มหาชาติคำหลวง

ผู้แต่ง : สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ

ประเภทวรรณคดี : นิราศ

แต่งเมื่อ : พ.ศ. 2025

ลักษณะคำประพันธ์ : โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน และร่าย
เนื้อเรื่อง : ๑. กัณฑ์ทศพร กล่าวถึงพระนางผุสดีชายาของพระอินทร์ รับพรสิบประการจากพระอินทร์ก่อน
จุติจากสวรรค์ลงมาเป็นพระมารดาข องพระเวสสันดร
๒. กัณฑ์หิมพานต์ กล่าวถึงพระนางมัทรีทูลพรรณนาป่าหิมพานต์ถวายพระเวสสันดรเมื่อพ ระ
องค์ถูกขับออกจากพระนครเพราะได้พระราชทานช้างปัจจัยนาเคนทร์ใ ห้แก่พราหมณ์เมือง
กลิงคราษฎร์
๓. กัณฑ์ทานกัณฑ์ กล่าวถึงสตสดกมหาทานที่พระเวสสันดรทรงบริจาคก่อนเด็จออกจากพระน
คร
๔. กัณฑ์วนปเวสน์ กล่าวถึงพระเวสสันดรเด็จออกจากพระนครไปสู่ป่าใหญ่
๕. กัณฑ์ชูชก กล่าวถึงชูชกซึ่งเป็นต้นเหตุให้พระเวสสันดรได้ทรงบำเพ็ญบุตรทาน
๖. กัณฑ์จุลพน เป็นการกล่าวของพรานเจตบุตรพรรณนาป่าให้ชูชกฟัง
๗. กัณฑ์มหาพน เป็นการกล่าวของอัจจุตฤษี พรรณนาป่าใหญ่ให้ชูชกฟังเพื่อชี้ทางไปพบพระ
เวสสันดร
๘. กัณฑ์กุมาร กล่าวถึงชูชกพบพระเวสสันดรทูลขอชาลี-กัณหา พระเวสสันดรประทานสอง
กุมารแก่ชูชก
๙. กัณฑ์มัทรี กล่าวถึงพระนางมัทรีเสด็จกลับจากหาผลไม้ในป่าไม่พบสองกุมารก็เศ ร้าโศกจน
สลบไป
๑๐. กัณฑ์สักกบรรพ พระอินทร์แปลงเป็นพราหมณ์ทูลขอพระนางมัทรีและประทานพร
๘ ประการให้แก่พระเวสสันดร
๑๑. กัณฑ์มหาราช ชูชกหลงทางพาสองกุมารเข้ากรุงสีพี ทำให้พระเจ้ากรุงสญชัยได้พบสอง
กุมาร จึงไถ่ตัวสองกุมารจากชูชก ชูชกบริโภคเกินขนาดจนท้องแตกตาย พระเจ้ากรุงสญชัยเด็จไปรับพระ
เวสสันดรกลับพระนคร
๑๒. กัณฑ์ฉกษัตริย์ พระเจ้ากรุงสญชัย พระนางผุสดี พระเวสสันดร พระนางมัทรี ชาลี กัณหา
พบกันต่างดีใจจนสลบ พระอินทร์บันดาลให้ฝนโบกขรพรรษตกต้องกษัตริย์ทั้งหกจึ้งฟื้น
๑๓. กัณฑ์นครกัณฑ์ พระเวสสันดรเสด็จกลับพระนครสีพี
คุณค่าท่าวรรณศิลป์

สัมผัสสระ คำที่ใช้สระตัวเดียวกัน

สัมผัสอักษร คำที่มีออกษรคล้องจองกัน

การซ้ำเสียง การสัมผัสคำคลองคำในแต่ละบทเพิ่มความไพเราะยิ่งขึ้น

การใช้กวีโวหาร แสดงความรู้สึกได้ชัดเจนตามเจตนาผู้แต่ง

ภาพพจน์อุปมา การเปรียบเทียบสิ่งของ เช่น เหมือน ประดุจหดั่ง

ภาพพนจน์กล่าวเกินจริง การช้ำใจรักปางตาย เหมือนโดนมีดกรีดใจ

การเลียนเสียง แสดงเสียงของต้นไม้ ทำไห้รู้กสึเหมือนจริงมากขึ้น

เหตุผลที่ชอบ : เป็นนิราศที่มีภาษาที่ไพเราะอ่านไปก็ได้ความรู้ความเพลิดเพลิน ได้รับรสวรรณคดี

พร้อมมูลไม่ว่าจะเป็นการแสดงความรักของคน ความอาลัย และการชมธรรมชาติ ที่แสนสวยงามบน
โลกใบนี้ และยังช่วยให้เข้าใจวัฒนธรรมอินเดียโบราณและกวีได้สอดแทรกชีวิตความเป็นอยู่ของคน
ไทยสมัยนั้น ตลอดจนความคิดความเชื่อ