‫فەرهەنگی تەکنۆلۆژیای زانیاری‬

‫‪www.zkurd.org‬‬
‫روهرانی‌کورد ‌‬
‫زانستپه ‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫وهشانی ‪٢‬‬

‫پێداچوونەوە‌و‌هەڵسەنگاندنی ‌‬
‫ئەکادیمیای کوردی ‪ -‬هەولێر‬

‫‪1‬‬
‫ناوی کتێب‪ :‬فهرهەنگی تەکنۆلۆژیای زانیاری‪ -‬زانستپەروەرانی کورد‬
‫وەشان‪ :‬دووەم‬
‫بەرگ‪ :‬حامید ئەحمەد‬
‫پیتچنین‪ :‬ئاراس‪ ،‬دیاکۆ‬
‫پێداچوونەوە‪ :‬ئەکادیمیای کوردی‬
‫ساڵی چاپ‪٢١٢٢ :‬‬
‫ناونیشانی سەرهێڵ‪www.zkurd.org/proje/ferhengdev.pl :‬‬

‫‪2‬‬
 ‫پێشهکی‬

‫"زانستتتتتپهروهرانی کتتتتورد" گرووپێکتتتتی پێکهتتتتاتوو لتتتته کتتتتوردانی‬

‫دانیشتتتووی وهتتته جۆربتتهجۆرهکانتته ک ته لتته ستتاڵی ‪)٢١١٢‬وه‪ ،‬بتته‬
‫هتتتهرهوهزی و تتتتاک‪ ،‬کتتتارهکانیتتتان بهشتتتێوهی "ستتتهرهێڵ ‪"online‬‬
‫لهستتتهر "‪ "www.zkurd.org‬پێشتتتکهش دهکتتتهن‪ .‬هتتتهر پڕۆژهیتتتهک‬
‫دهستهیهکی تایبهت بهخۆی ههیته‪ .‬ئتهم وشتهنامهیه کته نزیکتهی‬
‫‪ )٢٠١١‬زاراوه لتتتتهخۆ دهگرێتتتت ‪ ،‬بهرهتتتتهمی "دهستتتتتهی پتتتتڕۆژهی‬
‫فهرههنگی ئایتی"یه‪ ،‬که ماوهی چهند ساڵێکه لهسهر ئینتهرنێ‬
‫ئاماده کراوه و‪ ،‬ئێستاش وهشانی یهکهمی بهشێوهی پهڕتووکێ له‬
‫بهردهستی ئێوهی هێژادایه‪.‬‬
‫بتته کتتهڵکوهرگرتن لتته ئتتهزموونی زمانتته جۆربتتهجۆرهکان‪،‬‬
‫بهتایبتتهت زمانتته ئهورووپییتتهکان و‪ ،‬هتتهروهها بتته ڕهچتتاوکردنی‬
‫یاسا و ڕێسای زاراوهسازیی کوردی‪ ،‬کۆمهڵێ زاراوه و چهمکی نوێ‬
‫داهێنتتتراون کتتته بوونهتتتته هتتتۆی دهوڵهمهنتتتدکردنی زمانهکتتتهمان‪.‬‬
‫ههندێ له زاراوهکان به پێناسه و ڕاڤه‪ ،‬زیاتر ڕوونکردنهوهیان بۆ‬
‫کراوه‪.‬‬
‫وەشانی یەکەم‪ ،‬له کۆتتاییی متانگی ‪ ٢١٢١/٨‬لەچتاپ درا‪،‬‬
‫لەو کتتتتتتتتتتتاتەوە لە مەکتتتتتتتتتتتۆی زانستتتتتتتتتتتتپەروەرانی کتتتتتتتتتتتورد‬
‫‪ )zkurd.org/meko‬و لەڕێگەی پرسیار و وەهم و پەیوەندییەوە‬
‫گفتوگۆ لەسەر چەندین زاراوەی نوێدا کتراوە و بەردەوام بتووە‪ ،‬کە‬
‫هەندێکیان لەم وەشانەدا دەبینیتەوە‪ ،‬ئاواتی ئێمه ئهوهیه که له‬
‫وهشتتانهکانی داهتتاتوودا بگهینتته ئاستتتی وهتتته پێشتتکهوتووهکانی‬
‫دنیا که خاوهنی ههزاران زاراوهی تەکنۆلۆژیای زانیتارین‪ ،‬بتۆ ئەو‬
‫مەبەستتتتەش کارکردنمتتتان بەردەوام دەبێتتت و گفتتت ئەدەیتتتن بە‬
‫خوێنەران کە وەشانی داهاتوو دەوڵەمەندتر بکەین‪ ،‬بێگومتان ئەم‬
‫جتتۆرە کتتارانەش پشتتتیوانی و هاوکتتاریی هەمتتوو تتتاکە کەستتێکی‬

‫‪3‬‬
‫دەوێ ت ‪ ،‬نەک بە تەنهتتا زمتتانزان و زانستتت‪،‬وازان‪ ،‬بەڵکتتوو هەمتتوو‬
‫دەبێ پەرۆش بین بۆ زمانەکەمان‪.‬‬

‫بۆ هەر پێشنیار و لێدوانێکیش سەبارەت بەم فەرهەنگە‪ ،‬دەتوانن‬

‫لە ڕێگەی پۆستی ئەلیکترۆنییەوە ڕەوانەی بکەن بۆ‪:‬‬
‫‪info@zkurd.org‬‬
‫خۆشحاڵ دەبین بەهەموو پەیامێک‪.‬‬

‫ئاراس نوری و دیاکۆ هاشمی‬

‫‪4‬‬
 ‫پێزانین‬
‫ستتوپاس و پێزانینمتتان پێشتتکهش بتته هتتهموو ئهنتتدامان و میوانتتانی‬
‫گرووپهکتتته دهکتتتهین کتتته لتتته ئینتهرنێتتتتدا بتتته تاکتتته وشتتتهیهکیش‬
‫یارمتتهتییان داویتتن‪ .‬هتتهروهها بتته ئهنتتدامانی "دهستتتهی پتتڕۆژهی‬
‫ئتتتایتی" کتتته ڕێیتتتان داوه ناویتتتان لێتتتره بنووستتتین و لە وەشتتتانی‬
‫یەکهمدا چاالکانە کاریان کردوە‪:‬‬
‫دیاکۆ هاشتمی‪ ،‬ئتاراس نتوری ئهحمتهد‪ ،‬ڕاستتی ختهفاف‪ ،‬موستتهفا‬
‫عتتهلی‪ ،‬بتتاران عهبتتدو ‪ ،‬عتتهلی عتتهلی‪ ،‬دارا متتاوهتی‪ ،‬بێستتتوون‬
‫عهلی‪ ،‬بازیان ئهمین مهولوود‪ ،‬ئاریتان هۆشتیار متهحموود‪ ،‬حامیتد‬
‫ئهحمتتهد‪ ،‬ئاستتۆ نتتادری‪ ،‬ئهحمتتهد محهمتتهد ڕهوانتتدوزی‪ ،‬رارهمتتان‬
‫حهمهساڵح‪ ،‬سیامەند نەریمان‪.‬‬
‫هتتهروهها ئهنتتدامانی تتتری دهستتتهکه کتته ناویتتان لتتهم "بهستتتهر‬
‫‪"link‬هدا هاتووه‪:‬‬
‫‪)www.zkurd.org/itendam‬‬

‫ستتتوپاس و پێزانینمتتتان پێشتتتکەش بە کۆمپانیتتتای تتتتارین نێتتت ‪،‬‬

‫وەزارەتتی گواستتنەوە و گەیانتتدن – هەرێمتی کوردستتان) دەکەیتتن‬
‫کە هاوکارییان کردین لە چاپکردنی وەشانی یەکەمدا‪.‬‬

‫سوپاس و پێزانینمان پێشکەش بە ئەکادیمیای کتوردی ‪ -‬هەولێتر)‬

‫دەکەیتتتتتتن‪ ،‬کە ئەرکتتتتتتی پێتتتتتتداچوونەوە و هەڵستتتتتتەنگاندنی ئەم‬
‫فەرهەنگەیان لە ئەستۆ گرت و پێشنیاری جوانیان بۆ کردین‪.‬‬

‫دهستهی بهڕێوهبهرایهتیی زانستپهروهرانی کورد "دبزک"‬

‫‪2011-07-06‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ڕاژەی زمان لە زانستپەروەرانی کورد‬

‫هەمتتتتوو ئەو کتتتتار و پتتتترۆژانەی کە کتتتتۆمەڵەی زانستتتتتپەروەرانی کتتتتورد‬

‫کردوویانتتته‪ ،‬بەشتتتێوەی ستتتەرهێڵ ‪ )online‬لە متتتاڵپەڕی ‪ )zkurd.org‬دا‬
‫هەن‪ ،‬بتتۆ زیتتاتر ئاشتتنابوون لە ختتوارەوە بەستتتەر ‪)link‬ی هەر یەکەیتتان‬
‫دەنووستتین تتتتاکوو ختتتوێنەری کتتتورد بەئاستتتانی دەستتتتی بگتتتاتە بتتتابەت و‬
‫باڵوکراوەکانی زانستپەروەرانی کورد‪.‬‬

‫ڕێنووسی زمانی کوردی ‪kurdish orthography‬‬

‫‪www.zkurd.org/diyako/renus‬‬
‫بگۆڕی کوردی التینی بۆ کوردی سۆرانی‬
‫‪www.zkurd.org/Amino‬‬
‫فهرههنگی ئینگلیزی ‪ -‬كوردی كوردی ‪ -‬ئینگلیزی)‬
‫‪www.zkurd.org/proje/en-ku.pl‬‬
‫چێکردنی ماڵپەڕ بە ‪)HTML‬‬
‫‪www.zkurd.org/diyako/m‬‬
‫فهرههنگی تهكنۆلۆژیای زانیاری‬
‫‪www.zkurd.org/proje/ferhengdev.pl‬‬
‫زاراوەسازیی کوردی‬
‫‪www.zkurd.org/?Besh=witar&kar=asayi&jimare=353‬‬
‫زانستی وەرگێڕان‬
‫‪www.zkurd.org/?Besh=witar&kar=asayi&jimare=218‬‬
‫فێرگەی ‪ )PHP‬بە کوردی‬
‫‪www.zkurd.org/diyako/php‬‬
‫تاریکارییەکان‬
‫‪www.zkurd.org/?Besh=Taqikari‬‬

‫‪6‬‬
‫‪http://www.zkurd.org‬‬

‫ڕووکاری سەرەکیی ماڵپەڕی زانستپەروەرانی کورد‬

‫‪7‬‬
 ‫بەکارهێنانی ئەم فەرهەنگە‬
‫ئەم فەرهەنگە ئینگلیزی کوردییە‪ ،‬شێوەی ڕیزکردنەکەی‬ ‫‪‬‬
‫بە ئەلفوبێی ئینگلیزی دانراوە‪.‬‬
‫ئەگەر وشەیەک چەند هاوواتایەکی هەبێ‪ ،‬خاڵبەند‬ ‫‪‬‬
‫کراوە‪ .‬بۆ نموونە‪:‬‬
‫بینێره بۆ‬
‫‪1‬‬
‫‪forward‬‬
‫‪forward‬‬ ‫‪2‬‬
‫بهرڕۆیی‪ ،‬پێشڕۆیی‬
‫‪٢‬ت بهرڕۆ‪ ،‬پێشڕۆ‪ ،‬ڕووبهپێش ‪٢‬ت ڕاستهوخۆ‬
‫‪3‬‬
‫‪forward‬‬
‫‪ ٢‬واتا نووسراوە بەرامبەر بە ‪.)forward‬‬ ‫لێرەدا‬
‫کورتکراوەکان زۆر کات بەرامبەریان بە کوردی‬ ‫‪‬‬
‫نەنووسراوە‪ ،‬لەبری ئەوە بەرامبەر واتای کورتکراوەکە‬
‫وشەی بەرامبەری بە کوردی دانراوە یان پێناسێکی بۆ‬
‫کراوە‪ .‬بۆ نموونە‪:‬‬
‫‪int = integer type‬‬
‫‪integer type‬‬ ‫جۆری تهواو‬

‫ئەو زاراوانەی وشەی کوردییان بەرامبەر نییە یان وشەی‬ ‫‪‬‬

‫نوێیان بۆ دانەتاشتراوە‪ ،‬وشتە ئینگلیتزییەکە وەکتوو ختۆی‬
‫لە ستتتتتوونی کتتتتوردییەکەدا لە کەوانەدا نووستتتتراوەتەوە‪،‬‬
‫هەوڵتتتتدراوە واتتتتتا و بەکارهێنتتتتانەکەی بە کتتتتورتی شتتتتی‬
‫بکرێتەوە‪ ،‬بۆ نموونە‪:‬‬
‫‪Telnet‬‬ ‫‪ ،)Telnet‬تێلنێ ناوی بازرگانی‪ .‬ئامێر و‬
‫ڕایهڵهیهکی کۆن له ئینتهرنێتدا‪ ،‬لهسهر بنهمای‬
‫یونیکس‪ ،‬که بۆ ناردنتوهرگرتنی دهق و بهرنامه کار‬
‫دهکات‪ .‬بهکارهێنهر دهتوانێ ڕاستهوخۆ بچێته نێو‬
‫پێگهکانی تێلنێ و‪ ،‬لهگهڵ بهرنامهکانیدا‬
‫ڕاستهوخۆ کار بکات)‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ژێدهرهکان‬
‫‪٢‬ت کهمالنامه‪ ،‬فهرههنگی زانستی‪ ،‬عهرهبی ت ئینگلیزی ت کوردی‪ ،‬کهما‬
‫جهال غهریب‪.‬‬
‫‪٢‬ت فهرههنگی ئازادی‪ ،‬ئینگلیزی ت کوردی‪ ،‬د‪ .‬حهمه ڕهشید رهرهداخی‪.‬‬
‫‪٢‬ت فهرهه نگی گیرفانیی جاف‪ ،‬ئینگلیزی ت کوردی‪ ،‬احسان علی‪.‬‬
‫‪٤‬ت فهرههنگی ئاکسفۆرد‪ ،‬ئینگلیزی ت کوردی‪ ،‬سهالم ناوخۆش‪.‬‬
‫‪٥‬ت فهرههنگی زاراوهی زانستی‪ ،‬ئینگلیزی ت عهرهبی ت کوردی‪ ،‬مستهفا‬
‫سلێمان‪.‬‬
‫‪٦‬ت فرهنگ فارسی ت کردی‪ ،‬دانشگاه کردستان‪ ،‬سه جلدی‪ ،‬ماجد مردوخ‬
‫روحانی‪.‬‬
‫‪٠‬ت ههنبانهبۆرینه‪ ، ،‬کوردی ت کوردی ت فارسی‪ ،‬مامۆستا ههژار‪ ،‬تاران‪.‬‬
‫‪٨‬ت فهرههنگی فیزیا‪ ،‬ئینگلیزی ت عهرهبی ت کوردی‪ ،‬نهوزاد عومهر‬
‫محێدین‪.‬‬
‫‪٩‬ت فهرههنگی بیرکاری ت ئینگلیزی ت عهرهبی ت کوردی‪ ،‬نهوزاد عومهر‬
‫محێدین‪.‬‬
‫‪٢١‬ت فهرههنگی زاراوهکانی روتاب‪،‬انه‪ ،‬عهرهبی ت کوردی ت لێژنهی‬
‫گۆڤاری پهروهرده و زانس ‪.‬‬
‫‪٢٢‬ت واژهنامه کامپیوتر‪ ،‬انگلیسی ت فارسی‪ ،‬محمد رضا محمدی فر‪.‬‬
‫‪٢٢‬ت فرهنگ معاصر هزاره‪ ،‬انگلیسی ت فارسی‪ ،‬علی محمد حق شناس‪،‬‬
‫حسین سامعی‪ ،‬نرگس انت‪،‬ابی‪.‬‬
‫‪٢٢‬ت فهرههنگی خاڵ‪ ،‬کوردی ت کوردی‪ ،‬سێ بهرگی‪ ،‬شێخ محمدی خاڵ‪.‬‬
‫‪٢٤‬ت فهرههنگی کوردستان‪ ،‬کوردی ت کوردی‪ ،‬گیو مووکریانی‪.‬‬
‫‪٢٥‬ت فهرههنگی تهکنۆلۆژیای ئینگلیزی ت ئینگلیزی ‪،whatis،‬‬
‫‪.)www.whatis.com‬‬
‫‪٢٦‬ت فهرههنگی ئینگلیزی ت ئینگلیزی‪ ،‬چاپکراوی زانکۆی ‪،Oxford‬‬
‫‪Oxford Advanced learner`s Dictionary, Oxford university press‬‬
‫‪٢٠‬ت فهرههنگی ئایتیی سویدی ت سویدی‪،Pagina ،‬‬
‫‪.)/http://itord.pagina.se‬‬
‫‪٢٨‬ت فهرههنگی سویدی ت کوردی‪ ،‬کوردیی خواروو)‪ ،Lexin ،‬ڕێبوار‬
‫ڕهشید‪.‬‬
‫‪٢٩‬ت فهرههنگی سویدی ت کوردی‪ ،‬مژده خهلیل ڕەشید‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫زمانی یهکگرتووی کوردی‪ ،‬جهما نهبهز‪.‬‬ ‫‪٢١‬ت‬
‫پڕۆژهی زاراوهی زانستیی کوردی‪ ،‬کهما جهال غهریب‪.‬‬ ‫‪٢٢‬ت‬
‫بهرکوڵێکی زانسته زاراوهسازیی کوردی‪ ،‬جهما عهبدو ‪.‬‬ ‫‪٢٢‬ت‬
‫زاراوه سازیی پێوانه‪ ،‬مهسعوود محهمهد‪.‬‬ ‫‪٢٢‬ت‬

‫‪10‬‬
 ‫‪A, a‬‬
‫‪A1‬‬ ‫"ئهی" ڕهنووسی شانزهشانزهیی‪ ،‬بهرانبهر ‪ ٢١‬دهدهیی)‬
‫‪2‬‬
‫‪A = archived‬‬
‫)‪A Programming Language (= APL‬‬ ‫زمانی پرۆگرامکردنی‬
‫"ئهی"‪ ،‬بنواڕه ‪)APL‬‬
‫‪A+‬‬ ‫ئهیپڵهس بڕوانامهی خوێندن که لهالیهن کۆمپانیای بهریتانی‬
‫‪ )GTS Learning‬دهردهچێ‪ ،‬لقیان له زۆر وهتدا ههیه‪ .‬بڕوانامهیهکی‬
‫گشتییه بۆ تهکنیککارانی "کۆمپیوتهری تایبەت ‪)"pc‬‬
‫‪a-bus‬‬ ‫تێپهڕگهی سهرهکیی ناوخۆیی له‬ ‫تێپهڕگهی "ئهی"‪،‬‬
‫"گچکهڕێک‪،‬هر ‪"mini processor‬دا)‬
‫)‪a-ring (= a-circle‬‬ ‫"ئهیڕینگ"‪ ،‬ئهیبازنه‪ ،‬ئەی ئاڵقهدار‪ ،‬ئەی‬
‫بازنهدار پیتی "‪ "a‬که بازنهیهکی بچووکی لهسهره‪ ،‬بۆ وێنه له‬
‫ئهلفبێی سویدیدا ههیه "‪)"å‬‬
‫‪a2b‬‬ ‫ئهیتووبی وێبگهیهک بوو که ڕێی پێ دهدای بهشێک یان تهواوی‬
‫گۆرانییهک له تۆمارکراوه بهناوبانگهکان داگری و لێیان بدهیتهوه‪،‬‬
‫مۆسیقالێدهرێکیان بهکار دههێنا که لهالیهن "‪ "AT & T‬پهرهی پێ درابوو‪.‬‬
‫ئهو وێبگهیه ئێسته نهماوه)‬
‫‪A4‬‬ ‫ستانداردی بڕگهی کاغهزی نووسینی ‪٢٢١ x ٢٩٠‬‬ ‫ئەی فۆر‪ ،‬ئاچوار‬
‫میلیمهتر)‬
‫‪A5‬‬ ‫ستانداردی بڕگهی کاغهزی نووسینی ‪x ٢٢١‬‬ ‫ئەی فایڤ‪ ،‬ئاپێنج‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ ٢٤٨‬میلیمهتر)‬
‫‪A:‬‬ ‫ئاجووت‪،‬اڵ له کۆمپیوتهری کهسیدا نیشانهی دیسکی نهرمی ‪)A‬‬
‫)‪AAA (= authentication, authorization, and accounting‬‬ ‫سێئهی‬
‫ڕهسهنێتی‪ ،‬دهسههتپێدان و ژمێریاری)‬
‫)‪AAAI (= American Association for Artificial Intelligence‬‬
‫تریپڵئهیئای کۆمهڵهی ئهمریکی بۆ زیرەکی دهستکرد)‬
‫)‪AAC (= MPEG2-Advanced Audio Coding‬‬ ‫ئهیئهیسی‬
‫تهکنیکێکی پێشکهوتوو بۆ پهستانی دهنگ‪ ،‬زۆر جار پێی دهوترێ ‪)MP4‬‬
‫‪AB roll‬‬ ‫له ڕاگهیێنهکان "‪"media‬دا‪ ،‬دوو پارچه‬ ‫خلۆریی ئهیبی‪،‬‬
‫مۆسیقا یان ڤیدیۆ‪ ،‬که وهها هاوههنگاو بوون که به دهستپێکی یهکێکیان‪،‬‬
‫ئهوی تریان "بزرۆ ‪ "fade‬دهبێ)‬
‫‪abacus‬‬ ‫چوارچێوهی مووروودار بۆ ژمارهکاری)‬‫چۆرت‪ ،‬ئهژمێر‬
‫‪abandon‬‬ ‫وازلێهێنان‪ ،‬وهالنان چوونهدهرهوه له پهڕگه بهبێ‬
‫پاشهکهوتکردنی)‬
‫‪abandon text‬‬ ‫وازلێهێنانی دهق‪ ،‬دهقوازلێهێنان‬
‫له وشهڕێک‪،‬هریدا‪ ،‬پاشهکهوتنهکردنی بهئهنقهستی پهڕگه‪ ،‬بهمهبهستی‬
‫گوێنهدان له دهستکاری و گۆڕانکارییه کراوهکان)‬
‫‪abandonware‬‬ ‫فڕێواڵه‪ ،‬بهرنامهواڵهی وازلێهێنراو‬
‫بهو نهرمهواڵه کۆمپیوتهریانه دهوترێن که ئیتر نافرۆشرێن یان پاڵپشتی‬
‫ناکرێن و لهبهر هۆی نادیار خاوهنی مافی لهچاپدانهوهکهیان ناڕوونه)‬
‫‪abbr. = abbreviation‬‬
‫‪abbr. addr. = abbreviated addressing‬‬
‫‪abbreviate‬‬ ‫کورتکردنهوه‪ ،‬کورتهکردنهوه‬
‫‪abbreviated‬‬ ‫کورتکراوه‪ ،‬پوختەکراو‬
‫)‪abbreviated addressing (= abbr. addr.‬‬ ‫ناونیشانپێدانی‬
‫کورتکراوە‬
‫)‪abbreviation (= abbr.‬‬ ‫‪٢‬ت کورتکردنهوه ‪٢‬ت کورته‪ ،‬کورتکراوه‬
‫‪abbreviations‬‬ ‫‪٢‬ت فهرماننامهی کورتهکان ‪٢‬ت کورتهکان‬

‫‪12‬‬
‫‪abbreviation[s] file‬‬ ‫پهڕگهی کورتهکان‬
‫)‪ABC1 (= Atanasoff-Berry Computer‬‬ ‫ئهیبیسی کۆمپیوتهری‬
‫ئاتانازۆفت بێڕی‪ ،‬له مێژووی کۆمپیوتهردا)‬
‫‪2‬‬
‫)’‪ABC (= ABCs = ABSs‬‬ ‫‪٢‬ت ئهلفبێ‪٢‬ت بنهماکان ‪٢‬ت پهڕتووکی‬
‫سهرهتایی ‪٤‬ت ئهلفبێی کار‪ ،‬سهرهتاکانی کار‬
‫)‪abend (= abnormal end = abnormal termination‬‬ ‫‪٢‬ت ئابێند‪،‬‬
‫کۆتاییپێهاتنی نائاسایی کۆتاییپێهاتنی بهرنامه بههۆی سهرههڵدانی‬
‫ههڵهیهکی نهرمهواڵهیی‪ ،‬وهکوو دابهشبوون بهسهر سفردا‪ ،‬یان ههڵهی‬
‫ڕهرهواڵهیی وهکوو تهواوبوونی کاغهزی چاپگهر)‬
‫‪٢‬ت کۆتاییپێهێنانی نائاسایی‬
‫‪abend recovery program‬‬ ‫بهرنامهی چێکهرهوهی "ئابێند"‬
‫ئهو نهرمهواڵهیهی که بهرنامهی ڕاگیراو سهرلهنوێ دهخاتهوه کار)‬
‫‪ability‬‬ ‫توانا‪ ،‬لێهاتوویی‬
‫)‪ABIOS (= Advanced Basic Input Output System‬‬ ‫ئهیبایووز‪،‬‬
‫ئهیبیئایئۆئێس کورتهی دهستهواژهیهکی ئینگلیزییه که به کوردی‬
‫دهبێته "سیستهمی تێچوو دهرچووی بهیسیکی پهرهسهندوو" که کۆمهڵێ له‬
‫ڕهوته ڕاژهیییه سیستهمییهکانه له کۆمپیوتهرهکانی ‪ ps/2‬دا)‬
‫‪abnormal‬‬ ‫ناوازه‪ ،‬نائاسایی‪ ،‬ناسروشتی‬
‫‪abnormally‬‬ ‫نائاسایییانه‪ ،‬ناسروشتییانه‬
‫‪abort‬‬ ‫‪٢‬ت پچڕاندن‪ ،‬کوژاندنهوه ‪٢‬ت البردن‪ ،‬وهستاندن‪،‬‬
‫کۆتاییپێهێنان کۆتاییپێهێنانی بهئهنقهستی جێبهجێکردنی بهرنامه‬
‫لهبهر سهرههڵدانی ههڵه) ‪٢‬ت کۆتاییپێهاتن کۆتاییپێهاتنی‬
‫جێبهجێکردنی بهرنامه لهالیهن سیستهمی کارپێکردنهوه)‬
‫…‪about‬‬ ‫زاراوهیهک که زۆر جار له بهشێکی‬ ‫سهبارهت‪...‬‬
‫سیستهمێکی "‪"help‬ی نهرمهواڵه یان ڕهرهواڵه دێ و پێناسه سهرهکییهکان‬
‫و بهتایبهت "‪"copyright‬ی سیستهمهکه له چهند دێڕدا پیشان دهدات)‬
‫‪abridge‬‬ ‫کورتکردنهوه‬
‫‪abridged‬‬ ‫کورتهیی ئاوهڵناو)‬

‫‪13‬‬
‫‪abridged version‬‬ ‫وهشانی کورتهیی له پهڕتووک و دراوهدا)‬
‫‪abridgement‬‬ ‫کورتکاری‪ ،‬پوختهکاری‬
‫‪abrupt‬‬ ‫لهپڕ‪ ،‬لهناکاو‪ ،‬کوتوپڕ‬
‫‪abscissa‬‬ ‫ڕایهڵی ئاسۆیی‪ ،‬پۆ‬
‫‪absolute‬‬ ‫‪٢‬ت ڕهها‪ ،‬بێپایان‪ ،‬بێجڵهو‪ ،‬بێسنوور‪ ،‬بهربهرهه‬
‫‪٢‬ت تهواو‬
‫)‪absolute address (actual address = machine address = direct address‬‬
‫ناونیشانی ڕهها‪ ،‬ناونیشانی پهتی‪ ،‬ناونیشانی ڕاستهرینه‪،‬‬
‫ناونیشانی ماشینی‪ ،‬ناونیشانی فیزیکی ناونیشانی ژمارهیی یان‬
‫ڕهرهواڵهییی خانهکانی بیرگه‪ ،‬به ههمان شێوه و به ههمان ڕێک‪،‬ستنێ که‬
‫لهالیهن گههڵهداڕێژ یان کارگه چێکهرهکانی دابین کراون)‬
‫‪absolute addressing‬‬ ‫ناونیشانپێدانی ڕهها‬
‫‪absolute assembler‬‬ ‫ئهسمبلهری ڕهها‬
‫)‪absolute code1 (= absolute program‬‬ ‫بهرنامهی ڕهها‪،‬‬
‫بهرنامهی ماشینی‬
‫‪absolute code‬‬ ‫‪2‬‬
‫کۆدی ڕهها‪ ،‬نهێنیی ڕهها‪ ،‬نهێنیی کردهی‬
‫ڕهها‬
‫‪absolute disk address‬‬ ‫ناونیشانی ڕههای دیسک‪ ،‬ناونیشانی‬
‫فیزیکیی دیسک‬
‫‪absolute error‬‬ ‫ههڵهی ڕهها‪ ،‬ههڵهی پهتی‬
‫)‪absolute instruction (= actual instruction‬‬ ‫ڕێکارنامهی ڕهها‪،‬‬
‫ڕێکارنامهی پهتی‬
‫بارکهری پهتی جۆره نهرمهواڵهیهکی سیستهمی) ‪absolute loader‬‬
‫‪abstract1‬‬ ‫‪٢‬ت پوخته‪ ،‬کورته پوختهیهکی تێروتهسه له تهواوی‬
‫ناوهڕۆکی "بهڵگهنامه"یهک بۆ وێنه کتێبێ یان وتارێ‪ ،‬که بهگشتی به ده‬
‫وشهیهک تا سهد وشهیهک دهنووسرێتهوه) ‪٢‬ت ڕووت‪ ،‬نهبینراو‪ ،‬نادیار‬
‫‪٢‬ت پوختهکردن‪ ،‬کورتکردنهوه ‪٤‬ت ڕووتکردن‪ ،‬بهڕووتی‬

‫‪14‬‬
‫‪abstract2‬‬ ‫ڕووت‪ ،‬لێدابڕاو‬
‫‪abstract data-type‬‬ ‫جۆرهت دراوهی ڕووت‬
‫‪abstract specification‬‬ ‫تایبهتمهندیی ڕووت‬
‫تایبهتمهندییهکانی نهرمهواڵه و هی تر‪ ،‬که به زمانی "وێنهیی"‬
‫دهردهبڕێن)‬
‫‪abstractor‬‬ ‫پوختهنووس‪ ،‬پوختهساز‬
‫‪ACC = accumulator‬‬
‫‪accelerate‬‬ ‫‪٢‬ت تاودان‪ ،‬لهزپێدان‪ ،‬خێراکردن‪ ،‬گوڕپێدان‬
‫‪٢‬ت تاوسهندن‪ ،‬لهزگرتن‪ ،‬گوڕگرتن‬
‫‪accelerated‬‬ ‫تاودراو‪ ،‬تاوگرتوو‪ ،‬لهزگرتوو‪ ،‬تاودار‬
‫‪acceleration‬‬ ‫تاو‪ ،‬لهز‪ ،‬گوڕ‪ ،‬خێرایی‬
‫‪acceleration function‬‬ ‫پابهندی تاو‬
‫‪accelerator‬‬ ‫تاودهر‬
‫‪acceptance‬‬ ‫وهرگرتن‪ ،‬وهرگیران‬
‫)‪acceptance number (= ACCN‬‬ ‫ژمارهی وهرگیران له کۆنترۆڵی‬
‫چۆنیهتیدا)‬
‫‪acceptance test‬‬ ‫ئهزموونی وهرگیران‪ ،‬تاریکردنهوهی‬
‫وهرگیران‬
‫‪acceptor‬‬ ‫وهرگر‬
‫‪access‬‬ ‫‪٢‬ت چوونهناو‪ ،‬دهستپێگهیشتن‪ ،‬ڕێی چوونهژوورهوه یا‬
‫تێپهڕبوون ‪٢‬ت مافی چوونهناو یان چوونهژوورهوه‬
‫‪access arm‬‬ ‫باسکی دهستپێگهیشتن‪ ،‬رۆڵی دهستپێگهیشتن‬
‫له دیسکلێ‪،‬وڕدا‪ ،‬میکانیسمێکه که کرداری خوێندن و نووسین دهباته پێش و‬
‫پاشهوه)‬
‫‪access barred‬‬ ‫دهستپێگهیشتنی نهلواو‪ ،‬دهستپێگهیشتنی‬
‫ڕێپێنهدراو له پاراستنی دراوهکاندا)‬
‫‪access charge‬‬ ‫مزی دهستپێگهیشتن‬

‫‪15‬‬
‫)‪access code (= password‬‬ ‫تێپهڕوشه‪ ،‬تێپهڕهوشه‬
‫‪accessibility‬‬ ‫توانای دهستپێگهیشتن‪ ،‬دهستپێگهیشتهنێتی‪،‬‬
‫توانای چوونهژوورێتی‬
‫)‪account (= user account‬‬ ‫ههژمار‪ ،‬ههژماری بهکارهێنهر له‬
‫ڕایهڵهدا)‬
‫‪accountancy‬‬ ‫ژمێریاری‬
‫‪accumulator‬‬ ‫کۆکهر‬
‫)‪acoustic (= acoustical‬‬ ‫‪٢‬ت دهنگی ‪٢‬ت دهنگناسی‪ ،‬دهنگزانی‪،‬‬
‫فهرماننامهی بێناونیشان‪ ،‬ڕێکارنامهی بێناونیشان‬
‫‪acquire‬‬ ‫بهدهستهێنان ی مافی لهچاپدانهوه)‪ ،‬کڕینی ماف‬
‫ی لهچاپدانهوه) له پیشهسازیی باڵوکردنهوهدا‪ ،‬مافی لهچاپدانهوهی‬
‫پهڕتووک و نهرمهواڵه)‬
‫‪acquiring editor‬‬ ‫پێداچووی مافی لهچاپدانهوه‬
‫‪Acrobat‬‬ ‫ئهکرۆبات ئهکرۆبات پرۆگرامێکه لهالیهن "‪ "Adobe‬که‬
‫وهک خۆی پیشان‬ ‫ڕێگه دهدات وێنهیهک له بهڵگهنامهیهک بگیرێ و خش‬
‫بدرێتهوه)‬
‫‪acronym‬‬ ‫سهروشه یهکهم پیتی چهند وشهیهک پێکهوه)‬
‫‪action‬‬ ‫کردار‪ ،‬کار‪ ،‬کرده‪ ،‬کردهوه‬
‫‪active‬‬ ‫چاالک‪ ،‬کارا‬
‫)‪Active Server Pages (= ASP‬‬ ‫الپهڕه ڕاژهکاره کاراکان‬
‫=( ‪Active Server Pages .NET‬‬ ‫الپهڕه ڕاژهکاره کاراکان‬
‫)‪ASP.NET‬‬ ‫وەشانی تایبەت بە سەکۆی "‪)".Net‬‬
‫‪ActiveX‬‬ ‫ناوێکه مایکرۆساف‬ ‫ئهکتیڤئێکس‬
‫داویهتی به کۆمهڵێک‬
‫له ئامراز و تهکنۆلۆژیای "بهرنامهسازیی تهن‪،‬واز ‪object-oriented‬‬
‫‪"programming‬ی گرنگ و پێویس ‪ ~ .‬بهردهوامیی دوو تهکنۆلۆژیای تری‬
‫مایکرۆسۆفته که پێیان دهوترێ "‪ "OLE‬و "‪ "COM‬که کورتهی ئهمانهن‪:‬‬
‫)‪ (Object Linking and Embedding‬و )‪(Component Object Model‬‬

‫‪16‬‬
‫]‪AD [After Dark image‬‬ ‫جۆره درێژکراوهیهکی پهڕگه)‬
‫)‪Ada (= ADA‬‬ ‫ئادا‪ ،‬ئێیدا جۆره زمانێکی ئاستبهرز‪ ،‬خاوهنی‬
‫ههلومهرجی بهرنامهسازیی گورجوگۆڵ)‬
‫‪Ada language‬‬ ‫زمانی ئادا‪ ،‬زمانی ئێیدا‬
‫‪Ada programming‬‬ ‫بهرنامهکردنی ئادا‪ ،‬بهرنامهکردن‬
‫به زمانی ئێیدا‬
‫‪adapt‬‬ ‫سازکردن‪ ،‬گونجاندن‬
‫‪adapter‬‬ ‫سازکهر‪ ،‬گونجێنهر‬
‫‪add‬‬ ‫خستنهسهر‪ ،‬کۆکردنهوه‪ ،‬پێوهنان‬
‫‪add-on‬‬ ‫‪٢‬ت پێوهکراو‪ ،‬زیاترکراو‪ ،‬سهرخراو‪ ،‬زێدهکراو‬
‫‪٢‬ت زیاترکهر‪ ،‬پێزیادکهر‪ ،‬وهسهرخهر‬
‫‪address‬‬ ‫ناونیشان‬
‫‪address bar‬‬ ‫تووڵی ناونیشان‬
‫‪address bus‬‬ ‫تێپهڕگهی ناونیشان‬
‫)‪addressless instruction (= zero-addressed instruction‬‬
‫فهرماننامهی بێناونیشان‪ ،‬ڕێکارنامهی بێناونیشان‬
‫‪adminstration‬‬ ‫کارگێری‪ ،‬بهڕێوهبهرایهتی‪ ،‬فهرمانگه‬
‫‪adminstrator‬‬ ‫بهڕێوهبهر‬
‫‪advanced‬‬ ‫پهرهسهندوو‬
‫‪adware‬‬ ‫بانگهشهواڵه‪ ،‬پرۆگرامی بانگهشه‬
‫‪alias‬‬ ‫ناسراو به‪ ،‬نازناو‪ ،‬ناوی خوازیار‪ ،‬خوازناو‬
‫‪aliasing‬‬ ‫‪٢‬ت خاوڕۆیی ‪٢‬ت زیگزاگ‪ ،‬البهال‬
‫‪align‬‬ ‫هاوڕێکی‪ ،‬هاوهێڵی‪ ،‬هاوتهختی‪ ،‬الڕێککردن‪ ،‬الگرتن‬
‫)ڕێک‪،‬ستنی دهق‪ ،‬وێنه‪ ،‬هتد‪ ،‬بۆ الی ڕاس ‪ ،‬ناوهڕاس یان چهپ‪(.‬‬
‫‪alignment‬‬ ‫الگرتن‪ ،‬ڕیزکردن‬
‫‪alpha‬‬ ‫ئەلفا )وەشانێکی بەرنامەیەک که ئێستا نهکهوتۆته بهردهستی‬
‫خهڵکی‪ ،‬بههم به مهبهستی تاریکردنهوه ههیه(‬

‫‪17‬‬
‫‪alphanumeric‬‬ ‫ئهلفاژمارهیی‬
‫‪alternate‬‬ ‫لهبری‪ ،‬جێگرهوه‪ ،‬بژاره‬
‫)‪analog1 (= analogoue‬‬ ‫‪٢‬ت بهراوردی‪ ،‬پێوانهیی‪،‬‬
‫بهراوردکارانه ناڕهنووسی)‬
‫‪2‬‬
‫)‪analog (= analogoue‬‬ ‫لێکچوو‪ ،‬هاویهک‪ ،‬هاوتا‪ ،‬هاوشێوه‪،‬‬
‫بهرانبهر له کۆنترۆڵدا‪ ،‬بۆ وێنه له سیستهمی لێکچوودا)‬
‫‪3‬‬
‫)‪analog (= analogoue‬‬ ‫‪٢‬ت بهراوردی‪ ،‬ئامێری بهراوردی‪،‬‬
‫ئامێری پێوانهیی‪ ،‬ئامێری بهراوردکارانه له بهرانبهر "ئامێری‬
‫ڕهنووسی")‬
‫‪analog adder‬‬ ‫پێزیادکهری پێوانهیی‬
‫‪analysis‬‬ ‫شیکردنهوه‪ ،‬شیتهڵکاری‬
‫‪anchor‬‬ ‫لهنگهر‬
‫‪android‬‬ ‫ئەندرۆید‬
‫سیستەمی کارپێکردنە‪ ،‬بۆ ئامێری‬
‫گەڕۆک و تایەپێژمێر پەرەی پێدراوە)‬
‫‪animation‬‬ ‫جووهو‪ ،‬بزێو‬
‫‪annotation‬‬ ‫یاداش ‪ ،‬پهراوێزنووسی‬
‫‪anonymous‬‬ ‫نهناسراو‪ ،‬نهزانراو‪ ،‬بێناو‪ ،‬کهسنهناس‬
‫‪antiglare‬‬ ‫دژهبریقه‬
‫‪antivirus‬‬ ‫دژهڤایرۆس‬
‫)‪antivirus software (= AVS‬‬ ‫نەرمەواڵەی دژەڤایرۆس‬
‫نەرمەواڵەیەک بۆ پاراستن لە بەرەنگاربوونەوەی ڤایرۆسی‬
‫کۆمپیوتەر کە پەی پێ دەبرێ ‪).‬‬
‫‪Apache‬‬ ‫ڕاژهکارێکی وێبه که بهخۆڕایی و به شێوهی‬ ‫ئهپاچی‬
‫ژێدهرکراوه "‪ "opensource‬لهبهردهستدایه‪ ،‬یەکەم وەشانی‬
‫ساڵی ‪ ٢٩٩٥‬باڵو کراوەتەوە‪ ،‬بۆ زانیاریی زیاتر بڕوانە‬
‫‪)www.apache.org‬‬

‫‪18‬‬
‫‪API (= application programming‬‬ ‫ناوبەستی بەرنامەی‬
‫)‪interface‬‬
‫بەکاربەری‬
‫)‪APL (= A Programming Language‬‬ ‫ئهیپیئێڵ زمانی‬
‫بهرنامهکردنی ئاستبهرز‪ ،‬ڕاڤهکهری ههیه و بۆ کاری بیرکاری چێ کراوه‪.‬‬
‫ههلومهرجی زۆری ههیه بۆ ڕێک‪،‬ستنی ڕیزهک "‪"array‬هکان و‬
‫چارهسهرکردنی هاوکێشه جهبرییهکان)‬
‫)‪App (= application‬‬
‫‪append‬‬ ‫پاشکۆکردن‪ ،‬لهتهک‪،‬ستن‬
‫‪Apple‬‬ ‫"ئهپڵ" ناوی بازرگانی‪ .‬یهکێکە له پێژمێرسازه گهورهکانی‬
‫دنیا)‬
‫‪Apple Computer (= Apple-Macintosh Computer = Macintosh‬‬
‫)‪Computer‬‬ ‫کۆمپیوتهری ئهپڵ‪ ،‬پێژمێری ماکینتۆش‬
‫‪appliance‬‬ ‫ئامێر‪ ،‬کهرهسته‪ ،‬دهزگا ههر جۆره ئامێرێکی کارهبایی‬
‫و ناوماڵهیی)‬
‫‪appliance computer‬‬ ‫پێژمێری ئاماده‪ ،‬کۆمپیوتهری‬
‫ئامادهی کار پێژمێرێ که پاش کڕین دهتوانرێ بدرێته دهم کارهبا و ههڵ‬
‫بکرێ و ئیشی پێ بکرێ )‬
‫‪applicabillity‬‬ ‫بهکاربهری‪،‬وازی‪ -‬کردینی‪ ،‬کردارەکی‬
‫‪applicable‬‬ ‫بهکاربهری‪،‬واز‬
‫‪applicant‬‬ ‫داواکار‪ ،‬داخواز‬
‫‪application1‬‬ ‫بهرنامهی بهکاربهری‪ ،‬نهرمهواڵهی‬
‫بهکاربهری‪ ،‬بهرنامه‪ ،‬نهرمهواڵه‬
‫‪٢‬ت داوانامه‪ ،‬داخوازنامه ‪٢‬ت پرۆگرام ی پێژمێر)‬
‫‪2‬‬
‫‪application‬‬
‫‪٢‬ت بهکاربهری‪ ،‬بهکارهێنان‪ ،‬کارپێکردن‪ ،‬خستنهکار ‪٤‬ت کاری‬
‫بهکاربهریی کۆمپیوتهر‪ ،‬کاری کردهنی‪ ،‬کارێ بکرێ ئهنجام‬
‫ببێ‬
‫‪application developer‬‬ ‫بهرههمهێنانی بهرنامهی‬

‫‪19‬‬
 ‫بهکاربهری‪ ،‬پەرەپێدانی بەرنامە‬
‫‪application development language‬‬ ‫زمانی‬
‫بهرههمهێنانی بهرنامهی بهکاربهری‬
‫‪application development system‬‬ ‫سیستهمی‬
‫بهرههمهێنانی بهرنامهی بهکاربهری‬
‫‪application file‬‬ ‫پهڕگهی بهکاربهری‬
‫‪application form‬‬ ‫فۆرمی داوانامه‪ ،‬فۆرمی داخوازنامه‬
‫‪application generator‬‬ ‫دینهمۆی بهرنامه‬
‫‪application icon‬‬ ‫وێنۆچکهی بهکاربهری‬
‫‪application-oriented language‬‬ ‫زمانی بهکاربهری‪،‬واز‬
‫‪application package‬‬ ‫گورزهی بهکاربهری‪ ،‬گورزهی‬
‫نهرمهواڵهی بهکاربهری‬
‫‪application program = applications program‬‬
‫‪applications program‬‬ ‫بهرنامهی بهکاربهری بهرنامهیهک‬
‫که به مهبهستی بهکاربهریێکی دیاریکراو دهنووسرێ ‪ ،‬وهکوو بهرنامهی‬
‫ژمێریاری‪ ،‬کۆگاداری‪ ،‬بانکداری و هتد)‬
‫‪application programming‬‬ ‫ناوبەستی بەرنامەی بەکاربەری‬
‫‪interface = API‬‬ ‫نێوانەڕوویەکە بۆ داڕشتنی‬
‫بەرنامەیەکی بەکاربەری)‬
‫‪applications software‬‬ ‫نهرمهواڵهی بهکاربهری‬
‫‪applications terminal‬‬ ‫کۆتاگهی بهکاربهری‬
‫‪applied‬‬ ‫بهکاربهری‪ ،‬کردهنی‪ ،‬کردارهکی‬
‫‪applied graphics‬‬ ‫گرافیکی بهکاربهری‪ ،‬نیگارسازیی‬
‫بهکاربهری‬
‫‪apply‬‬ ‫بهکاربردن‬
‫‪approach‬‬ ‫بۆ چوون‪ ،‬نزیکبوونهوه‪ ،‬لێنزیکبوونهوه‪ ،‬چوون‬
‫بهرهو‬

‫‪20‬‬
‫‪approval‬‬ ‫‪٢‬ت پهسهندکردن‪ ،‬مۆرکردن‪ ،‬ڕهزامهندی‬
‫‪٢‬ت بهدڵبوون‪ ،‬پهسهندکردن ‪٢‬ت ئافهرین‬
‫‪approve‬‬ ‫‪٢‬ت پهسهندکردن‪ ،‬مۆرکردن ‪٢‬ت بهالوهباشبوون‪،‬‬
‫ڕالهسهربوون‬
‫‪approxe = approximate‬‬
‫‪approximate‬‬ ‫‪٢‬ت نزیک‪ ،‬لهیهکهوه نزیک ‪٢‬ت وهک یهک‪،‬‬
‫چونیهک ‪٢‬ت نزیکهیی ‪٤‬ت لێکچوون‪ ،‬لێککردن‬
‫‪approximation‬‬ ‫‪٢‬ت لێکچوون‪ ،‬لێنزیکبوونهوه ‪٢‬ت نزیکهیی‬
‫‪arbitrary‬‬ ‫‪٢‬ت دڵویس ‪ ،‬دڵ‪،‬واز‪ ،‬بهمهیلی خۆ‪ ،‬لهڕووی‬
‫ویستنهوه ‪٢‬ت بێسهرووبهر‪ ،‬نابهجێ‪ ،‬لهخۆوه‬
‫‪arbitrary constant‬‬ ‫نهگۆڕی دڵویس ‪ ،‬نهگۆڕی دڵ‪،‬واز‪،‬‬
‫لە خۆوەیی هەمیشەیی‬
‫‪architecture‬‬ ‫تهالرسازی‬
‫‪archive‬‬ ‫ئهرشیڤ‬
‫)‪archived (= A‬‬ ‫ئهرشیڤکراو‬
‫‪area‬‬ ‫‪٢‬ت ناوچه‪ ،‬ههرێم‪ ،‬شوێن ‪٢‬ت ڕووبهر‪ ،‬ڕوو‪ ،‬پانتایی ‪٢‬ت‬
‫بهستێن‪ ،‬بوار‬
‫‪argue‬‬ ‫‪٢‬ت بهڵگههێنانهوه ‪٢‬ت مشتومڕکردن‪ ،‬چهندوچۆنکردن‬
‫‪argument‬‬ ‫‪٢‬ت بهڵگه ‪٢‬ت مشتومڕ‪ ،‬دهمهراڵێ‬
‫‪arithmetic‬‬ ‫ژمێرهیی‬
‫‪array‬‬ ‫ڕیزهک‪ ،‬ڕیز‬
‫‪arrow‬‬ ‫تیر‬
‫‪ascending‬‬ ‫ههڵچوون‪ ،‬بهرزبوون‪ ،‬بهرزهڕۆیی‬
‫)‪ASCII (= American Standard Code for Information Interchange‬‬
‫ئاسکی‪ ،‬هێمای ئاسکی جۆره کۆدێکی حهوت بیتیی ‪ ٢٢٨‬نووسهیییه‪ ،‬که‬
‫بۆ ستانداردکردنی ئاڵوگۆڕی دراوهکان لهنێوان جۆره جیاوازهکانی‬
‫دهزگاکانی دراوهکاری و پێوهندییهکانی ڕهنووسی‪ ،‬گههڵهڕێژی کراوه)‬

‫‪21‬‬
‫‪ASCII character‬‬ ‫نووسهی ئاسکی‬
‫‪ASCII character set‬‬ ‫کۆمهڵه نووسهی ئاسکی‬
‫‪ASCII code‬‬ ‫کۆدی ئاسکی‬
‫‪ASCII file‬‬ ‫پهڕگهی ئاسکی پهڕگهیهک که تهنها پێک هاتووه له‬
‫به ڕهمزهکانی ئاسکی)‬ ‫پی‬
‫‪ASCII FTP mode‬‬ ‫یهکێک له دوو‬ ‫دۆخه ‪ FTP‬ی ئاسکی‬
‫دۆخهکانی گواستنهوهی دراوهکان لهڕێگهی ‪)FTP‬‬
‫‪ASCII keyboard‬‬ ‫تهختهکلیلی ئاسکی‬
‫ڕیزبهندی ئاسکی‪ ،‬ڕیزبهندی نووسهییی ئاسکی ‪ASCII string‬‬
‫‪ASCII text‬‬ ‫دهری ئاسکی دهری پاشکهوتکراو به داڕێژهی ئاسکی)‬
‫)‪ASP (= Active Server Pages‬‬ ‫الپهڕه ڕاژهکاره کاراکان‬
‫‪Assembly language‬‬ ‫زمانی کۆکار‪ ،‬ئەسێمبلی زمانێکی‬
‫ئاستنزمی بەرنامەداڕشتنە)‬
‫‪assertion‬‬ ‫‪٢‬ت سووربوون‪ ،‬داوا‪ ،‬خوازه‪،‬‬
‫پێداگری ‪٢‬ت دڵنیابوون‬
‫‪associate‬‬ ‫هاوپهیوهند‬
‫)@( ‪at‬‬ ‫ئالوو ‪ ،‬ئات لوو تێبینی‪ :‬به هێمای )@( که "‪ "a‬یهکی‬
‫لوولبووه دهڵێین "ئالوو "‪ .‬ئهو ئالووله له زۆربهی زمانه ئهورووپییهکاندا‬
‫بهگوێره ی زمانی خۆیان گۆڕیویانه و ناوێکیان بۆ داناوه‪ .‬بۆ وێنه له سویدی‬
‫پێی دهڵێن "ئای لووتهفیلی" و له فینلهندیش پێی دهوترێ " ئای‬
‫کلکهمهیموونی"‪ .‬ئهگهر ناونیشانێکی ئیمهیلێکمان بۆ وێنه بهم شێوهیه‬
‫ههبێ "‪ "info@zkurd.org‬ئاوا دهی‪،‬وێنینهوه‪" :‬ئینفۆ‪ ،‬ئالوو ‪ ،‬زکورد‪ ،‬خاڵ‪،‬‬
‫ئۆرگ")‬
‫‪attachment‬‬ ‫پاشکۆ ‪ ،‬هاوپێچ‬
‫‪attempt‬‬ ‫ههوڵدان‬
‫‪attribute‬‬ ‫‪٢‬ت تایبهتمهندی‪ ،‬ئاکار‪ ،‬تایبهخۆ‪ ،‬پێناسه‬
‫‪٢‬ت دانهپاڵ‬
‫‪audio1‬‬ ‫بیستهنی‪ ،‬بیستنی‬

‫‪22‬‬
‫‪audio2‬‬ ‫دهنگ‬
‫)‪audio frequency (= AF‬‬ ‫لهرهلهرهی بیستهنی‬
‫=( ‪Audio-Video Interleave file‬‬ ‫پەڕگەی بیستن و گرتە‬
‫)‪AVI‬‬ ‫پەڕگەیەکە کە دەنگ و گرتەی‬
‫ڤیدیۆیی تێدایە)‬
‫‪audit‬‬ ‫پێداچوونهوه‪ ،‬لێپرسینهوه‪،‬‬
‫پشکنین‪ ،‬وردبین‬
‫‪authentication‬‬ ‫ڕهسهنێتی‬
‫‪authorization‬‬ ‫ڕێپێدان‪ ،‬دهسههتپێدان‬
‫‪authorized user‬‬ ‫بهکارهێنهری ڕێپێدراو‪ ،‬بهکارهێنهری‬
‫دهسههتپێدراو‬
‫‪auto-‬‬ ‫‪٢‬ت "خۆ"‪" ،‬خۆکار" ‪٢‬ت "کۆمپیوتهری"‪" ،‬ماشینی" پێشگر)‬
‫‪auto abstract‬‬ ‫پوختهی کۆمپیوتهری له زانیاریگهیاندندا‪،‬‬
‫پوختهدهرێ که به یارمهتیی کۆمپیوتهر ئاماده کرابێ)‬
‫‪auto-answer‬‬ ‫خۆوههم‬
‫‪auto-boot‬‬ ‫خۆبووت‪ ،‬خۆوهکارخهر‬
‫‪autocode‬‬ ‫‪٢‬ت خۆڕهمز ‪٢‬ت بهرنامهی خۆکار ‪٢‬ت بهرنامهی‬
‫چێکردنی کۆمپیوتهری‬
‫‪autocorrect‬‬ ‫ڕاستکردنهوهی خۆکار‬
‫‪1‬‬
‫)‪autodial (= auto-dial‬‬ ‫‪٢‬ت ژمارهگری خۆکار ‪٢‬ت ژمارە لێدانی‬
‫خۆکار‬
‫خۆژمارهگر له مۆدێم و تهلهفۆندا)‬
‫‪2‬‬
‫)‪autodial (= auto-dial‬‬
‫)‪auto-dialer (= auto-dial = autodial‬‬ ‫خۆژمارهگر‬
‫‪autodial modem‬‬ ‫مۆدێمی خۆژمارهگر‬
‫‪AUTOEXEC.BAT‬‬ ‫ئاوتۆت ئێگزێک تبهت له "‪"DOS‬دا‪ ،‬ناوی‬
‫"پهڕگهی دهستهیی"ی خۆجێبهجێکهر‪ ،‬که فرمانهکانی ناوی له سهرهتای کاری‬
‫کۆمپیوتهردا‪ ،‬خێرا پاش "بووت"بوونهوهی سیستهم جێبهجێ دهبن)‬

‫‪23‬‬
‫‪autofocus‬‬ ‫ئاوتۆفوکوس‪ ،‬خۆمیقاتساز‬
‫‪autograph‬‬ ‫‪1‬‬
‫واژۆ‬
‫‪2‬‬
‫)‪autograph (= manuscript‬‬ ‫دهستنووس‬
‫‪3‬‬
‫)‪autograph (= dynamic mathematics software‬‬ ‫ئاوتۆگراف‬
‫نهرمهواڵهی بیرکاریی بزۆزه که بۆ فێرکردنی ژمارهکاری‪ ،‬تانوپۆی‬
‫ئهندازهیی‪ ،‬سهرژمێری و شیمانه "احتماالت" بهکار دهچێ )‬
‫‪autoidentifier‬‬ ‫خۆناسکار‬
‫‪automate‬‬ ‫‪٢‬ت خۆبهکاربهرین‪ ،‬به خۆکارکردن‬
‫‪٢‬ت کۆمپیوتهریکردن‪ ،‬ماشینیکردن‬
‫‪automatic‬‬ ‫خۆکار‪ ،‬ئۆتۆماتیک‬
‫‪automation‬‬ ‫خۆکاری‬
‫‪autoplay‬‬ ‫خۆلێدان‪ ،‬خۆگەڕ‬
‫‪auto-repeat‬‬ ‫خۆباره‪ ،‬خۆپاته‬
‫‪auto-stop‬‬ ‫خۆوهس ‪ ،‬خۆوهستان‬
‫‪autorestart‬‬ ‫خۆدهستپێکردنهوه‬
‫‪autoresponder‬‬ ‫خۆوههمدهر‬
‫‪autorun‬‬ ‫خۆگهڕی‬
‫‪autosave‬‬ ‫خۆپاشهکهوت‬
‫‪auto scan‬‬ ‫پشکنینی خۆکار‬
‫‪AutoShapes‬‬ ‫شێوهخۆکارییهکان‬
‫‪autotrack‬‬ ‫سۆراخکردنی خۆکار سهبارهت به شوێنی مانگی‬
‫دهستکرد)‬
‫‪avatar‬‬ ‫ئهم وشهیه له بنهڕهتدا له زمانی‬ ‫"ئاڤاتار" ‪،‬‬
‫"سهنسکری "هوه هاتووه‪ ،‬وه لهم سهردهمه نوێیهدا ئهم واتایانهی ههیه‪٢ :‬ت‬
‫نوێنهرایهتییهکی ئهلهکترۆنی یان وێنهیی بۆ کهسێک یان دهورگێڕێک له‬
‫"‪ "Science fiction‬و زانستی کۆمپیوتهردا‪٢ .‬ت له مهکۆ ‪ )forum‬و شوێنی وا‪،‬‬
‫به وێنهیهک یان وێنۆچکهیهک دهوترێ که نوێنهرایهتیی کهسێک یان‬

‫‪24‬‬
 .‫ئهندامێک یان بهشداربوویهک دهکات‬
AVI (=Audio-Video Interleave file)
AVS (= antivirus software)
axis ‫ تهوهر‬،‫تهوهره‬

25
 ‫‪B, b‬‬
‫‪B1‬‬ ‫نیشانهی کورتهی "بای "‬
‫‪B2‬‬ ‫"بی" ناوی زمانێکی بهرنامهداڕێژیی ئاستبهرز)‬
‫‪B:‬‬ ‫بجووت‪،‬اڵ‪ ،‬بێ ‪-‬جووت‪،‬اڵ له کۆمپیوتهره کهسییهکاندا نیشانهی‬
‫دیسکی نهرمی ‪)B‬‬
‫‪1‬‬
‫‪back‬‬ ‫‪٢‬ت پش ‪ ،‬پاش‪ ،‬دوا ‪٢‬ت ڕابردوو ئاوهڵناو) ‪٢‬ت‬
‫پاڵپشتیکردن‬
‫‪back 2‬‬ ‫گهڕانهوه‪ ،‬بۆ دواوه‪ ،‬بۆ پاشهوه‬
‫ناو‪ ،‬فرمان‪ .‬له "‪ "GUI‬و ئینتهرنێتدا‪ ،‬ڕۆیشتن بۆ "پهڕه" یان "سهرووپهڕه"ی‬
‫پێشوو‪ ،‬که پێشووتر هاتبووه سهر پهردهپیشانهکهدا‪ .‬بهرانبهرهکهی‬
‫"‪"forward‬ه)‬
‫‪backbone‬‬ ‫کۆمهڵێک له گرێ بنهماییهکانی ڕایهڵه‪،‬‬ ‫گازهرا‪ ،‬بڕبڕه‬
‫که لهالیهن هێڵهبهتواناکانهوه پێکهوه بهستراون)‬
‫‪backbone network‬‬ ‫بهشێک له ڕایهڵهیهکی‬ ‫ڕایهڵهی بڕبڕه‬
‫"‪ "WAN‬که ههندێ ڕایهڵهی "‪ "LAN‬بههۆی "پرد"هوه به یهکتر‬
‫دهبهستێتهوه)‬
‫‪backdoor‬‬ ‫پشتهدهرگا‬
‫)‪backdrop (= background plane‬‬ ‫پهردهی پاشبنهما‬
‫)‪backfile (= backup file‬‬ ‫پهڕگهی پاڵپشتی‬
‫‪background‬‬ ‫پاشبنهما‬

‫‪26‬‬
‫‪backing‬‬ ‫‪٢‬ت پاڵپشتی ‪٢‬ت پشتیوانی‬
‫)\( ‪backslash‬‬ ‫الرههێڵی پێچهوانه‬
‫)‪backspace (key‬‬ ‫کلیلی دوابهر‪ ،‬کلیلی بهرهودوا‬
‫‪backup‬‬ ‫پاڵپش ت پاراستن‬
‫‪bad sector‬‬ ‫کهرتی خراپ‪ ،‬سهکتهری خراپ‬
‫‪badge reader‬‬ ‫نیشانهخوێن‪ ،‬نیشانهخوێنهر ناو‪ .‬ئامێری‬
‫چوونهژوورهوه‪ ،‬که دهتوانێ ئهو زانیارییانهی که له کارتێکی بچووکی‬
‫الستیکیدا نهێنبهندی کراون‪ ،‬ب‪،‬وێنێتهوه)‬
‫‪balance‬‬ ‫‪٢‬ت هاوسهنگی‪ ،‬هاوتایی ‪٢‬ت تهرازوو ‪٢‬ت‬
‫هاوسهنگکردن‪ ،‬هاوتاکردن‪ ،‬هاوتهرازکردن‬
‫‪balanced‬‬ ‫هاوسهنگ‪ ،‬هاوتا‪ ،‬هاوتهراز‬
‫‪balanced bridge‬‬ ‫پردی هاوسهنگ‬
‫‪balanced error‬‬ ‫ههڵهی هاوسهنگ خاوهنی شیمانه‬
‫"احتما "ی هاوسهنگ و یهکسان)‬
‫‪ball‬‬ ‫گۆ‪ ،‬خڕ‬
‫‪ball printer‬‬ ‫چاپکهری گۆدار‬
‫‪ban‬‬ ‫ڕێگرتن‬
‫‪band‬‬ ‫باند‪ ،‬نهوار‪ ،‬شری‬
‫‪bandwidth‬‬ ‫باندبهرینی‬
‫‪banner‬‬ ‫‪1‬‬
‫بهیداخ‬
‫سهردێڕی سهرهکی بۆ وێنه گهورهترین سهردێڕی الپهڕهی‬
‫‪2‬‬
‫‪banner‬‬
‫یهکهمی ڕۆژنامه)‬
‫‪banner‬‬ ‫‪3‬‬
‫شێوهپێدان به سهردێڕ)‬‫سهردێڕسازی‬
‫‪Banner4‬‬ ‫بهنێر ناوی بازرگانی‪ .‬جۆره نهرمهواڵهیهکی تایبهت به‬
‫دهسکاری و ئامادهکاریی سهردێڕ)‬
‫‪banner‬‬ ‫‪5‬‬
‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬ههرجۆره ڕاگهیاندنامهیهک بهشێوهی‬ ‫بهنێر‬
‫الکێشه له پهڕهی وێبدا)‬

‫‪27‬‬
‫‪bar‬‬ ‫تووڵ‪ ،‬شیش‪ ،‬میله‬
‫‪barcode‬‬ ‫تووڵکۆد‬
‫‪base‬‬ ‫بنچینه‬
‫‪basic‬‬ ‫‪1‬‬
‫بنچینهیی‪ ،‬بنچینه‬
‫‪2‬‬
‫)‪BASIC (= Basic = Beginners Symbolic All-purpose Instruction Code‬‬
‫بهیسیک ڕهمزی فهرماننامهییی هێمایانهی ههموومهبهستهی‬
‫دهستپێکهران)‬
‫‪basic code‬‬ ‫‪1‬‬
‫کۆدی بنچینهیی‪ ،‬هێمای بنچینەیی‬
‫‪BASIC code‬‬ ‫‪2‬‬
‫بهرنامهی بهیسیک‬
‫‪BASIC compiler‬‬ ‫وهرگێڕی بهیسیک‬
‫‪basic ditionary‬‬ ‫وشهنامهی بنهما‪ ،‬وشهنامهی بنچینهیی‬
‫‪basic shapes‬‬ ‫شێوهبنهمایییهکان‬
‫‪batch‬‬ ‫‪٢‬ت دهسته‪ ،‬پۆ ‪ ،‬چهپک ‪٢‬ت دهستهیی‪ ،‬پۆلی‪ ،‬چهپکی ‪٢‬ت‬
‫دهستهکردن‪ ،‬دهستهییکردن‪ ،‬بهپۆلکردن‪ ،‬بهچهپککردن دانانی‬
‫کۆمهڵێ فرمان یان کارێ‪ ،‬له نۆرهی جێبهجێبووندا‪ ،‬یان درووستکردنی‬
‫پهڕگهی دهستهیی)‬
‫‪batch file‬‬ ‫پهڕگهیهک که یهک یان چهند‬ ‫پهڕگهی دهستهیی‬
‫فرمانێکی تێدایه‪ ،‬بهدوای یهکدا جێبهجێ دهبن)‬
‫‪benchmark‬‬ ‫ههڵسهنگێنهر‬
‫‪beta‬‬ ‫بێتا‬
‫‪binary‬‬ ‫دوویی‪ ،‬دوانی‬
‫)‪BIOS (= basic input/output operating system‬‬ ‫"بایۆس"‪،‬‬
‫"بی ئای ئۆ ئێس" سیستهمی کارپێکردنی تێچوو‪ /‬دهرچووی سهرهکی)‬
‫‪bit‬‬ ‫بی‬
‫‪blank‬‬ ‫بهتاڵ‪ ،‬سپی‬
‫‪block‬‬ ‫‪٢‬ت بهربهس ‪٢‬ت بلۆک‬
‫‪blog‬‬ ‫بلۆگ‬

‫‪28‬‬
‫‪blogger‬‬ ‫بلۆگنووس‬
‫‪Bluetooth‬‬ ‫بلووتووس‪ ،‬ددانشین‬
‫پێوانەییەکی ئاڵوگۆڕکردنی دراوەیە‪ .‬بوارێكی ڕهخساو بۆ ههمه چهشن‬
‫دهزگای ئهلیكترۆنی ساز دهكات‪ ،‬كه دراوەا و زانیاریی به ههموو‬
‫جۆرهكانی دهق‪ ،‬ڕهنگ‪ ،‬دهنگ‪..‬هتد) تاوتوێ پێ بكهن‪ .‬بێتە لە نیوان ‪٢١‬‬
‫تاکوو ‪ ٢١١‬مەتردا کار دەکات‪ .‬ئەم تەکنیکە کۆمپانیای ئەریکسۆن دایهێنا و‬
‫بەناوی پاشایەکی دانیمارکی ناوی لێ نراوە‪ ،‬کە هەمیشە لەبەر تووتڕک‬
‫خواردن ددانەکانی ڕەنگیان شین بووە)‬
‫)‪bookmark1 (= book mark = place marker‬‬ ‫پهڕتووکنیشانهکهر‪،‬‬
‫جێنیشانهکهر‪ ،‬جێدۆز ئهو چێوهی که دهخرێته نێوان کتێبێ بۆ ئهوهی‬
‫شوێنی خوێندنهکه بۆ جارێکی تر دیاری بکرێ )‬
‫‪2‬‬
‫‪bookmark‬‬ ‫پهڕتووکنیشانهکهر‪ ،‬نیشانهکهری نێوان کتێب‪،‬‬
‫نیشانهکهری شوێن یان وێبگه‪ ،‬شوێندۆزی وێبگه‪،‬‬
‫وێبگهنیشانهکهر له ئینتهرنێتدا‪ ،‬هێمایهک که له کاتی کارکردن له‬
‫وێبگهیهکدا له "تووهمراز ‪"toolbar‬ی وێبگهڕهکه دای دهنێن تا ناونیشانی‬
‫ئهو وێبگهیه وهکوو ~ێ له وێبگهڕهکهدا تۆمار کرێ ‪ .‬بهم جۆره له کاتی‬
‫داهاتووی وێبگهردیدا‪ ،‬بێ ئهوهی پێویس بکات ناونیشانی وێبگهکه‬
‫بنووسرێتهوه‪ ،‬تهنها به جێگیرکردنی ناوی وێبگهکه له منووی ~هکه‪،‬‬
‫سیستهمهکه دهچێته ناو وێبگهکهوه)‬
‫)‪boolean1 (= logical = Boolean‬‬ ‫بوولی‬
‫‪2‬‬
‫)‪Boolean (= Boolean‬‬ ‫کهمایهتیی بوولی‪ ،‬گۆڕاوی بوولی‬
‫‪boolean algebra‬‬ ‫جهبری بوولی‬
‫‪boot‬‬ ‫"بووت"‪ ،‬خستنهڕێ خستنهڕێی سیستهمی کارپێکردن له‬
‫سهرهتاوه)‬
‫‪1‬‬
‫‪bounce‬‬ ‫دهرکردن‬
‫‪bounce2‬‬ ‫گهڕانهوه له ئینتهرنێتدا‪ ،‬گهڕانهوهی نامه یان پهیامی‬
‫نێردراو لهبهر ئهوهی که ناونیشانهکه ههڵهیه یان کێشهیهکی کۆمپیوتهری‬
‫له ئارادایه)‬
‫‪box‬‬ ‫باوڵ‪ ،‬سندوق‪ ،‬جێدان‬

‫‪29‬‬
‫)‪BRB (= be right back‬‬ ‫ئهم سهروشهیه‬ ‫"ههر ئێسته دێمهوه"‪،‬‬
‫زۆر جار له مهکۆکاندا بهکار دهچێ و له جیاتیی ئهوهی بنووسرێ ‪be‬‬
‫‪ )right back‬که به کوردی دهبێته ههر ئێسته دێمهوه)‪ ،‬بهس سهروشته‬
‫ئینگلیزییهکه دهنووسرێ ‪)BRB :‬‬
‫‪broadband‬‬ ‫بهرینباند‬
‫‪broadcast‬‬ ‫باڵوکردنهوه‪ ،‬پهخش‪ ،‬وهشان‬
‫‪browser‬‬ ‫گهڕۆک‪ ،‬ئینتهرنێت‪،‬وێنهر پرۆگرامی خوێندنهوهی‬
‫الپهڕهکانی ئینتهرنێ )‬
‫‪budget‬‬ ‫بوودجه‬
‫‪buffer‬‬ ‫نێوانگر‪ ،‬بیرگهی نێوانگر ههموو جۆره بیرگهیهکی کاتیی‬
‫ناوبهستی نێوان دوو بیرگه یان خولگه یان سیستهم)‬
‫‪bug‬‬ ‫کهلێن‪ ،‬چهوتی‪ ،‬ههڵه‬
‫‪build‬‬ ‫‪٢‬ت پێکهێنان ‪٢‬ت بهرزکردنهوه‬
‫‪burner‬‬ ‫سووتێنهر‬
‫‪burst‬‬ ‫‪٢‬ت تهرینهوه ‪٢‬ت تهراندنهوه‬
‫‪bus‬‬ ‫تێپهڕگه‬
‫‪busy‬‬ ‫سهرراڵ‬
‫‪busy hour‬‬ ‫کاژێری سهرراڵی‬
‫‪button‬‬ ‫دوگمه‬
‫‪bypass‬‬ ‫التێپهڕی‪ ،‬بهالداتێپهڕین‬
‫‪byte‬‬ ‫بای ‪ ،‬ههشته‪ ،‬ههش بی ‪ ٨ ،‬بی‬

‫‪30‬‬
 ‫‪C, c‬‬
‫‪C1‬‬ ‫ناوی زمانێکی بهرنامهداڕێژیی ئاستبهرز)‬‫"سی"‬
‫‪C2‬‬ ‫"سی"‪ ،‬ڕهنووسی شانزه شانزهیی‪ ،‬بهرانبهر به ‪ ٢٢‬دهدهیی)‬
‫‪C#‬‬ ‫"سیشارپ" ناوی زمانێکی بهرنامهداڕێژیی ئاستبهرز)‬
‫‪C+‬‬ ‫"سی‪" ،"+‬سیپڵهس"‪ ،‬ناوی بهرنامهیهکی بهرنامهسازیی‬
‫ئاستبهرزه که سهرووتر له "‪"C‬ه)‬
‫‪C++‬‬ ‫ناوی زمانێکی بهرنامهداڕێژیی‬ ‫"سی‪" ،"++‬سیپڵهسپڵهس"‪،‬‬
‫ئاستبهرز)‬
‫‪C:‬‬ ‫له کۆمپیوتهره کهسییهکاندا‬ ‫سجووت‪،‬اڵ‪ ،‬سی‪-‬جووت‪،‬اڵ‬
‫نیشانهی دیسکی ڕهری ‪)C‬‬
‫‪1‬‬
‫‪cab‬‬ ‫درێژکراوهیه بۆ پهڕگهیهکی پهستێنراوه سیستهمهکانی‬
‫ویندۆزدا‪ .‬کورتراوهی ‪cabinet‬‬
‫‪2‬‬
‫‪cab‬‬ ‫ژووریله‬
‫‪cable‬‬ ‫کێبڵ‬
‫‪cache‬‬ ‫حهشارگه‬
‫)‪CAD (= computer-aided design‬‬ ‫داڕشتن به یارمهتیی‬
‫کۆمپیۆتهر‬
‫‪caddy‬‬ ‫"کهدی" رهباغی سیدی رهباغی تایبهتی ههڵگرتنی‬
‫دیسکی سیدی)‬
‫‪calculate‬‬ ‫‪٢‬ت ژماردن‪ ،‬ههژمارکردن ‪٢‬ت لێکدانهوه ‪٢‬ت‬
‫نهخشهدانان‪ ،‬ڕێک‪،‬ستن‬
‫‪calculation‬‬ ‫ژمێرکاری‪ ،‬ژماردن‪ ،‬ههژمارکردن‬

‫‪31‬‬
‫‪calculator‬‬ ‫ژمێرهر‪ ،‬ئامێری ژماردن‬
‫‪cancel‬‬ ‫ههڵوهشاندنهوه‬
‫‪canonical‬‬ ‫بهپێی یاسا‬
‫‪capability‬‬ ‫توانا‪ ،‬توانس ‪ ،‬توانایی‬
‫‪capacity‬‬ ‫‪٢‬ت جێگرتن‪ ،‬فراوانی ‪٢‬ت توانس‬
‫‪capture‬‬ ‫گرتن‬
‫‪card‬‬ ‫کارت‬
‫‪case‬‬ ‫سنووق ی کاهڕهرهکانی کۆمپیوتهر)‬
‫)‪case (SW‬‬ ‫بار‪ ،‬دۆخ‬
‫‪category‬‬ ‫هاوپۆلهکان‬
‫)‪CD-ROM (= compact-disc read-only memory = compact-disc ROM‬‬
‫"سیدیت رام"‪ ،‬دیسکی تیشکی بیرگهی تهنها خوێنهریی دیسکی‬
‫پهستاوته‪ .‬جۆره بیرگهیهکی دهرهکیی کۆمپیوتهر‪ ،‬بهشێوهی دیسک به‬
‫تهکنۆلۆژیای تیشکی یان لیزهری)‬
‫)‪CD-RW (= compact disc, rewriteable‬‬ ‫‪ ،)CD-RW‬دیسکی‬
‫پهستێنراوی لهسهرنووسهنی فۆرماتێکی دیسکی پهستێنراو ‪)CD‬ه‬
‫که ڕێگه دهدات بهردهوام تۆمار لهسهر دیسکێ بکرێ )‬
‫‪central‬‬ ‫ناوهندی‬
‫‪certificate‬‬ ‫بڕوانامه‬
‫‪CGI1 = Common Gateway Interface‬‬
‫‪CGI2 = Computer Graphics‬‬
‫‪Interface‬‬
‫بهرهنگاری‪ /‬وههم له پاراستنی دراوهکاندا) ‪challenge/response‬‬
‫)‪CHAP (= Challenge-Handshake Authentication Protocol‬‬ ‫‪CHAP‬‬
‫سیئێچئهیپی شێوهیهکی پارێزراوه بۆ پێوهندبوون به سیستهمێک‪.‬‬
‫کۆنووسێکی پاراستنه بۆ پێوهندییه لێکبهستراوهکان که تیایدا بهڕێوهبهر‬
‫خۆی دهتوانێ بڕیاردهر بێ که چهنده "چوونهژوورهوه" و "تێپهڕوشه"‬
‫پێویسته)‬
‫‪char = character‬‬
‫‪32‬‬
‫‪character‬‬ ‫نووسه‪ ،‬هێما‬
‫‪charge‬‬ ‫بارگه‬
‫‪charged‬‬ ‫بارگهکراو‪ ،‬بارگاوی‬
‫‪charger‬‬ ‫بارگاویکهر‪ ،‬بارگهدهر‬
‫‪chart‬‬ ‫هێڵکاری‬
‫‪chat‬‬ ‫دهمهتهرێ‪ ،‬چات‬
‫‪check‬‬ ‫پیاچوونهوه‪ ،‬تێڕوانین‬
‫‪check box‬‬ ‫چوارگۆشهی پیاچوونهوه‪ ،‬خانهی پیاچوونهوه‬
‫‪chip‬‬ ‫چیپ‪ ،‬تهڵهزم‪ ،‬تههش‬
‫‪chip set‬‬ ‫کۆمهڵه تهڵهزم کۆمهڵه مۆنتاژبوویهکی چهند تهڵهزم‬
‫که کارێکی دیاریکراو جێبهجێ دهکات)‬
‫‪cipher‬‬ ‫سفر‪ ،‬سفراندن‬
‫‪circuit‬‬ ‫خولگه‪ ،‬کهمهره‪ ،‬چێوه‬
‫‪class‬‬ ‫پۆ‬
‫‪click‬‬ ‫کرته‪ ،‬کلیک‬
‫‪client‬‬ ‫ڕاژهخواز‬
‫‪clip‬‬ ‫گرته‪ ،‬کلیپ‪ ،‬چهپک‬
‫)‪clock rate (= clock speed‬‬ ‫تێکڕای لهره‪ ،‬چرکهلهره‪ ،‬ڕێژهی‬
‫لهره = خێراییی کاتژمێر)‬
‫‪clone‬‬ ‫کۆمپیوتهرێ که‬ ‫لهبهرگرتنهوه‪ ،‬وهک‪،‬ۆی‪ ،‬کلۆن‪ ،‬کتوم‬
‫لهالیهن دروستکهرێکهوه چێ دهکرێ و پێکهاتهکهی کتوم لهگهڵ‬
‫پێکهاتهی کۆمپیوتهرێکی چێکراوی دروستکهرێکی ترهوه وهک یهکه)‬
‫‪close1‬‬ ‫دهستوور یان فهرمانی داخستن و کۆتاییپێهێنان به‬ ‫داخستن‬
‫کاری پهڕگه)‬
‫‪2‬‬
‫‪close‬‬ ‫نزیک‬
‫ئاوهڵناو)‬
‫‪close and open a file‬‬ ‫کردنهوه و داخستنی پهڕگه‬
‫)‪close button (= X button‬‬ ‫دوگمهی داخستن‬

‫‪33‬‬
‫‪closed‬‬ ‫داخراو‬
‫ئاوهڵناو)‬
‫‪cloud computing‬‬ ‫ژمێرکاریی هەور‪ ،‬هەورەژمێرکاری‬
‫‪cloud operating‬‬ ‫هەورەسیستەمی کارگێڕی وەکوو‬
‫‪system‬‬ ‫ویندۆزی ئازور ‪)azure‬‬
‫‪cluster‬‬ ‫هێشوو‪ ،‬چەپک‪ ،‬گرووپ‬
‫‪CMOS (= complementary metal-oxide‬‬ ‫‪،)CMOS‬‬
‫)‪semiconductor‬‬
‫نیمچهگهیهنهری ئۆکسیدی کانزای تهواوکهر‪ .‬جۆره‬ ‫"سیمۆس"‬
‫ئامێرێکی ئهلهکترۆنی)‬
‫‪code‬‬ ‫‪1‬‬
‫کۆد‪ ،‬ڕهمز‪ ،‬نهێنی‬
‫)‪code2 (= program‬‬ ‫‪٢‬ت بهرنامه زاراوهی کۆن بهرانبهر به وشهی‬
‫"‪ "program‬که تاڕادهیهک لهکار کهوتووه‪ ،‬بههم له ههندێ له زاراوه‬
‫پێکهاتهیییهکاندا هێشتا ههر بهکارهێنانی ههیه) ‪٢‬ت بهرنامهنووسی‬
‫‪code3‬‬ ‫نهێنبهندیکردن‬
‫‪4‬‬
‫‪code = encode‬‬
‫‪codec‬‬ ‫‪ ،)codec‬رەمزدانان‪" ،‬کۆدێک" )له پێوهندییه‬
‫دراوهیییهکاندا‪ ،‬ئامێرێک‬
‫بۆ نهێنیبهندیی هێما بهراوردییهکان و گۆڕانیان به ڕهنووسی و‪،‬‬
‫گهڕانهوهیان بۆ شێوه بهراوردییه سهرهتایییهکان)‬
‫‪collapse‬‬ ‫‪٢‬ت ڕووخان‪ ،‬ڕمان‪ ،‬ههرهسهێنان ‪٢‬ت نووشتانهوه ‪٢‬ت‬
‫کهوتن‬
‫‪column‬‬ ‫ستوون‬
‫‪1‬‬
‫‪COM (= Component Object‬‬ ‫‪ ،COM‬بهردی بیناسازیی‬
‫)‪Model‬‬
‫له "کۆنترۆلهکان ‪ "controls‬له "ئهکتیڤئێکس‬ ‫مایکرۆسۆف‬
‫‪"Active X‬دا‬
‫‪2‬‬
‫)‪COM (= Computer Output on Microfilm‬‬ ‫‪ ،COM‬دهرۆچکهی‬
‫کۆمپیوتهر له مایکرۆفیلمدا‬

‫‪34‬‬
‫‪COM3‬‬ ‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬یهکێک له درێژکراوهکانی‬ ‫‪ ،COM‬کام‬
‫ناوهدۆمهین "ناونیشانی وێب"ه‪ ،‬بۆ وێنه له ‪ ،yahoo.com‬که بۆ وێبگه‬
‫بازرگانییهکان ‪ commecrial‬بهکار دهچێ )‬
‫]‪COM4 [executable program‬‬ ‫له ‪DOS‬دا‪ ،‬جۆره‬ ‫کام‬
‫درێژکراوهیهکی پهڕگهی جێبهجێکاریی دوودوویییه ‪)binary‬‬
‫‪combine‬‬ ‫تێکەڵکردن‪ ،‬یەکگرتن‪ ،‬ئاوێتەکردن‬
‫‪comma‬‬ ‫بۆر‪ ،‬کۆما‪ ،‬وێرگو‬
‫‪command‬‬ ‫فهرمان‬
‫‪comment‬‬ ‫‪ ٢‬ت ڕوونکردنهوه‪٢‬ت بۆچوون‪ ،‬لێدوان‪ ،‬تێبینی‪،‬‬
‫سهرنج‬
‫‪common‬‬ ‫هاوبهش‪ ،‬باو‬
‫=( ‪Common Gateway Interface‬‬ ‫ناوبهستی دهرهڕێی‬
‫)‪CGI‬‬
‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬شێوهناسی‪ ،‬ناوبهس ‪ ،‬وه یا بهرنامهیهک‬ ‫هاوبهش‬
‫که دهتوانێ لهگهڵ کۆمپیوتهری ڕاژهکار پێوهندیی چاالک پێک بهێنێ)‬
‫‪communication‬‬ ‫‪٢‬ت ڕاگهیاندن‪ ،‬پێگهیاندن ‪٢‬ت پێوهندی‬
‫‪٢‬ت هۆی گهیاندن یا پێوهندیگرتن‬
‫‪compact‬‬ ‫پهستێنراو‬
‫‪company‬‬ ‫بەشگە‪ ،‬هاوبەشگە‬
‫‪compatible‬‬ ‫گونجاو‪ ،‬شیاو‬
‫‪compile‬‬ ‫وهرگێڕان‪ ،‬کۆکردنەوە‪ ،‬لەسەریەک‬
‫دانان‬
‫‪compiler‬‬ ‫وهرگێڕ‪ ،‬کۆکەرەوە‬
‫‪compress‬‬ ‫‪٢‬ت پهستان ‪٢‬ت پهستن‪ ،‬پهستانهوه‪ ،‬گردکردنهوه‬
‫‪computable‬‬ ‫ژماردنی‪ ،‬دهتوانێ بژمێردرێ ‪ ،‬ژماردهنی‬
‫‪٢‬ت ژماردن‪ ،‬لێکدانهوه ‪٢‬ت ئهنجامی ژماردنێک ‪computation‬‬
‫‪compute1‬‬ ‫ژماردن‪ ،‬لێکدانهوه‬

‫‪35‬‬
‫‪compute2‬‬ ‫ههر جۆره ژمارهگهرییهک که‬ ‫پێژمێری‪ ،‬پێژمێرکردن‬
‫پێویستی به بهکارهێنانی پێژمێر "کۆمپیوتهر" بێ )‬
‫‪computer‬‬ ‫کۆمپیوتهر‪ ،‬ژمێرەک‪ ،‬بژمێر‪ ،‬پێژمێر‪ ،‬ژمێرهری‬
‫ئهلیکترۆنی‬
‫‪computer abuse‬‬ ‫خراپ بهکارهێنانی کۆمپیوتهر‬
‫)‪computer-aided (= CA = computer assisted‬‬
‫کۆمپیوتهریاریدهدهر‪ ،‬پێژمێریاریدهدهر‬
‫‪computer animation‬‬ ‫بهجووڵهگهریی کۆمپیوتهری‬
‫کهڵکوهرگرتن له پێژمێر بۆ چێکردنی کارتۆن)‬
‫)‪Computer Graphics Interface (= CGI‬‬ ‫ناوبهستی‬
‫گرافیکی پێژمێر‪ ،‬ناوبهستی گرافیکی کۆمپیوتهر‬
‫‪CON‬‬ ‫‪" ،)CON‬کون"‪ ،‬ناو‪ .‬له "‪"DOS‬دا‪ ،‬ناوی ژێربێژیی‬
‫ئامێری کونسو ‪ ،‬که به تهختهکلیل و پهردهپیشان دهوترێ)‬
‫‪concat‬‬ ‫کۆکردنهوه‪ ،‬خستنهسهریهک‬
‫‪conditional formatting‬‬ ‫شێوازکاریی بهمهرج‪،‬‬
‫فۆرماتکردنی بهمهرج‬
‫‪configuration‬‬ ‫شێوهپێدان‬
‫‪connection‬‬ ‫بهستنهوه‪ ،‬پهیوهندی‬
‫‪conslole‬‬ ‫شێلمان‪ ،‬ههڵگر‪ ،‬تاق‪ ،‬سهردیوار‬
‫‪console = CON‬‬
‫‪constant‬‬ ‫نهگۆڕ‪ ،‬چەسپاو‬
‫‪constructor‬‬ ‫بنیاتنهر‪ ،‬دارێژەر‬
‫‪content‬‬ ‫ناوهڕۆک‬
‫‪content layout‬‬ ‫گههڵهبهندیی ناوهڕۆک‬
‫‪context‬‬ ‫‪٢‬ت دهق ‪٢‬ت پێکهات‪ ،‬تهنراو‪ ،‬شانه‬
‫‪context menu‬‬ ‫لیستهی پێکهات‬

‫‪36‬‬
‫‪continue‬‬ ‫درێژهپێدان‪ ،‬بەردەوامبوون‬
‫‪control bus‬‬ ‫تێپهڕگهی ڕێک‪،‬ستن‪ ،‬تێپهڕگهی کۆنترۆڵ‬
‫‪control panel‬‬ ‫پهڕهی چاودێری‬
‫‪controls‬‬ ‫کۆنترۆڵهکان‪ ،‬ڕۆتینهکانی پرۆگرام له‬
‫"ئهکتیڤئێکس"دا‪ ،‬بهنزیکه وهک "جاڤا"یه له "ئهپل"دا‬
‫‪convert‬‬ ‫گۆڕین‪ ،‬گۆڕان‬
‫)‪cookie (= Cookie‬‬ ‫شهکرۆکه له ئینتهرنێتدا‪ ،‬جۆره‬
‫دهرهپهڕگهیهکی بچکۆلهیه‪ ،‬که بههۆی نهرمهواڵهی "گهڕۆک‬
‫و‬ ‫‪"browser‬هوه‪ ،‬لهسهر بنهمای زانیارییهکانی وێبگهیهک چێ دهکرێ‬
‫لهبهرگرهوهی زانیارییه سهرنجڕاکێشهکانی بهکارهێنهره)‬
‫‪copy‬‬ ‫ڕوونووس‪ ،‬لهبهرگرتنهوه‬
‫‪copyright‬‬ ‫مافی لهبهرگرتنهوه‬
‫‪cost‬‬ ‫تێچوون‪ ،‬بهها‬
‫‪count‬‬ ‫‪٢‬ت ژماردن ‪٢‬ت کۆکردنهوه‬
‫‪counter‬‬ ‫ژمێرهر‬
‫)‪CPRM (= Content Protection for Removable Media‬‬
‫سیپیئارئێم‪ ،‬پاراستنی ناوهڕۆکی ڕاگهیێنه البردهنییهکان‬
‫تهکنۆلۆژیایهکی داڕێژراو لهسهر بنهمای ڕهرهواڵهیه بۆ جێبهجێکردنی‬
‫سنووردارییهکانی پاراستنی لهبهرگرتنهوه)‬
‫)‪CPU (= central processing unit‬‬ ‫یهکهی ڕێک‪،‬هری‬ ‫سیپییوو‬
‫ناوهندی‪ ،‬ڕێک‪،‬هری ناوهندی)‬
‫‪crack‬‬ ‫شکان‪ ،‬کراک‬
‫)‪CRAM (= challenge-response authentication mechanism‬‬
‫‪ ،CRAM‬سیئارئهیئێم "گههلهواره ‪"scheme‬یهکی دووئاستهیه‬
‫بۆ ڕێپێدانی بهکارهێنهرانی ڕایهڵه که وهکوو بهشێک له "کۆنووسی‬
‫گواستنهوهی سهروودهق ‪"Hypertext Transfer Protocol = HTTP‬ی وێب‬
‫بهکار دهبرێ )‬
‫‪crash‬‬ ‫تێکشکان‬

‫‪37‬‬
‫‪crawler‬‬ ‫وێب‪،‬شۆک‬
‫‪create‬‬ ‫ئافراندن‪ ،‬دروستکردن‬
‫‪credit‬‬ ‫بایهخ‪ ،‬بڕوا‬
‫‪credit card‬‬ ‫بڕواکارت‪ ،‬کارتی بڕوا‪ ،‬کارتی بایهخ‪ ،‬کارتی‬
‫رهرز‬
‫‪cron‬‬ ‫کارگێڕ‬
‫‪1‬‬
‫‪crossover‬‬ ‫پهڕینهوه‪ ،‬بڕین‬
‫‪2‬‬
‫‪crossover‬‬ ‫بڕگا‪ ،‬شوێنی یهکتربڕین‬
‫‪cryptography‬‬ ‫نهێنیکردن‬
‫)‪CSMA-CD (= carrier sense multiple access/collision detection‬‬
‫سزماسیدی‪ ،‬دهستپێگهیشتنی چهندجارهی وهرگری ههڵگر‪/‬‬
‫ئاشکراسازیی پێکدادان جۆره پرۆتۆکۆلێکی ڕایهڵه)‬
‫سیئێسئێس کۆمهڵه ڕێسایهکه بۆ )‪CSS (= cascading style sheet‬‬
‫یان‬ ‫ئهوهی که چۆن بهڵگهنامهیهکی ‪ )HTML‬شێوهی پێ بدرێ‬
‫بهسانایی بڵێین شێوازهزمانێکه)‬
‫)‪CSV1 (= comma-separated value‬‬ ‫‪ ،)CSV‬سیئێسڤی‪،‬‬
‫بەهای‬
‫به بۆر جیابوو له پێکهاته دراوهیییهکاندا‪ ،‬ئهو تۆمارهی که‬
‫بوارهکانی به بۆر لێک جیا بوونهتهوه)‬
‫‪2‬‬
‫]‪CSV [comma delimited‬‬ ‫جۆره درێژکراوهیهکی پهڕگه)‬
‫‪ctrl-key‬‬ ‫دوگمهی کۆنتڕۆڵ‪ ،‬دوگمهت کونترۆڵ‬
‫‪currency‬‬ ‫دراو‪ ،‬پاره‬
‫‪current1 (= electric‬‬ ‫تهزوو‪ ،‬لووزهو تهزووی کارهبایی)‬
‫)‪current‬‬
‫تایبهتی به ئێستا‪ ،‬دواژماره گۆڤار‪ ،‬ڕۆژنامه‪ ،‬کتێب‪current2 ،‬‬
‫دواوهشانی کتێبێک)‬
‫‪3‬‬
‫‪current‬‬ ‫ههنووکهیی‪ ،‬ئێستهیی‪ ،‬هی ئێسته‪ ،‬دوایین‬
‫‪current address‬‬ ‫دوایین ناونیشان‬

‫‪38‬‬
‫‪current date‬‬ ‫ڕێکهوتی ئێستاکه‬
‫‪cursor‬‬ ‫جێنیشاندهر‬
‫‪custom‬‬ ‫ڕاسپێراو‬
‫‪customize‬‬ ‫کڕیارخوازکردن‪ ،‬گونجان‪ ،‬سازدان چاکردن و‬
‫گۆڕینی شتێک بهپێی خواستی کڕیار)‬
‫‪cut‬‬ ‫بڕین‬
‫)‪CVS (= Concurrent Versions System‬‬ ‫سیڤیئێس‪ ،‬سیستهمی‬
‫وهشانه هاوکاتهکان سیستهمێکه بۆ ههڵسوکهوتکردن لهگهڵ‬
‫وهشانهکان‪ .‬سیستهمهکه ئاگاداری گۆڕانکارییهکانی ناو پهڕگه‬
‫جۆربهجۆرهکانی پڕۆژهیهکه‪ .‬به یارمهتیی ئهمه مرۆڤ دهتوانێ‬
‫ئاگاداری دوایین وهشانهکانی پهڕگهیهک بێ که کۆمهڵێ بهکارهێنهر‬
‫کاری لهگهڵدا دهکهن‪ ،‬ههروهها بهسانایی دهتوانرێ بگهڕێتهوه بۆ‬
‫وهشانی پێشوو)‬
‫)‪CWIS (= Campus Wide Information System‬‬ ‫سیستهمی‬
‫بهرفراوانی کۆگاکردنی زانیارییهکانه له زانکۆ و پهیمانگاکاندا‬
‫‪cybrarian‬‬ ‫کتێبهوانێک که‬ ‫کارمهندی کتێب‪،‬انهی دیجیتاڵ‬
‫کار لهسهر کتێب‪،‬انهی ئهلیکترۆنی بکات)‬

‫‪39‬‬
 ‫‪D, d‬‬
‫"دی" ناوی زمانێکی بهرنامهداڕێژیی ئاستبهرز‪ .‬زۆر له یهکچووی ‪D1‬‬
‫‪ C‬و ‪ C++‬دهچێ و ساڵی ‪ ٢٩٩٩‬پهرهی پێ دراوه(‬
‫‪2‬‬
‫‪D‬‬ ‫ڕهنووسی شانزهشانزهیی‪ ،‬بهرانبهر ‪ ٢٢‬دهدهیی)‬ ‫"دی"‪،‬‬
‫‪D:‬‬ ‫"دیجووت‪،‬اڵ"‪ ،‬له کۆمپیوتهره کهسییهکاندا نیشانهی‬
‫ڕهرهدیسکی ‪)D‬‬
‫‪DAD = digital audio disk‬‬ ‫دیسکی بیستنی ژمارەیی‬
‫‪daemon = demon‬‬
‫‪dash‬‬ ‫کشتهک‪ ،‬تهرهڵ تێبینی‪ :‬جیاوازی ههیه لهنێوان‬
‫کورتههێڵی [کشتهک ‪ ]dash‬و کورتههێڵی [بهستهێڵ‪ ،‬کورتهتهرهڵ‬
‫‪" .]hyphen‬کشتهک" ‪ -‬که له کوردیدا به واتای دهزووی بادراوه ت و‬
‫بهرانبهر به "‪ "dash‬دانراوه‪ ،‬درێژییهکهی دوو ئهوهندهی [بهستهێڵ‪،‬‬
‫کورتهتهرهڵ ‪]hyphen‬ه‪" ،‬بهستهێڵ" واته هێڵێ که دوو وشه به یهکهوه‬
‫دهبهستێتهوه‪ ،‬که له زمانه ئینگلیزییهکاندا باوه‪ ،‬بۆ وێنه‪CD-" :‬‬
‫‪.)"ROM‬‬
‫]‪DAT1 [Data‬‬ ‫درێژکراوه و نیشانهی دراوهپهڕگه‪،‬‬ ‫‪ ،)DAT‬دات‬
‫وهکوو پهڕگهی دهق له "‪"DOS‬دا و‪ ،‬پهڕگهی دهنگیت وێنهیی له‬
‫"ڕاگهیێنهکان ‪"media‬دا)‬
‫‪DAT2 = digital audio tape‬‬
‫‪DAT3 = dynamic address translation‬‬
‫‪data‬‬ ‫دراوه‪ ،‬زانیاری‬
‫‪data bus‬‬ ‫تێپهڕگهی دراوه‬
‫‪data warehouse‬‬ ‫کۆگای دراوه‬

‫‪40‬‬
‫‪database‬‬ ‫بنکهدراوه‪ ،‬بنکهی دراوه‬
‫‪datagram‬‬ ‫داتاگرام‬
‫‪date‬‬ ‫ڕێکهوت‪ ،‬بەروار‬
‫‪1‬‬
‫‪debug‬‬ ‫ڕاستکردنهوه‪ ،‬ههڵهدۆزین‪ ،‬ههڵهسڕینهوه البردن و‬
‫سڕینهوهی ههڵه له بهرنامه و پهڕگه)‬
‫‪2‬‬
‫‪debug‬‬ ‫دۆزینهوه و‬ ‫سی‪،‬وڕسڕی‪ ،‬سی‪،‬وڕسڕینهوه‬
‫ههڵوهشاندنهوهی سی‪،‬وڕه ئهلهکتریکییهکانی وهک مایکرۆفۆنی شاراوه)‬
‫‪debugger‬‬ ‫ههڵهدۆز‪ ،‬ڕاستکهرهوه‪ ،‬ههڵهسڕ‬
‫‪decode‬‬ ‫کۆدههڵوهشاندنهوه‬
‫‪decoder‬‬ ‫کۆدههڵوهشێنهر‬
‫‪decompile‬‬ ‫وهرگێڕاندنهوه‬
‫‪decompiler‬‬ ‫وهرگێڕێنهر‬
‫‪decompress‬‬ ‫شیتهڵکردنهوه‬
‫‪decryption‬‬ ‫ئاشکراکردن‬
‫‪dedicated‬‬ ‫تایبهتمهند‬
‫‪default‬‬ ‫بنهڕهت‬
‫‪defragment‬‬ ‫دێفراگمێن ‪ ،‬یهک‪،‬ستنی پارچهبهندبووهکان‪،‬‬
‫ڕێک‪،‬ستن و خستنهپاڵیهکی ههڵگیراوهکانی ناو پهپکه له‬
‫سیستهمی کارپێکردندا‪ ،‬بهتایبهت له "‪"Dos‬دا و‪ ،‬به شێوهیهکی گشتی‬
‫له بهڕێوهبهرایهتیی بیرگهدا‪ ،‬گواستنهوهی پارچه پرشبووهکانی پهڕگه‬
‫له کهرت سهکتهر)ه پرشوباڵوبووهکان به یهک یان چهند سکتووری‬
‫تهنیشتی یهکترهوه)‬
‫‪delete‬‬ ‫سڕینهوه‬
‫)‪demilitarized zone (= DMZ‬‬ ‫‪ ،DMZ‬ناوچهی‬
‫سوپالێدهرکراو‪ ،‬ناوچهی بێسوپا‪ ،‬ناوچهی سوپالێکێشراو له‬
‫ڕایهڵهکانی کۆمپیوتهردا‪ ،‬کۆمپیوتهرێکی خانهخوێ یان ڕایهڵهیهکی‬
‫بچکۆلهی تێ‪،‬راوه که وهکوو "ناوچهیهکی بێالیهن"ه لهنێوان‬
‫ڕایهڵهیهکی خۆییی کۆمپانیایهک و ڕایهڵهیهکی ههمووانیی دهرهوه)‬

‫‪41‬‬
‫‪demo‬‬ ‫پیشاندان‬
‫)‪demon1 (= daemon‬‬ ‫‪ ،)demon‬دێمۆن‪ ،‬دیمن‪ ،‬تارمایی‪،‬‬
‫شهوه له سیستهمی کارپێکردندا بۆ وێنه له یونیکس‪ ،‬بهرنامه یان‬
‫ڕهوتێ که له بهرچاوی بهکارهێنهر شاراوهیه و تهنیا له کاتی‬
‫پێویستدا‪ ،‬بهشێوهی خۆکار‪ ،‬بار دهبێ و ههندێ له کاره سیستهمییهکان‬
‫و هی تر جێبهجێ دهکا و دوایی دیسانهوه خۆی حهشار دهداتهوه)‬
‫)‪demon2 (= daemon‬‬ ‫له‬ ‫‪ ،)demon‬دێمۆن‪ ،‬روفڵشکێن‬
‫پاراستنی دراوهکاندا‪ ،‬بهرنامهیهک که بۆ شکان یا کردنهوهی ههندێ له‬
‫گههڵهوێنهکانی پاراستنی نهرمهواڵه بهکار دهبرێ )‬
‫‪dencity‬‬ ‫چڕی‬
‫‪denial‬‬ ‫نکۆڵی‬
‫‪depth‬‬ ‫رووهیی‬
‫)‪depth-first search (= DFS‬‬ ‫گهڕانی لهپێشدالهرووهیی‬
‫‪derived‬‬ ‫داتاشراو‬
‫‪descend‬‬ ‫نزمبوونهوه‪ ،‬هاتنهخوارهوه‬
‫‪descendant‬‬ ‫نهوه‪ ،‬وچه‪ ،‬بهره‪ ،‬توخم‬
‫‪descender‬‬ ‫خوارهاتوو‪ ،‬شۆڕبوو‪ ،‬ناو‪ .‬له پیتچنیدا‪ ،‬پیتێ که‬
‫بهشێکی بهرهو خوارهوهی بهشی سهرهکی یان ناوهندیی پیتهکه شۆڕ‬
‫بووبێتهوه‪ ،‬وهکوو ‪ g ،p‬و ‪ ،q‬که لهوانهدا هێڵێکی بچووک له چهری‬
‫پیتهکهوه بهرهو خوارهوه درێژهی ههیه)‬
‫‪descending‬‬ ‫داشۆڕی‪ ،‬داکشاوی‪ ،‬نزمبوونی‪ ،‬هاتنهخواری‬
‫ئاوهڵناو)‬
‫‪description‬‬ ‫نیشانهههڵدان‪ ،‬وهسفکردهن‪ ،‬وهسف‬
‫‪design‬‬ ‫داڕشتن‬
‫‪desire‬‬ ‫داخوازی‪ ،‬خواس‬
‫‪desktop‬‬ ‫ڕوومێز‬
‫‪desktop computer‬‬ ‫کۆمپیۆتهری ڕوومێز‬
‫‪destructor‬‬ ‫لهناوبهر‬

‫‪42‬‬
‫‪detail‬‬ ‫وردی‪ ،‬وردکاری‬
‫‪device‬‬ ‫ئامێر‬
‫‪device driver‬‬ ‫ئامێروهگهڕخهر‬
‫‪DFS = depth-first search‬‬
‫)‪DHCP (= Dynamic Host Configuration Protocol‬‬ ‫‪،)DHCP‬‬
‫پرۆتۆکۆلی ڕێک‪،‬ستنی خانهخوێی بزۆک پرۆتۆکۆلێکی ڕایهڵهیه‬
‫که ئهگهری ئهوه دهدات زانیاریی ڕایهڵه بدرێته کۆمپیوتهرهکانی‬
‫تۆڕێکی هاوبهش و ناونیشانی ئایپی بداته کۆمپیوتهرهکان به شێوهیهکی‬
‫بزۆک)‬
‫)‪DHTML (= Dynamic Hypertext Markup Language‬‬ ‫‪،)DHTML‬‬
‫زمانی هێمادانانی سهروودهری بزۆک‬
‫‪diagram‬‬ ‫پێنوێن‪ ،‬خشته‪ ،‬نوانه‬
‫‪dial‬‬ ‫‪٢‬ت ژمارهگر ‪٢‬ت ژمارهگرتن‬
‫‪dial-up‬‬ ‫‪٢‬ت ژمارهگری ‪٢‬ت ژمارهگریکردن‬
‫‪digit‬‬ ‫ڕهنووس‬
‫‪digital‬‬ ‫دیجیتاڵ‪ ،‬ڕهنووسی‬
‫دیسکی دهنگی ڕهنووسی‪ ،‬سیدیی )‪digital audio disk (= DAD‬‬
‫دهنگی‬
‫)‪digital audio tape (= DAT‬‬ ‫شریتی دهنگی ڕهنووسی‪،‬‬
‫"دات" جۆره کاسێتێکی دهنگی بۆ تۆمار و باڵوکردنهوهی دهنگ به شێوهی‬
‫"نهێنیبهندیی ڕهنووسی")‬
‫‪digital technique‬‬ ‫تهکنیکی ژمارهیی‬
‫‪dimension‬‬ ‫‪٢‬ت دووری‪ ،‬ال پانی و درێژی و ئهستووری) ‪٢‬ت الکان ‪٢‬ت‬
‫ڕاده ‪٤‬ت مهودا‪ ،‬گرنگی‪ ،‬رەهەند‬
‫‪direct‬‬ ‫ڕاستهوخۆ‬
‫‪directory‬‬ ‫پێڕس‬
‫‪DirectX‬‬ ‫‪ ،)DirectX‬دایرێک ئێکس له ویندۆزدا‪ ،‬جۆره‬

‫‪43‬‬
 ‫نهرمهواڵهیهکی سیستهمیی ناوبهستی بهرنامهداڕێژی‪ ،‬تایبهت به‬
‫بهدیهێنانی پێوهندی لهنێوان بهرنامهکانی بهکارهێنهری‪ ،‬سیستهمی‬
‫کارپێکردن و‪ ،‬ڕهرهواڵهی کۆمپیوتهر)‬
‫‪disable‬‬ ‫‪٢‬ت لهکارخستن ‪٢‬ت نهتوانکردن‬
‫‪disk‬‬ ‫پهپکه‪ ،‬دیسک‬
‫)‪disk drive (= drive = disk unit = DD‬‬ ‫دیسکلێ‪،‬وڕ‪،‬‬
‫دیسکوهگهڕخهر‪ ،‬پهپکهلێ‪،‬وڕ‪ ،‬پهپکهوهگهڕخهر‬
‫‪display‬‬ ‫پیشاندان‬
‫‪Disruptive technology‬‬ ‫تەکنۆلۆژیای تێکدەر‬
‫‪distribution‬‬ ‫دابهشکردن‬
‫)‪DLL (= Dynamic Link Library‬‬ ‫پهرتووک‪،‬انهی بهستهری بزۆک‬
‫‪document‬‬ ‫بهڵگهنامه‬
‫‪domain‬‬ ‫دۆمهین‪ ،‬پاوان‪ ،‬رەڵەمڕەو‬
‫‪domain name‬‬ ‫ناوی دۆمهین‪ ،‬ناوی پاوان‬
‫‪1‬‬
‫)‪DNS (= Domain Name Service‬‬ ‫ڕاژهی ناوی پاوان بنواڕه ‪)DNS3‬‬
‫ڕاژهکاری ناوی پاوان بنواڕه ‪DNS2 (= Domain Name Server) )DNS3‬‬
‫سیستهمی ناوی پاوان ناوی پاوان )‪DNS3 (= Domain Name System‬‬
‫یان "ناوی دۆمهین ‪ "Domain Name‬بهگوێرهی ڕیزبوونی ئهلفبێ دهنووسرێ‬
‫بۆ ئهوهی باشتر بکهوێتهوه بیری ئێمه وکوو‪ "www.google.com" :‬بههم‬
‫لهڕاستیدا ئینتهرنێ لهسهر بنهمای "ناونیشانی ئایپی ‪ "IP adress‬که‬
‫ژمارهیییه دامهزراوه و بۆ تێگهیشتنی دهبێ ناوه ئهلفبێییهکان بگۆڕدرێتهوه‬
‫سهر ناوی ژمارهیی "ئایپی ‪ ."IP‬ئهمهش خزمهتگوزاری و ڕاژهیهکه که‬
‫"‪ "DNS‬دهیکات‪ ،‬بۆ نموونه ناونیشانه ئهلفبێییهکهی گووگڵ وهردهگێڕێته‬
‫سهر ناونیشانی ئایپییهکهی که بریتییه له‪)"00..19.9...66" :‬‬
‫‪done‬‬ ‫کراو‪ ،‬جێبهجێکراو‬
‫‪dongle‬‬ ‫کڵۆمی سهختهواڵه له پاراستنی دراوهکاندا‪ ،‬رفڵێکی‬
‫بچووکه که له سهرهڕێی دهرۆچکهی هاوتهریبی چاپگهر یان‬
‫دهرۆچکهی زنجیره ههڵدهواسرێ)‬

‫‪44‬‬
‫)‪DOS1 (= disk operating system‬‬ ‫‪ ،)DOS‬دۆس‪ ،‬سیستهمی‬
‫کارپێکردنی دیسکی زاراوهی گشتی‪ ،‬به واتای ههر جۆره سیستهمێکی‬
‫کارپێکردن که بهشه سهرهکییهکهی له دیسکدا پاشهکهوت دهبێ)‬
‫‪2‬‬
‫‪DOS (= MS-‬‬ ‫کورتهی ناوی‬ ‫‪ ،)DOS‬دۆس‪ ،‬ئێمئێسدۆس‬
‫)‪DOS‬‬ ‫بازرگانیی "‪)" MS-DOS‬‬
‫‪DOS‬‬ ‫‪3‬‬
‫له "‪"DOS‬دا‪ ،‬فهرمانێک بۆ بهدیهێنانی‬ ‫‪ ،)DOS‬دۆس‬
‫پێوهندی لهگهڵ ناوچهی بیرگهی سهرهوه‪ ،‬که دهبێ له ‪config.sys‬‬
‫بناسێنرێ)‬
‫)‪dot (.‬‬ ‫خاڵ‬
‫‪double‬‬ ‫دووئهوهنده‬
‫‪download‬‬ ‫داگرتن‬
‫‪draft‬‬ ‫ڕهشنووس‪ ،‬پێشنووس‬
‫‪drag and drop‬‬ ‫ڕاکێشان و فڕێدان‬
‫‪drawing‬‬ ‫وێنهکێشان‬
‫‪drive‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪٢‬ت دیسکوهگهڕخهر‪ ،‬دیسکلێ‪،‬وڕ‪ ،‬دیسکئاژۆ ‪٢‬ت نهوار‬
‫"شری " لێ‪،‬وڕ ‪٢‬ت دهزگاوهگهڕخهر‪ ،‬دهزگالێ‪،‬وڕ‪ ،‬لێ‪،‬وڕ ‪٤‬ت‬
‫وهگهڕخستن‪ ،‬لێ‪،‬وڕین‪ ،‬ئاژۆتن‪ ،‬وهگهڕخستنی دهزگا‬
‫یان دیسک)‬ ‫وهگهڕخستنی دهزگای کاسێ‬
‫‪drive‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪٢‬ت بزواندن ‪٢‬ت وهگهڕخستن‬
‫‪drive = disk drive‬‬
‫‪driver‬‬ ‫وهگهڕخهر‬
‫‪driving license‬‬ ‫کارتی لێ‪،‬وڕین‪ ،‬لێ‪،‬وڕنامه‪ ،‬ئاژۆتننامه‪،‬‬
‫مۆڵهتی لێ‪،‬وڕین‬
‫‪dual‬‬ ‫دووان‪ ،‬دووانه‬
‫)‪DVD (= digital video disc = digital versatile disc‬‬ ‫دیڤیدی جۆره‬
‫تهکنۆلۆژیایهکی پاشهکهوتکردنی زانیاری لهسهر دیسکی لیزهری له شێوازی‬
‫‪)CD‬‬

‫‪45‬‬
‫‪DVD burner‬‬ ‫دیڤیدی سووتێنهر‬
‫‪DVD Reader‬‬ ‫دیڤیدی خوێنهر‬
‫‪dynamic‬‬ ‫بزۆک‪ ،‬بهجووڵه‪ ،‬جووڵهدار‬
‫وهرگێڕانی ناونیشانی )‪dynamic address translation (= DAT‬‬
‫بزۆک‬

‫‪46‬‬
 ‫‪E, e‬‬
‫‪E‬‬ ‫ڕهنووسی شانزهشانزهیی بهرانبهر ‪ ٢٤‬دهدهیی)‬ ‫"ئی"‪،‬‬
‫‪E-‬‬ ‫"ئی"‪ ،‬پێشگرێکه له زاراوهسازی کۆمپیوتهردا وهک کورتکراوه بۆ‬
‫ئهلهکترۆن بهکاردههێنرێ )‬
‫‪e-commerce‬‬ ‫بازرگانیی ئهلهکترۆنی‬
‫‪e-mail‬‬ ‫پۆستی ئهلهکترۆنی‪ ،‬ئیپۆس‬
‫‪e-tail‬‬ ‫کاری فرۆشتن لەسەر ئینتەرنێ‬
‫‪e-zine, ezine‬‬ ‫گۆڤاری باڵوکراوە لە ئینتەرنێتدا‬
‫‪eBook‬‬ ‫پهڕتووکی ئهلهکترۆنی‪ ،‬ئیپهرتووک‬
‫)‪ECDL (= European Computer Driving Licence‬‬ ‫کارتی لێ‪،‬وڕینی‬
‫کۆمپیوتهر له ئهورووپا‪ ،‬لێ‪،‬وڕنامهی ئهورووپیی کۆمپیوتهر‬
‫بهڵگهنامهیهکه که دهدرێ بهوانهی خولێکی تایبهتی سهبارهت به‬
‫کارکردن و زانیاری لهسهر کۆمپیوتهریان تێپهڕاندووه)‬
‫‪echo1‬‬ ‫زایهڵهی ئهو دراوانهی که له نێرهرهوه بۆ‬ ‫‪ ،)echo‬زایهڵه‬
‫وهرگر دهنێردرێن)‬
‫‪echo‬‬ ‫‪2‬‬
‫پهیام‬
‫بۆ وێنه پهیام له پهردهی پیشاندانهوه بۆ بهکارهێنهر)‬
‫‪echo3‬‬ ‫‪٢‬ت زایهڵه‪ ،‬گهڕانهوه زاراوهی گشتی بهتایبهت سهبارهت‬
‫به گهڕانهوهی دهنگ) ‪٢‬ت زایهڵهکردن‪ ،‬گهڕانهوه گهڕانهوهی هێما له‬
‫ڕێڕهوی ناردراودا)‬
‫‪ECHO‬‬ ‫‪4‬‬
‫له "‪"DOS‬دا‪ ،‬فهرمانێ بۆ پیشاندانی‬ ‫‪ ،)echo‬ئێکۆ‬
‫پهیامی ڕاڤه له نێوان فهرمانه جێبهجێکردنییهکانی پهڕگهیهکی پۆلی)‬

‫‪47‬‬
‫‪ECP (= Extended Capabilities‬‬ ‫‪ ،)ECP‬ئیسیپی‪ ،‬دهرگا‬
‫)‪Port‬‬
‫به لێهاتووییهکانی پهرهسهندوو‬
‫‪edit‬‬‫‪1‬‬
‫دهستکاری‪ ،‬دهستکاریکردن‬
‫‪edit2‬‬ ‫‪٢‬ت ههڵهبڕی‪ ،‬ههڵهبڕیکردن له گۆڤار و ڕۆژنامه)‬
‫‪٢‬ت پێداچوونهوه‪ ،‬ڕاستکردنهوه‬
‫‪edit3‬‬ ‫بژار‪ ،‬بژارکردن‪ ،‬ههڵوهژارتن ڕێکوپێککردنی فیلم)‬
‫‪editor1‬‬ ‫دهستکاریکهر‬
‫‪editor2‬‬ ‫‪٢‬ت ههڵهبڕ ههڵهچن و ههڵهگیری گۆڤار و ڕۆژنامه)‬
‫‪٢‬ت سهرنووسهر ی گۆڤار و ڕۆژنامه)‬
‫‪٢‬ت نووسهر ی گۆڤار و ڕۆژنامه)‬
‫‪٤‬ت نووسهر پرۆگرامێکه که بۆ نووسین بهکار دێ )‬
‫‪٥‬ت پێداچوو‪ ،‬ڕاستکهرهوه‬
‫‪editor3‬‬ ‫‪٢‬ت بژارکهر‪ ،‬ههڵوهژار کهسێ که کاری ڕێکوپێککردن و‬
‫ئامادهکردنی فیلمێک دهکات)‬
‫جۆره پرۆگرامێکه که بۆ ڕێکوپێککردن و بڕین و‬ ‫‪٢‬ت بژارکهر‪ ،‬ههڵوهژار‬
‫چاککردن و ئامادهکردنی فیلم بهکار دهچێ )‬
‫)‪edu (= .edu = .EDU‬‬ ‫‪ ٢‬ت پهروهرده‪ ،‬فێرکردن ‪٢‬ت درێژکراوهی‬
‫ئهو ناونیشانه وێبییانهی که به فێرکردنهوه خهریکن‪ ،‬وهک‬
‫چۆن ‪ ).com‬و ‪ ).org‬ههیه‬
‫‪effect‬‬ ‫کاریگهری‬
‫‪Elastic computing‬‬ ‫پێژمێریی جیڕی الستیکی‪ ،‬کێشدار)‬
‫‪element‬‬ ‫توخم‪ ،‬ئهندام‪ ،‬بهش‬
‫‪email-group‬‬ ‫گرووپهپۆستی ئهلهکترۆنی‬
‫‪emulator‬‬ ‫الساییکهرهوه‬
‫‪enable‬‬ ‫توانس پێدان‪ ،‬توانپێدان‬
‫‪encode‬‬ ‫‪٢‬ت نهێنبهندی ‪٢‬ت نهێنبهندیکردن‬

‫‪48‬‬
‫‪encoder‬‬ ‫بهکۆدکهر‪ ،‬بەهێما کەر‬
‫‪encryption‬‬ ‫نهێنیکردن‬
‫‪encyclopedia‬‬ ‫زانیارینامه‬
‫‪end‬‬ ‫کۆتایی‬
‫‪energy‬‬ ‫وزه‬
‫‪engine‬‬ ‫بزوێن‬
‫‪enter1‬‬ ‫‪٢‬ت تێکهری ‪٢‬ت کردنهناو ‪٢‬ت چوونهناو ‪٤‬ت تێکردن‪،‬‬
‫خستنهناو ‪٥‬ت نووسین و تێ‪،‬ستن‪ ،‬خستنهناوی کۆمپیوتهر ‪٦‬ت‬
‫تۆمارکردن له کۆمپیوتهردا)‬
‫دێڕگێڕ له تهختهکلیلدا‪ ،‬کلیلێ که به لێدانی‪ ،‬کۆتاییی دێڕ‬
‫‪2‬‬
‫‪Enter‬‬
‫یان فهرمان ڕادهگهیهنرێ‪ ،‬یاخود جێنیشاندهر دهچێته دێڕی دواترهوه)‬
‫‪enterprise‬‬ ‫پرۆژهی ئابووری‬
‫‪entity‬‬ ‫پێکهاته‪ ،‬بوون‬
‫‪environment‬‬ ‫دهوروبهر‪ ،‬ژینگه‬
‫)‪EPP (= Enhanced Parallel Port‬‬ ‫‪ ،)EPP‬ئیپیپی‪ ،‬دهرگای‬
‫هاوتهریبی نووژهنبوو‬
‫‪erase‬‬ ‫سڕینهوه‬
‫‪error‬‬ ‫ههڵه‬
‫‪escape‬‬ ‫دهرباز‬
‫‪Escape sequence‬‬ ‫ڕیزهدهربازبوون‬
‫‪Ethernet‬‬ ‫جۆرێک "‪ ،"CSMA/CD‬ناوی‬ ‫‪ ،)Ethernet‬ئێسهرنێ‬
‫بازرگانیی جۆره ستانداردێک و سیستهمی ڕایهڵهی "‪)"LAN‬‬
‫‪Ether‬‬ ‫ناوی بازرگانی‪ .‬ناوی‬ ‫‪ ،)Ether Talk‬تێتێر تاک‬
‫‪Talk‬‬ ‫ڕایهڵهی "ئێتێرنێ " بۆ "ئهپێل")‬
‫‪event‬‬ ‫له ویندۆزدا‪ ،‬ههر کردهیهک یان چاالکییهک‪ ،‬وهک‬ ‫ڕووداو‬
‫کرانهوهی بهرنامهیهک)‬
‫‪event counter‬‬ ‫ڕووداوژمێر‬

‫‪49‬‬
‫‪event file‬‬ ‫پهڕگهی ڕووداو‬
‫)‪exa- (= E-‬‬ ‫"ئێگزا‪) "-‬پێشگری یهکهکانی ‪ ،SI‬یهکسانه به ‪ ٢١‬به‬
‫توانی ‪ ٢٨‬واته "‪)"1018‬‬
‫)‪exabit (= Eb‬‬ ‫“ئێگزابی ”‬
‫)‪exabyte (= EB‬‬ ‫“ئێگزابای ”‪ ،‬ژێدەر بای‬
‫زیاتربوون یان ڕۆیشتن له سنوور‪ ،‬پهیڕهو)‪ ،‬تێپهڕبوون ‪exceed‬‬
‫له‬
‫‪execute‬‬ ‫بهجێهێنان‪ ،‬جێبهجێکردن‪ ،‬کردن‬
‫‪1‬‬
‫‪exit‬‬ ‫‪٢‬ت دەرچە‪ ،‬دهرگا‪ ،‬جێگهی چوونهدهرهوه ‪٢‬ت دهرچوون‪،‬‬
‫چوونهدهرهوه‪ ،‬ڕۆیشتن‬
‫‪2‬‬
‫‪EXIT‬‬ ‫ئێگیزت له ‪DOS‬دا‪ ،‬فهرمانێکه که سیستهمی کارپێکردن یان‬
‫بهرنامه دهگهڕێنێتهوه دۆخی پێشوو)‬
‫‪exit documentation‬‬ ‫بهڵگهسازی له کاتی چوونهدهرهوه‬
‫تۆماری ئهو گۆڕانکارییانهی له نهرمهواڵهدا کراون‪ ،‬له کاتی چوونهدهرهوه‬
‫لێیدا)‬
‫‪expand1‬‬ ‫‪٢‬ت کردنهوه‪ ،‬باڵوکردنهوه‪ ،‬ڕاکێشان ‪٢‬ت کشاندن‪،‬‬
‫ڕاکێشان‪ ،‬گهورهکردن درێژکردنهوه ‪٢‬ت فراوانکردن‪ ،‬پانکردن‪،‬‬
‫پهرهپێسهندن‬
‫‪2‬‬
‫‪EXPAND‬‬ ‫"ئێکسپاند"‪ ،‬له "‪"DOS‬دا‪ ،‬فهرمانێ که پهڕگهی‬
‫پهستاوته دهکاتهوه)‬
‫‪expert‬‬ ‫پسپۆڕ‪ ،‬شارەزا‬
‫‪exploit‬‬ ‫رۆزتنهوه‪ ،‬رۆرخ کردن‬
‫‪explorer‬‬ ‫دۆزهر‪ ،‬گهڕاڵ‬
‫‪export‬‬ ‫ههناردن‪ ،‬ههنارده‬
‫‪extensible‬‬ ‫شیاوی پهرهسهندن‪ ،‬پهرهسهندنێتی‪ ،‬بەرگر‬
‫‪extension‬‬ ‫‪٢‬ت درێژکردنهوه‪ ،‬درێژبوونهوه ‪٢‬ت مهودا ‪٢‬ت‬
‫پاشبهند‪ ،‬لق‪ ،‬په ‪ ،‬پاشکۆ ‪٤‬ت پهره‪ ،‬پهرهسهندن ‪٥‬ت درێژکراوه‬

‫‪50‬‬
‫‪external‬‬ ‫دهرهکی‬
‫‪external bus‬‬ ‫تێپهڕگهی دهرهکی‬
‫‪extract‬‬ ‫دهرهێنان‬

‫‪51‬‬
 ‫‪F, f‬‬
‫‪F = false‬‬
‫– ‪F1‬‬ ‫دوگمهی نهخشه‪ ،‬کورتکراوهی کردارێکی دیاریکراوه‬
‫‪F12‬‬
‫بهشێوهی دوگمه لهسهر تهختهکلیل که ژمارهیان ‪ ٢٢‬دانهیه‪.‬‬
‫‪fabricate‬‬ ‫دروستکردن‪ ،‬پێکنان بههۆی کارگه)‬
‫‪facebook‬‬ ‫فەیسبووک‬
‫ناوی تۆڕێکی کۆمەهیەتیی بەرفراوانە‪ ،‬کە بەشداربووانی دەتوانن دەق‪،‬‬
‫وێنە‪ ،‬گرتەی ڤیدیۆیی‪ ،‬بۆنە‪...‬هتد)ی تیا بنووسن و باڵو بکەنەوە)‬
‫)‪facsimile (= FAX‬‬ ‫فاکس‬
‫‪false1‬‬ ‫ناتهواو‪ ،‬درۆ‪ ،‬ههڵه‬
‫‪false2‬‬ ‫درۆزنه‪ ،‬ساخته‪ ،‬رهڵب‬
‫‪false alarm‬‬ ‫وریاکەرەوهی ساخته‬
‫‪false code‬‬ ‫کۆدی ناتهواو‪ ،‬کۆدی ههڵه‪ ،‬هێمای‬
‫هەڵە‬
‫‪false error‬‬ ‫ههڵهی ساخته‬
‫)‪FAQ (= Frequently Asked Questions‬‬ ‫پهد‪ ،‬پرسیاری ههمیشه‬
‫دووباره‪ ،‬پرسیار و وههم‬
‫‪FAT = file allocation table‬‬ ‫‪ ،FAT‬فهت‬
‫‪ ،)FAT32‬فهت‪ ٢٢‬جۆرێک "‪ "FAT‬که له خشتهی تهرخانیی ‪FAT32‬‬
‫‪٢٢‬بیتی کهڵک وهردهگرێ )‬

‫‪52‬‬
‫‪favorite‬‬ ‫پهسند‪ ،‬ههڵبژارده‬
‫)‪FAX (= facsimile = fax‬‬ ‫فاکس‪ ،‬فهکس‬
‫‪fax = FAX‬‬
‫)‪FDDI (= Fiber Distributed Data Interface‬‬ ‫‪،)FDDI‬‬
‫ئێفدیدیئای جۆره ستانداردێکی ئهمریکی بۆ چێکردنی "‪"LAN‬ی خێرا‪،‬‬
‫که لهالیهن "‪"ANSI‬هوه داڕێژراوه)‬
‫‪feed‬‬ ‫‪٢‬ت خورد‪ ،‬خۆراک ‪٢‬ت خۆراکپێدان‪ ،‬خۆراندن ‪٢‬ت پێشبردن‬
‫‪feedback‬‬ ‫‪٢‬ت پێڕاگهیاندنهوه ‪٢‬ت پاش‪،‬وارد‪ ،‬پاش‪،‬ورد‪،‬‬
‫وههمدانهوه به وته یا کردار‪ ،‬ههستپیشاندان بهرانبهر کردار یا‬
‫ڕهفتارێک‬
‫‪feedback amplifier‬‬ ‫وزهپێدهری پاش‪،‬وردی خولگهداری‬
‫پاش‪،‬وردی نهرێنی)‬
‫‪feedback circuit‬‬ ‫خولگهی پاش‪،‬وردی‬
‫‪feedback control‬‬ ‫کۆنترۆڵی پاش‪،‬وردی‬
‫‪feeder‬‬ ‫‪٢‬ت پێشبهر ‪٢‬ت خۆراکدهر‬
‫‪feeder cable‬‬ ‫کێبڵی خۆراک‬
‫‪feedforward‬‬ ‫پێش‪،‬ورد‪ ،‬پێش‪،‬وارد‬
‫‪feedforward hole‬‬ ‫کونی پێشبهری له کاغهزدا)‬
‫‪feedforward register‬‬ ‫تۆماری پێش‪،‬وردی‬
‫‪feed track‬‬ ‫هێڵگهی پێشبهری له شریتی کاغهزیدا)‬
‫‪feedline‬‬ ‫هێڵهخۆراک‬
‫‪female‬‬ ‫مێینه‬
‫)‪ferric RAM (= FRAM‬‬ ‫"فێڕیک ڕام"‬
‫‪field‬‬ ‫بوار‪ ،‬خانه‬
‫‪file‬‬ ‫پهڕگه‪ ،‬فایل‬
‫)‪file allocation table (= Fat‬‬ ‫خشتهی تهرخانی پهڕگه‬
‫‪file system‬‬ ‫سیستهمی پهڕگه‬

‫‪53‬‬
‫‪filter‬‬ ‫پاڵێو‬
‫‪finger‬‬ ‫"فینگر" پرۆگرامێکه که ناوێک پێ دهڵێ که بهستراوه به‬
‫ناونیشانێکی ئیمهیلهوه‪ .‬ههروهها دهتوانێ پێ بڵێ که له کوێوه له‬
‫سیستهمهکهیانهوه چوونهته ژوورهوه و یان کۆمهڵێ زانیاریی گرنگی لهو‬
‫چهشنهت دهداتێ)‬
‫‪finish‬‬ ‫‪٢‬ت تهواو‪ ،‬کۆتایی ‪٢‬ت تهواوکردن‪ ،‬کۆتاییپێهێنان‬
‫‪firewall‬‬ ‫ئاگرهدیوار‪ ،‬دیواری ئاگرین‬
‫‪FireWire‬‬ ‫"فایروایر" وهشانی کۆمپیوتهری "ئهپڵ"ه له جۆره‬
‫ستانداردێکهوه‪ ،‬بۆ پهیوهستکردنی ئامێرهکان به پێژمێره کهسییهکانهوه)‬
‫‪firmware‬‬ ‫پرۆگرامسازییهکه که نووسراوه بۆ "بیرگهی‬ ‫"فیرموهیر"‬
‫تهنیا‪-‬خوێندنی ‪ "read-only memory‬له "پێژمێریی ئامێر ‪computing‬‬
‫‪"device‬ێکهوه)‬
‫‪fixed‬‬ ‫جێگیرکراو‪ ،‬جێگیربوو‪ ،‬چەسپاو‪ ،‬دیاریکراو‪،‬‬
‫سەرامگیر‪ ،‬نەجووهو‪ ،‬نەگۆڕ‬
‫‪flag‬‬ ‫‪٢‬ت ئاه‪ ،‬نیشانه ‪٢‬ت نیشانهنوێن‬
‫‪flash‬‬ ‫فالش‬
‫‪float‬‬ ‫کهرت‬
‫‪floating-point number‬‬ ‫ژمارهی کهرتی‪ ،‬ژمارهی‬
‫بۆرت سهرئاو‪ ،‬ژمارهی بۆرسهرئاو‬
‫‪floppy‬‬ ‫دیسکی نهرم‬
‫‪folder‬‬ ‫بوخچه‬
‫‪font‬‬ ‫جۆرهپی‬
‫‪footer‬‬ ‫پێپهڕه‬
‫‪footnote‬‬ ‫پهراوێز‪ ،‬پانووس‬
‫‪force‬‬ ‫هێز‪ ،‬زۆرلێکردن‬
‫‪foreground‬‬ ‫پێشبنهما‬
‫‪foreign‬‬ ‫بیانی‬

‫‪54‬‬
‫‪format‬‬ ‫فۆرمات‬
‫‪forth‬‬ ‫‪ ،)forth‬فۆرت زمانێکی بهرنامهداڕێژیی ئاستبهرزه)‬
‫‪forum‬‬ ‫مهکۆ‬
‫‪forward‬‬ ‫‪1‬‬
‫بینێره بۆ‬
‫‪forward‬‬ ‫‪2‬‬
‫بهرڕۆیی‪ ،‬پێشڕۆیی‬
‫‪forward‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪٢‬ت بهرڕۆ‪ ،‬پێشڕۆ‪ ،‬ڕووبهپێش ‪٢‬ت ڕاستهوخۆ‬
‫‪forward difference‬‬ ‫جیاوازیی پێشڕۆ‪ ،‬جیاوازیی بهرڕۆ‬
‫‪forward error‬‬ ‫چێکردنهوهی ههڵه له پێشدا‪،‬‬
‫‪recovery‬‬ ‫چێکردنهوهی پێشگیرانهی ههڵه‬
‫)‪FQDN (= Fully Qualified Domain Name‬‬ ‫ناوی تهواوی‬ ‫‪FQDN‬‬
‫دۆمهین له ئینتهرنێتدا‪ .‬بۆ وێنه ‪)www.zkurd.org‬‬
‫‪fragment‬‬ ‫‪٢‬ت پارچه‪ ،‬لهت‪ ،‬کهرت‪ ،‬کوت‪" ،‬فراگمن "‬
‫‪٢‬ت پارچهبهندیکردن‪ ،‬لهتبهندیکردن‬
‫‪FRAM = ferric RAM‬‬
‫‪frame‬‬ ‫چوارچێوه‬
‫‪free‬‬ ‫‪٢‬ت ئازاد‪ ،‬سهربهس ‪٢‬ت خۆڕایی ‪٢‬ت ڤاال‪ ،‬بهتاڵ‬
‫‪free software‬‬ ‫نهرمهواڵهی خۆڕایی‪ ،‬نهرمهواڵهی ئازاد‬
‫‪freemail‬‬ ‫پۆستی ئازاد‬
‫خۆڕاییواڵه‪ ،‬پرۆگرامی خۆڕایی‪ ،‬نهرمهواڵهی خۆڕایی ‪freeware‬‬
‫‪frequency‬‬ ‫دووباره‪ ،‬شهپۆ ‪ ،‬لهره‪ ،‬لهرهلهر‬
‫‪front‬‬ ‫پێش‪ ،‬بهره‬
‫)‪FSB (= frontside bus‬‬
‫)‪FSF (= Free Software Foundation‬‬
‫)‪FTP (= ftp = File Transfer Protocol‬‬ ‫"ئێفتیپی"‪ ،‬کۆنووسی‬
‫ناو‪ .‬له ئینتهرنێتدا‪ ،‬جۆره پرۆتۆکۆلێکی پێوهندییه‪،‬‬ ‫گواستنهوهی پهڕگه‪،‬‬
‫بۆ گواستنهوهی پهڕگهی نێوان پێژمێرهکانی ڕایهڵه)‬

‫‪55‬‬
‫‪function‬‬ ‫‪٢‬ت نهخشه‪ ،‬نهخش‪ ،‬ئهرک‪ ،‬کردار ‪٢‬ت پابهند‬
‫‪functional programming‬‬ ‫بهرنامهسازیی پابهندی‬
‫‪functional programming‬‬ ‫زمانی بهرنامهسازیی پابهندی‬
‫‪language‬‬
‫‪function call‬‬ ‫بانگهێشتکردنی نهخشه‬
‫کلیل لهسهر تهختهکلیل که کورتکراوهی کرداری ‪function key‬‬
‫دیاریکراون‬
‫‪functional‬‬ ‫‪ ٢‬ت نهخشهیی‪ ،‬ئهرکیی‪ ،‬کرداریی ‪٢‬ت پابهندیی‬
‫‪fuzzy‬‬ ‫لێڵ‪ ،‬ناڕوون‪ ،‬نائاشکرا‬
‫‪fuzzy logic‬‬ ‫ژیربێژیی لێڵ‪ ،‬دهستهواژهی فوزی‬
‫له بهرنامهداڕشتندا‪ ،‬جۆره ژیربێژییهکه که لهوهدا‪ ،‬ههوڵ دهدرێ له‬
‫شێوهکانی بهڵگههێنانهوهی وێکچووی مێشکی مرۆڤ‪ ،‬کهڵک وهرگیرێ ‪ .‬بۆ‬
‫وههمێکی ژیربێژی بهکار دههێنرێ که نهزانرێ چۆن بهڕاس یان بهچهوت‬
‫تهواوی وههمهکه بپێکرێ )‬
‫)‪FYI (= For Your Information‬‬ ‫کورتکراوهیه بۆ‬ ‫"بۆ زانیاری "‪،‬‬
‫پێدانی ئاگادارییهک له ههبوونی زانیاری)‬

‫‪56‬‬
 ‫‪G, g‬‬
‫‪game‬‬ ‫یاری‪ ،‬وازی‪ ،‬گهمه‬
‫‪gate‬‬ ‫دهروازه‬
‫‪gateway‬‬ ‫دهرهڕێ‬
‫‪Gbps = GB/sec‬‬
‫)‪GB/sec (= GigaBytes per SECond, GigaBits per SECond‬‬
‫‪٢‬ت گیگابای له چرکهدا ‪٢‬ت گیگابی له چرکهدا ‪٢‬ت گب‪/‬‬
‫‪general‬‬ ‫گشتی‬
‫‪generate‬‬ ‫بهدیهێنان‪ ،‬بەرهەمهێن‬
‫‪1‬‬
‫)‪GIF (= Graphics Interface Format‬‬ ‫"گیف"‪ ،‬فۆرماتی ناوبهستی‬
‫گرافیک‬
‫‪2‬‬
‫]‪GIF [CompuServe raster graphics‬‬ ‫جۆره درێژکراوهیهکی پهڕگه)‬
‫‪gig- = giga-‬‬
‫)‪giga- (= G- = gig-‬‬ ‫"گیگا‪" ،"-‬جیگا‪"-‬‬
‫‪global‬‬ ‫جیهانی‬
‫‪GNU‬‬ ‫‪ ،GNU‬گنو سیستهمێکی کارپێکردنی وهکوو "یونیکس‬
‫‪"UNIX‬ه که به "سیستهمی کارپێکردنی گنو‪ /‬لینوکس"یش بهناوبانگه‪.‬‬
‫سیستهمێکی خێرایه‪ ،‬باری پاراستنی له سهرهوهیه‪ ،‬لهسهر بنهمای‬
‫"ژێدهرکراوه ‪ "Open Source‬چێ کراوه و زۆربهی نهرمهواڵهکانی‬
‫بهخۆڕایین‪ "GNU" .‬کورتهی دهستهواژهی ‪)GNU is NOT UNIX‬ه و واته‪:‬‬

‫‪57‬‬
 ‫"گنو یونیکس نییه"‪ .‬لهالیهن خوێندکارێکی فینلهندی چێ کرا که بڕوای وا‬
‫بوو ههموو بهرنامهواڵه و ژێدهرهکۆدێ دهبێ ئازاد و خۆڕایی بێ)‬
‫‪Gopher‬‬ ‫ناوی بازرگانی‪ .‬یهکێک له‬ ‫‪" ،Gopher‬گوفێر"‬
‫سهرهتاییترین ئامێرهکانی گهڕان له ئینتهرنێتدا‪ ،‬ههروهها ناوێ که پاڵ‬
‫دهدرێته یهکێک له بهشگه کۆنهکانی تا ڕادهیهک گهوره‪ ،‬که وهکوو "وێب" له‬
‫"‪ "TCP/IP‬کهڵک وهردهگرێ (‬
‫‪graph‬‬ ‫‪٢‬ت گراف‪ ،‬نیگاره ‪٢‬ت نهخشهک‪ ،‬هێڵکاریی ڕوونکردنهوه‬
‫‪graphic‬‬ ‫گرافیک‪ ،‬نیگارهیی‬
‫‪graphic card‬‬ ‫کارتی گرافیک‪ ،‬کارتی نیگاره‬
‫)‪graphical user interface (= GUI‬‬ ‫ناوبهستی نیگارهییی‬
‫بهکارهێنهر‪ ،‬نێوانهڕووی گرافیکیی بهکاربهر‪" ،‬جییووئای"‬
‫نهرمهواڵهی ناوبهستی نێوان سیستهمێکی کارپێکردن و بهکارهێنهر‪ ،‬یان‬
‫نێوان نهرمهواڵه و بهکارهێنهر‪ ،‬که لهوهدا بهپێچهوانهی ‪ ،DOS‬پێویس‬
‫نییه ناوی فرمانهکه یان پهڕگهکه بنووسرێ‪ .‬بهکارهێنهر دهتوانێ به‬
‫یارمهتیی مشک‪ ،‬وێنۆچکهکان و ئهو داڕێژانهی هاوچهشنی فرمان یان‬
‫پهڕگهن‪ ،‬کردهی مهبهستی خۆیان دیاری کهن و ههڵیببژێ)‬
‫‪group‬‬ ‫گرووپ‪ ،‬دهسته‪ ،‬پۆ‬
‫‪guarantee‬‬ ‫دهستهبهری‬
‫‪guest‬‬ ‫میوان‬
‫‪guestbook‬‬ ‫پهڕاوی میوان‬
‫)‪GUI (= Graphical User Interface‬‬ ‫ناوبهس نێوانەڕوو)ی‬
‫نیگارهییی بەکاربەر‬
‫)‪GUID (= Globally Unique Identifier‬‬ ‫تاکه کۆدێکی جیاکهرهوهی‬
‫گشتییه‪ ،‬کۆدێکی بێ هاوتایه بۆ جیاکردنهوه‬
‫پهراوێزی ستوون ناو‪ .‬بۆشایی یان سپێتیی نێوان دوو ستوونی ‪gutter‬‬
‫تهنیشتی یهکتر له خشته)‬

‫‪58‬‬
 ‫‪H, h‬‬
‫‪hack‬‬ ‫‪٢‬ت "هاک" ‪٢‬ت خۆترنجاندن ‪٢‬ت دزینی زانیاری‬
‫‪٤‬ت چوونهژوورهوهی ڕێنهدراو به سیستهم‪ ،‬خۆترنجاندن به‬
‫سیستهم‪ ،‬دزهکردن به سیستهم ‪٥‬ت دزه ‪٦‬ت ئازاردانی کۆمپیوتهری‬
‫‪hacker‬‬ ‫‪٢‬ت "هاکەر"‪ ،‬خۆترنجێنهر‪ ،‬دزهکهر ‪٢‬ت دزی زانیاری‪،‬‬
‫زانیاریدز ‪٢‬ت ئازاردهری کۆمپیوتهری ‪٤‬ت کۆمپیوتهردۆس ‪،‬‬
‫کۆمپیوتهرچی‪ ،‬پێژمێرچی‪ ،‬دراوهچی کهسێ که به ئهزموون و تاوان‪،‬‬
‫بهرنامه دهنووسێ‪ ،‬کهسێ که زۆر حهزی له کۆمپیوتهر و زانیارییه‪ ،‬بههم‬
‫پیشهی کۆمپیوتهر نییه‪ ،‬کهسێ که بهشێوهیهکی ڕێپێنهدراو و نایاسایی‪،‬‬
‫دهچێته ناو سیستهم یان ڕایهڵهی کۆمپیوتهری و بۆ ساختهگهری له‬
‫ههژمارهکان‪ ،‬دزینی زانیارییهکان و یاخود تهنها بۆ خۆشی و سهرگهرمی‪،‬‬
‫زانیارییهکان بهکار دهبات‪ .‬ههروهها کهسێک که وهکوو ئازاردهرێکی‬
‫تهلهفۆنی‪ ،‬لهبهر هۆی جۆربهجۆر‪ ،‬بۆ وێنه ڕرهبهری‪ ،‬نهخۆشیی دهروونی‪،‬‬
‫دهچێته ناو سیستهم یان ڕایهڵهوه و‪ ،‬بۆ خهڵکی بهههڵکهوت یان دیاریکراو‪،‬‬
‫ئازاردهری دهکات)‬
‫‪hacking‬‬ ‫‪٢‬ت هاک کردن‪ ،‬دزینی زانیاری‪ ،‬زانیاریدزی ‪٢‬ت‬
‫ئازاردانی کۆمپیوتهری ‪٢‬ت پێژمێردۆستی ‪٤‬ت خۆترنجان‬
‫‪handheld computer‬‬ ‫کۆمپیوتهری دهستی‬
‫)‪hang-up (= hangup‬‬ ‫‪٢‬ت داخستن هێڵی تهلهفۆن) ‪٢‬ت کپبوو‪،‬‬
‫له سیستهمی کارپێکردندا‪ ،‬به دۆخی بهرنامهیێ‬ ‫گیرکردوو‪ ،‬وهستاو‬
‫دهوترێ که تووشی وهستانێکی لهناکاو بووه)‬
‫‪hard disk‬‬ ‫دیسکی ڕهق‪ ،‬پهپکهڕهره‬
‫‪hard disk drive (= HDD = HD = HD drive‬‬ ‫وهگهڕخهری‬

‫‪59‬‬
 ‫دیسکی ڕهق‪" ،‬ئێچدیدی"‬
‫‪hardcode‬‬ ‫رورسهڕژێم‬
‫‪hardware1‬‬ ‫ڕهرهواڵه‪ ،‬ڕهرهئامێر‪ ،‬سهختهواڵه بهشی‬
‫فیزیاییی سیستهمی کۆمپیوتهری‪ ،‬لهبهرگرهوهی ههموو دهزگا و خولگه‬
‫ئهلهکتریکی و ئهلهکترۆنییهکان‪ ،‬دهزگا ئهلهکترۆمیکانیکییهکان و‪ ،‬بهشه‬
‫میکانیکییهکان و جهسته‪ ،‬ههروهها وهکوو لقێ له زانستی کۆمپیوتهر‪ ،‬که‬
‫خهریکی خوێندنهوهی ئهم باسلێکراوانهیه‪ ،‬وهک مۆدێم و چاپکهر و کارته‬
‫ههمهجۆرهکانی کۆمپیوتهر)‬
‫‪hardware2‬‬ ‫ههموو جۆره‬ ‫ڕهرهواڵه‪ ،‬ڕهرهئامێر‪ ،‬سهختهواڵه‬
‫خولگه یان دهزگایهکی پێزیادکردن له کۆمپیوتهر و سیستهمه‬
‫ئهلهکترۆنییهکانی تر)‬
‫)‪hardware3 (= hards‬‬
‫‪hardware bridge‬‬ ‫پردی ڕهرهواڵه‬
‫‪hash‬‬ ‫وردکردن‬
‫)‪hash (#‬‬ ‫پهیژه‬
‫‪HDD = hard disk drive‬‬
‫‪header1‬‬ ‫‪٢‬ت دهستپێک ‪٢‬ت ناونیشان‬
‫سهرپهڕه ئهو دێڕهی که لهسهر دهری ههر الپهڕه کتێبێ‬
‫‪2‬‬
‫‪header‬‬
‫یان دراوهکان دێ و زۆر جار لهبهرگرهوهی ژمارهی الپهڕه و دهستهواژهی‬
‫وهک ناونیشانی "بهش"ه)‬
‫‪heap‬‬ ‫شوێنی ههڵگرتن‪ ،‬بیرگهی بزۆک‪ .‬گهر بهرنامهیهک له‬
‫کاتی جێبهجێکردندا پێویستی به شوێن ههبوو بۆ ئهو تهن و‬
‫کردارانهی‪ .‬له ڕێگهی بیرگهی بزۆکهوه ئهو شوێنهی بۆ دابین‬
‫دهکرێ ‪.‬‬
‫‪height‬‬ ‫بهرزی‬
‫یارمهتی‪ ،‬ڕێنوێنی بهشێک له سیستهمێکی دهستپێکردن‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫‪help‬‬
‫یان نهرمهواڵهیهکی وتووێژی‪ ،‬که ئهگهری ئهوه دهداته بهکارهێنهر که‬
‫هاوکات لهگهڵ کاری سیستهمهکه‪ ،‬ههندێ زانیاری سهبارهت به چۆنێتیی‬
‫کهڵکوهرگرتن له سیستهمهکه بهدهس بهێنێ)‬

‫‪60‬‬
‫‪help2‬‬ ‫له "‪"DOS‬دا‪ ،‬فهرمانێ که ڕاڤه و تایبهتمهندییهکانی‬ ‫هێڵپ‬
‫فهرمانه جۆربهجۆرهکانی "‪ "DOS‬ئاراسته دهکات)‬
‫‪help‬‬ ‫فهرمانی ڕێنوێنی‪ ،‬فهرمانی یارمهتی‬
‫‪command‬‬
‫‪help file‬‬ ‫پهڕگهی ڕێنوێنی‪ ،‬پهڕگهی یارمهتی‪ ،‬پهڕگهی‬
‫یارمهتیدهر‬
‫‪hertz‬‬ ‫هێرتز‪ ،‬یهکهی پێوانی لهره‬
‫‪hesitation‬‬ ‫درهنگ درهنگی یان وهدواکهوتن له کاتی جێبهجێکردنی‬
‫بهرنامه ‪ ،‬بۆ جێبهجێکردنی کارێکی تر)‪ ،‬لەرەیی‬
‫‪hexadecimal‬‬ ‫ژمارهی شازدهیی‬
‫‪hexadecimal system‬‬ ‫ڕژێمی شانزده ژمارهیی‬
‫‪hibernate‬‬ ‫دۆخهپشوو دۆخی ئامادەباش کە وزە [ی باتری]‬
‫پاشەکەوت دەکات بەبێ لەدەستدانی پێکهاتەکانی ناو بیرگە)‬
‫‪hide‬‬ ‫شاردنهوه‬
‫‪hidden‬‬ ‫شاراوه‪ ،‬پهنهان‬
‫‪hidden defect‬‬ ‫خهوشی شاراوه‬
‫‪history‬‬ ‫مێژوو‬
‫‪hits‬‬ ‫بهرکهوتن‬
‫‪hole‬‬ ‫کون‬
‫‪home‬‬ ‫ماڵهوه‬
‫)‪home page (= homepage‬‬ ‫ماڵپهڕ‬
‫‪horizontal‬‬ ‫ئاسۆیی‬
‫‪host‬‬ ‫خانهخوێ‬
‫‪host adapter‬‬ ‫گونجێنهری خانهخوێ‬
‫‪host computer‬‬ ‫کۆمپیوتهری خانهخوێ‬
‫‪host drive‬‬ ‫وهگهڕخهری خانهخوێ‪ ،‬دیسکوهگهڕخهری‬
‫خانهخوێ‬

‫‪61‬‬
‫‪host language‬‬ ‫زمانی خانهخوێ‬
‫‪host system‬‬ ‫سیستهمی خانهخوێ‬
‫‪hot‬‬ ‫داخ‪ ،‬گەرم‬
‫‪hot fix = hotfix‬‬ ‫چارهساز‪ ،‬چارهکهر‪ .‬بهرنامهیهکه که‬
‫ههڵه یان کهلێنێکی ناو پرۆگرام یاخود ڕهرهواڵهیهک چاره دهکا و چاکی‬
‫دهکاتهوه)‬
‫‪hot key‬‬ ‫له تهختهکلیلدا‪ ،‬کلیل یا‬ ‫کلیلی داخ‬
‫پێکهاتهیهک له کلیلهکان‪ ،‬که بهسته به جۆری نهرمهواڵه‪ ،‬دهبێته هۆی‬
‫ئهوهی که سیستهمهکه بچێته ناو نهرمهواڵه یان فهرمانێکی ترهوه)‬
‫‪hot plug‬‬ ‫هۆت پاڵگ‬
‫‪hotspot‬‬ ‫خاڵی داخ خاڵێک لهسهر پهردهپیشانداندا‪،‬‬
‫که کاتێ مشکهکه یان جێپیشاندهرهکه دهچێته سهری‪ ،‬کارێک جێبهجێ‬
‫دهبێ)‬
‫‪hot swap‬‬ ‫جێگرهوهیهکه بۆ‬ ‫جێگرهوهی داخ‬
‫"‪ "CD-ROM drive " ،"hard drive‬و دهزگای لهو چهشنه‪ ،‬کاتێ کۆمپیوتهر‬
‫بهکاری دهبا لهکار ناکهوێ)‬
‫‪hotSync‬‬ ‫هات سینک‬
‫)‪HTML (= Hypertext Markup Language‬‬ ‫‪،)HTML‬‬
‫ئێچتیئێمئێڵ‪ ،‬زمانی نیشانهدانانی سهروودهق له ئینتهرنێتدا‪،‬‬
‫زمانێکی تایبهت که بهوه بهسانایی دهتوانرێ ههموو جۆره "سهرووپهڕه‬
‫‪ "hyperpage‬یان پهڕهیهک‪ ،‬لهگهڵ "سهرووبهستهرهکان ‪ "hyperlinks‬بۆ‬
‫وێب گههڵهڕێژی بکرێ )‬
‫‪http (= Hypertext Transfer Protocol = HTTP‬‬ ‫ئێچتیتیپی‪،‬‬
‫پرۆتۆکۆلی گواستنهوهی سهروودهق له ئینتهرنێتدا‪ ،‬پرۆتۆکۆلێ که‬
‫ناونیشانی کۆمپیوتهری ڕاژهکاری وێب و گواستنهوهی دراوهکانی وێب بهڕێوه‬
‫دهبا‪ .‬به واتایهکی تر ئێچتیتیپی ناوی "پرۆتۆکۆ "ی بهکارهێنراوه له‬
‫"ناونیشانی وێب"دا)‬
‫‪hub‬‬ ‫له بنهڕهتدا‪ ،‬بهشی ناوهندیی دیسک‪ ،‬چهرخ‪ ،‬پێچک و هتد‪،‬‬ ‫تۆپه‬
‫له ڕایهڵهدا به واتای ئامێرێکه که دهتوانێ پێکهێنهرهکانی ڕایهڵه پێکهوه‬

‫‪62‬‬
 ‫ببهستێتهوه)‬
‫‪hybrid‬‬ ‫چەندڕەگەز‬
‫‪hyperlink‬‬ ‫سهرووبهستهر پێوهندی توخمهکان و "تهنهکان" له‬
‫"سهرووڕاگهیێنهکان ‪ "hypermedia‬و "ڕاگهیێنهکان ‪)"media‬‬
‫‪hyperlink address‬‬ ‫ناونیشانی سهرووبهستهر‬
‫‪hypermedia‬‬ ‫سهرووڕاگهیێنهکان‬
‫‪hyperpage‬‬ ‫سهرووپهڕه‬
‫‪hyperpaging‬‬ ‫سهرووپهڕهپهڕهدانهوه پهڕهپهڕهدانهوهی‬
‫پهڕهکانی "سهروودهق ‪" ،"hypertext‬سهرووڕاگهیێن ‪،"hypermedia‬‬
‫"فرهڕاگهیێنهکان ‪ "multimedia‬و ئینتهرنێ ‪ ،‬بهیارمهتیی‬
‫"سهرووبهستهرهکان ‪ ."hyperlinks‬له کردهوهدا یهکسانه به "گهڕۆکی یان‬
‫ئینتهرنێت‪،‬وێنهری ‪)"browsing‬‬
‫‪hypertext‬‬ ‫سهروودهق‬
‫‪hypersearch‬‬ ‫سهرووگهڕان‬
‫‪HyperTalk‬‬ ‫هایپرت تاک ناوی بازرگانی‪ .‬له ئهپێلدا‪ ،‬ناوی‬
‫بهرنامهسازیی تایبهت به کارکردن لهگهڵ "‪)"HyperCard‬‬
‫‪hyphen‬‬ ‫بهستهێڵ‪ ،‬کورتهتهرهڵ تێبینی‪ :‬جیاوازی ههیه لهنێوان‬
‫کورتههێڵی [کشتهک ‪ ]dash‬و کورتههێڵی [بهستهێڵ‪ ،‬کورتهتهرهڵ ‪.]hyphen‬‬
‫"کشتهک" ‪ -‬که له کوردیدا به واتای دهزووی بادراوه ت و بهرانبهر به "‪"dash‬‬
‫دانراوه‪ ،‬درێژییهکهی دوو ئهوهندهی [بهستهێڵ‪ ،‬کورتهتهرهڵ ‪]hyphen‬ه‪،‬‬
‫"بهستهێڵ" واته هێڵێ که دوو وشه به یهکهوه دهبهستێتهوه‪ ،‬که له زمانه‬
‫ئینگلیزییهکاندا باوه‪ ،‬بۆ وێنه‪.)"CD-ROM" :‬‬

‫‪63‬‬
 ‫‪I, i‬‬
‫)‪IBM (= International Business Machines = Big Blue‬‬
‫ئایبیئێم ناو‪ .‬مهکینه فهرمانگهیییه نێونهتهوهیییهکان‪ .‬ناوی بازرگانی)‬
‫)‪ICANN (= Internet Corporation for Assigned Names and Numbers‬‬
‫)‪ (ICANN‬ئایکان ڕێک‪،‬راوهیهکی نادهوڵهتییه که شوێنی ناونیشان له‬
‫ئینتهرنێتدا دابهش دهکاته سهر وهتهکان)‬
‫)‪ICMP (= Internet Control Message Protocol‬‬ ‫‪،)ICMP‬‬
‫پرۆتۆکۆلی پهیامی کۆنترۆڵی ئینتهرنێ‬
‫]‪ICO [Windows icon‬‬ ‫جۆرێک درێژکراوهی پهڕگه)‬
‫‪ICON‬‬ ‫وێنۆچکه‬
‫‪ICQ‬‬ ‫‪ ،)ICQ‬ئایسیکیو‪ ،‬ئایسیکیو له ئینتهرنێتدا‪،‬‬
‫نهرمهاڵهیهکه که ههلومهرجێ بهرفرهوان پێک دههێنێ بۆ "دهمهتهرێ‬
‫‪ ."chat‬تێبینی‪ :‬ئهم پێکهاتهیه له دهنگی ئهم ڕستهیهی زمانی ئینگلیزی‬
‫پێک هاتووه‪" :‬به دوای تۆدا دهگهڕێم ‪)"I seek you‬‬
‫‪ICT = Information and‬‬ ‫تەکنۆلۆژیای زانیاری و گەیاندن‬
‫‪communication technology‬‬
‫‪ID = identification‬‬
‫)‪IDE1 (= Integrated Drive Electronics‬‬ ‫‪ ،)IDE‬ئایدیئی‪،‬‬
‫ئهلهکترۆنیکی دیسکلێ‪،‬وڕی بهیهککردوو؛ ناوی جۆره ستانداردێکی باوی‬
‫"ناوبهس ‪"interface‬ی دیسکلێ‪،‬وڕی ڕهق)‬
‫)‪IDE2 (= Integrated DevelopmentEnvironment‬‬‫ژینگهیهکی تهواو‬
‫بۆ پهرهپێدانی بهرنامهکان‪ .‬داوانامهیهکه ههموو کارهکانی‬
‫دروستکردن و پێکهێنانی بهرنامهداڕێژیی لهخۆ گرتووه‪.‬‬

‫‪64‬‬
‫)‪Identification (= ID‬‬ ‫پێناس‪ ،‬ناسنامه‬
‫‪identifier‬‬ ‫ناسێنهر‪ ،‬پێناس دیاریکهر‬
‫)‪IGMP (= Internet Group Management Protocol‬‬ ‫‪،)IGMP‬‬
‫ئایجیئێمپی‪ ،‬پرۆتۆکۆلی گرووپی بهڕێوهبهرایهتیی ئینتهرنێ‬
‫پرۆتۆکۆلێکی ئینتهرنێته که ڕێگهیهک پێک دههێنێ بۆ پێژمێرێکی‬
‫ئینتهرنێ بۆ ڕاپۆرتدانی فرهپهخشی گرووپه ئهندامهتییهکهی به ڕێدۆزه‬
‫نزیکهکانی)‬
‫)‪IIS (= Internet Information Server‬‬ ‫‪ ،)IIS‬ئایئایئێس‪،‬‬
‫دهستهیهک له‬ ‫دهبڵئایئێس‪ ،‬ڕاژهکاری زانیاریی ئینتهرنێ‬
‫ڕاژهکارهکانی ئینتهرنێته به لێهاتووییی زێدهوه‪ ،‬بۆ سیستهمی کارپێکردنی‬
‫ڕاژهکارهکانی "‪ "Windows NT‬و "‪)"Windows 2000‬‬
‫‪illegal‬‬ ‫نایاسایی‪ ،‬ڕێپێنهدراو‬
‫‪iMAC‬‬ ‫‪ )iMAC‬وهشانێکی ههرزانبایییه له "ماکینتۆش"ی‬
‫"کۆمپیوتهرهکانی ئهپڵ")‬
‫‪image‬‬ ‫وێنه‬
‫‪imagine‬‬ ‫وێناکردن‪ ،‬بۆچوون‬
‫‪impedance‬‬ ‫بهرگریی ڕواڵهتی‪ ،‬بهرگریی ڕووکهشانه‪ ،‬ئیمپێدانس‬
‫‪implies‬‬ ‫ئهگرێته خۆ‪ ،‬دەگەیەنێ‬
‫‪import‬‬ ‫هاورده‪ ،‬هێنان‪ ،‬هاوردن‬
‫‪improve‬‬ ‫چاککردن‪ ،‬باشکردن‪ ،‬چاکترکردن‪ ،‬پهرهپێسهندن‪،‬‬
‫پێش‪،‬ستن‬
‫‪improved‬‬ ‫باشبوو‪ ،‬چاکبوو‬
‫‪improved version‬‬ ‫وهشانی چاکبوو‪ ،‬وهشانی باشبوو‬
‫‪increment‬‬ ‫پهرهسهندن‪ ،‬زۆربوون‪ ،‬زیادبوون‬
‫‪index‬‬ ‫‪٢‬ت پێڕس ‪٢‬ت نوانه‪ ،‬پێنوێن‪ ،‬نیشاندهر‪ ،‬پیشاندهر‬
‫)‪index bilding (= indexing‬‬ ‫چێکردنی نوانه‪ ،‬نوانهچێکهری‪،‬‬
‫نوانهسازی‬

‫‪65‬‬
‫‪indexed‬‬ ‫نوانهدار‬
‫‪indexed access‬‬ ‫دهستپێگهیشتنی نوانهدار‬
‫‪indexed address‬‬ ‫ناونیشانی نوانهدار‬
‫‪indexed file‬‬ ‫پهڕگهی نوانهدار‬
‫‪indexed instruction‬‬ ‫ڕێکارنامهی نوانهدار‪ ،‬فهرماننامهی‬
‫نوانهدار‬
‫‪information‬‬ ‫زانیاری‬
‫‪Information and communication‬‬ ‫تەکنۆلۆژیای زانیاری‬
‫‪technology = ICT‬‬ ‫و گەیاندن‬
‫‪information provider (= content provider‬‬ ‫پێکهێنهری‬
‫)‪= IP‬‬
‫زانیاری‪ ،‬زانیاری بەخش‪ ،‬زانیاریدەر‬ ‫زانیاری‪ ،‬بهدهستهێنهری‬
‫دامهزراوه یان کهسێ که زانیاریی بنهڕهتی بۆ ڤیدیۆتێکس یان‬
‫پێگهئینتهرنێتییهکان بهدهس دههێنێ‪ ،‬بۆ وێنه زانیاریی کهشناسی‪،‬‬
‫وهرزشی و هتد)‬
‫)‪Information Technology (= IT‬‬ ‫تهکنۆلۆژیای زانیاری‪،‬‬
‫پیشهسازیی زانیاری‬
‫‪infrared‬‬ ‫ژێرسوور‬
‫‪initialize‬‬ ‫نرخی سهرهتایی پێدان‪ ،‬پێدانی نرخی سهرهتایی‬
‫‪input1‬‬ ‫تێچوو تێچووی دراوه به کۆمپیوتهر بۆ وێنه لهڕێی مشک یان‬
‫تهختهکلیلهوه)‬
‫‪2‬‬
‫)‪input (= input device‬‬ ‫تێچوو‪ ،‬ئامێری تێچوو‪ ،‬بهناوبهر‬
‫ئامێری بهناوبهر ههر ئامێرێکی وهکوو مشک و تهختهکلیل که دراوه و‬
‫زانیاری دهبهنه ناو کۆمپیوتهرهوه)‬
‫‪input area‬‬ ‫ناوچهی تێچوو‬
‫‪input block‬‬ ‫بهربهستی تێچوو له بیرگهدا)‬
‫‪input buffer‬‬ ‫نێوانگری تێچوو‬
‫‪input bus‬‬ ‫تێپهڕگهی تێچوو‬

‫‪66‬‬
‫‪insert‬‬ ‫تێ‪،‬ستن‬
‫‪install‬‬ ‫دامهزراندن‪ ،‬دامهزران‬
‫‪InstallShield‬‬ ‫رهڵغانی دامهزراندن‬
‫‪instance‬‬ ‫نموونه‬
‫‪instruction‬‬ ‫ڕێکارنامه‪ ،‬فهرماننامه‬
‫‪int = integer type‬‬
‫‪integer‬‬ ‫ژمارهی تهواو ژمارهیهک کهرت نهبێ )‬
‫‪integer type‬‬ ‫جۆری تهواو‬
‫‪integration‬‬ ‫تهواوکردن‬
‫‪interactive‬‬ ‫کارلێکردن‪ ،‬دووالیهنه‬
‫‪٢‬ت ڕووکار ‪٢‬ت نێوانهڕوو ‪٢‬ت ناوبهس واته وهک ناوبهستێ ‪interface‬‬
‫پێکهوه ببهستێتهوه)‬ ‫که دهتوانێ دوو ش‬
‫‪internal‬‬ ‫ناوهکی‬
‫‪internet‬‬ ‫ئینتهرنێ‬
‫‪intranet‬‬ ‫ئینترانێ‬
‫‪invite‬‬ ‫بانگهێشتکردن‬
‫‪iOS‬‬ ‫‪ )iOS‬ئای یۆ ئێس‬
‫ناوی سیستەمێکی کارپێکردنە‪ ،‬بەشگەی ئەپڵ ‪ )Apple‬پەرەی پێ داوە بۆ‬
‫ئامێر و بەرهەمەکانی خۆی ‪ .)iPad, iPhone, iPod touch‬تاکوو ‪ ٢١٢١/٦‬بە‬
‫‪ )iPhone OS‬ناو دەبرا‪.‬‬
‫)‪IP1 (= Internet Protocol‬‬ ‫‪ ،)IP‬ئایپی‪ ،‬پرۆتۆکۆلی ئینتهرنێ ‪،‬‬
‫کۆنووسی ئینتهرنێ‬
‫‪IP2 = information provider‬‬
‫)‪IP address (= Internet Protocol Address‬‬ ‫ناونیشانی ئایپی‬
‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬ناونیشانی تاکانهی ههر پێگه یان الپهڕهیهکی وێب‪ ،‬که‬
‫ژمارهیهکی ‪ ٢١‬ڕهنووسیی دهدهیی یان ‪٢٢‬بیتیی دوودوویییه)‬
‫‪iPhone OS‬‬ ‫بڕوانە ‪)iOS‬‬

‫‪67‬‬
‫)‪ISBN (= International Standard Book Number‬‬ ‫ژمارهی سپاردن‪،‬‬
‫پێوهرهژمارهی نێونهتهوهییی کتێب ڕهمزی نێونهتهوهیی بۆ‬
‫ستانداردکردنی ژمارهی تۆمارکردنی کتێب)‬
‫)‪ISDN (= Integrated Services Digital Network = isdn‬‬ ‫‪،)ISDN‬‬
‫ئایئێسدیئێن‪ ،‬ڕایهڵهی ئایئێسدیئێن‪ ،‬ڕایهڵهی ڕهنووسیی‬
‫ڕاژه هاوکۆکان جۆره سیستهم و ڕایهڵهیهکی پێوهندیی ڕهنووسیی‬
‫جیهانی‪ ،‬که بهپهرهسهندووی سیستهم و ڕایهڵهی بهراوردی ههنووکهیی‬
‫دهژمێردرێ‪ .‬به کهڵکوهرگرتن له ئایئێسدیئێن دهتوانرێ زانیارییه‬
‫ڕهنووسییهکان به خێرایی فره‪ ،‬زۆرتر له مۆدێمه خێراکانی باو‪ ،‬بنێردرێ)‬
‫‪issue‬‬ ‫‪ -٢‬ئهنجام‪ ،‬بهرههم ‪ -٢‬دهرکردن ڕۆژنامه‪ ،‬گۆڤار) ‪ -٢‬باڵوکراوه‬
‫ڕۆژنامه‪ ،‬گۆڤار) ‪ -٤‬ژماره ی ڕۆژنامه و گۆڤار)‬
‫‪IT = Information Technology‬‬ ‫تەکنەلۆژیای زانیاری‬
‫‪italic‬‬ ‫الر‬
‫‪item‬‬ ‫دانه‪ ،‬بڕگه‬
‫‪iTunes‬‬ ‫خزمهتگوزاریی مۆسیقایه لهڕێگهی نهرمهواڵهیهکهوه‬
‫کۆمپانیای ئهپڵ پێشکهشی دهکات‬

‫‪68‬‬
 ‫‪J, j‬‬
‫‪J2EE‬‬ ‫‪J2EE‬‬
‫=( ‪Jackson structured programming‬‬ ‫پرۆگرامکردنی‬
‫)‪JSP‬‬
‫شێوهیهک له بهرنامهسازیی پێکهاته)‬ ‫پێکهاتهی جهکسۆن‬
‫‪jaggies‬‬ ‫زیگزاگ‪ ،‬البهال‬
‫‪jar1‬‬ ‫زهبروهشاندنی توند له ئامێر و دهزگا)‬
‫‪2‬‬
‫)‪jar (= Java Archive‬‬ ‫ئهرشیڤی جاڤا‬
‫‪Java‬‬ ‫‪ ،)Java‬جاڤا‪ ،‬جاڤه له ئینتهرنێتدا زمانی بهرنامهڕێژیی‬
‫وهک "‪ ،"C++‬که به کهڵکوهرگرتن له تایبهتمهندییهکانی دهتوانرێ‬
‫بهرنامهی بهکارهێنهری و "‪ "applet‬بنووسرێ و ب‪،‬رێته ناو وێبهوه)‬
‫‪JavaScrip‬‬ ‫له ئینتهرنێتدا‪،‬‬ ‫‪ ،)JavaScript‬جاڤاسکریپ‬
‫‪t‬‬
‫‪)"script‬‬ ‫زمانی بهرنامهداڕێژی لهسهر بنهمای جاڤا‪ ،‬بۆ نووسینی "سکریپ‬
‫)‪JDBC (= Java Database Connectivity‬‬ ‫‪ ،)JDBC‬جهیدیبیسی‪،‬‬
‫پێکهوهبهستنی بنکهدراوهی جاڤا ناوبهستێکی پرۆگرامی بهکاربهرییه‬
‫تایبهته به پێوهنددانی پرۆگرامی نووسراو به جاڤا‪ ،‬به دراوهی ناو بنکهدراوه‬
‫بهناوبانگهکان)‬
‫)‪JDK (= Java Development Kit‬‬ ‫‪ ،)JDK‬جهیدیکهی‬
‫پرۆگرامێکی ژینگه پێشکهوتووه بۆ نووسینی "‪"Java applet‬هکان و‬
‫"‪"application‬هکان)‪ ،‬بهرنامهی جاڤا‬
‫)‪JHTML (= Java within Hypertext Markup Language‬‬ ‫‪)JHTML‬‬
‫جهیئێچتیئێمئێڵ‪ ،‬جاڤا لهناو زمانی هێمادانانی سهروودهق‬
‫ستانداردێکه بۆ خستنهناوهوهی پرۆگرامێکی جاڤا وهکوو بهشێک له‬

‫‪69‬‬
 ‫وێبپهڕێک)‬
‫‪jini‬‬ ‫چهمکێکی بیناسازیی ڕایهڵهیه)‬ ‫جینی‬
‫‪job‬‬ ‫کار‬
‫‪Jolie‬‬ ‫یهکێک له جۆره بهرههمهکانی‬ ‫‪ ،)Joliet‬جولی‬
‫‪t‬‬
‫مایکرۆسۆفته له پێوانهیییهکانی "‪"ISO 9660‬دا بۆ "سیدی‪-‬ڕۆم ‪،"CD-ROM‬‬
‫که ڕێگه دهداته هێماکانی یونیکۆد له ناوی پهڕگهکاندا بهکار ببرێن‪،‬‬
‫ههروهها ڕێگهی بهکارهێنانی ناوی درێژ له پهڕگهکاندا دهدات‪ ،‬کهچی خودی‬
‫"‪ "ISO 9660‬ئهو ڕێگهیه نادات)‬
‫‪journal1‬‬ ‫‪٢‬ت گۆڤار ‪٢‬ت ڕۆژنامه‬
‫‪journal2‬‬ ‫‪٢‬ت بیرنامه‪ ،‬یادنامهی ڕۆژانه‪ ،‬یادداش ‪٢‬ت پهڕاوی‬
‫بیرنامه‬
‫‪journal3‬‬ ‫ژوورنا پێڕستی ئاڵووگۆڕهکانی پهڕگهیهک)‬
‫‪journal4‬‬ ‫ژوورنا له ڕایهڵه پێژمێرییهکاندا‪ ،‬پێڕستێک له تهواوی ئهو‬
‫پهیامانهی له ڕۆژێکدا وهرگیراون یان نێردراون)‬
‫‪5‬‬
‫‪journal‬‬ ‫ڕاگره یا جێی ڕاگیربوونی تهوهر مهکینهگهری)‬
‫)‪JPEG (= Joint Photographic Expert Group‬‬ ‫‪ ،)JPEG‬جێیپێج‬
‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬جۆره ستانداردێکی "‪"ISO/CCITT‬یه بۆ هاوپهستانسازیی‬
‫وێنه یان نیگار‪ ،‬به چۆنێتیی مامناوهندی‪ .‬ستاندارده هاوتاکهی له ڤیدیۆدا‪،‬‬
‫پێی دهوترێ "‪ ."MPEG‬ئهم کڵێشهیه بۆ ههڵگرتنی وێنه لهسهر وێب زۆر‬
‫بهرباڵوه چونکه جۆرایهتییهکی باش و رهبارهیهکی کهمیان ههیه‪).‬‬
‫]‪JPG [JPEG (JFIF) raster ghraphics‬‬ ‫جۆره‬ ‫‪ ،)JPG‬جیپیجی‬
‫درێژکراوهیهکی پهڕگه) ههروهها بڕوانه ‪JPEG‬‬
‫)‪JRE (= Java Runtime Environment‬‬ ‫‪ ،)JRE‬ژینگهی ماوهی‬
‫گهڕانی جاڤا ههروهها به "ماوهی گهڕانی جاڤا ‪"Java Runtime‬ش‬
‫دهناسرێ و‪ ،‬کهمترین پێداویستی بهدی دههێنێ بۆ بهڕێوهبردنی‬
‫"بهکاربهریێکی جاڤا ‪)"a Java application‬‬
‫‪JSP = Jackson structured programming‬‬
‫‪jumper‬‬ ‫بازدهر‬

‫‪70‬‬
‫‪junk1‬‬ ‫زانیاری یان ڕهرهواڵهی‬ ‫خڕهوپڕه‪ ،‬شڕهوپڕهی کۆمپیوتهری‬
‫خراپ یان لهکارکهوتوو یان بێکهڵک)‬
‫‪2‬‬
‫‪junk‬‬ ‫ئهو مانگه دهستکردهی که‬ ‫بێگیان‪ ،‬مانگی دهستکردی مردوو‬
‫هێشتاکه له خولگهدایه‪ ،‬بههم کهڵکی لێ وهرناگیرێ)‬
‫‪3‬‬
‫‪junk‬‬ ‫‪٢‬ت بێکهڵک ‪٢‬ت بێگیان ‪٢‬ت بێکهڵککردن ‪٤‬ت بێگیانکردن‬
‫‪junk a file‬‬ ‫سڕینهوهی پهڕگه‬
‫‪junk mail‬‬ ‫پۆستی بێکهڵک‬
‫‪justify‬‬ ‫هاوڕێکی‪ ،‬هاوستوونی‬
‫)‪JVM (= Java Virtual Machine‬‬ ‫‪ ،)JVM‬جهیڤیئێم‬
‫کۆمپیوتهرێکی "گریمانهکی ‪ "virtual‬که لهسهر کۆمپیوتهرێکی تردا کار‬
‫دهکات‪ .‬ڕووداوێکی جیڤیئێم بنهمایهکه بۆ ئهو پرۆگرامانهی کهوا له جاڤادا‬
‫نووسراون‪ ،‬بتوانن لهسهر پێژمێری تردا کار بکهن)‬

‫‪71‬‬
 ‫‪K, k‬‬
‫‪k‬‬ ‫کیلۆ )ئهم کورتکراوهیه زیاتر بۆ کیلۆبای ‪ kilobyte‬بهکار دههێنرێ (‬
‫‪Kbps = kilobit per second‬‬
‫)‪KDE (= K Desktop Environment‬‬ ‫کهیدیئی ڕوومێزه‬
‫ژینگهیهکی گرافیکیی ژێدهرکراوهیه بۆ "وێستگهکارهکانی یونیکس"‪ .‬له‬
‫ڕاستیدا پێی وتراوه‪)"the Kool Desktop Environment" :‬‬
‫‪kernel‬‬ ‫ناوک‬
‫‪key‬‬ ‫کلیل‬
‫‪keyboard‬‬ ‫تهختهکلیل‬
‫‪KHZ = kilohertz‬‬
‫‪kilo‬‬ ‫= ههزار)‬ ‫کیلۆ‬
‫)‪kilobit per second (= kb/s = kbps‬‬ ‫له‬ ‫له چرکهدا‬ ‫کیلۆبی‬
‫کۆمپیوتهردا‪ ،‬یهکهی خێراییی گواستنهوهی زانیاری‪ ،‬بهرانبهره به ‪ ٢١٢٤‬بی‬
‫له چرکهدا)‬
‫)‪Kilohertz (= kHz = kilocycle per second‬‬ ‫کیلۆهرتز‬
‫‪kill‬‬ ‫البردن‪ ،‬سڕینهوه البردن و سڕینهوهی پهڕگه‪ ،‬بهرنامه و کار)‬
‫‪kill file‬‬ ‫البردنی پهڕگه‪ ،‬سڕینهوهی پهڕگه جۆره فرمانێک)‬
‫‪kit‬‬ ‫‪٢‬ت کهرهسه ‪٢‬ت سیستهمێکی پێژمێری که لهالیهن‬
‫بهکارهێنهرێکهوه چێ کراوه‬

‫‪72‬‬
 ‫‪L, l‬‬
‫‪lable‬‬ ‫نیشانه‬
‫)‪LAN (= local-area network‬‬ ‫‪" ،)LAN‬الن"‪ ،‬ڕایهڵهی‬
‫ناوخۆیی‪ ،‬ڕایهڵهی داپۆشهرخۆجێیی یهکێک له جۆره سییانییهکانی‬
‫"ڕایهڵهی کۆمپیوتهری" که ناوچه یا سنوورگهیهکی تاڕادهیهک بچووک و‬
‫دیاریکراو دادهپۆشێ)‬
‫‪LAN card‬‬ ‫کارتی "الن"‬
‫‪landscape mode‬‬ ‫شێوازی ئاسۆیی بۆ چاپکردن‬
‫)‪laptop (= lap-top = lapheld‬‬ ‫الپتۆپ‪ ،‬سهرئهژنۆیی‬
‫‪laptop computer‬‬ ‫کۆمپیوتهری سهرئهژنۆیی‬
‫‪launch‬‬ ‫داگیرساندن‬
‫‪layer‬‬ ‫چین‬
‫‪layout‬‬ ‫‪٢‬ت گههڵهبهندی ‪٢‬ت کڵێشه‪ ،‬نهخشان‪ ،‬ڕووی دهرهوهی‬
‫تهنێک بهڵگهنامه‪ ،‬دهق‪ ،‬وێنهیهک له کڵێشهیهکدا بۆ‬
‫جوانکاریی دیمهن و ئاسانیی کارکردن(‬
‫‪LCD = liquid-crystal display‬‬
‫‪LCP = link-control procedure‬‬
‫‪LDAP‬‬ ‫‪LDAP‬‬
‫‪lease‬‬ ‫کرێ‬

‫‪73‬‬
‫‪level‬‬ ‫ئاس‬
‫‪library‬‬ ‫ژێدهرگه‬
‫‪license‬‬ ‫ڕێپێدان‪ ،‬ڕێپێنامه‪ ،‬مۆڵهت‬
‫‪link‬‬ ‫بهستهر‪ ،‬پێبهس‬
‫)‪link-control procedure (= LCD‬‬ ‫شێوازی کۆنترۆڵبهستهر‪،‬‬
‫شێوازی کۆنترۆڵی هێڵی بهستهر له گواستنهوهی زانیاریدا)‬
‫‪linker‬‬ ‫لێکبهستهر‬
‫‪liquid‬‬ ‫تراو‪ ،‬ڕاو‪ ،‬ئاوهکی‪ ،‬شله‬
‫)‪liquid-crystal display (= LCD‬‬ ‫پیشانگهری بلوورینی تراو‬
‫‪load‬‬ ‫بارکردن‪ ،‬بار‬
‫‪local‬‬ ‫خۆماڵی‪ ،‬خۆجێیی‬
‫‪log‬‬ ‫‪1‬‬
‫بنواڕه ‪ log-in‬و ‪)log-out‬‬
‫ڕووداوتۆمارگهری تۆماری ڕووداوهکانی پهیوهندیدار به کردهکانی ‪log‬‬
‫‪2‬‬

‫چارهسهری و ڕێک‪،‬هریی کۆمپیوتهر)‬

‫‪3‬‬
‫‪log‬‬ ‫ڕووداوتۆمارکردن تۆمارکردنی ڕووداوهکان)‬
‫‪logging‬‬ ‫ڕووداوتۆماری‬
‫‪logging of‬‬ ‫کوژاندنهوهی سیستهم‬
‫‪logging on‬‬ ‫بهکارخستنهوهی سیستهم‬
‫‪logic‬‬ ‫ژیربێژی‬
‫‪login‬‬ ‫چوونهژوورهوه‬
‫‪1‬‬
‫)‪log-in (= log-on = login = log in = log on‬‬ ‫چوونهژوورهوه‪،‬‬
‫چوونهژوورهوه به سیستهم‬
‫‪2‬‬
‫)‪log-in (= log-on = login = log in = log on‬‬ ‫پێوهندسازی‪،‬‬
‫گرێدانگهری‬
‫‪3‬‬
‫)‪log-in (= log-on = login = log in = log on‬‬ ‫‪٢‬ت چوونهناوی‬
‫سیستهم ‪٢‬ت پێکهێنانی پێوهندی ‪٢‬ت پێکهێنانی ڕاستهوخۆی‬

‫‪74‬‬
 ‫پێوهندی‬
‫‪4‬‬
‫‪log-in = sign in‬‬
‫‪logout‬‬ ‫دهرچوون‬
‫)‪log-out1 (= log-off = logout = log off = log out‬‬ ‫دهرچوون‪،‬‬
‫پچڕانی پێوهندی‪ ،‬دهرچوون له سیستهم دهرچوون له "سیستهمی‬
‫کارپێکردن" یا نهرمهواڵه و‪ ،‬بهتایبهت له "ڕایهڵهی کۆمپیوتهری")‬
‫‪2‬‬
‫‪log-out (= log-off = logout = log off = log‬‬ ‫پچڕانسازی‪،‬‬
‫)‪out‬‬
‫پچڕانگهری‬
‫‪long‬‬ ‫درێژ‪ ،‬دوور‬
‫‪loop‬‬ ‫کلو‪ ،‬گهو‪ ،‬سووڕ‬
‫‪loudspeaker‬‬ ‫بڵندگۆ‪ ،‬بهرزهبێژ‬
‫)‪LPT (= Line Printe Terminal‬‬ ‫ئێڵپیتی نیشانێکه بۆ‬
‫"دهرچوونگهی هاوڕێک ‪ "parallel port‬له کۆمپیوتهرێکی کهسییهوه بۆ‬
‫چاپگهر یان ههر ئامێرێکی تر)‬

‫‪75‬‬
 ‫‪M, m‬‬
‫‪macro‬‬ ‫پۆلهفرمان‬
‫‪magnet‬‬ ‫موگناتیس‬
‫‪magnetic‬‬ ‫موگناتیسی‬
‫‪mail‬‬ ‫پۆس ‪ ،‬نامە‬
‫‪mailbox‬‬ ‫نامهدان‬
‫‪main‬‬ ‫سهرهکی‬
‫‪malware‬‬ ‫زیانهواڵه‬
‫‪manual‬‬ ‫‪٢‬ت ڕێبهر‪ ،‬دهستکار ‪٢‬ت پهیڕهونامه‪ ،‬ڕێڕهونامه‪،‬‬
‫نامیلکهی ڕێنوێنی‪ ،‬ڕێنوێننامه‬
‫‪margin‬‬ ‫رهراخ‪ ،‬کهنار‪ ،‬تهنیش‬
‫‪marker‬‬ ‫هێمادانهر‪ ،‬نیشانهلێدهر‪ ،‬نیشانهکهر‪ ،‬ئاماژهکهر‬
‫‪marketing‬‬ ‫کڕین و فرۆشتن‪ ،‬بازاڕچێتی‬
‫)‪markup (= mark up‬‬ ‫هێمادانان‪ ،‬نیشانهدانان‬
‫‪master‬‬ ‫سهردار‬
‫‪media‬‬ ‫هۆکاری ڕاگهیاندن‪ ،‬میدیا‪ ،‬ڕاگهیێنهکان‬
‫)‪media access control (= MAC‬‬ ‫کۆنترۆڵی دهستپێگهیشتن به‬
‫ڕاگهیێنهکان‬
‫‪media center‬‬ ‫ناوهندی ڕاگهیهنهکان‬

‫‪76‬‬
‫‪media drive‬‬ ‫وهگهڕخهری ڕاگهیهنهکان‬
‫‪medium‬‬ ‫‪٢‬ت ناوهند‪ ،‬ناوهندی ‪٢‬ت ڕاگهیێن‪ ،‬میدیا‬
‫‪memory‬‬ ‫بیرگه‬
‫‪menu‬‬ ‫لیسته‪ ،‬پێڕس‬
‫‪message‬‬ ‫پهیام‬
‫‪messenger‬‬ ‫پهیامبهر‪ ،‬نامهبهر‪ ،‬تهتهر‬
‫‪method‬‬ ‫شێواز‪ ،‬ڕێگا‬
‫=( ‪Microsoft Windows‬‬ ‫مایکرۆسۆف ویندۆز‪ ،‬سیستەمی‬
‫)‪windows‬‬
‫ویندۆزی مایکرۆسۆف‬
‫‪minicomputer‬‬ ‫گچکهبژمێر‪ ،‬کۆمپیوتهری گچکهله‬
‫‪mirror‬‬ ‫ئاوێنه‬
‫‪mobile‬‬ ‫گەڕۆک‪ ،‬بزۆک‪ ،‬جووهو‬
‫لە نەوەستان یان جێگیربوونی ئامێرێکە لە شوێنێکدا بە‬ ‫لێرەدا مەبەس‬
‫بەردەوامی)‬
‫‪mobile phone‬‬ ‫تەلەفۆنی گەڕۆک‪ ،‬تەلەفۆنی‬
‫بزۆک‪ ،‬تەلەفۆنی جووهو‬
‫‪mobile technology‬‬ ‫تەکنۆلۆژیای گەڕۆک‬
‫زاراوەیەکی گشتییە بۆ هەموو ئەو جۆرە ئامێر و تەکنیکانەی کە لە بواری‬
‫گەیاندندا بەکار دەهێنرێن و بەشێوەی گەڕۆکن)‬
‫‪mode‬‬ ‫دۆخ‪ ،‬بار‪ ،‬شێواز‬
‫‪model‬‬ ‫مۆدێل‪ ،‬نموونه‬
‫)‪modem (= MODulator/DEModulator‬‬ ‫مۆدێم ئامێرێکی‬
‫ئهلهکترۆنییه‪ ،‬وهک کاهیهک له کۆمپیوتهر دهبهسترێ ‪ ،‬بهکاردێ وهک‬
‫ڕێک‪،‬هرێک بۆ وهرگرتن و ناردنی زانیاری و داتا بهشێوهی یجیتاڵ لهسهر‬
‫هێڵێکی تهلهفۆن له ڕایهڵهدا)‬
‫‪moderator‬‬ ‫له ژووری وتووێژ و چاتدا بهو کهسه دهڵێن که‬ ‫بێژهر‬
‫دانیشتنهکه ساز دهدات و چاودێریی دهکات)‬

‫‪77‬‬
‫‪module‬‬ ‫یهکهی سهربهخۆ‪ ،‬مۆدو‬
‫‪monitor1‬‬ ‫مۆنیتۆر‪ ،‬پیشانگهر‪ ،‬پهردهپیشان پهردهپیشان‪،‬‬
‫وهکوو تهلهفزیۆنێ‪ ،‬که زانیارییهکان پیشان دهدات و به یهکێک له ئامێره‬
‫دهرچووهکانی کۆمپیوتهر دهژمێردرێ ‪ .‬پێنج جۆریان بریتین له‪،CGA :‬‬
‫‪ ،LCD ،SVGA ،VGA ،EGA‬که لهوانهیه تاکڕهنگی یان ڕهنگی بن)‬
‫‪monitor2‬‬ ‫نهرمهواڵه یان ڕهرهواڵهیێ که‬ ‫چاودێر‪ ،‬مۆنیتۆر‬
‫کردهکانی سیستهمێکی ڕهنووسی چاودێری و بهڕێوهبهری و کۆنترۆڵ دهکات‬
‫و‪ ،‬له ڕاستکردنهوهیاندا یارمهتیدهره)‬
‫‪monitor3‬‬ ‫له سیستهمی‬ ‫‪٢‬ت چاودێر‪ ،‬بهرنامهی چاودێر‬
‫کارپێکردندا‪ ،‬بهرنامهی کۆنترۆڵی فهرمانهکان) ‪٢‬ت چاودێریکردن‬
‫‪monitor4‬‬ ‫‪٢‬ت چاودێر‪ ،‬دهزگای چاودێری له پێوانی خۆکاردا‪،‬‬
‫ئامێرێ که به شێوهیهکی بهردهوام‪ ،‬ڕادهی یهک یان چهند بڕێک دهپێوێ) ‪٢‬ت‬
‫چاودێریکردن‪ ،‬ئاگالێبوون‬
‫‪monitoring‬‬ ‫چاودێری‬
‫‪motherboard‬‬ ‫تهختهی سهرهکی‪ ،‬تهختهدایک‬
‫‪mount‬‬ ‫جێگیرکردن‪ ،‬بهستن‪ ،‬گرێدان‬
‫‪mouse‬‬ ‫مشک‬
‫‪mouse pad‬‬ ‫ژێرهمشک‪ ،‬بن مشکە‬
‫‪move‬‬ ‫جووهن‬
‫‪move down‬‬ ‫بۆخوارگوێزانهوه‪ ،‬بزواندن بۆ خوارهوه‬
‫‪move up‬‬ ‫بۆسهرگوێزانهوه‪ ،‬بزواندن بۆ سهرهوه‬
‫‪MS Office‬‬ ‫مایکرۆسۆف ئۆفیس‬
‫‪multi‬‬ ‫فره‪ ،‬چهندین‪ ،‬چهند‬
‫‪multicast‬‬ ‫فرهپهخش‪ ،‬فرهوهشان‬
‫‪multilanguage‬‬ ‫فرهزمان‬
‫‪multimedia‬‬ ‫فرهڕاگهیێنهکان‪ ،‬ڕهنگاڵه‬
‫‪mute‬‬ ‫کپاندن‪ ،‬کپکردن‪ ،‬دهنگبڕین‬

‫‪78‬‬
‫‪MySQL‬‬ ‫‪ ،)MySQL‬مایئێسکیوئێڵ‪ ،‬مایسیکوێل‪ ،‬جۆرێکه‬
‫له بنکهدراوه به مای ئێس کیو ئێڵ یان مای سیکوێل دهخوێندرێتهوه‪.‬‬
‫جۆرێکه له بنکهی دراوه که ئێستا زۆر بهکار دههێنرێ ‪ ،‬به خێراتر‪،‬‬
‫پارێزراوتر و ههرزانتر ناسراوه له بهراوردکردندا لهگهڵ جۆرهکانی تری‬
‫بنکهی دراوه‪ )MySQL .‬له الیهن کارخانهیهکی سویدی ‪)MySQL AB‬‬
‫بهرههم هێنراوه که بنکهی سهرهکییان له شاری ئوپساال ‪)Uppsala‬یه‪).‬‬

‫‪79‬‬
 ‫‪N, n‬‬
‫)‪N+ (= Network+‬‬ ‫بڕوانامهیهکی تایبهتییه لهسهر بنهماکانی‬ ‫"ئێن‪"+‬‬
‫ڕایهڵه ‪ CompTIA‬دهیدات)‬
‫‪Name Server‬‬ ‫ڕاژهکاری ناو‬
‫‪namespace‬‬ ‫بۆشاییناو‬
‫)‪nand (= Not + And‬‬ ‫"ناند"‪" ،‬نه و"‪" ،‬نه ‪ +‬و"‬
‫‪nano‬‬ ‫"نانۆ" "نانۆ" پێشکۆیهکه که له بنهڕهتدا له یۆنانی وهرگیراوه و‬
‫به واتای "لهڕادهبهدهر بچووک" دێ ‪ .‬پێشکۆی یهکهکانی "‪"SI‬ه که‬
‫بهرانبهره به ‪ ٢١‬به توانی "‪ ،"-٩‬یهکسانه لهگهڵ "یهک میلیاردهم"‪).‬‬
‫‪nanotechnology‬‬ ‫تهکنهلۆژیای نانۆ‬
‫‪narrowband‬‬ ‫کورتهباند‪ ،‬تهسکهباند‬
‫)‪NASA (= National Aeronautics And Space Adminstration‬‬ ‫ناسا‪،‬‬
‫فهرمانگهی نهتهوایهتیی ههواگهردی و بۆشایی له ئهمریکادا)‬
‫)‪NAT (= Network Address Translation or Network Address Translator‬‬
‫ئێنئهیتی وهرگێڕانی ناونیشانی ڕایهڵه یان وهرگێڕی ناونیشانی ڕایهڵه‪.‬‬
‫تهکنیکێکه که ئهگهری ئهوه پێک دههێنێ که تۆڕێک کۆمهڵه ئایپی‬
‫ئادریسێک بهکار بهێنێ بۆ هاتووچۆی ناوهکی و کۆمهڵهیهکی تر بۆ‬
‫هاتووچۆی دهرهکی)‬
‫ڕهسهن‪ ،‬خۆماڵی‪ ،‬خۆیی‪ ،‬خۆوهتی‪ ،‬ناوخۆیی‪ ،‬بنهچهیی ‪native‬‬
‫‪native language‬‬ ‫زمانی بنهچهیی مهبهس لەو زمانهیه که‬
‫کۆمپیوتهر لێی دهگات‪ ،‬وهکوو زمانی دووانی ‪)binary‬‬

‫‪80‬‬
‫‪natural‬‬ ‫سرووشتی‬
‫‪navigate‬‬ ‫ڕێنیشاندان‪ ،‬ڕێدۆزی‬
‫‪navigation‬‬ ‫ڕێنیشاندهری‪ ،‬ڕێدۆزی‬
‫‪navigator‬‬ ‫ڕێنیشاندهر‪ ،‬ڕێدۆز‬
‫)‪NDIS (= Network Driver Interface Specification‬‬ ‫ئێندیئایئێس‬
‫ئامێروهگهڕخهرێکه له ویندۆزدا‪ ،‬که وا دهکات که تاکه کارتێکی ڕایهڵه‬
‫"‪ "NIC‬بتوانێ هاوکات پاڵپشتیی چهند کۆنووس "پرۆتۆکۆ "ێکی ڕایهڵه‬
‫بکات)‬
‫)‪NDS (= Novell Directory Services‬‬ ‫نهرمهواڵه‬ ‫ئێندیئێس‬
‫بهرههمێکی بهناوبانگه بۆ ڕێک‪،‬ستنی دهستپێگهیشتن به سهرچاوهکانی‬
‫کۆمپیوتهر و پاراستنی شوێنپێی بهکارهێنهرهکانی ڕایهڵهیهک‪ ،‬وهکوو‬
‫ئینترانێتی کۆمپانیایهک له تاکهخاڵێکی بهڕێوهبهرایهتی)‬
‫)‪negative (-‬‬ ‫نهرێنی‬
‫‪nest‬‬ ‫هێالنه‬
‫‪net‬‬ ‫تۆڕ‬
‫‪net surfer‬‬ ‫وێبگهردی تۆڕ‬
‫)‪NetBEUI (= NetBIOS Extended User Interface‬‬ ‫‪NetBEUI‬‬
‫وهشانێکی نوێی درێژکراوهی "‪ "NetBIOS‬ه‪ ،‬ئهو پرۆگرامهی که ڕێگه دهدات‬
‫که کۆمپیوتهرهکانی ناو ڕایهڵه ڕووبهرێکی خۆجێیی پێکهوه پێوهندییان‬
‫ههبێ )‬
‫)‪NetBIOS (= Network Basic Input/output Operating System‬‬
‫‪" ،)NetBIOS‬نێ بایووز" سیستهمی کارپێکردنی تێچووت دهرچووی‬
‫بنهڕهتیی ڕایهڵه)‬
‫‪netware‬‬ ‫‪1‬‬
‫له هزری دهستکرددا‪ ،‬نهرمهواڵهیهک که‬ ‫ڕایهڵهواڵه‬
‫به کهڵکوهرگرتن له ڕهرهواڵهی ڕیزی‪ ،‬پهرچدانهوهی ڕایهڵهی دهماری‬
‫هاوشێوهسازی دهکا)‬
‫‪NetWare2‬‬ ‫ناوی بازرگانی‪ .‬جۆره‬ ‫‪" ،)NetWare‬نێتوێر"‬
‫سیستهمێکی کارپێکردن که لهالیهن بهشگهی "‪"Novell‬هوه گههڵهڕێژی کراوه)‬
‫‪network‬‬ ‫ڕایهڵه‪ ،‬تۆڕ‬

‫‪81‬‬
‫‪network card‬‬ ‫کارتی ڕایهڵه‬
‫)‪Network File System (= NFS‬‬ ‫‪" ،)NFS‬ئێنئێفئێس"‬
‫سیستهمی پهڕگهی ڕایهڵه له ڕایهڵهدا‪ ،‬کۆنووسێک بۆ هاوبهشکهریی‬
‫سیستهمهکانی پهڕگهیی‪ ،‬که لهالیهن دامهزراوهی “سانمیکرۆسیستهم"هوه‬
‫گههڵهڕێژی کراوه)‬
‫)‪Network Information Center (= NIC‬‬ ‫‪" ،)NIC‬نیک"‪،‬‬
‫ناوهندی زانیاریی ڕایهڵه ههر جۆره نووسینگه یان ڕێک‪،‬راوهیهک که‬
‫ناونانی ئهو ڕایههنهی که لهسهر ئینتهرنێتن‪ ،‬کۆنترۆڵ دهکات‪،‬‬
‫بهناوبانگترینیان ناوی "‪"InterNIC‬ه که لهوێدا ناوی دۆمهین تۆمار دهبێ)‬
‫)‪Network Information Service (= NIS‬‬ ‫ڕاژهی زانیاریی‬
‫ڕایهڵه‪" ،‬نیس" کۆمهڵێک له کۆنووس "پرۆتۆکۆ "هکانی ڕایهڵه‪ ،‬بۆ‬
‫پێکهێنانی ڕاژهکانی پێڕستی ڕێنوێنی پهیوهنددراو به زانیارییهکانی‬
‫ڕایهڵه‪ ،‬که لهالیهن "سانمایکرۆسیستهم"هوه گههڵهڕێژی کراوه)‬
‫)‪Network News Transfer Protocol (= NNTP‬‬ ‫‪،)NNTP‬‬
‫ئێنئێنتیپی‪ ،‬کۆنووسی گواستنهوهی ههواڵ له ڕایهڵه‬
‫)‪network user indentifer (= NUI = nui‬‬ ‫پێناسهری‬
‫بهکارهێنهری ڕایهڵه‪ ،‬نهێنیی ناسینهوهی بهکارهێنهری ڕایهڵه‬
‫‪newbie‬‬ ‫دهستپێکهر‬
‫‪newsgroup‬‬ ‫گرووپهههواڵ له ئینتهرنێتدا‪ ،‬شوێنێ یان پێگه یاخود‬
‫بهشێک له پێگهیهک‪ ،‬بهتایبهت له "‪"Usenet‬دا که به شێوهی مهکۆیهکی‬
‫سهرهێڵه‪ ،‬خهڵکی جۆربهجۆر له کۆمپیوتهره جۆربهجۆرهکانهوه دهتوانن‬
‫ههواڵهکانی خۆیان لهوێ دانێن‪ .‬بۆ پهیوهندبوون به "گرووپهههواڵ"ێکهوه‬
‫دهبێ کهڵک له پرۆگرامێ وهرگری بهناوی "‪ ،"news reader‬که لهسهر‬
‫کۆمپیوتهرهکهت دایدهمهزرێنی و کار دهکات و پهیوهندت دهدات به‬
‫ڕاژهکارێکی ههواڵهوه)‬
‫‪next‬‬ ‫داهاتوو‪ ،‬دوایی‪ ،‬ئهوی تر‬
‫‪NFS = Network File System‬‬
‫‪nibble‬‬ ‫‪ ٤‬بی ‪ ،‬نیو بای‬

‫‪82‬‬
‫‪NIC = Network Information‬‬
‫‪Center‬‬
‫‪nil‬‬ ‫سفر‪ ،‬چۆڵ‪ ،‬واه‬
‫)‪nill (= null‬‬ ‫چۆڵ‪ ،‬خاڵی‪ ،‬بۆش‪ ،‬واه‪ ،‬بهتاڵ‬
‫‪NIS = Network Information Service‬‬
‫‪NNTP = Network News Transfer‬‬
‫‪Protocol‬‬
‫‪node‬‬ ‫گرێ‬
‫‪NOR‬‬ ‫توخمێکی ژیربێژییه که "کرده بولی‬ ‫‪ ،)NOR‬توخمی ئێنئۆئار‬
‫‪"boolean operating‬ی "نه‪-‬یا" جێبهجێ دهکات)‬
‫‪normalization‬‬ ‫ئاساییکردنهوه‬
‫‪note‬‬ ‫‪٢‬ت تێبینی‪ ،‬سهرنج ‪٢‬ت یاداش ‪٢‬ت پهراوێز‬
‫‪notebook computer‬‬ ‫پێژمێری پهڕتووکی‬
‫‪notice‬‬ ‫‪٢‬ت ئاگاداری‪ ،‬ئاگانامه‪ ،‬ڕاگهیاندن‪ ،‬ڕاگهیاندننامه ‪٢‬ت‬
‫سهرنجپێدان‪ ،‬سهرنج‬
‫‪Novell‬‬ ‫‪ ،)Novell‬نۆڤێل ناوی بازرگانی‪ .‬یهکێک له دامهزراوه‬
‫گهورهکانی چێکهری ڕایهڵه‪ ،‬که بهتایبهت ‪ NetWare‬ی بۆ ‪ PC‬و‪،‬‬
‫‪ AppWare‬ی بۆ ‪ Apple‬گههڵهڕێژی کردووه)‬
‫)‪NSA (= The National Security Agency‬‬ ‫ڕێک‪،‬راوهی‬ ‫‪،)NSA‬‬
‫نهێنیناسیی فهرمیی)‬
‫)‪NTFS (= New Technology File System = NT File System‬‬
‫‪ ،)NTFS‬ئێنتیئێفئێس ناوی بازرگانی‪ .‬سیستهمی پهڕگه که لهالیهن‬
‫سیستهمی کارپێکردنی ویندۆزی ‪ NT‬بهکار دهبرێ )‬
‫‪NUI = network user identifier‬‬ ‫پێناسەی بەکارهێنەری تۆڕ ‪/‬‬
‫رایەلە‬
‫‪NUL = null character‬‬
‫‪null1‬‬ ‫‪٢‬ت بێبار‪ ،‬نێرهمووک ‪٢‬ت چۆڵ ‪٢‬ت سفر ‪٤‬ت بێبایهخ‪ ،‬بێنرخ)‬
‫‪2‬‬
‫)‪null (= empty‬‬ ‫چۆڵ‪ ،‬پوو ‪ ،‬خاڵی‪ ،‬واه‪ ،‬ڤاال‬
‫‪3‬‬
‫‪null = null character‬‬

‫‪83‬‬
‫‪null4 = nill‬‬
‫)‪null character (= null = nul = NUL‬‬ ‫نووسهیهکی‬ ‫نووسهی پوو‬
‫تایبهتمهند له کۆمهڵهی نووسهکان‪ ،‬که نوێنهری هیچ شتێک نییه‪ ،‬تهنانهت‬
‫سفر یان نووسهی خاڵی)‬
‫‪num lock key‬‬ ‫روفڵهکلیلی ژمارهکان‪ ،‬کلیلی روفڵی ژمارهکان‬
‫‪number‬‬ ‫ژماره‬
‫‪numeric‬‬ ‫ژمارهیی‬

‫‪84‬‬
 ‫‪O, o‬‬
‫‪object‬‬ ‫تهن‬
‫)‪object linking and embedding (= OLE‬‬ ‫بهستهرلێدان و‬
‫خستنهناوکاری تهنهکان‪" ،‬ئووئێڵئی ‪ ،"OLE‬تهنه پێکهوه‬
‫پێچراوهکان تهکنیکێکه مایکرۆسۆف دایهێنا بۆ ئاڵوگۆڕی زانیاری لهنێوان‬
‫داوانامهی جیاجیادا)‬
‫)‪object-oriented (= OO‬‬ ‫تهن‪،‬واز نواندن لهڕێی تهنهکانهوه)‬
‫)‪object-oriented analyse (= OOA‬‬ ‫شیتهڵکاریی تهن‪،‬واز‬
‫شیتهڵکردنی بهنواندنی تهنهکان)‬
‫)‪object-oriented design (= OOD‬‬ ‫داڕشتنی تهن‪،‬واز‬
‫ههرێنهکردن لهڕێگهی نواندنی تهنهکانهوه)‬
‫)‪object-oriented programming (= OOP‬‬ ‫بهرنامهسازیی‬
‫تهن‪،‬واز جۆره شێوهناسییهکی بهرنامهکردن که تیایدا کهڵک له "تهن" و‬
‫"تهن‪،‬واز" وهردهگیرێ‪ .‬بهرنامهداڕشتن لهڕێگهی نواندنی تهنهکان)‬
‫‪octal‬‬ ‫سیستهمی ژمارهییی ههشتی‬
‫‪OEM = original-equipment manufacturer‬‬
‫‪office1‬‬ ‫نووسینگه شوێنێک که لهوێدا کاروبارهکانی نووسین و‬
‫فهرمانگهیی جێبهجێ دهبێ)‬
‫‪2‬‬
‫)‪Office (= Microsoft Office‬‬ ‫‪ ،)Office‬ئافیس‬
‫ناوی بازرگانی‪ .‬نهرمهواڵهیهک که لهالیهن‬ ‫ئۆفیس مایکرۆسۆف‬
‫"مایکرۆسۆف "هوه بۆ ویندۆز گههڵهڕێژی کراوه)‬

‫‪85‬‬
‫‪offline‬‬ ‫دهرهێڵ‬
‫‪OLE = object linking and embedding‬‬
‫‪online‬‬ ‫سهرهێڵ‬
‫‪OO = object-oriented‬‬
‫‪OOA = object-oriented analyse‬‬
‫‪OOD = object-oriented design‬‬
‫‪OOP = object-oriented programming‬‬
‫‪open‬‬ ‫کراوه‬
‫)‪Open Software Foundation (=OSF‬‬ ‫دهستهی نهرمهواڵهی‬
‫کراوه‬
‫‪opensource‬‬ ‫سهرچاوهی کراوه‪ ،‬ژێدهرکراوه‬
‫‪Open system‬‬ ‫سیستهمی کراوه ئهو سیستهمهیه که تاکه‬
‫کۆمپانیایهک خاوهنداریی ناکات‪ ،‬بهڵکوو کراوهیه بۆ ههموو)‬
‫‪operand‬‬ ‫کردهژماره‪ ،‬کردهوهند‬
‫‪operate‬‬ ‫‪٢‬ت کردهگهریکردن‪ ،‬کردهکردن ‪٢‬ت وهگهڕخستن‪،‬‬
‫خستنهگهڕ‪ ،‬ئیشپێکردن ‪٢‬ت نهشتهرگهریکردن‬
‫‪operating‬‬ ‫‪٢‬ت کارپێکردن‪ ،‬کارا ‪٢‬ت کردهگهری‬
‫)‪operating system (= OS = O/S = system‬‬ ‫سیستهمی‬
‫کارپێکردن‪ ،‬سیستهمی کارا‪ ،‬سیستهمکارا کۆمهڵێ له بهرنامهکان و‬
‫زانیارییه تایبهتمهندهکان‪ ،‬که بۆ کۆنترۆڵ و یهکدهستکردنی "ڕهرهواڵه" و‬
‫"نهرمهواڵه"ی پێژمێر بهکار دهبرێن‪ .‬خۆیان نهرمهواڵهیهک پێک دههێنن‪ ،‬که‬
‫گرنگترین بهشه له تهواوی کۆمپیوتهردا‪ ،‬که بهکارهێنهر کاری لهگهڵدا‬
‫دهکات‪ "MS-DOS" .‬و "ویندۆز" دوو جۆره ~ ن که بهگشتی دابهش دهبنه‬
‫سهر "‪ "CLI‬و "‪)"GUI‬‬
‫‪operation‬‬ ‫کردار‪ ،‬کار‪ ،‬کرده‪ ،‬کردهگهری‬
‫‪operator1‬‬ ‫گەرکەر‪ ،‬گەرخەر‪ ،‬کردهگهر‪ ،‬کرێکار‪ ،‬کرێکاری‬
‫کۆمپیوتهر‪ ،‬جێبهجێکهری کاروباری کۆمپیوتهر کهسێک که له‬
‫بنکهیهکی کۆمپیوتهریدا بهرپرسی نهرمهواڵه یان ڕهرهواڵهی بهشێک له‬

‫‪86‬‬
 ‫سیستهمه و بهردهوام دهبێ چاوهدێری له کاروبارهکانی بکات)‬
‫‪operator‬‬ ‫ههرکام له هێماکانی ئهنجامدانی چوار کرده‬ ‫کردههێما‬
‫‪2‬‬

‫سهرهکییهکانی بیرکاری‪ .‬کردهگهریی توان و نهرێنیکردن‪ .‬ههر کام له سێ‬

‫کرده سهرهکییهکانی ژیربێژی‪ .‬ههروهها ههر کردهیهک که له سیستهمێکی‬
‫جهبریدا پێناسه دهکرێ ‪ ،‬بۆ وێنه له دهستهواژهی بیرکاریی "‪ "٢ + ٢‬هێمای‬
‫"‪ "+‬که دوو "کردهژماره ‪"operand‬ی "‪ "٢‬و "‪ "٢‬پێناسه دهکات‪ ،‬پێی دهوترێ‬
‫"کردههێما"‪ .‬ههروهها ههر جۆره فهرمانێ که لهبارهی یهک یان چهند پۆله‬
‫زانیاری جێبهجێ دهبێ‪ ،‬پێی دهوترێ "کردههێما"‪ ،‬بۆ وێنه "‪"concatenation‬‬
‫و "‪)"substringize‬‬
‫‪operator3 = processor‬‬
‫‪optic‬‬ ‫‪٢‬ت ڕووناکی هی ڕووناکی) ‪٢‬ت چاویی‪ ،‬بینایی‬
‫‪optical‬‬ ‫‪٢‬ت بینایی ‪٢‬ت ڕووناکی‪ ،‬ڕووناکیناسی‪ ،‬ئۆپتیکی هی‬
‫زانستی ڕووناکی و بیناییزانی)‬
‫‪option‬‬ ‫ههڵبژاردن‬
‫‪OR‬‬ ‫"ئۆر"‪" ،‬یا" نوێنهری کردهگهری بهشی ژیربێژی)‬
‫‪Oracle‬‬ ‫‪" ،)Oracle‬ئووراکل" ناوی بازرگانی‪ .‬یهکێک له گهورهترین‬
‫بهشگهکانی نهرمهواڵه له جیهاندا)‬
‫)‪original-equipment manufacturer (= OEM‬‬ ‫دروستکهری‬
‫کهرهستهی ڕهسهن‪ ،‬ئووئیئێم بهرههمهێنی سهرهکیی ئهو کهرهسته و‬
‫تفارانهی که پارچه سهرهکییهکانی لهالیهن پیشهگهرهکانی ترهوه چێ‬
‫کراون)‬
‫‪OS = operating system‬‬
‫‪OSF = Open Software Foundation‬‬
‫‪outbox‬‬ ‫ناردنگه‪ ،‬ناردنگهی نامه‬
‫دهرچوو‪ ،‬دهرخراو دهرچووی دراوه و زانیاری له کۆمپیوتهر‬
‫‪1‬‬
‫‪output‬‬
‫بۆ وێنه لهڕێی مۆنیتۆر یان چاپگهرهوه)‬
‫‪2‬‬
‫)‪output (device‬‬ ‫دهرچوو‪ ،‬ئامێری دهرچوو‪ ،‬بهدهربهر‪،‬‬
‫ئامێری بهدهربهر ئهو ئامێرانهی که دراوه و زانیاری له کۆمپیوتهرهوه‬

‫‪87‬‬
 ‫دهبهنه دهرهوه وهکوو مۆنیتۆر و چاپکهر)‬
‫‪output‬‬‫‪3‬‬
‫‪٢‬ت دهرۆچکه ‪٢‬ت دهرچوونگه ‪٢‬ت بهرههم ‪٤‬ت دهرهنجام‬
‫‪overview‬‬ ‫پوخته‪ ،‬کورته‪ ،‬ههڵسهنگاندنێکی گشتی‬
‫‪overview diagram‬‬ ‫پێنوێنی پوخته‪ ،‬پێنوێنی گشتی‬
‫‪owner‬‬ ‫خاوهن‬

‫‪88‬‬
 ‫‪P, p‬‬
‫‪pack‬‬ ‫‪٢‬ت پاکهت ‪٢‬ت گورزه‪ ،‬بهستهک‪ ،‬پریاسکه‬
‫)‪packet (1‬‬ ‫پاکهت‪ ،‬بهستهکی بیتی‪ ،‬پریاسکهی بیتی‪،‬‬
‫گورزهبیتی‬
‫)‪packet (2‬‬ ‫پریاسکۆکه‪ ،‬پریاسکهی بچکۆله‬
‫‪page‬‬ ‫پهڕه‬
‫‪paging‬‬ ‫پهڕهکردن‪ ،‬پهڕاوین‬
‫‪paint‬‬ ‫دیمهنکێشان‪ ،‬وێنهکێشان‪ ،‬نیگارکێشان ڕهنگکاریکردن‬
‫‪paint box‬‬ ‫ڕهنگدان‬
‫‪pakage‬‬ ‫گورزه‬
‫‪paragraph‬‬ ‫بڕگه‪ ،‬پاراگراف‪ ،‬پهرهگراف‬
‫‪parameter‬‬ ‫ڕاگهیێن‪ ،‬دیاریکهر‪ ،‬پارامهتر ئهو زانیارییانهی که‬
‫‪1‬‬
‫دهنێردرێن بۆ ژێربهرنامهیهک یان پابهندێک)‬
‫‪parameter‬‬ ‫‪٢‬ت ژمارهی نرخی گۆڕاو ‪٢‬ت سنوور‪ ،‬ڕاده ‪٢‬ت نیشانه‪،‬‬
‫‪2‬‬

‫تایبهخۆ‬
‫‪part‬‬ ‫بهش‪ ،‬پارچه ‪٢‬ت بهشکردن‪ ،‬جیاکردنهوه ‪٢‬ت بهشبوون‪،‬‬
‫جیابوونهوه‬
‫‪partition‬‬ ‫پارچه‪ ،‬پارچە پارچەکردن‪،‬‬
‫دابەشکردن‬
‫‪passive‬‬ ‫‪٢‬ت ناچاالک‪ ،‬ناڕاستهوخۆ ‪٢‬ت بهرههڵستینهکهر‬

‫‪89‬‬
‫‪password‬‬ ‫تێپهڕوشه‪ ،‬تێپهڕهوشه‪ ،‬وشهی تێپهڕبوون‬
‫‪paste‬‬ ‫لکاندن‬
‫‪patch‬‬ ‫پینه‬
‫‪٢‬ت ڕێچکه‪ ،‬باریکهڕێ‪ ،‬توولهڕێ‪ ،‬الڕێ‪ ،‬گوزهر‪ ،‬پیادهڕێ ‪٢‬ت ‪path‬‬
‫ڕێڕهو ت پشکنڕێ‬
‫‪pathfinder‬‬ ‫پێشڕهو‪ ،‬ڕێی تازهدۆزهرهوه‬
‫‪patience‬‬ ‫‪ -٢‬ئارامگرتن‪ ،‬خۆگرتن‪ ،‬سرهوت‪ ،‬تارهت‪ ،‬دان‬
‫بهخۆداگرتن‪ ،‬دهرکردن ‪ -٢‬یارییهکی کاغهزیی یهککهسییه‬
‫‪pause‬‬ ‫گ ‪ ،‬وهستان‪ ،‬وچان‬
‫‪1‬‬
‫)‪PC (= personal computer = home computer‬‬ ‫پیسی‪ ،‬کۆمپیوتهری‬
‫کهسیی‪ ،‬کۆمپیوتهری خۆیی‪ ،‬پێژمێری کهسی‪ ،‬پێژمێری خۆیی‬
‫پیسی‪ ،‬کۆمپیوتهری کهسی ههرکام‬
‫‪2‬‬
‫)‪PC (= Personal Computer‬‬
‫لهو "گچکهپێژمێر"انهی که بهشگهی "‪ "IBM‬دروستی کردوون)‬
‫‪3‬‬
‫)‪PC (= IBM PC‬‬ ‫یهکهمین زنجیرهی‬ ‫پیسی‪ ،‬ئایبیئێمپیسی‬
‫پێژمێره کهسییهکانی چێکراوی "‪)"IBM‬‬
‫)‪PCI (= Peripheral Component Interconnect‬‬ ‫‪ ،)PCI‬پیسیئای‬
‫پێکبهستنی ئامێرهدرهکییهکانی ستانداردی تێپهڕگهی ناوخۆییی ‪)pc‬‬
‫‪PCI bus speed‬‬ ‫خێراییی تێپهڕگهی پیسیئای‬
‫‪percentage‬‬ ‫ڕێژهی سهدی‬
‫‪peripheral‬‬ ‫ئامێری دهرهکی‪ ،‬الئامێر‪ ،‬ئامێری تهنیشتی‪،‬‬
‫تهنیشتهئامێر‬
‫‪permit‬‬ ‫ڕێدان‬
‫‪person‬‬ ‫کهس‬
‫‪personal‬‬ ‫کهسی‪ ،‬خۆیی‬
‫‪personal computer = PC‬‬ ‫کۆمپیوتهر پێژمێر)ی کهسی‬
‫‪personal & computer = PC‬‬ ‫کۆمپیوتهر پێژمێر)ی کهسی‬
‫‪phishing‬‬ ‫تۆڕهماسی‬

‫‪90‬‬
‫)‪ping (= Packet Internet Groper‬‬ ‫له ئینتهرنێتدا‬ ‫‪ ،)ping‬پینگ‬
‫بهرنامهی ‪ TCP/IP‬بۆ بایهخپێوانی پێوهندی)‬
‫‪pixel‬‬ ‫وێنهخاڵ‬
‫‪platform‬‬ ‫سهکۆ‬
‫‪platform independence‬‬ ‫سهربهخۆیی له سهکۆ نهبوونی‬
‫پێوهندایهتی به سهکۆ)‬
‫‪play‬‬ ‫لێدان‪ ،‬بەگەڕ خستن‬
‫‪plot1‬‬ ‫‪٢‬ت وێنه‪ ،‬نهخشه‪ ،‬نیگار‪ ،‬بیچم ‪٢‬ت وێنهکێشان‪،‬‬
‫نهخشکێشان‪ ،‬نیگارکێشان‬
‫‪plot‬‬ ‫‪2‬‬
‫تهرز‪ ،‬بیچم‪ ،‬داڕشتنی گشتی‬
‫)‪plotter (= plotting board = digital plotter‬‬ ‫کێشهر‪ ،‬نهخشکێشهر‪،‬‬
‫وێنهکێشهر‪ ،‬نیگارکێشهر‪ ،‬بیچمکێشهر‪ ،‬پلۆتهر ئامێری دهرچوو‪،‬‬
‫وهکوو "چاپگهر" که کێشراوه ڕهنووسییه ڕێک‪،‬هریکراوهکان‪ ،‬بهشێوهی‬
‫نهگۆڕێکی ئاسۆییت ئهستوونی نیگارکێش دهکات)‬
‫)‪plug-and-play1 (= PnP‬‬ ‫پێوهکردن و لێدان‪ ،‬پێوهکردنولێدان‪،‬‬
‫پێوهکردن‪-‬و‪-‬لێدان سهبارهت بهو ئامێر و کهرهستانهی که ههر پێوه کران‬
‫دهکهونه بهکاربهرین)‬
‫‪Plug and Play‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ،)Plug and Play‬پالگئهندپلهی‪،‬‬
‫ناوی بازرگانی‪ .‬له ویندۆزدا‪ ،‬تایبهتمهندییهک که ئهگهری پێوهکردن و‬
‫البردنی خۆکاری ئامێره دهرهکییهکان به شێوهیهکی خۆکار پێک دههێنێ)‬
‫‪plug-in‬‬ ‫پێوهکردن‪ ،‬پێوهکراو‬
‫‪1‬‬
‫‪PnP = plug-and-play‬‬
‫‪PNP2‬‬ ‫"پیئێنپی" له پێوهند لهگهڵ ئامێره نیمچهگهیهنهرهکانی‬
‫پێکهاتوو له سێ توێی ‪ P‬و ‪ N‬و ‪)P‬‬
‫‪point‬‬ ‫بۆر‪ ،‬خاڵ‬
‫‪pointer‬‬ ‫نیشاندهر‬
‫)‪Point-to-Point Protocol (= PPP‬‬ ‫پرۆتۆکۆلی‬

‫‪91‬‬
 ‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬یهکێک له‬ ‫خاڵ‪-‬به‪-‬خاڵ‪ ،‬پرۆتۆکۆلی خاڵبهخاڵ‬
‫شێوهکانی پێوهندبوون به ڕایهڵه)‬
‫‪pop‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪" ،)pop‬پاپ‪ ،‬پۆپ"‪ ،‬دهرپهڕاندن‪ ،‬البردن‬
‫‪pop‬‬ ‫‪2‬‬
‫دهرپهڕاندن‪ ،‬جێبهجێکردنی کردهی "پاپ"‬
‫پاپ پرۆتۆکۆلی نووسینگهی پۆس ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫)‪POP (= Post Office Protocol‬‬
‫یهکێک له شێوازهکانی کاری نهرمهواڵهکانی ئیمهیل)‬
‫‪pop-up‬‬ ‫پۆپئهپ‪ ،‬سهرههڵدهر لهپڕ سهرههڵدهر)‬
‫‪pop-up menu‬‬ ‫منووی سهرههڵدهر‬
‫‪popular‬‬ ‫‪٢‬ت گشتی ‪٢‬ت بهبرهو‪ ،‬بهباو‪ ،‬باو‪ ،‬ویستراو‬
‫‪1‬‬
‫‪port‬‬ ‫دهرگا له گواستنهوهی دراوهکاندا‪ ،‬بهو شوێنه دهوترێ که‬
‫بتوانرێ وایهره پێوهندییهکان پێوهند بدرێ به سیستهمهوه‪ ،‬بۆ وێنه له‬
‫پشتی کۆمپیوتهر ئهو شوێنهی که بتوانرێ کێبڵی چاپگهرهکهی پێوه پێوهند‬
‫بدرێ )‬
‫‪port2‬‬ ‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬ژمارهی خاڵی چوونهناو یان چوونهدهر‪،‬‬ ‫دهرگا‬
‫که بهشێکه له ‪)URL‬‬
‫‪port3‬‬ ‫له ڕایهڵهدا‪ ،‬دهزگایهک یان تۆڕێک له هێڵهکان که‬ ‫دهرگا‬
‫لهڕێی ئهوهوه‪ ،‬گواستنهوه‪ ،‬بینین و ههڵسهنگاندنی دراوهکان لواو دهبێ )‬
‫‪port4‬‬ ‫گۆڕینی نهمهواڵهیهک به نهرمهواڵهیهکی تر‪،‬‬ ‫ڕاگواستن‬
‫بهمهبهستی بهکاربهریی له سهکۆیهکی تردا‪ ،‬بۆ وێنه گۆڕینی‬
‫بهرنامهیهکی ویندۆز به بهرنامهیهک که بکرێ له "مهکینتاش"دا جێبهجێ‬
‫بکرێ )‬
‫‪port5‬‬ ‫ههر جۆره چوونهناوگه یان‬ ‫دهرگا‪ ،‬دهرگه‪ ،‬دهرکه‬
‫چوونهدهرگهیهکی ڕایهڵه)‬
‫‪6‬‬
‫‪port‬‬ ‫له بهرزهبێژدان "جهعبهبلیندگۆ"ی باس‪-‬ریفلێکس‪،‬‬ ‫زارک‪ ،‬دهم‬
‫کونێکه که وههمی گشتیی سیستهمهکه چاک دهکاتهوه)‬
‫‪portability‬‬ ‫ههڵگرتهنێتی‪ ،‬توانای گواستنهوه یان ههڵگیران‬
‫بۆههبوون‬
‫‪portable‬‬ ‫ههلگرتهنی‪ ،‬ههڵگرتنی‪ ،‬ههڵدهگیرێ‪ ،‬دهستی‬

‫‪92‬‬
‫‪portable computer‬‬ ‫پێژمێری ههڵگرتهنی‪ ،‬کۆمپیوتهری‬
‫ههڵگرتهنی‬
‫)‪positive (+‬‬ ‫ئهرێنی‬
‫‪power‬‬ ‫هێز‪ ،‬وزه‬
‫‪power supply‬‬ ‫سهرچاوهخۆراک‪ ،‬سهرچاوهخۆراکی‬
‫ئهلهکترۆنیکی‪ ،‬سهرچاوهبژیو ناو‪ .‬کهرهستهی بهدیهێنانی تهزووی‬
‫ئهلهکترۆنیکیی "دیسی")‬
‫‪PPP = Point-to-Point Protocol‬‬
‫‪preference‬‬ ‫ههڵبژارده‪ ،‬بە چاک زانین‬
‫‪prefixe‬‬ ‫‪ -٢‬پێشگر ‪ -٢‬پێشبهند‪ ،‬پێشکۆ‬
‫‪presentation‬‬ ‫پێشکهشکاری‬
‫‪preview‬‬ ‫پێشبینین‬
‫‪primary‬‬ ‫سهرهتایی‬
‫‪prime number‬‬ ‫ژمارهی خۆبهش‬
‫‪print‬‬ ‫چاپ ت دهرنووس‪ ،‬دهرنووسکردن‬
‫‪Print Screen key‬‬ ‫دوگمهی چاپکردنی پهرده لهسهر‬
‫تهختهکلیل ههیه بۆ ناردنی بینراوی سهر پهرده بۆ چاپکردن بهکار‬
‫دههێنرێ )‬
‫‪printer‬‬ ‫چاپکهر‪ ،‬چاپگهر‪ ،‬دهرنووسگهر‬
‫‪priority‬‬ ‫پێشهنگی‬
‫‪privacy‬‬ ‫خۆیی‬
‫‪private‬‬ ‫خۆیی‪ ،‬کهسی‪ ،‬تاکهکهسی‪ ،‬تایبهتی‪ ،‬ناگشتی‪،‬‬
‫تایبهت به خۆ‬
‫‪process‬‬ ‫‪٢‬ت پرۆسه ‪٢‬ت چارهسهر ‪٢‬ت ڕێک‪،‬هر‬
‫‪processing‬‬ ‫‪٢‬ت چارهسهری ‪٢‬ت ڕێک‪،‬هری‬
‫‪processor‬‬ ‫‪٢‬ت چارهسهرکهر ‪٢‬ت ڕێک‪،‬هر‬
‫‪product‬‬ ‫بهرههم‬

‫‪93‬‬
‫‪professional‬‬ ‫‪٢‬ت "پیشەیی‪ ،‬پیشەگەرییانە"‪٢ .‬ت "پیشەگەر‪،‬‬
‫پیشەوەر"‪٢.‬ت "کارناس‪ ،‬پسپۆڕ‪ ،‬لێزان"‪.‬‬
‫‪profile‬‬ ‫‪٢‬ت زانیاریی تایبهتی ‪٢‬ت الڕوو‬
‫‪program1‬‬ ‫پرۆگرام‪ ،‬بهرنامه‬
‫‪program2‬‬ ‫‪٢‬ت پرۆگرامکردن له پێژمێردا) ‪٢‬ت بهرنامهدانان‬
‫‪program3‬‬ ‫بهرنامه‪ ،‬بهرنامهی ڕادیۆیی‪ ،‬بهرنامهی‬
‫تهلهفزیۆنی‬
‫‪programmer‬‬ ‫بهرنامهساز‪ ،‬بهرنامهچێکهر‪ ،‬بهرنامهدانهر‪،‬‬
‫بهرنامهسازی کۆمپیوتهر‪ ،‬بهرنامهداڕێژ‬
‫‪programming‬‬ ‫بهرنامهسازی‪ ،‬بهرنامهچێکهری‪ ،‬چێکردنی‬
‫بهرنامهی کۆمپیوتهر‬
‫‪progress‬‬ ‫پێشکهوتن‪ ،‬بهردهوامبوون‪ ،‬ڕهوت‪ ،‬چوونهپێش‬
‫‪projecto‬‬ ‫وێنهنوێن‪ ،‬پرۆجهکتۆر‬
‫‪r‬‬
‫‪property‬‬ ‫تایبهتمهندی‬
‫‪protect‬‬ ‫پاراستن‬
‫‪protocol‬‬ ‫پرۆتۆکۆڵ‪ ،‬کۆنووس‬
‫‪provider‬‬ ‫دابینکار‪ ،‬دابینکهر‬
‫)‪proxy (server‬‬ ‫‪ ،)proxy‬پراکسی‪ ،‬پرۆکسی‪ ،‬پێشکار له‬
‫ئینتهرنێتدا‪ ،‬سیستهم یان شێوهناسی بۆ کۆنترۆڵی تێچوو‪ /‬دهرچووی‬
‫دراوهکان لهنێوان بهکارهێنهران و ئینتهرنێ ‪ ،‬لهنێوان پێگه و ئینتهرنێ‬
‫و‪ ،‬یان لهنێوان بهکارهێنهران و یهک ڕاژهکاری ڕاژهکانی ئینتهرنێتدا‪ ،‬که‬
‫لهالیهن "‪[ "ISP‬وهکوو "ناوبهس ‪"interface‬ی نێوان بهکارهێنهرانی‬
‫ئاسایی و ئینتهرنێ ] دابهزین دهکرێ‪ ،‬تا له یهک ال زانیارییهکانی‬
‫بهکارهێنهر له بیرگهی سیستهمی "‪ "ISP‬له بهردهستدا بێ و‪ ،‬لهالیهکی‬
‫ترهوه‪ ،‬ئهگهری کۆنترۆڵی دهستپێگهیشتنی بهکاربهران به ئینتهرنێ‬
‫ههبێ)‬
‫‪publish‬‬ ‫باڵوکردنهوه‬

‫‪94‬‬
‫‪pull‬‬ ‫ڕاکێشان‬
‫‪pull-down‬‬ ‫داڕماندن‪ ،‬داڕووخاندن ت داخزاو‬
‫‪pull-dwon menu‬‬ ‫لیستهی داخزاو‬
‫‪punch_card‬‬ ‫کارتی کونکراو‬
‫‪punctuation‬‬ ‫‪٢‬ت خاڵبهندیکردن‪ ،‬خاڵوبۆر بۆدانان ‪٢‬ت‬
‫خاڵبهندی‪ ،‬خاڵوبۆر‬
‫‪push‬‬ ‫‪٢‬ت پهستاوتن‪ ،‬دهستپیانان ‪٢‬ت دهس )داگرتن‪،‬‬
‫دهس )خستنهسهر‬
‫‪Python‬‬ ‫پایسن‪ ،‬زمانێکی بهرنامهداڕشتنه‬

‫‪95‬‬
 ‫‪Q, q‬‬

‫‪QIC = Quarter-Inch Cartridge‬‬

‫‪QnA = Questions and Answers‬‬
‫‪QoS = Quality of Service‬‬
‫کیوتی نهرمهواڵهیهکی ژینگهپێشکهوتووه که ‪ trolltech‬پهرهی پێ ‪QT1‬‬
‫دا که بهنهرمی به ‪ Quasar Technologies‬ناوی دهرکردووه)‬
‫‪2‬‬
‫‪QT = Quick Time‬‬
‫‪QT3 = Quit‬‬
‫‪talking‬‬
‫‪QT4‬‬ ‫وهکوو کورتکراوه‬ ‫له چات یا وتووێژی دهق بهکار دهبرێ‬ ‫"کیوت"‬
‫بۆ ‪ cute, cutie‬واته "جوانکیله‪ ،‬خنجیله‪ ،‬ئێسکسووک"‪).‬‬
‫‪quad‬‬ ‫لهبواری کۆمپیوتهردا بۆ پێوانی جۆرایهتی بهکار‬ ‫چوارجا‬
‫دههێنرێ )‬
‫‪quality‬‬ ‫‪٢‬ت جۆرایهتی ‪٢‬ت تایبهخۆ ‪٢‬ت نایاب‪ ،‬زۆر باش‪ ،‬باش ‪٤‬ت‬
‫چۆنێتی‬
‫)‪Quality of Service (= QoS‬‬ ‫جۆرایهتیی ڕاژه توانای‬
‫بهرههمێک دهردهخات له بهخشینی تهواو بۆ ئهو خزمهتگوزاری و ڕاژهیهی‬
‫که بۆی کراوه)‬

‫=( ‪Quarter-Inch Cartridge‬‬ ‫پاشهکهوتکهری دراوهی‬

‫)‪QIC‬‬
‫ساڵی ‪ ٢٩٨٢‬بهرههم هێنرا یهکهم ئامێری کۆگاکردنی زانیاری‬ ‫موگناتیسی‬

‫‪96‬‬
 ‫بوو لهسهر پهپکهی موگناتیسی)‬
‫)‪Qubit (= quantenbit = qbit‬‬ ‫هاوشێوهی پێوانهی دووانییه‪.‬‬
‫یهکهی بنچینهیییه بۆ پێوان‪ ،‬بهس ئهم وهکوو ژمارهیهکی‬
‫دووانی نییه‪ ،‬بهڵکوو ههردووکیان پێکهوه که باری سیستهمهکه‬
‫دهردهخات)‬
‫‪query‬‬ ‫پرس‪ ،‬داوا‪ ،‬داواکاری‬
‫)‪Questions and Answers (=QnA‬‬ ‫بڕوانه ‪ ،FAQ‬لیستهی‬
‫پرسیار و وههمهکان‬
‫‪queue‬‬ ‫ڕیز‬
‫‪quick‬‬ ‫خێرا‬
‫)‪Quick Time (= QT‬‬ ‫"کویک تایم" بهرنامهیهکه بۆ لێدانی‬
‫مۆسیقا و ڤیدیۆ‪ ،‬کۆمپانیای ئهپڵ پهرهی پێ داوه)‬
‫‪quit‬‬ ‫وازهێنان‪ ،‬چوونهدهرهوه‬
‫)‪quit talking (= QT‬‬ ‫چوونهدهرهوه له چات یان وتووێژی دهق‬
‫‪quiz‬‬ ‫‪٢‬ت تاریکاریله‪ ،‬تاریکاری تاریکارییهکی ناسهرهکی) ‪٢‬ت‬
‫پێشبڕکێ ناو‪ .‬بۆ وێنه ڕادیۆ و تهلهفزیۆن)‬
‫‪quota‬‬ ‫بهش‬
‫‪quote‬‬ ‫دهق‪ ،‬وەرگرتن‬
‫‪qwerty‬‬ ‫کوێرتی شێوازی ڕیزبوونی پیتهکانی سهر تهختهکلیله‪ ،‬که‬
‫بهشێوهی ئهمهریکی ناسراوه)‬
‫‪qwertz‬‬ ‫شێوازی ڕیزبوونی پیتهکانی سهر تهختهکلیله‪ ،‬لهو‬ ‫کوێرتز‬
‫وهتانهی زمانی ئهڵمانی ئاخاوتن دهکهن و چهند وهتێکی تری ڕۆژهههتی‬
‫ئهورووپا‪ .‬لهم شێوازهدا پیتیی ‪ )z‬و ‪ )y‬جێگایان گۆڕیوهتهوه)‬

‫‪97‬‬
 ‫‪R, r‬‬
‫‪٢‬ت ڕادیۆ‪ ،‬ئامێری ڕادیۆ ‪٢‬ت ڕادیۆیی‪ ،‬تیشک ‪٢‬ت بێتەلناردن‪radio ،‬‬
‫ناردنی ڕادیۆیی‬
‫کلیلی ڕادیۆیی له پهردهپیشاندان‪ ،‬زاراوهی نافهرمی‪radio button ،‬‬
‫له پێوهندی لهگهڵ ههر ههڵبژاردنێک له لیسته "مینوو"‪ ،‬که به ههڵبژاردنی‪،‬‬
‫بژاردهی پێشوو لهبهرچاو ناگیرێ)‬
‫‪RAID (= Redundant Array of Inexpensive‬‬ ‫‪ ،)RAID‬ڕهید‪،‬‬
‫)‪Disks‬‬
‫کهڵک له چهند دیسکێ‬ ‫ڕیزهکی زێدهداری دیسکه ههرزانباییهکان‬
‫بهشێوهیهکی هاوکات‪ ،‬بێ گوێدان به “زێده ‪ ،"redundant‬بۆ تاودانی‬
‫خێرایی)‬
‫)‪RAM (= random-access memory‬‬ ‫"ڕهم"‪" ،‬ڕام"‪ ،‬بیرگهی‬
‫دهستپێگهیشتن‪-‬بهههڵکهوت‪ ،‬بیرگهی دهستپێگهیشتنی‬
‫ڕاستهوخۆ بیرگهی ئهلهکترۆنیکیی نیوهگهیهنهر بۆ پاشهکهوتی دراوهکان‬
‫بهشێوهی ڕهمزه دوودوویییهکان‪ ،‬به شێوهی "‪)"random access‬‬
‫‪RAR‬‬ ‫ڕاڕ‪ ،‬له "پێژمێری ‪"computing‬دا فۆرماتێکی پهستاوتنی‬ ‫ڕاڕ‬
‫پهڕگهیه که لهالیهن ئهندازیاری نهرمهواڵهی "ڕووسی"یهوه " ‪Eugene‬‬
‫‪ "Roshal‬پهرهی پێ دراوه‪ .‬سهروشهکه کورتهی "‪" Roshal ARchive‬ه)‬
‫‪RAR file‬‬ ‫کۆمهڵێ پهڕگهیه بۆ ئهوهی جێی کهمتر‬ ‫پهڕگهی ڕاڕ‬
‫پهستان کراوه)‬ ‫بگرێ‬
‫‪1‬‬
‫)‪RAS (= Remote Access Services‬‬ ‫‪ ،)RAS‬ڕاس‪ ،‬ڕهس‪ ،‬ڕاژهکانی‬

‫‪98‬‬
 ‫دوورهدهستپێگهیشتن‪ ،‬ڕاژهکانی دهستپێگهیشتن لهڕێی دوورهوه‬
‫‪RAS2 = Row address strobe‬‬
‫‪ratio‬‬ ‫ڕێژه‬
‫‪raw‬‬ ‫خاو‬
‫‪readable‬‬ ‫شیاوی خوێندن‪ ،‬خوێندهنی‬
‫‪real time‬‬ ‫کاتی دروس ‪ ،‬کاتی تەواو‬
‫‪reboot‬‬ ‫"بووت"کردنهوه‪ ،‬سهرلهنوێ خستنهڕێ‬
‫‪recent‬‬ ‫تازه ڕوودان)‪ ،‬نوێ‬
‫‪recently‬‬ ‫تازه‪ ،‬لهم دوایییهدا‬
‫‪record‬‬ ‫تۆمارکردن‬
‫‪recovery‬‬ ‫گهڕاندنهوه‬
‫‪redo‬‬ ‫کردنهوه‬
‫‪redundant‬‬ ‫زێده‪ ،‬ناپێویس‬
‫‪refresh‬‬ ‫نوێکردنهوه‪ ،‬تازهکردنهوه‪ ،‬بووژاندنهوه‬
‫‪register‬‬ ‫تۆمار‬
‫‪registration‬‬ ‫تۆمارکردن‬
‫‪registry‬‬ ‫تۆمارگه‬
‫‪regret‬‬ ‫‪٢‬ت پهشیمانی‪ ،‬پاشگهزی ‪٢‬ت پهشیمانبوونهوه‪،‬‬
‫پاشگهزبوونهوه‬
‫‪reject‬‬ ‫بهرپهرچدانهوه‪ ،‬پهسهندنهکردن‬
‫‪relation‬‬ ‫پهیوهندی‬
‫‪release‬‬ ‫‪٢‬ت بهرههکردن‪ ،‬بهردان‪ ،‬ئازادکردن ‪٢‬ت باڵوکردنهوه‬
‫فیلم‪ ،‬پهڕتووک‪ ،‬دهنگوباس ‪ ...‬هتد) ‪٤‬ت دهرچوونی وهشانێکی‬
‫نوێ له نهرمهواڵهیهک‬
‫‪reload‬‬ ‫بارکردنهوه‪ ،‬پڕکردنەوە‬
‫‪remote‬‬ ‫دوور‪ ،‬ڕێی دوور‬

‫‪99‬‬
‫‪remote control‬‬ ‫زەف کردن له دوورهوه‪ ،‬دوورکۆنترۆڵ‪،‬‬
‫دوورهکۆنترۆڵ‬
‫‪remove‬‬ ‫البردن‬
‫)‪rename (1‬‬ ‫ناونانهوه‪ ،‬دیسان ناونانهوه‬
‫)‪RENAME (2‬‬ ‫"ڕینهیم" ناو‪ .‬له "‪ "DOS‬و ههندێ زمانی ئاستبهرز‪،‬‬
‫فهرمانێ که ناوی یهک یان چهند پهڕگهیهک دهگۆڕێ)‬
‫‪rendering‬‬ ‫پوختهکردن‬
‫‪renew‬‬ ‫نوێکردنهوه‬
‫‪repeat‬‬ ‫‪٢‬ت دووپات ‪٢‬ت دووپاتکردنهوه ‪٢‬ت دووپاتبوونهوه‬
‫‪repeater‬‬ ‫بههێزکهر‪ ،‬دووبارهکهرهوه‬
‫)‪replace (1‬‬ ‫‪٢‬ت خستنهشوێنی خۆی ‪٢‬ت جێگرتنهوه‪،‬‬
‫شوێنگرتنهوه ‪٢‬ت لهجێدانان ‪٤‬ت جێگۆڕین‪ ،‬خستنهبریکردن‪،‬‬
‫گۆڕینهوه‬
‫"ڕیپلهیس" ناو‪ .‬له "‪"DOS‬دا‪ ،‬فهرمانێ که پهڕگه )‪REPLACE (2‬‬
‫کۆنهکانی "‪"directory‬یهک لهگهڵ پهڕگه هاوناوهکانی له "‪"directory‬یهکی‬
‫تردا‪ ،‬بهڕۆژ دهکاتهوه یان دهگۆڕێ)‬
‫‪replication‬‬ ‫دووپات‪ ،‬ڕوونووس‬
‫‪request‬‬ ‫داوا‬
‫‪require‬‬ ‫پێویستبوون‬
‫‪resell‬‬ ‫فرۆشتنهوه‬
‫‪reseller‬‬ ‫فرۆشهرهوه‪ ،‬دووباره فرۆشهر‬
‫‪reset‬‬ ‫ڕێک‪،‬ستنهوه‬
‫‪response‬‬ ‫وههم‬
‫‪restart‬‬ ‫دهستپێکردنهوه‬
‫‪restore‬‬ ‫گهڕاندنهوه‬
‫‪resume‬‬ ‫بهردهوامبوونهوه‪ ،‬تێچوونهوه‪،‬‬
‫خستنهوهکار‪ ،‬بهدهستهێنانهوه‬

‫‪100‬‬
‫‪rollback‬‬ ‫گهڕاندنهوه‬
‫ناو‪-‬خلۆر گواستنهوهی دراوهکان له بیرگهی یاریده بۆ بیرگهی ‪roll-in‬‬
‫سهرهکی)‬
‫‪roll-out‬‬ ‫خلۆرکردن و گواستنهوهی دراوهکان له بیرگهی‬ ‫دهر‪-‬خلۆر‬
‫سهرهکی بۆ بیرگهی یاریده)‬
‫‪rollover‬‬ ‫بهسهرداجووهن‬
‫)‪ROM (= read-only memory‬‬ ‫‪" ،)ROM‬ڕام"‪ ،‬بیرگهی‬
‫تهنیا‪-‬خوێندنی بیرگهی ئهلهکترۆنیکی لهشێوهی "بیرگهی‬
‫دهستپێگهیشتن‪-‬بهههڵکهوت" که بهگشتی یهک جار پڕ دهبێ و بهس‬
‫خوێندنییه‪ .‬کۆمهڵێ له یهک یان له چهند تههشی ~ پێکهێنهری "بیرگهی‬
‫ڕام"ی کۆمپیوتهرن)‬
‫‪root‬‬ ‫ڕهگ‬
‫‪rotate‬‬ ‫خوالندنهوه‪ ،‬کرداری سووڕدان‬
‫‪rotation‬‬ ‫سووڕ‪ ،‬خو‬
‫سووڕ له خولهکدا )‪rotation per minute (= rpm = RPM = rot/min‬‬
‫ڕێدۆز خوێندنهوهی بهریتانی‪ :‬ڕۆوته ‪ ،‬خوێندنهوهی ئهمهریکی‪route :‬‬
‫‪r‬‬ ‫ڕاوتهر)‬
‫‪row‬‬ ‫‪٢‬ت ڕز‪ ،‬ڕیز ‪٢‬ت دێڕ ‪٢‬ت ڕزکردن‪ ،‬ڕیزکردن‬
‫‪row address strobe‬‬ ‫تیشکی ناونیشانی دێڕ له بیرگهی‬
‫ماتریسیدا‪ ،‬تیشکێک که ناونیشانی دێڕ دیاری دهکات)‬
‫‪RPM = rotations per minute‬‬ ‫‪rpm‬‬
‫‪ruler‬‬ ‫ڕاسته‬
‫‪run‬‬ ‫‪٢‬ت جێبهجێ ‪٢‬ت جێبهجێکردن‪ ،‬بهڕێوهبهردن له‬
‫کۆمپیوتهردا‪ ،‬پێدانی پهڕگه به وهرگێڕ‪ ،‬یان جێبهجێی پهڕگهی ‪ exe‬و لهو‬
‫بۆ وێنه له مهکینهدا)‬ ‫چهشنه) ‪٢‬ت گهڕان‪ ،‬کارکردن‪ ،‬ئیشکردن‬
‫)‪runtime (= run time‬‬ ‫ماوهی گهڕان‪ ،‬ماوهی جێبهجێکردن‪،‬‬
‫کاتی جێبهجێکردن‬

‫‪101‬‬
 ‫‪S, s‬‬
‫‪save‬‬ ‫پاشهکهوت‬
‫‪save as‬‬ ‫پاشهکهوت وهک‪ ،‬داگرتن وەک‪،‬‬
‫هەڵگرتنەوە وەک‬
‫‪scan‬‬ ‫پشکنین‪ ،‬پێداگهڕی‬
‫پشکنهر‪ ،‬پێداگهڕ‪ ،‬وێنهخوێن‪ ،‬وێنهخوێنهر‪" ،‬سکانێر" ‪scanner‬‬
‫‪scanning‬‬ ‫پشکنین‪ ،‬پێداگهڕان‬
‫‪scanning device‬‬ ‫ئامێری پشکنین‪ ،‬ئامێری پێداگهڕان‬
‫‪scene‬‬ ‫دیمهن‬
‫‪schema‬‬ ‫گههڵه‪ ،‬نهخشه‪ ،‬وێنهی پیشاندهر‬
‫‪scheme‬‬ ‫‪٢‬ت گههڵه‪ ،‬پالن‪ ،‬نهخشه‪ ،‬ڕێدانان ‪٢‬ت‬
‫نهخشهکێشان‪ ،‬ڕێدانان‬
‫‪scope‬‬ ‫بوار‬
‫‪screen‬‬ ‫پهرده‬
‫‪screensaver‬‬ ‫پهردهپارێز‬
‫‪script‬‬ ‫نووسراو‪ ،‬سکریپ ‪ ،‬دهستنووس‪ ،‬نووسینه‬
‫‪script editor‬‬ ‫دهستکاریکهری نووسینه‬
‫‪script file‬‬ ‫پهڕگهی نووسینه‬
‫‪scriptwriter‬‬ ‫نووسهر له ڕاگهیێنهکاندا‪ ،‬زاراوهیهکی گشتییه واته‬
‫نووسهری ناوهڕۆک و دهری فیلم‪ ،‬ناوهڕۆک و دهری بهرنامهی تهلهفزیۆنی‪،‬‬
‫ناوهڕۆک و دهری خوێندن له ڕادیۆ و هتد)‬

‫‪102‬‬
‫‪scroll‬‬ ‫‪٢‬ت کێشان ‪٢‬ت پێچۆکه ‪٢‬ت پێچۆکهنواندن‪ ،‬پێچۆکهنوێنی‬
‫‪٤‬ت پێچۆکهگهری پیشاندانی ناوهڕۆک و دهق له پهردهپیشاندا‪ ،‬بهشێوهی‬
‫الپهڕهی وا که وهکوو پێچۆکه طومار) تێدهپهڕێ )‬
‫‪scroll arrow‬‬ ‫تیرهپێچۆکه‬
‫)‪scrollbar (= scroll box‬‬ ‫تووڵهکێشان‪ ،‬تووڵهپێچۆکه‪،‬‬
‫تووڵهپێچۆکهدان له ‪GUI‬دا‪ ،‬ئهو تووهنهی که لهالی ڕاس یان لهالی‬
‫خواری پهنجهرهیهکن و‪ ،‬به مشک و به تیرهکلیلهکان دهکرێ ههڵبژێردرێن‬
‫یان بگۆڕدرێن‪ .‬به ههڵبژاردن و گۆڕانی‪ ،‬دهتوانرێ ژوور یان خوار‪ ،‬الی ڕاس‬
‫یان چهپی ناوهڕۆک و دهرهکه‪ ،‬وهکوو پێچۆکه طومار)یهک لهسهر پهردهدا‬
‫پیشان بدرێ )‬
‫‪scroll box = scrollbar‬‬
‫‪scroll buffer‬‬ ‫نێوانگری پێچۆکه‬
‫‪scroll down‬‬ ‫داکێشان‪ ،‬پێچۆکهداکێشان‬
‫‪scrolling‬‬ ‫پێچۆکهگهری‪ ،‬بهپێچۆکهپیشاندان‬
‫‪scroll‬‬ ‫‪٢‬ت چهپڕۆییی پێچۆکه جووهنی ئاسۆییی پهردهپیشان‬
‫‪left‬‬
‫بهشێوهی پێچۆکهیهک بۆ الی چهپ) ‪٢‬ت بۆ الی چهپ ڕۆیشتنی پێچۆکه‬
‫‪٢‬ت بۆ الی چهپ بردنی پێچۆکه)‬
‫‪scroll‬‬ ‫‪٢‬ت ڕاستڕۆییی پێچۆکه جووهنی ئاسۆییی‬
‫‪right‬‬
‫پهردهپیشان بهشێوهی پێچۆکهیهک بۆ الی ڕا ست) ‪٢‬ت بۆ الی ڕاس‬
‫ڕۆیشتنی پێچۆکه ‪٢‬ت بۆ الی ڕاس بردنی پێچۆکه‬
‫‪scroll up‬‬ ‫ههڵکێشان‪ ،‬پێچۆکهههڵکێشان‬
‫‪scrollbar‬‬ ‫تووڵهکێشان‪ ،‬تووڵهپێچۆکه‬
‫خاوێنگهرییی بیرگه سڕینهوه و البردنی تهواوی زانیارییهکان ‪scrub‬‬
‫له دیسک یان له بیرگه)‬
‫)‪SCSI (= Small Computer system Interface‬‬ ‫‪" ،)SCSI‬سکازی"‬
‫ناوبهستی کۆمپیوتهری بچووک‪ .‬یهکێک له ستانداردهکانی خولگهی‬

‫‪103‬‬
 ‫ناوبهس بۆ پێوهنددانی کۆمپیوتهر به ئامێره دهرهکیییهکان‪ ،‬بهتایبهت‬
‫دیسکلێ‪،‬وڕ‪ ،‬که لهالیهن ‪ ANSI‬ئاماده کراوه)‬
‫‪search‬‬ ‫گهڕان‪ ،‬پشکنین‬
‫‪search engine‬‬ ‫مهکینهی پشکنهر‪ ،‬ماتۆڕی پشکنهر‪،‬‬
‫نهرمهواڵهی پشکنهر نهرمهواڵه‪ ،‬بهرنامه‪ ،‬فهرمان‪ ،‬یان بهشێک له‬
‫نهرمهواڵهیهک‪ ،‬که بۆ جێبهجێکردنی "پشکنین" بهکار دهبرێ )‬
‫‪searcher‬‬ ‫پشکنهر‪ ،‬گهڕانکار‪ ،‬بگهڕ‬
‫‪security‬‬ ‫پاراستن‪ ،‬ئاسایش‬
‫‪seed‬‬ ‫تۆو‪ ،‬تۆوکردن‪ ،‬چاندن‬
‫‪selection‬‬ ‫دیاریکردن‬
‫)‪selsyn (= synchro‬‬ ‫"سێلسین" ناو‪ .‬جۆرێک سیستهمی کۆنترۆڵ)‬
‫‪send‬‬ ‫ناردن‬
‫‪sensor‬‬ ‫ههستهوهر‬
‫‪sequence‬‬ ‫ڕیزه‪ ،‬زنجیره‬
‫‪serial‬‬ ‫زنجیرهیی‬
‫‪series‬‬ ‫زنجیره‬
‫‪server‬‬ ‫ڕاژهکار‬
‫‪service‬‬ ‫ڕاژه‬
‫خولێکی کاری‪ ،‬دانیشتن‪ ،‬کۆڕ بۆ نموونه خولێک یان‬
‫‪1‬‬
‫‪session‬‬
‫دانیشتنێکی کاری لهگهڵ ڕایهڵهدا)‬
‫‪session‬‬‫‪2‬‬
‫کۆڕی وانه‪ ،‬وانهکۆڕ‪ ،‬پۆ‬
‫‪setting‬‬ ‫ڕێک‪،‬ستن‬
‫‪settings‬‬ ‫ڕێک‪،‬ستنهکان‬
‫‪setup‬‬ ‫جێگیرکردن‬
‫‪shape‬‬ ‫شێوه‪ ،‬شێواز‬
‫‪share1‬‬ ‫‪٢‬ت بهش‪ ،‬پشک‪ ،‬بهرکهوت ‪٢‬ت بهشکردن‪ ،‬دابهشکردن‬
‫‪٢‬ت هاوبهشیکردن‪ ،‬بهشکردن لهگهڵدا‬

‫‪104‬‬
‫‪SHARE2‬‬ ‫له ‪ DOS‬دا فهرمانێ که بهرنامهی "‪ "SHARE‬بۆ‬ ‫"شهیر"‬
‫جێگیرکردنی هاوبهشگهری و روفڵی پهڕگه له دیسک و ڕایهڵهدا جێبهجێ‬
‫دهکا)‬
‫‪shareware‬‬ ‫نهرمهواڵهیهک که فرۆشیار بهبێ‬ ‫هاوبهشهواڵه‪،‬‬
‫وهرگرتنی پاره دهیدات به کڕیار یان کڕیارهکه دهتوانێ کۆپییهکی له‬
‫ههرکهس وهرگرێ و تاریی کاتهوه‪ ،‬بههم ئهگهر هات و به دڵی بوو و‬
‫پهسهندی کرد و بیهوێ بهکاری بهێنێ‪ ،‬ئهرکی سهرشانیهتی پارهکهی بدات‬
‫به چێکهرهکهی)‪ ،‬پرۆگرامی باڵوکردنهوه‬
‫‪shareware/freeware‬‬ ‫هاوبهشهواڵه‪ /‬خۆڕاییواڵه‬
‫‪sheet‬‬ ‫پهڕه‬
‫‪1‬‬
‫‪shell‬‬ ‫چوونهدهرهوه بۆ سیستهم‪" ،‬شێڵ"‬
‫‪2‬‬
‫‪shell‬‬ ‫‪٢‬ت تێکڵ ‪٢‬ت راوغ‬
‫‪shell script‬‬ ‫نووسینه سکریپ )ی "شێڵ"‬
‫‪1‬‬
‫‪shift‬‬ ‫‪٢‬ت شوێنگۆڕین‪ ،‬گواستنهوه ‪٢‬ت شوێنگواستنهوه‪،‬‬
‫شوێنگۆڕان‬
‫‪2‬‬
‫‪shift‬‬ ‫گۆڕهر ناو‪ .‬له مهکینهی نووسین و تهختهکلیل)‬
‫‪3‬‬
‫‪SHIFT‬‬ ‫"شیف " ناو‪ .‬له "‪"DOS‬دا‪ ،‬فهرمانێ که له‬
‫پۆلهبهرنامهکاندا‪ ،‬شوێنی ئهو پارامهترانهی دهتوانن بگۆڕدرێن‪ ،‬دهگۆڕێ)‬
‫‪shift4‬‬ ‫نۆرهی کاری‪ ،‬نۆرهکار‪ ،‬شیف‬
‫‪short‬‬ ‫کورت‬
‫‪shortcut‬‬ ‫رهدبڕ‬
‫‪sign in‬‬ ‫واژۆکردن‬
‫‪signature‬‬ ‫واژۆ‬
‫‪site‬‬ ‫شوێن‪ ،‬جێ‪ ،‬پێگه‪ ،‬بنکه‬
‫‪skin‬‬ ‫پێس‬
‫‪slash‬‬ ‫الرههێڵ‬
‫‪slice‬‬ ‫پارچه‪ ،‬راژ‪ ،‬کهرت‬

‫‪105‬‬
‫‪slide‬‬ ‫سالید‬
‫‪slide layout‬‬ ‫گههڵهبهندیی سالید‬
‫‪slot‬‬ ‫رڵیش‬
‫‪Smart buisness‬‬ ‫کاسبیی زیرەکانە‬
‫‪Smart phone‬‬ ‫تەلەفۆنی زیرەک‪ ،‬تەلەفۆنی‬
‫هۆشمەند‬
‫‪socket‬‬ ‫پێکهوهبهس‬
‫‪software‬‬ ‫نهرمهواڵه‪ ،‬نهرمهئامێر‪ ،‬کاهنهرم‬
‫‪software platform‬‬ ‫سهکۆی نهرمهواڵه‬
‫‪sound card‬‬ ‫کارتی دهنگ‬
‫‪source‬‬ ‫سهرچاوه‬
‫‪space‬‬ ‫بۆشایی‬
‫‪spacebar‬‬ ‫نێوانتووڵ‬
‫‪spam‬‬ ‫پۆستی نهخوازراو‬
‫‪spoof (ed) web site‬‬ ‫وێبگهی ساخته‬
‫‪spool‬‬ ‫نۆره‬
‫‪spyware‬‬ ‫سی‪،‬وڕیواڵه‪ ،‬پرۆگرامی سی‪،‬وڕی‬
‫‪SQL (= Structured Query‬‬ ‫سیکوێڵ زمانی داخوازیکردنی‬
‫)‪Language‬‬
‫وهرگرتنی زانیارییه‪ ،‬کۆمپانیای ‪ IBM‬بهشی توێژینهوه ساڵی ‪٢٩٠٤‬‬
‫دایهێنا)‬
‫)‪SSH (= Secure Shell‬‬ ‫پرۆتۆکۆلێکی پارێزراوه بۆ‬ ‫ئێسئێسئێچ‬
‫کارکردن له دوورهوه)‬
‫‪standalone‬‬ ‫سهربهخۆ‬
‫‪standard‬‬ ‫ئاسایی‪ ،‬پێوانه‪ ،‬نموونهیی‪ ،‬ستاندارد‬
‫‪start‬‬ ‫دهستپێکردن‪ ،‬دهستپێک‬
‫‪startpage‬‬ ‫دهستپێکردن‪ ،‬الپهڕهی دهستپێک‬

‫‪106‬‬
‫‪stationary‬‬ ‫جێگیر‬
‫‪statistics‬‬ ‫سهرژمێری‪ ،‬زانستی‬
‫‪status‬‬ ‫ئاس ‪ ،‬دۆخ‬
‫‪storage1‬‬ ‫بیرگه ناو‪ .‬زاراوهی گشتی به واتای ههموو جۆره‬
‫بیرگهیهک‪ ،‬بریتییه له "‪ "RAM‬و "‪ "ROM‬و دیسک و نهوار "شری " و‬
‫هتد)‬
‫)‪storage2 (= auxiliary storage‬‬ ‫بیرگهی یاریده ناو‪ .‬بریتییه‬
‫له دیسک و شری )‬
‫)‪storage3 (= memory‬‬ ‫بیرگهی سهرهکی ناو‪ .‬بریتییه له‬
‫"‪ "RAM‬و "‪)"ROM‬‬
‫‪4‬‬
‫‪storage‬‬ ‫پاشهکهوت‪ ،‬پاشهکهوتگهری‬
‫‪store‬‬ ‫کۆگا‪ ،‬کۆگاکردن‬
‫‪storekeeping‬‬ ‫کۆگا‬
‫‪story board‬‬ ‫پێگهی کارکردن‬
‫‪stream‬‬ ‫تهوژم‬
‫‪string‬‬ ‫ڕیزبهند‪ ،‬زنجیرهنووسه‬
‫‪strobe‬‬ ‫تیشک‪ ،‬تیسک‪ ،‬ترووسک‪ ،‬ڕووناکی‪ ،‬پرشنگ‬
‫‪structure‬‬ ‫پێکهاته‬
‫‪style‬‬ ‫شێواز‬
‫‪sub-‬‬ ‫"ژێر‪"-‬‬
‫)‪subnet (= subnetwork‬‬ ‫‪ ،)subnet‬ژێرڕایهڵه‪ ،‬داپۆشەری‬
‫‪subnet mask‬‬ ‫‪ ،)subnet mask‬پۆششی ژێرڕایهڵه‬
‫‪subscribe‬‬ ‫بهشداربوون‬
‫‪support‬‬ ‫پاڵپشتکردن‪ ،‬پاڵپشتیکردن‪ ،‬پشتیوانی‬
‫‪surfing‬‬ ‫وێبگهردی‪ ،‬وێبگهڕی‬
‫‪switch‬‬ ‫کلیل‪ ،‬سویچ‬
‫‪symbol‬‬ ‫نیشانه‪ ،‬هێما‬

‫‪107‬‬
SYN 1 (= Synchronizing Segment) ‫ پارچهی هاوکاتگهر‬،"‫"سین‬
)TSP/IP ‫ له‬.‫ناو‬
2
SYN (= synchronizing character) ‫ نووسهی هاوکاتگهر‬،"‫"سین‬
)‫ناو‬
3
SYN (= synchronous idle) ‫ناو و‬ ‫ بهتاڵیی هاوکاتگهر‬،"‫"سین‬
)‫ئاوهڵناو‬
sync (= synchronization) )‫ زاراوهی نافهرمی‬.‫هاوکاتگهری ناو‬
sync bit ‫بیتی هاوکاتگهری‬
SYN character = synchronous idle character
synchro 1 (= self-sychronous device) ‫ هاودهمگهر‬،‫هاوکاتگهر‬
‫ ناردن‬،‫ بۆ کۆنترۆڵ‬،‫ سیستهمی ئهلهکتریکیی کۆنترۆڵدار‬.‫ناو‬ "‫"سهنکرۆ‬
)‫و وهرگرتنی جێگۆڕکێی گۆشهیی یان جووڵهی گۆشهیی‬
2
synchro- )‫"هاوکات ت" پێشکۆ‬
3
synchro = selsyn
synchronise = synchronize
synchronism ‫ هاوههنگاوی‬،‫ هاودهمی‬،‫هاوکاتی‬
1
synchronization (= sync) )‫ هاودهمی ناو‬،‫هاوکاتی‬
2
synchronization (= ،‫هاوکاتگهری‬
synchronizing)
‫هاوکاتسازی‬
synchronization bit ‫بیتی هاوکاتگهری‬
synchronization character ‫نووسهی هاوکاتگهری‬
synchronization ‫بواری هاوکاتگهری‬
field
synchronization pattern ‫شێوهئاسای هاوکاتگهری‬
synchronization pulse (= sync pulse) ‫پرتهی هاوکاتگهری‬
synchronization signal = sync
signal
synchronize (= synchronise) ،‫ هاودهمکردن‬،‫هاوکاتکردن‬

108
 ‫هاوههنگاوکردن‬
‫‪synchronized‬‬ ‫هاوکات‪ ،‬هاودهم‬
‫‪synchronizer‬‬ ‫هاوکاتگهر‬
‫‪synchronizing‬‬ ‫‪٢‬ت هاوکاتگهری ناو)‬
‫‪٢‬ت هاوکاتگهر‪ ،‬هاوکاتساز ئاوهڵناو)‬
‫‪synchronizing character = SYN‬‬
‫‪Synchronizing Segment = SYN‬‬
‫‪synchronizing signal‬‬ ‫نیشانهی هاوکاتگهر‬
‫‪synchronous‬‬ ‫هاوکات‪ ،‬هاودهم‬
‫)‪synchronous idle character (= SYN character‬‬ ‫نووسهی‬
‫بهتاڵی هاوکاتگهری‪ ،‬نووسهی بێکاروئیشیی هاوکات‬
‫نووسهیهک که زانیارییهکی لهباردا نییه و و تهنیا بۆ هاوکاتگهری‬
‫بهکار دهچێ‪ ،‬بۆ وێنه‪ :‬نووسهی خاوهن نهێنیی ‪ ٢٢‬له "ئهسکی"دا)‬
‫‪syntax‬‬ ‫ڕستهکار‪ ،‬داڕستن‪ ،‬رستەسازی‬
‫‪system‬‬ ‫سیستهم‬
‫‪system administrator‬‬ ‫بەڕێوەبەری سیستەم ئەو کەسەی کە‬
‫لێپرسراوە لە بەڕێوەبردنی چەند‬
‫کۆمپیوتەرێک لە سیستەمێکدا)‬
‫‪system programmer‬‬ ‫بەرنامەداڕێژی سیستەم‬

‫‪109‬‬
 ‫‪T, t‬‬
‫)‪tab (1‬‬ ‫ئهو ستوونهی که ههموو دێڕهکانی‬ ‫سهرخشته‪" ،‬تاب"‬
‫پهڕه‪ ،‬لهو خاڵهدا‪ ،‬هاوستوون دهبن)‬
‫)‪tab ( 2‬‬ ‫بازدان‪ ،‬بازپێدان‪ ،‬پهڕاندن‪ ،‬خشتاندن‪ ،‬جووڵهکردن‬
‫له خشتهدا له منوو و لیسته‪ ،‬جووڵهکردن له بوارهکانی بژاردهکان و‬
‫خانهکانی خشته‪ ،‬بهبێ کهڵکوهرگرتن له مشک و‪ ،‬یان لێدانی یهک به‬
‫دوای یهکی "کلیلی بازدان ‪)"tab key‬‬
‫‪٢‬ت کلیلی خشتهبهندی ‪٢‬ت لێدانی کلیلی خشتهبهندی )‪tab (3‬‬
‫)‪tab (4‬‬ ‫زمانه‪ ،‬گوێچکهکارت‬
‫‪Tab key‬‬ ‫بازدهر‪ ،‬دوگمهی تاب‬
‫‪tabbing‬‬ ‫‪٢‬ت خشتهبهندی ‪٢‬ت لێدانی کلیلی خشتهبهندی‪،‬‬
‫بازدان‪ ،‬بازپێدان‬
‫‪table‬‬ ‫خشته‬
‫‪tablet computer‬‬ ‫تهختهپێژمێر‪ ،‬تاتهپێژمێر‬
‫‪Tablet PC‬‬ ‫تهختهپێژمێری کەسی‪ ،‬تاتهپێژمێری‬
‫کەسی‬
‫‪tag‬‬ ‫تاگ‬
‫‪tape‬‬ ‫نهوار)‬ ‫شری ‪ ،‬نهوار‪ ،‬تۆمارکردن لهسهر شری‬
‫‪tape drive‬‬ ‫لێ‪،‬وڕی نەوار‪ ،‬وەگەڕخەری نەوار‬
‫‪target‬‬ ‫مهبهس ‪ ،‬ئامانج‬
‫‪task‬‬ ‫کار‪ ،‬ئهرک‬
‫‪taskbar‬‬ ‫تووڵی کار‬

‫‪110‬‬
‫‪TB = terabyte‬‬ ‫تێرابای‬
‫)‪TCP (= Transmission Cortol Protocol‬‬ ‫تیسیپی‪ ،‬پرۆتۆکۆلی‬
‫کۆنترۆڵی گواستنەوە‪ ،‬کۆنووسی کۆنترۆڵی ناردن له پێوهندییه‬
‫دراوهیییهکاندا‪ ،‬کۆنووس یان ستانداردێ که بۆ ناردن و وهرگرتنی‬
‫دراوهکان لهنێوان چهند کۆمپیوتهرێکدا بهکار دهبرێ ‪ .‬جۆرێکی ‪TCP/IP‬‬
‫یه)‬
‫)‪TCP/IP (= Transmission Cortol Protocol/Internet Protocol‬‬
‫‪ ،)TCP/IP‬تیسیپی‪/‬ئایپی‪ ،‬پرۆتۆکۆڵی کۆنترۆڵی‬
‫پرۆتۆکۆڵ یان ستانداردی‬ ‫گواستنەوە‪ /‬پرۆتۆکۆڵی ئینتهرنێ‬
‫ئینتهرنێ ‪ ،‬بۆ بهدیهێنانی پێوهندیی جیهانیی کۆمپیوتهرهکان)‬
‫‪TCP-IP = TCP/IP‬‬
‫‪TCP/IP Protocol Family‬‬ ‫بنهماڵهی پرۆتۆکۆڵهکانی‬
‫تیسیپی‪ /‬ئایپی‬
‫‪technology‬‬ ‫تهکنۆلۆژیا‪ ،‬تهکنیکزانی‪ ،‬پیشهزانی‬
‫‪tele-education‬‬ ‫دوورهفێرکاری‬
‫‪telework‬‬ ‫دوورکاری‬
‫‪telework center‬‬ ‫بنکهی دوورکاری‪ ،‬ناوهندی دوورکاری‬
‫)‪telex (= TX‬‬ ‫تێلێکس‪ ،‬تهلهفۆنی دهری‪ ،‬دهرهتهلهفۆن‬
‫‪Telnet‬‬ ‫ناوی بازرگانی‪ .‬ئامێر و ڕایهڵهیهکی‬ ‫‪ ،)Telnet‬تێلنێ‬
‫کۆن له ئینتهرنێتدا‪ ،‬لهسهر بنهمای یونیکس‪ ،‬که بۆ ناردنتوهرگرتنی دهق‬
‫و بهرنامه کار دهکات‪ .‬بهکارهێنهر دهتوانێ ڕاستهوخۆ بچێته نێو‬
‫پێگهکانی تێلنێ و‪ ،‬لهگهڵ بهرنامهکانیدا ڕاستهوخۆ کار بکات)‬
‫‪template‬‬ ‫داڕێژه‬
‫‪temporary‬‬ ‫کاتی‬
‫‪tera-‬‬ ‫تێرا وەکو پێشگر بۆ یەکە پێوانەییەکان‪،‬‬
‫"‬ ‫‪12‬‬
‫واتە " ‪ ، 10‬بۆ پێوانی رەبارەی بیرگە‬
‫بەکاردەهێنرێ لە کۆمپیوتەردا)‬
‫‪Terabyte = TB‬‬ ‫توانای رەبارەی بیرگەیەکە‪،‬‬ ‫تێرابای‬

‫‪111‬‬
 ‫دەکاتە ‪ ٢١١١‬یاخود ‪ ٢١٢٤‬گیگابای )‬
‫‪term‬‬ ‫زاراوە‪ ،‬دەستەواژە‪ ،‬واژە‬
‫‪terminal‬‬ ‫تێرمیناڵ‪ ،‬کۆتاگه‬
‫‪terminate‬‬ ‫کۆتاییپێهێنان‪ ،‬لەناوبردن‬
‫‪text‬‬ ‫دهق‬
‫‪text editor‬‬ ‫دەرنووس‪ ،‬دەستکاریکەری دەق‬
‫‪text processing‬‬ ‫دهرڕێک‪،‬هری‪ ،‬دهرکاری‬
‫‪text processor‬‬ ‫دهرڕێک‪،‬هر‪ ،‬دهرکار‬
‫‪text string‬‬ ‫دهرهڕیزبهند‬
‫‪texture‬‬ ‫چنین‪ ،‬ڕستن‬
‫)‪TFT (= Thin Film Transistor‬‬ ‫تی ئێف تی‬
‫مۆنیتۆرێکی ‪)LCD‬یە کە لەسەر کۆمپیوتەرە هەڵگرتەنییەکان و شاشە‬
‫تەختەکاندایە‪ .‬هەروەها وەک "ماتریس"ی چاالکیش بەناوبانگە)‬
‫‪theme‬‬ ‫‪٢‬ت باس‪ ،‬سهرباس‪ ،‬بابهت ‪٢‬ت وتار ‪٢‬ت‬
‫ئاواز‬
‫‪third-generation‬‬ ‫سێهەم وەچەی کۆمپیوتەر‪ ،‬سێهەم‬
‫‪computers‬‬ ‫چەرخی کۆمپیوتەر یەکەم رۆناغ بوو کە‬
‫سووڕە تەواوی ئەلیکترۆنی " ‪integrated‬‬
‫‪ "circuits‬تیا بەکارهات)‬
‫‪timeline‬‬ ‫کاتهێڵ‬
‫)‪Time-to-live (= TTL‬‬ ‫کاتی ژیان‪ ،‬کات‪-‬بۆ‪-‬ژیان له ڕایهڵهدا‪،‬‬
‫ئهو ماوهیهی که "‪"datagram‬ێک دهتوانێ لهسهر هێڵدا بێ )‬
‫‪tips‬‬ ‫ڕێنیشاندان‪ ،‬ڕوونکردنهوه‬
‫‪title‬‬ ‫سهردێڕ‬
‫‪toggle‬‬ ‫زامن )زوانه یان گیرهیهک که له جووڵه و جێبهجێبوونی‬
‫تیکهیهک له ئامێرێکدا بهرگری دهکات)‬
‫‪tool‬‬ ‫ئامراز‬

‫‪112‬‬
‫‪toolbar‬‬ ‫تووهمراز‪ ،‬میالمراز‬
‫‪top‬‬ ‫لووتکه‪ ،‬سهرتۆپ‬
‫‪topic‬‬ ‫بابهت‬
‫‪topology‬‬ ‫تۆپۆلۆژی‪ ،‬شێوهناسی‬
‫‪touch‬‬ ‫ساو‪ ،‬ساوان‪ ،‬دهستلێدان‪ ،‬دەس‬
‫پێهێنان‬
‫‪touch mobile‬‬ ‫ساومۆبایل‬
‫‪touch screen‬‬ ‫ساوپهرده‬
‫‪track‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪٢‬ت شهرار له دیسکدا)‪ ،‬لێواره له شیریتدا) ‪٢‬ت شوێنپێ‬
‫‪٢‬ت شوێنکهوتن‪ ،‬سۆراخکردن‬
‫"ترهک"‪" ،‬تراک" له "سیدی"ی مۆسیقادا‪ ،‬ههر کام له پارچه ‪track‬‬
‫‪2‬‬

‫مۆسیقا تۆمارکراوهکان)‬
‫‪track address‬‬ ‫له دیسکدا)‬‫ناونیشانی شهرار‬
‫‪trackback‬‬ ‫ڕێباز‪ ،‬ڕێچکه‬
‫)‪trackball (= track ball‬‬ ‫گۆسووڕ ئامێرێکی تێچووه که بریتییه له‬
‫گۆیهک که سووڕ دهخوات و‪ ،‬به سووڕاندنی‪ ،‬زانیارییهکانی جێنیشاندهر‬
‫دهچێته ناو کۆمپیوتهرهوه‪ .‬ئهرکی گۆسووڕ وهکوو ئهرکی "مشک"ه)‬
‫‪transaction‬‬ ‫ڕێککهوتن‪ ،‬گواستنهوه‬
‫‪transfer‬‬ ‫گواستنهوه‬
‫‪transform‬‬ ‫گۆڕین‬
‫‪transmission‬‬ ‫ناردن‬
‫‪transparent‬‬ ‫ڕوون‪ ،‬ڕۆشن‪ ،‬پاشبین‬
‫‪trick‬‬ ‫فێڵ‪ ،‬تهڵه‬
‫‪tridimensional‬‬ ‫سێالیی‬
‫‪trojan horse‬‬ ‫ئهسپی ترۆجان ‪ /‬تەروادە جۆره بهرنامهیهکی‬
‫تێکدهری وهکوو ڤایرۆس)‬
‫‪1‬‬
‫)‪TTL (= transistor-transistor logic‬‬ ‫‪ ،)TTL‬تیتیئێڵ‬

‫‪113‬‬
 ‫ژیربێژیی ترانزیستۆر‪ -‬ترانزیستۆری)‬
‫‪2‬‬
‫‪TTL = Time-to-live‬‬ ‫کاتی ژیان‪ ،‬کات‪-‬بۆ‪-‬ژیان‬
‫‪turbo‬‬ ‫زاراوەیەکە بۆ خێرا کارکردنی‬ ‫خێرا‬
‫سیستەم یا بەرنامەیەک بەکارهێنراوە)‬
‫‪TWAIN (= technology‬‬ ‫کۆنووسێکە بۆ هێنانی وێنە لە‬ ‫تواین‬
‫‪without an interesting‬‬ ‫ئامێرێکی ڕووپێو "‪"scanner‬ەوە لە‬
‫)‪name‬‬
‫بەرنامەیەکی بەکاربەریدا کە بۆ ئەو‬
‫مەبەستە بەکار دەهێنرێ )‬
‫‪twitter‬‬ ‫تۆڕێکی کۆمەهیەتیی بەرفراوانە‪،‬‬ ‫تویتەر‬
‫دەتوانێ لە ڕێی پەیامی کورتەوە ‪٢٤١‬‬
‫نووسە) هەواڵی نوێ بە دۆستەکان‬
‫بگەیەنێ لە تۆڕەکەدا‪ ،‬ماڵپەڕی فەرمی‬
‫‪)wwww.twitter.com‬‬
‫‪type‬‬ ‫‪ .٢‬جۆر ‪ .٢‬چاپکردن‬

‫‪114‬‬
 ‫‪U, u‬‬
‫‪Ubuntu‬‬ ‫سیستهمێکی کارپێکردنی خۆڕایییه که‬ ‫ئوبونتوو‬
‫لهالیهن بهکارهێنهرانهوه چێ کراوه)‬
‫‪1‬‬
‫)‪UCP (= universal computer protocol‬‬ ‫"یووسیپی"‪ ،‬کۆنووسی‬
‫گشتیی کۆمپیوتهر‪ ،‬کۆنووسی جیهانیی کۆمپیوتهر‬
‫‪2‬‬
‫)‪UCP (UNIX-to-UNIX Copy Protocol‬‬ ‫"یووسیپی"‪ ،‬کۆنووسی‬
‫لهبهرگرتنهوهی یونیکس‪-‬بۆ یونیکس‬
‫)‪UDA (= Universal Data Access‬‬ ‫"یوودیئهی"‪ ،‬دهستپێگهیشتنی‬
‫دراوهی جیهانی‬
‫)‪UDF (= Universal Disk Format‬‬ ‫"یوودیئێف"‪ ،‬فۆرماتی جیهانیی‬
‫دیسک‬
‫‪UDMA‬‬
‫"یوودیئهو"‪ ،‬ڕووناکیی لهژوورچڕی )‪UDO (= Ultra density optical‬‬
‫)‪UDP (= User Datagram Protocol‬‬ ‫"یوودیپی"‪ ،‬کۆنووسی‬
‫داتاگرامی بهکارهێنهر له ئینتهرنێتدا‪ ،‬جۆره پرۆتۆکۆلێکی تایبهت به‬
‫ناردنی دراوهکانی "‪ "stream‬که به مۆدی "‪ "packet‬کار ناکات)‪ .‬کۆنووسێکی‬
‫پهیوهندییه که ڕاژهیهکی سنووردار پێشکهش دهکات کاتێ پهیامهکان‬
‫دهگۆڕدرێنهوه لهنێوان کۆمپیوتهرهکان له ڕایهڵهیهک که پرۆتۆکۆلی‬
‫ئینتهرنێ بهکار دهبات)‬
‫)‪UHF (= ultrahigh frequency = decimetric waves‬‬ ‫"یووئێچئێف"‪،‬‬
‫لهرهی لهژووربهرز لهرهکانی لهنێوان ‪ ٢١١‬میگاهێرتز تا ‪٢١١١‬‬
‫میگاهێرتز)‬

‫‪115‬‬
‫)‪UI (= user interface‬‬ ‫"یووئای"‪ ،‬ناوبهستی بهکارهێنهر‪ ،‬نێوانهڕووی‬
‫بهکارهێنهر‬
‫‪UIML = User Interface Markup Language‬‬ ‫"یووئایئێمئێڵ"‪،‬‬
‫زمانی هێمادانانی ناوبهستی بهکارهێنهر زمانێکی ڕاڤهکهره که‬
‫ڕێگه دهدات وێبپهڕێک چێ بکرێ که دهتوانرێ بنێردرێ بۆ جۆرێک له‬
‫"کارت‪،‬وێنهرهکان"‪ .‬بۆ وێنه پێژمێرێ لهگهڵ پهردهپیشانێکی گهوره و‬
‫تهختهکلیلێک یان "‪"phone smart‬ێک به پهردهپیشانێکی بچووک و بێ هیچ‬
‫تهختهکلیلێ)‬
‫‪ultra-‬‬ ‫لهوال‪ ،‬لهژوور‪ ،‬لهوپهڕ پێشگر)‬
‫‪1‬‬
‫"یووئێمئێڵ" زمانێکی مۆدێلیی ‪UML = Unified Modeling Language‬‬
‫یەکگرتووی گشتی)‬
‫‪2‬‬
‫)‪UML (=User-Mode Linux‬‬ ‫(شێوازێکی‬ ‫‪" ،)UML‬یووئێمئێڵ"‬
‫هێمن و پارێزراوه بۆ گهڕانی وهشانهکانی لینوکس و پرۆسهکانی لینوکس)‬
‫‪http://user-mode-linux.sourceforge.net‬‬
‫‪UMS‬‬ ‫‪" ،)UMS‬یووئێمئێس" بهڕێوهبردنێکی پهیامه دهنگی‪،‬‬
‫فاکسی و دهره ئاسایییهکانه وهک تهنهکانی ناو تاکه نامهدانێک‪ ،‬که‬
‫بهکارهێنهر یان بههۆی ڕاژهخوازێکی پۆسته ئهلهکترۆنییهکی ئاسایییهوه‬
‫یان بههۆی تهلهفۆنهوه‪ ،‬دهتوانێ دهستپێگهیشتنی پێ ههبێ )‬
‫‪UMTS‬‬ ‫‪" ،)UMTS‬یووئێمتیئێس"‪ ،‬سیستهمی پێوهندیی‬
‫بێتهلی گهڕۆکی جیهانی سیستهمێکه به واتای بهرینباندی‪،‬‬
‫ڕاگواستنی دهق‪ ،‬وێنه‪ ،‬دهنگ‪ ،‬ڤیدیۆ و فرهڕاگهیهنهکان "ڕهنگاڵه" لهسهر‬
‫بنهمای گورزهبیتی‪ ،‬به خێراییی گواستنهوهی ‪ ٢‬میگابی له چرکهدا)‬
‫‪unary‬‬ ‫یهکانی‬
‫‪UNC = Universal Naming Convention‬‬
‫‪underscore‬‬ ‫بنهێڵ‬
‫‪undo‬‬ ‫پووچکردنهوه‪ ،‬ههڵوهشاندنهوه‪ ،‬سڕینهوه‬
‫‪undo buffer‬‬ ‫نێوانگری پووچهڵکردنهوه‬
‫‪undo disk‬‬ ‫پهپکهی پووچکردنهوه‬
‫‪Unicast‬‬ ‫یونیکهس‬

‫‪116‬‬
‫‪Unicode‬‬ ‫یونیکۆد‬
‫کۆدکردنێکی گشتییە بۆ سیستەمەکانی کۆمپیوتەر لە جیهاندا‪ .‬هەموو پیتێک‬
‫و ژمارەیەک یان نووسەیەک ‪ )character‬کۆدێکی تایبەتی هەیه‪ .‬ئەم کۆده‬
‫هەر هەمان کۆدە و نەگۆڕه لەسەر هەر سیستمێک‪ ،‬لە هەر پرۆگرامێک یان بۆ‬
‫هەر زمانێک‪ .‬ئەم کۆده پێی دەڵێین یونیکۆد و ڕێک‪،‬راوێکی جیهانی‬
‫سەرپەرشتی باڵوکردنەوە و پێناسکردنیان دەکات‪).‬‬
‫)‪Unicode Transformation Format (=UTF‬‬
‫=( ‪Unified Modeling Language‬‬ ‫زمانی یهکگرتووی‬
‫)‪UML‬‬
‫بە تایبەت‬ ‫له ئهندازیاریی بهرنامهداڕشتندا بهکار دههێنرێ‬ ‫مۆدێلدانان‬
‫لە تەن‪،‬وازیدا "‪)"OOP‬‬
‫‪uninstall‬‬ ‫دامهزرانسڕی‪ ،‬دامهزرانسڕینهه‪ ،‬ههڵوهشاندنهوه‬
‫‪union‬‬ ‫یهکێتی‬
‫‪unique‬‬ ‫بێهاوتا‪ ،‬بێوێنه‬
‫‪unit‬‬ ‫یهکه‬
‫)‪Universal Naming Convention (= UNC‬‬ ‫پهیمانی ناونانی‬
‫پهیمانی جیهانی بۆ ناونانی ناو و ناونیشان له ڕایهڵهدا‪ .‬ناوی‬ ‫جیهانی‬
‫نهرمهواڵه)‬
‫)‪Universal Plug and Play (=UPnP‬‬
‫)‪Universal Resource Locator (=URL‬‬
‫)‪Universal Serial Bus (=USB‬‬
‫‪UNIX (=UNiplexed Information‬‬ ‫یونیکس سیستەمێکی کارپێکردنە)‬
‫)‪and Computing Service‬‬
‫‪unmute‬‬ ‫نهکپاندن‪ ،‬کپنهکردن‪ ،‬دهنگبهردان‬
‫‪unsigned‬‬ ‫بێنیشانه‪ ،‬بێهێما‬
‫)‪up-time (= uptime‬‬ ‫کاتی کردنهوه‪ ،‬کاتی چاالکی‬
‫‪update‬‬ ‫نوێکردنهوه‪ ،‬ئهمڕۆژیکردن‪ ،‬بهڕۆژکردن‬
‫‪upgrade‬‬ ‫بهرزکردنهوه‬
‫‪uplink‬‬ ‫بارکردن‪ ،‬سهرخستن‬

‫‪117‬‬
‫‪upload‬‬ ‫بارکردن‬
‫‪UPnP‬‬ ‫‪ ،)UPnP‬پێوهکردن و لێدانی جیهانی‬
‫ستانداردێکه که ئینتهرنێ و پرۆتۆکۆلهکانی وێب بهکار دههێنێ و توانا‬
‫دهدات به کهرهستهکانی تری وهکوو پێژمێر‪ ،‬الئامێرهکان‪ ،‬کهرهسته‬
‫پێشکهوتووهکان و یهکه بێتهلهکان که له ڕایهڵهیهکدا پێوهند بدرێن و‬
‫خۆکارانه یهکتر بدۆزنهوه)‬
‫‪UPS (= uninterruptible power‬‬ ‫‪ ،)UPS‬سهرچاوه وزەبەخشی‬
‫)‪supply‬‬
‫بێپچڕان‬
‫‪upstream‬‬ ‫سهرخستن‪ ،‬ڕهوتی بهرهوبان‪ ،‬ڕهوتی بهرهوسهر‪،‬‬
‫ڕهوتی بهرهوژوور‪ ،‬ڕهوتبان‪ ،‬ڕهوتسهر له تهلهفۆنیدا‪ ،‬ڕهوتی‬
‫پێچهوانهی ڕێڕهوی نێرهر بۆ وهرگر)‬
‫)‪up-time (= uptime‬‬ ‫کاتی کردنهوه‪ ،‬کاتی چاالکی‬
‫)‪URI (= Uniform Resource Identifie‬‬ ‫‪" ،)URI‬یووئارئای"‪،‬‬
‫ناسێنهری سهرچاوهی چوونیهک ناوی گشتی بۆ ههموو جۆره ناو و‬
‫ناونیشانێک که ئاماژه دهکهنه "تهن ‪ "object‬له "‪ ."World Wide Web‬یهک‬
‫"‪ "URL‬جۆرێکه له "‪)"URI‬‬
‫)‪URL (= Universal Resource Locator = Uniform Resource Locator‬‬
‫‪ ،)URL‬ئرڵ‪ ،‬یووئارئێڵ‪ ،‬شوێندۆزی سهرچاوهی جیهانی له‬
‫ئینتهرنێتدا‪" ،‬ناونیشانی وێب")‬
‫)‪USB (= Universal Serial Bus‬‬ ‫"یووئێسبی"‪ ،‬تێپهڕگهی‬
‫زنجیرهبهستی گشتی جۆره ستانداردێکی تێپهڕگه بۆ ههموو جۆره‬
‫الئامێرێکی خێرایی‪-‬خوار و خێرایی‪-‬مامناوهندی)‬
‫‪user‬‬ ‫بهکارهێنهر‬
‫‪user ID‬‬ ‫پێناسهی بهکارهێنهر‬
‫‪user name‬‬ ‫ناوی بهکارهێنهر‬
‫‪user-friendly‬‬ ‫بهکارهێنهرپهسهن‬
‫)‪User interface (= UI‬‬
‫‪USSD‬‬ ‫‪" ،)USSD‬یووئێسئێسدی"‪ ،‬ڕاژه دراوهی پاشکۆییی‬

‫‪118‬‬
‫سیستهمێکی جیهانییه بۆ تهکنۆلۆژیای پێوهندیی "‪"GSM‬ی‬ ‫ناڕێکپێکهاتوو‬
‫مۆبایل‪ ،‬بۆ ناردنی دهق لهنێوان تهلهفۆنێکی گهڕۆک و پرۆگرامێکی‬
‫"بهکاربهری ‪ "application‬له ڕایهڵهدا)‬
‫)‪UTF (=Unicode Transformation Format‬‬ ‫کڵێشەی گۆڕینی یونیکۆد‬
‫پێوانەییەکە بۆ پێناسکردنی یونیکۆد‪ ،‬تاکوو کۆدکردنە یەکگرتووەکە بتوانێ‬
‫کە لەگەڵ هەموو پێوانەییەکانی تردا بگونجێ ‪ .‬باوترین جۆری "‪"UTF-8‬ە)‬
‫‪utility‬‬ ‫بهکهڵک‪ ،‬سوودمهند‪ ،‬سوودمهندی‬
‫بەرنامەیەکە کە هاوکاریی سیستەمێک دەکات بۆ بەجێهێنانی کارێکی‬
‫الوەکی‪ ،‬واتە ئەرکی سەرەکیی سیستەمەکە بەجێ ناهێنێ )‬
‫‪UTP‬‬ ‫‪" ،)UTP‬یووتیپی"‪ ،‬جووتهکێبڵی بادراوی بێپۆشهر‬
‫"جووتهبادراو ‪ ،"Twisted Pair‬جۆره کێبڵێکه که بهکار دهبرێ بۆ پێوهندیی‬
‫تهلهفۆنی و پێک هاتووه له چهند سهد تهلی مسینی تهراخراو له پۆششێکی‬
‫هاوبهشدا‪ .‬گهیهنهرێ له جووتهکهدا زانیارییهکان ههڵدهگرێ و ئهوی تر‬
‫تهلی زهویداره و لهڕێی بادان زهبرهکه کهم دهکاتهوه‪ .‬کێبڵهکان به دوو‬
‫جۆرن‪" :‬کێبڵی بێپۆشهر ‪ "unshielded twisted pair, UTP‬و "کێبڵی‬
‫پۆشهردار ‪)"STP ,shielded twisted pair‬‬

‫‪119‬‬
 ‫‪V, v‬‬
‫‪value‬‬ ‫نرخ‪ ،‬بەها‬
‫‪variable‬‬ ‫گۆڕاو‬
‫‪VB = Visual Basic‬‬
‫‪VBA = Visual Basic for Application‬‬
‫‪VBS = Visual Basic Script‬‬
‫)‪VBScript (= Virtual Basic Script = VBS‬‬ ‫ڤیبیسکریپ‬
‫ژێرکۆمهڵێ له بهیسیکی وێنهیی‪ ،‬که بهتایبهت له بهرنامهداڕێژی بۆ وێب‬
‫بهکار دهبرێ)‬
‫‪VCD (= Video Compact‬‬ ‫ڤیدیۆی دیسکی پهستاوته)‬ ‫ڤیسیدی‬
‫)‪Disc‬‬
‫‪vector‬‬ ‫ئاراستهبڕ‬
‫‪vendor‬‬ ‫فرۆشیار‬
‫‪verbose‬‬ ‫درێژه‬
‫‪verify‬‬ ‫‪٢‬ت سهلماندن‪ ،‬بهڵگهبۆهێنانهوه ‪٢‬ت ساغکردنهوه‬
‫ڕاستیی شتێک)‬
‫‪version‬‬ ‫وهشان‬
‫‪video‬‬ ‫‪٢‬ت ڕهنگی‪ ،‬وێنهیی‪ ،‬ڤیدیۆ ‪٢‬ت ڕهنگ‪ ،‬وێنه‪ ،‬ڤیدیۆ‬
‫‪view‬‬ ‫‪٢‬ت بینین ‪٢‬ت پیشاندان‬
‫‪virtual‬‬ ‫گریمانه‪ ،‬گریمانهکی‬
‫‪virtual LAN‬‬ ‫گریمانە ڕایەڵەی ناوخۆیی‬
‫)‪Virtual Private network (= VPN‬‬ ‫گریمانه ڕایهڵهی خۆیی‪،‬‬
‫ڕایهڵهی خۆییی گریمانهکی‬

‫‪120‬‬
‫‪virus‬‬ ‫ڤایرۆس‬
‫‪visible‬‬ ‫بینراو‪ ،‬دەرکەوتوو‬
‫‪visual‬‬ ‫بینراو‪ ،‬دیدهیی‪ ،‬دیدهنی‪ ،‬دیداری‬
‫)‪Visual Basic (= VB‬‬ ‫ڤیژواڵ بهیسیک‪ ،‬بهیسیکی دیدهیی‬
‫جۆره بهیسیکێکی تاڕادهیهک نوێی پێشکهوتوو‪ ،‬که دهتوانێ بۆ‬
‫بهرنامهداڕێژیی تهن‪،‬واز بهکار بێ )‬
‫ڤیژواڵ بەیسک بۆ پەرەپێدانی ‪Visual Basic for Application‬‬
‫)‪(= VBA‬‬
‫بەرنامەی بەکاربەری‬
‫)‪Visual Basic Script (= VBS‬‬ ‫ڤیژواڵ بهیسیک سکریپ ‪،‬‬
‫سکریپتی بهیسیکی دیدهیی‬
‫‪VLAN = virtual LAN‬‬
‫‪voice‬‬ ‫دهنگ‬
‫‪Voice Card‬‬ ‫کارتی دهنگ‬
‫)‪VOIP(= Voice Over IP‬‬ ‫گواستنهوهی دهنگ له ڕێگهی ‪)IP‬هوه‬
‫‪Voice Over IP‬‬
‫‪volume‬‬ ‫پلهی دهنگ‪ ،‬رهباره‪ ،‬بهرگ‬
‫‪VPN = Virtual Private network‬‬
‫‪vulnerable‬‬ ‫بهرگهنهگر‬

‫‪121‬‬
 ‫‪W, w‬‬
‫)‪W3C (=World Wide Web Consortium‬‬ ‫ڕێک‪،‬راوی وێب‬
‫کۆمەڵەیەکی جیهانییە‪ ،‬ساڵی ‪ ٢٩٩٤‬پێک هێنراوە‪ ،‬کاریان پێناسەکردنی‬
‫پێوانەیی گونجاوە بۆ وێب‪ .‬بۆ زانیاریی زیاتر بڕوانە ‪)www.w3.org‬‬
‫‪WAN (= Wide Area Network = wide-area‬‬ ‫‪ ،)WAN‬وان‬
‫)‪network‬‬
‫ڕایهڵهی ڕووبهرباڵو‬
‫‪1‬‬
‫)‪Wap (= wireless application protocol‬‬ ‫‪" ،)wap‬واپ"‪،‬‬
‫پرۆتۆکۆلی بهکاربهریی بێته ستانداردێکه بۆ گواستنهوهی دهق و‬
‫گرافیک بۆ تهلهفۆنه گهڕۆکه دیجیتالهکان وهک تهلهفۆنهکانی "‪)"GSM‬‬
‫‪Wap2 (=Wireless Access‬‬ ‫‪" ،)wap‬واپ"‪ ،‬خاڵی‬
‫)‪Point‬‬ ‫دهستپێگهیشتنی بێته‬
‫‪ware‬‬ ‫واڵه‪ ،‬ئامێر‪ ،‬کاه وشهیهک که لهگهڵ ههندێ وشهی تر دێ ‪،‬‬
‫وهکوو نهرمهواڵه‪ ،‬ڕهرهواڵه)‬
‫وارێز پرۆگرامێک که کۆپی دهکرێ به شێوهیهکی نایاسایی و له ‪Warez‬‬
‫ڕێگهی ئێنتهرنێتهوه بالو دهکرێتهوه)‬
‫‪watchdog‬‬ ‫پارێزهر‪ ،‬پاسهوان‪ ،‬سهگی پاسهوان‬
‫=( ‪watchdog timer‬‬ ‫کاتپێوی پاسهوان یهکهیهک یان‬
‫)‪WDT‬‬
‫کارتێکی ئهلهکترۆنییه که ههندێ کرده جێبهجێ دهکات پاش ههندێ کاتی‬
‫دیاریکراو ئهگهر شتێک ههڵه ببێ له سیستهمێکی ئهلهکترۆنی و‬
‫سیستهمهکه له خۆیهوه نهگهڕێتهوه)‬

‫‪122‬‬
‫‪wav‬‬ ‫‪" ،)wav, wave‬واڤ‪ ،‬وهیڤ"‬
‫"‪ "wav‬که به "وهیڤ ‪"wave‬یش دهخوێنرێتهوه‪ ،‬جۆره فۆرماتێکی پهڕگهی‬
‫دهنگییه که لهالیهن مایکرۆسۆفتهوه چێ کراوه‪ .‬بووه به پهڕگهفۆرماتێکی‬
‫ستانداردی ئاودیۆ بۆ ههموو شتێک‪ ،‬له دهنگهکانی سیستهم و یارییهوه بگره‬
‫ههتا "بیستهنی به چۆنایهتیی سیدی ‪ ."CD-quality audio‬پهڕگهکانی‬
‫واڤ دهتونرێ لهسهر سیدییهک بسووتێنرێ بۆ ئهوهی پاشتر له‬
‫سیدیلێدهرێک لێ بدرێتهوه‪ .‬پهڕگهیهکی وهیڤ وهها دهناسرێتهوه که له‬
‫کۆتایییهکهیدا درێژکراوهی "‪ ".WAV‬ههیه‪ .‬فۆرماتێکی هاوتای ئهمه له‬
‫ماکینتۆش و لینوکس پێی دهوترێ "‪)"AIFF‬‬
‫‪wave1‬‬ ‫شهپۆ‬
‫‪wave2‬‬ ‫بنواڕه ‪)wav‬‬
‫‪web‬‬ ‫وێب‬
‫‪web browser‬‬ ‫وێبگهڕ‬
‫‪web page‬‬ ‫وێبپهڕ‪ ،‬وێبپهڕه‬
‫‪webcam (= web‬‬ ‫وێبکام‪ ،‬کامێرای وێب‬
‫)‪camera‬‬
‫‪webcast‬‬ ‫پهخشی وێب‪ ،‬وێبپهخش‬
‫‪webcasting‬‬ ‫وێبپهخشی پهخشکردنی دهنگ و ڕهنگ به هۆی‬
‫ئێنتهرنێ )‬
‫‪WebDAV‬‬ ‫‪" ،)WebDAV‬وێبداڤ"‬
‫"وێبداڤ" پرۆتۆکۆلێکه که ئهو ئهگهره پێک دههێنێ که زانیاری بنووسرێ‪،‬‬
‫دهستکاری بکرێ و دابهش بکرێ لهسهر ئینتهرنێ ‪ ،‬ئینترانێ ‪ ،‬و‬
‫ئێکسترانێ ‪ .‬کۆنووسهکه لهسهر بنهمای "‪"XML‬ه)‬
‫‪weblog‬‬ ‫وێبلۆگ‬
‫‪webmaster‬‬ ‫وێبداڕێژ‪ ،‬وێبکار‪ ،‬وێبگهر‪ ،‬بهرپرسی وێب‬
‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬کهسێ که بهرپرسێتیی بهڕێوهبهرایهتیی وێبگهکان‪،‬‬
‫نهرمهواڵهکان و ڕهرهواڵهکانی "ڕاژهکار ‪"server‬ی بهئهستۆیه)‬
‫‪webserver‬‬ ‫ڕاژهکاری وێب‪ ،‬وێبڕاژهکار‬
‫‪website‬‬ ‫وێبگه‬

‫‪123‬‬
‫‪whois‬‬ ‫له ئینتهرنێتدا‪ ،‬نهرمهواڵهیهک که یارمهتیی‬ ‫هووئیز‬
‫بهکارهێنهر دهدات تا بهکارهێنهران و سهرچاوهکانی تری ئینتهرنێ‬
‫بدۆزێتهوه)‬
‫‪wideband‬‬ ‫پانهباند‬
‫‪widget‬‬ ‫"ویجی "‬
‫ئهمه لهڕاستیدا به شتێکی بێنرخ یان به خرتوپرت دهوترێ‪ .‬به شتێ که‬
‫زۆر ورد و بچووکه و هیچ ناوێکی نییه‪ .‬له بواری ئایتیدا جاروبار‬
‫سهرههڵدهدا و به نیشانهیهکی بێنرخ دادهنرێ بۆ وێنه له پرۆگرام یان‬
‫پهرتووکی سهبارهت به پرۆگرام‪ .‬له کۆمپیوتهرهکاندا "ویجی " بهشێکه له‬
‫ناوبهستێکی گرافیکیی بهکارهێنهر ‪ "a graphical user interface‬که‬
‫زانیاری پیشان دهدات یا شێوازێکی دیاریکراو دهکات بۆ بهکارهێنهرێ که‬
‫"کارلهیهککردن ‪ "interact‬بکات لهگهڵ "سیستهمی کارپێکردن ‪operating‬‬
‫‪ "system‬و "کاربهری ‪)"application‬‬
‫‪window‬‬ ‫پهنجهره‪ ،‬دهالره‬
‫‪window-driven interface‬‬ ‫ناوبهستی پهنجهرهئاژۆ‪،‬‬
‫ناوبهستی وێنۆچکهئاژۆ‬
‫)‪Windows (= Microsoft Windows = MS Windows‬‬ ‫"ویندۆز"‪،‬‬
‫ویندۆزی مایکرۆسۆف ‪" ،‬ئێم ئێس ویندۆز" ناو‪ .‬ناوی بازرگانی‪.‬‬
‫بهناوبانگترین نهرمهواڵهی سیستهم‪ ،‬بۆ گچکهپێژمێرهکانی "‪ ."IBM‬ئهم‬
‫جۆره سهرهکییانهی ههیه‪،"ME" ،"2000" ،"XP" ،"Vista" ،Windows 7"" :‬‬
‫‪)"X6" ،"99" ،"99" ،""NT‬‬
‫)‪WINS (= Windows Internet Naming Service‬‬ ‫‪،)WINS‬‬
‫"وینس"‪" ،‬وینز"‪ ،‬ڕاژهی ناونانی ئینتهرنێتی ویندۆز بهشێکه له‬
‫ڕاژهکارهکانی مایکرۆسۆف ویندۆز "‪ "NT‬و مایکرۆسۆف ویندۆزی "‪،".666‬‬
‫که کۆمهڵهی ناوی وێستگهی کارهکان و شوێنهکان لهگهڵ ناونیشانهکانی‬
‫کۆنووسی ئینتهرنێ ‪ ،‬ڕێک دهخات بێ ئهوهی هیچ بهکارهێنهرێ یان‬
‫بهڕێوهبهرێ دهستی ههبێ له هیچ گۆڕانکارییهکی ڕێک‪،‬ستندا)‬
‫‪Winsock‬‬ ‫‪" ،)Winsock‬وینسوک"‬
‫ناوبهستێکی پرۆگرامکردن و پرۆگرامێکی پاڵپشتیکردنه که "داواکان‬

‫‪124‬‬
 ‫‪"requests‬ی "تێچوو‪ /‬دهرچوو ‪ "input/output‬بۆ "بهکاربهرییهکانی‬
‫ئینتهرنێ ‪ "Internet applications‬له سیستهمێکی کارپێکردنی ویندۆزدا‪،‬‬
‫جێبهجێ دهکات)‬
‫‪wireless‬‬ ‫بێسیم‪ ،‬بێته‬
‫‪wizard1‬‬ ‫فێرکار‪ ،‬ئامۆژگار‪ ،‬بلیمهت‪ ،‬شارهزا‪" ،‬مامۆستا"‪،‬‬
‫جادووگهر‪" ،‬ویزارد" ناو‪ .‬پرسیار و وههمی ئامۆژگاری و ڕێنوێنی‪ .‬جۆره‬
‫"‪"help‬ێک یان بهشێک له "‪"help‬ێک‪ ،‬که له پێشدا له بهکاربهرهکه پرسیار‬
‫دهکات و پاشان بهپێی وههمی بهکاربهرهکه‪ ،‬ئامۆژگاری و ڕێنوێنییهکی‬
‫تایبهتی پێشکهش دهکات‪ .‬نموونهیهک لهوه له نهرمهواڵهی "وۆرد"دا ههیه)‬
‫‪wizard2‬‬ ‫ناو‪ .‬زاراوهیهکی نافهرمی که به‬ ‫"ویزارد"‪ ،‬مامۆستا‬
‫کهسێک دهوترێ که له بهرنامهسازی یان کاره کۆمپیوتهرییهکانی تردا‪ ،‬کار‬
‫و کردهی زۆر بهرچاو دهکات)‬
‫)‪WLAN (= Wireless LAN‬‬ ‫بێته له تۆڕێکی‬ ‫"الن"ی بێته‬
‫ناوخۆییدا)‬
‫‪Word‬‬ ‫پرۆگرامی وۆرد‬
‫‪word processing‬‬ ‫وشهڕێک‪،‬هری‬
‫و وشهکان به نهرمهواڵهی‬ ‫نووسین و گۆڕان و دهسکاریکردن و چاپی پی‬
‫کۆمپیوتهریی تایبهتمهند)‬
‫‪word processor‬‬ ‫وشهڕێک‪،‬هر‬
‫نهرمهواڵهیێ تایبهت به وشهکاری و وشهڕێک‪،‬هری)‬
‫)‪World Wide Web (= www‬‬
‫)‪World Wide Web Consortium (= W3C‬‬
‫‪workstation‬‬ ‫وێستگهی کار‬
‫‪worm‬‬ ‫کرم ی کۆمپیوتەر)‪ ،‬هاوشێوەی‬
‫ڤایرۆس)‬
‫‪writable‬‬ ‫نووسین لەسەر پەپکە‬ ‫شیاوی نووسین‬
‫یا پەڕگەیەک کە پارێزراو نەکرابن لە‬
‫نووسین و گۆڕینکاری)‬
‫)‪www (= world wide web‬‬ ‫‪" ،)www‬ووو"‪" ،‬وێب"‪،‬‬

‫‪125‬‬
 ‫ئهوڕۆکه ئهم دهستهواژهیه به‬ ‫وێبی جیهانبهرین‪ ،‬جیهانی وێب‬
‫کردهوه بهرانبهر به "وێب ‪ "Web‬بهکار دهبرێ )‬
‫)‪WYSBYGI (= What You See Before You Get It‬‬ ‫‪،)WYSBYGI‬‬
‫"ویزبیگی" ئهوهی که له پهردهپیشان یان مۆنیتۆرهکه دهبینرێ پێش‬
‫لهوهی له چاپگهر دهرکهوێ)‬
‫)‪wysiwyg (= what you see what you get = WYSIWYG = wizzywig‬‬
‫‪" ،)wysiwyg‬ویزیویگ" تایبهتمهندیی نهرمهواڵهیهک که تیایدا‪،‬‬
‫ههرچی له پهردهپیشاندا‪ ،‬نیشان دهدرێ ‪ ،‬ههر ئهوهیه که له چاپگهرهکهدا‬
‫دهراودهق چاپ دهبێ )‬

‫‪126‬‬
 ‫‪X, x‬‬
‫‪X.21‬‬ ‫جۆره پرۆتۆکۆلێکی پێوهندییە)‬ ‫ئیکس‪٢٢-‬‬
‫‪X.25‬‬ ‫ئیکس‪ ٢٥-‬جۆره پرۆتۆکۆلێکی پێوهندیییە)‬
‫‪X.400‬‬ ‫ئیکس‪ ٤١١-‬جۆره پرۆتۆکۆلێکی پێوهندیییە)‬
‫‪X.500‬‬ ‫ئیکس‪ ٥١١-‬جۆره پرۆتۆکۆلێکی پێوهندیییە)‬
‫‪X.75‬‬ ‫ئیکس‪ ٠٥-‬جۆره پرۆتۆکۆلێکی پێوهندیییە)‬
‫‪x86‬‬ ‫‪ ،)x86‬ئیکس‪٨٦‬‬
‫ناوێکی گشتییه بۆ "زنجیرهی خێزانهکانی میکرۆپرۆسێسووری ئینتێل‬
‫‪ "series of Intel microprocessor families‬که به میکرۆپرۆسێسووری‬
‫‪ 96.90‬دهستی پێ کرد)‬
‫‪xclient‬‬ ‫‪)xclient‬‬
‫ڕاژهخوازێکی "‪"RuneScape‬ه که لهبهرگرهوهی کۆمهڵه ئامرازێکی‬
‫ڕێک‪،‬ستن و "ڕووکار ‪"interface‬ێکی دڵگیره)‬
‫‪XDSL‬‬ ‫‪" ،)XDSL‬ئێکسدیئێسئێڵ"‬
‫)مهبهس له ههموو جۆرهکانی تهکنهلۆژیای "‪"DSL‬ه که ئهمانه‬
‫دهگرێتهوه‪)SDSL, HDSL, ADSL, SLDSL :‬‬

‫‪Xenix‬‬ ‫سیستهمی کارپێکردنی "کسێنیکس"‬

‫جۆره سیستهمێکی کارپێکردنه له خێزانی ‪ UNIX‬بنچینهی گرتووه‪ .‬ئهم‬
‫سیستهمه وهشانێکی تایبهتی ‪ UNIX‬ته که لهسهر کۆمپیوتهری کهسی ‪PC‬‬
‫دادهمهزرێ ‪ Xenix .‬یهکێکه له بهرههمهکانی مایکرۆسۆف ‪.‬‬
‫)‪XHTML (= Extensible Hypertext Markup Language‬‬
‫‪" ،)XHTML‬ئێکسئێچتیئێمئێڵ" زمانی هێمادانانی‬

‫‪127‬‬
‫پاشهاتووی "‪"HTML‬ه‪ ،‬ستانداردی نوێیه‬ ‫سهروودهری پهرهسهندنێتی‬
‫که لهالیهن "‪ "W3C‬دانراوه بۆ ئهوهی پهڕهوێبییهکان دیاری کرێن)‬
‫)‪XML (= Extensible Markup Language‬‬ ‫‪" ،)XML‬ئێکسئێمئێڵ"‪،‬‬
‫زمانی هێمادانانی پهرهسهندنێتی جۆره زمانێکی بهرنامهداڕێژیی‬
‫ناستاندارد بۆ ئهو بهڵگهنامانهی لهبهرگرهوهی زانیاریی پێکهاتهن)‬
‫‪Xmodem‬‬ ‫جۆره پرۆتۆکۆلێکی گواستنهوهی پهڕگه که‬ ‫"ئێکس‪-‬مۆدێم"‬
‫له پێوهندییه ناهاوههنگاوهکاندا بهکار دهبرێ )‬
‫)‪XOR (= exclusive OR‬‬ ‫"ئێکس‪-‬ئۆر"‪" ،‬یای پاوانی"‬
‫‪XPath‬‬ ‫(‪)XPath‬‬
‫زمانێکه که ڕێگهیهک ڕاڤه دهکات بۆ شوێندۆزینهوه و ڕهوتی دانهکان له‬
‫زمانی هێمادانانی پهرهسهندنێتی "‪)"XML‬‬
‫‪XQuery‬‬ ‫‪)XQuery‬‬
‫تایبهتمهندییهکی "پرسه زمانێک ‪"a query language‬ه که وا‬
‫دهکا که بهکارهێنهرێ یان بهرنامهدانهرێ زانیاری دهربهێنێ له‬
‫پهڕگهیهکی زمانی هێمادانانی پهرهسهندنێتی یان له ههر کۆمهڵه‬
‫زانیارییهک که دهتوانێ به شێوهی "‪ "XML‬بێ )‬
‫‪xserver‬‬ ‫‪)xserver‬‬
‫ڕاژهکارێکی پێوهندبوونهکانه به "‪"X terminal‬هکان له ڕایهڵهیهکی‬
‫دابهشکاری‪ ،‬که "‪ "X Window System‬بهکار دهبات)‬
‫)‪XSL (= Extensible Stylesheet Language‬‬ ‫‪،)XSL‬‬
‫"ئێکسئێسئێڵ"‪ ،‬زمانی شێوازهپهڕهی پهرهسهندنێتی زمانێکه‬
‫بۆ ئافراندنی "شێوازهپهڕه ‪"Stylesheet‬یهک که پێناسه دهکات چۆن دراوه‬
‫ناردراوه لهسهر وێبدا به بهکارهێنانی "‪ ،"XML‬دهبێ بناسێنرێ به‬
‫بهکارهێنهر)‬

‫‪128‬‬
 ‫‪Y, y‬‬
‫‪Y1‬‬ ‫بۆچی‪ ،‬وای‪ ،‬بەرامبەر وشەی ‪)why‬ی‬
‫ئینگلیزی‬
‫‪Y2‬‬ ‫بەڵێ‪ ،‬بەرامبەر وشەی ‪)yes‬ی ئینگلیزی‬
‫لە زۆر بەرنامەدا وەکوو وەهم چاوەڕوان دەکرێ کە‬
‫پیتی ‪ y‬دابگیرێ بۆ وەهم بە بەڵێ بۆ کردارێک)‬
‫)‪Y2K (= Year 2000‬‬ ‫وای‪-‬توو‪-‬کهی‪ ،‬وایتووکهی ساڵی ‪)٢١١١‬‬
‫)‪YaST (=Yet another Setup Tool‬‬ ‫‪)YaST‬‬
‫"هێشتا ئامرازی دامهزرانی تر" بهشی بهڕێوهبردن و ڕێک‪،‬ستنه له‬
‫سیستهمی لینوکسی ‪ SuSE‬دابهش دهکرێ ‪ ،‬که کۆمپانیای ‪SUSE Linux‬‬
‫‪ Products GmbH‬ئهڵمانی بهرههمی دههێنێ ‪ YaST .‬وهشانی جیاجیای‬
‫ههیه)‬
‫‪Ymodem‬‬ ‫(‪ )Ymodem‬کۆنووسێکی ههڵهچێکهره بۆ مۆدێمێ که‬
‫ڕادهیهکی زۆری دراوه بهکار دهبات بۆ زۆرتر کردنی چاالکی)‬
‫)‪Ypserver (= Yellow Pages Server‬‬ ‫‪ )ypserver‬ڕاژهکاری الپهڕه‬
‫زهردهکان)‬
‫)‪yy (= yy command‬‬ ‫فرمانێکه له نووسهری ‪ vim‬بۆ‬ ‫‪)yy‬‬
‫ڕوونووسکردنی دهق بهکاردهبرێ )‬

‫‪129‬‬
 ‫‪Z, z‬‬
‫‪Z = impedance‬‬
‫‪Z80‬‬ ‫ناوی بازرگانی‪ .‬یهکێک له گچکهڕێک‪،‬هره‬ ‫زێد‪-‬ههشتا‬
‫‪٨‬بیتییهکانی سهرهتایی‪ ،‬چێکراوی بهشگهی زایالگ)‬
‫‪Z8000‬‬ ‫ناوی بازرگانی‪ .‬یهکێک له‬ ‫ههزار‬ ‫زێد‪-‬ههش‬
‫گچکهڕێک‪،‬هره ‪٢٦‬بیتییهکانی سهرهتایی‪ ،‬چێکراوی بهشگهی زایالگ)‬
‫‪zap‬‬ ‫سڕینهوه سڕینهوهی زانیاری له بیرگه‪ ،‬بهتهواوهتی)‬
‫‪Zapf Chancery‬‬ ‫زهپف چانسری له پیتچنیندا‪ ،‬جۆرێک له‬
‫جۆرهپیتهکانی التین‪ ،‬که له شێوهی پیتی دهستنووسه)‬
‫‪z-axis‬‬ ‫تهوهرهی رووهیی)‬‫تهوهرهی "زد"‬
‫‪z-coordinate‬‬ ‫تانوپۆی "زد"‬
‫‪zero‬‬ ‫سفر‬
‫‪zero-access stroage‬‬ ‫بیرگهی سفر‪-‬دهستپێگهیشتن‬
‫‪zero-address‬‬ ‫بێناونیشان‪ ،‬سفرناونیشان‬
‫‪zero-addressed‬‬ ‫سفرناونیشانی‬
‫‪zero-addressed machine‬‬ ‫مهکینهی سفرناونیشانی پێژمێر به‬
‫سیستهمی سفرناونیشانی)‬
‫‪zero-addressed instruction = addressless instruction‬‬
‫)‪zero condition (= nought state = zero state‬‬ ‫دۆخی سفر‬
‫له بیرگه)‬
‫‪zero-crossing‬‬ ‫له سفرپهڕینهوه‬
‫)‪zerodivide (= zero-divide‬‬ ‫دابهشبوون به سفر‬

‫‪130‬‬
‫‪zero element‬‬ ‫توخمی سفر‬
‫)‪zerofill (= zero fill‬‬ ‫پڕکردنهوه به سفر‬
‫‪zero flag‬‬ ‫نیشانهنوێنی سفر‬
‫)‪zero insertion force (= ZIF‬‬ ‫تهوژمی دامهزراندنی سفر‪،‬‬
‫"زیف" هی پارچه ئهلهکترۆنیکییهکان‪ ،‬که بۆ دامهزراندنیان پێویس به‬
‫تهوژم ناکات)‬
‫)‪zero-insertion-force (= ZIF‬‬ ‫بێنیاز‪-‬له‪-‬تهوژمی "زیف"‬
‫هی شێوهی "تهوژمی دامهزراندنی سفر")‬
‫‪zeroization‬‬ ‫له پاراستنی‬ ‫سفراندن‪ ،‬سفرگهری‪ ،‬سفرسازی‬
‫دراوهکاندا‪ ،‬سفراندنی تهواوی بیرگه)‬
‫‪zerolevel‬‬ ‫ئاستی سفر‪ ،‬ئاستسفر‬
‫‪zero-level classification‬‬ ‫پۆ پۆلکردنی ئاستی سفر‬
‫‪zetetics‬‬ ‫زانستناسی‪ ،‬زانستزانی‪ ،‬زێتێتیک له زانستزانی و‬
‫فێرکردندا‪ ،‬خوێندنهوهی زانستی مرۆڤایهتی و توێژینهوهی لێکۆڵینهوه و‬
‫لێهاتوویی تیایدا)‬
‫‪ZIF = zero insertion force‬‬
‫‪ZIF socket‬‬ ‫پایهگری زیف‪ ،‬پایهگری پێویستنهبووی تهوژم‬
‫)‪zine (= ezine = electronic magazine‬‬ ‫"زین"‪ ،‬گۆڤاری ئهلهکترۆنی‬
‫‪zip‬‬ ‫"زیپ"‪ ،‬چهسپکراو‪ ،‬دراوهی چهسپکراو‬
‫‪zip file‬‬ ‫پەڕگەی چەسپکراو‬
‫پەڕگەیەکە کە پەڕگەیەک یا چەند‬
‫پەڕگەیەکی تێدایە بەچەسپکراوی)‬
‫)‪Zmodem (= Z-MODEM‬‬ ‫ز‪-‬مۆدێم‬
‫کۆنووسێکە بۆ گواستنەوەی دراوە و‬
‫پەڕگە بە شێوەی پارێزراو)‬
‫‪zone‬‬ ‫ناوچه‬
‫‪zone bit‬‬ ‫بیتی ناوچه‬
‫‪ZOO‬‬ ‫جۆره درێژکراوهیهکی پهڕگه‬

‫‪131‬‬
‫‪zoom‬‬ ‫زووم‪ ،‬وردبیندانان‬
‫‪zoomable‬‬ ‫زوومکردهنی‬
‫‪zoom in‬‬ ‫زوومکردنی زێدهیی‬
‫‪zooming‬‬ ‫گهورهنوێنی‪ ،‬زوومگهری‪ ،‬وردبیندانان‬
‫‪zoom out‬‬ ‫زوومکردنی ڕۆچوونی‪ ،‬لە زووم‬
‫دەرچوون‪ ،‬زووم البەر‬
‫)‪Zv-Port (=zoomed video port‬‬ ‫(‪ )ZV-Port‬ئهو بهشهیه ‪ port‬که‬
‫لهڕێگهیهوه دراوه ‪ data‬و زانیاریی ڕاستهوخۆ دهگوێزرێتهوه له خودی‬
‫بژمێرهکهوه ‪ PC‬بۆ کارتی نیشاندهر ‪).VGA‬‬

‫کۆتایی‬

‫‪132‬‬