Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Sürüm 1.0 13 Ağustos 2012
Pardus 2011.3K Fatih Akıllı Tahta sürümüne göre hazırlanmıştır.
Öğrenme Hedefleri
 Özgür yazılım kavramlarının anlaşılması
 Pardus’u tipik bir bilgisayara kurabilmek
 Pardus üzerinde İnternet araçları ve ofis yazılımlarını
kullanabilmek
 Pardus üzerinde tipik çoklu ortam araçlarını
kullanabilmek.
 Pardus kullanarak yazıcı ve tarayıcılarla işlem
yapabilmek.
 İhtiyaç duyulan bilgileri doğru kaynaklarda
arayabilmek.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 3

Eğitimi
Eğitim Planı
2. Hafta
 1. Hafta Çoklu Ortam Araçları (devam)
 Özgür Yazılım Felsefesi Yazıcı ve Tarayıcılar
ve Linux
CD/DVD Yazma
 Pardus Projesi
Uygulamaların Kurulması ve
 Pardus Kurulumu ve Kaldırılması (Paket Yönetimi)
Çalışma Ortamı Ayarları
Sistem Ayarları
 İnternet Araçları
Ağ Ayarları
 Ofis Araçları
 Belge Biçimlerini Doğru Sanallaştırma
Kullanmak Sınav
 USB Aygıtların Kullanımı
 Çoklu Ortam Araçları

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
 Bu bölümde ilk önce bilişim
teknolojilerinin ve özellikle yazılım 1. Bölüm
teknolojilerinin nasıl geliştiği genel Özgür Yazılım Felsefesi
olarak tartışılacaktır. ve Linux

 Özgür yazılım felsefesi, hem

kullanıcıların haklarının korunması
hem de yazılım geliştiren yaratıcı
bireylerin haklarının korunması
açısından önemli bir konudur.
 Linux, son derece yaygın bir özgür
yazılım olarak tartışmanın ana
örneği olarak kullanılacaktır.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 5

Eğitimi
Yazılım Teknolojilerinin Gelişim Süreci
 Yazılım teknolojileri diğer
tüm teknolojilerde olduğu
üzere bir S-eğrisi üzerinde
gelişir.
 Teknolojilerin ilk ortaya
çıkması ile yaygınlaşması
arasında bir zaman
geçmektedir.
 Rakip teknolojiler, bir diğer
teknolojinin yaygınlaşmasını
engelleyebilir.
 Erken dönemde hızlı
yaygınlaşma bu nedenle
önemlidir.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Yazılım Teknolojilerinin Gelişim Süreci
 Yaygınlaşma hızını artıran
etkenlerden birisi
«kullanıcıların etkileşimi»
olarak önümüze çıkar.
 Bir çok yazılım ürünü, en
çok ilgi çeken özelliklerini
kullanıcılardan alınan
öneriler sonucunda
eklemiştir.
 İki farklı yazılım ürününün
ne şekilde birlikte
kullanıldığını gözleyen
üreticiler birlikte çalışmanın
yaratıcı yollarını bulmaya
çalışırlar.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Yazılım Teknolojilerinin Gelişim Süreci
 Bununla birlikte, yazılımların
maliyetleri çok daha farklı
biçimde ortaya çıkmaktadır.
 Yazılım geliştirme işinin türüne
göre çok yüksek oranda
başlangıç maliyetleri olabilir.
 Bir kurumun içindeki yazılım
geliştirme işi ile «markalı
ürün» olarak satılacak yazılım
geliştirme işi aslında çok
farklıdır.
 Bu nedenle yazılım
geliştiriciler, özellikle markalı
ürünlerini korumak için özen
gösterirler.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 Özgür yazılım felsefesi, 1960’larda bilgisayar yazılımlarını
kullanan kurum ve kuruluşlar, kamu ve üniversitelerden
oluşurken takip edilen uygulamaların günümüze uyarlanmış
haline öykünmektedir.
 1960’lı yıllarda (ABD’de) yazılımlar üzerinde hak iddia etmek bir
çok nedenle karmaşık ve özenilecek bir konu değildi çünkü
yazılımlar bir çok kuruluş tarafından ortak ihtiyaçlar için ve
birlikte geliştirilmekteydi.Ortak geliştirilen yazılımlar herkes
tarafından kolayca kullanılsın diye kamuya sunulmaktaydı.
 Örneğin çeşitli istatistik yazılımları ilgili idareler ve çeşitli
üniversiteler tarafından, sıklıkla arge projesi olarak üretilmiştir.
 Elbette 1960’larda bilgisayarlar yaygınlaşmamıştı ve kullanıcı
sayısı az olduğu için yazılımlardan ticari bir kazanç elde etmek
de anlamlı değildi. Ancak 1980’lerin başında bu durum değişti.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 9

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi

Ticari Yazılım (1980ler) Özgür Yazılım (1980ler)

Az sayıda başlangıç müşterisinin «benzersiz» ve
yerel bir ihtiyacı için hazırlanan yazılımlar.
Müşteri ihtiyaçlarının anlaşılması ve pazara giriş
öncesi hazırlıklar için kapsamlı ve geri alınamaz
finansal yatırım.
Ürünün pazarlanması sırasında göreceli olarak
düşük çoğaltma maliyeti.
Örnek: Muhasebe yazılımı.
Az sayıda başlangıç müşterisi için ancak müşteri
ile birlikte hazırlanan yazılımlar.
Çoğu kez var olan personele yaptırılan işler
nedeni ile «ek maliyet» olarak görülmeyen
giderler.
Ürün odaklı olmaktan çok süreç odaklı bir üretim
biçimi.
Örnek: Yazılım geliştirme araçları.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 10

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 Dolayısı ile 1980’lerin başında ticari yazılımlar ile daha önceki
dönemde üretilen özgür yazılımlar ayrışmaya başladı.
 Ticari yazılım üreten şirketler, özgür yazılım üreten camia ile
etkileşim içindeydi. Ancak bu etkileşim bir bağımlılık olarak
algılandığı için zaman içinde azaltılmasına dönük çalışmalar oldu.
 Bunun birinci boyutu insan kaynakları alanındaki gelişmelerdir.
 Yetenekli programcıları yetiştiren okullar olmadığı için genelde özgür
yazılım üreten ortamlardan devşiriliyordu. Bunun çözümü olarak (1)
bilgisayar mühendisliği bölümlerinin ve (2) sertifika programlarının
yaygınlaşması teşvik edildi.
 Yeterince büyüyen yazılım şirketleri kendi «arge merkezleri» üzerinden
üniversitelere bağımlı olmadan araştırma yapabilir hale geldir.
 İşgücünün yazılım geliştirmekteki motivasyonunun tamamen dışsal ve
geleneksel bir «para karşılığı iş» olması teşvik edildi.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 11

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 Bizim tartışmamız için önemli olan ikinci boyut ise,
bir diğer bağımlılık olan «kod bağımlılıkları»
konusuna getirilen çözüm olmuştur.
 Ticari yazılım şirketleri, yazılımlarını oluşturan «kodları»
ticari sır olarak kabul etmeye başladı ve müşterileri ile
paylaşmayı bıraktı.
 Buna ek olarak kodlar üzerinde edebi eserlerdekine
benzer «fikri mülkiyet hakları»nın tesis edilmesi için
yasaların çıkartılması sağlandı.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 12

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 Ancak bu gelişmelerin tepki çeken ve tartışılan
detayları da ortaya çıktı.
 Ticari yazılım şirketleri kodları saklamaya başlarken daha
önceden üçüncü kişilerden aldıkları kodlara dönük olarak
kolaycılığa kaçmıştır.
 Şirketler arasında çok sayıda dava olmuştur. Örnek olarak
Microsoft 1980’li yılların başında hemen tüm ürünleri için Apple
ve Xerox gibi büyük şirketler başta olmak üzere çok sayıda
şirketle davalık olmuştur.
 Özgür yazılımların içinde bulunan kodlar konusunda ise
«muhatap» eksikliği nedeni ile bu kadar çok dava açılmamıştır
veya bireylerin girişimleri sonuçsuz kalmıştır.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 13

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 Geçmişten gelen özgür yazılımların kodlarının
organize bir şekilde kullanılması, ancak geçmişte
gösterilen karşılıklı saygının ortadan kalkması bu
yazılımları geliştiren kişilerin de organize olmalarına
neden olmuştur.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 14

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 ABD’nin önde gelen
üniversitelerinden MIT’de
çalışan bir araştırmacı olan
Richard Stallman, Özgür
Yazılım Vakfı’nı, «özgür
yazılımların haklarını
korumak» amacı ile
kurmuştur.
 Özgür yazılımların haklarının
korunması, aslında «hak»
kavramının basit tanımı ile
kolayca özetlenir.
 Bir kişinin hakları (özgürlüğü),
diğerlerinin haklarının
(özgürlüğünün) başladığı yerde
biter.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 Bu prensipler, hukuğun da katkısı ile, aşağıdaki hale
gelmiştir.
 Bir yazılım, kullanıcılarına aşağıdaki dört özgürlüğü
tanırsa «özgür yazılımdır».
 Herhangi bir amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü (0
numaralı özgürlük).
 Yazılımın nasıl çalıştığını öğrenmek içine bakmak ve istenise
onu değiştirmek özgürlüğü (1 numaralı özgürlük).
 Yazılımın ve yazılımı oluşturan kodların istenildiği biçimde
dağıtımı özgürlüğü (2 numaralı özgürlük).
 Yazılımın değişmiş, gelişmiş halini bağımsız olarak
geliştirme veya yazılımı başka bir yazılıma ekleyerek o
yazılımı «özgür yazılım» olarak dağıtma özgürlüğü. (3.
özgürlük).
Pardus Temel Seviye Kullanıcı 16
Eğitimi
1
7

Özgür Yazılım Felsefesi

 Richard Stallman, bu işe gönüllü olarak destek veren
avukatlar ile birlikte, «yazılım nasıl geliştirilir»
düşüncesinden yola çıkarak, 1980’li yılları birebir yansıtan
ve bugün dahi büyük oranda geçerli bir yaklaşım
geliştirmiştir.
 Üreticisi tarafından «özgür» olarak nitelenen bir yazılım, kamuya
ait bir bilgi sayılmalıdır ve bu nedenle tüm insanlığın istediği gibi
kullanmasına izin verilmelidir.
 Ancak, bu kullanım biçimleri yazılımın «özgür» niteliğini
kısıtlamayacak biçimde olmalıdır.
 Özgür Yazılım Vakfı, önce ABD’de sonra da dünya çapında
«özgür yazılım» olarak geliştirilen yazılımların izinsiz
biçimde «özgür olmayan» yazılımlar içine katılmasını
engellemek için hukuk mücadelesi başlatmıştır.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 17

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 Özgür yazılım, bir yazılımı tanımlarken kullanılan bir
etikettir ancak bu etiket sadece yazılımın nihai ürün
olan halini tanımlamaz.
 Özgür yazılım, daha çok o yazılımın nasıl üretildiğini
açıklamak için kullanılan bir terimdir.
 Birinci, İkinci ve Üçüncü özgürlükleri kullanmak isteyen
kişiler kolaylıkla organize olabilir ve özgür yazılımın
gelişmesini yönlendirebilir.
 Bu kişilerin katkıları genelde gönüllüdür çünkü istedikleri
anda katkı vermekten cayabilirler. Ancak gönüllü katkının
ücretsiz verileceği diye bir zorunluluk yoktur.
 Sıfırıncı özgürlük, bu yazılımlar için çok sayıda kullanıcının
hızlıca oluşmasını ve böylece teknoloji gelişiminin S-
eğrisinde hızlı ilerleme olmasını sağlar.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 18

Eğitimi
Özgür Yazılım Felsefesi
 Özgür yazılımlar heryerdedir.
 Altyapı ve araştırma yazılımları sık bahsedilen bileşenlerdir.
 Kara, hava ve deniz ulaşımında kullanılan araç içi bilgisayarların sistem
yazılımları.
 Enerji üretimi ve dağıtımı, telefon görüşmeleri, TV yayınları ve
İnternet’in tüm kritik alt yapısı.
 Bankacılık sistemleri ve borsaların kullandığı bazı sistemler.
 Üniversitelerin ve araştırma merkezlerinin etkin olduğu, uzay
araştırmaları, uydular, gen bilimi, tıbbi bilimler gibi alanlarda geliştirilen
yazılımlar.
 Bununla birlikte, özgür yazılım en çok kullanılan ve kullanıcıların
en sık gördüğü yazılımların da içinde önemli yer kaplar.
 Google, Facebook, Twitter, Yahoo, vb sistemler hemen hemen tamamen
özgür yazılımlar ile üretilmektedir.
 Ofis yazılımları, Internet araçları, çeşitli mühendislik yazılımları özgür
yazılımlardan oluşmaktadır.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 19

Eğitimi
Linux
 Linux, en çok adı geçen
özgür yazılımlardan
birisidir.
 Linux, işletim sistemlerinin
en kritik bileşeni olan
«çekirdek» bileşenine
dönük bir özgür yazılım
projesidir.
 1991 yılında Linus Torvalds
adında Finlandiyalı bir
öğrenci tarafından
başlatılan projede,
günümüzde 2 binden fazla
yüksek nitelikli programcı
çalışmaktadır.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Linux
 Linux çekirdeği özgür yazılım olduğu için, bu
çekirdeği kullanan bir işletim sisteminin üretilmesi
kolaylaşmıştır.
 Özgür Yazılım Vakfı’nın 1980’lerden bu yana
geliştirdiği yazılım geliştirme araçlarının varlığı da
eklenince, çok kısa süre içerisinde çok sayıda Linux
çekirdeği temelli özgür yazılım işletim sistemi (yada
«dağıtım») ortaya çıkmıştır.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 21

Eğitimi
Linux
 Linux çekirdeğini kullanan işletim sistemlerinin bazıları
bilgisayar kullanıcılarına yöneliktir ve bu nedenle
adları sık duyulur.
 Son kullanıcıya dönük Linux işletim sistemleri alanında
günümüzde en çok bilinen Linux dağıtımlarının
bazıları şunlardır:
 Ubuntu (İngiltere / G. Afrika)
 Mint (Fransa / İngiltere)
 Redhat / Fedora (ABD)
 Novell / OpenSUSE (ABD / Almanya)
 Debian (ABD)
 Pardus (Türkiye)

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 22

Eğitimi
Linux
 Son kullanıcının çok farketmediği ama ürünleri içinde Linux çekirdeğini
kullanan yerli/yabancı kuruluşlar arasında şu isimler sürekli geçmektedir.
 Alcatel
 Aselsan
 BMW
 Checkpoint
 Cisco
 IBM
 Karel
 LG
 Motorola
 NASA
 Sony
 Toyota
 Turkcell
 TÜBİTAK

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 23

Eğitimi
Linux
 Linux dağıtımları göz önünde bulunduğu için aralarındaki
rekabet de ilgi çekicidir.
 Ancak unutulmaması gereken şey şudur: «Linux
dağıtımları arasındaki rekabet yapıcıdır». Çünkü birer
özgür yazılım olan Linux dağıtımları bir diğerindeki üstün
özellikleri özgürce kendisine adapte edebilir.
 Bu nedenle Linux dağıtımının kendisi, asla satış yolu ile
anlamlı ve sürdürülebilir gelir sağlayan bir «ürün»
olmamıştır.
 Linux dağıtımı üreten ve önemli cirolar yakalayan
şirketler vardır (Red Hat cirosu 1 milyar doları geçmiştir),
ancak gelirleri Linux’un satılması ile gerçekleşmez.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı 24

Eğitimi
Linux
 Bir Linux dağıtımı,
aslında bir değer
zincirinin parçasıdır.
 Her dağıtım, Linux
çekirdeği başta olmak
üzere başkalarının
hazırladığı özgür
yazılımları birleştirir.
 Zaten dağıtımlar, bu
yazılımların dağıtım
kanalı oldukları için
«dağıtım» olarak
adlandırılmıştır.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Linux
 Dağıtımlar, son
kullanıcıdan gelen geri
bildirimi doğrudan alan
yapılardır.
 Bu geri bildirim kısmen
kendi yazdıkları dağıtıma
özgün yazılımlar için
kısmen de diğer
dağıtımlar ile paylaştıkları
ortak yazılımlar için gelir.
 Dağıtımlar, diğer
yazılımlar ile ilgili geri
bildirimleri ilgili yerlere
yönlendirir.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Linux
 Dağıtımlar, son
kullanıcıdan gelen geri
bildirimi doğrudan alan
yapılardır.
 Bu geri bildirim kısmen
kendi yazdıkları dağıtıma
özgün yazılımlar için
kısmen de diğer
dağıtımlar ile paylaştıkları
ortak yazılımlar için gelir.
 Dağıtımlar, diğer
yazılımlar ile ilgili geri
bildirimleri ilgili yerlere
yönlendirir.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Linux
 Bir dağıtım için
geliştirilen özgün nitelikli
ve başarılı bir yazılım,
kısa süre içinde diğer
dağıtımlar tarafından
benimsenir.
 Benimseme tasarımın,
kullanım biçiminin veya
doğrudan kodun alınması
şeklinde olabilir.
 Böylece adım adım daha
iyi bir ortak kümeye
ulaşılır.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Linux
 Linux dağıtımları arasındaki
rekabet ve işbirliği kullanıcı
toplumuna son derece
bağlıdır.
 Kullanım deneyimini paylaşan
ve önerilerde bulunan bir
kullanıcı toplumu, Linux
dağıtımının gelişimine olumlu
yön verebilir.
 Ancak Linux dağıtımını
geliştiren ekiplerin de bu istek
ve önerilere yanıt verebilecek
bilgiye, kaynaklara ve iyi bir
yönetime sahip olması
gerekir.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi
Linux
 Tepkisiz bir kullanıcı toplumu
olan bir Linux dağıtımı, normal
şartlarda hayatta kalamaz.
 Ancak devre dışı kalan Linux
dağıtımlarının yazdığı ek kodlar,
diğer dağıtımlar tarafından belli
oranda devşirilerek kullanılır.
 Öte yandan, kullanıcı geri
bildirimi de tek başına yeterli
değildir.
 Yetenekli geliştiricileri
devşirebilmek de önemlidir.
 Geliştiricilerin «ücretli olsalar
dahi, daima gönüllü» olarak
çalışmasını sağlamak da
önemlidir.

Pardus Temel Seviye Kullanıcı

Eğitimi