See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/282846829

Mayın patlama simülasyonlarında üç farklı

yöntemin incelenmesi: CONWEP, MM-ALE ve
birleşik CONWEP-ALE

Conference Paper · June 2014

CITATIONS READS

0 145

4 authors, including:

Atil Erdik Namik Kilic

Otokar Otomotiv ve Savunma Sanayi A.S. 30 PUBLICATIONS 73 CITATIONS
21 PUBLICATIONS 27 CITATIONS
SEE PROFILE

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Reducing runtime of the simulation View project

All content following this page was uploaded by Namik Kilic on 14 October 2015.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 MAYIN PATLAMA SİMÜLASYONLARINDA ÜÇ FARKLI YÖNTEMİN
İNCELENMESİ: CONWEP, MM-ALE VE BİRLEŞİK CONWEP-ALE

Atıl Erdik (*), Namık Kılıç (*), Said Bedir (*), Hakan Ak (*)

(*)
OTOKAR Otomotiv ve Savunma Sanayi A.Ş., Bilgisayar Destekli Mühendislik Müdürlüğü, 54580, Arifiye,
Sakarya, aerdik@otokar.com.tr, nkilic@otokar.com.tr, sbedir@t.otokar.com.tr, hak@t.otokar.com.tr

ÖZET
Bu makalede, LS-DYNA sonlu elemanlar kodu içerisinde mayın patlamasını
modellemek için kullanılan CONWEP, Arbitrary Lagrangian Eulerian (ALE) ve
birleşik CONWEP-ALE yöntemlerinin birbirleriyle mukayasesi yapılmıştır.
Gerçek saha patlama testinden elde edilen basınç-zaman eğrisi, CONWEP
yönteminden elde edilen basınç-zaman eğrisi ile karşılaştırılmıştır. Son olarak
bu 3 yöntemin ve patlama testinin pik basınç değerleri bir tablo halinde
sunulmuş ve sonuçların bir değerlendirmesi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Mayın Patlaması, CONWEP, Arbitrary Lagrangian
Eulerian yöntemi, LS-DYNA, Sayısal Analiz

ABSTRACT
In this paper, three blast simulation methods were compared in LS-DYNA
hydrocode: An empirical blast method CONWEP, Arbitrary Lagrangian
Eulerian method (ALE), and coupled CONWEP-ALE. Free field pressure-time
history recorded from the experimental test was compared with the CONWEP
method. Finally, peak pressures from these three methods and the field test
were compared and the discussion of the results is provided.
Keywords: Mine Blast, CONWEP, Arbitrary Lagrangian Eulerian method, LS-
DYNA, Numerical Analysis
1. GİRİŞ
Yapıların patlama yükleri altında davranışını hesaplamak için farklı sayısal
çözüm yöntemleri mevcuttur. LS-DYNA sonlu elemanlar kodu içerisinde
patlama yüklerine maruz kalan yapıların simülasyonu 3 farklı yöntem
kullanılarak yapılmaktadır. Bunlardan ilki olan CONWEP yöntemi, Lagrange
tekniğini kullanmakta olup, patlama basıncı ampirik olarak hesaplanmaktadır
[1]. Bu yöntemde basınç hedef yüzeydeki Lagrange tipi elemanlara direkt
uygulanır. Arbitrary Lagrangian Eulerian (ALE) yönteminde ise patlayıcı ve
patlayıcının içerisinde hareket ettiği akışkan Euler tipi elemanlar kullanılarak
modellenirken, hedef yüzey Lagrange elemanlardan oluşur. Patlayıcı hava
içerisinde infilak ederek, patlama enerjisi, ilgili temas algoritmaları kullanılarak
hava elemanları vasıtasıyla hedef yapıya taşınırlar. Son olarak birleşik
CONWEP-ALE yönteminde ise patlayıcı yerine ampirik basınç verisi, hava
elemanları üzerine uygulanarak hibrit patlama modeli oluşturulur. Gerçek saha
testleriyle en iyi örtüşen yöntemi bulabilmek için, bu üç tip patlama yöntemi
kullanılarak gerçek saha patlama testinin sayısal benzetim modelleri
oluşturulmuştur. Daha sonra yöntemlerden elde edilen sonuçlar saha
testleriyle mukayese edilmiştir.

2. SAHA TESTİ
Sayısal modeller, Tabatabaei [2]’nin çalışmasındaki saha testi sonuçları ile
mukayese edilmiştir. Saha testinde kütlesi 34 kg olan TNT patlayıcısı,
1830x1830 mm genişliğinde, 165 mm kalınlığında bir panelin 1675 mm önüne
yerleştirilmiştir. Şekil 1’de görüldüğü üzere, patlama testinde sırasıyla panelin
merkez noktasından 7420 mm uzağa çarpma (incident) basınç sensörleri (I1)
ve Şekil 2’de görüldüğü üzere panelin üzerinde 3 noktaya sırasıyla tam
merkezine, merkezden köşegene doğru 430 mm ve 860 mm uzağa 3 adet
yansıyan basınç duyargası yerleştirilmiştir (Sırasıyla R1, R2 ve R3).
 Şekil 1. Basınç sensörlerinin ve patlayıcının panele göre yerleşimi

Şekil 2. Basınç sensörlerinin panel üzerindeki yerleşimi

3. PATLAMA MODELLERİ
3.1 CONWEP PATLAMA MODELİ
Kingery ve Bulmash [3] yaptıkları bir dizi patlatma testiyle, tam küre ve yarım
küre şeklindeki TNT patlayıcılarının, sırasıyla hava ortamında ve zeminde
patlatılması sonucunda patlama olayını, patlamanın yapı üzerindeki etkilerini
ve yapının davranışını incelemiş ve patlama parametreleri oluşturmuşlardır.
TNT patlayıcısının belli bir hedefe olan etkileri, farklı mesafeler ve farklı
patlayıcı miktarları gözönünde bulundurularak incelenmiştir. Elde edilen
parametreler, eğri uydurma yöntemi kullanılarak doğrusal polinom
denklemlerine çevrilmiştir. Bu denklemler A.B.D. Ordu Teknik Dökümanı TM 5-
855-1 [1]’in içerisinde bulunmaktadır ve A.B.D Ordu Mühendisleri Birliği
Koruyucu Tasarım Merkezi (U.S. Army Corps of Engineers, Protective Design
Center) tarafından “Konvansiyonel Silahların Etkilerinin Hesaplanması”
programı altında CONWEP (CONventional WEaPons) adıyla bir bilgisayar
programı olarak sunulmuştur.

CONWEP yöntemi, yük eğrisi bilinen bir bağıntının yapıya uygulanması

esasına dayanır;
  t  Ta    A   t  Ta  
P  t   Pso 1   exp   (1)
 T0   T0 

Yukarıdaki eşitlik Friedlander bağıntısı olarak anılır. Burada P(t), t anındaki

basıncı (kPa), Pso, maksimum basıncı (kPa), T0, basıncın pozitif olduğu süreyi
(ms), Ta, basıncın varış zamanını, A ise Pso’ya bağlı birimsiz dalga şekli sayısı
olup, farklı patlamalar için farklı değerler alabilen katsayıyı temsil eder. (1)
no’lu bağıntıdaki parametreler, Kingery ve Bulmash hesaplamalarından elde
edilir. Maksimum basınç, itki ve zaman değerleri kullanılarak, birimsiz A
katsayısı bulunur. Daha sonra Friedlander bağıntısı (1) kullanılarak, farklı
zaman dilimlerindeki patlama basınç değerleri çıkartılır. CONWEP
yöntemindeki tüm denklem ve eğriler, yapıların patlama yükleri altındaki
davranışlarını ve cevaplarını simüle etmek için Randers-Pehrson ve Bannister
[4] tarafından LS-DYNA hidrokodu içerisine *LOAD_BLAST kartıyla ilave
edilmiştir.
3.2 ARBITRARY LAGRANGIAN EULERIAN (ALE) PATLAMA MODELİ
Bu yöntemde patlama sonucunda oluşan şok dalgası, patlayıcının içinde
bulunduğu ortam (hava, su, vs.) tarafından hedef yapıya iletilerek, yapı
üzerinde bir basınç oluşturulur. Basıncın zamana bağlı olarak akışkan
ortamdaki yayınımı LS-DYNA içerisindeki ilgili temas algoritmaları kullanılarak,
patlayıcı ve akışkan modelleri için belirlenen hal denklemleri yardımıyla
hesaplanmaktadır. ALE tekniğinde, patlayıcı ve patlayıcıyı çevreleyen akışkan
ortam Euler elemanlarla, hedef yapı ise Lagrange elemanlar ile
modellenmektedir. Patlayıcı *MAT_HIGH_EXPLOSIVE_BURN malzeme
modeli kullanılarak tanımlanırken, Lagrange ve Euler elemanların birbirleriyle
olan etkileşimi *ALE_MULTI-MATERIAL_GROUP kartı ile sağlanmaktadır.
*CONSTRAINED_LAGRANGE_IN_SOLID kartı kullanılarak patlayıcı ve
havanın yapı ile etkileşime geçmesi sağlanmıştır [4].

İnfilak esnasında şok dalgalarının hareketi, patlayıcının içindeki enerjinin

ortama yayılması ve patlama reaksiyonu ürünlerinin oluşması için ampirik
Jones-Wilkins-Lee hal denklemi kullanılmıştır (*EOS_JWL) [1]:

 w   R1V  w   R2V wE
P  A1  e  B 1  e  (2)
 R1 
V  R2 
V V

Burada;

P=P(x,y,z,t) : Basınç
V=P/Vi : O andaki basınçta patlayıcı malzemenin hacmi
Vi : Tepkimeye girmemiş patlayıcı malzemenin ilk hacmi
E : Özgül ilk enerji
A, B, R1, R2, w : Değişkenler
Dobratz ve Crawford [5], TNT için patlama parametrelerini çalışmalarında
sunmuşlardır.

Doğrusal Polinom Denklemi, gama kanunu hal denklemi kullanılarak gazların

modellenmesinde kullanılabilir:

P  C0  C1m  C2 m 2  C3 m 3  (C4  C5 m  C6 m 2 ) E (3)

Burada;

 
m  1 'dir. , o anki yoğunluğun ilk yoğunluğa oranı, Cx ,sabittir. Gazlar
0 0
için C0  C1  C2  C3  C6  0 , C4  C5    1'dir. Burada gama (γ), özgül
ısı oranıdır. ve (3) nolu denklem düzenlemeler yapıldıktan sonra aşağıdaki
denkleme dönüşür:

P  (  1) E (4)
0

Çizelge 1. TNT ve havaya ait malzeme ve hal denklemi parametreleri

Malzeme Birim (cm, g, µs)

*MAT_HIGH_EXPLOSIVE_BURN
RO D PCJ
1.63 0.693 0.21
TNT
*EOS_JWL [5]
A B R1 R2 w E0 V0
3.71 3.23E-02 4.15 0.95 0.3 7.0E-02 1.0
*MAT_NULL
RO PC MU
1.29E-03
*EOS_LINEAR_POLYNOMIAL
Hava
C0 C1 C2 C3 C4 C5 C6
0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
E0 V0
2.58E-06 1.0

3.3 BİRLEŞİK CONWEP-ALE PATLAMA MODELİ

Birleşik CONWEP-ALE Patlama Modelinde, şok basıncının doğruluğunu
arttırmak ve çözüm süresini kısaltmak için melez bir çözüm uygulanır. LS-
DYNA’da *LOAD_BLAST_ENHANCED kartı kullanılarak oluşturulan bu
çözümde, CONWEP yöntemiyle elde edilen basınç, hedef yapıya yakın bir
noktadan ALE ortamına “sınır tabaka elemanları” tarafından aktarılır. Sınır
tabaka elemanları da basıncı ALE elemanlarına iletirler. Bu yöntemde patlayıcı
modeli oluşturulmaz ve hesaplamaya katılmaz. Modelin şematik gösterimi
Şekil 3’deki gibidir.

Şekil 3. Birleşik CONWEP-ALE modeli

4. ALE AĞ ÖRGÜSÜ HASSASİYET ANALİZİ

ALE modelinde sayısal benzetim çalışmasında kullanılacak uygun ağ yapısı

boyutunu belirlemek için ağ yapısı hassasiyet analizi yapılmıştır. 100, 50, 25
ve 12.5 mm olmak üzere 4 farklı kenar uzunluğu için küp elemanlar ile
patlama modeli oluşturulmuş ve test sonucu ile mukayese edilerek, analizde
kullanılacak optimum eleman boyutu bulunmuştur. Çizelge 2’de eleman
boyutları için eleman sayıları tablolanmıştır.

Çizelge 2. Ağ yapısı hassasiyet analizinde kullanılan eleman boyutları ve sayıları

 Küp boyutu (mm) Eleman Sayısı
100 13,230
50 105,840
25 846,720
12.5 6,773,760

Ağ yapıları için yapılan hassasiyet analizi sonucunda hesaplanan yansıyan

basınç değerleri Şekil 4’te gösterilmiştir. Analiz sonuçlarına göre 25 mm’lik
kenar uzunluğu olan küp elemanların testin benzetim çalışmasında
kullanılması optimum çözüm olarak gözükmektedir.

Şekil 4. ALE yönteminde ağ örgüsü eleman boyutuna bağlı olarak basınç değerinin
değişimi

5. SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME
Üç farklı modele ait eleman sayıları ve toplam analiz hesaplama süreleri
Çizelge 3’de verilmiştir.
Çizelge 3. Modellerin eleman sayıları ve çözüm süreleri
Model Eleman Sayısı Hesaplama Süresi (s)
ALE 4,684,800 2,709
Birleşik ALE-CONWEP 1,894,440 328
CONWEP 1 2
ALE analizinde şok dalgasının 200, 400, 600 ve 800 mikrosaniyede hava
içerisindeki hareketi Şekil 5’de gösterilmiştir.

Şekil 5. Patlama dalgalarının belli zaman aralıklarında hava ortamında ilerleyişi

(Basınç Skalası Mbar)
3 yönteme ait sayısal benzetimden elde edilen yansıyan basınç için pik değerleri
Çizelge 4’te gösterilmiştir.

Çizelge 4. 3 yöntem için pik basınç değerleri

Pik basınç (Mbar)
Test Sonucu [2] 1.5 e-3
CONWEP 0.35 e-3
ALE 1.28 e-3
Birleşik ALE-CONWEP 1.14 e-3

Tabatabaei [2]’nin yaptığı çalışma baz alındığında, en yakın sonucu ALE

yöntemi vermiştir. Yüksek patlayıcı miktarları ve hedef mesafe için CONWEP
 yönteminin doğruluğu sorgulanmalıdır. Birleşik ALE-CONWEP yöntemi, ALE
yöntemine eleman sayısı bakımından alternatif olabilir.

KAYNAKÇA
[1] Naval Facilities Engineering Command, (2002), “Design and analysis of
hardened structures to conventional weapons effects”, Supersedes TM 5-855-
1/NAVFAC P- 1080/AFJAM32/DSWA DAHSCWEMAN-97 August 1998.,
Department of the Army, US Army Corps of Engineers and Defense Special
Weapons Agency, Washington DC.
[2] Z. S. Tabatabaei, J. S. Volz, J. Baird, B. P. Gliha, D. I. Keener, (2013),
“Experimental and numerical analyses of long carbon fiber reinforced concrete
panels exposed to blast loading”, International Journal of Impact Engineering,
Vol.57, pp 70-80.
[3] C.N. Kinger, G.Bulmash, (1984), “Airblast parameters from TNT Spherical
Air Burst and Hemispherical Surface Burst”, Report ARBL-TR-02555, U.S.
BRL, Aberdeen Proving Ground MD.
[4] J.O. Hallquist, (2007), "LS-DYNA Keyword User's Manual Vol 1", Livermore
Software Technology Corporation, California, USA.
[5] B.M. Dobratz, (1981), LLNL explosives handbook: properties of chemical
explosives and explosives and explosive simulants, in, Lawrence Livermore
National Laboratory, California, U.S.A.

View publication stats