You are on page 1of 139
Hermon Aihara Pham Dic Can bien dich | % Pay Cam nang Thuc Duéng Ss x se A Loi noi dau Rudyard Kipling da tig néi rang: "Dong va Tay ching bao gio gap duoc nhau". Ong 1a ngudi da séng 6 phuong Dong tir rat sém. Néu bay gid Ong ta con s6ng 6 do thi quan diém nay sé khac di nhiéu. Judo, Karate va nhiéu m6én vo thuat khac da cé hang ngan v6 sinh va 1a nhing m6n thé thao quan trong 6 thé gidi phuong Tay: tuong lai cac m6n nay sé duoc tap luyén, tham chi ngay 6 cap hoc tiéu hoc. Dé 1a nhimg mon thé thao day phan kich, hon han bong da hoac bong chay, Nhotng mé6n thé thao cé muc tiéu mang lai su hung phan nhiéu hon 1a chi danh cho sw phat trién thé luc. Phuong Tay cing dang hoc hdi déi diéu vé phuong Dong. Nh&t Ban hoc cach ché tao 6-t6, may Anh, ban din, V...V... cua phuong Tay. Nén céng nghiép cia Nhat da duoc xay dung theo tinh than cla phuong Dong Aikido. Diéu nay sé duoc thyc hién trong thé ky 21 va no da duoc khéi d6ng. Judo, Aikido, céng véi céng nghé phuong Tay, Thien, Yoga, v6 tuyén truyén hinh va ban dan dién 1a giai doan dau ctia nén vin minh dé. O giai doan thi nam va thi sau trong phan quyét cia Chua thi phuong Dong va phuong Tay sé gap nhau trong linh vuc ton giao va nhimg khai niém. Day 1a diéu rat kho khan, béi 1é khi c6 su hoa nhap, thi sé hinh thanh mt thé gidi. Muc dich cia t6i trong khi viét cu6n sich nay 1a dé hung céng chting phuong Tay chap nhan quan niém mang tinh khoa hoc cia phuong Déng va ap dung né trong linh vue y hoc & phuong Tay; diéu nay sé mang lai loi ich cho strc khoé ctia ching ta. Herman Aihara Thang 1, 1979 v Axit & Kiém Muc luc LOi gidi thiéu 3 Loi néi déu 5 LTA 8 1. Ly do dé bién soan cuén sach nay. 8 2. Su bat ti. 1 3. Nguén géc cla cude séng - Nude. 13 4, Nghién ctu a-xit va kiém sé gitip ban diéu gi. 7 I. A-XIT VA KIE 20 1. A-xit va kiém trong gia dinh. i Sree: 2. A-xit va kiém [a gi. 22 3. A-xit va kiém trong co thé ngudi. 24 4. Ly thuyét moi vé a-xit va kiém. 29 5. Nhing nguyén 16 tao thanh a-xit va kiém. 33 IIL A-XIT VA KiE j 47 1. Thyc pham tao ra a-xit va kiém, 47 2. Cach xac dinh thyc pham tao ra a-xit va kiém. 48 3. Sy cn bang gitta chdt béo va a-xit kiém. 60 4. Su can bang gia Carbohydrate va a-xit kiém. 62 5. Su can bang git dudng va a-xit kiém, 63 6. Sy can bang gidta vitamin va a-xit kiém. 65 7. Két luan. 69 VA 71 1. Sagen Ishizuka - ngudi sang lap y hoc Thuc Duéng va &n kiéng Nhat Ban. ral 2. George Ohsawa - ngudi sang lap Phuong phap Thyc Dutng ngay nay 77 6 3. Am - Duong 78 4, Thue phaém mang tinh Am va Duong 89 V. SU CAN BANG BON BANH CUA THYC PHA 105 1. Su phan loi thye phdm theo axit - kiém / Am - Duong 105 2. Cach doc biéu dé bén buéc 105 3. Baa an can d6i 107 VI. A-XIT VA KIE 114 1. Du thita A-xit (nhiém a-xit) 114 2. Du thira Kiém (nhiém kiém) 116 3. Thue cé tinh a-xit la gi? 17 4. Ding phuong phap Thue duéng, dé tri bénh gay ra do ding thuéc i 124 5. Sy mdi mét lién quan dén a-xit. 4 127 6. A-xit - Kiém lién quan dén than kinh, 130 7. Ung thu lién quan dén a-xit, kiém. g 131 8. Két luan, 139 Phy luc: Nhai ky 142 Thye Dutng hay Thién dinh mét cu d6 ciia vi tru 157 Axit & Kiém Chuong | Tam quan trong cua su can bang gitra A-xit va Kiém 1. Ly do dé bién soan cuén sach nay: Tir cuéi thé ky qua cho dén thé ky nay, nhiéu quan niém quan trong vé cudc séng da duoc néu theo quan diém sinh hoc. Claude Berna dua ra khai niém vé gidi han méi truong (milieu interne) va Walter Cannon néu quan diém tri bénh bang thudc (homeostasis). Claude Berna 1a nha sinh hoc ndi tiéng trong thé ky 19; Ong 1a ngudéi da dua.ra nhiéu quan diém sinh hoc hién dai duoc goi 1a dich ngoai bao, bao quanh cac té bao gidi han mdi trudng - "mdi trudng bén trong"; va Cannon, mét nha sinh hoc néi tiéng khac dau thé ky nay, da néu ra viée can phai duy tri thuong xuyén nhimg diéu kién trong tri bénh bling thuéc ("Chic ning cia co thé ngudi" ciia tac gid Guytozn). Trong "Tri bénh bang thuéc" co thé ciia chung ta phai duy tri thuong xuyén céc diéu kién sau: 1. Nhiét d6 co thé (37°C) Qe Nong d6 a-xit va kiém trong cac chat dich (pH7.4) 3. Ham luong mét s6 hoa chat chita trong dich 4. Luong dudng glucose trong mau 5. Luong cae chat dich. 6. Mite do Oz va CO, trong mau. 7. Luong mau v...v... Bac si Cannon nhan r6 tam quan trong cia su can bing gitfa a-xit va kiém trong cac chat dich, nhat 1a trong mau. Mic di y hoc va sinh hoc phuong Tay da phat trién ly thuyét vé cach duy tri can bing gitta a-xit va kim trong mau; tuy nhién con dimg 6 mite kiém, ma khong phat trién xa hon nita trong linh vue dinh duéng. 7 Cing khoang thdi ky voi bac si Cannon con cé Tan Katase, mét bac si néi tiéng ngudi Nhat; Ong 1a giao su trudng dai hoc Osaka; ngudi da danh tron doi minh cho nghién ctu Canxi, nghién ctu chic nang sinh hoc va tam quan trong cia an chay d6i voi strc khoé con ngudi. Ong nghién ctru sinh hoc theo hudng dua lai strc khoé cho con nguoi. MOt trong sé nhing két qua nghién ctu cia éng cling gidng nhu két qua cla bac si Cannon; nhung bac si Katase quan tam nhiéu dén site khoé, hon Ia vé sinh hoc don thuan, nén 6ng da tim thay méi quan hé can bang trong thuc pham. Ong khuyén moi ngwoi nén an th im kiém cé chat canxi, Kem co chat canxi, Truéc Katase khong lau, mét bac si quan y ngudi Nhat tén la Sage Ishizuka, ngui da danh 28 nam nghién ctu thue nghiém, da két luan rang kiém trong dich co thé.cé chtte ning quan trong ddi_véi ste khoé. Theo 6ng, ¢6 hai v Axit & Kiém nguyén 6 kiém'xéc dinh tinh chat cia thuc_phaém; cting nhu xac dinh tinh chat cia ngudi an thuc phim do. Day la Kali (K) va Natri (N). George Ohsawa da ding phuong phap an chay cia Ishizuka dé chita hing bénh hiém nghéo. Ong da phat trién ly thuyét cia Ishizuka thanh phuong phaép Thuc Duong (Macrobiotics). Tiéng Hy Lap, macro nghia 1a vi dai, lau dai, va bio nghia 1a su séng. Ohsawa da ap dung quan diém triét hoc phuong Dé6ng vao nhan thie vé a-xit va kiém va goi la Am va Duong; do 1a quan niém co ban va phé bién nhat cha tu tuéng phuong Dong. Trong nghién cttu cila t6i, t6i nhan thay ring thyc phdm sé rat t6t néu duoc phan loai theo ting cap, theo nhan thie cn bing gitta a-xit/kiém va am/duong. Trong cuén sach nay ti c6 ging két hop nhan thite cia phuong Tay vé a-xit/ kiém v6i nhan thie cha phuong Déng vé am/duong - boi vi, khi cac nhan thtte nay duge két hop lai, thi strc khoé cia chung ta sé tot hon rat nhiéu. Thi du, ding hiéu biét vé su can bang gitta A-xit/ Kiém va Am/ Duong, ta sé hiéu 16 hon vé can bénh ung thu. V6i nhan thuc nay, sé hung ta t6i viéc diéu tri bénh ung thu qua cach an uéng. Nhan thie vé Am/Duong chang nhig mang lai loi ich vé strc khoé ma con mé ra mét linh vue to lén vé ty tuéng phuong Déng; bé sung vao su hiéu biét sau séc hon vé tam ly va tinh than trong cudc song cla nguoi phuong Tay. Cing nhw thé, nhimg hiéu biét vé a-xit va kiém sé giup cho ngudi phuong Déng hiéu hon vé su song, va hudng t6i str khoé t6t hon. Cu6n sach nay duoc bién soan theo nhimg y tudng . néu trén. a ieee ee eee i | te, 2. Su bat tu: Ti théi cé dai, ngudi ta da tim kiém su bat ti. Két qua 1a 6 chau Au da phat trién nganh hoa hoc va & Trung Quéc phat trién y duoc. Vé mat ly thuyét, chting ta 1a bat tt. Trig va tinh tring két hop tao ra té bao moi. Nhing té bao méi nay phat trién thanh cugc sng méi. Cugc séng méi nay lai tao ra trimg va tinh tring va r6i lai tao ra cuge séng moi. N6i khac di, té bao tinh tring kh6ng bao gid chét. Cha me cit sinh song tiép n6i trong cude séng méi. ‘Tring va tinh tring 1a céc té bao phdi. Theo quan diém sinh hoc hién dai (con ngudi va thé gidi sinh vat) thi té bao phoi khéng cé biéu hién cia su Jao hoa va mang tiém nang clia su s6ng n6i tiép tir thé hé nay sang thé hé khac, Tuy nhién ching ta lai c6 cac loai té bao khac, d6 Ia té bao co thé hay té bao thé xac. Khi phat trién, nhing té bao nay bién d6i thanh nhing m6 chuyén dung nhw té bao than kinh, co, mé lién két, day chang, xuong sun, da, xuong, m6 chat béo v..y... Nhimg mé nay phat trién hon nia tao ra nhig co quan chuyén dung (chitc nang). Tiéc thay, nhimg t€ bao trong cac mé va cae co quan nay bi lao hoa va chét. Vay cai gi lam cho cac té bao nay chét? Alexis Carrel, nha sinh hoc néi tiéng ngudi Phap da tim ra nguyén nhan. Ong da gitr trai tim cia ga, séng trong vong 28 nim. Ong cho ap trimg réi lay tim cia ga con méi nd, cat thanh timg miéng nhd. Nhimg miéng nhé nay chita nhiéu t€ bao, duge ngam trong dung dich man cé chtta nhiéu chat khoang, tuong tu nhu cé trong ty 1é mau ciia ga. a Axit & Kiém Hang ngay 6ng thay doi dung dich nay; ctr thé ong da git trai tim nay sOng trong vong 28 nam. Khi Ong ngimg thay d6i dung dich thi tim chét. Vay cai gi da lam cho tim ga song lau nhu vay ? Diéu bi mat trong cau chuyén tim ga cla Carrel, séng kéo dai trong 28 nam lién, nim 6 viée dung dich ngam tim duge thay déi hang ngay. Thi nghiém cia Carrel da dua ching ta dén sinh hoc hién dai va duge néu nhu sau: Dé té& bao co thé tiép tuc séng, cdn cd mot doi hdi co ban: d6 la thanh phén cdu tao cua dich co thé bao quanh (ngdm) cdc t& bao phdi duge bdo dam duy tri chinh xdc timg phuit, ting ngdy va diéu dae biét quan trong la khong duoc thay déi ty lé cdc thanh phan cé trong dich, di chi la vai phdn tram. Thue té, sau khi cdc té bao duge cat roi khéi co thé van co thé séng, néu chiing duoc ngdm trong dung dich c6 chita cdc thanh phan tuong te nh nhing diéu kign sinh hoc tu nhién ctia dich co thé. Claude Berna... goi dich ngoai bdo, bao quanh cdc t& bao la chat gite mdi trudng (milieu interne) - "mdi trudng ben trong" va Walter Cannon... ndi dén viéc duy tri nhiing diéu kién On dinh cho chat dich nay la chita bénh béing thudéc (homeostasis) ("'Chite nang cua co thé nguwoi" tac gid Guyton) Vay tai sao dich mi trudng lai phai duge gift trong diéu kién 6n dinh? Co méi lién hé gi gitra cae té bao, cic. co quan va cée chat dich co thé? - Dé tra 1di cfu hdi nay, chting ta hay tré'lai hang ti nam, dén voi sykhdéinguéncia cude song... R 3. Nguén géc cua cudc séng: Nude Kh6ng co mot sinh vat nao (hoac 1 s6ng trong nude hay sng trén dat lién), lai c6 thé séng ma kh6ng can dén nude. Khéng mét té bao co thé nao cé thé tén tai ma khéng c6 nude. Do vay, ly thuyét sinh hoc mang tinh sang tao va duge chap nhan nhét, d6 1a su s6ng duoe khéi ngudn tir bién ca. Diéu thi vi khi nhan ra ring, trong chit tuong hinh cia Trung Quéc thi tir Hai ( %E )- gdm co ba chir két hop lai: Thuy (% ) Nhan( X ) va Mau ( $f ) Tir ngtr nay cing c6 nghia ring Bién ci (Hai) 1a Me (Mau) ctia con ngudi (Nhan). Tir thud ban dau, cac cau tric don bao duge hinh thanh ti bién, duoc bién nudi dudng - 6 lé Khoang ba ti nam truée day, Bién 1a m6i trudng hoan hao cho cac té chic don bao nguyén thuy; vi nhiét dO nude thud do 1a rat néng. C6 nghia rang nhiét do nude bién chi giam di do chiu tac d6ng cia thoi tiét, khi hau va dia diém. Hon nia, nude 1a chat hoa tan manh, vi vay cé chia nhiéu chat dinh duong cdn thiét cho sinh vat. Sau 46, do c6 su thay déi vé thoi tiét va thuc pham, mét s6 don bao bién déi thanh ca, cé t6 chtte da bao phic tap hon. Khi diéu nay xy ra thi cac t6 chic da dua nude bién xen vao gitta cAc té bao va bén trong cac té bao (vi mét sé té bao khéng tiép xtic duge v6i nude bién bén ngoai) - c6 nghia ring nhimg té bao nay khong lay duge thie 4n va khong loai bé duoc chat thai. Bing cach dua nude bién vao bén trong, cdc té chtte da bao moi, c6 thé s6ng duoc trong bién, giéng nhw cach ma cac té chit a Axit & Kiém a don bao da séng; béi vi "nude bién bén trong" c6 thanh phan cau tao giéng nhu nue bién bén ngoai. Tuy nhién, ngay nay nudc bién man hon dich ngoai bao ciia ching ta rat nhiéu, vi nuéc bién da trai qua hang ti nam béc hoi nén cling man hon rat nhiéu. Nude bién man dén néi ta khong thé ding lam nudc u6ng duge. Néu udng nude bién sé 1am tang 4p suat tham thdu cho dén khi ching ta mat di chat léng bén trong, mat nude va sé chét. Ap suat thm thau rat quan trong dé duy tri Ivong nude thudng xuyén trong co thé. Ap suat thdm thdu 1a do nuGc c6 kha ning hoa tan manh ma cé. MOt hoa tinh quan trong nita cla nudc 1a ion hod. -Hién tuong ion hoa x4y ra khi mot ngnyén ti bi mat dién ti, hoac nhan thém dién ti khéc. Diéu nay xAy ra trong dung dich nuéc. Thi du khi mudi (Nacl) hoa tan trong nuéc, thi Cl nhan dién tir tt nguyén ti Na va tré thanh nguyén tir tich dién 4m (goi 1a ion 4m). Mat khac, khi Na mat dién ti tr thanh tich dién duong thi duge goi 1a ion duong., Vi cac nguyén t6 khi ion hoa déu cé tinh linh hoat; néi chung, cac nguyén t6 gay phan tmg hod hoc duge coi 1a ion hoa. Vi nuéc tao ra ion hod, khong c6 nude, co thé sé ngung phan tmg hod hoc va cé nghia 1a chét. Viéc bién déi thanh cc té chite da bao 1a su thay d6i lon trong su s6ng, béi vi trong cac t6 chite da bao thi cac té bao riéng 1é bat dau mang tinh chuyén dung. MOt s6 tro nén v6 sinh va chi hoat d6ng theo chtrc nang luu chuyén va nhu cau thyc pham; trong khi nhimg té bao khac lai duy tri digu kién ban dau 1a tai sinh té bao. Mét s6 té bao tai sinh mang 4 tinh chuyén dung cao (trimg va tinh tring), trong khi nhing té bao khac chi duy tri kha nang nguyén thuy theo cach phan chia té bao. N6i cach khac, trong toan bé cfc té bao da hinh thinh su khac biét vé chite néing, cé thé phan biét chung v6i cac té bao riéng 18; dng théi cing tao bude tin dau tién trong cau tao cia mét dong vat phirc tap do bi mat kha nang tai sinh. Sy phan chia té bao co thé theo huéng ngay mot phtte tap; va qua qua trinh lau dai, tién toi hinh hai nhu con ngudi hién nay. Su thay d6i quan trong khac da din t6i hinh thanh cac 6 chite da bao; dé 1a viée bit dau dua mdi trudng bén ngoai (bién) vao trong co thé, nhu t6i da néu 6 trén. Nhiing té bao m6 nay kh6ng bi anh huéng gi déi véi moi su thay d6i cia thite An duoc hap thu truc tiép, cha nude va Oxi tir méi truong xa, hodc hap thu tir chat thai do hoat d6éng ma cé. Viéc phat trién dong chay trong co thé 18 diéu kién thuan Igi cho viée tiép nhan nguén cung cAp va dao thai: d6 IA mau va dich m6. Su hinh thanh hé théng tuan hoan, c4c sinh vat doi héi su tu do nhiéu hon & nhimg té che don bao, va rdi phat trién thanh nhtng sinh vat phite tap hon, nhu la ca. Mét s6 ca mang tinh Duong hon (t6i sé giai thich sau), phat trién kha nang ly Oxi tir trong khéng khi, ma khong phai tir nuéc. Ching tré thanh loai luong cu. Thoat khdi nude, lén can do 1a su thay déi 16n thi hai nung doi séng dong vat. Do moi trudng mdi c6 su thay déi vé nhiét 46, 46 dm, ham luong 6xi; diéu kién thuc phm cing thay ddi, cA & 7 Axit & Kiém vé chat luong va s6 luong. Su thay déi vé diéu kién méi trudng va thyc pham, da tao ra tinh phic tap cia cau tric co thé va chtic nang cha cdc té bao chuyén dung (chtre nang) cla d6ng vat, nén da hinh thanh cac co bap phat trién cao; hinh thanh cac co quan, hé than kinh va tuyén dich, bao gém co quan tiéu hod, tuan hoan, hé hap va co quan loai bé déc t6, chat thai. Két qua la dong vat c6 thé duy tri duoc diéu kién bén trong 6n dinh hon truéc. Ching da duge cung cp céc than kinh lién két va hé tuyén. *“Céc co quan, mdi trrdmg ndi dich va té bao du cb su phy thudc lan nhau. Déi véi cac t6 chite da té bao va cac sinh vat cao cap - theo toi, ching déu c6 ca ba mi quan hé phy thu6c nhau nhu trén. Néu mot trong ba kém hoat dong, hoac hu hoai thi nhimg cai con lai sé chét. Tuy nhién, déi voi nhimg sinh vat don gian nhat, nhimg t6 chite don bao, chat dich déu c6 nguén géc & bén ngoai, va dé 1a géc cha té bao. Diéu kién va cau tao cia chat dich da san sinh ra té bao dau tién (Day khéng phai 1a thuyét sinh hoc hién dai, ma 1a ¥ kién cia mét s6 nha sinh hoc, ké cA bac si K. Chishima). Theo téi, diéu kién va cau tao clia dich co thé, dic biét 1a mau 1a yéu t6 quan trong nhat cla su s6ng, cia site khoé chung ta. Trong co thé ngudi, cc co quan nhu than, gan va dac biét 1a dai trang c6 chic nang loai bé chat thai vA d6c to dé duy tri méi trudng bén trong co diéu kién ly tung can thiét. Tuy vay c6 su han ché. Néu ta an qua nhiéu thir san sinh ra d6c t6, hoac khong dui chat cAn thiét dé dao thai doc t6 thi méi trudng bén trong tré-nén hoat dong kém hiéu qua, dudi diéu kién cin thiét dé c&c té bao co thé co thé ton tai. Cac té bao tré nén bénh va chét. Co nhiéu bénh chi 1a do mét chic nang lam sach m6i trudng bén trong. Ung thu 1a diéu kién, trong d6 cac té bao co thé tré nén khac binh thudng, do diéu kién khac thudng ciia dich co thé. Vay cai gi la diéu kién cho dich co thé, ké ca mau? & day mué6n néu ring, cai gi gitip vao viéc gitt can bang gitra axit va kiém? Dich co thé 1a kiém nhe; bac si Walter Cannon da chi ring: "Diéu quan trong nhat dé duy tri sy t6n tai va hoat déng cia cdc té bao 1a lugng axit va kiém trong mau khéng duoc thay déi 6 mite dang ke ké". Diéu nays con duoc ap dung trong cae dich ngoai bao. Bay gid ching ta hay ban bac vé axit va kiém. 4. Nghién cuu axit va kiém gidp ich gi cho ban? Trong qua trinh chuyén hoa, carbohydrate, protein va chat béo da sinh ra axit v6 co’ va axit hiw co. Protein sinh ra_axit sulfuric va_axit phosphoric. Carbohydrate va chat béo, sinh .ra_axit acetic _va_axit lactic. Nhimg axit nay la nhing chat doc, ta phai thai loai ra khdi co thé cang nhanh cang tot. Tuy vay néu cac axit nay duoc dao thai ra khdi co thé bang dudng than, dai trang thi sé lam hu hong than va dai trang. May thay, cdc axit nay bi trang hoa béi cae hop chat mudi khoang trong co thé. Axit va mudi khoang da tao ra chat khong dc hai cho co’ thé va bi dao thai mét cach an toan. Ho cia khoang chat dé trung hoa axit Ja mudi carbonic, fn bolt Axit & Kiém dién hinh 1a BaCo3; 6 day Ba - dai dién cho mét trong sé 4 nguyén t6 kiém co ban Ia: Na, Ca, K va Mg. Khi mudi carbonic gap axit manh nhu axit sulfuric, axit phosphoric, axit acetic va axit lactic; khoang chat kiém nay tao ra mu6i carbonic, cho mudi. Mudi nay két hop véi axit tao ra mudi moi. thi du: BaC0; + H)SO, = BaS0, + H,0 + CO, (Muéi carbonic + axit sulfuric = mudi sulfuric + nuée + carbone dioxide) Két qua 1a mudi carbonic bién déi axit sulfuric (axit manh) thanh mudi sulfuric; mudi nay duoc dao thai rakhdi co’ thé qua than ma khong lam tén hai gi cho than. Ciing theo cach 46, m6t s6 axit khac c6 thé duoc bién déi thanh mudi khac va bi thai ra qua thanh dai trang. Tom lai, axit Ja san phdm cudi cing cia qua trinh chuyén hod va chi bi dao thai sau khi da bi bién d6j thanh mui trung tinh. Mudi nay khong lam t6n hai gi dén than va thanh dai trang nia. Két qua cia su bién déi nay (tir axit thanh mudi trung tinh) 1a lam giam néng 46 cae nguyén t6 kiém nhu Na, Ca, Mg va K cé trong mau va dich ngoai bao. Viée giam néng 46 kiém c6 lién quan dén diéu kién axit trong dich co thé. Dé co site khoé thi lugng kiém c6 trong dich co thé phai duge duy tri é mite pH 7,4 va chiing ta phai bé sung luong kiém da mat bing thuc phdm an uéng hang ngay. Day 1a ly do tai sao ching ta phai An di thuc pham tao ra kim, dé lam cho dich co thé thudng xuyén c6 dit kiém. Mot ly do khac dé chung ta phai n thuc phim tao ra kiém, a do 1A su thiéu nguyén té tao kiém nhu Natri va Canxi trong dich ngoai bao da lam giam thap cac nguyén t6 tao kiém khac nhv Kali va Magie trong dich ndi bao cla co thé. Néu dich n@i bao trong cdc. té bao than kinh thiéu kiém thi hé than kinh kh6ng hoat déng, cé nghia 1a than kinh khong truyén tin hiéu. Két qua 1a ta bi hén mé (ngat xiu). Do vay, diéu nhat thiét 1a trong dich co thé phi duy tri di nhing nguyén té tao kiém dé luén git mic kiém 1a pH 7.4. Hon thé nia, m6t trong nhimg nguyén nhan gay bénh ung thu ya gay bénh nan y khac, do 1a su tich tu nhiéu axit trong dich co thé. Do dé, néu ban nghién ctu su can bing gitta axit va kiém trong sdch nay thi ban co thé ngin chan duge hau hét cc bénh, ké cA ung thu, tim mach va AIDS nia. Té bao Co quan Dich Axit & Kiém Chuong Il: Axit va Kiém - Su ti€ép can Phuong Tay 1. Axit va kiém trong gia dinh Ban co thé nhin thay axit trong 6t6. Chat long chira trong binh 4c quy 1a axit. Day 1a axit manh - axit sulfuric. Néu chat léng roi trén quan do ban, sé gay chay vai. No c6 vi chua. Nghia cua tir axit 1a vj chua, sac, nhie nhdi. Trong axit cé vi chua cia cam, cia budi, cla nho, cia sita chua. Ching ta khong thé nhan biét mot axit bing vé bén ngoai. C6 cach don gian, thuan tién nhat dé phat hién ra axit; d6 la gidy quy. Gidy quy 1a hop chat rau xanh, duoc chiét xuat tu cay dia y (Lichen). Khi gap axit, gidy quy bién thanh mau d6. Ban cé thé mua gidy quy 6 cac hiéu thuéc. D6 1a loai gidy hut nuéc, duoc ngam trong dung dich quy va dugc phoi khd. Gidy quy duoc lam thanh nhimg giai gidy va c6 hai mau: mau xanh va mau dé, Loai mau xanh 1a dé thir axit, va mau d6 dé phat hién kiém. D6 it dim vao mot chiée c6c, réi nhing gidy quy mau xanh vao; mau xanh bién thanh mau dé. Axit cd trong dim da lam thay d6i mau. Dam, vé co ban Ja dung dich axit ri acetic yéu. Axit acetic, trong thuong pham duge ding dé lam ra cdc hop chat duge goi 1a acetate. Phim anh, lua nhan tao, mot sé dé nhya va men trang dé sat kém 1a acetate. Rita sach c6c c6 chita dim va vat nude chanh vao c6c réi nhiing gidy quy vao d6, gidy quy sé bién thanh mau d6, boi vi nuéc chanh c6 chia axit citric. Ngoai viéc nude chanh va dam cé chia axit, duoc phat hién bing gidy quy mau xanh; ta con c6 thé nhing nhong mau gidy quy xanh vao mét s6 thuc phém cha nhiéu nude nhw nuée nho, nude ca chua, sita chua v..!v... va nhan 16 phan img cilia giay quy. Ta con nhan thay axit tannic co trong tra va café. Axit tannic cdn duge goi 1a tannin. Ban co thé phat hién tannin trong cic thir dé uéng nay bing gidy quy. Thuéc git, thudc mudi lam né banh va xa phong, khi dugc hoa tan trong nude, chting tao ra hop chat kiém. Kiém cing giéng nhw axit, thé hién 16 dic tinh khi 6 trong dung dich nuéc. Kiém kh6 hodc axit khé thi khong hoat d6ng. Noi chung, kiém bién gidy quy mau d6 thanh xanh. Vay tai sao kiém lai c6 thé bién gidy quy mau dé thanh mau xanh? Ta hay d6 mot it ammoniac vao mét chiéc cc réi nhing gidy quy d6 vao d6. Gidy quy d6 sé bién thanh mau xanh. V6i, nude hoc sita ciia magié cacbonat (milk of magnesia) bién déi gidy quy mau dé thanh mau xanh. Khi dem tr6n axit véi kiém, sé co phan tmg nhanh. Ching trung hoa lan nhau, va khi diéu nay xay ra ‘thi cd hai déu bién mat. Trong céc, lic nay xuat hién nude va mot hop chat duoc goi la mudi. Ty mudi 1a tén chung dé ndi toi a b Axit & Kiém chat Natri clorua (sodium chloride) duoc ding trong nau an. Nhung trong hoa chat, mudi la tén chung dé chi mot nhom hop chat hitu ich. Dudi day 1a cc loai mudi trong gia dinh: Tén goi chung Tén hod chat Mudi Natri clorua Bot nd Natri cacbonat Borac Natri tetraborate Xa phong Natri stearat Thach cao Canxi sulfate Phan viét Canxi cacbonat Dat, dac biét 6 nhing noi t6i tim, c6 bong ram = noi cé nhiéu réu, thi thudng c6 chita nhiéu axit (bién gidy quy mau xanh thanh mau dé). Dé kiém tra tinh axit, hoac tinh kiém ciia dat, ta chi cin hoa dat vao trong nuse, rdi ding gidy quy dé thir. Néu gidy quy mau d6 thanh xanh, thi d6 la dat kiém. Néu gidy quy xanh bién thanh dé thi do a dat chua (mang tinh axit). Noi chung, qué trinh chuyén hod ciia thé gidi thuc vat Ia td axit tién dén kiém; trong khi qué trinh chuyén hoa cia thé gidi dong vat 1a tir kiém ti axit. 2. Axit va Kiém 1a gi? Theo Bach khoa toan thu ciia Funk va Wagnall thi: Axit va Kiém a nhing hop chat co chia nguyén to Hydro va cé kha nang gidi phong ion Hydro tich, dién Duong (H+) trong phan tmg hoa hoe. a Tinh axit 1 thuat ngir twong ddi, phy thudc vao kha nang cho, hay nhan ion Hydro. Boi vay, nudc duoc xem 1a trung tinh; hoat déng nhu la mot chat kiém khi tan trong axit acetic, va cing duge xem nhu 1a m6t axit khi tan trong amoniac long. Hau hét cac axit déu c6 diac trumg 1a vi chua, phan tng manh déi voi mot s6 thuéc nhudm hiu co (dang Iuu y 1a nhudm dé gidy quy xanh), c6 kha nang hoa tan mot s6 kim loai (nhu kém) va giai phéng hydro, c6 kha nang trung hoa chat kiém. Kiém 1a loai hop chat hoa hoc, con duge goi 1a Ba-do, c6 kha nang tao ion (OH_) trong dung dich. Dac tinh cua kiém, thong thudng 1a trai nguge V6i axit, trung hoa axit va sinh ra mudi. Thuat ngtr kiém Itic dau 1a Ging dé chi mudi duge chat loc qua tro ctia cay; chu yéu gom c6 carbonate sodium (NaCO3) va potassium (K), nhung hién nay, thuong 1a hydroxide of alkali metals (Hydroxide sat kiém), Lithium, Sodium, Potassium, Rubidium, Cesium, Francium va amoniac géc, NHy... Chat kiém déu hoa tan trong nuéc va phan Ién & dang hop chat sat kiém (Alkali metals). Hop chat sat kiém déu c6 hoa tri 1 va tich dién duong manh. Neguyén tit c6 cac Proton & gitta (hat nhan) va dign tir xoay quanh quy dao. et otim (ddeng ) i a hates (electon ) ¢ wide atti (an 4.N ajostl™ 2 Axit & Kiém Nam 1913, nhakhoa hoc ngudi Dan Mach tén la Neils Bohr, da dua ra y kién vé mot mau nguyén tir va da gitip ich nhiéu cho cdc nha hoa hoc cho dén tan ngay nay. E.L Rutherford da chtmg minh ring khéi luong cia nguyén tir tap trung 6 hat nhan cuc ky nhé bé, tich dién duong. Di chuyén khéng ngimg trong quy dao khép kin quanh hat nhan 1a nhing vé tinh tich dién 4m, dug goi Ia dién th. Cac dign ti di chuyén trong quy dao tich dign 4m, can bang véi dién duong trong hat nhan dé duy tri hoat déng binh thudng, d6 1a su trung hoa dién. Lay mét nguyén tir hydro (H), Nguyén tir bao gém mét proton 6 trong va mét dién tir chay xung quanh. Néu nguyén tir hydro bi mat di dién tir nay thi nguyén tir (H) chi cén lai proton, duoc goi la ion hydro duong (H+). Day kh6ng phai 18 trinh trang binh thudng cia nguyén tir (H), day la tinh khong bén ying, hay 1a tinh linh hoat trong hoa hoc. Chinh proton (H+) nay da kich thich ludi, gay ra vi chua. Dung dich hoa chat c6 vi chua duoe goi 1a axit. Nhing hop chat két hop nhidu proton duge goi la kiém: ching c6 thira proton, nhu (OH -). Trong cac dich co’ thé eta chting ta thi gitta mau va dich té bao - gitta axit va kiém, luén luon cé sur thay di tir cai nay sang cai khac va lu6n git diéu kien kh6ng thay déi cha kiém hodc cia axit. Axit va kiém 18 hai mat cia mét déng tién, mt diic tinh cha bat ky dung dich nao. 3. Axit va kiém trong co thé nguoi Co thé chiing ta tiét ra hofie duy tri nhiéu loai dich khac nhau. Nong d6 pH khac nhauz Dich quan trong nhat trong ay 86 cc loai dich co thé 46 la mau. Trong mau thuong xuyén c6 d6 kiém nhe. Bang 1. Dé pH Dich da day Nuoc bot Ruou vang Mau Bia Nude bién Sita bd Dich tuy Xa phong Baking soda 12.0 Hoat d6ng cia co thé san sinh ra axit lactic va carbone dioxide (C02). Trong nuéc, carbon dioxide trd thanh carbonic acid. Axit phosphoric va axit sulfuric duoc sinh ra trong co thé, do viéc 6xi hoa phospho va sulfur cé trong mau. Diéu nay lam cho mau nhiém axit. M&t khac, nhing nguyén t6 kiém nhu Na, K, Mg va Ca duge sir dung nhiéu; ching cé nhiéu trong thye pham rau. Dich da day mang tinh axit, duoc tiét ra dé tiéu hoa nhimg thue phdm kiém. Tinh axit trong mau gidm di nhé cé mat (mang tinh kiém) va chil yéu 14 nho viée an thye phém thye vat o6 kha nang tao ra kiém, 1am cho mau mang tinh kiém. Néng dO axit trong dung dich phu thuéc vao sé luong ion Hydro (H+). Cang tuong tu, nong a6 kiém trong dung dich phu thuéc vao su két hop gitta hydro (H) va 6xy (O); chting duoc bé sung dién tir tw do, tich dién 4m va duge goi la ion hydr6xil (OH-) 4°) 4by dun Nude tinh khiét 6 nhiét 46 22° C, thi trong 10.000 lit a Axit & Kiém nude cé 1 gram ion hydro, hay 1a ham luong hydro 1a bang 1/10 triéu (1/107 hay 10”).Trong nude tinh khiét thi ham luong hydr6xil ion 1a 10’. Théng thudng, ngudi ta ding néng d6 pH = 7 dé chi ham lugng ion hydro. Néu ham lugng ion hydro trong dung dich 1a 10°° thi pH 1a 6. Diéu nay cho ta thay duoc ham luong axit trong dung dich. Néu ham luong ion hydro 1a 10* thi pH 1a 8. Do vay, néu pH_lén hon 7, thi dung dich 1a kiém. Néu nhé hon 7, thi dung dich 1a axit. DO pH trong mau 1a 7.4; co nghia 1a mau mang tinh kiém nhe. D6 kiém nay phai duge duy tri thudéng xuyén; moi su thay d6i di nhé, déu nguy hiém. Néu ham luong ion hydro trong mau tang pH 6.95 (vuot qua ranh gidi sang axit) thi gay hén mé va dan dén chét. Néu ham luong ion hydro trong mau giam di tir pH 7.4 xudng pH 7.7 sé gay co giat co. Néu mau nhiém axit, tim sé d4p cham, tién téi ngimg dap, va néu mau nhiém nhiéu kiém thi, gay co that tim va ngimg dap. C6 hai hop chat duoc hoa tan trong huyét tuong. Mot la sodium bicarbonate (NaHCO3) va mét 1a carbonic acid (H5CO3) (axit dé bay hoi). Néu ta tang thém luong axit carbonic, thi mau nhiém axit. Nhung néu ta thé sau va nhanh trong vong hai, ba phtt thi ndng d6 CO, trong phoi sé giam, tao cho phéi dao thai CO) ra khdi mau. Co nghia ring HCO; trong mau bi mat CO, va té thanh H,O. Va thé 1a mau tré thanh it axit hon kiém. Con mét cach khac dé co thé ngan chan viéc tang axit +h CO: qua chat diéu hoa mau (blood buffer). Day 1a hén hop gitra axit yéu va mudi cia ba-do manh. Chit nay gitt pH khéng cho dao dng dén mite cue diém va chong lai thay d6i ham lugng clia ion hydro. Cdn cé nhiéu diéu nia ndi vé chat nay. Theo Cannon, tac gia cia an phim "Sy kh6n ngoan ctia co thé": Néu mét axit dé bay hoi nhu hydrochloric acid (HCI), hoae Lactic acid (duoc dic trung béi nhém HL) duge dua vao mau; axit nay sé két hop voi Na trong sodium bicarbonate va giai phong carbone dioxide theo phuong trinh sau: 5 carbon dowd HCI + NaHCO; = NaCl + H,0 + CO, hay 1a HL + NaHCO, = NaL. + H,0 + CO, (Ghi cha: NaL, mét loai kiém, 1a bién chat ca chia HL, mét loai axit). NaCI 1a mudi an thong thudng, trung tinh, khong déc hai. HO va CO, tao ra carbonic acid (HyCO3) quen thudc, dé bay hoi. Khi bé sung axit manh nhu HCI hoac HL sé lam mau tam thdi nhiém axit, do viéc gia tang carbonic Beis: Nhu chung ta da biét, bat ctr khi nao ting CO), thi trung tam hé6 hap bi kich thich; két qua 1a tang nhanh nhip thé dé thai bd axit du thira - CA hai duoc sinh ra do viéc hoan vi tir NaHCO; nhw néu trong phuong trinh trén. Bay gid’ CO, gia tang, vi NaHCO, da bi gidm. Ngay sau khi carbon dioxide (CO) du thita bi thai ra ngoai (qua phéi), thi ti 1 binh thudng gita HyCO3 voi NaHCO; dan dan tré 2 Axit & Kiém lai; phan img binh thudng cia mau duoc khéi phuc va phéi thdi kh6ng thé sau nita. Trong tinh hu6ng néu trén, cho thay Natri bicarbonade (NaHCO3) cé trong huyét tuong da gitip bao vé mau tranh khdi sy gia tang dang ké luong axit du thiva trong mau. Vi c6 kha nang diéu hoa nay, nén NaHCO, duoc goi 1a chat xuic tac. Con co thém loai muéi diéu hoa nita nam trong mau, dic biét 1a huyét cau d6 - 1a alkaline sodium phosphate (NajHPO,). Khi luong axit gia tang trong mau, thi khong chi cé sodium bicarbonate "diéu hoa", ma ca alkaline sodium phosphate ciing tham gia, nhu dugc néu trong phuong trinh sau: NajHPO, + HCl = NaHPO, + NaCl Mot lan nda luu ¥ ring, mudi an thong thudng (NaCl) duoc tao ra, va ca axit sodium phosphate cing moi dugc tao ra. Digu moi xudt hién, do 1a ca kiém va acid sodium phosphate déu 1a chat trung tinh. Axit manh HCl da bi thay déi nhu thay trong phuong trinh; vi vay khéng 1am thay déi phan tmg cia mau 6 mite dQ quan trong - bang céch bién doi kiem, thanh dang axit phosphate. Tuy vay, acid phosphate c6. phan img axit nhe va khOng duoc tich ty trong hé thong chat dich. Khéng ging nhw acid carbonic, day 1a thir axit khong dé bay hoi, do vay khéng thé thé ra ngoai duoc. Trudng hop nay, than d6ng vai tro trong viéc han ché su giao d6ng cia axit va a kiém trong mau. Néu lugng axit (khéng dé bay hoi) gia tang, thi hau qua sé 1a khong thé duoc va axit sé xuat hién trong mau; sé xuat hién méi nguy hiém, do 1a c4c chat ba-do c6 cé dinh trong mu6i mau, nhat 1a Na (sodium) cé thé bi dao thai qua than, va co thé bi mat (Na). Truong hop nay, can hm ¥ ring ammonia (NH3), day 1a chat kiém c6 thé duge sir dung dé trung hoa axit (6 vi tri cia Na). Ammonia 1a sn phdm phé thai cla qua trinh tong hop; n6 bién déi thanh chat trung tinh- nude tiéu, va bi dao thai. Tuy nhién, mat nhiing ba-do 6 dinh nhu Na, Ca va K 1a diéu de doa, vi mudi ammoniac duoc tao ra sé di vao mau réi di qua than. 4. Ly thuyét moi vé axit va kiém Ly thuyét méi vé axit va kiémexdc dinh ring axit Ja bat ctrchat nao cho proton (H+ ion), va kiém 1a bat ky chat nao 6 két hop vi proton. Axit 1a ngudi cho proton va kiém 1a ngudi nhan Proton. Dinh nghia nay vé axit cfing tuong tu nh quan diém ci, nhung dinh nghia vé kiém thi cé ham y rong rai hon true. Phuong trinh sau day thé hién ro diéu nay: Axit Kiem DECI o H44Cl- 2)HCN o H+ACN- 3)CH,COOH o H+4)CH,COO - 4)H,CO; ° H+4)HCO3, H+ £6 ion tiydto. Nupeid Hydro bi mat di adetcd “Ut un Pea Ha Axit & Kiém 5)HCO3 o H+(#)}CO3. 6)H)SO, a H+@HSO,. 7)HSO, o H+)SO4. 8)NHy o H+()NH3. 9)NH, o H+#NH)_ 10)H,O o H+OH- 11)H,0 ‘i H+)H,0- Theo quan niém moi vé axit va kiém thi nuéc va ammoniac c6 thé 1a axit va cing cé thé 1a kiém, ahr nhing thi du sau: 1) Trong phuong trinh 10, nude cho H+ do vay nuéc 1a axit. 2) Trong phuong trinh 11, nuéc nhan H+, do vay nuéc la kiém. 3) Trong phuong trinh 9, ammoniac “cho H+, do vay ammoniac 1a axit. 4) Trong phuong trinh 8, ammoniac nhan H+, do vay ammoniac 1a kiém. Két luan, axit va kiém 1a hai diéu kién dic trumg ciia mot dung dich. Bat ctr dung dich nao cing mang tinh chit hoac la nhiéu axit, hodc 1a nhidu kiém. Néu tinh axit manh, thi dung dich 1a axit. Tuy vay, khéng cé axit tuyét d6i va cling Kh6ng c6 kiém tuyét d6i. Trong dung dich axit thuong van chtta m6t s6 yéu t6 kiém. Trung tinh 1a mét diéu kién'ly a tudng, trong dé lugng axit (H +) va kiém (OH -) la ngang nhau. D6 la dieu ly tudng, ma khong phi 1a thuc té. Trong thue té, nhtmg gi ching ta 4n hoiic udng, thi hoa 1a cé nhiéu axit hon hodc nhiéu kiém hon ma théi. Tinh chat cia axit va kiém 1a rat quen thu6c trong quan niém Am-Duong cia ngudi phuong Dong. Diéu nay da dugc ndi trong sach ¢6 dai cia Trung Quéc nhu Dao dite Kinh va N6i Kinh. Quan niém vé Am-Duong 1a quan niém vé su song. Day khong phai 1a tinh (bat bién): nhimg diéu kién ctia Am va Duong lun luén déi thay trong sudt cudc sOng - cing hoat dong chinh xéc nhuw axit va kiém trong co thé chting ta. Toi nhan ra 6 day c6 sy gidng nhau gitra quan niém vé hod hoc, vé sy sng. cia ngudi phuong Tay (axit va kiém) v6i quan niém vé su song clia ngudi phuong Dong (Am-Duong), Axit va kiém c6 thé dinh luong duge, con Am-Duong thi kho dinh'Iuong, ma thién vé triét hoc. Do dé, cé thé hiéu ring ngudi phuong Tay 1a nhimg ngudi thuc dung hon, nén ho phat trién nhan thitc vé axit va kiém, con ngudi phuong Dong 1a nhimg ngudi thién vé tam linh hon, nén ho phat trién vé Am-Duong. Tuy vay, d6i voi chting ta, diéu quan trong 1a can hiéu cd hai quan ni¢m nay 6 mic d6 nhu nhau, dé nhim dem Jai mot sttc khoé lanh manh. Trong sach, t6i c6 ging két hop ca hai quan niém nay.

You might also like