Πλάτωνος Πρωταγόρας
ενότητα 4η
Κείμενο
Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος
μετέσχε θείας μοίρας,
πρῶτον μὲν διὰ τὴν συγγένειαν
τοῦ θεοῦ
μόνον ζῴων ἐνόμισεν θεούς,
καὶ ἐπεχείρει ἱδρύεσθαι
βωμούς τε καὶ ἀγάλματα θεῶν˙
ἔπειτα τῇ τέχνῃ διηρθρώσατο ταχὺ
φωνὴν καὶ ὀνόματα,
καὶ ηὕρετο οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας
καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς
καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφάς.
Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι
ἄνθρωποι
ᾤκουν κατ’ ἀρχὰς σποράδην,
πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν˙
ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων
διὰ τὸ εἶναι πανταχῇ
ἀσθενέστεροι αὐτῶν,
καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη ἦν μὲν
ἱκανὴ βοηθὸς αὐτοῖς
πρὸς τροφήν,
ἐνδεὴς δὲ πρὸς τὸν πόλεμον
τῶν θηρίων
-οὕπω γὰρ εἶχον πολιτικὴν τέχνην,
ἧς μέρος πολεμική-
ἐζήτουν δὴ
ἁθροίζεσθαι
καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις˙
ὅτ' οὖν ἁθροισθεῖεν,
ἠδίκουν ἀλλήλους
ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν
τέχνην,
ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι
διεφθείροντο.
Ζεὺς οὖν δείσας
περὶ τῷ γένει ἡμῶν
μὴ ἀπόλοιτο πᾶν,
πέμπει Ἑρμῆν ἄγοντα
εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε
καὶ δίκην,
ἵν' εἶεν κόσμοι τε πόλεων
Μετάφραση
Επειδή, λοιπόν, ο άνθρωπος
έλαβε θεϊκό μερίδιο
κατ’ αρχάς λόγω της συγγένειας
προς το θεό,
μόνος από τα όντα πίστεψε σε θεούς
και επιχειρούσε να εγκαθιδρύει
και βωμούς και αγάλματα θεών.
Έπειτα με την τέχνη άρθρωσε γρήγορα
λόγο και λέξεις
και ανακάλυψε κατοικίες και ενδύματα
και υποδήματα και σκεπάσματα
και τις τροφές από τη γη.
Έτσι, λοιπόν, εφοδιασμένοι
οι άνθρωποι
κατοικούσαν στην αρχή σκόρπια,
πόλεις, όμως, δεν υπήρχαν.
Καταστρέφονταν λοιπόν από τα θηρία,
επειδή ήταν από κάθε άποψη
ασθενέστεροι από αυτά,
και οι τεχνικές γνώσεις ήταν βέβαια
αρκετή βοήθεια γι’ αυτούς,
για (να μπορέσουν να βρουν) τροφή,
αλλά ανεπαρκής για τον πόλεμο
κατά των θηρίων
-γιατί δεν είχαν ακόμη την πολιτική τέχνη,
μέρος της οποίας είναι η πολεμική-
επιζητούσαν λοιπόν
να συγκεντρώνονται
και να σώζονται κτίζοντας πόλεις.
Όποτε λοιπόν συγκεντρώνονταν,
αδικούσαν ο ένας τον άλλο,
καθόσον δεν είχαν την πολιτική
τέχνη,
ώστε πάλι διασκορπιζόμενοι
καταστρέφονταν.
Επειδή λοιπόν ο Ζευς φοβήθηκε
για το γένος μας,
μήπως χαθεί ολόκληρο,
στέλνει τον Ερμή να φέρει
στους ανθρώπους το σεβασμό
και τη δικαιοσύνη,
για να υπάρξουν και πειθαρχία των πόλεων
καὶ δεσμοὶ φιλίας
συναγωγοί.
Ἐρωτᾷ οὗν Ἑρμῆς Δία
τίνα οὖν τρόπον
δοίη δίκην καὶ αἰδῶ
ἀνθρώποις·
"Πότερον ὡς νενέμηνται
αἱ τέχναι,
οὕτω νείμω καὶ ταύτας;
Νενέμηνται δὲ ὧδε·
εἷς ἔχων ἰατρικὴν
ἱκανὸς πολλοῖς ίδιώταις,
καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί·
οὕτω δὴ θῶ καὶ δίκην
καὶ αἰδῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις,
ἢ νείμω ἐπὶ πάντας;"
"Ἐπὶ πάντας," ἔφη ὁ Ζεύς,
"καὶ πάντες μετεχόντων·
οὐ γὰρ ἂν γένοιντο
πόλεις,
εἰ μετέχοιεν αὐτῶν ὀλίγοι
ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν·
καὶ θές γε νόμον
παρ' ἐμοῦ
κτείνειν ὡς νόσον πόλεως
τὸν μὴ δυνάμενον μετέχειν αἰδοῦς
καὶ δίκης".
Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες,
καὶ διὰ ταῦτα οἵ τε ἄλλοι
καὶ Ἀθηναῖοι,
ὅταν μὲν ᾖ λόγος
περὶ τεκτονικῆς ἀρετῆς
ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς,
οἴονται ὀλίγοις μετεῖναι
συμβουλῆς,
καὶ ἐάν τις συμβουλεύῃ
ὢν ἐκτὸς τῶν ὀλίγων,
οὐκ ἀνέχονται, ὡς σὺ φῄς
-εἰκότως, ὡς ἐγώ φημι-
ὅταν δὲ ἴωσιν
εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς
ἀρετῆς,
ἣν δεῖ πᾶσαν ἰέναι
διὰ δικαιοσύνης καὶ σωφροσύνης,
εἰκότως ἀνέχονται ἅπαντος άνδρός,
ὡς προσῆκον μετέχειν γε
και δεσμοί φιλίας
που θα συνενώσουν τους ανθρώπους.
Ρωτά λοιπόν ο Ερμής το Δία
με ποιον τέλος πάντων τρόπο
να δώσει τη δικαιοσύνη και το σεβασμό
στους ανθρώπους.
"Τι από τα δυο, όπως έχουν μοιραστεί
οι τέχνες,
έτσι να μοιράσω και αυτά;
Αυτές έχουν μοιραστεί ως εξής·
ένας που γνωρίζει την ιατρική
(είναι) αρκετός για πολλούς κοινούς
ανθρώπους,
(το ίδιο) και οι άλλοι τεχνίτες.
Έτσι, λοιπόν, να θέσω τη δικαιοσύνη
και το σεβασμό μέσα στους ανθρώπους
ή (αυτά) να τα μοιράσω σε όλους;"
"Σε όλους", είπε ο Δίας,
"και όλοι να μετέχουν.
Δεν είναι, άλλωστε, δυνατό να υπάρχουν
πόλεις,
αν μετέχουν σ' αυτές λίγοι,
όπως στις άλλες τέχνες.
Και να θεσπίσεις μάλιστα νόμο
εκ μέρους μου,
να σκοτώνουν ως ασθένεια της πόλης
όποιον δεν μπορεί να μετέχει στο σεβασμό
και στη δικαιοσύνη".
Έτσι (έγινε) λοιπόν, Σωκράτη,
και για το λόγο αυτό και οι άλλοι
και οι Αθηναίοι,
όταν γίνεται λόγος
για οικοδομική ικανότητα
ή για κάποια άλλη τεχνική (ενν. ικανότητα),
νομίζουν ότι λίγοι έχουν τη δυνατότητα
να συμβουλεύουν
και αν κάποιος συμβουλεύει,
που δεν ανήκει στους λίγους,
δεν το ανέχονται, όπως ισχυρίζεσαι
-εύλογα, όπως εγώ υποστηρίζω-
αλλά όταν έρχονται
(να δώσουν) συμβουλή για την πολιτική
ικανότητα,
η οποία πρέπει ολόκληρη να διέπεται
από δικαιοσύνη και σωφροσύνη,
δικαιολογημένα ανέχονται οποιονδήποτε,
με τη σκέψη ότι αρμόζει, βέβαια, να έχουν
παντὶ όλοι
ταύτης τῆς ἀρετῆς την αρετή αυτή,
ἢ μὴ εἶναι πόλεις. διαφορετικά δεν (είναι δυνατό να)
υπάρχουν πόλεις.
Αὕτη, ὦ Σώκρατες, αἰτία Αυτή, Σωκράτη, είναι η αιτία
τούτου. (του ζητήματος) αυτού.