kémboré keperash dhe stpata druvarésh. Sepse jeta ¢| mundi wdekjen. ) "Teh njéheré e njé mot njé mémé shumé © mint kish dymbédhjeté bij t@ hijshém. Gjashté e gjashté dymbedhjete, Doruntina trembédhjeté!.. mbi shoget gjitha, qé ia thoshin Dorunti- Vasha urrit e u bé pér té martuar, Mirépo ng nuk ¢ gbzol kush s'guxonte ta zéré sa bujarét e Te giithé e déshéronin, ij vendi omfg se, Sepse nuk © ndiente veten t# zotin ta merte pér shoge. Atgheré na_vjen largét: miré, i hijshém, i fisém dhe nis shkes dalléndyshen g& ta kérkojé Dorun- tinén nuse. B éma dhe t& njémbédhjeté véllezérit © médhenj nuk donin ta jepnin, sepse trimi, ndonése i miré e i fisém, ishte tim i # njé vend shumé i largét. Vetém 1 vo- Kostandini, donte. — Tia japim, zonja mémé, — thosh ai, — se trimi éshté i miré. ME ka hyré né emir. — Kostandin, biri im, ¢'po mé thua ti késhtu? — ia kthente e &ma,)— Aq larg do g@ 18 ma shpiesh Doruntinén time? Se née daga pér gézim, pér gezim nuk do ta kem; se née daca pér helm, pér helm nuk do ta kem, — Té jap besén, zonja mémé, se kur ta duash ti Doruntingn, goft® pér gaz, qofté pér helm, vete und e ta sjell! ‘Méma edhe 8 njémbédhjetd u bindén: fe viuan dhe martuan Doruntinén trimin ¢ langét, Béné dasmé nénté dite. TE dhjetén trimi mori nusen ¢ shkol te heu i tij i largét. Méma e vasha qané me lot kur wu ndané... Shumé luftéra uw luftuan até mot te dheu yné, se kish ardhur i huaji ta shkel- te e ta pushtonte. Té dymbédh: zérit dolén 1@ luftoné pér vendin e tyre dhe u vrané njé pas njé, 1 gjithé Kur ju vra Gjali i paré, méma shérémtiu e tha — Biri 8 vélle- im, uné nuk kam helm e nuk do té UW qaj, sepse ti re pér dheun ténd e mé mbetén njémbédhjeté bij 1 tjeré pir luité. Kur iu vrané gjashté, q@ t@ gjashté trima ¢ t8 dashur... ajo derdhi vettim nga 18 njé lot pér secilin e vajtim. Po kur nisén {i vriteshin edhe #8 tierét, mémés iu Képut zemra dhe léshol njé shérémtimé t& madhe sa uturoi téré vendi: — Mjeré uné, g’helm i madh 8 mos e kem Doruntinén pi mbuloi shtépiné! ite né n& été zi gé me fundit, u we djali i Kostandini, mima shkuli leshrat e bardha e thirri: — Bobo, vdekje e némosura vdekje! Ti mé more dymbédhjeté bij e tani kush und ta dijé a s'ma ke marré edhe bijén time té vetme, bijén time t2 déshéruanén! Kur u gdhi e shtuna t8 vdekurve, mi ma vajti te varret e t8 bijve. Dymbédhjeté djem kish pasur, dymbédhjeté varre Kish tani... Mbi cdo varr ndeci nga nj git © béri nga njé vajtim, po mbi varr Kostandinit ndezi dy irinj ¢ béri dy vajtime, qau me ngashérim e thir tri hheré: — 0 biri im! O birt im! ©, biri il... Rdhe tri heré t8 tjera: — 0 Kostandin! 0 Kostandin! 0 Ke- standin! Pastaj e varrit — Kostandin, o biri im, ku eshte besa g& mé dhe, se do té ma sillje Doruntinén, tit motér? Besa jote vdiq bashké me ty e kalbet né varr t8 ai? Késhtu tha dhe ¢ lau gurin me lotét syve. Ne u shemb pérdhe, pushtoi gurin eu trua: mesnaté Kostandini u ngrit nga var Guri i varrit u ba kalé i zi si neta, Edhe dhew i zi u bé shalé © zezé si nata. Rrotulla qé mbante gurin u bé fre i ar giendté Trimi i hipi Kalit, u pérkul pam para, uli kryet dhe i ra me shporet, Kaptol si frymé male e fusha, hodhi lumenj ¢ pérrenj, la prapa katunde, kodra, pyje Kostandini arviti te sht&pia e «@ motrés Maur kish dalé dielli, Ajo dité ndodhi dité € kremte. Né shesh, pérpara shipisé, gje- ti té bijte © sé motrés, nipérit e tij, qé dalléndysheve. 1 loznin © vraponin pas pyeti: — Bij té zemrés, ku ésht zonja méma juaj? — Kostandin, 0 zoti lal, — i thané ata, — méma joné po hedh valle né fshat, atje tek bBhet asin’. Kostandini shkoi shpejt te vallja e part, Pa njé luzmé vashash té bukura tek ké- ndonin e vallonin dhe tha me vete: «Té bukura jeni, moj vasha, po pér mua nuk Jeni, sepse uné s'jam’ nga Kjo boté...> Dhe w afrua ti pyesé: — Gézuash, 0 vasha t# bardhal A éshté me ju Doruntina, motra ime? — Shko pérpara, trim, se do ta gjesh tek Kérven hareshém veshur me petk té ndritur kadifeje. Kostandini vajti tek vallja e dyté dhe u mat t pyesé pérséri, po Doruntina e pa velé e i thirri: — Kostandin, o im vélla! Dhe Doruntina ju afrua, e pérqatoi. Kostondini i tha: — Doruntiné, motra ime! Eja #8 shkoj- “mé. TS do zonja mémé né shipi! — ME thuaj, vélla, si té vij uné atje? Po té mé dojé pér gaz, do té vete té marr stolité mé t& mira, po té mé dojé (mos Qofté théné!) pér helm, do té vete té vi- shem me t8 zeza, — Eja, motér, ashtu si je! E mori né vithe té kalit. Kali ikén si shakullimé, Ata kapéreejné si né ndécr male e fusha, pyje ¢ kodra, lumenj ¢ pé& “renj, Héna e yjté kané shtangur lart shikojné me té druajtur. Gjaté uchés motra ¢ pyet véllané: — Kostandin, véllathi im, pérse shpatu- late gjera té jané mbuluar me myk. | 21 — Dorunting, motra ime, shpatullat m'i ka mbuluar tymi i shkluhave né lufté, Se né vendin toné u béné luftéra t® médha, erdhin arniiq té na shkelin dhe ne té gji- thé dolém 18 luftojmé, — Kostandia, véllathi im, pérse flokét e dredhur i ke téré pluhur? — Dorunting, metra ime, gjaté udhés Kishte shumé pluhur dhe m'i pluhurosi flo- it. — Kostandin, véllathi im, pérse vélle- write mi té bukur si drita s'kané dalé Pérpara té na presin? — Doruntiné, motra ime, ndofta jané né lodér e s'presin qé t8 vemi sonte. — Kostandin, véllathi im, pérse dritaret ¢ shtépisé jané sot mbyllur kxejt? — Dorunting, motra ime, j kemi mbyliur se fryn nga deti era e forté © dimrit, Kur arritén prané kishés, Kestandini i tha sé motrés: Ti shko pérpara, se uné dua t8 hyj té pérgjunjem. Kostandini shkoi e hyri prapé né varr té a, Kali u bé prapé gur, shala u bé dhe, freri i argjendté u bé rrotull. Dhe pérséri rreth € qark zotéroi heshtja e vdekjes. ‘Neérkaq Doruntina ngjiti shkallét dhe tro- Kiti_gazmend mé deré. — Mémé, hapma derén! — Kush je ti qi trokillin aty te dera? — Hapma, zonja mémé. Jam uné, bija jote Doruntina — Ik tutje nga ke ardhur, o vdekje e shkreté! Ti m'i more t& dymbédnjeté dje- mié ¢ tani ke ardhur w& mé mamésh edhe mua gé té mos € shoh mé tie me! = Gpo thua ashtu, zonja mémé?. Nuk ma njeh zérin? Besa, zonja mémé, jam uné yeté, Doruntina jote, —Ngul gishtin vogél te vrima e kycit qé té ta shoh e té ta njoh. Doruntina nguli gishtin ¢ vogél te vrima e kycit — até gisht t& holl e t& bard! Méma ia njohu sakaq e hapi derén. — Kush 18 solli kétu, 0 zemra ime? — MB solli Kostandini, im vélla, ‘Shénim — Ky tegim éhte punuar pas dy baladave arbéreshe: asaj 18 Doruntings, qi ki- nuiohet n& Sigel, die asa} t# Garentinds, a8 Feindohet mB Kalabri, 1 tretura bashke ne nje #8 vetme. Noa keto, mee hidhur duket ajo Doruntinis, sepse lidhet me disa nojerse Risto- ‘rike qé kanié ndodhur né 18 mocmen 1B vendin ton’, kur retim nga njo dexb vrané dymbe- dhjelé véllecir pér mbrojtjen e atdheut, Ja disa argje 18 dalades qe -pohojnd Kéto ngjarie: — Cili Kostandin, moj bijé? Kostandini im ka vdekur bashké me té njémbédhjeté véllezirit © tjeré. U vra né lufté... Dhe si rrinin t8 dyja, njéra te pragu e tietra te dera, plasén si qelgi me ver, ‘Shumé luftra, naté mot, u Iuftuan te dheuthi yné, @ asaj mémeje fatkege njB pes. tjetrit 4 vdiadn OVENE ebifecit cB Kish, Vint re mesa pérgitrats © quan kénga arbi reshe atdheun: i thoté « dheuthis, Kjo f§alé pase quron dashuriné © madhe 1 arbérve por tokln 2 18 mbrojtur e t® njomur me gjak. Paskéshin gené njéheré ne 18 18 Shaipé: méngé is8 s8 mocme qé i thoshin Kra- ine shtaté véllezr e paskéshin pasur njé motér té vetme, té bukur. Paskishin dhe nénén. Té shtaté e paskéshin béré me fjs- T@ gé kur ishin t& vegiél t8 mos © macto~ nin 1 motrén, po ta mbanin prané gjer né vdekje, 18 ndanin bashké me 18 bukén e kripén. Kag shumé e donin! TS voglit 1 thoshin Hall Garria, Halili ish trim i hedhur. Njé dité Halili u, thot t8 véllezérve 23, — O véllestr! Kam dégjuar se andej, né Krali, ka shumé nga ata gé flasin gju- hén toné. * — Ka, — ia kthejné ata, — Flasin gju- hin tond se jané si ne, shgiptar, q® kan mbetur andej nga koha e mocme. — Dua té shkoj ti shoh edhe uné. Mé falni lejen e liriné ti bie kryg e térthor atij vendi, 18 28 shoké © mig, té béj vélla- mé e kumbaré e pastaj té kthehem. — Miré, — i thoné té véllezérit, — 1 Hi je, trim je. Dil e shiko boté. Pra i japin lejen e liriné, i japin gjogun mé té miré, me shalé, e pércjellin gier tei, € pérqafojné, i thoné udhemberé e ndahen Halili nget kalin, shkon dité, shkon na- t@, arrin né Krali. Aty, sig kish dashur vet, shétit vend mé vend, sheh boté, 28 shoké © mig, bén véllamé e kumbaré. Rri plot njé vit, pastaj ¢ 26 malli pér nén8 e vatér, per véllezér ¢ motér, e ia merr pér né dhe té tij. Shko e shko kaluar, e 2 nata mbudhé. Né até krah Halili sia di askujt shtéping, sidi nga t8 shkojé ¢ kujt t'i trokasé né de- ré. Po ja, né mes té errsirés, sheh njé dri- t8 18 largét ca njé xix€. T ble kalit dhe heq andej, pas drités, Arrin pérpara. njé shtépie t@ madhe, trokéllin né porté. I zoti i shtépisé del né dritare, € pyet: — Kush je ti g& trokéllin natéin? — Jom njé rrugttar gé vij nga vend i largét e kthchem né vendin tim. Mé zu- ri nata mbudhé, A pret mig? — Pres, — ia kthen i zoti i shtépisé. — Ja, po zbres té ta hap. Shqip flet njéri, shqip i tietr 1 zoti i shtépisé zbret shpejt shkallét, hap derén © portén, i thoté miré se erdhe, i merr gjogun e ia grazhdon, ¢ fton 1 ngjitet lart, i prin né dhomé, i thoté sé dyti miré se erdhe, e grish té ulet né shtrojes, ulet edhe veté © nis & pyel — Nga te Kemi, o djalé iri, nga na ‘vjen? — Jam nga Budina ¢ Krahinés, — i tho- 4# Halili, — ¢ kthehem nga Kralia, Emrin ma thoné Halil Garria. pérgiigiet ore I zoti i shtépisé — njé djalé i pashém, bujar — vé buzin né gaz e thotié: — © mik, uné té di nga ¢deré je e gézohem gé t8 solli e mira né shtépi ti- me. Ju jeni shtaté véllezér, gé sie keni shokun né gjithé Shgipériné. Keni njé mo- tér g& @shté mé e bukura né botd; keni edhe nénin. Halili cuditet. Miku i flet bulcur, shko- que, ia di rrinjé e degé, . — Dégjo, Halil, — vazhdon miku, — un& kam kohé qé po mendoj té vij né Budiné se kam nJ& fjal& pér t8 théné. Meqd t& so- Iii ora né shtépi time, ja po ta them ty. Kisha tei motra dhe i martova. Tani kam vetém nénén plaké, Mé ka ardhur Koha t2 martohem. A ma jepni motrén grua? Dua tju be] miq me KokG pér téré jettin, Ne njé fis jemi, njé gjuhé flasim. C'thua? Halilit i pélgen trimi, po ngurron se i kujtohet fala g@ ka lidhur. Ia kthen: — 0 i zot, i shtépisé, ne t shtaté e Kemi béré me fjalé gé kur ishim t vegjél té mos e martoimé motrén as afér as larg, po ta mbajmé prané gjer né vdekje, té ndajmé me té bukén e kripén. ‘Miku pikéllohet, Mé vjen keg, — thot’, — Halll, aé ma the Kété fjalé. Uné, sig t@ thashé, 1 martova motrat ¢ sia kur u erdhi radha pér_martesé, Ashtu kané béré edhe etérit tané: kané martuar motrat e tyre ¢ Kan’ marré gra motrat e té tieréve. Keéshtu ésh- té kjo bold, Po 18 mos kish gené késhtu, as uné e as ti nuk do té ishim né jeté, Mot- ra jote do 18 rrojé si zonjé né shtéping tic alii habitet me fjalét e mikut. Vret mendjen e thoté me vete: «Miku ka 4 drojté. Ne jemi shtaté véllezér e sé shpej- ti do 1 na vijé radha 18 martohemi ¢ ‘marrim gra motrat ¢ 8 tjeréve, Pra duhet ti gieimé njé burré motrés son’. Ky djalé mé hyri né zemér» Nuk € zgjat mé shumé: i jep fjalén mikut £1 japé t® motrén grea dhe e presin q@ dasmén ta béjné pér tr javé Hané darké, si vélleztr, ¢ bien té flen& Té nesérmen, sapo shkrep agu i dts, Halili ngriket @ béhet gati pér udhé. Miku mundohet ta mbajé dy a tri dité, po Halili sdo. — Duhet, — thot, — té behemi gati pér dasmé, 1 Jé shéndené mikut gé e pérejell gier tej, pastaj i hip gjogut ¢ shkon vrap pér né Buding. té shpjeré fjalén e lajmin. ‘Arrin te kodra kundruall shtépisé, TE véllezérit dhe e éma e shohin nga larg dhe dalin ta presin. — Miréseerdhe! — i thoné ¢ hidhen ta pérgafojné. — Miré se ju gieta! — va kthen Halli dhe prapset. — Mos mé pérqafoni, se und © shkela besin ¢ fjalén: ¢ fejova motrén né Krali me njé djalé t8 miré nga dora joné e nga deré © pare. Mos u mérzit, Halil, — i thoné ata me 18 qeshur, — Miré bére q@ e fejove, se ‘motrés i ka ardhur tamam koha té marto- het, Pastaj do té martohemi edhe ne té shtaté sig ¢ do radha, Fjalét qé patém thé- né dikur ishin fjalé foshnjérie. Ulen ¢ rriné né oborr, kuvendojné, © pye- sin ka paré e ¢ka dégjuar, c'miq ¢ shokt ka zéné, c'véllamé e kumbaré ka béré. Mot- ra s'géllon aly, se ajo éhté bareshé © kullot kopené né mal. Po ja, papritur, dégjohen wile ¢ kembor: motra zbret nga mali me tufén, Kur e sheh Halilin né oborr, 18 giiné e gjallé dhe turret ta pérgafojé. Ky prapset ei thoté: — Mos mé pérqafo, motér, se uné ié kam fejuar larg, né Krall. Motra hidhérohet, i 2argohet véllait, nis vajin e vajton, Asgjé nuk e platit dot. Gbén atéheré Halili. T afrohet motrés i thoté me 28 té bute: \— Té Jutem e t8 falem, motér: pusho- je vajin, ‘Atje ku do 18 shkosh, do té rrosh zonjé e madhe. Ti ke shtaté véllezér. Ne do té vijmé t8 t8 shohim mjé heré né ja- vé, do té té marrim né shtépi mjé heré n& muaj. — Do ta mbash besén, vélla? — Do ta mbaj, motér! 25 Mota e pret vajin. Nis numéron ditét gjersa té vijné dasmorét ta marrin. Ne rye té tri javéve vjen dhéndri me krushait Mbushet oborri © shtépia me dasmoré. Té shtaté véllezérit i presin bukur, me fjalé 18 émbél, me sofrén shtruar, me kéngé ¢ Te. Kur shirep méngjesi ¢ lind dité re, kushait béhen gati, martin nusen e nisen. Té shtaté véllezérit me nénén e me das- monet dalin e i pércjellin. NE té ndaré nusja ia nis vajit < vajton, Halili i afro- het i thoté: — Té lutem ¢ t& falem motéx, preje vajin, se kjo séshté dité vaji, podité gazi. TS thashé se ne 1 shiaté do 18 vime 12 1 shohim nga njé heré né javé, do té vijmé tt marrim né shtépi njé heré né miuaj, q@ t% gmallemi, Motra e dégjon, € pret vajin e s'qan mé, po Kthehet € u thoté nja dy fjalé vellezérve: — Pa dégjoni, © tim vélleztr! Ju pa- t8t njé moter t& etme. Poe mé dhaté kaq lang? Apo ju dhimbse} buka gé do té mé jepnit? Né ju dhimbse} buka, mund 18 mé mbanit né vend t@ rmogétarit, se uné isha kaq ¢ zonja sa t'ju kullotja mandrat... Kaq thoté ajo. Fshin lotét e s'qan mé, set mé. Motra shkon né Krali; véllezérit, nina e dasmorét kthehen né shtépi. Po ¢na ndodh mé tej? QE né shiaté ditt e¢ para bie murtaja © zezé (@ zezé qofté pérgjithmoné!) dhe i kosit té shtaié véllezirit. Njerézit i shtien n& varr njérin prané tjetrit. Néna mbetet si cang i al, mbyllet né shtépi fill e veime, gan ¢ wajton, ném mortjen. Motra sdi gj. Ajo &sht® muse né Kra- i, Pret 8 vélleaérit 18 vijné ta shohin, té vijné ta marrin, sig i Kishin dhéné besén. Ata eduken, Motra del dité pér dit né kopsht, rri nén mollé, shikon malet ¢ largé- fa, pshon e loton: — Ah, Halil, shikele besén! Shkon njé maj, shkojné dy, tre... shkon plot njé vit, Nuk vjen askush ta shohé, nuie véllath! — thoté. — & vjen askush ta marr, Nusja del e gan di- 88 per dité nén mollé Né kaye t8 vitit, kur mugullon bari i ri fe buktzon giethi, vjen njé 2og i verdhé, qéndron né degé t8 mollis, e shikon nusen tek pshon qan dhe e pyet: — Ce & gan, moj nuse e re? A mos ka vdek kur ndonjé motér wdeku: ta? Mos t# ka vde- vélla?. Mos 18 ka ndonjé mik i miré? Apo ta ka tharé zemrén ndonjé bir a bijé? Nusja ia then népér lot (én nuk e mbaj mend, se kur vdiq mé la né djep; nénén ¢ lash8 shén- shé e miré ditén qé dola muse nga ehté- pia. Und kam shtaté vélleztr e té shtaté i kam Wind si grunt né shtépi, kur erdhén mé morén krushgit, Motér s'kam. As mig nuk kam, Jam nuse ete © gjer tani s'mé ka falur zoti bir a bijé. Po kam njé ‘brengé 18 madhe né shpirt: vellezérit mé kané mar- tuar lang e gé attheré s’kané ardhur t mé shohin e mé ka marré fort malli. Dégjo, 0 zog i vendhé, se dua té t8 jap njé amanet. ‘Té shkosh fluturim gjer né Budiné, né shté- Pi toné, atje majé njé kodre. Kérkoje Ha- Iilin © thuaji nja dy fjalé. Po té jeté gia~ Ti — ia thuaj atij veté; po 18 jeté ivdelsur — ia thuaj varrit ku ka réné: ‘Matra trembet edhe e pyet 18 véllané: — A. dégjon, villa, e’po thoné ogité e malit? — Mos mbaj vesh, motér, zoti i vra-~ £88 zogjt ¢ malit! Un8 kam njé mot gé po Ingo] né shtrat, prandaj zogjt® pandehtin se kam wdekur. ‘Oh, pérséri e génjen véllai. motrén! Béjné qghe njé copS rrugi, i afrohen shtépist. Udhis, gjejné shtaté varre té bardha. -a cuditet, i bret atkinés, shkon varr mé varr, kéndon guréve em- rat © té vdekurve, pastaj let e tri mbi varr té Hali — Vélla, ¢Yjané kéto varre 18 reja ke tu? Kéto varre skishin gené kur dola nu se nga shttpia. Vajivaj! Né kéta guré jané gdhendur emrat ¢ tim véllezirvel — Motér, né kété vend u zuné fyt pér fyt shtaté krushq dhe vrané shoku-shokun. ‘Té shiaté qélluan té kené emrat tandl.. Atéheré motra i hipén prapé atkinés ¢ shkon me té véllané drejt né shtépi, Dalin né kodrén kundruall shiépisé. Aty motra sheh se shtgpia éhté mxiré ¢ tr — Halil vélla, pse éshté mxiré shtépia joné? Ku jané nuset, i vrafté zoti? Pse stkané dalé 18 na presin? — Motir, shtépia jont éhté nxiré nga i pushkéve, kur bémé shtaté dasmat. “Te shtaté nuset tona kané shkuar t8 bujtin 29 tek nénat € tyre, sikané “dalé té na presin, — E marr vesh; shtéping © ka nxiré ty- mi i pushkéve, — thot? motra. — Po pur Mazet pse jan rrénuar? — Motér, — i kané rrénuar plumbat © pushiiive e vallet e dasmoréve t (8 shtaté dasmave. Se ata défryen e hodhén valle sa iundén muret ¢ pullazet, Hyjné shpejt né oborr, se porta ishte e hapur. Oborri ishte mbushur plot bar sa mezi due} dera e shigpisé. U zbresin kuajve e kalojné pérmes barit q@ u arrin gier né bel. Te dera e shiépis# Hallli { thoté sé motrés — Motér, ti ngfitu lart, se und do #8 grazhdo} knajt. ‘Ajo ngjit shpejt shleallét Halili“kthe- het vrap né varx, st hije hyn brenda e shirihet £ vdekur, ashiu sic kish gené. Ndérkaq motra: hyn né odéne vatés dhe fe gjen nénén plaké té veshur me t8 zeza, strukur né hi prané caranit, qé ¢ lagte me lotét e syve.., — Mire se t@ gjej, 0 néna ime! — Miré se vjen, o bija ime! Plaka ngrihet_mé kémbé. Nena pérqe- fon bijén, bija pérqafon nénén. Nena gan. Lotét i rrjedhin fageve t vyshkura, Pa nisur miré kuvendin, bija shképutet, del né dritare e thérret: — © Halil! Gu bere? Eja lart! Atéhecé néna i bértet sé bij — Zoti #8 vrafté, moj bija ime! Pse mii thérret ti djalit? Pse s'ma Ié té qeté atje kau Sshté? Halili im ka vdekur! TE shtaté valledérit ¢ tu kené vdekur ¢ kan’ mbu- shur vitin q@ jané mbuluar nén dhe. — C'po thua ‘ashtu, moj néna -ime? ‘Mua mé solli kétu veté Halili, im vélla. Ai — kaluar mbi giog, uné — kaluar mbi atkin&. Né s'beson, dil n8 dritare e shih Keuajt né oborr. — Mos fol késhtu, moj e marrét Ha- Wii im hie né varr. Ty muk t@ solli Ha ili, po hija e tj ‘Atéheré bija Kthchet nga, dritarja, ¢ merr nénén pir dore, shkojn® od& mé odé duke qaré e duke thirrur emrat ¢ té prandaj shiaté t@ vdekurve. Nuk u péngjigiet askush Ateheré néné ¢ bije zbresin shkallét, dalin né oborr. Halilin nuk e shohin gjékund Gjogu e atkina rriné 1@ shaluar e 2grapin bar. Ato té dyja kolojné pérmes barit, dalin jashté, mbyllin portén ¢ shkojné te ato shtaté varret e bardha buzt udhés. Aty thérresin: Halil Garri! Halil” Garvi! Halil Ga Halili s'duket gjékundi, Halill s'pérgji- Shénim — Trepimi ~Besa e Halil Garris» Eshtd punuar pas dy baladave t matésicd ef ve- rriut, g@ nuk bien mé posht® nga bubveria nb Krahasim me sBesin e Kostandiniim. Balada “Besa c Helil Garrisd= zhvillohet né rrethana jet@sore dhe historike a8 ndryshoiné nga io te baladér 58 arhérechive. Zhviliimi dhe per fundimi jon edhe mi mallénoiyesé sesa tek e para, Ni nj& motercim 1 kisaj balade thuhet s¢ véllesérit jané grindur dhe jan vraré njéri me in druréve, Nata éhté e pa héné. Bulkthat ele ; gielll pa yi rijné népér barishta, Halil Garri! Halil Dhe pérstiri heshtje, Néna pérqafon biiém, hija pérgafon nénén dhe 18 dyja vdesin mbi varr 8 Halil Garrisé. tetrin, Kio. pasquron tuftirat willevrastse ge bluan popullin toné ne njé periudhé shume 18 ajat8 ietorike Kee baled’ © gjojmé edhe tek véllevérit tand jashte keufijoe, sidomoe né Kesows, NE jug Kemi Kengén ¢ Dhogines, a& tregon Kérdiné qe bénin né ni Kohe né vendin tond isa s@mund;je t8 tmerrshme, sidomas murtaja. Po ashtu e gjefmi edhe tek shaiptarét © Gregisé. 2 ‘Trim mbi trima Kish gené giithmoné Gjergj Elez Alia... Vite e vite ai i kish_dale-zot.truallit t8 @_paréveb)\ iq_ixish_mbrojtur_nderia\ Kish Tufluar me topuz © shpat kundér armiqve té derdhur Kétej nga deti ¢ nga toka pit 8 shkelur vendin, pér ta dhunuar ¢ chve- ey Af shur. Dhe té gjithé kéta armiq Gjergj Elez Alia i Kish shtriré pértoké, pa frymé. Por né luftérat e shumta me dhunues t€ shumté trimi yné kish marré ninté Plagé né shtat_dhe tani Kish nénié_vjet q& Gergiei_né_kullé) Ate e Kishin harruar t& giithé dhe e_kishin iEné né doré 18 fatith Nuk ¢ kish harruar vetim e motra, q8 i e dité e naté mbi Keye: i lante plagét ne ujét.e-gunrés nénté vjege, ia shpélant me lott e syve 2 saj, { torte giakun me flokét ¢ ballit; shtatin ia lidhte me shamité e ni a hijeshonte me petkat ¢ mocme 48 tats; armét e brezit ia rendiste mbi Jeye. Sepse kur { shihte armB&t_prand, bacé Gjergji e ndiente zemrén ende t& ngrobt e plagéve kur i ndérronte ¢ motra shtatin. Vettim njé dhembje nuk e duronte dot Giergii: mbjen pér mottén e dashun, i -vamosur ‘si_gialli_prand ti, nétoullén eJarif ye vi mjekonte plage; t# pérkujdese} pur t2.Kjo dhenibje ¢ shtrinte Gjergjin si ## vdekur, pa reurzé caste gézimi, Nira shoget e.,saj géronin_1@ rité © tye) Kishin dashur martuar, Kishin lindur fémije frinte gjithnjé mbyllur né Kull Giergiit Kishtu Kaluan 48 nent yjetét Vitin e ninté u hap © moni dhent simémadh¢ se Kish dale nga deti bajioz 1 zi, trim i forts e i p: ymé, E motra e Gjergjit s‘kish pasur shin ajo né prané 18 sémurs. fala nje ig nel gto tnfloott © vjere. qf akin shkelur gjer aiéheré truallin toné. “Ky bajloz i prapé i Kish hedhur ,vendit njé Treng té réndé: cdo dent ti jepte njé dash té pjekur, gdo vatér ti dérgonte nj #8 njom’. Bafa vrate dit pr ltd, digi te javé pér javé njé krahini. Kish vraré kaq kreshniké, sa tani askush s’kish cor 1 dle plepea al El iste Wee) sepse topuzi i tij ishte shumé i réndé, ee bene te pabons ttle) shi, = eo ery Pe Gjerg] Hlez Alia sdinte git: ai dergiej né shtrat_siiVdekur i pakallur_né_varr. Askush sine Ti ganie eee konte ndihmé, sepse e dinte se sngrihe] dot a@ t8 dille as te pragu i derés. 32 Kur i erdh gé ti jepte bajlozit radha shtépisé 8é Gjeng{it aracin, dashin e pje= kur dhe motrén, ijo, motra, qau me Jot, x ankua dhe~niimi: ‘ O vélla, po qysh na harroi ne_mortja esinathdki2 Néna e tata kalben té vdekur nén bli, Shtati ivillait Ratbet sé gjaltt brenda né shtépi. Shtati i motrés do #@ bjeré né duart e bajlozit té ai... Pse va- Ug e’shernbet ki 48 vdekur? Pse s’béhet gérmadhs Ie pia jon8?/ Ydekja 8 fe zeza nénd, sesa jela pa nderl/ ther’ Gjengji uw zgiua, shikoi pérreth @ s'dinte: g'kishte ndodhur. Kish ndier se i ge Jagur fytyra dhe kish pandehur se keulla qe rrénuar kag I sa i shtinte jun brenda. Zemra iu b& dy copé, shikoi kullé té na zéré brenda shti— moj ité_mé_¢ tm) motrin: dy vija lotésh ia pérshkuan faget e fretura. Dhe nga pikllimi mallkot ku- len: — Hej, u nxitsh, moj kulla ime! Té mbulofté fund e krye Jémashioul Pag Ba noré krevin.e gjarprin! Si mé léshove tt kag shpejt pikat e shiut brenda né shtrat? ‘Motra ia ei tha more vélla, nuk bie shi jashté Ty tang e nuk pikon catia e kullés, Jodhur fort s_-shtatit-dlie—shikastiay prandaj sidi ce gflet: syt8 e mi pikojné Jot, véllat ‘Attheré Gjergji i shtréngoi dorén me até péllémbén e thaté, i lémoi embél fyty= rén, e shikoi me ata_sytéefBullit dhe i foli me zjarr, si nuk kish folur kurr®: - Pse qan, moj moté? Pse ma thyen kag fort zemrén? Shtati im ka nént® wjet gG po kalbet sé gjalli Né kéta n&nt® wiet Gjergii yt s'ka pasur kurré pushim e ka FOrfélluar gjithnjé si ai giethi 1 ahut né fage té chullérit, Vallé a s'ke pasur 1 hash ¢ t pish né Kéta nénté “yjet? A Sité ka mbojtur ty véllai me té veshur e té mbathur? A té ka rénduar ndonjéheré me fjalé? Apo tu mérzit’ véllal e. 18 ke Indur dishira t® martohesh e ta brakti- sish? Attheré motra 1 mori dorén, ia shpuri né ballin © saj e fu pérgjig) bukur: — Oh, villa! Kaq fort 18 paska mir aitur ty vuajtja g& mé flet késhtu? Hytsha giallé n€ dhe né mé shkon mendja té marichem! TW ngréné e té piré kam pasur mjaft, villa. Edhe t8 veshur e té mbathur Kam pasur mjaft. Kurré simé ke rénduar né fialé si sot, Und ty te kam taté, ty 18 Kam vélla. Po sot, back Gjerg), dua t té aj nj brengé t8 madhe. Si nuk tu pér Seimb vall shtati né kéta nénté vjet g& 48 dalésh gjer te pragu i derés? Si nuk u tha ‘motra jote —e thaft® vera! Po qysh 1 duroj un® zeza turpin qi ti shkoj bajloait-né deré. Kur dégjoi kéto fjal bacé Gjergii i harrol 18 nénté plaget © shtatit, i harzoi t8 nénté dhembjet dhe brofi mé kembé, sikur 2 mos paskej lénguar kurré né shirat: i hollé, i glaté, ashtu sig Kish qené dilur: irim mii trima, I tha sf motréa: — O motér, merr g& tani gioqun © lut- tés ¢ zbrit né gytet drejt tek nallban xi Mami, I thuaj: Mujispi rishtas qumésht zane) ¢-kap ghkémbin, ¢peshon né™duar, ngre gjer né: git. IMé lart nuke e'ngre dot: B Késhon poshtd e"1let 8 ‘prehe

T thot Halilit: — Né lufté me ty, Halil, nuk det dot, por do té vij 18 18 trego) Kullat © Pajit VWegse duhet ta dish Se, po t@ na #éré rob Paji Harambash, nuk do té shohim kusré mé dritén e diellit. — Hajt, véllam, mos u tut se unt di ta loz miré shpatén e nuk © lé Pajin tna été rob. 5 Nerihen, u bipin kuajve, nisen € marin Po céshté ajo napé e bardhé qt yen né exé pa prekur dare tokln? Sshl® ma= pé, po veld ora e malit. I del pérpara Ha= ilit me njé fije bari né doré ¢ i thotés — Halil, uné e di pérse ke ardhur kéte), sepse ti je nén mbrojen time. Merr fill bari e béj si té porosit uné. Kur vesh te kullat e Pajit, do té shikosh e do 1€ hhabitesh, Sepse Paji i ka kullat nénté bo= jé njeriu té larta, t@ ndértuara gur mbi gue majé shkémbit. Paji s'shté aty, ce ka da- 1é me shoké pér t@ cetuar bjeshkéve, 1 ‘ka zéné prité Mujit e do te béjé kumeré mache. ‘Ti mas u druaj. Uné ¢ di se ji té ka tyes, sepse heré-honé ngutet fo Halil ngryset, — Hymé, si hymé, ajo éhte puna joné. @ ti, plak, ngrehu shpejt e hap odat se a 8 shob, Plaku bén be mbé zotin: — Jo, odat nuk jua hap! Halili nxjerr njérén kundér nga kim- i bie kresé, — Hap shpejt odat! Trashi i Marjanit trembet, mers celé- te hap odat. Aty Halili gjen tei vegla a@ thin are i merr me vete. Vetém njé odé nuk do ta hapé plaku. — Hape! — i bret Halili me té madhe. — Mos e dhénté zoti t@ hysh brenda, né até odé rri Januka e bardhé. Djali me ka marré tre vjec edhe ¢ mban té ; kurré s’ka dalé nga oda; askush ka paré me sy. Halili nxehet fort e mé& fort; i jep njé haelm © bértet: — Ja hape derén, ja ta mora dritén ¢ 3 | Plaku higet zvarré-2varré, i hap derén. i hyn brenda. Aty gjen Janukén e ardhé, W bukur mbi té bukurat, KH merr uisén ¢ barché, i vi plakut né shpi ato veglat g@ derdhin ar e i thot: — Ke pérpara! Léné kullén e dalin jashté, Januka gan: laku pshon. Halili i shpie né zemér té és, ij fut né njé shpellé, 12 aty Janukéa ché © villamin qé ta ruajé, pastaj st n& kullé me plakun néntéqind , Mirépo Halili druhet se kur t@ vi- g Paji Harambash, i ati do t@ zbresé té derén. Prandaj ¢ ngjit né majé te i jep njé té shtyr8 dhe e flak tu- Pastaj zbret poshté, e mbyll derén mi- 'e rri pret. Ja tek vjen Paji Harambash i veshur, “parzmore celiku. Nuk vjen veté, po en me Mujin e me t iridhjelé shokét ij qé i ka 2éné rob né prité ci ka jar'me gur8, si kuaj. Shokét ¢ vet j érndaré népér shtépi, Paji i bie de- + 4 thérret plakut: nderin né vend. Dégjo, Halil! Paji bash ka Kéné a8 kullé babané, gé i ‘Trashi i Macjanit, burré i vjetér gind wjeg. Dern e kullés e ka mbyllur dranga (8 xénda. Ti afroja derés bari dhe do té shikosh se dera do #8 pet_ menjéheré. Hyr e mos lér asnjert bre ‘da; pastaj mbylle derén pérbrenda ¢ prapa derés, Kur té vijé Paji Hares do tii thérres# f'et: -Dil e hap Askush nuk do €i pérajigiet. Ai do t@ x het, do té zhveshé parzmoren oa do ti bjeré me shqelm derés, do ‘copé © do ta hedhé tej. Ti rni gati puz e bjeri sa té mundesh kresé. ré Paji do té shembet pa frymé. Te | Tal g@ do te vine pas, do ti shohiah 4é Ora ¢ bandhé béhet pérsérl naps lit, Dera hapet sakeq. Halili hyn gjen até plakun néntégind vjeq. — Miré se 18 gieimé, o Trashi 11 janit, — thoté Halil Plaku habitel, ngre vetullat me e shikon heré Halilin, heré véllamin ti}, pastaj thoté: . ¥ — Po ju si keni hyxé_ brenda ni Dera ishte mbyllur me drangé Hajt, mos rrini kétu, se po. té ju bem copé e-grim& 9 5) 2 Si pérgiigiet njeri — Hapma derén,. moj Januké e /bar- ane! Prapé s'i pérgiigiet njert Paji Harambash nxehet. — Hapmani derén, se do. té zhvesh Parzmoren e gelikté e do ti jap shgelmin at ta béj cope! Asnjé. 28. Algheré Paji Harambash ehvesh parz- moren e celikté, { bie derés me shqelm dhe @ hedh tej me gjithé qemer. Halili irri gati: e qillon me topuz kresé dhe ¢ shtrin 18 vaekur. Del jashté'né oborr e ci shohin syté! Te tridhjete zotérit @ Jutbinés ariné té li- hur njéri pas tjetrit, si kuaj karvani, 18 ngarkwar me guré, Halili gesh e bén be té madhe: ‘Mos qoisha kurré pér shesh lufte! Qé sot do ti 1é dhité bishting, do ta 1 ‘shpatén ¢ topuzin ¢ do té béhem geraxhi, se ‘kési kuajsh s'kam paré kurré! Toni jané ngarkuar me guré, nesér do tii ngarkoj me qymy — Béj ¢té duash, Halil, — i luten zo- terit.¢ Jutbinés, — po shkarkona kéta guré se s'po i mbajmé dot. Né doré ténde qof- shim! Halll nis i zgjidh ¢ i shkarkon njé nga njé. Vetém Mujin nuk ¢ shkarkon, Muji i lutet, i falet, po Halili nuk e dégjon. T hipén gjogut ¢ shkon né zemér 18 ashtiés, merr Janukén e bardhé né vithe té kalit dhe e sjell poshté; merr edhe véllamin e vet. Muji rri i ngarkuar me guré e i tho- té véllamit: — © véllam, i thuaj Halilit t mé shkar- Koj gurét, Halill tund kryet ¢ i thoté Mujit: — A t® kujtohet o'mé pate théné kur u nise_pér t@ cetuar? «Kur 48 oo] me dhi — ti m'l He Ghit# né mal, kur t8 nis né geté — ti s'di ¢éshté ceta e lufta» Mbaji, Muj, gurét, se 18 kané hije. Mitépo, meqé i luten 12 giithd, Halli thot: — Muj, mos té Went zoti kurré pa vélla! Dhe ia shkarkon gurét. Mufi rei i zymtuar, { penduar Kur sosin n& bjeshkét larta, u dalin pér- para orét e bardha. Ora e madhe pérpjek duart e kéndon: Pa dégjoni, Muj, e ti Halil, — Véllezér jeni, véllezér gofshi. — Po shoq-shogin mos cetoni kurré, se mjeré zemra qé s'ka véllal Kur arrijné né Jutbing béiné dasmé #8 madhe gé agjat plot tri javé: Halili mere Janukén e bardhé, Késhtu thané, késhtu them, se und Po meq’ thon’, vet s'kam ndodhur atje. dubet té keté ndodhur. Dimér acar. Dielli nétit shumé e ngroh pak. Era e marré férshéllen e tund rrapin e mogim té Jutbinés. Maleve ka réné débo- re madhe: ahel jané rénduar sa mend thyhen, vishave u Kan’ mbetur jashte ve tm Kkreishtat. Lugjet ushtoné shpesh ¢ shpesh nga orleget qé shemben gropave. Washat ¢ Tutbines kané dalé bregut t& 5 lumit 1 kérkojné ujé pér giéné ¢ gjallé Po téré Imi ka ngriré akull. Ujvarat ja in béré krongjij t® bardhé. Vashat ‘ngjlten krojeve. Po edhe krojet jané birt hej — Oh, — thoné vashat @ pikéllucra, — Gjersa té shkrijé Jumi ¢ 1 hapen krojet, do t8 na ngordhé téré gjBja c gjallé Ngrené syté lart ¢ shohin maleve trum- — Gian, vallé, kéta shtegtaré? — py- et njéra vash8. — Mos kané dalé timat pér te cetuar? Apo jané krushg e dasmo- 18? Po qalat e maleve nuk Kaptohen dot, i ka mbyllur débora, Attéheré hidhet njéra e thoté: — Jo, moj shoge, s'jané krushq e das- mor8, po éshté Muji me kreshniket ti Kani dalé pir giah. Sa té mbyllésh té hapéch syté, mo- ti_ndryshon: dynden reté e zing, diellin. Nga lart nis e endet njé pluhur shumé i gjeré e shumB iogjat’ gé fcheh pémge- mend gjithé majat rreth e arotull,” Shiro- het déboré e re mbi i vjetrén. Kur 2bre: sin trimat né breg 18 lumit nuk e njo- hin mé shogi-shogin, sepse pjalmi i ri i ka veshur té gjithé me petk t8 bardhé. Era € théllimté ua merr frymin, Mardhin... Po sika gjé: aly né breg té lumit i pret ku- The Mujit, Muji i fton 18 giith® per darké. Dégjoni se c'bén atéheré Gjeto Basho sMuji! Merr e hedh njé barré dru né vatér, ae t@ ngrohen shokét. Po gysh mund té ngrohen treqind burra me njé barré dru? Avéheré Muji iu afron shokéve ,bucelat plot raki ¢ fusité plot vere — Pini, shoké! Trimat piné e u vjen sakaq fryma, u nxehet gjaku. Ndérkaq shtrohet — dar- ka. Hané miré e nisin t8 gazmojné e #@ ku- vendojné, ndérsa jashté vazhdon t8 fryjé tue dani ¢ t rrukullisen me giémé orteqct ¢ maleve. Fjalé pas fjale, ja se ci thoné burrat Gjeto Basho Mujit: — © Muj, mos na e mei pér 18 keq, se ndodhemi né vatrén ténde, po ne duam 1 té pyesim njé fale, = Flim, 0 Burra. Fjalén nuk jus marr pir keg, se € di gé ma thoni me zemér we mire, = © Muj, po ti pse se marton tat vélla, Halilin? Térs mosha e tij jan® mar- tuar e Eané sot djem e vajza. Diemié e ty- Fe kané dalé n€ 1ojé té lodrojné. A mos té 6

You might also like