Sérén taun

Ti Wikipédia, énsiklopédia bébas

Sérén Taun nya èta salah sahiji tradisi anu aya di masarakat Sunda, nepi ka kiwari. Éta tradisi
masih kénéh digelarkeun ku masarakat agraris tradisional sunda, saperti
di Sukabumi, Kuningan, Bogor, Banten jeung daerah séjénna.[1]

Sacara Étimologis kecap sérén taun diwangun ku dua kecap nya éta kecap sérén jeung taun. Sérén
nya éta kecap pagawéan mulangkeun, mikeun, nyerahkeun deui naon-naon anu tadina dititipkeun,
dipihapékeun. Sedengkeun taun nya éta waktu di dunya anu lilana 12 bulan.[1]

Sérén taun atawa serah taun dumasar ma'na kecap, miboga harti sérén sumérén taun nu kamari ka
taun nu bakal datang salaku gagantina. Dina kontéks kahirupan tradisi masarakat agraris tradisional
Sunda, sérén taun mangrupa média sukuran ka nu maha Kawasa sagala hasil tatanen anu cukup
nu ku maranéhna dilakon, sarta miharep dina taun-taun saterusna sagalana bakal leuwih hadé.[2]

Daptar eusi
[sumputkeun]

 1Kasang Tukang
 2Tujuan
 3Unsur-Unsur Upacara Sérén Taun
 4Prak-prakan Upacara Sérén Taun
 5Sérén Taun di Kuningan
 6Rujukan

Kasang Tukang[édit | édit sumber]

Sérén taun geus aya di jaman saméméh masarakat sunda mikawanoh agama Islam. Urang sunda
anu sabagéan pakasaban masarakatna dina widang tatanén mangrupa salah sahiji kasang tukang
ayana tradisi upacara sérén taun.[3]

Sérén taun anu dilaksanakeun dina bulan Muharam numutkeun kalénder Islam anu mangrupa bulan
munggaran dina kalénder Islam, tapi béda jeung sérén taun anu digelarkeun di Kuningan Jawa
Barat.[3]

Di Kuningan sérén taun dilaksanakeun dina tanggal 22 Rayagung anu mangrupa bulan munggaran
dina taun Saka kalénderSunda. Ieu mangrupa pangbéda anu teu kawilang jauh sabab dina kasang
tukangna sorangan sérén taun diayakeun pikeun ngebréhkeun rasa sukur ka nu Maha Kawasa anu
maparin kasalametan tur kabagjaan ka masarakatna dina sataun katukang utamana dina hasil
panén. Pangbéda ieu gumantung dina daérahna séwang-séwangan dumasar kana kapercayaan
jeung tradisi di daérahna tapi biasana waktu dilaksanakeun teu jauh pisan ukur 2 nepi 3 bulan.[3]
Upacara sérén taun di jaman baheula saukur ngumpulkeun hasil panén pikeun disérénkeun ka
Sanghyang nu dibarengan ku macakeun do'a dina raraga ngébréhkeun rasa sukur sarta miharep
panén saterusna bisa leuwih mucekil. [3]

Tujuan[édit | édit sumber]

Sérén taun mibanda tujuan, di antarana [4] :

 Sukuran ka nu Kawasa dumasar hasil tatanén taun ayeuna;

 Silaturahmi masarakat jeung masarakat séjén;
 Neruskeun tradisi karuhun anu geuh hirup mangabad-abad;
 Ngajén jeung ngamumulé tradisi Sunda.[4]

Unsur-Unsur Upacara Sérén Taun[édit | édit sumber]

Dina kagiatan upacara adat sok aya unsur-unsur anu ngarojong jeung nyoko kana lumangsungna
upacara adat, diantarana dina sérén taun aya sababaraha kagiatan anu sok dipigawé di sababaraha
daérah nya éta:

 Sasajén
 Ngado’a
 Ngariung/dahar bareng
 Ngibing bari mawa paré
 Pawéy
 Seni wayang/kasenian sejénna
 Puasa
 Tapa
 Semédi
 Dialog

Dina enas-enasna mah upacara adat atawa upacara kaagamaan ngawengku opat komponén :

 Tempat Upacara. Nu dijadikeun tempat upacara biasana nya éta di imah gedé kasepuhan
atawa di tempat anu sok dipaké acara-acara gedé saperti Paséban
 Waktu lumangsungna Upacara. Ieu hal gumantung daérahna, aya anu maké kalénder Islam,
aya ogé nu maké kalénderSunda. Anu tangtu mah dina usum panén.
 Kalengkepan Upacara. Saperti pakakas, pantun buhun, gondang, dogdog
lojor, rengkong, celempung dina awi, kidungbuhun, jeung réa deui.
 Jalma anu mingpin. Biasana pupuhu adat atawa pupuhu kasepuhan anu dipercaya turun
tumurun ngaliwatanpancakaki[4]
Prak-prakan Upacara Sérén Taun[édit | édit sumber]
Upacara Sérén Taun di unggal daérah gurat badagna mah sarua, tapi aya sababaraha kagiatan anu
ngabédakeun tiap daérah. Biasana dilaksanakeun atawa dipintonkeun rupa-rupa kasenian
gumantung wewengkonna. Sapoé saméméhna masarakat ngumpul di imah pupuhu adat bari mawa
pakakas pikeun perhelatan, lolobana mangrupa hasil tani, dina peutingna dipintonkeun pantun.[4]

Poé isukna upacara dimimitian ku helaran (iring-iringan) anu mangkatna ka tempat paré hasil panén
ditunda pikeun mawa ka rengkong, paré diunjal kalayan rengklang, saméméh indit ditabeuh calung
rénténg, tuluy iring-iringan rengkong nu mawa paré éta dituturkeun ku nu mawa pakakas-pakakas
tatanén kawas bajak, pacul, parang jsb, dituluykeun ku iring-iringanangklung sarta dogdog lonjor. Di
sabudeureun leuit geus sayaga wanoja-wanoja anu rék ngabagéakeun iring-iringan rengkong nu
mawa paré kalayan tutunggulan gondang, nya éta nabeuh lebuh jeung halu. Para pemaén angklung
nembang bari ngibing patémbal-témbal jeung nu nabeuh gondang, tuluy diayakeun upacara
Nginebkeun, nya éta nunda paré dina rengklang. Saurang awéwé kolot nembangkeun rajah ménta
idin pikeun nempatkeun dewi paré dina rengklang. Lamun parégeus diasupkeun kabéh kana
rengklang tuluy ngarempug nutu, nya éta nutu paré anyar sedengkeun rombongan balik deui ka
tempat ngagondang marengan nu nabeuh angklung anu tuluy nabeuh bari ngahaleuang. [5]

Sérén Taun di Kuningan[édit | édit sumber]

Di daérah Kuningan Jawa Barat, sérén taun dimimitian ku upacara ngajayak ( Mapag Paré ), dina
tanggal 18 Rayagung anu dituluykeun ku upacara nutu paré nepi ka acara pamungkas dina acarana
dina tanggal 22 Rayagung. Ngajayak dina basasunda hartina narima sarta ngabagéakeun,
sedengkeun wilangan 18 anu dina basa sunda dibaca “dalapan welas” miboga harti welas asih anu
hartina asih kaasih Pangéran anu geus maparin kabagjaan pikeun umatna di sakabéh alam
dunya.[3]Puncak acara Sérén Taun mangrupa nutuan paré dina tanggal 22 Rayagung, ieu ogé
ngabogaan harti sorangan. Wilangan 22 miboga harti minangka runtuyan, wilangan 20 sarta 2 nya
éta Paré anu ditutu dina acara pamungkas saloba 22 kwintal nu dibagi 20 kwintal pikeun ditutu sarta
dibagikeun ka masarakat sarta 2 kwintal dipaké minangka binih. Wilangan 20 ngarefleksikeun
unsur anatomi awak manusa. Boh lalaki boh awéwé ngabogaan 20 sipat wujud manusa, nya éta:
1. getih , 2. daging, 3. bulu, 4. kuku, 5. buuk, 6. kulit, 7. urat, 8. polo atawa uteuk, 9. bayah ataa
paru, 10. ari atawa haté, 11. kalilipa atawa limpa, 12. mamaras atawa maras, 13. hamperu ataun
hamperu, 14. tulang, 15. sumsum, 16. lamad atawa lemak, 17.gegembung atawa lambung.
18. peujit atawa peujit. 19. ginjal sarta 20. jantung.[3] Ka 20 sipat diluhur
ngahijikeun organsarta sél awak kalayan fungsi anu béda-béda, atawa awak ditempo dina hiji
struktur hirup anu ngabogaan prosés kawas hukum adikodrati. Hukum adikodrati ieu saterusna
ngajanggélék jadi jirim ( badan ), jisim ( nurani ) sarta pangakuan ( kuring ). Sedengkeun wilangan 2
miboga harti yén kahirupan téh aya 2 kecap anu patukang tonggong saperti : beurang sarta peuting,
bagja jeung sangsara, alus jeung goréng, jsb.[3]
Dina upacara sérén taun anu jadi objék utama nyaéta PARÉ. Paré dianggap minangka lambang
kamakmuran alatan wewengkon Cigugur hususna sarta wewengkon sunda séjén anu umumna
miboga pakasaban tatanén, kawas carita Pwah Aci Sahyang Asri anu méré kesuburan pikeun ka
manusa pikeun hirup di bumi. Dina upacara sérén taun ieu dipidangkeun carita-
carita pantun sunda heubeul anu nyaritakeun ngeunaan lalampahan Pwah Aci Sahyang Asri. Sajaba
ti éta, parémangrupa bahan kadaharan utama anu ngabogaan pangaruh langsung dina 20 sipat
wujud manusa diluhur. [3]

Saminggu saméméh prak-prakan upacara Adat Sérén Taun lumangsung dimimitian ku Pesta
Dadung anu tempatna di Dinya Hyang dina wanci subuh. Wewengkon Dinya Hyang mangrupa hiji
wewengkon anu mangrupa pasir, cenah numutkeun masarakat di dinya mangrupa daérah anu
hieum. Inti ti Pesta Dadung nya éta miceun hama jeung mamala. Pamakéan Dadung atawa
tambang badag anu dijieun tina ijuk, ngagambarkeun rasa sukur masarakat ka budak nu sok
ngangon munding atawa embé. Tembang anu eusina pamenta sangkan patani, tukang ngangon,
ingon-ingon sarta sérang disalametkeun ti mamala jeung cilaka, ieu mangrupa bubuka acara sérén
taun. [5]

Sabada éta, kakara hama sérang dipiceun ka liang di Dinya Hyan, anu ceunah ti baheula jadi
tempat pikeun miceun hama.Pesta Dadung dipungkas ku ibing sawatara urang patani. Éta
mangrupa simbol kabagjaan pikeun patani anu salila sataun digawé meres késang, ngokolakeun
sérang dina poyang jeung hujan. Melak binih tangkal ogé jadi bagian ti Pesta Dadung pikeun
ngalestarikeun alam anu mangrupa tempat hirup manusa di dunya. [6]

Henteu ngan ngandeg di Pesta Dadung, isukna puseur kagiatan pindah ka Balong Girang (balong
alami di hulu cai)Cigugur.Saucul tengah poé, nu nyicingan pilemburan ngariung dihibur
ku Nyiblung nya éta sora cai balong anu di tabeuh ku masarakat sangkan ngahasilkeun aora anu
ramé. Sora tina cai anu di tabeuh ku leungeun pamaénna sarta ku warga satempat kadéngé riuh
pondok. Seuseurian jeung heureuy ditambah éprakna masarakat ngajadikeun sora cai jeung sora
éprakan leungeun ngahiji ngajadikeun ramé.[3]

Poé-poé saterusna salila saminggu saméméh prosesi utama dina upacara adat sérén taun, biasana
diayakeun atraksi atawa pegelaran kasenian tradisonal ti rupa-rupa wewengkon di Jawa
Barat kawas (Seni Jentreng Tarawangsa Sumedang Larang,Ronggeng Gunung ti Ciamis,
Angklung Baduy ti Baduy atawa Kanekes, Musik Rendo sarta Beluk ti Baduy, Gending
Karesmen atawa sendar tari, tembang Sunda buhun sarta sajabana). Salila saminggu ogé
diayakeun paméran sagala rupa hasil karajinan masarakat wewengkon Cigugur mangrupa, batik,
anyaman, ukiran sarta sajian kadaharan tradisional hasCigugur kawas peuyeum ketan , gemblong
jsb. Iwal ti kasenian aya ogé dialog antar masarakat adat, agama sarta kapercayaana nu umumna
medar ngeunaan masalah sosial sarta budaya anu dialaman di unggal wewengkon. Dialog éta
biasana ogé lumangsung dina suasana kakulawargaan, sagala rupa pangalaman sarta silih
mantuan néangan solusi pikeun dijadikeun rarancang kahareupna dina sagala nyanghareupan
sagala bangbalu.[3]

Peuting saméméh acara upacara Sérén Taun, biasana ogé diayakeun upacara ritual adat
Ngarérémokeun ti masarakatKanekes, ritual lagu-lagu ti masarakat Dayak
Losarang Indramayu sarta dipungkas kalayan tari Badaya Nyi Pwah Aci Sang Hyang Sri ku wanoja.
Isuk-isukna tanggal 22 Rayagung warsih Saka Sunda. Upacara dimimitian ku sora goong rénténg
minangka tanda yén prosesi upacara adat baris dimimitian. Sora goong rénténg méré sora anu
ngagema ngagambarkeun kabagjaan masarakat Cigugur dina ngalaksanakeu upacara sérén taun.
Sanggeus éta kadéngé sora tembang kacapi sulingdibarengan ku kawih rajah minangka
bubuka, rajah nu dibawakeun ku lagam puisi méré paneges yén upacara sérén taun mangrupa
upacara anu sakral.[3]

Saterusna atraksi pagelaran angklung Baduy anu dico'o ku kira-kira sapuluh urang suku Baduy.
Seni angklung Baduy ogé kawas dawam dipigawé di masarakat baduy/kanekes dina pesta panén
adat lumangsung. Saterusna diteruskeun ku ibing buyung minangka ibingan kreasi tradisional
has Cigugur anu dipintonkeun ku welasan wanoja Cigugur. Réngsé pagelaranibing
buyung saterusna acara dituluykeun ku pagelaran angklung buncis ti Cigugur anu dipintonkeun ku
ratusan nonomanCigugur bari nabeuh angklung sarta reog atawa dog-dog (sajenis pakakas tabuh
mangrupa kendang sagala rupa ukuran anu ngan ditutupan kulit sato dina hiji sisi bunderan
kaina).Babarengan kalayan dibarengan pakakas musik angklung buncissarta reog ieu
dipintonkeun ibingan formasi panji-panji warna-warni ku para nonoman ogé nuturkeun sora musik
anu ngagema éta.[3]

Sabada bérés pagelaran angklung buncis,diteruskeun ku prosesi upacara ngajayak. Di mana ti

unggal juru tadi datang sarombongan lulugu sarta muda-mudi papasingan(lalaki sarta awéwé)
sabelas pasang mawa hasil bumi dina tampah anyaman awi. Biasana awéwé anu mawa hasil bumi
maké raksukan kabaya bodas sarta disamping batik rereng kalayan dipayungan ku payung janur ku
para nonomanana nu maké raksukan takwa bodas, calana hideung sarta maké dodot
lawonbatik ogé. Rombongan sabelas pasang muda-mudi nu mawa hasil bumi ti sagala juru tadi di
tuluykeun ti tukang ku rombongan ibu-ibu mawa paré di tampah bari disuhun, sarta ditukang ibu-ibu
aya bapa-bapa anu manggul béas sarta hasil bumi séjénna (buah-buahan sarta umbi-umbian) jeung
pakakas rengkong, dongdang sarta jampanan. Rombongan ibu-ibu maké baju kabaya bodas jeung
disinjang batik, samentara bapa-bapa maké raksukan kampret hideung-hideung sarta maké iket
batik. Prosesi ti kabéh rombongan upacara éta usik dipirig ku gamelan goong rénténg asup ka
rohang Pendopo Gedeung Paseban Tri Panca Tunggal. Saterusna hasil bumi anu dibawa lulugu
sarta sabelas pasang muda-mudi éta sacara ngaruntuy dihaturkeun sarta ditampa ku inohong adat,
inohong masarakat, inohong sagala rupa agama sarta kapercayaan, sarta inohong aparat
pamaréntahan. Samentara rombongan ibu-ibu sarta bapa-bapa langsung ka tempat nutu paré atawa
panutuan. Sabada prosesi panampian hasil bumi ditarima ku para inohong masarakat sarta aparat
tadi, alunan musikgamelan hawar-hawar halimpu kadéngé marengan sora tembang-tembang atawa
lagu-lagu babarit (kawih buhun) anu dikawihkeun ku rampak sekar kokolot.[3]

Puncak acara ti upacara sérén taun ieu dieusi ku pangbagéa ti inohong

Adat Cigugur (Pangeran Djati Kusumah, incu Pangeran Madrais), inohong aparat pamaréntahan
sarta wawakil ti lembaga nasional atawa dunya anu pareng hadir dina wanci éta. Saterusna kaasup
doa babarengan ti unggal wawakil inohong ageman sarta kapercayaan minangka wujud
kakulawargaan dina ngucap sukur ka Pangéran Anu Maha Esa. Saterusna prosesi lekasan sabot
para inohong sarta pajabat pikeun nutu paré sarta nutu paré babarengan pikeun saterusna
dituturkeun ku sakumna warga anu nuturkeun sakabéh upacara adat seren taun éta. Minangka
tambahan guaran yén biasana paré anu ditumbuk ku masarakat sacara masal dina puncak ahir
prosés upacara adat sérén taun éta kira-kira 20 kwintal paré, sedengkeun 2 kwintal paré séjénna di
simpen di lumbung paré tuluy dibagikeun ka para warga anu hadir sarta patani dina wangun
wayang-wayangan paré. Sakabéh upacara lumangsung ti isuk-isuk nepi ka soré. [3]