περιοχή μελέτης Στις παρυφές του οικιστικού συγκροτήματος Καλαμάτας, βρίσκεται οικόπεδο που φιλοξενεί διώροφο κτήριο με ξεμπαζωμένο

νο υπόγειο με χρήση εκπαιδευτηρίου –

βρεφονηπιακού σταθμού, κατασκευασμένο το 1992 και νομίμως υφιστάμενο, σύμφωνα με την οικοδομική άδεια και την μεταγενέστερη νομιμοποίηση αυθαιρέτου.

Χαρακτηριστικό στοιχείο του δομημένου περιβάλλοντος περιμετρικά της περιοχής μελέτης είναι το πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα δόμησης, με μεγάλες ιδιοκτησίες
της τάξεως των 2000 με 4000 μ², ενώ τα κενά, άκτιστα, οικόπεδα αποτελούν μεγάλο ποσοστό του ευρύτερου συνόλου, σε αντιδιαστολή με το πυκνό, συνεκτικό
κεντρικό αστικό ιστό της Καλαμάτας. Η προσπελασιμότητα του κτηρίου επιτυγχάνεται από την οδό Αρτέμιδος, που αποτελεί υπερτοπικό άξονα της πόλης από Βορρά
προς Νότο, ενώ υπάρχει πρόσβαση από την οδό Λυκούργου προς την περιοχή, διασυνδέοντας τις νότιες περιοχές με το οικόπεδο. Πρόκειται για μια περιοχή που
αποτελεί ζώνη υποδοχής της μελλοντικής επέκταση της πόλης και συγκεκριμένα, βρίσκεται στην θέση Γουλιμίδες, εκτός σχεδίου, εντός ΓΠΣ Καλαμάτας ζώνη ΕΠΧ1
(Επιχειρησιακό Κέντρο), στην οποία πρόβλεψη του μελετητή του Πολεοδομικού Σχεδίου είναι η αύξηση της κατοικίας και των συνοδών εκπαιδευτικών, πολιτιστικών
και αθλητικών εγκαταστάσεων.

Η πόλη της Καλαμάτας και η θέση της περιοχής μελέτης.

[πηγή: googlemaps]

κτήριο Η κατασκευή του κτιρίου έγινε σύμφωνα με την υπ’ αριθ. 391/1992 Ο.Α. και σε εφαρμογή των Πολεοδομικών και Κτιριοδομικών Κανονισμών. Συνολικά η
καλυπτόμενη επιφάνεια του είναι 328,90 τ.μ. και η συνολική δομήσιμη επιφάνεια είναι 654,80 τ.μ. που κατανέμεται σε τρία επίπεδα.

Η επιλογή του κτηρίου έγινε γιατι πρόκειται κατ’αρχάς για έναν από τους σημαντικότερους βρεφονηπιακούς σταθμούς της πόλης. Σχεδιάστηκε εξαρχής ως κατοικία
και άλλαξε την χρήση του μεταγενέστερα με αποτέλεσμα να μην έχει σχεδιαστεί a priori για την λειτουργία που επιτελεί. Παράλληλα, κατασκευασμένο με τους
κανονισμούς της εποχής, γνώρισε μεταγενέστερες μετασκευές, όπως και πολλά κτήρια της χώρας που παρουσιάζουν την παθογένεια της αυθαιρεσίας, με συνέπεια
να αυξάνει την επιφάνεια του δίχως σχεδιασμό και μελέτη για τους νέους χώρους που προέκυψαν.

Η μονάδα με την δυνατότητα των χώρων που διαθέτει και που αναπτύσσεται σε 3 επίπεδα μπορεί αναλυτικά να εξυπηρετήσει :
στην στάθμη 1: σε 3 αίθουσες απασχόλησης 63 νήπια, με 1 αίθουσα υπνου εμβαδού 328,90 τ.μ.
 Υπάρχουν στην στάθμη αυτή γραφείο διεύθυνσης, σιδερωτήριο, πλυντήριο, αποθήκες, λεβητοστάσιο, γραφείο πολλαπλών χρήσεων, WC προσωπικού
στην στάθμη 2: σε 3 αίθουσες ύπνου 34 βρέφη, σε 2 αίθουσες απασχόλησης μεγαλύτερων βρεφών, εμβαδού 238,20 τ.μ.
Υπάρχουν στην στάθμη αυτή γραφείο πολλαπλών χρήσεων, μόνωση, χώρο υποδοχής, χώροι υγιεινής, τραπεζαρία, κουζίνα, χώρος παρασκευής γάλακτος, χώρος
προσωπικού, αποθήκες (τροφίμων, γενική, είδη καθαριότητας)
στην στάθμη 3: σε 2 αίθουσες ύπνου 14 βρέφη, σε 1 αίθουσα απασχόλησης μεγαλύτερων βρεφών, εμβαδού 87,70 τ.μ.
Υπάρχουν στην στάθμη αυτή 2 χώροι υγιεινής (WC κοινού, λουτρό νηπίων)

Η συνολική δυναμικότητα της μονάδας μπορεί να εξυπηρετήσει 48 βρέφη και 63 νήπια.

Δορυφορική ορθοφωτογραφία του κτηρίου και φωτογραφικό οδοιπορικό

[πηγή: ktimatologio.gr, φωτογραφική αποτύπωση, ίδια επεξεργασία]

Στο κτήριο λειτουργεί τις πρωινές ώρες Βρεφονηπιακός Σταθμός και τις απογευματινές ώρες Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών από 5 έως 12 ετών με
περίοδο λειτουργίας 11 μήνες τον χρόνο εκτός Αυγούστου.

περιβαλλοντικά Η ανάλυση του τοπικού κλίματος είναι σημαντική κατά τον σχεδιασμό ενός χώρου, ώστε να γίνεται εκμετάλλευση των επικρατούντων κλιματολογικών συνθηκών.
δεδομένα Η περιοχή της Καλαμάτας ανήκει στις περιοχές με θερμό έως πολύ θερμό κλίμα με υψηλά ποσοστά υγρασίας, ήπιους χειμώνες και ιδιαίτερα θερμά καλοκαίρια.
Ανήκει στην κλιματική ζώνη Α, έχει εύκρατο κλίμα, μεγάλη ηλιοφάνεια, υψηλό ποσοστό υγρασίας, ενώ τις βραδινές ώρες, κυριαρχεί η απόγειος αύρα, αέρας
Βορειοανατολικής συνιστώσας που κατέρχεται μέσω της κοιλάδας του ποταμού Νέδοντα. Στην περιοχή διακρίνεται κυρίως ένας Βορινός άνεμος από τα ορεινά
τμήματα, αλλά και οι βραδυνές ανταλλαγές μαζών από την θάλασσα. Ειδικότερα, παρουσιάζονται μικρής έντασης νοτιοδυτικοί και βόρειοι άνεμοι κυρίως λόγω της
επίδρασης της θάλασσας νότια της πόλης. Σον χειμώνα παρατηρείται ψυχρό ρεύμα από τον βορρά, ενώ το καλοκαίρι ο αέρας ανεβαίνει με αντίθετη κατεύθυνση
από τη θάλασσα (φαινόμενο θαλάσσιας αύρας), λειτουργώντας ως στοιχείο δροσισμού. Κατά τη θερμή περίοδο οι επικρατούντες άνεμοι δημιουργούν αίσθηση
δροσισμού στους χρήστες (επιθυμητή), ενώ αντίθετα τον χειμώνα σε συνδυασμό με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες, δυσχεραίνουν τις συνθήκες θερμικής άνεσης.

Τα χαρακτηριστικά του κλίματος σε συνδυασμό με το σύστημα δόμησης, την γεωμετρία κτηρίων και δρόμων, τη τοπογραφία - μορφολογία του εδάφους, τα
χρησιμοποιούμενα υλικά καθώς και τις λειτουργίες που λαμβάνουν χώρα στον ευρύτερο χώρο αποτελούν σημαντικές παραμέτρους για την εκτίμηση της ποιότητας
του περιβάλλοντος και του μικροκλίματος στην άμεση περιοχή μελέτης. Με βάση αυτά αξιολογείται και η περιβαλλοντική συμπεριφορά του κτηρίου και οι
συνθήκες θερμικής άνεσης.
 Γενικότερα στο οικιστικό συγκρότημα διαπιστώνεται ήπιο ανάγλυφο με μικρές νοτιοδυτικές κλίσεις προς τη θάλασσα. Ωστόσο η πόλη της Καλαμάτας περικλείεται
βόρεια και ανατολικά από ορεινούς όγκους και υψομετρικές εξάρσεις, που προστατεύουν σε κάποιο βαθμό τον αστικό ιστό. Η θέση της περιοχής μελέτης και η
γειτνίαση της με πολλούς ανοικτούς, άκτιστους χώρους, αφήνει εκτεθειμένο τον χώρο στους Βορεινούς και Νοτιοδυτικούς ανέμους. Αυτό σημαίνει μικρές
κτιριακέςπυκνότητες, πανταχόθεν ελεύθερα κτίσματα, μηδενική κλίση εδάφους και ανυπαρξία μορφολογικών εξάρσεων, ενώ λόγω της εγγύτητάς της́ στην
παραλιακή ζώνη, καθιστά την υγρασία χαρακτηριστικό στοιχείο της περιοχής. Επί του οικοπέδου εντοπίζονται σποραδικά́ στοιχεία σε σειρά υψηλής φύτευσης
(κυπαρίσσια), δίχως να έχουν σχεδιαστεί με οργανωμένο τρόπο για να προσφέρουν ουσιαστική ηλιοπροστασία και ανεμοπροστασία και ελαιόδενδρα.

Επίσης, η ταχύτητα του ανέμου φαίνεται να επηρεάζεται από την αραιοκατοίκηση της περιοχής και το πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα με τον χαμηλό Συντελεστή
Δόμησης, ενώ η ύπαρξη της υπερτοπικής οδού Αρτέμιδος, που γειτνιάζει με το οικόπεδο, λειτουργεί ως «φαράγγι», διοχετεύοντας τον αέρα σε διάφορες
κατευθύνσεις. Ο άξονας της οδού σε συνδυασμό με τους ελεύθερους χώρους που υπάρχουν κατά μήκος της, εξασφαλίζουν ένα βασικό κανάλι ανεμοπεράσματος
στη κεντρική περιοχή από βορρά και νότο.

Πίνακες με τα κλιματικά στοιχεία της περιοχής: Θερμοκρασία, Υγρασία, Βροχόπτωση, Ένταση Ανέμου σε ετήσιο κύκλο ανά μήνα
[πηγή: Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία www.hnms.gr]

Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής μελέτης καλύπτεται από φυτεύσεις με απρογραμμάτιστο τρόπο, δίχως ουσιαστική ανεμοπροστασία και ηλιοπροστασία, ενώ ο
όμορος υπερτοπικός άξονας αποτελείται από σκληρά δομικά υλικά και μη-υδροπερατές επιφάνειες που χαρακτηρίζονται από χαμηλή λευκαύγεια και υψηλή
θερμοχωρητικότητα, ενώ η διέλευση μεγάλης κυκλοφορίας οχημάτων ενισχύει τη συγκέντρωση ρύπων και τις συνθήκες δυσφορίας στους κατοίκους κυρίως τους
καλοκαιρινούς μήνες.

Οι ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής επιβάλλουν μια μελέτη που να διαθέτει μέριμνα για τον έντονο νότιο ήλιο. Αυτό μπορεί να συμβεί με την
εξασφάλιση φυσικών ρευμάτων δροσισμού στο κτίσμα τις ώρες και ημέρες του έντονου θέρους, προστασία με στοιχεία φύτευσης του κτιριακού όγκου από τη νότια
πλευρά όπου και υποφέρει από την υπερέκθεση στον ήλιο, στοιχεία στις διαμορφώσεις εξωτερικού χώρου που να ενισχύουν την οπτική και θερμική άνεση, την
παρουσία υδάτινων επιφανειών και την τοποθέτηση σκιάστρων. Παράλληλα, αναζητουνται κατάλληλες διατάξεις ανεμοπροστασίας για τους βορεινούς ανέμους τον
χειμώνα.

σχεδιαστικές Το κτήριο σχεδιαστηκε εξαρχής ως ιδιωτική κατοικία την δεκαετία του ’90, συνεπώς μελετήθηκαν ζητήματα χωροθέτησης που αφορούσαν την ικανοποίηση των
αρχές αναγκών των χρηστών και την τοποθέτηση του κτηρίου σε σχέση με τον κύριο άξονα πρόσβασης, δίχως να απασχολεί κάτι παραπάνω τους μελετητές. Έτσι,
προέκυψε ένα γραμμικό, μονολιθικό, κτίσμα που ακολουθεί τον προσανατολισμό του οικοπέδου, με την χαρακτηριστική θέση των μεγάλων πλευρών κάθετα στο
άξονα Β – Ν, που δίνει ευκαιρίες πολύ καλού φυσικού αερισμού, αλλά γεννά ζητήματα προστασίας από τον κρύο Βορεινό άνεμο και τη ζέστη του Νότου.
Δευτερευόντως, η μελέτη επικεντρώνεται στον βασικό κυκλοφοριακό άξονα που βρίσκεται σε άμεση επαφή με το οικόπεδο, αλλά αποτελεί και πηγή όχλησης και
διάσπασης της προσοχής.
Στα σχέδια Α01 έως και Α09 παρουσιάζεται μια πλήρη σειρά αρχιτεκτονικών σχεδίων (τοπογραφικό, διάγραμμα κάλυψης, κατόψεις, τομές και όψεις). Η τεχνολογία
κατασκευής του κτηρίου βασίστηκε στην συμβατική κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα, με επικάλυψη από πλάκα σκυροδέματος (και τμήματά τους κεραμοσκεπή
δια πλακός), εξωτερικές τοιχοποιές από διπλούς ορθοδρομικούς τοίχους και εσωτερικές τοιχοποιές από μονούς δρομικούς, θεμελίωση από γενική κοιτόστρωση,
περιμετρικά στοιχεία σκυροδέματος για τους τοίχους του υπογείου που βρίσκονται σε επαφή με το έδαφος, τριπτά ανοικτόχρωμα επιχρίσματα και κεραμικά
πλακίδια δαπεδόστρωσης. Στο κτήριο λειτουργεί για την κάλυψη των θερμικών αναγκών λέβητας πετρελαίου, και για την ψύξη αυτόνομα κλιματιστικά, ενώ παροχή
ζεστού νερού χρήσης πραγματοποιείται από απλούς ηλιακούς συλλέκτες.

Σχεδιαστικά, με την αλλαγή στην χρήση του, ο βρεφονηπιακός σταθμός αποτελείται από ένα επίμηκες εσωστρεφές κτιριακό σύνολο σε διάφορα επίπεδα, που οδηγεί
τον χρήστη στην βορεινή του όψη, τόσο για να εισέρθει στο κτίριο, όσο και για να κυκλοφορήσει στις βασικές λειτουργίες του διαμέσου του άξονα βορρά νότού. Έτσι
και αλλιώς η χρήση του σταθμού έχει δυο ισάξιες λειτουργικές ενότητες, το εκπαιδευτικό παιχνίδι με χώρο διεξαγωγής τον πυρήνα της αίθουσας, αλλά και την
εκτόνωση στον αύλειο χώρο και τους ενδιάμεσους ημυιπαίθριους χώρους, όπου υπάρχουν παραταγμένες κούνιες και υπαίθρια παιχνίδια, με στόχο τη
δραστηριότητα και την κοινωνικοποίηση των παιδιών.
θερμοπερατότητα Η τυπολογία της κατασκευής μπορεί να αναζητηθεί, εξετάζοντας με αναλυτικό τρόπο τον υπολογισμό
του συντελεστή θερμοπερατότητας U [W/m2K)] για έναν τυπικό εξωτερικό τοίχο του κτιρίου (νότια
πλευρά) και αξιολόγησή του με βάση τις μέγιστες επιτρεπόμενες τιμές του συντελεστή
θερμοπερατότητας δομικών στοιχείων για την συγκεκριμένη κλιματική ζώνη.

Ειδικότερα, ο εξωτερικός τοίχος αποτελείται κατά σειρά από την εξωτερική πλευρά, από
τριπτό επίχρισμα ασβεστοτσιμενοκονίαμα (ανοικτόχρωμο), διπλή δρομική οπτοπλινθοδομή πάχους 9
εκ., αφρώδη εξηλασμένη πολυστερίνη πάχους 5 εκ. με κενό αέρα 3 εκ. και επίσης διπλή δρομική
οπτοπλινθοδομή πάχους 9 εκ. και εσωτερικό επίχρισμα. Συνολικά η τοιχοποιία έχει πάχος 30 εκ.

Ο συνδυασμός επαρκεί και πληρεί τον έλεγχο θερμομονωτικής επάρκειας (U=0,459 < 0,600= Umax), εν
τούτοις η διάταξη είναι προβληματική. Αξίζει να σημειωθεί ότι την περιοδο εκείνη δεν μονωνόνταν τα
κατακόρυφα (υποστυλώματα) και οριζόντια (σενάζ, δοκάρια) δομικά στοιχεία, με αποτέλεσμα να είναι
εντελώς αμόνωτα, αλλά και να παρατηρούνται θερμογέφυρες στην διεπιφάνεια με άλλα στοιχεια.

Επίσης, στο κτήριο δεν έγιναν βασικές επιλογές στα ανοίγματα, όπως αυτή των θερμοδιακοπτόμενων
αλουμινίων και των ενεργειακών υαλοπινάκων, με αποτελεσμα την απώλεια σημαντικού ποσοστού
θερμότητας.

Παράλληλα, η πλάκα εξηλασμένης πολυστερίνης είναι ένα μονωτικό υλικό που απαιτεί μεγάλη
ενέργεια και πόρους για την παραγωγή και μεταφορά του.

Ένας τελευταίος τρόπος αξιολόγησης του κτιρίου είναι το κατά πόσο η κατασκευή του κτηρίου σε
επίπεδο διαχωριστικών τοίχων – περίβλημα από το περιβάλλον προστατεύει το μικροκλίμα του
κλειστού τμήματος. Αν δηλαδή και σε ποιο βαθμό η διπλή δρομική οπτοπλινθοδομή συμβάλει στη
διατήρηση της θερμικής άνεσης .

ευρήματα Για την κριτική της βιοκλιματικής και περιβαλλοντικής λειτουργίας του κτιρίου, καθώς και των συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης των χρηστών, συγκεντρώθηκαν
ερωτηματολόγια από το Διδακτικό προσωπικό, τα Παιδιά του ΚΔΑΠ και τους Γονείς. Κάθε μια από τις παραπάνω ομάδες βιώνει το χώρο διαφορετικά, για αυτό και έχει
από αυτόν διαφορετικές απαιτήσεις και προσδοκίες.

Ειδικότερα, οι εργαζόμενοι μίλησαν για τα έντονα θερμοκρασιακά προβλήματα των χώρων διδασκαλίας: κρύο το χειμώνα και ζέστη το καλοκαίρι. Από την Διεύθυνση,
εκφράστηκαν ανησυχίες για τις μεγάλες καταναλώσεις ρεύματος και πετρελαίου, προκειμένου να επιτευχθεί σωστή θερμοκρασία εντός των χώρων διδασκαλίας και
εξέφρασαν την αντίθεση τους στην απογυμνωμένη αυλή, στην υπερέκθεση των παιδιών στον καλοκαιρινό ήλιο και στην ένταση του φαινομένου της θαμβωσης. Οι
γονείς εξέφρασαν κυρίως τους φόβους τους για την προσέλευση και αποχώρηση των μαθητών που γίνεται επί της κεντρικής υπερτοπικής οδού, και για τον ασκεπή
αύλειο χώρο. Τα παιδιά εξέφρασαν την χαρά τους για τον μεγάλο, ακάλυπτο, περιβάλλοντα χώρο, την αντίθεσή τους για τους σκοτεινούς χώρους τον χειμώνα και το
γεγονός ότι δεν μπορούν να δουν τον ουρανό, και για τα σκληρά υλικά που χρησιμοποιούνται στις καλυπτόμενες επιφάνειες.

Τα παραπάνω συμπεράσματα σε συνδυασμό με την μελέτη της περιοχής και του κτηρίου, εξάγουν το συμπέρασμα ότι ο βρεφονηπιακός σταθμός φιλοξενείται σε μια
μια συμβατική, ενεργοβόρο οικοδομή, που δεν λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και απαιτήσεις της χρήσης που φιλοξενεί, ούτε εκμεταλλεύεται τις περιβαλλοντικές
συνθήκες της περιαστικής περιοχής. Μια σειρά από επεμβάσεις που αφορούν την αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης από λέβητες πετρελαίου σε αντλίες
θερμότητας, την αντικατάσταση με επιλεκτικούς επίπεδους ηλιακούς συλλέκτες του υφιστάμενου ηλιακού θερμοσίφωνα, την επαρκέστερη μόνωση δωμάτων, τον
φυσικό φωτισμό και την τοποθέτηση αυτοματισμών ελέγχου ενεργειακού φωτισμού με την χρησιμοποιηση λαμπτήρων led τεχνολογίας, την αντικατάσταση
κουφωμάτων με θερμοδιακοπτομενα και ενεργειακά διπλά υαλοστάσια, την πρόβλεψη σκίαστρων επι της νότιας όψης, τον πλήρη επανασχεδιασμό του αυλειου
χώρου για καλύτερη σκίαση και αλλαγή υλικών δαπεδόστρωσης, την εξέταση στοιχείων φύτευσης ανατολικά παράλληλα με την οχλούσα οδό με στόχο τη δημιουργία
οπτικού και ηχητικού φράγματος, αλλά και βόρεια για ανεμοπροστασία, είναι μερικές από τις αλλαγές που θα έπρεπε να γίνουν για να μετασχηματιστεί το κτή́ριο σε
 μη ενεργοβόρο, αλλά και να μεταλαμπαδεύει στο νεαρό χρήστη τις αξίες της ορθής διαχείρισης των πόρων, της εξοικονόμησης ενέργειας και κυρίως του σεβασμού στο
περιβάλλον.

βιοκλιματική Μια επέμβαση βιοκλιματικής αναβάθμισης θα στόχευε:

αναβάθμιση - στην βελτίωση των συνθηκών θερμικής άνεσης και διαβίωσης των χρηστών του κτηρίου
- στη βελτίωσης του μικροκλίματος της περιοχής
- στην μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση με χρήση όσο τον δυνατόν φυσικών, ανανεώμενων υλικών που απαιτούν μικρότερη περιβαλλοντική ανάλωση
- στον περιορισμό της εκλυόμενης ενέργειας
- στα καλύτερα μονωμένα κτήρια
- στην καλύτερη ηχοπροστασία από τους θορύβους
- στην εκμετάλλευση του φυσικού ηλιασμού και δροσισμού όπου είναι επιθυμητή, ακόμη και στην συμπαραγωγή οικιακής ενέργειας.
- στην εκπαιδευτική αξία που θα προσφέρει ο επανασχεδιασμός, στην μόρφωση περιβαλλοντικής αγωγής

Ειδικότερα, η αναβάθμιση αφορά και την διαμόρφωση των υπαίθριων χώρων και την τροποποίηση του μικροκλίματος της περιοχής. Η ορθή διαμόρφωση μπορεί να
χρησιμοποιηθεί ως μέσο ελέγχου του ηλιασμού και της ροής του ανέμου και στην μείωση του θορύβου και της ρύπανσης. Επίσης, με την βιοκλιματική αναβάθμιση
μπορεί ανα επιτευχθεί τροποποίηση της διευθυνσης και της ταχύτητας των ανέμων και των ρευμάτων αέρα, σκιασμό των επιφανεριών, ελεγχο της ανακλαστικότητας
και δροσισμό μέσω της διαπνοής των φυτών και της εξάτμισης του νερού.

Έτσι, προτείνεται η ενίσχυση και εξειδίκευση της φύτευσης. Στο ανατολικό μέρος του οικοπέδου που συνορεύει με την κυκλοφορία της Αρτέμιδος, τοποθετούνται
χαμηλά και υψηλά εμπόδια πρασίνου, που εγκλωβίζουν τους εκλυόμενους ρύπους από τα οχήματα, επιτυγχάνοντας και μερική ηχοπροστασία. Στο βορινό τμήμα,
για την ανακοπή των ισχυρών βορινών ανέμων, τοποθετούνται κυπαρίσσια σε ικανοποιητική απόσταση, ώστε να μην εμποδίζουν τον φυσικό φωτισμό, και για τον
ίδιο λόγο τοποθετούνται νοτιοδυτικές συστάδες δέντρων.

Στον αύλειο χώρο και όπου υπάρχει πρόσβαση αυτοκινήτου, όπου τώρα χρησιμοποιείται σκουρα άσφαλτος, προτείνεται η αντικατάσταση των δαπέδων, με
σχιστόπλακες σε υπόστρωμα άμμου εν ξηρώ, που ευνοεί την απορρόφηση του νερού της βροχής, ενώ οι μεταξύ τους αρμοί θα παραμένουν ανοικτοί για να
επιτρέψουν την διελευση του νερού ή αν δεν γίνεται διαφορετικά η χρήση ανοιχτόχρωμης ασφάλτου (με πρόσμιξη λευκών ή ανοιχτόχρωμων αδρανών). Επίσης,
φυσικοί κυβόλιθοι διαφόρων ειδών, που τοποθετούνται σε ένα υπόστρωμα από συμπιεσμένη και αλφαδιασμένη άμμο, θα χρησιμοποιηθούν για να τονίσουν τις
κινήσεις εντός του περιβάλλοντος χώρου.

Στέγαστρα με ξύλινες πέργκολες τοποθετούνται για ηλιοπροστασία, επειδή η ξυλεία είναι φυσικό ανανεούμενο υλικό, και έχει τη μικρότερη περιβαλλοντική
άναλωση, ενώ για την κατεργασία της την μικρότερη υποβάθμιση. Αντί για πλήρη σκιασμένα στέγαστρα, προτιμούνται οι ημιανοικτού τύπου πέργκολες, που θα
επιτρέψουν τις ευεργετικές κινήσεις του ανέμου.

Επίσης, οι επεμβάσεις στον ακάλυπτο χώρο ολοκληρώνονται στο σχέδιο επέμβασης Ε01 με την τοποθέτηση επιδαπέδιου συντριβανιού που θα φέρει το υγρό
στοιχείο στο εσωτερικό αυλής, ιδίως στο κομμάτι που είναι εντελώς εκτεθειμένο στον ήλιο τους θερινούς μήνες.

Τα εκπαιδευτήρια σχεδιάζονται με τρόπο ώστε να προσφέρουν κατάλληλο φυσικό φωτισμό και αερισμό και εύκολη και ασφαλή πρόσβαση στους υπαίθριους
χώρους. Κυρίως πρέπει να επιτυγχάνεται χρήση του φυσικού φωτισμού που εμφανίζει τα πλεονεκτήματα της μείωσης του τεχνητού φωτισμού, άρα εξοικονόμηση
ενέργειας, επιτρέπει στην συμβολή της ορατής ακτινοβολίας στη θέρμανση του χώρου και δημιουργεί συνθήκες οπτικής άνεσης και τόνωσης της ανθρώπινης
δραστηριότητας. Παράλληλα, ο ρόλος των συστημάτων ηλιοπροστασίας συνοψίζεται στην μείωση του κινδύνου υπερθέρμανσης και θάμβωσης, από την
παρεμπόδιση της απαυθείας ηλιακής ακτινοβολίας και στην βελτίωση της κατανομής του φυσικού φωτισμού στο χώρο.

Πέρα από τα μέτρα για παροχή φυσικού δροσισμού (θερμομόνωση, σκιασμός ανοιγμάτων, περιορισμός εσωτερικών προσόδων) υπάρχουν κατάλληλα συστήματα
παθητικού δροσισμού όπως αυτά που αποδίδουν κατά την διάρκεια της ημέρας και καλύπτουν τις αίθουσες παιχνιδιού και δραστηριοτήτων. Έτσι, μπορεί να
εφαρμοστεί σύστημα νυχτερινού δροσισμού με αερισμό και έμμεσο δροσισμό από το έδαφος.
 Αξίζει να σημειωθεί ότι το κτήριο δεν κατασκευάστηκε για αυτή την χρήση του. Το ορθότερο θα ήταν να επανασχεδιαστεί από την αρχή, διασπώντας τον μονολιθικό
όγκο του, δημιουργώντας μεγαλύτερες εσοχές, προστατευόμενες περιοχές, διαδρομές κίνησης και ημιυπαίθριους χώρους στο εσωτερικό του. Δυστυχώς όμως μια
τέτοια λύση θα’ταν οικονομικά ανέφικτη στην πράξη, συνεπώς προτιμήθηκε μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση στην βιοκλιματική αναβάθμιση του χώρου.

Τηρήθηκαν ακόμη και αστοχίες της χάραξης, όπως η είσοδος από την Βορεινή πλευρά του κτηρίου, αντί της ορθότερης υπήνεμης νότιας πλευράς, αφου τέτοια λύση,
λόγω της θέσης της κουζίνας, του κλιμακοστασίου και του προθαλάμου θα οδηγούσε σε μεγάλες εσωτερικές αλλαγές. Αντίθετα, προτιμήθηκε η προστασία της
εισόδου με υψηλή φύτευση και πρόσθετο στέγαστρο και η διατήρηση μεν του κελύφους, αποφεύγοντας τις μεγάλες εσωτερικές διασκευές, και απλά την μεταφορά
κάποιων χρήσεων και δραστηριοτήτων σε βέλτιστες θέσεις, όπως σε βορεινούς χώρους που εξασφαλίζουν σταθερή ποσότητα φωτός καθ’όλο τον χρόνο (ο σταθμός
λειτουργεί 11 μήνες εκτός Αυγούστου)

Οι οικοδομικές εργασίες περιορίστηκαν στην διάνοιξη παραθύρων στους υπόγειους χώρους με cour-anglaises και στην διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με μια
οικονομία κλίμακας που προστατεύει τα παιδιά από τον ήλιο και τους χειμωνιάτικους ανέμους. Παράλληλα, χώροι με φυσικά υλικά, όπως αμμοδόχοι
τοποθετήθηκαν, εγκαταστάθηκε επιδαπέδιο συντριβάνι για παιχνίδι αλλά και για δροσισμό τους θερινούς μήνες, σχεδιάστηκαν στέγαστρα για την παραμονή και την
σκιερή δραστηριότητα, ενώ επιδιώχθηκε η αντικατάσταση της ασφάλτου με σχιστόλιθους.

Επίσης, προτιμήθηκε η προστασία της εισόδου με υψηλή φύτευση και πρόσθετο στέγαστρο και η διατήρηση μεν του κελύφους, αποφεύγοντας τις μεγάλες
εσωτερικές διασκευές, αλλά επενδύοντας σε δευτερογενείς αλλαγές, όπως στην αντικατάσταση κουφωμάτων με αλουμινίου θερμοδιακοπτόμενα με διπλούς
ενεργειακούς υαλοπίνακες, σε αντικατάσταση των συστημάτων ψύξης, θέρμανσης με αντλία θερμότητας με υψηλό COP και EER, με αναβάθμιση του ηλιακού
συλλέκτη και υποβοήθηση με φωτοβολταϊκά πανελ και αναβάθμιση των αυτοματισμών ελέγχου φωτισμού.

σύνθεση Στις Κατόψεις, στις τομές και στις όψεις παρουσιάζονται οι βασικές αλλαγές των βελτιώσεων που προτείνονται για να συνεισφέρουν στη καλύτερη ενεργειακή
συμπεριφορά του κτιρίου. Τα κυριότερα εντοπίζονται στα παρακάτω σημεία:
- φυτεμένο δώμα
- τοποθέτηση επιλεκτικού επίπεδου ηλιακού συλλέκτη
- χρήση φωτοβολταϊκών πάνελ για την συμπαραγωγή ζεστού νερού χρήσης και ενέργειας για τις οικίες
- τοποθέτηση αντλίας θερμότητας στο δώμα (εξωτερική μονάδα) για την κάλυψη των θερμικών και ψυκτικών αναγκών με την τοποθέτηση fan coils στο εσωτερικό
και την απομάκρυνση του λέβητα πετρελαίου,
- τοποθέτηση εξωτερικής πρόσθετης θερμομόνωσης στον βορεινό τοίχο που εντοπίζεται μεγάλη απώλεια θερμότητας τον χειμώνα κατά τους χρήστες,
- αντικατάσταση κουφωμάτων με θερμοδιακοπτόμενα αλουμινίου με διπλούς υαλοπίνακες με διάκενο αερίου argon στο εσωτερικό τους,
- σίτες εξαερισμού για τους θερινούς μήνες,
- διάνοιξη παραθύρων για το υπόγειο σε cour-anglaises,
- τοποθέτηση πλευρικής προεξοχής για την προστασία από νοτιοδυτικούς ανέμους (για τους βόρειους χρησιμοποιήθηκε υψηλή φύτευση σ τα όρια του οικοπέδου),
- προσθήκη στεγάστρου Α1 σε νότιο παράθυρο,
- αλλαγή της χρήσης σε εσωτερικούς χώρους με την χρησιμοποιήση βορεινών χώρων για παιχνίδι, δραστηριότητα, γραφείο και διάβασμα που εξασφαλίζουν
σταθερό φως καθόλη την διάρκεια του χρόνου, και σε νότια με ανατολικομεσημβρινούς χώρους ύπνου.
- αποφεύγονται επίσης χρήσεις σε επαφή με τα περιμετρικά τοιχεία του υπογείου χωρίς αυτά να μονωθούν/στεγναοποιηθουν πρόσθετα.
ενδεικτικές όψεις Ζητήθηκε η επεξεργασία και η σχεδίαση των νέων όψεων που ανταποκρίνονται σε βιοκλιματικές παραμέτρους (φωτισμός, δροσισμός, σκίαση), καθώς και στην οπτική
και θερμική άνεση των χρηστών του. Σύμφωνα με το σχέδιο Ε7 που παρουσιάζεται παρακατω, ομαδοποιούνται όλες οι αλλαγές που προτείνονται στο κέλυφος του
κτηρίου και οπτικοποιούνται στις ενδεικτικές όψεις του κτηρίου. Παρότι έχει αποφευχθει η γεωμετρική αλλαγή των διαστάσεων του κελύφους, επιδιώκεται η αλλαγή
των υλικών που το συνθέτουν σε ψυχρότερα, στην τοποθέτηση φυτεμένου δώματος και στην επιλεκτική προσθήκη στοιχείων ηλιοπροστασίας και ανεμοπροστασίας
(πλευρική προεξοχή, στέγαστρο Α1)
επίπεδο θερμικής Ζητήθηκε επίσης ο έλεγχος της θερμικής άνεσης στον χώρο για ένα ζεύγος τιμών θερμοκρασίας και υγρασίας που θεωρούμε
άνεσης ότι θα επικρατούν στο υπό εξέταση κτίριο, χρησιμοποιώντας τα διαγράμματα Markus & Morris.

Σύμφωνα με τους κλιματικούς πίνακες που παρατίθενται παραπάνω, στην πόλη της Καλαμάτας τον Ιούνιο, παρουσιάζεται
ποσοστό υγρασίας περίπου 60 % (58,1) και θερμοκρασία που κινείται από την μέση τιμή της (24,1 βαθμούς μέχρι την μέγιστη
ημερήσια θερμοκρασία 26,8 (θεωρούμε θερμοκρασία 25 βαθμούς Κελσίου).

Για τις επιλεγόμενες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας από το διάγραμμα προκύπτει ότι στο κτήριο και στην περιοχή
μελέτης εξασφαλίζονται οι συνθήκες θερμικής άνεσης σε οριακό επίπεδο.

Οι οριακές τιμές των αποτελεσμάτων είναι αναμενόμενες, αφου η θέση της περιοχής μελέτης στην Α’ κλιματική ζώνη, στο
νοτιότερο άκρο της δυτικής Πελοποννήσου, εμφανίζει εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες υγρασίας και μεγάλες για την εποχή
θερμοκρασίες.

μάσκα σκιασμού Ζητήθηκε η επιλογή ενός παραθύρου στο κτίριο για το οποίο αρχικά δεν είχε σκίαστρο, και ζητήθηκε η πρόταση για το καταλληλότερο σκίαστρο, το οποίο θα
σχεδιαστεί στην κάτοψη και τομή του παραθύρου. Στη συνέχεια, θα υπολογιστει το αζιμούθιο του παραθύρου ως προς τον νότο και τέλος, χρησιμοποιώντας την
μάσκα σκιασμού, καθώς και το κυλινδρικό διάγραμμα θα δείξετε ποιές ώρες και μήνες του χρόνου εισέρχεται απευθείας ηλιακή ακτινοβολία από το παράθυρο.

Επιλέγεται το κούφωμα Α1 όπως αποτυπώνεται στα σχέδια επέμβασης (Ε03, Ε07, Ε08) στο οποίο τοποθετείται πρόβολος, πλάτους 1,20 μ. Το παράθυρο βρίσκεται
κάθετο στον άξονα Β-Ν, με καθαρά Νότιο προσανατολισμό, άρα και υπερέκθεση στον ήλιο, ιδίως τους θερινούς μήνες. Εντοπίζονται οι γωνίες φυσικού φωτισμού Φ1
και Φ2, που σχηματίζει η ποδιά του παραθύρου και το μέσο του ανοίγματος αντίστοιχα και στην συνέχεια εντοπίζονται οι γωνίες στο διάγραμμα μέτρησης σκιασμού
χρωματίζοντας την περιοχή που σχηματίζουν η καμπύλη της φ2 (γκρί περιοχή) με την καμπύλη της φ1 (σκούρα περιοχή). Το αποτέλεσμα της διαδικασίας εικονίζεται
στο δεξιά διάγραμμα.

Αναλύοντας τη Λευκή περιοχή, συμπεραίνουμε ότι τους μήνες Οκτώβριο, Νοέμβριο, Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο, δηλαδή όλο το φθινόπωρο & χειμώνα από
την ανατολή του ηλίου και μέχρι τη λήξη του σχολικού ωραρίου ο ήλιος λούζει το χώρο ανεμπόδιστα, παρέχοντας ευεργετική ζέστη & φωτισμό. Στην συνέχεια στην
γκρίζα περιοχή εικονίζεται η Ανοιξιάτικη φάση (Μάρτιος – Απρίλιος) που το παράθυρο λούζεται από το φως κατά το ήμισυ του ύψους του, ενώ στην σκούρα περιοχή
παρουσιάζεται ο πλήρης σκιασμός του ανοίγματος από το στέγαστρο από τον Απρίλιο έως και τον Αύγουστο .

Επομένως εκείνο που συμπεραίνουμε από την εφαρμογή σε ένα από τα νότια ανοίγματα της λύσης είναι ότι το στέγαστρο που έχει επιλεγεί προστατεύει το χώρο κατά
τους ύστερους ανοιξιάτικους μήνες και όλους τους θερινούς, ώστε δεν δημιουργείται ενόχληση από τη θερμική πηγή, ιδίως όταν το καλοκαίρι στην συγκεκριμένη
τοποθεσία διαρκεί μεγάλο διάστημα με πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Αντίθετα , το χειμώνα αφήνει τον ευεργετικό χειμωνιάτικο ήλιο να εισέλθει καθολικά στο χώρο,
να τον θερμάνει αλλά και να τον φωτίσει επαρκώς ώστε να διεξάγεται η διδασκαλία κάτω από τις καλύτερες θερμικές συνθήκες .
επανυπολογισμός Ο επαναυπολογισμός του συντελεστή θερμοπερατότητας U [W/m2K] του εξωτερικού τοίχου του κτιρίου δεν
συντελεστή θεωρείται απαραίτητος, αφού το κτήριο μελετήθηκε και κατασκευάστηκε κατ’εφαρμογή του Κανονισμού
Θερμομόνωσης και είναι εντός των επιτρεπτών ορίων, μικρότερος δηλαδή από το Umax.

Εξάλλου οι προτεινόμενες αλλαγές δεν επηρεάζουν τα δομιά στοιχεία του κελύφους. Εντούτοις, μπορούν να γίνουν
βελτιωτικές κατασκευαστικές κινήσεις για ακόμα καλύτερη ενεργειακή απόδοση του κελύφους

Ειδικότερα στα κουφώματα, προτείνεται η τοποθέτηση θερμοδιακοπτόμενων σειρών με διπλούς υαλοπίνακες με

αέριο argon, ώστε να διατηρείται η εσωτερική θερμοκρασία του χώρου σε κατά το δυνατό σταθερά επίπεδα. Αξίζει
να σημειωθεί ότι το U των υαλοπινάκων σε τέτοια διάταξη κινείται κάτω από 2,7 W/m2K, όταν με τους απλούς
υαλοπίνακες και τις μη θερμοδιακοπτόμενες σειρές η τιμή μπορεί να είναι και υπερδιπλάσια, συνοπολογιζόμενοι το
U του κουφώματος και το U του υαλοπίνακα)

Επίσης , μπορούν να συζητηθούν ζητήματα του είδους των κονιαμάτων με τα οποία θα επιχριστούν τα κτίσματα, μια
και σήμερα η τεχνολογία έχει επεκταθεί και υπάρχουν πλέον πολλές οικολογικές επιλογές με καλύτερα
διαπνεόμενα υλικά και φυσικές προς το περιβάλλον προσμίξεις.

Άλλο ένα στοιχείο επιβάρυνσης της θερμοκρασίας στο εσωτερικό των χώρων είναι ασφαλώς τα ακάλυπτα δώματα,
τα οποία στην παλιά λύση ήταν προστατευμένα μερικά με αμφιβόλου αποτελεσματικότητας μονώσεις. Στη νέα
λύση τα δώματα προτείνεται να φυτευτούν, αφου ληφθούν υπόψη οι πρέπουσες στεγανοποιητικές και
θερμομονωτικές στρώσεις.

συμπεράσματα Καταληκτικά, η πρόθεση της πρότασης βιοκλιματικής αναβάθμισης εστιάζει στην αντιμετώπιση των αρνητικών στοιχείων που εντοπίστηκαν στο υφιστάμενο κτίσμα,
κάτω από μια ρεαλιστική προσέγγιση που σέβεται την οικονομία κλίμακας και εκμεταλλεύεται τα νέα τεχνολογικά δεδομένα και υλικά, ώστε το εξεταζόμενο κτίσμα
που προκύπτει να αλληλεπιδρά καλύτερα με το περιβάλλον. Η πρόταση στοχεύει σε ένα κτήριο με σαφώς λιγότερες ενεργειακές ανάγκες, με μεγαλύτερη συνθετική
πολυπλοκότητα, με σεβασμό στα περιβαλλοντικά δεδομένα της περιοχής, με ικανοποιητικες συνθήκες θερμικής άνεσης για τους χρήστες του.

Είναι απαίτηση όλων τα δημόσια κτήρια και ιδιαίτερα οι βρεφονηπιακοί σταθμοί να είναι αποτελέσματα αρχιτεκτονικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού, να
μετατρέπονται σε τοπόσημα αισθητικής και πόλους έλξης παιχνιδιού και κοινωνικοποίησης και να λειτουργούν στη συνείδηση των χρηστών ως πρότυπα βιοκλιματικών
εφαρμογών.

πηγές Φ.Ε.Κ. 77/03-05-2011 Έγκριση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δήμου Καλαμάτας

Φ.Ε.Κ. 248/Δ/7-4-89 Αναθεώρηση ΓΠΣ ’87 ως προς τους όρους δόμησης

Αξαρλή, Κ. (συλλ.) (2001), Βιοκλιματικός Σχεδιασμός Κτιρίων, Πάτρα: ΕΑΠ

Αραβαντινός, Αθ. (1997), Πολεοδομικός Σχεδιασμός για μια Βιώσιμη Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου, Αθήνα: εκδόσεις Συμμετρία
Δήμος Καλαμάτας (1986), Ενημερωτικό Φυλλάδιο για την Ένταξη στο Σχέδιο των Συνοικιών, Καλαμάτα: Γραφείο Σχεδίου Πόλης
Δήμος Καλαμάτας (2000), Ανάπλαση Κεντρικής Ζώνη Καλαμάτας και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Τεχνικό Γραφείο ΒΕΤΑΠΛΑΝ, Καλαμάτα
Διαμαντόπουλος, Γρ. (1991), Μαχόμενη Πολεοδομία για την Ανάπτυξη της Πόλης, Αθήνα: έκδοση ΤΕΕ
Καρύδης, Δ. (1990), Καλαμάτα: Αναγνώριση Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομικής Φυσιογνωμίας, Αθήνα: Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας
Λουκόπουλος, Δημ. (επιμέλεια) (2001), Περιβαλλοντική Τεχνολογία, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών ΕΜΠ (1971), Ρυθμιστική Μελέτη Αναπτύξεως Πόλεως και Περιοχής Καλαμάτας, Αθήνα: ΕΜΠ
Τζώνος, Π. (1985), Ηλιασμός, Θεσσαλονίκη