NAUČNO-NASTAVNOM VIJEĆU

EKONOMSKOG FAKULTETA BRČKO

Na osnovu odluke Naučno-nastavnog vijeća Ekonomskog fakulteta u Brčkom, broj: 03/2-478-

7/17 od 03.11.2017.godine, imenovani smo u Komisiju za ocjenu magistarskog rada pod
naslovom ''Tranzicija u zemljama Jugoistočne Evrope sa osvrtom na Bosnu i Hercegovinu'',
kandidatkinje Jelene Kasavice.

Pošto smo proučili magistarski rad, podnosimo sljedeći

IZVJEŠTAJ

1. Osnovni podaci o kandidatu

Jelena Kasavica je rođena u Brčkom 25.02.1977.godine. Osnovnu školu je završila u Brčkom

a srednju Poljoprivrednu školu u Futogu, Republika Srbija. Poljoprivredni fakultet je završila
na Univerzitetu u Novom Sadu 2004.godine i stekla zvanje diplomirani inženjer poljoprivrede.

Na Ekonomskom fakultetu u Brčkom je 2007.godine upisala poslijediplomske studije na

smjeru ''Menadžment i preduzetništvo''. Položila je sve ispite, napisala i uspješno odbranila dva
seminarska rada iz predmeta ''Upravljanje ljudskim resursima'' i ''Menadžment informacionih
sistema''. U toku poslijediplomskih studija ostvarila je prosječnu ocjenu 7,90.
.
Pripravnički staž je obavila u Vladi Brčko distrikta BiH, u Odjeljenju za poljoprivredu,
šumarstvo i vodoprivredu. Jedan mandatni period obavljala je funkciju sekretara i šefa
Kabineta gradonačelnika.
Učestvovala je na jednom međunarodnom simpozijumu i dvije konferencije.

2. Osnovni podaci o magistarskom radu

Jelena Kasavica je prijavu magistarskog rada podnijela 24.10.2014. godine. Odlukom Naučno-
nastavnog vijeća Ekonomskog fakulteta Brčko, broj: 03/2-427-7/14, od 29.10.2014. godine,
usvojen je Izvještaj Komisije za ocjenu podobnosti teme i kandidata i imenovan mentor za
izradu magistarskog rada.

Kandidatkinja je 15.09.2017. godine predala završen magistarski rad i podnijela zahtjev za

njegovu ocjenu. Na osnovu podnesenog zahtjeva za ocjenu rada, Naučno-nastavno vijeće
Ekonomskog fakulteta Brčko je, na sjednici održanoj 03.11.2017. godine, imenovalo Komisiju
za ocjenu magistarskog rada.
Tema magistarskog rada obrađena je na 117 stranica teksta, sa 9 slika, 28 tabela i 10 grafičkih
prikaza, pri čemu je korišćeno 74 bibliografske jedinice i 9 web izvora, što je i navedeno u
spisku literature.

1
2.1. Predmet i cilj istraživanja

Tranzicioni proces u socijalističkim zemljama Jugoistočne Evrope otpočeo je u vrijeme

dešavanja velikih društveno političkih promjena, svjetskih razmjera. Rušenjem Berlinskog zida
došlo je do ujedinjenja Istočne i Zapadne Njemačke. Nagle promjene režima u Rumuniji
dovele su do svrgavanja diktatora Čaušeskua. Uslijedio je raspad tri velike federalne države
SSSR-a, Čehoslovačke i Jugoslavije, a Hrvatska i Slovenija proglasile su nezavisnost.
Evropska ekonomska zajednica prerasla je u Evropsku uniju, sa zajedničkom valutom euro.

Raspad Jugoslavije i ratovi na prostoru bivših republika odložili su proces tranzicije posebno u
Bosni i Hercegovini zbog dužine trajanja ratnih dejstava. Konferencija na kojoj su vođeni
pregovori o budućnosti Bosne i Hercegovine održana je u američkom gradu Ohajo u periodu
od 1.novembra do 21.novembra 1995.godine, kada je parafiran Dejtonski mirovni sporazum.
Tek potpisivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma 14.decembra 1995. u Parizu, zvanično su
završeni ratni sukobi i počinju određeni procesi tranzicije u Bosni i Hercegovini, među kojima
je najznačajniji privatizacija. Na ekonomski oporavak Bosne i Hercegovine u poslijeratnom
periodu presudno su uticala međunarodna donatorska sredstva, od kojih je veći dio utrošen za
obnovu infrastrukture, a vrlo mali dio sredstava za oživljavanje privrede i otvaranje radnih
mjesta. Od tranzicije se očekivalo mnogo, a u suštini dobilo malo. Razlozi za to su: privreda je
tokom rata veoma devastirana (skoro uništena), a privatizacija pretvorena u neosnovano
bogaćenje i još veće osiromašenje. Privatizacijom nisu otvorena nova radna mjesta, već su
bivši zaposlenici postajali socijalni slučajevi, ostajali bez minimuma egzistencije.

U ratom porušenim zemljama strani investitori su ekonomsku situaciju procijenili nestabilnom

što je dovelo do značajnog opadanja direktnih investicija u regionu. Tome je uveliko
doprinijela i nedovršena tranzicija koju determiniše neefikasnost javne uprave, nizak nivo
vladavine prava, nedostatak transparentnosti pri zapošljavanju, socijalizacija koruptivnog
ponašanja, slaba kupovna moć. Sve zemlje u regionu u tom periodu je karakterisao deficit
platnog bilansa, različit od zemlje do zemlje, a posebno je bio izražen u Bosni i Hercegovini.
Zemlje JIE postizale su različite ekonomske rezultate i nejednakim intenzitetom sprovodile
procese integracije i tranzicije. Većina tih zemalja bile su kandidati za članstvo u Evropskoj
uniji. Zbog gore navedenih specifičnosti, potrebno je intenzivno raditi na stabilizaciji uslova i
obezbjeđivanju pozitivnog ambijenta za strana ulaganja.

Savremeni prelazni ili tranzicioni period se po mnogo čemu razlikuje od ranijih prelaznih
perioda. On znači prelaz iz društvene civilizacijske epohe u buduće društvo koje se najčešće
označava kao postindustrijsko ili informatičko društvo, odnosno, nova civilizacija. Ovo
podrazumijeva smjenu industrijske tehnologije informacionim tehnologijama i nagovještaj
novog načina proizvodnje.

Riječ tranzicija znači prelazak u novo ekonomsko doba obilježeno, prije svega, privatnim
vlasništvom nad sredstvima za proizvodnju i tržišnim privređivanjem.
Tranzicija predstavlja vještački stvorenu ekonomsku krizu, koja traje više od deset godina i ne
zna se kada će se završiti. Tranzicija je ideološka odluka kojom se ljudima sugeriše da prelaze
na viši režim, a faktički se ide na staro, na restauraciju kapitalizma sa karakteristikama kao što
su eksploatacija i ekstremna raspodjela dohotka.

2
Uspostavljanje i funkcionisanje pravne države preduslov je za uspješnu tranziciju. Zbog toga je
neophodno usvajanje pravnih propisa koji će podržati izgradnju institucija prilagođenih
potrebama tržišne privrede. Država ima primarnu ulogu u izgradnji institucija i zbog toga mora
biti na oprezu kako ne bi došlo do pojave tranzicione recesije, odnosno kriminalizacije
svojinskih prava, gdje su uočljive velike socijalne razlike.
Cilj tranzicije je modernizacija društva, jačanje demokratije i političkog pluralizma,
afirmisanje institucija pravne države i izgradnje moderne efikasne i racionalne ekonomije,
sposobne da se na ravnopravnoj osnovi uključi u savremenu svjetsku privredu i međunarodnu
podjelu rada.
Iako je cilj tranzicije suštinski jednak u svim zemljama, proces prelaska iz jednog u drugi
sistem privređivanja, odvijao se različitim intenzitetom, od zemlje do zemlje.

Predmet ovog rada je analiza tranzicionih procesa u zemljama Jugoistočne Evrope sa osvrtom
na Bosnu i Hercegovinu.
Cilj rada je sagledavanje svih relevantnih uzroka i posljedica, uspjeha i neuspjeha tranzicije u
zemljama Jugoistočne Evrope.
Problem istraživanja je različitost uslova u pojedinim zemljama Jugoistočne Evrope u kojima
se tranzicija odvijala i rezultati procesa.

2.2. Osnovne hipoteze od kojih se polazilo u istraživanju

S obzirom na odabrano područje, predmet i cilj istraživanja, kandidatkinja je u radu postavila

sljedeću osnovnu hipotezu:

Tranzicione privrede u zemljama Jugoistočne Evrope postizale su različite rezultate, dok su

pojedine zemlje uspješno završile proces tranzicije, druge, poput Bosne i Hercegovine su
''zaglavljene'' u tranziciji i nema nagovještaja završetka procesa

Da bi se podržala osnovna hipoteza rada potrebno je uspostaviti i pomoćne hipoteze,

pretpostavke na koje treba dati odgovore.

Pomoćne hipoteze su:

H.1.Uspostavljanjem ekonomskih sloboda nastaje pogodno tlo neophodno za tranziciju

ekonomije u slobodnu tržišnu privredu.
H.2.Tranzicionim procesom u BiH nije stvoren ambijent za privlačenje stranih direktnih
investicija koje su preduslov za rast i razvoj privrede u BiH.
H.3.U godinama tranzicije, proces zapošljavanja nije se odvijao očekivanim intenzitetom.

Upotrebom opštih naučnih metoda i odgovarajućih metoda statističke analize, na osnovu

rezultata istraživanja, u radu su uspješno testirane i potvrđene naprijed definisane hipoteze.

3
2.3. Struktura po poglavljima i opis sadržaja magistarskog rada

Kandidatkinja je rad strukturirala u četiri cjeline u kojima je istražila problematiku tranzicije,

analizirajući sve njene faze, a uporedni parametri su bila iskustva zemalja Zapadne i Istočne
Evrope.
Pored Uvoda, Zaključka, Popisa slika, tabela i grafičkih prikaza, kao i Spiska literature, rad
sadrži četiri sljedeća poglavlja:

Prvi dio Tranzicioni proces sadrži osnove procesa tranzicije. Od nastanka tranzicije do
različitih pojmovnih objašnjenja i gledišta, mogućih modela i mogućnosti primjene stranih
iskustava.

U drugom dijelu Glavni elementi procesa tranzicije prema Međunarodnom monetarnom

fondu biće opisane faze procesa tranzicije, odnosno faze kroz koje prolazi privreda jednog
društva transformišući se iz planske u tržišnu.

Treći dio magistarskog rada Ekonomski tokovi tranzicionih zemalja Jugoistočne Evrope sa
osvrtom na BiH, sadrži analizu uticaja tranzicije u BiH na privredni razvoj, efektivnosti i
efikasnosti samog procesa. Razmatrani su, takođe, uzroci nedovršene tranzicije u BiH. Pored
toga, u ovom dijelu analizirana je tranzicija u Hrvatskoj i Rumuniji.

U četvrtom dijelu ovog rada pod nazivom Ekonomska očekivanja, ostvarenja i nedoumice u
procesu tranzicije, suočavamo se sa realnošću procesa tranzicije, sa svim njenim prednostima
i nedostacima. Postavlja se pitanje dalje perspektive.

U Zaključku su predstavljeni najznačajniji rezultati do kojih je kandidatkinja došla u svom

istraživanju. Istaknuti su rezultati istraživanja kojima su potvrđene polazne hipoteze i dat
rezime trenutnog stanja i rezultata tranzicionih procesa u zemljama koje su bile predmet
istraživanja.

SADRŽAJ RADA

UVOD

1. TRANZICIONI PROCES

1.1.Pojmovno određenje tranzicije

1.2.Počeci tranzicije
1.3.Osnovne karakteristike tranzicije
1.4.Kontroverze tranzicije
1.5.Shvatanja procesa tranzicije
1.6.Teorijska gledišta tranzicije

2. GLAVNI ELEMENTI PROCESA TRANZICIJE PREMA MMF-u

2.1.Liberalizacija
2.2.Makroekonomska stabilizacija
2.3.Restrukturiranje i privatizacija

4
2.4.Reforma propisa i institucija

3.EKONOMSKI TOKOVI TRANZICIONIH ZEMALJA JUGOISTOČNE EVROPE

SA OSVRTOM NA BiH

3.1.Ekonomski pokazatelji razvoja BiH u procesu tranzicije

3.2.Tranzicija u Hrvatskoj
3.3.Tranzicija u Rumuniji

4.EKONOMSKA OČEKIVANJA, OSTVARENJA I NEDOUMICE U PROCESU

TRANZICIJE

4.1.Perspektive razvoja zemalja u tranziciji

4.2.Pouke o tranziciji
4.3.Šta nakon sprovođenja tranzicije u cjelini?

ZAKLJUČAK

LITERATURA

2.4. Ostvareni rezultati istraživanja

Rezultati ovog istraživanja doprinijeli su utvrđivanju parametara, kao što su:

 Suština i cilj procesa tranzicije,
 Prednosti i nedostaci tržišnog u odnosu na netržišni (planski) oblik privređivanja,
 Uticaj tranzicije na ostvarenje bruto društvenog proizvoda,
 Uticaj direktnih stranih investicija na uspješnost tranzicije,
 Uzroci nedovršene tranzicije u BiH,
 Kako se odvijala tranzicija u Hrvatskoj i Rumuniji i rezultati procesa.

Osnovni doprinos istraživanja u ovom radu ogleda se u sljedećem:

 Rezultati istraživanja pružaju doprinos razvoju teorijskog i praktičnog znanja u
području tranzicije,
 Ostvareni rezultati u ovom istraživanju, prema našem mišljenju, mogu poslužiti kao
polazna osnova za eventualna dalja istraživanja iz oblasti tranzicije.

3. Zaključak i prijedlog Komisije

Magistarski rad Jelene Kasavice predstavlja originalan i samostalan rad kandidatkinje, koji je
usklađen sa odobrenom prijavom. Na korektan način su formulisani predmet i cilj istraživanja i
polazne hipoteze. Kandidatkinja je pažnju usmjerila na aktuelno područje, procese tranzicije u
zemljama Jugoistočne Evrope, a odabrane zemlje su Bosna i Hercegovina Rumunija i
Hrvatska. Korišćenjem adekvatnih metoda deskriptivne statističke analize, metoda dokazivanja
i opovrgavanja i drugih metoda, uspješno su testirane unaprijed definisane hipoteze i istaknuti
relevantni zaključci. Na osnovu toga, ocjenjujemo da je magistarski rad dao očekivane
rezultate.

5
Komisija predlaže Naučno-nastavnom vijeću Ekonomskog fakulteta Brčko da kandidatkinji
Jeleni Kasavici odobri javnu odbranu magistarskog rada pod nazivom: ''Tranzicija u
zemljama Jugoistočne Evrope sa osvrtom na Bosnu i Hercegovinu''.

U Brčkom, novembar, 2017. godine

K o m i s i j a:

Prof. dr Goran Popović, predsjednik

________________________________
Prof. dr Hamid Alibašić, član
________________________________
Doc. dr Lejla Terzić, član
________________________________