DIZAJN ŠTAMPE

Predavanje 5:
Estetski principi
grafičkog oblikovanja

Pripremila: mr Zorica Čolić

Estetski principi grafičkog oblikovanja

Sadržaj:
• Likovno-grafički elementi
• Principi komponovanja
 Likovno-grafički elementi

Grafičko oblikovanje pruža zainteresovanima određena

obaveštenja o mnogim elementima koji grade likovnu
formu. Svaka grafička celina će biti dopadljiva i lepa
samo ako je postignuta usaglašenost svih tehničkih
detalja sa svim elementima grafičkog oblikovanja.
Funkcionalna, jer u okvirima opšteg delovanja obezbeđuje
jasnoću poruke, i estetska jer na dopadljiv način sve to
povezuje u jedinstveni harmonični red koji u nama
odzvanja kao osećaj prijatnosti, zadovoljstva i sigurnosti.
Neusaglašnost estetsko-funkcionalnih faktora u svakom
prostoru, pa i u grafičkom, stvara sukobe.
 Likovno-grafički elementi
Proučavanjem opštih pravila delovanja likovnih elemenata
dolazi se do saznanja kako, uz njihovu pomoć, može nastati
lepa grafička forma.
Osnovni likovno-grafički elementi dizajna su sledeći:
tačka, linija, površina, crno-beli odnosi, ritam, tekstura,
boja i valer.
 Likovno-grafički elementi: TAČKA

Najmanji i najjednostavniji grafički znak je tačka. U likovnom smislu

tačka je optički element koji označava središte radnje.
U grafičkoj struci tačka ima funkciju mernog sistema i određuje neke
prostorne veličine. Tačka nas obaveštava o nekoj optičkoj intervenciji
i određuje njene tačne koordinate (položaj) u prostoru.
 Likovno-grafički elementi: tačka

Dve tačke već sugerišu kretanje. Razmak koji one stvaraju mi, i
nesvesno, vizuelno povezujemo u jednu zamišljenu liniju. Tako se
razbija koncentracija pažnje sa jedne središnje pozicije i sugeriše
kretanje prema jednom ili drugom kraju te zamišljene linije.
 Likovno-grafički elementi: tačka

Ponavljanjem i umnožavanjem tačaka mogu se dobiti zanimljive i

dinamične, ili pak uravnotežene kompozicije. Ukoliko se tačke
smanjuju ili povećavaju, uz izmenu ritma ponavljanja, sistem gradacije
(promena stupnja) dramatizuje grafički prostor i stvara ubedljiv utisak.
Likovno-grafički elementi: tačka
Plakat
Likovno-grafički elementi: tačka

Plakat “Out of the ordinary”

Sa uniformne pozadine se
izdvaja jedan oblik, iz običnog
- upečatljivo
Plakat
 Likovno-grafički elementi: tačka
Victor Vasarely, op-art (optička umetnost)
 Likovno-grafički elementi: tačka
Victor Vasarely, op-art (optička umetnost)
 Likovno-grafički elementi: tačka
Brigit Riley, op-art (optička umetnost)
 Likovno-grafički elementi: linija

Od načina rasporeda linija u

grafičkom prostoru umnogome
zavisi i naše subjektivno
raspoloženje. Različiti susreti
linija u tom prostoru donose
uvek nove neočekivane odnose
i napetosti u ritmu, ravnoteži,
kontrastu i dominaciji.

Bauhaus plakat
 Likovno-grafički elementi: linija

Prema mnogim teoretičarima i estetičarima, linija je sposobna da

asocijativno izrazi skoro sva naša psihička stanja.

Tako se ravna horizontalna linija vidi kao linija mira, odmora,

blagostanja, ali i kao linija ravnodušnosti i čekanja.
Reklama
 Likovno-grafički elementi: linija

Ugnuta horizontalna linija deluje bezvoljno, lenjo, umorno i apatično.

Napeta horizontalna linija ostavlja utisak energičnosti,

jake volje, spremnosti za napore, ali i drskosti.
 Likovno-grafički elementi: linija

Lako talasasta
linija je odraz
ženstvenosti,
gracije, nežnosti, alii
stanja stalne
promenljivosti.
 Likovno-grafički elementi: linija

Jako talasasta linija

odaje uzbuđenost,
emocionalnu napetost,
snažne ideje i večitu
borbu dobra i zla.
 Likovno-grafički elementi: linija

Cik-cak linije simbolizuju muškost i energičnost, ali i brzopletost i

neodgovornost.
 Likovno-grafički elementi: linija

Linije se mogu podeliti na četiri grupe:

-prema pravcu kretanja

-prema načinu kretanja

-prema funkciji koju obavljaju

- prema izgledu.
 Likovno-grafički elementi: linija

Podela linija prema pravcu kretanja: horizontalne, vertikalne, kose i krive.

Horizontalna linija deluje čvrsto, ukočeno i strogo. Ona ostavlja utisak kao da
je na određenom grafičkom prostoru zategnuta i fiksirana na oba svoja kraja.
 Likovno-grafički elementi: linija

Horizontalna linija optički proširuje prostor.

Kada je isprekidana, ona deluje neodlučno i umorno.

Talasasta horizontalna linija sugeriše zadovoljstvo i nežnost.

 Likovno-grafički elementi: linija

Ako se želi horizontalnom linijom

sugerisati akcija ili drama, ona se
u nekom toku povija prema gore ili
prema dole. U grafičkom
oblikovanju optička sugestija
horizontalne linije se najčešće
koristi kada se želi umiriti
dinamizirana površina. Jasno
naglašen slog u horizontali koji
preseca nemirnu površinu na
primer plakata, smiruje celu
površinu i čini je privlačnijom.
 Likovno-grafički elementi: linija

Vertikalne linije svojim snažnim stremljenjem u visinu kao da prkose sili teže.
Uspravan položaj deluje snažno, izaziva osećanje ravnoteže i stvara sigurnost.
 Likovno-grafički elementi: linija

Ako su ravne, vertikalne linije

deluju snažno i sigurno.

Isprekidana vertikala ostavlja

utisak teškog uspona i stalnih
zaostajanja u kretanju.

Talasasta vertikala sugeriše

snalažljivost i upornost.
 Likovno-grafički elementi: linija

Kose linije su žive, nemirne, vrlo izražajne i pokretljive. Kada presecaju

horizontalne linije, deluju punom žestinom, agresivno. U slobodnoj grafičkoj
primeni izuzetno se dobro ponašaju kao elementi iznenađenja. Zbog svoje
optičke nestabilnosti, kose linije deluju lakše i od horizontalnih i od vertikalnih,
a oko sebe podnose samo laku i vazdušastu kompoziciju.
 Likovno-grafički elementi: linija

Koso postavljen tipografski red, fotografija, crtež, neka

geometrijska slika ili linija neobično deluju i traže dinamičnu
pratnju svih drugih elemenata koji učestvuju u kompoziciji. Takve
kompozicije se brzo zapaze i duže pamte.
Ubedljiva kompozicija
kosih linija
 Likovno-grafički elementi: linija

Krive linije su u stalnom pokretu i promeni pravca. Krive linije u svom

kretanju sugerišu blagost, smirenost i prefinjenost.
 Likovno-grafički elementi: linija

Krive linije
Kada su u energičnijem zaokretu deluju neobuzdano i nepredvidljivo,
razbijajući svaku monotoniju grafičke površine.
Likovno-grafički elementi: linija

Plakat
Likovno-grafički elementi: linija
Likovno-
grafički
elementi: linija
Na ovom primeru vidimo kako je rešenje plakata zapravo bazirano na pozajmici
načina korišćenja boja karakterističnom za mape podzemnih železnica. Pored
toga što daju rešenju snažnu dinamiku obojene linije mogu značiti i različite nivoe
kretanja koji pak dalje mogu značiti raznovrsnost u sagledavanju galerijske
postavke koja je ujedno i naručilac ovog postera.
 Likovno-grafički elementi: linija

Kružne linije koje se sudaraju i prepliću stvaraju kompoziciju dinamične vrednosti.

Brigit Riley, op-art (optička umetnost)

Naslovna
strana knjige
 Likovno-grafički elementi: linija
Podela linija prema načinu kretanja – prekinute i kontinuirane

Prekinuta linija daje utisak otvorene i nezavršene forme. Ona nas prisiljava
da naslutimo njene nastavke i moguća zatvaranja. Otvoreni oblici su
živahniji od oblika građenih zatvorenom linijom.
 Likovno-grafički elementi: linija

Kontinuirana linija ocrtava uglavnom zatvorene forme dekorativnih,

ornamentalnih površina ili razne oblike zaštitnih znakova.
Likovno-grafički elementi: linija

Prekinute linije u logotipu

 Likovno-grafički elementi: linija

Podela linija prema funkciji – obrisne (konturne) i strukturalne.

Obrisna (konturna) linija najčešće gradi

zatvorene forme, ali za razliku od
kontinuirane linije ona ocrtava samo
trodimenzionalne oblike. U toku praćenja
forme koju obeležavaju, obrisne linije
menjaju izgled, debljinu i ritam.
 Likovno-grafički elementi: linija

Strukturalna linija gradi i iskazuje prostor iznutra. Ona prati

strukturu materije kojom je prostor ispunjen.

strukturalne

konturne
 Likovno-grafički elementi: linija

Strukturalne linije
 Likovno-grafički elementi: linija

Podela linija prema izgledu – tanke i debele

Tanke i debele linije iskazuju razne optičke i karakterne

vrednosti oblika. Zajedno upotrebljene kao kontinuirane
linije, kroz naizmenično ponavljanje, grade lepe i
dopadljive površinske oblike i daju bogat ritam.
Debele i tanke linije mogu potcrtati važnost nekog teksta.
Međutim, upotrebom ‘masnih’ (bold) slova u nekom redu
može se izbeći potcrtavanje složenih redova.
 Likovno-grafički elementi: linija

Kombinacije horizontalnih,
vertikalnih i kosih linija daju
izuzetno bogate vizuelne
predstave. Polja koja se pojavljuju
na njihovim presecima mogu ostati
bela ili se mogu popuniti bojama.
Tako razigran prostor stvara
dopadljive grafičke površine i daje
dodatnu dimenziju estetskom
doživljaju.
Likovno-grafički elementi: linija

linije u logotipu
dizajner Milton Glejzer
Likovno-grafički elementi: linija

Bogatstvo različitih
linija u kompoziciji
Likovno-grafički elementi: linija

Bogatstvo različitih linija

u kompoziciji
 Likovno-grafički elementi: linija

TNOP dizajn studio, štampani radovi

 Likovno-grafički elementi: linija

Linija ima svoju ekspresivnu snagu. Neke linije to mogu postići same za
sebe ili u kombinaciji sa drugim grafičkim znakovima. Najjaču emotivnu
snagu ima ona linija koja obeležava pravac kretanja glavnog događaja u
likovnom delu. Poenta likovnog događaja u kompoziciji povezana je linijom
koja postepeno sa sporednijih likovnih detalja prelazi na delove glavne radnje
povezujući ih svojim tokom i kulminirajući svom svojom ekspresivnom
snagom na određenoj tački kompozicije.

Takva linija se naziva linija dominante.

U raznim periodima razvoja likovne
umetnosti linija dominante je nosila
pečat vremena i likovnog stila.
 Likovno-grafički elementi: linija
Renesansa – piramidalna kompozicija – Barok – dijagonalne kompozicije
kretanje ka vrhu, ka nedostižnim vrlinama – pokret, napetost, drama, silina
prodora novog
Likovno-grafički elementi: primeri dizajnerskih radova

http://www.tnop.com/ - dizajnerski studio

 Likovno-grafički elementi: površina

Površina je dvodimenzionalna statična ili dinamična grafička forma

na kojoj je moguće optički dočarati najraznovrsnije likovne oblike i
likovne kombinacije.

Da bi se doživela kao prijatna, dopadljiva i lepa, površina mora biti

dobro usklađena sa svojom osnovnom namenom i funkcijom.

Površina, kao estetska kategorija, može biti u stanju ravnoteže,

simetrije, asimetrije, kontrasta i dominacije. Za razliku od
drugih likovnih elemenata, površina ima mnogo veće mogućnosti
da prikaže zanimljive, dopadjive, bogate ali i složenije odnose.
Osim toga što predstavlja prostor koji sam po sebi ima određene
likovne kvalitete, stvara i prostor na kome se mnogi likovni
elementi sučeljavaju i stvaraju zanimljive kompozicijske odnose.
 Likovno-grafički elementi: površina

Po svojoj vizuelnoj vrednosti površina može biti statična i dinamična, a

po svom obliku – pravilna i nepravilna.

Pravilne površine su osnovni geometrijski oblici izraženi najčešće kao

krug, kvadrat, pravougaonik ili trougao.
 Likovno-grafički elementi: površina

Krug je idealan geometrijski oblik. U srednjem veku, krug je poistovećen

sa Suncem, sjajem i svetlošću.

Kvadrat je racionalan geometrijski oblik, praktične konstrukcije.

Pravougaonik je najlepša
geometrijska figura. To je
forma koja se najviše
upotrebljava u umetnosti,
dizajnu, arhitekturi i
urbanizmu.
Likovno-grafički elementi: površina
 Likovno-grafički elementi: površina

Pravilne površine su osnov za svaku grafičku kompoziciju. One su mirne i

statične po svojoj vizuelnoj snazi. Dočaravaju osećaj bezbednosti, sigurnosti.

Piet Mondrian
 Likovno-grafički elementi: površina

Nepravilne – negeometrijske
površine su slobodno formirani oblici
do kojih se logično dolazi pri daljoj
razradi geometrijskih formi. Razvijeni
oblici u prirodi su nepravilnog oblika
iako se svi mogu svesti na stilizovanu
geometrijsku formu.

Nepravilni ili amorfni oblici iskazuju

vrlo lepe forme svojom razgranošću,
dinamikom i lepršavošću.

M.C. Escher, Liberation, litografija, 1955

 Likovno-grafički elementi: površina

Nepravilne – negeometrijske površine su dinamičnije od pravilnih geometrijskih.

One su sposobne da izraze naša najaktivnija stanja i nemire. U praćenju njihove
razigrane forme čovekovo oko doživljava mnogo veću amplitudu između svog
mirnog i dinačnog kretanja i mnogo veći broj intervala pri praćenju ovakvih oblika.
[ plakat za film Spiderman ]
 Likovno-grafički elementi: površina

Kombinacija pravilnih i nepravilnih površina

Likovno-grafički elementi: površina

Kombinacija pravilnih i
nepravilnih površina
 Likovno-grafički elementi: površina

Površina može biti pokrivena bojom (kolorisana) ili bezbojna. Ona može
imati naznačenu teksturu ili može biti bez nje.
Tekstura je kvalitet kojim se objašnjava kvalitet mnogih likovnih površina,
ocenjenih vizuelno ili taktilno (dodirom). Tekstura može biti hrapava, glatka,
ravna, reljefna i preforirana.
 Likovno-grafički elementi: površina

Treba izbegavati, međutim, naturalističko ugrađivanje teksture u grafičke

prostore. To može veoma lako da odvede u likovni kič. Teksturu treba
shvatiti isključivo kao deo kompozicije.
 Likovno-grafički elementi: površina

Tekstura u dizajnu
 Likovno-grafički elementi: površina

Tekstura u dizajnu
 Likovno-grafički elementi: površina

Tekstura u dizajnu
 Likovno-grafički elementi: površina

Tekstura u dizajnu
 Likovno-grafički elementi: površina

Svaka je površina određena dimenzijama. Odnosi tih dimenzija

ostvaruju određene oblike koji mogu biti manje ili više dopadljivi,
neprijatni ili nas mogu ostavljati nezainteresovanim. Odnos veličina
unutar svake forme naziva se proporcija. Do proporcije se dolazi
isključivo upoređivanjem. Upoređujemo dve ili više površina i
saznajemo koliko je puta jedna veličina manja ili veća od druge ili
koliko se puta jedna veličina sadrži u drugoj. Proporcija je dakle
matematički izražen odnos određenih veličina.

U grafičkom dizajnu i kreiranju rešenja u pogledu rasporeda

pojedinih elemenata kada se kaže da postoji dobra proporcija, misli
se da je širina i celokupna ''masa'' teksta ili širina ilustracije u
harmoničnom odnosu sa visinom teksta ili ilustracije.
Likovno-grafički elementi: forma i antiforma

Odnos površine i oblika

postavljenih na tu površinu
može se sagledati i kao
forma i antiforma.

Na dvodimenzionalnoj
površini, oblici čine formu (ili
pozitiv) dok je pozadina
antiforma (ili negativ). Ovaj
odnos je naročito naglašen
kod crno-belih kompozicija.
Likovno-grafički elementi: forma i antiforma
Likovno-grafički elementi: forma i antiforma

Shigeo Fukuda (1932 – 2009)

japanski dizajner
Likovno-grafički elementi: forma i antiforma

Shigeo Fukuda