ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Τεχνολογία, δυνατότητες,
νοµοθεσία

Μέρος 1ο
Αιολικό δυναµικό

Κυριάκος Ρώσσης
∆ρ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ
(kros@cres.gr)
Τµήµα Αιολικής Ενέργειας
Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας

Θέµατα παρουσίασης

•Ανανεώσιµες πηγές ενέργειας

•Υπάρχουσα κατάσταση
•Στόχοι
•Αιολική Ενέργεια
•Η ατµόσφαιρα
•Ο άνεµος - Το ατµοσφαιρικό οριακό στρώµα
•Μεταβολή της ταχύτητας του ανέµου µε το ύψος και το χρόνο
•Υπολογισµός κατανοµής συχνοτήτων ταχύτητας ανέµου
•Η τύρβη του ανέµου
•Η Αιολική Ενέργεια - Εκτίµηση του αιολικού δυναµικού της
Ελλάδας
•Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

1
 Γιατί χρειαζόµαστε τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας

• Μείωση της εξάρτησης από τα συµβατικά καύσιµα

• Εξάντληση ορυκτών καυσίµων
• Μόλυνση περιβάλλοντος / Φαινόµενο θερµοκηπίου
• Αξιοποίηση εγχώριων πηγών ενέργειας
• Προσιτή τεχνολογία
• Προσέλκυση επενδύσεων σε τοπικό επίπεδο
• Αύξηση της απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο
• Ανταποδοτικότητα (π.χ. τέλος 3% επί του ετήσιου τζίρου υπέρ των
τοπικών κοινωνιών)

Γιατί χρειαζόµαστε τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας

Ειδικότερα για την Ελλάδα

Πλούσιο αιολικό δυναµικό – Άφθονη Ηλιοφάνεια

∆υσκολίες στην ηλεκτροδότηση των νησιών
∆υνατότητες ανάπτυξης της τεχνολογίας / βιοµηχανίας - Νέες θέσεις
εργασίας
Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασµού και µείωση της ενεργειακής
εξάρτησης

2
 Στόχοι - ∆εσµεύσεις

Νέος στόχος για την Ελλάδα για το 2020:

20% διείσδυση Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας και

Υδροηλεκτρικών στην τελική κατανάλωση ενέργειας

40% διείσδυση Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας και

Υδροηλεκτρικών στην ηλεκτρική ενέργεια

Αυτό σηµαίνει:
Αιολικά πάρκα: 6000 – 8000MW
Φωτοβολταικά: 1000-2000MW

Η σηµερινή εικόνα

Η σηµερινή κατάσταση στην Ελλάδα

Αιολικά πάρκα: 1297 MW

Μικρά υδροηλεκτρικά: 196 MW
Μεγάλα υδροηλεκτρικά: 3017 MW
Βιοµάζα: 40 MW
Φωτοβολταικά: 190 MW

3
 Η ατµόσφαιρα

• Ατµόσφαιρα είναι το αέριο περίβληµα που περιβάλει τη Γη

• Οι δυνάµεις που το συγκρατούν είναι οι δυνάµεις βαρύτητας του
πλανήτη
• Η θερµοκρασία, η πίεση και πυκνότητα της ατµόσφαιρας υπόκεινται
σε σηµαντικές µεταβολές που εξαρτώνται από το υψόµετρο, την ώρα,
την ηλιακή επίδραση (την εποχή) και άλλους παράγοντες
• Η θερµοκρασία µεταβάλλεται µε το ύψος. Σε ύψος 85 km η
θερµοκρασία φθάνει τους -138οC ενώ σε ύψος 400 km και µε έντονη
ηλιακή ακτινοβολία, τους 1227οC
• Η πίεση και η πυκνότητα µειώνονται προοδευτικά καθώς το ύψος
αυξάνει. Πίεση: 760 mmHg στην επιφάνεια της θάλασσας, 2.26x10-4
mmHg στα 100 km.
Πυκνότητα: 1.226 kg/m3 στην επιφάνεια της θάλασσας, 4.97x10-7
kg/m3 στα 100 km

Η ατµόσφαιρα

• Η ατµόσφαιρα υποδιαιρείται σε
ζώνες
• Ο διαχωρισµός γίνεται µε κριτήρια
την κατανοµή της θερµοκρασίας µε το
ύψος
• Η πρώτη περιοχή που εκτείνεται από
το έδαφος (πρώτο µέγιστο της
θερµοκρασίας) µέχρι το πρώτο
ελάχιστο της θερµοκρασίας καλείται
Τροπόσφαιρα
• Η δεύτερη περιοχή που εκτείνεται
µέχρι το δεύτερο µέγιστο της
θερµοκρασίας καλείται Στρατόσφαιρα
• Η επόµενη περιοχή Μεσόσφαιρα
(µέχρι το δεύτερο θερµοκρασιακό
ελάχιστο)
• Ακολουθούν η Θερµόσφαιρα και η
Εξώσφαιρα που αρχίζει από τα 400 km

4
 Η ατµόσφαιρα

Ο πιο απλός χωρισµός είναι σε κατώτερη και ανώτερη ατµόσφαιρα.

Η κατώτερη φθάνει µέχρι την κορυφή της Στρατόσφαιρας µέχρι

δηλαδή τα 50 km από την επιφάνεια της Γης

Πρακτικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατώτερη ατµόσφαιρα αφού τα

διάφορα φαινόµενα που συµβαίνουν εκεί διαµορφώνουν το αιολικό
δυναµικό µιας περιοχής

Η Τροπόσφαιρα

• Το κατώτατο στρώµα της ατµόσφαιρας (Τροπόσφαιρα) εκτείνεται

µέχρι 18 km στον Ισηµερινό και µέχρι 8 km στους πόλους
• Στην Τροπόσφαιρα υπάρχει αδιάκοπη τυρβώδης κίνηση και ανάµιξη
• Είναι η περιοχή σχηµατισµού νεφών, περιδίνησης των αερίων µαζών
και δηµιουργίας των θερµών και ψυχρών µετώπων
• Στην Τροπόσφαιρα δηµιουργούνται η βροχή, το χιόνι, οι αστραπές
και οι καταιγίδες
• Στην Τροπόσφαιρα βρίσκεται όλη σχεδόν η ποσότητα υδρατµού και
το 80% της ολικής αέριας µάζας της ατµόσφαιρας
• Στην Τροπόσφαιρα η θερµοκρασία µειώνεται σχεδόν γραµµικά µε το
ύψος (6.5οC ανά km)
• Στην κορυφή της Τροπόσφαιρας η θερµοκρασία φθάνει τους -56οC
• Η χηµική σύσταση του αέρα παραµένει αναλλοίωτη µε την αύξηση
του ύψους
• Το άζωτο και το οξυγόνο συνιστούν το 99.03% κατ’ όγκο του
καθαρού, ξηρού αέρα ενώ µαζί µε το αργό και το διοξείδιο του άνθρακα
το 99.997%

5
 Η ευστάθεια της ατµόσφαιρας

• Κοντά στο έδαφος (µέχρι τα 10 µέτρα ύψος) ο αέρας θερµαίνεται ή

ψύχεται από το έδαφος κυρίως λόγω συναγωγής
• Κατά τη διάρκεια της ηµέρας η επιφάνεια του εδάφους θερµαίνεται
συνεχώς από τον ήλιο. Συγχρόνως χάνεται συνεχώς θερµότητα λόγω
ακτινοβολίας
• Όταν ο ρυθµός θέρµανσης από τον ήλιο ξεπεράσει τις απώλειες
λόγω ακτινοβολίας, το έδαφος αρχίζει να θερµαίνεται
• Όταν το έδαφος θερµανθεί αρχίζει η κυκλοφορία ρευµάτων
συναγωγής που µεταφέρουν θερµότητα σε αέριες µάζες που
βρίσκονται ψηλότερα
• Καθώς ο αέρας ανυψώνεται διαστέλλεται καθώς κινείται σε
στρώµατα χαµηλότερης πίεσης και συνεπώς ψύχεται

Η δηµιουργία των ανέµων

• Οι άνεµοι δηµιουργούνται εξαιτίας των θερµοκρασιακών διαφορών

που εµφανίζονται στα ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας είτε λόγω
γεωγραφικού πλάτους είτε λόγω διαφορετικής θερµοκρασίας της
επιφάνειας της Γης
• Οι πλανητικοί άνεµοι δηµιουργούνται λόγω της διαφοράς
θερµοκρασίας µεταξύ Ισηµερινού και Πόλων

6
 Η δηµιουργία των ανέµων

• Οι άνεµοι που δηµιουργούνται εξαιτίας διαφορετικού γεωγραφικού

πλάτους είναι φαινόµενα σχεδόν σταθερά ή µεταβλητά αλλά µε µεγάλο
χρόνο µεταβολής
• Λόγω των µεγάλων αποστάσεων που καλύπτουν οι κινήσεις αυτές
και της µεγάλης ατµοσφαιρικής µάζας που µετακινείται, οι άνεµοι
επηρεάζονται από την περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονα της.

Τοπικοί άνεµοι

• Τοπικά ρεύµατα
δηµιουργούνται σε
παράκτιες περιοχές και
βουνοπλαγιές
• Η θάλασσα έχει µεγάλη
θερµοχωρητικότητα αφού
εκτός από την εξάτµιση η
θερµότητα µεταφέρεται
µέσα στην υδάτινη µάζα.

• Κατά τη διάρκεια της ηµέρας ο αέρας πάνω από τη θάλασσα είναι πιο
κρύος από τον αέρα που βρίσκεται στην ξηρά. Ο ζεστός αέρας της
ξηράς ανυψώνεται και ο κρύος αέρας της θάλασσας τείνει να πάρει τη
θέση του.
• Κατά τη διάρκεια της νύκτας τα παραλιακά ρεύµατα αντιστρέφονται
επειδή η θερµοκρασία στην ξηρά ελαττώνεται γρηγορότερα.

7
 Τοπικοί άνεµοι

• Παρόµοια τοπικά ρεύµατα δηµιουργούνται και στις βουνοπλαγιές.

• Κατά τη διάρκεια της ηµέρας ο θερµός αέρας ανυψώνεται κατά µήκος
των θερµών πλαγιών που θερµαίνονται από τον ήλιο.
• Κατά τη διάρκεια της νύκτας, ο σχετικά κρύος αέρας των πλαγιών
κινείται προς τις πεδιάδες

Εποχιακοί άνεµοι

• Οι εποχιακοί άνεµοι (πχ µελτέµια) δηµιουργούνται µε ανάλογο

τρόπο
• Τα µελτέµια είναι άνεµοι του καλοκαιριού και εµφανίζονται στο
Αιγαίο
• Έχουν διεύθυνση Β-ΒΑ έως Β∆
• Ξεκινούν το Μάιο και τελειώνουν τον Οκτώβριο
• Η περίοδος µε την µεγαλύτερη ένταση και συχνότητα είναι από τον
Ιούλιο µέχρι το Σεπτέµβριο
• Η ηµερήσια διακύµανσή τους παρουσιάζει µέγιστο το απόγευµα και
ελάχιστο το βράδυ

8
 Εποχιακοί άνεµοι

• Στην Ευρώπη οι άνεµοι που πνέουν επηρεάζονται από τα ανατολικά

ρεύµατα του Ατλαντικού, τα ψυχρά βόρεια και τα θερµά τροπικά της
Σαχάρας
• Οι επικρατούντες άνεµοι για τον χειµώνα είναι Νοτιοδυτικοί ενώ για
το καλοκαίρι ∆υτικοί και Βορειοδυτικοί
• Ως προς την ένταση, οι άνεµοι της χειµερινής περιόδου είναι
ισχυρότεροι καθώς το καλοκαίρι τα τοπικά συστήµατα µειώνουν την
επίδραση του συνοπτικού πεδίου

Εποχιακοί άνεµοι

9
 Εποχιακοί άνεµοι

• Στη Μεσόγειο επικρατούν ∆υτικοί και Βορειοδυτικοί άνεµοι αλλά

τα έντονα τοπικά συστήµατα στις παράκτιες περιοχές
µεταβάλουν συχνά τη γενική κατεύθυνση των ανέµων

• Στην Ελλάδα λόγω της µορφολογίας της Βαλκανικής

Χερσονήσου, το χειµώνα επικρατούν µέτριοι έως ισχυροί Βόρειοι
- Βορειοανατολικοί άνεµοι
• Την άνοιξη στρέφονται από νότιες διευθύνσεις ισχυρής
εντάσεως
• Το καλοκαίρι η ένταση των ανέµων πέφτει

Μονάδες µέτρησης

Η µέτρηση της ταχύτητας του ανέµου γίνεται συνήθως στη

κλίµακα Beaufort αντί των m/s. Η κλίµακα Beaufort είναι µια
περιγραφική κλίµακα

Ωστόσο στο πεδίο των

ανεµογεννητριών η
µονάδα µέτρησης της
είναι τα m/s

10
 Το οριακό στρώµα

• Η ατµόσφαιρα βρίσκεται σε σχετική

κίνηση µε τη Γη
• Λόγω του ιξώδους του αέρα
δηµιουργείται το ατµοσφαιρικό οριακό
στρώµα
• Μέσα σε αυτό το στρώµα η ταχύτητα
του ανέµου µεταβάλλεται από µηδέν
στην επιφάνεια της γης έως κάποια
τιµή
• Το ύψος του οριακού στρώµατος δεν
είναι σταθερό αλλά εξαρτάται από το
χρόνο και τον τόπο
• Αµεση είναι η επίδραση της
τραχύτητας του εδάφους και της
ευστάθειας της ατµόσφαιρας

Η καθ’ ύψος κατανοµή της ταχύτητας

Η διανοµή της ταχύτητας του ανέµου µε το ύψος

εκφράζεται µε διάφορες σχέσεις όπως: Καθ΄ύψος µεταβολή της µέσης
35 ταχύτητας
Ο εκθετικός νόµος
U1/U2=(z1/z2)1/a 30 8.4 m/s
8.1 m/s

και ο λογαριθµικός νόµος 25

U/u*=1/k(ln(z/zo))
20
Ύψος [m]

όπου 15

U,U1,U2 η οριζόντια συνιστώσα της ταχύτητας 7.6 m/s

στα αντίστοιχα ύψη z,z1,z2

10

u* η ταχύτητα τριβής 5

1/a εκθέτης 0
k σταθερά von Karman (=0.35) 0 2 4 6 8 10
Ταχύτητα [m/s]
zo µήκος τραχύτητας

11
 Η καθ’ ύψος κατανοµή της ταχύτητας

Συνήθως στα µετεωρολογικά προβλήµατα χρησιµοποιείται ο

εκθετικός νόµος λόγω πιό εύκολου µαθηµατικού χειρισµού του
Η τιµή του εκθέτη 1/a αποτελεί ένδειξη της µορφής της επιφάνειας
του εδάφους γιατί η τιµή του είναι συνάρτηση µόνο της τραχύτητας
ή του µήκους τραχύτητας το οποίο δίνεται από πίνακες
Το πρόβληµα ωστόσο είναι σύνθετο και όπως προκύπτει από τις
διάφορες έρευνες στα πρώτα µέτρα η κατακόρυφη κατανοµή
ακολουθεί τον εκθετικό νόµο ενώ σε µεγαλύτερα ύψη τον
λογαριθµικό
Σε σύνθετη τοπογραφία οι παραπάνω νόµοι είναι ενδεικτικοί και
απαιτείται λεπτοµερής µοντελοποίηση της ροής του ανέµου
συναρτήσει της τοπογραφίας για την ακριβέστερη εκτίµηση του σε
διάφορα ύψη από το έδαφος.

Η µεταβολή της ταχύτητας του ανέµου µε τον χρόνο

Η ταχύτητα του ανέµου σε µια θέση δεν παραµένει σταθερή µε το

χρόνο. Μεταβάλλεται κατά µέγεθος και διεύθυνση

12
 Η µεταβολή της ταχύτητας του ανέµου µε τον χρόνο

Μεταβολή της ταχύτητας ανά ώρα Tαχύτητα ανέµου ανά µήνα

6.00
9
8.8 5.00

Ταχύτητα ανέµου (m/s)

Ταχύτητα ανέµου (m/s)

8.6
4.00
8.4
8.2 3.00

8
2.00
7.8
7.6 1.00

7.4
0.00
7.2
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
Ώρα Μήνας

Source: WindRose © CRES

Η µεταβολή της διεύθυνσης του ανέµου µε τον χρόνο

April August

% time % energy % time % energy

N
NNW 30% NNE N
NNW 40% NNE
NW NE
20%
NW 30% NE
WNW ENE 20%
10% WNW ENE
10%
W 0% E
W 0% E

WSW ESE WSW ESE

SW SE SW SE
SSW SSE SSW SSE
S S Source: WindRose © CRES

13
 Η µεταβλητότητα του ανέµου

Η µεταβλητότητα του ανέµου έχει σηµασία για τη λειτουργική

απόδοση και την αντοχή των ανεµογεννητριών. Η µέγιστη τιµή της
ταχύτητας που µπορεί να εµφανιστεί στη διάρκεια ζωής της
ανεµογεννήτριας χρειάζεται στον υπολογισµό της πιθανότητας
µηχανολογικής αστοχίας της µηχανής

• Τα εναλλασσόµενα φορτία οδηγούν σε κόπωση τα υλικά των

µηχανών

• Η µεταβολή της ταχύτητας του ανέµου µε το χρόνο περιέχει

µεταβολές λόγω :
⇒ των εποχιακών διακυµάνσεων
⇒ των παροδικών κλιµατολογικών συστηµάτων
⇒ της ασταθούς φύσης της ροής

Η µεταβλητότητα του ανέµου

Για ενεργειακούς
σκοπούς
υπολογίζεται η
µέση τιµή της
ταχύτητας του Umean
ανέµου U(t)
Umax

• Η µέση τιµή ταχύτητας σε µια περιοχή µπορεί να είναι ετήσια

(καταγραφή µέσων ετήσιων ταχυτήτων), εποχιακή (µέση τιµή χειµώνα)
συγκεκριµένου ύψους ή ετών (µέση τιµή χειµώνων), ηµερήσια (µέση
τιµή ηµέρας ή ηµερών) και µέση ωριαία τιµή

• Η ενεργειακή απόδοση µιας ανεµογεννήτριας µε διάρκειας ζωής

τουλάχιστον 20 χρόνια εξαρτάται από τη µέση ετήσια τιµή της
ταχύτητας του ανέµου στη θέση εγκατάστασης

14
 Η µεταβλητότητα του ανέµου

• Η µέση ετήσια τιµή της ταχύτητας του ανέµου προκύπτει συνήθως

από µετρήσεις για µεγάλο χρονικό διάστηµα (3-5 χρόνια)

• Για ενεργειακούς σκοπούς πρέπει επίσης να είναι γνωστή και η

εποχιακή διακύµανση της ταχύτητας του ανέµου καθώς και η διάρκεια
πνοής του

• Η εποχιακή διακύµανση είναι χρήσιµη για τον υπολογισµό της

εποχιακής ενεργειακής απόδοσης της ανεµογεννήτριας και την
προσαρµογή της καµπύλης παραγωγής και ζήτησης

• Η διάρκεια πνοής του ανέµου είναι ένα επίσης πολύ σηµαντικό

χαρακτηριστικό στοιχείο για την επιλογή της θέσης εγκατάστασης µιας
ανεµογεννήτριας αφού εκφράζει το ποσοστό του χρόνου για το οποίο
πνέει άνεµος ταχύτητας µεγαλύτερης µιας συγκεκριµένης τιµής

Η µεταβλητότητα του ανέµου

Οι µετρήσεις της ταχύτητας του ανέµου ακολουθούν συνάρτηση

πυκνότητας πιθανότητας που θεωρητικά περιγράφεται από την
διπαραµετρική κατανοµή Weibull που δίνεται από την σχέση:

Η παράµετρος κλίµακας c έχει µονάδες m/s και είναι ευθέως ανάλογη

της µέσης τιµής της ταχύτητας (c~u)

Η παράµετρος σχήµατος k σχετίζεται µε την µορφή της κατανοµής και

είναι αντιστρόφως ανάλογη της διακύµανσης της ταχύτητας (k~1/σ2).

Για κάθε σταθµό µετρήσεων υπολογίζονται οι τιµές των παραµέτρων k

και c για τις οποίες η κατανοµή Weibull περιγράφει µε καλή προσέγγιση
την στατιστική κατανοµή των µετρήσεων.

15
 Η µεταβλητότητα του ανέµου
Η καµπύλη πυκνότητας πιθανότητας ταχύτητας είναι ισοδύναµη µε την
καµπύλη διάρκειας πνοής και εκφράζει την πιθανότητα ο άνεµος να
έχει ταχύτητα µεταξύ V-dV/2 και V+dV/2

14%
Κατανοµή δεδοµένων
12% Κατανοµή Weibull (2.32, 7.9)

10%

8%

6%

4%

2%

0%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

Ταχύτητα ανέµου (m/s)

Registered to C.R.E.S. (st)

Το εµβαδόν κάτω από την καµπύλη είναι ίσο µε την µονάδα

Η τύρβη του ανέµου

• Ο άνεµος µπορεί να θεωρηθεί ότι
αποτελείται από ένα ευρύ φάσµα
συχνότητας ριπών που επιτίθεται σε
µικρότερης συχνότητας µεταβαλλόµενο
άνεµο

• Οι διαταραχές της ταχύτητας του

ανέµου είναι τυχαίες και δεν µπορούν
να αναλυθούν µε σταθερού τύπου
µοντέλα προσοµοίωσης

• Προς το παρόν χρησιµοποιούνται στατιστικές τεχνικές περιγραφής

των χαρακτηριστικών µεταβολής του ανέµου

• Η τιµή της τύρβης της ροής χρειάζεται για τον υπολογισµό της
αντοχής στα µεταβαλλόµενα φορτία

16
 Η τύρβη του ανέµου

Η τύρβη είναι το µέτρο της διακύµανσης της ταχύτητας του ανέµου σε

περιορισµένο χρονικό διάστηµα (συνήθως 10 λεπτά). Ως ένταση
τύρβης ορίζεται το πηλίκο της τυπικής απόκλισης της ταχύτητας προς
τη µέση τιµή αυτής στο θεωρούµενο χρονικό διάστηµα. Το επίπεδο
της τύρβης επιδρά σηµαντικά τόσο στην απόδοση µιας Α/Γ όσο και
στην διάρκεια ζωής της.

σ
Iw = w

Uw
Η τιµή της τύρβης σε µία περιοχή είναι απαραίτητη για την επιλογή
του κατάλληλου τύπου ανεµογεννήτριας

Το Αιολικό ∆υναµικό

Το αιολικό δυναµικό της Ελλάδας εκτιµήθηκε για πρώτη φορά από το

Εργαστήριο Αεροδυναµικής του ΕΜΠ
Κατά τη διάρκεια της έρευνας αυτής χαράχθηκαν ισοταχείς καµπύλες
ανέµου σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο και σε κλίµακα 1:100.000
Για τη χάραξη των
καµπυλών µέσης ετήσιας
ταχύτητας ανέµου
χρησιµοποιήθηκαν οι
µετρήσεις της ΕΜΥ και της
∆ΕΗ
Όλες σχεδόν οι θέσεις των
µετεωρολογικών σταθµών
είναι ακατάλληλες για την
εκτίµηση του αιολικού
δυναµικού αφού
εξυπηρετούν άλλους
σκοπούς

17
 Το Αιολικό ∆υναµικό

Το Αιολικό ∆υναµικό

Οι τιµές του αιολικού

χάρτη είναι µόνο
ενδεικτικές του
αιολικού δυναµικού
και χρησιµοποιούνται
ως πρώτη ένδειξη
γιατί η ακριβής τιµή
του αιολικού
δυναµικού σε κάθε
θέση εξαρτάται πολύ
σηµαντικά από την
τοπογραφία

18
 Το Αιολικό ∆υναµικό

Η περιοχή των
Κυκλάδων
χαρακτηρίζεται από
τις υψηλότερες
ταχύτητες ανέµου σε
σχέση µε την
υπόλοιπη Ελλάδα

Η Αιολική Ενέργεια
Το Αιολικό
στην∆υναµικό
Ευρώπη

2009:25700MW

2009:3600MW
2009:19000MW
2009:4800MW

2009:1100MW

19
 Η Αιολική Ενέργεια στην Ελλάδα

Η Αιολική Ενέργεια στην Ελλάδα

Cumulative installed wind capacity in Greece

1400

1200
Cumulative installed capacity, MW

1000

800

600

400

200

0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Series1 214 298 349 424 468 605 749 873 990 1109 1210
Year

20
 Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Η µέτρηση αιολικού δυναµικού γίνεται για να προσδιοριστούν

• Οι ανεµολογικές συνθήκες της περιοχής

• Η ενεργειακή παραγωγή του αιολικού σταθµού
• Η καθ’ ύψος µεταβολή της ταχύτητας του ανέµου
• Η καµπύλη ισχύος,
• Τα κοπωτικά φορτία
• Ο θόρυβος που εκπέµπεται
• Η ποιότητα της ισχύος

Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Στην Ελλάδα και σύµφωνα µε τον νόµο N. 3468/2006, απαιτούνται

µετρήσεις αιολικού δυναµικού από φορείς πιστοποιηµένους κατά ISO
17025.

Σύµφωνα µε την Ελληνική Ρυθµιστική Αρχή Ενέργειας οι µετρήσεις

πρέπει:
• Να είναι διάρκειας τουλάχιστον 6 µηνών εφόσον η µέση ταχύτητα
ανέµου είναι µεγαλύτερη ή ίση των 7.5 m/s και η διαθεσιµότητα άνω του
90%
• Να είναι διάρκειας 12 µηνών µε διαθεσιµότητα άνω του 85%
ανεξάρτητα από την τιµή της µέσης ταχύτητας
• Να έχουν πραγµατοποιηθεί σε σηµείο αντιπροσωπευτικό ως προς τις
ταχύτητες που επικρατούν στον προς εγκατάσταση αιολικό σταθµό

21
 Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Για την εγκατάσταση µετεωρολογικών ιστών απαιτείται η έκδοση άδειας

από:
• Το αρµόδιο τοπικό δασαρχείο
• Την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας
Μπορεί να ζητηθεί επίσης
γνωµοδότηση του στρατού αλλά και
ενηµέρωση του δήµου ή της κοινότητας

Ο ενδιαφερόµενος δεσµεύεται για την

αποµάκρυνση του ιστού σε
συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα και την
αποκατάσταση του χώρου

Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Άδεια εγκατάστασης µετεωρολογικών ιστών (ΦΕΚ 202 – 19/8/2005)

Αρµόδιο τοπικό δασαρχείο: Ο ενδιαφερόµενος πρέπει να αποστείλει
στο αρµόδιο δασαρχείο ακριβή περιγραφή της υποψήφιας θέσης
εγκατάστασης (συντεταγµένες, χάρτη, φωτογραφίες κ.λπ). Ο ∆ασάρχης,
κατόπιν αυτοψίας γνωµοδοτεί για το εάν η θέση είναι δασική ή ανήκει σε
ιδιώτη και στις περισσότερες περιπτώσεις γνωµοδοτεί θετικά για τις µη
ιδιωτικές θέσεις, µε την προϋπόθεση ότι ο ενδιαφερόµενος δεσµεύεται
για την απεγκατάσταση του ιστού σε συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα
και την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος. Πολλές φορές
εισηγείται και τη γνωµοδότηση του στρατού αλλά και την ενηµέρωση
του δήµου ή της κοινότητας στην οποία ανήκει η θέση.
Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ): Η γνωµοδότηση της ΥΠΑ
απαιτείται από το νόµο. Γενικά, απαιτείται η ηµερήσια σήµανση του
ιστού µε ερυθρές και λευκές λωρίδες και η νυκτερινή σήµανση µε
κατάλληλο φανό αεροπλοϊας, ιδιαίτερα για φανούς άνω των 30 µέτρων.

22
 Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Κριτήρια για την ορθή επιλογή της θέσης µέτρησης

• Ύπαρξη ασφαλούς ένδειξης για ικανοποιητική ταχύτητα ανέµου στην

περιοχή (Παλαιότερες διαθέσιµες µετρήσεις (ΕΜΥ, ΚΑΠΕ), αιολικοί
χάρτες, µορφολογία εδάφους, υψοµετρικές διαφορές, ύπαρξη
βλάστησης, κλίση των δένδρων)
• Ξεκάθαρο Ιδιοκτησιακό καθεστώς
• Μέγεθος της διαθέσιµης έκτασης
• ∆υνατότητα πρόσβασης
• Αντιδράσεις κατοίκων
• Απόσταση από κατοικηµένες περιοχές
• Έλεγχος της περιοχής για πιθανές ιδιαιτερότητες που µπορεί να
δηµιουργήσουν αργότερα πρόβληµα πχ αρχαιότητες

Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Ιδιοκτησιακό καθεστώς. Υπάρχουν οι ακόλουθες περιπτώσεις:

α. Η έκταση να ανήκει στον ενδιαφερόµενο
β. Η έκταση να ανήκει σε ιδιώτη
γ. Να είναι δηµόσια
Στις περιπτώσεις β και γ ο ενδιαφερόµενος µπορεί να προβεί είτε
σε αγορά της έκτασης, είτε σε ενοικίαση µε ενοίκιο είτε σταθερό είτε
ως ποσοστό των ετήσιων εσόδων από την πώληση της αιολικής
ενέργειας.
Μέγεθος διαθέσιµης έκτασης. Ανάλογα µε την επιθυµητή
επένδυση θα πρέπει η υποψήφια έκταση να είναι επαρκής για την
εγκατάσταση των ανεµογεννητριών. Γενικά σε περιπτώσεις
προσανατολισµένων βουνοκορφών οι ανεµογεννήτριες θα πρέπει
να απέχουν µεταξύ τους τουλάχιστον 3 διαµέτρους δροµέα και
θεωρώντας για παράδειγµα ότι οι σύγχρονες Α/Γ των 2MW έχουν
διάµετρο περί τα 80m θα πρέπει να απέχουν τουλάχιστον 200m.

23
 Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Προσβασιµότητα. Γενικά θα πρέπει να υπάρχει δρόµος µε

δυνατότητα διάνοιξης για την εγκατάσταση του αιολικού πάρκου. Σε
περίπτωση που δεν υπάρχει θα πρέπει να διερευνηθεί το κόστος
διάνοιξης νέου δρόµου αλλά και οι πιθανοί κίνδυνοι (αντιδράσεις
για λόγους περιβαλλοντικούς ή ιδιοκτησιακούς).
Άλλα κριτήρια: Ειδικό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασµού για ΑΠΕ
(ΦΕΚ 2464, 03/12/2008)

Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Μέτρηση µε χρήση ανεµοµέτρων και ανεµοδεικτών τοποθετηµένων

σε µετεωρολογικό ιστό
Χρήση συστήµατος laser (LIDAR)

Υφιστάµενα διεθνή πρότυπα:

Evaluation of Site-specific Wind Conditions Version 1 November
2009
IEC 61400-12-1:2005/Annex G Wind Turbines Part 12-1: Power
performance of electricity producing wind turbines / Annex G-
Mounting of instruments on the mast

24
 Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Τύποι µετεωρολογικών ιστών

Σωληνωτός µε επίτονα
Χαµηλό κόστος, µικρό βάρος µικρός όγκος εύκολη εγκατάσταση
∆εν ενδείκνυται για µόνιµες εγκαταστάσεις και για κάθε αντικατάσταση
οργάνου λόγω βλάβης απαιτείται η κατάκλιση του
Σωληνωτός αυτοστήρικτος (σε τσιµεντένια βάση), µε ή χωρίς επίτονα
Μπορεί να είναι επισκέψιµος για οποιαδήποτε αντικατάσταση οργάνου
ή συντήρηση
∆εν µπορεί να φθάσει σε µεγάλα ύψη
∆ικτυωτός αυτοστήρικτος µε ή χωρίς επίτονα
Ενδείκνυται για µόνιµες εγκαταστάσεις και για µεγάλα ύψη
Μεγάλο κόστος

Τύποι µετεωρολογικών ιστών

Ο τύπος ιστού που χρησιµοποιείται τις περισσότερες φορές για τη
µέτρηση του αιολικού δυναµικού µιας περιοχής είναι ο σωληνωτός
που στηρίζεται στο έδαφος µε επίτονα (συρµατόσχοινα).
10µετρος
20µετρος

25
 Τύποι µετεωρολογικών ιστών

30µετρος 40µετρος

Τύποι µετεωρολογικών ιστών

50µετρος 60µετρος

26
 Χαρακτηριστικά µετρητικού ιστού

Ελάχιστη απόσταση ανεµοµέτρου κορυφής

από την κορυφή του ιστού: 0.75m

Ελάχιστη απόσταση από πλευρικού

ανεµοµέτρου από το σώµα του
βραχίονα: 15 * Dβραχίονα

Ελάχιστη απόσταση
πλευρικού ανεµοµέτρου από 5α
το σώµα του ιστού: 8.2 *
Dmast

α α

Επιλογή του τύπου του ιστού

Η επιλογή του τύπου του ιστού εξαρτάται κυρίως από τις

ακόλουθες παραµέτρους:
Τη χρονική διάρκεια της µέτρησης (ο σωληνωτός ιστός είναι
κατάλληλος για µετρήσεις περιορισµένης διάρκειας, γιατί είναι
ευκολότερος στη µεταφορά και εγκατάσταση αλλά και
οικονοµικότερος)
Το επιθυµητό ύψος µέτρησης (συνήθως εξαρτάται από το ύψος του
πύργου της ανεµογεννήτριας που πρόκειται να εγκατασταθεί)
Τον τύπο του εδάφους (µε χώµα ή βραχώδες)
Το υψόµετρο και τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες
Τα διαθέσιµα χρήµατα

27
 Εγκατάσταση µετρητικού ιστού

Στάδια εγκατάστασης:
-Ανέγερση
-Στήριξη, ασφάλιση
-Προσανατολισµός ιστού και στόχευση βραχιόνων µε τη βοήθεια
πυξίδας
-Εκτίµηση συντεταγµένων θέσης εγκατάστασης µε τη βοήθεια GPS
-Λήψη φωτογραφιών
Κύρια απαραίτητα εργαλεία:
-Μοχλός ανύψωσης (κιθάρα)
-Βοηθητικός σωλήνας ανύψωσης (gin-pole)
-Γεννήτρια, κρουστικό δράπανο

Εγκατάσταση µετρητικού ιστού

28
Εγκατάσταση µετρητικού ιστού

Εγκατάσταση µετρητικού ιστού

29
 Όργανα µετρήσεις αιολικού δυναµικού

Για τη µέτρηση της ταχύτητας του αέρα

χρησιµοποιούνται:

Τύπου κυπέλλου (cup anemometers):

Επαρκή για µετρήσεις περιορισµένης
διάρκειας (µικρός αριθµός παλµών ανά
δευτερόλεπτο)

Τύπου υπερήχων (sonic anemometers):

Κατάλληλα για περιοχές µε δυσµενείς
καιρικές συνθήκες και για µέτρηση της
τύρβης (έως 20Hz)

Όργανα µετρήσεις αιολικού δυναµικού

Ανεµόµετρα τύπου κυπέλλου (cup anemometers)

30
 Όργανα µετρήσεις αιολικού δυναµικού

Τύπου υπερήχων (sonic anemometers)

Όργανα µετρήσεις αιολικού δυναµικού

Αισθητήρες µέτρησης της διεύθυνσης του ανέµου (wind vane)

31
 Όργανα µετρήσεις αιολικού δυναµικού

Όργανα µέτρησης

Χρησιµοποιούνται ακόµα:

Θερµόµετρα
Μετρητές υγρασίας
Μετρητές βροχόπτωσης

Όργανα µετρήσεις αιολικού δυναµικού

Αισθητήρες µέτρησης της ατµοσφαιρικής πίεσης

32
 Καταγραφή µετρήσεων

Όλα τα στοιχεία συγκεντρώνονται από τον καταγραφέα (data logger) ο

οποίος τροφοδοτείται από µπαταρία & φωτοβολταικά

Η µεταφορά των στοιχείων γίνεται ασύρµατα µε τη βοήθεια GSM-modem.

Καταγραφή µετρήσεων

O µικροεπεξεργαστής διαθέτει δύο τύπους καναλιών εισόδου. Ο

ένας τύπος είναι απαριθµητής παλµών και δέχεται παλµικά
σήµατα από τα ανεµόµετρα, ενώ ο άλλος τύπος δέχεται αναλογικά
σήµατα (ανεµοδείκτες, θερµόµετρο, βαρόµετρο, τάση µπαταρίας).
Τα σήµατα των µετρούµενων µεγεθών, καταγράφονται στον
µικροεπεξεργαστή µε συχνότητα δειγµατοληψίας 1Hz. Οι τιµές
αποθηκεύονται στη µνήµη (Buffer) του ως στατιστικά
επεξεργασµένα αποτελέσµατα σε διαδοχικά χρονικά διαστήµατα
10min ή ως χρονοσειρές. Τα στοιχεία αποθηκεύονται σε
κωδικοποιηµένη µορφή (binary).
Η κατασκευή του µικροεπεξεργαστή είναι πολύ στιβαρή ώστε να
µπορεί να παραµένει στην ύπαιθρο και να καταγράφει τα
µετρούµενα µεγέθη για µεγάλα χρονικά διαστήµατα.

33
 Καταγραφή µετρήσεων

Υπάρχουν διάφοροι κατασκευαστές µικροεπεξεργαστών

παγκοσµίως. Στην Ελλάδα χρησιµοποιείται ευρύτατα ο ελληνικής
κατασκευής Stylitis της εταιρείας Symmetron (www.symmetron.gr)

Η λειτουργία του µετρητικού συστήµατος

Στις συνήθεις εγκαταστάσεις, η τροφοδοσία του µετρητικού

συστήµατος εξασφαλίζεται από µπαταρία βαθείας εκφόρτισης 12V,
συνδεδεµένη µε φωτοβολταϊκά στοιχεία µέσω ρυθµιστή φόρτισης.
Η συνολική ισχύς του/των φωτοβολταικού/κων στοιχείου/ων
επιλέγεται ανάλογα µε τη συνολική κατανάλωση ρεύµατος του
συνόλου των οργάνων αλλά και το γεωγραφικό πλάτος της θέσης
εγκατάστασης.
Η χωρητικότητα (Ah) της µπαταρίας επιλέγεται µε κριτήριο την
επιθυµητή αυτονοµία του συστήµατος σε περίπτωση µη
λειτουργίας του φωτοβολταϊκού λόγω καιρικών συνθηκών.
Η µεταφορά των µετρήσεων γίνεται πλέον ασύρµατα µε τη βοήθεια
GSM-modem.

34
Η τροφοδοσία του µετρητικού συστήµατος

Φανός σήµανσης

35
 Φωτοβολταικά στοιχεία

Άλλες µορφές µετρήσεις αιολικού δυναµικού

Αρχή λειτουργίας: φαινόµενο Doppler (η συχνότητα της ακτίνας laser

µετά από την ανάκλασή της από τα σωµατίδια του αέρα
διαφοροποιείται ανάλογα µε την ταχύτητά τους)

Συνήθως µια περιοχή «σαρώνεται» κυκλικά µε

συγκεκριµένη γωνία ως προς την κατακόρυφο, σε
ένα συγκεκριµένο ύψος εστιάζοντας τη δέσµη
laser σ’ αυτό. Κάθε µέτρηση είναι αποτέλεσµα 3
περιστροφών (διάρκειας 1sec η κάθε µία) σε ένα
συγκεκριµένο ύψος. Ακολούθως, η δέσµη εστιάζει
στο επόµενο ύψος και µετά από 3 περιστροφές
(άρα 3sec) λαµβάνεται η επόµενη µέτρηση. Τα
προκαθορισµένα ύψη µέτρησης µπορεί να είναι
διαφέρουν ανάλογα µε τις εκάστοτε συνθήκες .

36
 Άλλες µορφές µετρήσεις αιολικού δυναµικού

Σε αντίθεση µε την
µέτρηση ενός
ανεµοµέτρου η
οποία µπορεί να
θεωρηθεί
σηµειακή, η
µέτρηση του
LIDAR αφορά µία
ολόκληρη
επιφάνεια και
αποτελεί πιο
αντιπροσωπευτική
µέτρηση
αναφορικά µε τον
προσπίπτουσα
ροή του αέρα στο
δροµέα µιας
ανεµογεννήτριας.

Προβλήµατα στη διάρκεια των µετρήσεων

Ακινητοποίηση οργάνων µέτρησης (ανεµόµετρου και

ανεµοδείκτη) λόγω πάγου
Το φαινόµενο αυτό είναι ιδιαίτερα σύνηθες κυρίως στις βόρειες
περιοχές αλλά και σε περιοχές µε υψηλά υψόµετρα.
Συνήθως τα όργανα επανέρχονται µε την άνοδο της θερµοκρασίας
και το λιώσιµο του πάγου.
Η αντιµετώπιση του προβλήµατος σε µικρό βαθµό γίνεται µε τη
χρήση θερµαινόµενων οργάνων (µε χρήση αντίστασης), ενώ πιο
αποτελεσµατική αντιµετώπιση µπορεί να γίνει µόνο µε χρήση
γεννήτριας µεγάλης ισχύος

37
 Προβλήµατα στη διάρκεια των µετρήσεων

Ακραίες καιρικές συνθήκες

Προβλήµατα στη διάρκεια των µετρήσεων

Βανδαλισµός

38