MKiilti Sanat Fotografi Sanatlastiran Adam “Alfred Stieglitz” 1864-1946 Spring Showers, New York, 1902 Calidag sant sergilesinde, fotojeali temel alan ~ Kiiciimsenmeyecek orandeki - igleti izlerken ya ck sanat mitzclernin fotograf koleksiyonianndan bahsedilitken, fotografin sanat diinyasindaki yeri konusunda bugdn ark pek sfiphe duymnyoruz, Potografcdardan “sanater” olarak sz edilmesini de yargilayan yok, Oysa fotoStafin ilk yillannda, yalny ch gorintilleri kaydetmeye yarayan teknik bir icat olacak alglanan bu yeni bulusun sanat clup olmadi®, cok weumea bir zaman tartisma, Keaustt olmustu, Moder yagame yaoswan it sa- ratio atesli savunucusu olaa Baudelaire bile, bu bulusian nefret etiig ve goyle yazmigt: *Forogea- fin yanks yondcki ilerleyisinin Fransyz sanat de- hasimn yoksullagmasinda biiytk pay: oldugiu inanryorum. Baer sanain kimi islevlerinin yerine getirilmesine izin verilirse, fotogral cok yakinda ya Sanatin-yerine geceeek ya da onu tamamen bozickur” Ona g6re, fotogal kendl sinielariny asiyorelu ve tipkt edebiyat yapmaya ya da edebi- atin yerine gecmeye calisan matbaa ve stenog- rafi gibi, bilim ve sanatlara hizwet etmek olan ast gorevine dénmeliydi, Ancak Baudelaire ve onun gibi déstinen diger kigilere ragmen, fotogtafin re- sim gibi bie sanat ve ifade yoli oldagu fiktine inananlar bu uigiineeyi gidkerek daha biiylike ka- lababklara benimsettiler, Alfred Stieglita de, fo- tofraleiliktan dergi yayineihigin, galericilige uza- nan alantarda yepigs calipmalar, kurdugukatlch- fi topluluklar ve destekledigi fotogyafeiarla Foe togtatin sanat olarak kabullinde Onde gelen isim- lerden oldu. 19, yazyil hoyunca, foto&rafin degeslendisilme-sinde en teme) mesele, resimle olan ili Fotografile g6rintilleri kagt tizerinde sabitlemeyi ills kez bagaran William Henry Pox Talbot, The Peneilol Natucel bashikis kitabryla, fotogralin re- sim cizmekle olan benzerligine dikkat ceker. Fo tograf Uzerine ille kez ywallmg olan bu kitapta sikhila gegen “sanat” sézetift, Talbot'un resimle iliskifi fotograf anlayisinin aluar cizmistir. Orne: in Talbor'un The Open Door (1843) isirli fowog. ul, giindelik. stradan bir salineyi sunuyor olma- sibakimmndan 17, yiizyt] Hollands sanatin smum- satan atmostert Ve dzenle hesaplannus kompo: visyonuyla yalnizca bir takum nesnelerin belye- Jenmesiniin tesinde bir amac tage: Bu agidan bu Pau) Strand, FotoBrat New Yorks, 1917 DIRIM/ocak:Subat-Mart 2005 lir. Bu tiirden, resmi anmsatan, resmin gtizellik kriterlerine gére yapilmy fotegraflar daha sonra 19, yuzyila damgasim vuracakuur, Oscar Gustave Rejlander ve Henry Peach Robinson'un 1850lerin sonlarnda cok sayida negatfi tek bir baskida bit- lestirezek olustusduklan teatral ginintileri aka- demik resmi anmmsati, Frans heykelnrag An- tony Simuel Adam -Salamon'yn, kadifeyebtirtin- ms modelletini “Rembrandt igift” altunda fotog- raflamass, resmi Omek alan fologeatlira cok daha bariz bir Omektir Yine ayn dénemde yagamiy olan julia Margaret Cameron da kena kunguiladh- & tablokannck ve portrelerinde tesinsel ir dslup teullanut: iste Alfred Stieglitzin forog- rafeilie, Avrupada bu tur bir anlaye yin hem yerlestigi hem de holea tar upildigy bir donemde basler, New Jersey'tk: dogup yedi yasindan itibaren New York'ta: yugayan Stieg- litz, 1882de eBitim amacryla Beslin’e gider. Buradaki illt yilinda bir duk- anda glitip aldijy kilgtike hir foros of mukinesiyle fotografa ilgi duyae ve bir yil sonra makine mihendislig olan asil egitim alanunt birakup foto: kimya ve diger ilgili alankara yonelir. Onur bu ill yillan, omtaya glkan is- lerden cok, acograft dffrenme stirect acisudan Oncmlidlr. Fotogral maki- nesi ve malzemelerin kullamm alan- lannt genisletnek, cei sonualara kendi czimlerini bulmak pesinde- dir hep. Bu dinemde Stieglitz pek cok yeni teknigin de yaranast ol- mustur, Gila wit olmadan fotogral cekebilecegini gisterir, Yagaur ve kar gibi olumsuz. kosuliarda lotograt gekmenin ilk denemelerini yapar, Fotoprafin kimya ve fixigini iyice an- yOuelit gabalarla gecen de- neyei ye sanatsil geligim yuan, fo- toBrafin sana olarak kabulti igin ge- rekli yOnlesi iyi bir sekilde ogrenme-a. Stilt, 5, Caddede Kis, 1892 (1905), lar aynt zamanda, Stieglitz, fotografin kendi ankatm amact oldugunu sezgisel olarak kavramus ve resme esdeger yaratter bir sunat ola rak kabul edilmesi icin savagmaya bu yallarda ka- rar vermistit. Bunu gergeklestirmenin en iyi yolu da bu alanda bir otorite olmaktw. Bu ise, ilki 1887'de Londri‘daki Amateur Photographer'in yansmasindan olmak iizere, diinya capanca ka zandigt yiiz, elli Odile basher Avropa'da fotografla gecindigi bu yillann ardin= dan 1890'da yine New York’a dénen Stieglita bi- yiik bir hayal kinkl. yasan. Ginkii Avrupa'da malar yaratnus olan fo.oBraf, burada yalnizea Eastman sirketinin ilk Kodak fotopraf est icin kulladigi “Siz. dugmeye basin, geri- sini hiz halledelim” slogamyla insanlzn etkileye- bilmistir, Stiegliz'in Amerika’da ifk yapufs isler- den biti, Society of Amateur Photographers of is New York's fiye olmak olur. O sira- Jar etkinligin: iyice kaybetmis olan dernegin her tir faaliyetlerine ka- thr ve demegiin New York Camera Clap ile birlegerek Camera Clup of New York adh tek bir biylik Ame- rikan fotograf grobu olustusmasma katkida bulunur Bu sirada yayincihk fealiyetlerine de baslamistr. 1893-1896 arasimda American Amateur Photographer dergisinin editérlagind yapar. Bu- rada her zaman clestirlen otarier, despot karakterini gistermeye bas- lar ve kendi kati Standartlanny uy- gular. 1897de yeni kurulin Camera Clup of New York’un dergisi Came- ra Notes'y cakatmeya baslar ve edt ton olur. Dergi, Gzenli seckisi ve folograflann mikemmelligiyle fo- tograf diinyasinda kisa bir stirede tin kazanir, Ancak onun Kendi yt netimini hm kadar én plana ckan- yor olmasi rahatsizhklara sebep olur ve istifa eder. Stieglitzin fotograt tarihindeki asil etkisi bundan sonra baslar. Artik za- ten var olan bir groba katlmak yerine; otoriter kigiliginin de etkisiyle 1902!de tammamen yeni bir grup kurar, Photo-Secession2 isimli bu grubun kuruculan arasinda Frank Eugene, Gertrude Ka- sebies, Joseph T. Keiley, Edward Steichen, Cla- rence H, White, Alvin Langdon Coburn gibi fo- torafalar vardir ve temel amaer resimsel forog- ralt gelistismektir. Grubun ismi, 0 yillasda Avus- turya ve Almanys'da sanat cevrelerinde yasanen boldnmeler srasmda, modem sanatcilann kendi- lerine verdikleri “Secessionst” ismine gonderme yapmaktadit, Bu isim, bir ankamda Phowo-Seoes- sion'in modem sanat diinyasiyla ileride daha da giiclenecek olan begin: ortaya Koymaktachr, Ay rupa'da 1890 larca kurulan benzer fotograf grup- fan da Stieglite yol gésterici olmustur, Avustar- yalda Weiner Kamera Klub, Ingiltere’de LinkedRing Group, Fransa'da Photo Club de Paris gibi gtuplar hep aynt seyin pesindeydi: Fotograf do- kiimanter ve teknik sinirlamalardan kurtarmak ve fotograf makinesini upka bir ressamin hoya, firga ve tuvalini kullanisi gibi daha izlenimei ve esnek bir arag olarak kullanarak saglam bir sanatsal ifa- de bicimi olustumnak. Photo-Secession ve diger gruplann savumicusu oldugu resimsel fotografin temelinde ise, fotograt makinesinin saBlaci’ optik keskinlik ye gereegi aynen kopya etme dzelliginin bireysel ifadeyi ki- sitladigi dasiineesi yauryordu. Buna gore, fotog- ratcinin, sanatsal yetenegini géstermek i¢in lo- tograf makinesinin gértiniledigi giindelik ger- cekle oynamasi gerekiyordu, Bu amacla ¢ok ¢e- DIRIM/ocak-Subat-Mert 2005 ‘The Inconming Boat, Katwyk, 1894 sill: objektif ve negatifler kullanihyor, negative kajyit Uzerinde cizim, boyama, tarama gibi moda- haleler yapikyor; platin gum bichromate Karbon vb. gibi manUpalatf rekniklerle gergekei fotog- raflardan cok, pastel resimlere ya da komir c+ zimlere benzeyen gorlimtiler elde ediliyordu. Photo-Secession, Amerika’da 0 zamana dek var lun’ foograf onamindan farkiny kasa zamanda tert. Tlim faaliyetlerinde Szenli ve disiplinl ir ankiyisa sahiptis. Grup, kaulacaja sergilerde kendi koleksiyonlannin ayn bir birim olarak ast ip kataloglanmas: kogulunu getitir. Grubun cals. makannin niteligi sebebiyle bu kogullar cogu za- mari kabul edilir. 1902'de New York National Arts Club'da dzenlenen sergi, Stieglitzin fotografin izWKiiltiir ve Sanat bir Photo-Secession sergilernden ilkidir, Bu sergide- ki fotograflar biiyk bie Gzenle secilmig ve fate raf sergilerinde pek gorulmeyen bir zevk ve likle avlaglareit: Sanat clestirmenlerinin sergive tepkisi de genellikle olumla oli, Serginin Foros raf mikinesinin 0 zamana dek stiphe edilen este- tik okinaklarinr agtkea ortaya koyduguru style yenler olur Ancak resmi taktit ttisen’ icin Foto raflari kinayanlar dla verde: Stieglitz bu tirden sexgilere daha pek cok yurigi ve yurteis sergiler- de ve kendi kurdugu galerisinde devam eder Amerikan fotografi giderek uluslararasy bir dgi kazanr Stieglitz fotografin yazinsal klltintine de Katkida bulunmaya devam eder. Yine kendisinin kuru vaymna huzrladi@s tig ayhk Camera Work dergisi 1903'ten 1917'ye kadar 50 yunlimr. Stieg~ lite clerginin maddi kaynagant saglamakian cdi- trliigtine ve biyik oranda tasanmina kadar herseyini kendlisi yapar: her me kadar dig editor arkackst olsa ch dergitle yor alacik yavar, fotografct ve sanatel- a kendisi belirler. Demaide: higbir okul dlikkate alinmadan, fireyscllik ve sa sal deger ifadesi, olagantstt) bir teknil: beceri veya kayda deger bir uygubarna Orel gosteren her fotofafa yer veri esi amackint. Ancak yine de dergi esas olarak resimsel forografa aback 6 recektir. Derginin asil nemli dzelli ise girselligi gir basan ilk Foropraf dergisi olupidur Dergide yer alan reprodtiks yonlert ince Japan kagid tizerine, ma simum ton ve doku kalitesi ekle edece sekildle, en yiksek kalitede elle hazsrlaa- mis Fotograviirlerden olusur. Oyle ki. pek cok yerde bu lotogravtirierin. ¢o- funlukla fotografcsannkend? baskilo- rndan daha iy# ofdugu soylenmigtin Yee yimbinan bu fotofratlardaki teknike ve gorsel cesitllik ve réprodiiksiyonlara gosterilen bu hassasiyet, fotografcilann ortak tuekusuny dda ch belingin kilar ai olduguny yéstermek iizere diizenledii a Her biri yaptiklarinn sanat olarak kabuliini sag- lamaya Kararkdii, Stieglitz, fotogravtir igleminin her bir agamasins takip ederek gerekli roxtig ve dizekineleri kendis! yapar Uriniin kusursuzluge © derece Gnemlidir ki, Stieglitz her ir sayfasint tek tek incelemeden yayina cikmaz ye kimi za- inan alas stiren gecikmelere ramen mitkem+ mellikien vazgecilmer, Dengide yalnzca Stieg- livin Gnemli bulduga forografelarin calismalan degil, sergiler dzerine yazslar, fotograf ve sanat ‘izerine bugiin bile okunabilecek atigmalar da yayimnlanmaktadir New York'taki fotogzaf sergilerinden nemaun ol- mayan ve Photo-Secession sergilerine uygun bir mek an Stieglitz'in bir de galeri agrrast ka- cnilmaz oluc. 1905'te, daha gok bulundugu 5. Cadde'deki numarasi olan 291 ile ahnan Lite Galleries of Photo Secession’: kurar, Bu galeriyle iyi bir fotogeaf galerisinin nasil olmasi gerekigini New York Series,My Daughter Kitty, 1905 de bir anlamda géstermis olur. Her bir fotograf milmktin olan en iyi sekilde sunulmahdir, Galer- deli sgtktandirna, dekorasyon ye odalann renk- leri leyicinin Fotogiall en it yckilde eye! gekilde dizenlenis Galeri énceleti Photo-Se- ion senglleriyle hem fotograb ileyieiyke bu- Jugturma hem de dyeleri ve iigilenen kigileni bir araya getirme isleyi gériirken; 1907'Uen itiharen. dliger gorse sanal cahsmalarina ut yer vermeye ir Photo-Secession, 1910'a Buffalo'daki Albright Art Gallery'de ulustararast bir forograf sergisi dhi- zenlemek tizere dlavel euili, Stieglitz bitkae arka- dagiyla bisll ces serginin tdim kontroliinii ele ali ve her bir fologratcimn kisisel gelisimini gorme- ye yeiecek sayida fotografina yer verecek sekilde toplam hesyuz fotograt sergiler. Bu sergiyle fo- tograt ilk kez bir sanat miizesinde sergilenmis ve serginin ardindan mize on. bes forograli. satin alarak sitrebli sergilenmek: izere koleksigonuna katmisur Bu Photo-Secession grubu igin, forogra- DIRIM/ocak-subat-Men 2005 FOTOGRAF - Altred Stieglitz fin sanat olarak kabul edilme hakks olluga- na olan inanclarm hakli cikaran sevindirici bir olaydit, Ancek sengi aym zamanda se- simsel forografia iki ayn. kampin da ortaya cakmng oldugunu gistermistic. Bunlarcan bi- ti resimsi konu ve uygulamalan tercih eder- ken, Stieglivzin de dahil olduge diger grap daha gercek ve dogrudan forogeaf tema ve dokulanina ySnelmistis, Buffalo sergisinin’ ardindan Camera Work modern sanara dala fila yer vermeye base lar ve foroBrafla ilgili igerik azar, Stieglitz in buna yapug aciklama, fotografia olanak ve supitlarmin daha iyi degerlendirilmesi icin diger sanatlasla bitlikte incelenmesi gerckti- Bidir. Bu konuda Charles H, Caffin gGyle der “Fotofrafin restinke aynt firsat esitl sahip olmas! gerektigini iddia etukten sonra, Stieglitz, forograli bu girtis agistyla kabul et- meye niyetlenmis elestirmenlere acimasiz bir manukla yine yantichklanm gostemnistir Resim, ncsnelerin. goriislerini aynen temsil etmekle yetindigi zaman fovograf ondan da- hha iyisini yapabiliyordu. Oysa simdi resim, nes nelerin goranlisiind g6ze gorindOgO gibi vermek yerine inigelemde biraktlan etkiyi vermeye ca Iisugina yore, Bay Stieglitz daha Gneeden de bil- Cigi bir seyi ispathyor: Fotograf resimle olan re kabetine devain eimeste yetersizdir” Wiideki firogra sequilerinin saywst da giderek azahr. 1910-1917 arasinda yalizea dort fotograt sergisi lar Stiéglity; Edvard J. Steichen, Paul Hawland, Marins de Zayas gibi arkadaslarimin da yardinyla galerinin programins daha gok Avrupa modetnizmi olmak uzere sanat esasli islere yo- nels, 291, sergilenen Fransi modernist ssianinin yeni kusak Amerikan sanatelarma tanmasiyla sanait tarihinde de Onemli bir yete sahip olur. Ro- din, Matisse, Ficasso, Brique, Picabia, Cezanne, Toulouse-Lautiec, Rousseau ve Renoir gibi sanat- cilar Amevika'da ilk kez 291'de sergilenir. Bu yil- Jandk: Camera Work icerigi de sarata yéneli7 Sti- eglitz gelen tepkilere gtiyle yanit verir: “Bu Lép- rodaksiyonlar, eserlerin orjinallerint gorcmieyen-lere kimi biydk sanatcilann calismalzngta tanig- mma sanst verirken, bir yandan da fotografin yeni- den dretim konusundaki yetisiai daha iyi anlama- mz simsel fotograftan artk sinus olduguny ater Caligmalar olduguna inandt- rafia cok az yl fin géste sonra fotografi tekrar kesledecektir. Camera Work ve 1917'de kapanan 291'in son yillaninda fotograf adma onu heyecanlandhran tek sey Paul Strand fotogriflan okie. Onda Picasso'da bul- dugu soyutlamanin fotografi versiyonunu gor Camera Workin s wisinda Paul Sirand’a yer verilmesi lamda resimseleiligin sonu olur. Strand'in fotografla- ninda resimsel fotograflann yumugak dokusu gortil- mez. Onun_ fotograflan, hicbir fotografik hileye da yanmayan, dogrudan, saf, Keskin fotograflardir. Sande géire, ressamin fit castyla’ daha etkilli bir sekilde elde edilebilecek etkileri elde etmek icin fotografta yaptl pilasyon, forogatin ‘ken- dine dzgi Saf tonlarmi yok ediyordu. Fotografi resmin hakimiyetinden kutanp is in ken- dine Gzpii bir estetigi ol dugunu kabul eimek gerekiyordu Stieglitz, gok mani- lendigi bu | layiginin én- ceden atesli savunucusu addi olmasina karsn, inandig yeni fikirleri de coskulu bir gekilde ontaya koymaktan Fotograf ve sana bu xi fotograflarda yeniden bu-lur ve kendini forograf Gahgmalarina veris. Tk yillarnda cekti lardaki saflik ve dogalligy daha da vurgulayan “keskin ve dogradan’ foro sie, tesim: asl varnke doga,, din, ask. pit konulatla simul degilse, fotograf da simrh ob mamalicir, Modern resmin bicimed, soyut, kiibist efilimlerini forograflannda uygular 1917-1933 yillan arasinda cektifi, Once sevgilisi sonra kanss olan ressam Georgia O'Keefe’nin portreleri, bu acidan dilekat cekicidir, O’Keefe'nin pargalara ay- nilmis, soyuitlanatak yinelenen bedeni Picasso ve Sraque’in Analitik KObizmini andicmaktadw. Yine bu yillarda kaldigi Shelton Otelinin penceresin- den cektiifi New York manzaralan soyut sik vegilge oyunlanyla modem sanabn izlesini lant ise Esceger Olanlar 5 adn: verdigé bir dizi postre, manzara ve inl bul forogalanci Ba fetograftans yorle a lar, “Fotografl logeetar, Ruhisal bir deneyimdir, Ben resim yap- mam. Hayata bir bakigim varchr ye kimi zamen fotogral formunda bunun esdegerlerini bulmaya cahsinm.” Bu sOdleri de yine fotografin Kendine it Wade yolu oldugunu vur- bwunca farklr bu iki cal nasil gosterebilecoki, her iki yiizyilin degigen forogral anayigins da or tay koymus olur. Ik: zamantarinda benin resimsel anlayts her nv kadar akaclemik resin es- tetiBinin etkisi altinds olsa «ki, fotogtafin kisisel ifade olarak Kabulinde etkili okmustur, Bu donemde fotografi sergi ve dergilerdeki DIRIM/ocak-Subat-an 2005 sunumuna gésterdigi dzen ve _milkemmeliyet- cilik, folografin bir sanat-nesnesi olarak gdriil- inmustir. Daha sonraki dineminde ise bir adi daha jleni giderek fotografin kendine agli estetifiyle sundugy olanaklan arastermusti. Stieglitz, tim hayatint verdigi fotograitan, art yetersiz kaldigim hissctiiginde vargecilehilecek kadar sanatin-ve zammanin, sna uygun bir anlatim yolu buldugunda ona yine tuekuyla sardacak kadar da fotografin pesindedit. Diger sanatlara gisterdigi ily, lorograf kadar modern sanatin cla Amerika'da tanmmasim, ayni zamanda da fotog, rafin daha biyik bir gergeve igindekiyerinin daha iyi_gorilebilmesini Gabalanyta belki de: asil ispatla Workin Meksikalt yazan Marius De Zayas'in su sialetidir: “Forogiral sanat degildir, ame fotograt- larka sanat-yopttabili”