1.

DEFINICIJA POLITIČKOG SISTEMA

Pod političkim sistemom se podrazumijeva skup svih insitiucija kojima se arttikulira i uobličava
politička vlast, određuju odnosi između te vlasti i društva, kao i način vršenja vlasti, te instrumenti
utjecaja građana na to vršenje.

2. USLOVI ZA NASTANAK POLITIČKOG SISTEMA

3. Značaj izbornog angažovanja građana

Cjelokupna moderna demokratija izvorno je bazirana na političkom angažmanu građanina-pojedinca.

Sve što je kreirano na području ustavnog i drugog uređenja države, projektovano je na osnovu
angažovanja čovjeka, kao pojedinca. Prema tome, učešćem na općim izborima građani, kao akteri
političkog sistema, čine ono što niko drugi ne može: daju legitimitet državnoj vlasti, biraju i svoje
predstavnike da u njihovo ime i u njihovom interesu, donose zakone i druge opće pravne akte.
Legitimiranje države neophodni je uvjet svake demokratije. Građani u predstavničkom sistemu
učestvuju u biranju svojih predstavnika i na taj način, prema klasičnoj političkoj teoriji predstavničke
demokratije, ostvaruju svoj "dio narodnog suvereniteta". Građani, putem izbora svojih predstavnika,
u skladu sa svojim građanskim dužnostima, biraju zakonodavno tijelo koje, putem prava, izražava
volju nacije ili opći interes, što bi značilo i interes svakog građanina. Učešćem na ovaj način, građani
legitimiraju vlast i postojeću državu. Oni, zapravo, čineći izborno tijelu, jesu i svojevrstan dio države i
njihova ukupna pozicija u procesu izbora predstavničkih organa utvrđena je osnovnim zakonom
države.

4.POLITIKA KAO PROCES STVARANJA PRAVA

Politika je ranije imala uže značenje jer se vodila na bazi zaštitne, uvjetno, vanjske funkcije države u
skladu sa koncepcijom "države – noćnog čuvara". Sada, država je angažovana u svim društvenim
procesima i sferama, što znači, da je i politika promijenila svoju ulogu, ona je postala sveobuhvatnija,
sadržajnija i kao proces dinamičnija. Država na zahtjeve odgovara zakonima i u tome se ogleda
agregativna funkcija političkog sistema.Promjena prirode politike, koincidira zapravo sa povećanim
interesom čovjeka i društva za političke procese.Politika nije svrha za sebe, nego je to zapravo proces
stvaranja prava. Upravo zato i politički sistem označava odnos između socijalnog miljea i
zakonodavne aktivnosti u svim njenim verzijama. Nisu predstavnici ili nosioci izvršne vlasti ti koji
samostalno kreiraju pravo, nego to oni sve danas čine na podsticaj određenih društvenih snaga.

5. NASTANAK POLITIČKIH PARTIJA

Političke partije, kao i općenito interesne i druge grupacije, nisu se javile zajedno sa nastankom
predstavničkog principa kao osnova moderne demokratije. Prvo, njihov začetak i njihova pojava je u
vidu izbornih odbora, koji su se formirali oko pojedinih kandidata za predstavnička poslanička mjesta.
Njihova je uloga da na neki način stvore određeni ugled, da kandidata predstave u što boljem svjetlu,
pred biračima, i da stvore određena materijalna sredstva koja su potrebna za uspješno angažovanje u
izbornom procesu. Drugo, začetke političkih partija moguće je vidjeti i na suprotnoj strani, u
skupštinama, gdje su se počele s vremenom javljati određene parlamentarne grupe koje su
povremeno objedinjavale delegate, onda kada su nalazili izvjesna zajednička stanovišta u vezi sa
određenim pitanjima o kojima se raspravljalo u skupštini i o kojima je trebalo donijeti zakone.
Kasnije, daljnom evolucijom, došlo je do povezivanja tih parlamentarnih grupa sa odgovarajućim
izbornim odborima, i tako je otvoren put za stvaranje grupacija koje će se na organizovan i
sistematski način, baviti politikom, tako da, koordiniranom akcijom, osiguravaju prisustvo u
parlamentu, što znači i u vršenju vlasti.

6. NIVOI ORGANIZIRANJA POLOTIČKIH PARTIJA

politička organizacija partije izgrađuje najčešće na tri nivoa: lokalni nivo (komiteti, sekcije, ćelije,
osnovne organizacije); centralni partijski organi (bilo oni koji odlučuju, bilo izvršni), i različiti oblici
posredovanja između lokalnih i centralnih organa u zavisnosti od strukture i organizacije države, i
uopće karaktera političkog života.

a) Lokalni nivo

Sve političke organizacije obavezno imaju svoje organizacione oblike na lokalnom nivou, što znači
tamo gdje se zapravo nalaze izborna mjesta i praktično održavaju izbori. Obično se ta najniža
organizaciona jedinica naziva osnovna organizacija

c) Posrednički oblici

Naravno, između osnovnih organizacija i vrhovnih organa, postoje i različiti oblici posredničkih
organizacionih struktura, koje na svom nivou objedinjuju rad osnovnih organizacija i stvaraju
pouzdaniju i efikasniju komunikaciju sa vrhovnim organima stranke.

b) Centralni nivo

Svaka politička stranka, uz osnovne organizacije i različite oblike njihovog povezivanja u vidu
posredničkih srednjih organizacija, ima i svoje vrhovne organe, koji upravljaju strankom kao cjelinom.

7. SINDIKATI

Sindikat je profesionalna organizacija koja ima cilj da brani zajedničke interese svojih članova.

U početku posve su se stavili u službu interesa radničke klase. Akcija sindikata izvodila se uglavnom
putem štrajka. Upotreba ovog klasičnog oružja radničke klase je imala uspjeha u nastojanjima da se
poboljšaju uvjeti života i rada radnika, što se posebno ogledalo u skraćivanju

Pokazalo se, međutim, da, u uvjetima razvoja industrije, povećanja broja radnika, diferencijacije
zanimanja, i što je od svega najvažnije, povećanja game interesa samih radnika, stalnog rasta
potreba, i želje da se te potrebe zadovoljavaju, akcija sindikata, ograničena na ekonomske metode
borbe za ispunjavanje tih zahtjeva, nikako nije mogla biti dovoljna.

Vrste sindikata

Postoje, uglavnom, slijedeći sindikati:

1. radnički,

2. seljački i

3. sindikati industrijalaca.

Radnički sindikati poredstavljaju najmasovnije interesne asocijacije. Tokom vremena uloga i struktura
sindikata su se mijenjale. Razvojem tercijarnog sektora, broj industrijskih radnika postao je daleko
manji u odnosu na broj zaposlenih u tom sektoru, tako da industrijsko radništvo, danas ne čini većinu
u sindikatima

Seljački sindikati

Seljački sindikati su također vrlo masovne organizacije koje službe ostvarenju brojnih specifičnih
profesionalnih interesa seljaštva u pojedinim državama, i na međunarodnom planu. I u ovoj sferi
postoje specijalizovane organizacije, ali u znatno manjoj mjeri, nego što je to slučaj sa radničkim
sindikatima. Njihovi ciljevi uglavnom se svode na politiku protekcionizma, ali svakako i druge ciljeve,
kojima bi se olakšao svakodnevni rad seljaka, kao što su planiranje, odgovarajuća organizacija tržišta i
sl., i u realizaciji tih ciljeva sindikati zahtjeve usmjeravaju prema vladi. Svakako je zanimljivo da se
seljaštvo često povezuje sa određenim političkim partijama.Dok su, recimo, radništvo i slične
kategorije koncentrisane u relativno manjem broju gradova, pa se to odražava i u ukupnom zbiru
glasova i predstavnika, seljaci i seljačke organizacije pokrivaju daleko veći prostor i povoljniji položaj.

Organizacije industrijalaca i ostalih vlasnika krupnog kapitala (trgovine, banaka, osiguravajućih

društva i sl.) svakako da imaju velik, može se reći, rastući utjecaj na politiku. Još se zovu neformalni
centri moći. Ove organizacije su svakako najmoćnije i najutjecajnije, pošto se u njihovim rukama
koncentrišu najmoćnija ekonomska sredstva

8. MEDIJI I POLITIKA

Mediji su uvijek imali izuzetno veliki značaj za politiku kao proces stva¬ranja i ostvarivanja prava.
Važnost medija u osnovnim političkim procesima toliko je naglašena da se već dugo vremena štampa
tretira kao "četvrta vlast" (pored zakonodavne, izvršne i sudske vlasti) ili "sedma sila".

Pluralizam koji mediji ispoljavaju u viđenju političkih procesa, samo je na neki način, preslikavanje
pluralizma interes koji objektivno postoji društvo i kojem daje demokratski karakter. Demokratska
funkcija medija - koju niko drugi ne može obaviti danas - je u tome da upoznaje građane dnevno o
svemu što se događa u socijalnom miljeu u kojem se kreću i u kojem traže svoju dobrobit.
Demokratska funkcija medija sastoji se u najvećoj mjeri u tome, što oni informišu građane o svemu
što je od značaja za procese stvaranja i ostvarivanja prava kao instrumenta uređivanja njihova
vlastitog života i života društvene zajednice u kojoj žive, ili u svijetu u cjelini. Da bi ljudi danas mogli
da učestvuju u politici, makar samo radi promocije svojih partikularnih interesa, oni mora da znaju
mnogo činjenica. U duhu savremene demokratije, sloboda medija uvjet je slobode čovjeka u
demokratskom društvu. Već je Deklaracija o pravima čovjeka i građanina iz 1789. godine istakla
značaj slobode medija, dovodeći je u nedjeljivu vezu sa slobodom čovjeka. "Slobodno saopćavanje
misli i uvjerenja" - ističe se u čl. XI - "jedno je od najvrjednijih ljudskih prava. Svaki građanin može
slobodno da govori, piše i štampa, ali će za zloupotrebe te slobode odgovarati u slučajevima koje je
zakon predvidio". Kada se postavlja pitanje samostalnosti medija, onda se svakako misli na
autonomnost (nezavisnost) medija u odnosu, kako na nosioce političke vlasti, tako i na nosioce
partikularnih egoističkih interesa. Tokom devetnaestog stoljeća najveći utjecaj na medije ostvarivali
su država i drugi centri utjecaja na proces stvaranja prava. Mediji su nastojali da ostvare
samostalnost prema vladi i općenito državnoj administraciji, ali i prema političkim partijama. Zahtjevi
za samostalnost medija i sve mjere koje su preduzimane u tom cilju, bile su usmjerene na odbranu i
zaštitu od tadašnje države. Pokazalo se da politika ne može ostvariti tako snažan i pogibeljan utjecaj
na slobodu medija, kao što to mogu finansijski moćne grupacije. Mediji su po svojoj prirodi
instrumenti stvaranja javnog mnjenje (mišljenje). Industrij¬ski, naučni i tehnološki napredak učinio je
da se osnaži snaga medija i njihova mogućnost da utječe na mišljenje njihovih korisnika. Tako se
zapravo dešava da najveći broj građana - potencijalnih birača osnovna saznanja i predstave o društvu
stječe putem i preko medija, pri čemu je danas svakako najveća uloga televizije.

9. JAVNO MIŠLJENJE

Javno mišljenje po prirodi svog kreiranja i djelovanja teško prati dinamiku i složenost političkog
odlučivanja. Ono, po prirodi svog stvaranja, nije dovoljno fleksibilno da može kreativno djelovati na
proces stvaranja odluka u političkom sistemu, dakle i u državi. U javnom mišljenju modernih
demokratskih društava danas postoje neki zahtjevi, principi i određenja na kojima je uvijek moguće
mobilisati uglavnom sve političke aktere, kao što su vječiti zahtjevi za smanjenje državnog
birokratskog aparata, borba protiv korupcije, smanjivanje poreskih dažbina i sl. Javno mišljenje koje
se formira i ispoljava putem medija svakako je način da se stvori određeno političko raspoloženje u
društvu koje vrši utjecaje na poli¬tiku i političko odlučivanje. Javno mišljenje je po svojoj naravi,
istovremeno, pogodan način informisa¬nja, kako građana, i njihovih asocijacija, tako i samih nosilaca
procesa politič¬kog odlučivanja, jer ono pomaže da se i građani, i oni koji odlučuju, obavijeste o
svemu što misle o društvu U modernoj demokratiji, javno mišljenje se redovno uzima kao jedna od
najvažnijih komponenti ukupne demokratske klime u društvu. U demokratskim društvima s velikom
pažnjom se uzimaju stavovi i uvjerenja koja proistječu iz javnog mišljenja i ona su redovno korektiv za
djelovanje kako partijskih grupacija na vlasti, tako i onih koji su u opoziciji. Općenito, moderno doba
sa složenošću svoga naučnog i tehničkog razvoja, te brojnošću posljedica koje iz toga proizlaze
dovode do tehniciteta politike, i sve manje mogućnosti da sa šire društvene osnove proisteknu
zahtjevi i glasovi javnog mišljenja. Javno mišljenje je skup individualnih mišljenja o jednom problemu
od općeg interesa. Javno mišljenje po svemu politič¬ki je akter sui generis s obzirom na okolnost da
se ono stvara djelovanjem niza političkih subjekata i medija. Iako nije samostalan akter političkog
utjecaja, javno mišljenje predstavlja neophodni relej za skoro sve zahtjeve koji se usmjeravaju prema
državi, radi njihove realizacije kroz i putem prava.

10. OBLICI SVJETSKOG PORETKA

a) Svjetska država

Tokom razvoja pravne misli, javila se ideja o stvaranju svjetske države. Radilo bi se o političkoj
tvorevini kojoj bi se "podredili i podčinili svi suvereniteti radi općeg dobra ljudi" (Ch. De Visscher).
Ovakav projekt svakako nije realan danas, a ni u predvidljivoj budućnosti, pošto je teško očekivati da
bi se države mogle potpuno odreći svoje suverenosti u korist jednog svjetskog entiteta. Ono što je
donekle moglo biti realno, jeste da bi danas takva zaista utopistička vizija svjetskog poretka, mogla
nastati samo dominacijom neke velike imperije koja bi se poslužila ubrzanim napretkom tehnike i
nauke i koja bi naravno takav napredak zloupotrijebila u osvajačke i totalitarne svrhe.
b) Svjetska federacija

Svjetska federacija zasniva se na shvatanju da bi se suverena vlast država mogla podijeliti tako da se
formira svjetska vlada koja bi imala svoj krug ovlaštenja u međunarodnom poretku i manjih suverenih
jedinica koje bi, također, imale svoja ovlaštenja. Namjera da se mogu ostvarivati određeni poslovi od
značaja za svijet, a da se istovremeno izbjegne svaka težnja ka apsolutizmu ili punoj centralizaciji,
stvaranje svjetske vlade koja nikako nije isto što i svjetska država - ne bi smjelo nikako značiti
ukidanje ili totalnu subordinaciju nacionalnih vlada. Isto tako, to ne bi moglo značiti brisanje, ukidanje
državljanstva. Svjetska vlada zahtijevala bi samo modifikaciju apsolutnog karaktera nacionalne
suverenosti - kako to pojašnjava Vernon Nash, potpredsjednik Ujedinjenih svjetskih federalista.

c) Model svjetskog prava

Model svjetskog prava i poretka koji se na tome zasniva, polazi od uvjerenja da postoje brojne
teškoće ustanovljenja svjetske federacije i da je potrebno naći model koji će biti lakše ostvaren. Radi
se zapravo o nastojanjima da se izvede parcijalna centralizacija vlasti, na taj način što bi se ustanovile
nove norme ponašanja među državama, na bazi svjetskog prava. Svjetsko pravo nije sinonim
međunarodnog prava. Svjetsko pravo - kako to ističe Saul Mendlovitz - povezuje dva vrlo važna
pojma: razoružanje i sistem kolektivne sigurnosti. Model svjetskog prava bazira se na potrebi za
kompletnim i općim razoružanjem svih država u svijetu i predlaže ustanovljenje transnacionalnih
policijskih snaga koje mogu održati teritorijalni integritet i političku nezavisnost svake države.

d) Reformistički projekt

Reformistički projekt svjetskog poretka zasniva se na ideji da je potrebno adaptirati sadašnji sistem
međunarodne organizacije. U ovom pogledu brojna su stanovišta da je potrebno imati u vidu rastuću
ulogu Ujedinjenih nacija kao centra međunarodnog planiranja. Po tome, smatra se da svjetski
poredak ne treba samo da se stara o održanju mira, nego mora da ostvari i brojne druge ciljeve.
Ujedinjene nacije su već u Povelji UN izrazile suštinu svoje političke i historijske vokacije. Međutim,
danas su se sa velikom ozbiljnošću javila pitanja zaštite okoline na međunarodnom nivou, kontrola
rasta stanovništva, iscrpljivanja prirodnih resursa, pitanja ishrane svjetskog stanovništva, uređenja
svjetske ekonomije i sl. Kada se tome dodaju već poznati proklamovani ciljevi Ujedinjenih nacija, kao
što su održavanje mira, zaštite ljudskih prava, respekta međunarodnog prava i općeg blagostanja,
onda je jasno da se ova organizacija nalazi pred velikim zadacima, i da reforma organizacije mora biti
jako radikalna.

11. VIJEĆE EVROPE

Vijeće Evrope kao organizacija evropskih država, osnovan je 1949. godine u Londonu. Prema Statutu
Vijeća Evrope svaka članica Vijeća Evrope priznaje princip vladavine prava i princip prema kojem
svako lice koje je pod njenom jurisdikcijom mora uživati ljudska prava i osnovne slobodeUstavna i
praktična riješenost BiH da ostvaruje principe demokratije i ljudskih prava, pokazali su se praktično
kao njena legitimacija za prijem u organizaciju koja je zasnovana na tim opredjeljenjima i čija je misija
da te principe dalje razvija, i na tim osnovama intenzivira integraciju među evorpskim državama.
Vijeće Evrope je zapravo, prema riječima P. Reutera, "jedina organizacija u kojoj evropske države,
koje polaze od izvjesnog demokratskog ideala, mogu se naći da rasprave bilo koje od evropskog
pitanja".

Osnovni ciljevi Vijeća Evrope sadržani su u kooperaciji šest domena i to:

- razvoju ljudskih prava,

- ekonomskih odnosima,

- socijalnom domenu,

- u domenu javnog zdravlja, okoline i zaštite potrošača,

- kulturi, i

- pravne i sudske djelatnost i djelatnosti lokalnih regionalnih vlasti.

. Ciljevi koje su prihvatile evropske države, među njima i država BiH, definisani su u članu 1. Statuta:
"Cilj Vijeća Evrope je da ostvari veće jedinstvo među svojim članicama u cilju zaštite i daljeg
unaprjeđenja ideala i principa koji su njihovo zajedničko naslijeđe i da favorizuju svoj ekonomski i
sopcijalni progres"

12. JEDNOPARTIJSKI SISTEM

Jednopartijski sistemi pojavili su se kao produkt socijalne i političke krize parlamentarizma nastale
usljed klasnih i drugih poremećaja, te nemoći posto¬jećih demokratskih i političkih institucija da na
regularan način prevladaju te teškoće. U osnovi, revolucionarnim promjenama ove naravi trebalo je
da se, bar prema proklamaciji njihovih protagonista, radikalno poboljša postojeće stanje i
prvenstveno učini povoljnijim položaj najširih društvenih slojeva.

. Danas, od jednopartijskih sistema, uglavnom su ostali oni u pojedinim državama "trećeg svijeta",
koji se, inače, po nastanku i načinu funkcionisanja, umnogome razlikuju od poznatih klasičnih
istočno¬evropskih uzora. U ovom trenutku primjetna je i njihova postepena demokratizacija i
uklapanje u danas već gotovo univerzalni sistem kompetitivne predstavničke, dakle, višepartijske
demokratije.

Postoje tri modela jednopartijskog sistema: boljševički, fašistički, i monopartizam "trećeg svijeta".

13. FINANSIRANJE POLITIČKIH PARTIJA

Ostaje, dakle, da se razmotri način finansiranja političkih partija koji će dovesti u istu ravan sve
političke partije i koji će omogućiti kontrolu finansijskog poslovanja političkih partija kako bi se
izbjegle opasne sprege političkih i ekonomskih monopola. Općenito ostaje da se razmotri da li
finansiranje političkih partija bude isključivo od strane javnih fondova ili treba ostaviti mogućnost da
se političke stranke finansiraju i od strane privatnih fondova. U svakom slučaju krajnje je vrijeme da
se finansijsko poslovanje političkih partija učini transparentnim, kao u državi.

Zakonodavstvo najvećeg broja savremenih država čak i onih koje imaju jako dugu tradiciju
demokratskog života - nije posvetilo mnogo pažnje ovom fenomenu. Isto tako može se primijetiti da
je jurisprudencija u ovoj oblasti vrlo skromna. Nepostojanje valjane zakonske ili druge regulacije u
ovom domenu stvorilo je širok prostor za brojna praktična rješenja ovog pitanja od kojih najveći broj
dovodi u pitanje korektnu realizaciju ponuđenih političkih programa i uopće političkog ponašanja
partija.

Problem se postavljao onog trenutka kada se uvidjelo da partijske kotizacije nisu dovoljne da pokriju
troškove stranaka koje su danas vrlo često vrlo razuđene i birokratizovane organizacije pa za svoje
održavanje traže enormno velika sredstva. Pokazalo se da ni javna finansijska pomoć, koja je
predviđena u pojedinim sistemima za finansiranje političkih partija - posebno u fazi izborne kampanje
- takode, nije dovoljna da se pokriju troškovi, koji rastu zajedno sa brojem profesionalnih političara,
eksperata, administrativnog i drugog osoblja unutar političkih stranaka.

14. HUMANISTIČKE ASOCIJACIJE

Radi se o asocijacijama koje izražavaju humanu stranu ljudskog bića i egzistencije, koje izražavaju
ciljeve koji smjeraju na poboljšanje društva, čovjeka i sistema vlasti, koje u biti odražavaju kontinuitet
i na neki način konkretizuju velike ideje i humanu tradiciju, koji su uvijek, bez obzira na sve padove,
ipak davale određeni ljudski ton evoluciji čovječanstva. Smisao tih asocijacija je zapravo u tome da se
uklone, koliko je to moguće više, štetne posljedice modernog društvenog, ekonomskog i tehničkog
razvoja. Ciljevi humane naravi i asocijacije koje se staraju o takvim ciljevima, pomažu, da državne
odluke koje se stvaraju ne budu prosta rezultanta borbe za ekonomske i druge interese. Humani
ciljevi trebalo bi da budu ona komponenta u političkom odlučivanju, koja pomaže, mada još uvijek
očito nedovoljno, da odluke što je moguće više zaista izražavaju opći interes.

15. VOJNI LOBI

Priroda ovog vida interesa je specifična i upravo to dopušta da uspješnije i izravnije stupa u sprege sa
svim ekonomskim, ali i svim političkim činiocima. Priroda vojne funkcije države, posebno potreba
čuvanja određene državne tajne, olakšava jako vojnom faktoru da stupa u spregu sa industrijskim
korporacijama. Politika vojnih narudžbi, od bitnog je značaja, naravno na različite načine, i za
razvijene i za nerazvijene države. Svakako da je utjecaj industrije koja radi za vojne potrebe, na
državu danas sve izrazitiji i državi sve je teže baš usljed nekih prirodnih veza i međusobnih interesa,
da ostvari uspješnu kontrolu nad tim procesima.Vojni činioci unutar države, sve više se pretvaraju u
poseban interes i djeluju, ne samo neovisno od odgovornih demokratskih organa, nego i programske
orijentacije koja je uglavnom demokratska. Nerijetko oni uspijevaju da svoj poseban interes, vrlo
često nametnu kao opći interes, pri čemu se danas, enormni tehnički i naučni napredak koji se
ostvaruje u svijetu, upravo najviše koristi u toj sferi.

16. POLITIČKI SISTEM SAD-a

SAD su nastale ujedinjavanjem trinaest kolonija, koje su ostvarili radikalni evropski doseljenici
početkom 17. i prvom polovinom 18 . stoljeća; Na čelu izvršne vlasti su bili guverneri koje je
imenovala britanska kruna. Rastom potrebe za oslobođenjem i nezavisnosti održan je prvi
kontinentalni kongres svih predstavnika 1774. godine, dok je drugi kontinentalni kongres održan
1775. godine , na kojem je utvrđena potreba vođenja odlučne borbe protiv engleskog kolonizatora
Deklaracija o nezavisnosti je donešena 04.07.1776. godine (Tomas Džeferson), čiji su principi:
jednakost pred zakonom,
narodni suverenitet

pravo naroda na državni ustanak protiv vlade ili vlade koja bi rušila paravo suverenog naroda,

pravo čovjeka na sreću itd.

Ustavom donešenim 1787. godine SAD je pretvorena iz konferencije u federaciju i danas predstavlja
osnovu i okvir politčke vlasti. Organizacioni sistemi vlasti temelje se na principu podjele vlasti na:

Zakonodavnu - vrši je Kongres, kojeg čine dva doma:

Predstavnički dom - 435 članova, svaka država šalje predstavnike prema broju stanovnika, na 2

god.

Senat - 100 članova, svaka država šalje predstavnika, na 6 godina.

Izvršnu - povjerena je predsjedniku SAD, bira se na 4 godine, a on je:

šef države

šef izvršne vlasti (predsjednik vlade)

vrhovni zapovjednik oružanih snaga

šef obavještajne službe

rukovoditelj Vijeća nacionalne sigurnosti

najznačajnija osoba za vođenje vanjske politike

politički neodgovoran ( ne može snositi odgovornost pred Kongresom).

Sudska vlast - nosilac sudske vlasti je Vrhovni sud koji na osnovu svojih kompetencija, mjesta i

položaja održava ravnotežu moći koja je Ustavom regulisana i garantovana. Jedna od

najznačajnih funkcija ovog Suda je tumačenje Ustava i njegovih odredbi.

SISTEM NACIONALNE SIGURNOSTI

Na prvom mjestu trebamo naznačiti udaljenost od drugih kontinenata, veliko prostorno područje,sa
izuzetnim prirodnim bogatstvom i rezervama. Tako je politički i ekonomski sistem kroz historijski
razvoj prolazio kroz više faza i kriza, što se neminovno odražavalo na tempo i organizacione oblike
uspostavljanja sigurnosnih mehanizama. Tako da je "Monroova doktrina" duži vremenski period bila
prisutna u oblikovanju posebno vanjskopolitičke globalne strategije. Zapravo radilo se o tezi
političkog izolacionizma. Politika izolacionizma je duži vremenski period imala ključni utjecaj u
oblikovanju i provođenju globalnog koncepta strategije, kako na unutarpolitičkom tako i na
vanjskopolitičkom planu. Posmatrano sa vojnopolitičkog i sigurnosnog stajališta, ozbiljnu prijetnju
SAD su predstavljale dvije naglašene krize i to: građanski rat koji je bio veoma krvav i težak i trajao je
od 1861. Do 1865.
 POLITIČKI SISTEM RUSIJE

Posle pada berlinskog zida, otpočeo je proces raslojavanja najveće federacije u istoriji i najveće
federacije u okviru političkih sistema socijalističkih zemalja – SSSR-a. Neke savezne republike
iskoristile su pravo na otcepljenje koje im je dato Utavom SSSR-a iz 1977.g. (Ustavno rešenje još iz
Ustava SSSR-a iz 1924.g.), zasnivajući svoje zahteve na ustavnom pravu naroda na samoopredeljenje.
Najpre su se otcepile baltičke države Estonija, Letonija i Litvanija, zatim Belorusija i Ukrajina, a zatim
maloazijske i azijske republike Gruzija, Azerbejdžan, Kirgistan, Tdžigistan i druge. Rusija, kao matica,
je bila spremna da do otcepljenja dođe na miran način, ali je trebalo rešiti mnoga imovinsko-pravna,
konstitutivna, bezbednosna, vojna i druga pitanja.

Poseban problem predstavljalo je brojno rusko stanovništvo koje je živelo u sada bivšim sovjetskim
republikama, kao i vojne i kosmičke baze i poligoni, ogromna zajednička pomorska i podmornička
flota, nuklearno naoružanje razmešteno širom bivše SSSR, i drugo. Na kraju se došlo do dogovora da
sve države (osim baltičkih) ostanu u Zajednici nezavisnih država, kroz koju bi se olakšalo njihovo
komuniciranje, ekonomska i druga saradnja i rešavala pitanja bezbednosti zajednice. Pošto je time
definitivno zatvorena stranica istorije SSSR-a, Ruska Federacija se mogla okrenuti uspostavljanju
novih temelja svoje samostalne države.

Ustav RF donet je 12. decembra 1993.g. To je originalna mešavina ustavnih rešenja niza
demokratskih zemalja (SAD, Fancuske, Velike Britanije, Švajcarske i dr.). Sastavljen je iz dva dela: prvi
deo čine Opšte odredbe, a drugi deo Završne i prelazne odredbe. Ruska federacija je demokratska,
multietnička, višepartijska, federativna republika sastavljena od 21 republike članice, sa mešovitim
svojinskim sistemom i ustavno zagarantovanim širokim spektrom Ijudskih prava i sloboda.

Po organizaciji vlasti reč je o kombinaciji podele i jedinstva vlasti, sa naglašenom ulogom predsednika
Ruske Federacije

POLITIČKI SISTEM VELIKE BRITANIJE

Ujedinjeno kraljevstvo nema pisani ustav, već se ustavom smatraju brojni zakoni, konvencije, povelje,
parlamentarne i sudske odluke, ugovori i drugi pravni akti iz istorije koji se odnose na sistem
vladavine,položaj i prava monarha i drugih institucija vlasti.

Partijski sistem Ujedinjenog Kraljevstva je dvostranački, jer se na vlasti uvek smenjuju dve stranke,
Konzervativna i Laburistička.

1. HORIZONTALNA ORGANIZACIJA VLASTI UJEDINJENOG KRALJEVSTVA VELIKE BRITANIJE I SEVERNE

IRSKE

Politički sistem Velike Britanije razvijao se u sklopu veoma duge političke borbe raznih društvenih
subjekata za uspostavljanje kontrole. U ovoj veoma dugoj borbi političkih snaga iskristalisale su se
najvažnije institucije političkog sistema: monarh, Parlament i Vlada.

Britanski politički sistem označava se kao parlamentarna monarhija u kojoj nasledni monarh igra
uglavnom ceremonijalnu ulogu. To pretpostavlja da je Parlament taj koji ima vrhovnu vlast, ali on nije
ni teorijski na praktično vrhovno upravljačko telo ili centar vlasti. Vlada je ta koja je najviše političko
telo koje donosi odluke.

1.1 Parlament

Još u XII veku, kralj je u određenim situacijama sazivao jedan skup svetovne i duhovne vlastele, Veliki
savet (Magnum Concilium) koji je bio savetodavno telo monarha i imao izvesne sudske funkcije. U XII
veku ovaj savet se postepeno pretvara u parlament. Taj prvi parlament, sazvan 1295. godine, često se
naziva Parlament – uzor (Model Parliament) ali nije bio dvodoman.

U XII veku dolazi do podele Parlamenta na dva doma. Crkveni velikodostojnici su nastavili da zasedaju
u Magnum Concilium – u, koji se pretvorio u Gornji dom parlamenta, Dom Lordova (House of Lords).
U Donjem domu, Domu Komuna (Hose of Commones), bili su predstavnici grofovija i gradova, kao i
predstavnici sitnog plemstva.

Vremenom uloga Donjeg doma dobija sve značajniju ulogu u odnosu na Dom Lordova, koji ostaje
institucija bez većih prava , osim da privremeno odloži neke odluke Donjeg doma. Donji dom je dobio
pravo da odobrava porez i donosi peticije, a uskoro je počeo da sastavlja i predloge zakona (Bills).
Ukoliko se kralj sa njima slagao pretvarao ih je u zakone (Statutes).

Već u XV veku Parlament postaje glavno zakonodavno telo. Kralj je izgubio pravo da samostalno
donosi zakone, ali raspolaže ovlašćenjem da donosi uredbe i proklamacije.

Parlament jeste suveren organ, i ponekad se govori o supermatiji i nadmoćnosti Parlamenta, ali to se
odnosi samo na pravni aspekt, ne na politički. On nikad ne može doneti samovoljno zakon, „već mora
voditi računa o stavu najveće društvene snage u Engleskoj – javnog mnjenja“ . To biračko telo je
nosilac političke suverenosti, i zato pravna suverenost Parlamenta mora da se kreće u ti okvirima.

Dom Lordova (House of Lords)

Dom Lordova, dugo je bio uporište kralja, jer ga sačinjavaju Lordovi koji su odbrani od strane kralja.
Pored ovih, svetovnih lordova (Temporal Lords), u sastav doma ulaze i duhovni lordovi (Spiritual
Lords), odnosno nabiskupi i biskupi Anglikanske crkve, kao i neke najistaknutije ličnosti iz pravosuđa
(Law Lords). Oni formiraju pravni odbor Gornjeg doma koji u civilnim i kaznenim postupcima deluje
kao najviši državni sud. Ovde zasedaju i doživotni perovi (peers), koje imenuje monarh.

U početku je Dom Lordova imao pravagu nad Donjim domom,ali je postepeno Donji dom postao
značajniji, pa je Vlada isključivo njemu odgovarala. U zakonodavnim procesima, Gornji dom ima
pravo pismenog veta, kojim je moguće da samo jednu godinu ѕadrži donošenje zakona koji je izglasao
Donji dom. Delovanje tog veta se ne odnosi na finansijske zakone. Dom Lordova je sastavljen od 787
članova.
Danas se, čak, može i dovesti u pitanje opstanak Doma Lordova. Postoje tendencije da se ukine, ili da
se izvrši radikalna transformacija. Međutim, treba uzeti u obzir tradicionalni i storijski značaj ovog
doma. NJega čine lica sa velikim obrazovanjem i praktičnim znanjem vezanim za zakonodavnu praksu.

POLITIČKI SISTEM ŠVAJCARSKE

Švajcarska je višenacionalna, višejezička, verski i ekonomski složena zajednica. Confoederatio

Helvetica je službeno ime države na latinskom jeziku. Latinski se koristi za imenovanje zemlje kako bi
se izbeglo favorizovanje jednog od četiri zvanična jezika Švajcarske.

- U njoj vlada federativna parlamentarna višepartijska demokratija.

- 1848.godine usvojen je Federalni ustav (ratifikovalo ga je 16,5 kantona, a preostalih 6,5 ga je

prećutno prihvatilo, nakon čega je proglašen važećim za celu Švajcarsku). Ovaj Ustav još uvek važi;
iako je pretrpeo 120 delimičnih revizija, osnova je ostala ista. Poslednje izmene je pretrpeo
1999.godine - izmenjen, dopunjen i na referendumu usvojen kao novi Federalni ustav Švajcarske.
Švajcarski federalni sistem je najčvršći u Evropi.

- Švajcarska je federacija sastavljena od 26 kantona. Kantoni su ravnopravni iako su razlike među

njima velike i višestruke. Najmlađi kanton u Švajcarskoj Konfederaciji je Jura koji je odcepljen od
Bernskog kantona 1978.godine. Tradicionalno se šest kantona smatra „polukantonima”. Ovaj izraz se
danas ne smatra odgovarajućim budući da ustav iz 1999. navodi 26 ravnopravnih kantona. Ovi
polukantoni imaju istu institucionalnu strukturu i ista prava i obaveze kao i drugi kantoni, uz dva
izuzetka :

* Ovi kantoni biraju samo jednog predstavnika u švajcarskom Veću kantona, dok drugi
kantoni biraju po dva.

* U referendumima, nije dovoljna samo nacionalna većina, već je potreban i pristanak većine
kantona. Rezultat njihovog kantonalnog izglasavanja računa se kao polovina glasova nekog drugog
kantona, tako da zapravo u Švajcarskoj postoji 23 kantonalna glasa. U osnovi švajcarskog uređenja
stoji princip podeljene suverenosti. Kantoni imaju svoje ustave, zabranjeno im je da sklapaju posebne
međunarodne saveze ili političke ugovore. Imaju jednodomni parlament (veliki savet), a članovi tog
parlamenta, kao i članovi kantonalne izvršne vlasti mogu biti birani u federalni parlament. Glavna
ovlašćenja Konfederacije po Ustavu su u oblasti: Zaštite zemlje i njenih građana, poštanskim,
telefonskim i telekomunikacionim uslugama, monetarnom sistemu, transportu, vojsci, carini i
diplomatskim odnosima s drugim državama; sve ostalo prepušteno je kantonima i lokalnim organima
vlasti. Dakle, kantoni su nadležni za održavanje javnog reda, verska pitanja, obrazovanje, zdravstvo,
gradsku čistoću, prostorno planiranje itd. Švajcarska ima jedan svojevrsni sistem koji je koliko
ineresantan, toliko i zamršen. Federalna skupština=Parlament=Bundeshaus je vrhovna zakonodavna
vlast, ustavotvorni organ koji daje vlast ostalim organima u svojoj nadležnosti i ona predstavlja
dvodomno telo. Sastoji se iz dva dela - velikog/donjeg i malog/gornjeg doma. Pošto je težište vlasti u
Federalnoj skupštini, ovaj sistem se naziva i skupštinskim.

POLITIČKI SISTEM NJEMAČKE

Savezna Republika Njemačka je savezna parlamentarna republika sastavljena od šesnaest zemalja.

Njemački politički sistem funkcioniše u okvirima postavljenim 1949. godine u ustavnom dokumentu
poznatom kao Osnovni Zakon. Za izmjenu Ustava potrebna je podrška najmanje dvije trećine članova
Bundestaga i Bundesrata, a osnovna načela Ustava garantuju osnovna ljudska prava, podjelu vlasti,
federalnu strukturu države i vladavinu prava. Drugo poglavlje Ustava uređuje odnos savezne države i
zemalja njenih članica. Načelno, zakonodavna vlast zemalja je značajno ograničena u odnosu na
saveznu državu, dok je izvršna vlast u nadležnosti zemlje. Prema članu 30. Ustava, osim ako nije
drugačije predviđeno ili dozvoljeno Ustavom, sprovođenje državne vlasti i vršenja funkcija vlasti je
prerogativ zemlje. U skladu sa članom 31. Ustava, savezni zakon ima prednost nad zakonom zemlje.
Zakoni zemalja i savezni zakoni mogu, pored hijerarhijskog odnosa nadređenosti i podređenosti, i da
istovremeno paralelno uređuju pojedine oblasti. Član 73. Ustava navodi oblasti u kojima savezna
država ima isključivu zakonodavnu vlast, a član 74. navodi oblasti u okviru kojih savezna država i
zemlje članice imaju paralelnu zakonodavnu vlast. Član 23. uređuje odnos savezne države prema
Evropskoj uniji u pogledu poštovanja subsidijarnosti. Bundestag i njemačke zemlje, kroz Bundesrat,
učestvuju u rješavanju pitanja koja se tiču EU. U pogledu pitanja koja se odnose na EU, Savezna vlada
je u obavezi da redovno informiše Bundestag i Bundesrat. Njemački Bundestag je federalno
zakonodavno tijelo u Njemačkoj. U praksi, Njemačka ima dvodomno zakonodavstvo, od kojih
Bundestag ima ulogu donjeg doma. Njemački Bundesrat ili „Savezni savjet“ je zakonodavno tijelo koje
na saveznom nivou predstavlja šesnaest zemalja Njemačke. Njemačke zemlje učestvuju u
zakonodavstvu kroz Bundesrat, odražavajući federalnu strukturu Njemačke. U njegovoj nadležnosti
su sve ustavne promjene i zakoni koji prema Ustavu zahtjevaju saglasnost Bundesrata. Iako njemački
Ustav ne imenuje Bundestag i Bundesrat kao dva doma dvodomnog parlamenta (riječ „Parlament“
čak se i ne javlja u Ustavu), zvanično, Bundesrat se obično naziva „saveznim ustavnim tijelom“
zajedno sa Bundestagom, predsjednikom SR Njemačke, Vladom i Saveznim ustavnim sudom.
Poslanici Bundestaga biraju se na opštim, neposrednim, slobodnim i tajnim izborima. Poslanici
Bundestaga su jedini savezni zvaničnici koje građani neposredno biraju i oni predstavljaju sve
građane Njemačke (član 38. Ustava). Poslanici se biraju na period od 4 godine . Bundesrat ima 69
delegata koji su članovi vlada zemalja koje ih i imenuju i razrješavaju. Ostali članovi ovih vlada, mogu
da budu zamjenici članova Bundesrata. Svaka zemlja ima najmanje tri glasa. Zemlja sa više od dva
miliona stanovnika ima četiri glasa, zemlja sa više od šest miliona stanovnika ima pet glasova, i zemlja
sa više od sedam miliona stanovnika ima šest glasova. Svaka zemlja može da imenuje onoliko članova
Bundesrata koliko ima glasova. U Bundesratu se primjenjuje sistem ponderisanog glasanja, te dakle
predstavnici jedne zemlje mogu glasati samo jednoglasno. Članovi Bundesrata ne mogu istovremeno
biti i članovi Bundestaga. U oblasti zakonodavstva Bundestag ima šira ovlaštenja od Bundesrata, tako
da je saglasnost Bundesrata neophodna samo u pogledu izvjesnih zakona, za čije donošenje su
federalne jedinice neposredno zainteresovane, dok je u pogledu ostalih zakona, moguće da ih donese
i Bundestag sam, ne vodeći računa o eventualno suprotnom stavu Bundesrata. Međutim, u
određenim okolnostima Bundesrat može da donosi zakone bez učešća Bundestaga. To je moguće
ako predsjednik države na prijedlog Savezne vlade i uz saglasnost Bundesrata objavi stanje
zakonodavne neodložnosti (član 81. Ustava) u odnosu na neki prijedlog zakona, a u trenutku kada
savezni kancelar zatraži izjašnjavanje o povjerenju u skladu sa članom 68. Ustava. Ako Savezna vlada
smatra da zakon treba donijeti bez odlaganja, Bundesrat ima pravo da usvoji prijedlog zakona bez
saglasnosti Bundestaga (pod uslovom da Bundestag odbaci prijedlog zakon iako je Savezna vlada
zahtjevala neodložno usvajanje, ili ga usvoji u verziji koju Savezna vlada smatra neprihvatljivom, ili ga
ne usvoji u roku od četiri nedjelje od dana proglašavanja stanja zakonodavne neodložnosti) i taj
prijedlog zakon će se smatrati usvojenim u mjeri u kojoj je dobio podršku Bundesrata. Stanje
zakonodavne neodložnosti može se izreći za određeni period. Tokom trajanja mandata saveznog
kancelara, bilo koji drugi prijedlog zakona koji odbaci Bundestag može da postane zakon u skladu sa
članom 81. stav 1 i 2. u roku od šest mjeseci nakon što je proglašeno stanje zakonodavne
neodložnosti. Nakon isteka ovog perioda, nije moguće ponovno proglašavanje stanja zakonodavne
neodložnosti u toku trajanja mandata istog saveznog kancelara.