GEOLOGIA (26838)

(Biologia eta Geologia Graduak, 2016-2017 ikasturtea)

4. PRAKTIKA: arroka sedimentarioak: arroka detritikoak eta egitura

sedimentario nagusien visu bidezko azterketa.

Lekua: 0.1 dozentzia-laborategia.

Materiala: gidoi honetaz gain, lagungarria izango duzue e-gela plataformara arroka-mota
hauei buruz igotako eduki teorikoak.

Arroka detritikoak

KONGLOMERATUAK:
22a: Konglomeratua (karbonato-klastoak)
22b: Konglomeratua (silize-klastoak)
22c: Mikrokonglomeratua
22d: Konglomeratu polimiktikoa (osaera ezberdineko klastoak)

BRETXAK
23a: Bretxa polimiktikoa (osaera ezberdineko klastoak)
23b: Bretxa

HAREAHARRIAK (ARENITAK)
24: Hareaharria (Arenita)

HAREAHARRIAK (GREYWACKEAK)
25: Greywackea
LUTITAK ETA TUPAK
26a: Lutita
26b: Tupa
26c: Lutita beltzak (iratzeen molde fosilekin)
26d: Tupak eta lutitak txandakatuta

Jatorri fisikoko egitura sedimentarioak

27a: Rippleak eta xafladura gurutzatuak

27b: Xafladura paraleloa eta gradazioa

27c: Idortze-arraildurak
27d: Euri-tanten markak
27e: Flutteak

Egitura sedimentario biogenikoak (iknofosilak)

28a: Thalassinoides (Y eran adarkatzen diren galeria subhorizontal eta bertikalak)

28b: Granularia (tutu-formako galeria subhorizontal zuzenak)

28c: Spiroraphe (patroi espirala erakusten duen traza subhorizontala)

28d: Zoophycus (espiralki hasten den galeria)

28e: Spirophycus (S formako traza subhorizontal laburra)

29a: Taphrelmintopsis (bi ildaska paraleloz osatutako traza subhorizontal meandriformea)

29b: Subphyllochorda (traza subhorizontal bihurgunetsua bi ildaska paraleloz osatua

dagoena eta marka perpendikular eta gandor zentrala dituena)

29c: Chondrites (galeria txiki adarkatuen sistema, subertikalki edo subhorizontalki hedatua)

30a: Trypanites (Biohigadura: substratu gogorraren gainean bizidun ezberdinek egindako

zuloak)

30b: Lorratz fosilak (zenbait)

 • Partikula solidoen pilaketak sedimentu detritikoak edo siliziklastikoak sortzen ditu.
• Partikula disolbatua hauspeatzean sedimentu kimikoak (karbonatozkoak eta
ebaporitikoak) eta biogenikoak (biosedimentazioa) sortzen dira.

SEDIMENTU MOTAK

Arro-kanpokoak Arro-barnekoak

Detritikoak Piroklastikoak (Bio)kimikoak Kimikoak

(arroka bolkanoklastikoak) (karbonatoak) (ebaporitak)

e.g., Harea e.g., Errautsa e.g., Maskorrak e.g., Gatza

Lurperatu eta
hondoratutakoan (presio
eta Tª): DIAGENESIA eta
LITIFIKAZIOA
• Legarra: diametroa Ø> 2mm
• Harea: 2< Ø < 1/16 (0,062) mm
• Basa (lohia): Ø < 1/16 mm
• Buztina: Ø < 0,004 mm
28
ARROKA
26
DETRITIKOAK
22
Ehundura:
Sailkapena: ehunduraren 21
(Pikor-tamainaren) arabera:
20
1. ERRUDITAK
Legar tamainako klastoez. 2-1
1.1. KONGLOMERATUAK
(klasto biribilak)
2-2
1.2. BRETXAK
(klasto angelutsuak)
2-3
2. HAREHARRIAK
Harea tamainako partikulez. 2-4
2.1. ARENITAK
(tramak edo pikorrek eutsitakoa) 2-5
2.2. GREYWACKE edo WACKEAK
(matrizeak eutsitakoa) 2-6

3. LUTITAK 2-7
Lohi edo buztin tamainako partikulez (>%75).
3.1. LOHITARRIA 2-8
3.2. BUZTINHARRIA
Garraio / metaketa prozesuen energia handiagoa

TUPA: karbonatozko basa (mikrita, >%50)

edukiaz gain basa detritikoa ere baduena.
Paketatzea EHUNDURA
% trama (legarra + harea); % matrizea (basa).
a) Tramak eutsitako ehundura (basazko matrizea <%15)
b) Matrizeak eutsitako ehundura (basazko matrizea >%15)

o Pikor asko azaltzen bada eta elkar-ukitzen azaltzen badira, • trama > %85
pikorrek eutsitako ehundura azaltzen dela esango dugu (A): • matrizea < %15

o Matrize asko azaltzen bada (>%15), trama osatzen

duten partikulek ez dute elkar ukituko eta kasu horretan
matrizeak eutsitako ehundura azaltzen dela esango dugu
B (B).
ERRUDITAK: konglomeratuak

Azaleramenduan

Eskuko laginak
ERRUDITAK: bretxak

Eskuko lagina

Azaleramenduan

Gertuko bista
 1. ERRUDITAK

1) Pikorren tamaina: legarra (nagusiki).

2) Klastoen morfologia eta ehunduraren arabera:

- Klasto borobilak eta %15-a baino matrize gehiago (matrizeak eutsitako

ehundura) badu: parakonglomeratuak
- Klasto angelutsuak eta %15-a baino matrize gehiago (matrizeak
eutsitako ehundura) badu eta parabretxak.

- Klasto borobilak eta %15-a baino matrize gutxiago (pikorrek eutsitako

ehundura) badu: ortokonglomeratuak
- Klasto angelutsuak eta %15-a baino matrize gutxiago (pikorrek
eutsitako ehundura): ortobretxak.
O,0625 mm-2 mm
 Matrizea: <%15
HAREHARRIAK: arenitak (Pikorrek edo
tramak eutsitako
ehundura)
Trama osatzen
duten pikorrek elkar
ukitzen dute

Matrizea: >%15
HAREHARRIAK: greywackea edo wackeak (matrizeak eutsitako
ehundura)
pikorrek ez dute elkar
ukitzen
Arroka sedimentario DETRITIKOAK:
3. LUTITAK

Lohi (0,0625mm-
0,004mm) edo
buztin (>0,004)
tamainako partikula
detritikoez (> %75)
osatutako arroka
sedimentario
detritikoak dira.
 Jatorri fisikoa duten EGITURA SEDIMENTARIOAK
arroka detritikoetan:
Pikor detritikoen garraioa haize edo ura bidez ematen denean, bereizgarriak diren
egitura sedimentarioak sortzen dira:

- Geruzapen eta estratifikazio paraleloa

- Gradazioa (normala)

- Geruzapen eta estratifikazio

gurutzatua eta eraikitako ohe-formak
(txikiak: ripppleak; handiak: dunak)
GERUZAPEN PARALELOA
Arroka detritikoetan azaltzen den egitura
sedimentario arruntenetako bat eta aldaketa
granulometriko ahulak, kolorazio aldaketak eta
arroken meteorizazio desberdintasunak
azalduko ditu.

Metakin horiek sedimentatzeko parte

hartutako garraio eta honen ekintzaren
informazioa emango digu.
 Sedimentu-geruzetan azaltzen den pikor-tamainaren
GRADAZIO NORMALA araberako antolakuntza positiboa da: pikor larrienak
beheko geruzetan eta finak goikoetan.

Ura edo haizeak daramatzan pikorrek

korronte-fluxuaren abiadura gutxitze
progresiboaren ondorioz azalduko duten
metaketa arrunta da.

water/wind
Rippleak
GERUZAPEN GURUTZATUA

- Ur edo haize korronteen hondoko pikor-

karga ugaria denean, pikor horien metaketa
prozesuan ohe-formako egitura
sedimentarioak sortzen dira: rippleak
(tamaina txikikoak) eta dunak (tamaina
handikoak).
- Ohe-formako egitura ezagunenak hareazko
sedimentuen gainazaleko uhin-sistemak dira.
- Korrontearekiko perpendikularki luzatzen
dira eta ohe-forma asimetrikoak dira
(okerdura desberdineko aldeak, begi a eta b).

b a

Duna txikiak Duna handiak

 EGITURA SEDIMENTARIOAK
Ohe-formak: dunak (eolikoak eta urpekoak)

EOLIKOAK URPEKOAK

Haizaldea
Haizaldea

Haizebea
HAIZE EDO UR-KORRONTEA

Haizebea
Haizaldea

EGITURA SEDIMENTARIOAK
Ohe-formak: rippleak
Simetrikoak
Asimetrikoak
Olatuek sortutako
rippleak simetrikoak
dira eta barneko xaflak
bi aldeetarantz antzera
okertzen dira.
-Kasu honetan korronte-
norantza biren ostean
sortuko dira.
 GERUZAPEN GURUTZATU

Korrontearen norantza

Dunen hedapenagatik sortuko

da geruzapen gurutzatu hau.
Korrontearen norantzara
okertuko dira geruzak. Dunen
barne-egitura arrunta da.
EGITURA SEDIMENTARIOAK
Deformaziozkoak

Arroken gainean behatutako

aitzineko deformazio-egitura

Gaur eguneko
deformazio-egitura
Jatorri fisikoa duten
BESTE EGITURA SEDIMENTARIO batzuk: fluteak

Fluteak: ur-korronte baten hondoan

gogortu gabeko buztin geruza baten
gainean azal daitezkeen egitura
sedimentarioak dira, forma zintzelkatu
luzatu eta asimetrikoa erakusten
dutenak (apizea edo zona proximala
sakonagoa azaltzen dute eta alde distala
ahulagoa eta zabalagoa edo irekiagoa).
Egitura sedimentario hauek ere
korrontearen norantza zein den
behatzeko erabiltzen dira (begi feltxa).
 Jatorri biotikoa duten EGITURA SEDIMENTARIOAK
arroka detritikoetan:
Sedimentuaren bioturbazioaren
(BIOSEDIMENTAZIOA) arabera, hau da,
substratu biguinainaren gainean bizidunek
eragindako subtratu edo geruzaren
geometria aldaketa da, egitura sedimentario
bezala sailkatuz. Egitura horiek diagenesia
pairatuz arroketan azalduko diren egitura
sedimentario hauei iknofosilak edo lorratz
fosilak deritze, iraganeko bizidunen
aktibitate arrasto fosilak baitira.
Iknofosilen erabilera garrantzitsu bi: geruzen polaritate-irizpidea (normala edo
alderanztua) eta paleobatimetria (iknofazieen azterketaz, irudian)
 Ophiomorpha

Gipuzkoako Behe Eozenoko flysh-ean aurki daitezkeen iknofosil batzuk.

Algunas trazas fósiles características del Flysch del Eoceno inferior de

Gipuzkoa.