You are on page 1of 23

1

.DAS
ART
EORI
A.P
ast
a
P
ast
aad
al
ahs
edi
aans
emip
ada
tya
ngme
nga
ndu
ngs
at
uat
aul
ebi
hba
hano
baty
angd
it
unj
ukk
an
u
ntu
kpe
mak
aia
nlu
ar(
t
opi
ca
l)
Me
nur
utF
Ied
is
iII
I,p
ast
aad
al
ahs
edi
aanb
eru
pama
ssal
emb
eky
angd
ima
ksu
dka
nun
tukp
ema
kai
an
l
uar
.Bi
as
any
adi
bua
tde
nga
nme
nca
mpu
rka
nba
hano
baty
angb
erb
ent
uks
er
bukd
al
amj
uml
ahb
esa
rde
nga
n
v
ase
li
nat
aup
ara
fi
nca
ira
taud
eng
anb
aha
nda
sar
ti
da
kbe
rl
ema
kya
ngd
ib
uatd
eng
ang
li
se
rol
,mu
ci
la
gea
tau
s
abu
n.Di
gu
nak
ans
eba
gaia
nti
se
pti
c,a
taup
eli
ndu
ng.
Danme
nur
utF
Ied
is
iIV,p
ast
aad
al
ahs
edi
aa
nse
mi
p
ada
tya
ngme
nga
ndu
ngs
atua
taul
ebi
hba
hano
bat
yan
gdi
gun
aka
nun
tukp
ema
kai
ant
opi
ca
l.
P
ast
aad
al
ahs
edi
aans
emi
pad
at(
mas
sal
emb
ek)y
angme
nga
ndu
ngs
at
uat
aul
ebi
hba
hano
baty
ang
d
it
uj
uka
nun
tukp
ema
kai
ant
opi
kal(
Sya
msu
ni,2
006
).Me
nur
utF
arma
kop
eIn
don
esi
aed
is
i3(
197
9),p
ast
a
a
dal
ahs
edi
aanb
eru
pama
ssal
emb
eky
angd
ima
ksu
dka
nun
tukp
ema
kai
anl
ua
r.Bi
as
any
adi
bua
tde
nga
n
me
nca
mpu
rka
nba
hano
baty
angb
erb
ent
uks
er
bukd
al
amj
uml
ahb
esa
rde
nga
nVa
sel
i
nat
auP
ara
ff
inc
ai
rat
au
d
eng
anb
aha
nda
sart
i
dakb
erl
ema
kya
ngd
ib
uatd
eng
anGl
i
ser
ol
,mu
ci
la
gea
taus
abu
n.Di
gun
aka
nse
bag
ai
a
nti
se
pti
cat
aup
eli
ndu
ng.
P
ast
ate
rdi
r
ida
ri3ma
cam/
j
eni
sya
it
u: 
1
.Pa
staBe
rl
ema
k(P
ast
aya
ngme
rup
aka
nsu
atus
al
epy
angme
nga
ndu
ngl
ebi
hda
ri5
0%z
atp
ada
t(s
er
buk
).
S
eba
gaib
aha
nda
sard
ig
una
kanv
ase
li
n,p
ara
ff
inc
ai
r.
Bah
ant
i
dakb
erl
ema
kse
per
t
iGl
i
ser
i
n,Mu
ci
la
god
an
s
abu
nya
ngd
ig
una
kans
eba
gai
ant
i
sep
ti
kda
npe
li
ndu
ngk
uli
t
).
2
.Pa
staKe
ri
ng(
Sua
tup
ast
abe
basl
ema
kya
ngme
nga
ndu
ngk
ura
ngl
ebi
h60
%za
tpa
dat(
Ser
buk
).Da
lam
p
emb
uat
ana
kant
er
ja
dik
esu
kar
anb
il
ada
lamr
es
ept
er
tl
i
sba
hanI
ch
tamo
luma
tauT
ume
nolAmmo
niu
m.
Ad
any
aza
tte
rs
ebu
tak
anme
nja
di
kanp
ast
ame
nja
die
nce
r)
.
3
.Pa
staP
end
ing
in(
Cai
r
ans
er
bukmi
nya
kle
makd
anc
ai
ra
nbe
rai
r
,di
ken
ald
eng
ans
al
ept
i
gad
ara
).(
Ani
ef
,
2
006
).
S
edi
aand
ib
uatd
al
amb
ent
ukp
ast
aka
ren
ake
rj
any
aya
ngme
li
ndu
ngik
uli
tda
nke
mamp
uan
nyame
nye
rap
k
oto
rans
er
umd
aril
uka
-lu
kap
adak
uli
t
.Ha
lte
rs
ebu
tda
patt
er
ja
dik
are
nap
ast
ame
nga
ndu
ngl
ebi
hba
nya
k
b
aha
npa
datd
ari
pad
asa
lepd
ano
lehk
are
nai
t
ule
bihk
ent
ald
ank
ura
ngme
res
ap.
Jad
ibi
l
ake
rj
ame
li
ndu
ngi
l
ebi
hdi
but
uhk
and
ari
ter
ape
uti
kny
ama
kad
okt
erp
enu
li
sre
sepme
nul
i
ska
nfo
rmu
las
uat
upa
st
a,t
et
api
apa
bil
a
y
angd
ib
utu
hka
nke
rj
ate
rap
eut
i
kny
a,d
okt
era
kanme
nul
i
ska
nre
seps
al
epd
ank
ri
m(An
sel
,19
89)
.
P
emb
uat
anp
ast
apa
dau
mumn
yab
aha
nda
sary
angb
erb
ent
uks
ete
nga
hpa
dats
eba
ikn
yad
ic
ai
rk
ant
er
le
bih
d
ahu
lub
arud
ic
amp
urd
eng
anb
aha
npa
datd
al
amk
ead
aanp
ana
sag
arl
ebi
hmu
dahb
erc
amp
urd
anh
omo
gen
(
Soe
top
o,2
002
).
1
.1Ka
rak
ter
i
sti
kPa
sta
a
) Da
yaa
dso
rbsp
ast
ale
bihb
esa
r
b
)Se
ri
ngd
ig
una
kanu
ntu
kme
nga
dso
rbs
ise
kre
sic
ai
ra
nse
ros
alp
adat
emp
atp
ema
kai
an.
Seh
ing
gac
oco
kun
tuk
l
ukaa
kut
.
c
)Ti
da
kse
sua
ide
nga
nba
gia
ntu
buhy
angb
erb
ulu
.
d
) Me
nga
ndu
ngs
atua
taul
ebi
hba
hano
bat
yan
gdi
t
uju
kanu
ntu
kpe
mak
aia
nto
pik
al.
e
)Ko
nsi
st
ens
il
ebi
hke
nya
lda
riu
ngu
ent
um.
f
)Ti
da
kme
mbe
ri
kanr
as
abe
rmi
nya
kse
per
t
iun
gue
ntu
m.
g
)Me
mil
i
kip
ers
ent
aseb
aha
npa
datl
ebi
hbe
sard
arip
adas
al
epy
ai
tume
nga
ndu
ng 
bah
ans
er
buk(
pa
dat
)
a
nta
ra4
0%-5
0%
1
.2Ke
leb
iha
nPa
sta
a
)Pa
stame
ngi
katc
ai
ra
nse
cr
et
,pa
stal
ebi
hba
ikd
ariu
ngu
ent
umu
ntu
klu
kaa
kut
 d
eng
ant
end
ens
i
me
nge
lua
rka
nca
ir
an
b
)Ba
hano
bat
dal
amp
ast
ale
bihme
lek
atp
adak
uli
tse
hi
ngg
ame
nin
gka
tka
nda
yak
erj

lo
cal
c
) Ko
nse
ntr
as
il
ebi
hke
nta
lda
ris
al
ep
d
) Da
yaa
dso
rps
ise
di
aanp
ast
ale
bihb
esa
rda
nku
ran
gbe
rl
ema
kdi
ban
din
gka
nde
nga
n s
edi
aa
nsa
lep
.
1
.3Ke
kur
ang
anP
ast
a
Ka
ren
asi
f
atp
ast
aya
ngk
akud
ant
i
dakd
apa
tdi
t
emb
us,p
ast
apa
dau
mumn
yat
i
daks
esu
aiu
ntu
k
p
ema
kai
anp
adab
agi
ant
ubu
hya
ngb
erb
ulu
.
a
) Da
pat
men
ger
i
ngk
ank
uli
tda
nme
rus
akl
api
sa
nku
li
tep
id
ermi
s
b
)Da
pat
men
yeb
abk
ani
r
it
asi
kul
i
t
1
.4C
araAb
sor
bs
iPa
sta
a
)Pe
net
r
asi
P
ene
tr
as
ipa
stak
eda
lamk
uli
tdi
mun
gki
nka
nme
lal
uid
ind
ingf
ol
ik
elr
amb
ut.
Apa
bil
aku
li
tut
uhma
kac
ar
a
u
tamau
ntu
kpe
net
r
asima
suku
mumn
yame
lal
uil
api
sa
nep
id
ermi
sle
bihb
aikd
arip
adame
lal
uif
ol
ik
elr
amb
uta
tau
k
ele
nja
rke
ri
nga
t.Ab
sor
ps
ime
lal
uie
pid
ermi
sre
lat
i
fle
bihc
epa
tka
ren
alu
asp
ermu
kaa
nep
id
ermi
s10
0sa
mpa
i10
00
k
alil
ebi
hbe
sard
arir
ut
ela
inn
yaS
tr
at
umk
orn
eum,e
pid
ermi
s y
angu
tuh
,da
nde
rmi
sme
rup
aka
nla
pi
sa
n
p
eng
hal
angp
ene
tr
as
iob
atk
eda
lamk
uli
t
.Pe
net
r
asik
eda
lamk
uli
tin
ida
patt
er
ja
did
eng
anc
ar
adi
f
usime
lal
ui
p
ene
tr
as
itr
ans
el
ul
er(
men
yeb
era
ngi
sel
)
,pe
net
r
asi
int
er
se
lul
er(
ant
ars
el
),p
ene
tr
as
i t
r
ans
epi
da
gea
l(me
lal
uif
ol
ik
el
r
amb
ut,k
eri
nga
t,d
anp
erl
eng
kap
anp
il
ose
bas
eus
)
b
)Di
so
lus
i
Di
so
lus
idi
de
fi
ni
si
kans
eba
gai
tah
apa
ndi
man
apa
stamu
la
ima
sukk
eda
lam
l
ar
ut
and
ari
ben
tukp
ada
tny
aat
aus
uat
upr
os
esd
ima
nas
uat
uba
hank
imi
aat
auo
batme
nja
dit
er
la
rutd
al
amp
ela
rut
.
Da
lams
is
tem b
iol
ogi
spe
lar
uto
batd
al
amme
di
aaq
ueo
usme
rup
aka
nba
gia
npe
nti
ngs
ebe
lumk
ond
is
iab
sor
ps
i
s
is
temi
k.
Sup
ayap
art
i
kel
 pa
dat
ter
di
so
lus
imo
lek
uls
ol
utp
ert
ama
-ta
mah
aru
sme
mis
ahk
and
ir
ida
rip
ermu
kaa
npa
dat
,
k
emu
di
anb
erg
era
kme
nja
uhi
per
muka
anme
mas
uki
pel
ar
ut
.
c
) Di
f
usi
Di
f
usi
ada
lahs
uat
upr
os
esp
erp
ind
aha
nma
ssamo
lek
uls
uat
uza
tya
ngd
ib
awao
lehg
era
kanmo
lek
uls
eca
ra
a
cakd
anb
erh
ubu
nga
nde
nga
nad
any
ape
rbe
daa
nko
nse
ntr
as
ial
i
ranmo
lek
ulme
lal
uis
uat
uba
tas
,mi
sa
lny
a
me
mbr
anp
oli
mer
.Di
f
usip
asi
fme
rup
aka
nba
gia
nte
rbe
sard
arip
ros
est
r
ans
-me
mbr
anb
agiu
mumn
yao
bat
.Te
nag
a
p
end
oro
ngu
ntu
kdi
f
usip
asi
fi
nia
dal
ahp
erb
eda
ank
ons
ent
r
asio
batp
adak
edu
asi
sime
mbr
ans
el
.Me
nur
uth
uku
m
d
if
usi
Fic
k,mo
lek
ulo
bat
ber
di
fu
sid
ari
dae
rahd
eng
ank
ons
ent
r
asi
oba
tti
ngg
iked
aer
ahk
ons
ent
r
asi
oba
tre
nda
h.
2 T
INJ
AUANBAHAN
2
.1
.Ti
nj
aua
nBa
hanAk
ti
f
A) Ka
rak
ter
i
sti
kFi
si
ka.
S
ino
nim :
met
i
l0-
hid
rok
sib
enz
oat
e.
Be
rat
Mol
eku
l :
152
,15
.
Ru
musEmp
ir
is :
C8O8
O3.
P
eme
ri
an :
cai
r
an,t
i
dakb
erwa
rnaa
tauk
uni
ngp
uca
t,b
auk
hasa
roma
ti
k,r
as
ama
nis
,pa
nas
d
ana
roma
ti
k.
Ke
lar
ut
an :
suk
arl
ar
utd
al
ama
ir
;l
ar
utd
al
ame
tan
ol(
95%)
Pda
nda
lama
sama
set
atg
las
ia
lP.
I
nde
ksBi
as :
1,5
35s
amp
ai1
,53
8.
T
it
i
kdi
di
h :
220
,5˚
C
T
it
i
kbe
ku :
-8,
3˚C
T
emp
era
tur
kri
t
is :
701˚
K
T
eka
nank
ri
ti
s :
40,
9Ba
r
De
nsi
t
as :
1,1
83g
/m3
c
Δ Hfp
ada2
5˚C :
-46
4,3k
J/mo
l(1a
tm)
Δ Gfp
ada2
5˚C :
-33
9(1a
tm)
.
B) Be
ntu
kKi
mi
a
(
met
i
l0-
hi
dr
oks
ibe
nzo
ate
)
C
) S
if
at
-si
f
atKi
mi
a.
Me
nur
utKi
r
k(1
979
),me
ti
ls
al
is
il
atme
mil
i
kib
ebe
rap
asi
f
atk
imi
ase
per
t
i:
- me
ti
lsa
li
si
l
atd
al
aml
ar
ut
ana
lka
li
neb
il
adimi
xe
rde
ngna
a c
et
ica
nhy
dr
id
eme
ngh
asi
l
kanme
thy
lo-
a
cet
oxyb
enz
oat
e.
- me
ti
lsa
li
si
l
atd
al
aml
ar
ut
ana
lka
li
neb
il
adi
mi
xe
rde
ngnb
a e
nzo
ylc
hl
or
id
eme
ngh
asi
l
kanme
thy
lo-
b
enz
oxyb
enz
oat
e.
- me
ti
lsa
li
si
l
atd
ir
eak
si
kand
eng
anc
apr
ylc
hl
or
id
eme
ngh
asi
l
kan me
thy
l2-
cap
ryl
ox
ybe
nzo
ate
s
eda
ngk
anp
adah
id
oli
si
ses
ter
men
gha
si
lk
an4
-ca
prys
al
ic
yl
ica
ci
d.
D) Ef
ekF
arma
kol
ogi
.
- F
arma
kok
ine
ti
k
a
. Ab
sor
bs
i:p
adap
eng
gun
aant
opi
kal
,bi
oav
aib
il
it
asd
erma
lbe
rki
sa
ran
tar
a11
,8-
30,
7%,s
eda
ngk
anp
ada
p
emb
eri
aano
ral
,di
as
ums
ik
anb
ioa
vai
l
ibi
l
it
asn
yaa
dal
ah1
00%(
Bel
si
to
,20
07)
.Di
per
ki
ra
kanp
eng
gun
aan
me
ti
ls
al
is
il
atd
al
amb
ent
ukt
opi
kal
dap
atd
ia
bso
rbs
ise
tel
ah1
0ja
mda
rip
eng
apl
i
kas
ia
n(EMEA,1
999
).
b
. Di
st
ri
bus
i:
set
el
ahd
ia
bso
rbs
i,s
al
is
il
atd
id
is
tr
ib
usi
kanme
lal
uij
ar
in
gant
ubu
hda
nca
ir
ant
r
ans
el
ul
er
.Sa
li
si
l
at
y
anga
kti
fdi
si
st
ri
bus
ik
and
al
amk
apa
si
ta
sya
ngr
end
ahme
lewa
tiC
SF.
Wak
tup
aru
hsa
li
si
l
atd
ida
lamp
las
ma
a
dal
ah2
-3j
amd
al
amd
osi
sre
nda
h,d
an1
2ja
mpa
dad
osi
sun
tuka
nti
i
nfl
ama
si
.Se
dan
gka
nwa
ktup
aru
hny
a
s
eki
t
ar1
5ja
msa
mpa
i30j
amp
adad
osi
sti
ngg
iat
aus
aat
ter
j
adi
nyat
oks
is
it
as(
Gima
n,1
990
).
c
. Me
tab
oli
sme
:bi
ot
ra
nsf
or
mas
isa
li
si
l
att
er
ja
did
ib
any
akj
ar
in
gant
er
ut
amap
adar
et
ic
ul
ume
ndo
pla
smah
ati
dan
mi
t
oko
ndr
i
a.T
ig
apr
odu
kut
amad
ari
has
il
met
abo
li
smes
al
is
il
ata
dal
aha
sams
al
ic
yl
ur
ic(
gl
i
si
nko
nju
gas
i)
,et
er
a
tauf
eno
li
kgl
uko
ron
ida
,da
nes
tera
taua
si
lgl
uko
ron
ida
.Se
lai
nit
u,s
ebg
aia
nsa
li
si
l
atj
ugad
io
ksi
da
si
me
nja
dig
ent
i
sica
ci
d(2
,5-
di
hy
dr
ox
ybe
nzo
ica
ci
d)d
an2
,3-
di
hi
dr
ox
ybe
nzo
ica
ci
ddn2
a ,
3,5
-
t
r
ihy
dr
ox
ybe
nco
ic
,ge
nti
su
ri
cac
id
,ju
gad
ib
ent
ukg
li
si
nko
nju
gat
dar
ige
nti
si
cac
id(
Gil
man
,19
90)
.
d
. Ek
skr
es
i:
sal
i
si
la
tdi
eks
kr
es
ik
anme
lal
uiu
ri
nda
lamb
ent
uka
sams
al
is
il
atb
eba
s(1
0 ,s
%) a
li
cy
lu
ri
cac
id(
75%)
,
s
al
ic
yl
icp
hen
oli
c(
10 ,a
%) c
yl(
5 ,g
%) l
uc
ur
oni
de
san
dge
nti
si
cac
id(
ku
ran
gda
ri1
%).
Eks
kr
es
isa
li
si
l
aty
ang
t
er
ja
dib
erv
ari
as
ite
rga
ntu
ngp
adap
Hur
i
n.Da
lamu
ri
nal
kal
i
n,l
ebi
hda
ri3
0%d
ie
ksk
res
ik
ans
eba
gaia
sam
s
al
is
il
atb
eba
s(Gi
l
man
,19
90)
.
- F
arma
kod
ina
mik
Me
ti
lsa
li
si
l
att
er
ik
atp
adas
ubu
nit3
0sd
an5
0sr
i
bos
omy
angme
ngg
ang
gut
r
ans
kr
ps
ira
nta
iDNA
p
adami
kr
oor
gan
is
meC
and
id
aal
bi
ca
nss
ehi
ngg
ame
nye
bab
kank
esa
lah
anp
emb
aca
ank
odeg
ene
ti
k(Ne
al,
2
006
).
E) I
ndi
kas
i
Me
nur
utKi
r
k(1
979
),me
ti
ls
al
is
il
atb
any
akd
ig
una
kand
al
ami
ndu
st
ryf
ar
mas
ite
ruma
tau
ntu
k:
1
. me
ri
nga
nka
npe
nya
kit
oto
t,r
euma
ti
k,d
ans
aki
tke
pal
a.
2
. p
emb
eri
aro
mad
anp
eng
har
ump
adap
arf
umd
ank
osme
ti
k
3
. a
di
ti
fpa
dap
emb
uat
anp
ast
agi
gid
ank
osme
ti
k
4
. p
emb
awaz
atwa
rnad
ans
tab
il
iz
ers
in
aru
vda
lamr
es
ina
kri
l
at.

F
) Ko
ntr
aIn
dik
asi
Me
nur
utHi
gas
hi(
201
0)me
nya
tak
anb
ahwak
ont
r
ain
dik
asi
ial
ahs
eba
gai
ber
i
kut
:
1
. k
ramp
eru
t.
2
. mu
ald
anmu
nta
h.
3
. s
aki
tke
pal
a.
4
. t
er
api
hid
rok
lor
i
dat
et
ra
si
kl
in

G) Ef
ekS
amp
ing
Me
nur
utS
uli
st
yan
ing
rum(
201
2)me
nya
tak
anb
ahwae
feks
amp
ingi
al
ahs
eba
gai
ber
i
kut
:
1
. i
r
it
asi
kul
i
t
2
. i
r
it
asi
sel
apu
tle
ndi
r
3
. d
erma
ti
ti
s(
Sul
i
sty
ani
ngr
um,2
012
).
H) Da
taKl
i
nis
Me
ti
lSa
li
si
l
atd
ig
una
kanp
adak
osme
ti
kse
bag
aia
genp
eng
han
gatp
adas
end
ida
npr
odu
kpi
j
at
f
i
sio
ter
api
sun
tuka
tl
etd
eng
ank
ons
ent
r
asi
3-9
%di
pas
are
rop
a.P
asa
rer
opame
mbe
ri
kanb
ata
sank
ada
r3%
-
18%Me
ti
lSa
li
si
l
ats
eba
gaia
gena
nti
i
nfl
ama
sip
adap
adan
yer
iot
otd
ann
yer
ise
ndi
.Mi
nya
kga
nda
pur
a
me
mil
i
kia
kti
vi
ta
sef
eka
nti
mi
kr
obap
adaS
almo
nel
l
aty
phi
,Ca
ndi
daa
lbi
ca
ns,Rh
iz
opu
sst
ol
on,As
per
gi
ll
us
n
ige
rda
nPe
nic
il
l
iumn
ona
tump
adad
osi
s20
0mg
/ml
ket
i
kad
ib
and
ing
kand
eng
ans
ta
nda
r(RP
MS,2
012d
an
Ol
oye
de,2
011
).
I
) T
oks
is
it
asd
anDo
si
sTo
ksi
k
Do
si
sme
ti
lsa
li
si
l
at>5
g/k
gBBd
id
ugab
ers
if
atn
efr
ot
oks
in
,na
mund
atap
end
uku
ngy
angt
er
se
di
a
ma
si
hsa
nga
tte
rba
tas
.Ge
jal
ato
ksi
si
t
asd
apa
tdi
ama
tip
adak
ada
rpl
as
ma2
00-
400
g
/ml
(Be
ls
it
o,2
007
).
2
.2T
in
jau
anBa
hanT
amb
aha
n
A. P
rop
il
enGl
i
kol
(De
pke
s,1
979
)
Na
mal
at
in :
Pro
pyl
eng
lyc
ol
um
S
tr
ukt
urk
imi
a :

P
eme
ri
an :C
air
ank
ent
al
,je
rni
h,t
i
dakb
erwa
rna
;ti
da
kbe
rba
u;r
as
aag
akma
nis
;
h
ig
ros
kop
ik.
Ke
lar
ut
an :
Dap
atb
era
mpu
rde
nga
nai
r
,de
nga
net
ano
l(9
5%)Pd
and
eng
ank
lor
of
or
mP;
l
ar
utd
al
am6b
agi
ane
ter
P;t
i
dakd
apa
tca
mpu
rde
nga
net
ermi
nya
kta
nahPd
an
d
eng
anmi
nya
kle
mak
.
Bo
bot
per
ml :
1,0
35gs
amp
ai1
,03
7g
I
nde
ksb
ias :
1,4
31-
1,4
33
Kh
asi
at
/k
egu
naa
n :
Bas
isP
rop
yl
eneGl
i
col
P
eny
imp
ana
n :
Dal
amwa
daht
er
tu
tupb
aik
.
B.Me
nto
l(De
pke
sRI
,19
79)
Na
mal
at
in :
Men
tho
lum
S
tr
ukt
urk
imi
a :
P
eme
ri
an :Ha
blu
rbe
rbe
ntu
kja
ruma
taup
ri
sma
,ti
da
kbe
rwa
rnad
anb
aut
aj
ams
epe
rt
i
mi
nya
kpe
rme
n,r
as
apa
nasd
ana
roma
ti
kdi
i
kut
ir
as
adi
ngi
n.
Ke
lar
ut
an :S
uka
rla
rutd
al
ama
ir
,sa
nga
tmu
dahl
ar
utd
al
ame
tan
ol(
95%)
,da
lam
k
lor
of
or
mPd
and
al
ame
ter
P;mu
dahl
ar
utd
al
amp
ara
ff
inc
ai
rPd
anmi
nya
kat
si
ri
.
o o
T
it
i
kle
bur :
30 sa
mpi
32C .
Kh
asi
at
/k
egu
naa
n :
Enh
anc
er
P
eny
imp
ana
n :
Wad
aht
er
tu
tupb
aikd
and
it
emp
ats
ej
uk.
P
eny
imp
ana
n :
Simp
and
iwa
daht
er
tu
tupy
angd
ing
ind
ank
eri
ng.
C
. Gl
i
ser
i
n(F
Ied
is
iII
I,1
979
)
Na
mal
at
in :
Gly
cer
ol
um
S
tr
ukt
urk
imi
a :

P
eme
ri
an :C
air
ans
epe
rt
isi
r
op;j
er
ni
h,t
i
dakb
erwa
rna
;ti
da
kbe
rba
u;ma
nisd
ii
kut
ira
sa
h
ang
at.Hi
gr
os
kop
ik.J
ikad
is
imp
anb
ebr
apal
amap
adas
uhur
end
ahd
apa
t
me
mad
atme
mbe
ntu
kma
ssah
abl
urt
i
dakb
erwa
rnay
angt
i
dakme
leb
urh
ing
ga
s
uhume
nca
pai
leb
ihk
ura
ng2
0˚C
.
Ke
lar
ut
an :
Dap
atb
erc
amp
urd
eng
ana
ir
,da
nde
nga
net
ano
l(9
5%)P
,pr
kt
ist
i
dakl
ar
ut
d
al
amk
lor
of
or
mP,d
al
ame
ter
Pda
nmi
nya
kle
mak
.
Bo
bot
jen
is :
1,2
55-
1,2
60.
I
nde
ksb
ias :
Ant
ar
a1,
471d
an1
,47
4.
Kh
asi
at
/k
egu
naa
n :
Emo
li
ent
P
eny
imp
ana
n :
Dal
amwa
daht
er
tu
tupb
aik
.
D.P
EG(
Far
mak
opeI
ndo
nes
iae
di
si
3ha
l50
4)
Na
mal
ai
n:P
oly
aet
hyl
eng
lyc
ol
um
P
eme
ri
an:c
ai
ra
nke
nta
lje
rni
h,t
i
dakb
erwa
rnaa
taup
rak
ti
sti
da
kbe
rwa
rna
,ba
ukh
asl
ema
h,a
gak
h
igr
os
kop
ik.
Be
rat
mol
eku
l:3
80-
420
Ke
lar
ut
an:
la
rut
dal
ama
ir
,da
lame
tan
ol9
5%p
,da
lama
set
onp
,ga
lam,g
li
kol
lai
nda
nda
lamh
id
rok
arb
on
a
roma
ti
c,p
rak
ti
sti
da
kla
rut
dal
ame
ter
pda
nda
lamh
id
rok
arb
ona
li
fa
ti
k.
P
eny
imp
ana
n:d
al
amwa
daht
er
tu
tupr
apa
t
Kh
asi
atd
anp
eng
gun
aan:
zat
tamb
aha
n
E. BHA(
Rowe
,20
09)
Na
maL
ain :
But
yl
at
edHy
dr
ox
yan
is
ol
e
S
tr
ukt
urk
imi
a :

P
eme
ri
an :
Kri
st
alp
ada
ata
taus
er
bukb
erwa
nap
uti
hpu
cath
ing
gak
eku
nin
gan
,de
nga
n
b
auk
hasf
eno
li
kya
ngs
ama
r.
Ke
lar
ut
an :
Pra
kti
sti
da
kla
rut
dal
ama
ir
,gl
i
ser
i
n,p
rop
il
eng
li
kol
,la
rut
ana
lka
lih
id
rok
si
da
,
d
ana
sammi
ner
al
.La
rut
dal
ama
set
on,b
enz
ene
,et
ano
l(9
5%)
,et
er
,me
tha
nol
,
t
ol
uen
e,mi
nya
kle
mak
,da
nmi
nya
kmi
ner
al
.
o
T
it
i
kle
bur :
70C
O
T
it
i
kdi
di
h :
265C
De
nsi
t
as :
1,0
31g
/m3
c
Ke
gun
aan :
Ant
i
oks
id
an
F
. Ni
pas
ol(
Dep
kes
,19
79)
Na
mal
at
in :
Pro
pyl
i
sPa
rab
enu
m
S
ino
nim :
Nip
aso
l
P
eme
ri
an :
Ser
bukh
abl
urp
uti
h;
ti
da
kbe
rba
u;t
i
dakb
era
sa.
Ke
lar
ut
an :
San
gats
uka
rla
rutd
al
ama
ir
;l
ar
utd
al
am3
,5b
agi
ane
tan
ol(
95%)
,da
lam3
b
agi
ana
set
onP
,da
lam1
40b
agi
ang
li
se
rolPd
and
al
am4
0ba
gia
nmi
nya
k
l
ema
k,mu
dahl
ar
utd
al
aml
ar
ut
ana
lka
lih
id
rok
si
da
.
o o
T
it
i
kle
bur :
95 sa
mai
98 C
Kh
asi
at
/k
egu
naa
n :
Zat
Pen
gawe
t
P
eny
ima
nan :
Dal
amwa
daht
er
tu
tupb
aik
.
G. P
ati
Jag
ung(
Rowe
,20
09)
Na
mal
at
in :
Amy
lu
mma
ydi
s.
P
eme
ri
an :
Ser
bukp
uti
hti
da
kbe
rba
uda
nti
da
kme
mil
i
kir
as
a.
Ke
lar
ut
an :
Pra
kti
sti
da
kla
rutd
al
ame
tan
old
ing
in(
96%)d
ana
ird
ing
in.
Lar
utd
al
ama
ir
p
ana
s.S
eba
gia
nla
rut
dal
amd
ime
ti
ls
ul
fo
ksi
dad
and
ime
ti
lf
or
mami
da
.
Bo
bot
per
mL :
1,4
78g
Ke
gun
aan :
Pen
gis
i
P
eny
imp
ana
n :
Simp
and
ir
uan
gke
dapu
dar
aya
ngd
ing
ind
ank
eri
ng.
H. Aq
uad
est
(Ro
we,2
009
)
Na
mal
at
in :
Aqu
ade
sti
l
ata
P
eme
ri
an :
Air
Ke
lar
ut
an :
Ter
ca
mpu
rpa
dak
eba
nya
kans
ol
venp
ola
r.
Bo
bot
per
mL :
1g
T
it
i
kdi
di
h :
100
˚C
T
it
i
kbe
ku :
0˚C
Ke
gun
aan :
Pel
ar
ut
P
eny
imp
ana
n :
Simp
anp
adak
ema
sany
angb
ert
ut
upr
apa
t

I
. BHT(
Han
dbo
oko
fEx
ci
pi
ent
edi
si
6ha
l75
)
Na
mal
ai
n:2
,6-
bis
(1
,1-
di
met
hyl
et
hyl
)
-4-
met
hyl
phe
nol
;b
uty
lh
ydr
ox
yto
lue
ne
Na
mak
imi
a:2
,6-
Di-
ter
t
-bu
tyl
-4-
met
hyl
phe
nol
Ru
musmo
lek
ul:
C1H24O
5

Be
rat
bol
eku
l:2
20.
35
Ke
lar
ut
an:
pra
kti
sti
da
kla
rutd
al
ama
ir
,gl
yc
er
in
,pr
opi
l
eng
li
kol
.Mu
dahl
ar
utd
al
ama
cet
one
,be
nze
ne,
e
tan
ol(
95%)
,et
er
,me
tha
nol
,to
lue
ne,b
uty
la
tedh
ydr
ox
yan
is
ol
ele
bihmu
dahl
ar
utd
al
ammi
nya
kma
kan
d
anl
ema
k
I
nko
mpa
ti
bi
li
t
as:
in
komp
ati
bel
den
ganz
atp
eng
oks
id
asi
kua
tte
rl
ebi
hse
bag
aip
ero
xi
dda
npe
rma
nga
nat
e
J
.Ami
l
um(
st
ar
ch
)
Na
mal
ai
n:s
oal
nia
myl
um,t
r
it
ic
iamy
lu
m
Ru
musmo
lek
ul:
C6H10O5
P
eme
ri
an:
ti
da
kbe
rba
uda
nbe
ras
a,h
alu
s,s
er
bukb
erwa
rnap
uti
h.
I
nko
mpa
ti
bi
li
t
as:
in
komp
ati
bel
den
ganz
atp
eng
oks
id
asi
kua
t
P
eny
imp
ana
n:s
imp
anp
adawa
daht
er
tu
tup
3
. BENT
UKS
EDI
AANT
ERP
ILI
H
S
edi
aanp
ast
ade
nga
npe
mil
i
hanb
aha
nak
ti
fme
ti
lsa
li
si
l
atd
ib
uatd
al
amb
ent
uks
edi
aa
npa
st
a.Al
as
an
p
emi
l
iha
nse
di
aanp
ast
aka
ren
ase
di
aanp
ast
ame
mil
i
kib
ebe
rap
ake
rkt
er
is
ti
k,y
ai
tu:
a
) Me
nga
ndu
ngs
atua
taul
ebi
hba
hano
bat
yan
gdi
t
uju
kanu
ntu
kpe
ngg
una
ant
opi
kal
 
b
)Me
mil
i
kib
ent
uky
angk
aku
,ka
ren
ate
rdi
r
ida
rif
asep
ada
tse
kit
ar4
0%-
50% 
Da
nme
mil
i
kib
ebe
rap
ake
leb
ih
any
ai
tu:
 
a
)Pa
stad
apa
tme
ngi
kat
cai
r
anl
ebi
hba
ikd
ari
pad
aun
gue
ntu
m(s
al
ep)
 
b
)Pa
stal
ebi
hme
lek
atp
adak
uli
t
 
c
)Pa
stame
mil
i
kis
if
atme
li
ndu
ngi
,me
mbe
ntu
kla
pis
any
angd
apa
tme
nye
rapd
anme
net
r
alk
an 
bah
ank
imi
a
t
er
te
ntuy
angb
erb
aha
yas
ebe
lumme
nca
pai
per
muk
aank
uli
t
.Si
f
ati
nik
are
naa
dan
yab
aha
nta
kte
rl
ar
utp
ada
f
or
mul
as
ipa
sta
 
d
)Pa
stad
apa
tme
mbe
ntu
kla
pis
anp
eli
ndu
ngu
ntu
kme
nut
upil
ukap
adak
uli
t
,se
rt
rame
nce
gahl
ukay
ang
l
ebi
hpa
rahd
ari
kul
i
tya
ngt
er
gor
es
 
e
)Pa
stame
mil
i
kik
ema
mpu
anme
nye
rape
ksu
dato
lehs
if
ata
lamis
er
buk
/ko
mpo
nenp
eny
era
pla
ink
eti
ka
d
io
les
kan
,pa
stad
apa
tme
mbe
ntu
kla
pis
ank
eda
pai
rya
ngb
ura
mse
hin
ggad
apa
tdi
gun
aka
nse
bag
ai
s
unb
loc

 
f
) Ko
nsi
st
ens
il
ebi
hke
nya
lda
riu
ngu
ent
um 
g
)Ti
da
kme
mbe
ri
kanr
as
abe
rmi
nya
kse
per
t
iun
gue
ntu
m.
4
.PERHI
TUNGANDANP
ERENC
ANAANDOS
IS
S
edi
aanp
ast
ame
tal
sal
i
si
la
tdi
gu
nak
anu
ntu
kor
angd
ewa
sad
ana
nak
-an
akd
ia
tasu
mur
12t
ahu
n.S
eti
ap
2
0gr
amp
ast
ame
nga
ndu
ngme
thy
lsa
li
cy
la
te1
0%d
anme
nth
ol4
%.
5
.SP
ESI
FI
ASIP
RODUK
a
)Pe
rs
yar
at
anu
mums
edi
aanp
ast
ase
bag
aib
eri
kut
:
 Da
yaa
bso
rbs
ipa
stal
ebi
hbe
sar
S
eri
ngd
ig
una
kanu
ntu
kme
nga
bso
rbs
ise
kre
sic
ai
ra
nse
ros
alp
adat
emp
atp
ema
kai
an.
T
id
aks
esu
aid
eng
anb
agi
ant
ubu
hya
ngb
erb
ulu
.
 Me
nga
ndu
ngs
atua
taul
ebi
hba
hano
bat
yan
gdi
t
uju
kanu
ntu
kpe
mak
aia
nlu
ar/
t
opi
kal
.
 Ko
nsi
st
ens
il
ebi
hke
nya
lda
riu
ngu
ent
um.
T
id
akme
mbe
ri
kanr
as
abe
rmi
nya
kse
per
t
iun
gue
ntu
m.
 Me
mil
i
kip
ers
ent
aseb
aha
npa
datl
ebi
hbe
sard
ari
pa
das
al
epy
ai
tume
nga
ndu
ngb
aha
nse
rbu
k(p
ada
t)
a
nta
ra4
0%-
50%.
b
)Re
nca
nas
pes
if
ik
asi
sed
ia
an
No S
pes
if
ik
asi Ha
si
lya
ngd
ih
ara
pka
n

1
. Wa
rnap
ast
a P
uti
h

2
. T
eks
tu
rpa
st
a T
er
dap
atb
uti
rpa
rt
ik
ely
angt
er
di
sp
ers
i

3
. Uk
ura
npa
sta 2
0g

4
. p
Hpa
sta 4
,5-
6,5

5
. Ba
uPa
sta Ba
ukh
asme
ti
ls
al
is
il
atd
anme
nth
ol

S
edi
aanp
ast
adi
bua
tun
tukt
opi
ca
lde
nga
nba
hana
kti
fme
ti
lsa
li
si
l
atk
are
name
nga
ndu
ngs
at
uat
aul
ebi
h
b
aha
nob
aty
angd
it
uj
uka
nun
tukp
eng
gun
aant
opi
ca
l,d
anme
mil
i
kib
ent
uky
angk
aku
,ka
ren
ate
rdi
r
ida
rif
ase
p
ada
tse
kit
ar4
0%-
50% 
danp
ast
ale
bihme
lek
atp
adak
uli
t
.
6
.RANC
ANGANF
ORMUL
A
a
.Sk
ema
/ba
gana
lur
fi
ki
r
b
.Ko
mpo
nenp
eny
usu
nfo
rmu
la
No Na
maBa
han

1
. Mt
hyl
sal
i
cyl
at
e

2
. P
EG

3
. Ni
pa
sol

4
. BHT

5
. Ami
l
um

6
. S
pan8
0

7
. Me
nto
l

8
. Aq
uad
est

c
.Pe
mil
i
hanb
aha
nko
mpo
nenp
eny
usu
nun
tukme
nca
pai
spe
si
fi
kas
i
No Ba
han F
ung
si Al
as
an

1 Me
ti
ls
al
is
il
at Ba
hanAk
ti
f  Ba
han a
kti
f y
ang t
el
ah
d
it
ent
uka
ndo
senp
eng
amp
u.

 Me
mli
kik
has
ia
tan
alg
esi
cde
nga
n
i
nko
mpa
bil
i
tasr
end
ah.

2 Me
nto
l En
han
cer  me
nin
gka
tka
nfu
ngs
ifa
rma
kol
ogi
d
ari
met
i
lsa
li
si
l
at.
.

 t
i
dak i
nko
moa
bil
i
tas d
eng
an
b
aha
nla
in

3 P
EG Ba
si
sFA  Me
nin
gka
tka
nvi
sk
osi
t
as.

 No
n-t
oks
ikd
ant
i
dakme
ngi
r
it
asi
.

5 Ni
pa
sol P
eng
awe
t  Ba
iku
ntu
kpe
nga
wetb
ers
if
at
mi
nya
kat
aul
i
pid
.

 T
id
ak i
nko
mpa
bil
i
tas d
eng
an
b
aha
nla
in

6 BHT An
ti
oks
id
an  T
id
ak me
ngi
r
it
asid
an t
i
dak
me
mbu
ata
ler
gi

7 P
ati
Jag
ung T
hi
ck
ene
r  Ka
ndu
nga
nai
rpa
li
ngs
edi
ki
t
d
ari
pad
apa
ti
-pa
til
ai
nny
a.

 Ka
mdu
nga
n a
mil
os
a t
er
bes
ar
d
ari
pad
apa
til
ai
nny
a.

8 Aq
uad
est S
olv
ent  Ama
nba
git
ubu
h

d
.Fo
rmu
lal
eng
kapd
eng
ank
ada
rya
ngd
ip
il
ih
No Ba
han F
ung
si % d
al
am % y
ang
l
i
ter
at
ur
e d
ia
mbi
l
1
. Me
thy
l Ba
hana
kti
f - 0
,1%
s
al
ic
yl
at
e

2
. P
EG Ba
si
s - 4
5%

3
. Ni
pa
sol P
eng
awe
t 0
,01
- 0
,6%
0
,6%

4
. BHT An
ti
oks
id
an 0
,00
75- 0
,1%
0
,1%

5
. Ami
l
um p
eng
ent
al - 1
5%

6
. S
pan8
0 e
mol
i
ent - 1
0

7
. Me
nth
ol Hu
mek
tan 0
,05
-10
% 4
%

8
. Aq
uad
est P
ela
rut Ad1
00 Ad1
00

7
.PERHI
TUNGANDANC
ARAP
EMBUAT
AN
a
.Sk
alak
eci
l(
1ke
mas
an)
10
Me
ti
ls
al
is
il
at ×20=2g
ram
100
P
EG 4
5%x2
0=9g
ram
0,6
Ni
pas
ol ×20=0,
12g
ram
100
0,1
BHT ×20=0,
02g
ram
100
15
Ami
l
um ×20=3g
ram
100
15
S
pan8
0 ×20=3g
ram
100
4
Me
nto
l ×20=0,
8gr
am
100
Aq
uad
est
qs
b
.Sk
alab
esa
r(5k
ema
san
)
Me
ti
ls
al
is
il
at 2g
ram×5=10g
ram
P
EG 9g
ramx5=4
5gr
am
Ni
pas
ol 0,
12g
ram×5=0,
6gr
am
BHT 0,
02g
ram×5=0,
1gr
am
Ami
l
um 3g
ram×5=15g
ram
S
pan8
0 3g
ram×5=15g
ram
Me
nto
l 0,
8gr
am×5=4g
ram
Aq
uad
est
qs
P
er5k
ema
san+1
0%
10
Me
ti
ls
al
is
il
at 10g
ram+ =11g
ram
100
10
Ni
pas
ol 0,
6gr
am+ =0,
7gr
am
100
10
BHT 0,
1gr
am+ =0,
2gr
am
100
10
Ami
l
um 15g
ram+ =15,
1gr
am
100
10
S
pan8
0 15g
ram+ =15,
1gr
am
100
10
Me
nto
l 4g
ram+ =4,
1gr
am
100
Aq
uad
est
qs

c
.Ca
rap
emb
uat
an
- Di
si
apk
ana
lat
danb
aha
n
- Di
amb
ilme
ti
lsa
li
si
l
at2g
ram,P
EG,Ni
pas
ol0
,12g
ram,BHT0
,02g
ram,Ami
l
um3g
ram,
S
pan8
03g
ram,Me
nto
l0,
8gr
am
- Di
ger
uss
emu
aba
han
0
- Di
pan
ask
ana
irh
ing
game
ndi
di
h80C
- Di
ca
mpu
rPEGd
eng
ana
irs
ecu
kup
nya
- Di
t
amb
ahk
ans
emu
aba
hank
ecu
ali
men
tol
- Di
mas
ukk
anme
nto
lke
dal
amamo
rt
ar
,di
ger
ush
ing
gah
omo
gen
- Di
t
amb
ahk
anAmi
l
ump
ana
sse
di
ki
tde
mis
edi
ki
tke
dal
ammo
rt
ar
- Di
t
amb
ahk
ans
is
aAmi
l
umk
eda
lammo
rt
ar
- Di
mas
ukk
ank
eda
lamp
otp
ast
a

8
.CARAEVAL
UAS
I
a
.Ma
came
val
uas
i
Ev
alu
asi
yan
gdi
l
aku
kanp
adas
edi
aanp
ast
ame
thy
lsa
li
cy
la
tey
angt
el
ahd
ib
uat
yai
t
u:
1
.Uj
iOr
gan
ole
pti
s
2
.Uj
iHo
mog
eni
t
as
3
.Uj
ipH
4
.Uj
iDa
yaS
eba
r
5
.Uj
iVi
sk
osi
t
as
b
.Na
maa
lat
Al
at
-al
aty
angd
ig
una
kanu
ntu
kev
alu
asi
sed
ia
anp
ast
ame
thy
lsa
li
cy
la
tey
angt
el
ahd
ib
uat
yai
t
u:
1
.Ka
cap
rep
ara
t
2
.Mi
kr
os
kop
3
.pHme
ter
4
.Ca
wanp
etr
i
5
.Rh
eome
ter
c
. Me
tod
e/C
arak
erj
a
1
.Uj
iOr
gan
ole
pti
s
Di
l
aku
kanp
eng
ama
tanp
adas
edi
aanp
ast
ame
thy
lsa
li
cy
la
tey
ai
tub
eru
pawa
rna
,be
ntu
k,r
as
a,
t
eks
tu
r
2
.Uj
iHo
mog
eni
t
as
- Di
amb
ils
edi
ki
tse
di
aan
- Di
t
emp
atk
anp
adak
acap
rep
ara
t
- Di
ama
tip
adami
kr
os
kop
- Di
l
aku
kanr
epl
i
kas
i3x
3
.Uj
ipH
- Di
t
imb
angs
edi
aans
eba
nya
k1g
- Di
l
aru
tka
nde
nga
naq
uad
est
- Di
uj
ide
nga
nme
ngg
una
kanp
Hme
ter
4
.Uj
iDa
yaS
eba
r
- Di
amb
il0
,5gs
edi
aan
- Di
t
emp
atk
anp
adac
awa
npe
tr
i
- Di
t
amb
ahk
anb
eba
n50g
,10
0gr
dan1
50g
- Di
hi
tu
ngd
ayas
eba
r
5
.Uj
ivi
sk
osi
t
as
- Di
mas
ukk
ans
amp
elp
adawa
dahb
awa
hal
atr
heo
met
er2g
- Di
t
emp
atk
and
ial
atr
heo
met
er
- Di
-Ru
nka
nal
atRh
eome
ter
,di
bac
aha
si
lya
ngmu
ncu
l
d
.Ca
rap
eng
ola
hand
and
atah
asi
lev
alu
asi
1
.Uj
ior
gan
ole
pti
s
Wa
rna:
Cok
lat
Kek
uni
nga
n
Be
ntu
k:P
ast
a
Ba
u:k
hasme
thy
lsa
li
cy
la
te
T
eks
tu
r:
le
mbu
t,h
alu
s
S
ens
asi
:ny
ama
ndi
kul
i
t
2
.Uj
iho
mog
eni
t
as
Ha
si
lda
riu
jih
omo
gen
it
asp
ast
ame
thy
lsa
li
cy
la
tea
dal
ahh
omo
gen
3
.Uj
ipH
p
H6,
4
4
.Uj
iDa
yaS
eba
r
5
0g=2c
m
1
00g=1
,2c
m
1
50g=2c
m
5
.Uj
iVi
sk
osi
t
as
-
9
.HAS
ILP
RAKT
IKUM
No P
erl
aku
an Ha
si
l

1
. Di
si
ap
kana
lat
danb
aha
n Al
atd
anb
aha
nte
lahs
ia
p
2
. Di
amb
ilb
aha
n,me
ti
lsa
li
si
l
at2g
r,P
EG,Ni
pas
ol0
,12 Ba
hans
ia
p
g
r,BHT0
,02g
r,Ami
l
um3g
r,Me
nto
l0,
8gr

3
. Di
ger
usb
aha
nsa
mpa
ile
mbu
t Ba
hant
er
ger
uss
emp
urn
a
0 0
4
. Di
pa
nas
kana
irh
ing
ga8
0 C Ai
rme
ndi
i
dhh
ing
ga8
0 C

5
. Di
ca
mpu
rai
rde
nga
nPEGs
ecu
kup
nya P
EGt
er
ca
mpu
rse
mpu
rna

6
. Di
t
amb
ahk
ans
emu
aba
hank
ecu
ali
men
tol S
emu
aba
hand
ima
suk
kand
al
am
mo
rt
ark
ecu
ali
men
tol

7
. Di
mas
ukk
anme
nto
ldi
ger
ush
ing
gah
omo
gen Me
nto
l d
it
amb
ahk
an a
d
h
omo
gen

8
. Di
t
amb
ahk
anAmi
l
umy
angt
el
ahd
ib
eria
irp
ana
sse
di
ki
t Ami
l
um p
ana
s d
ima
suk
kan
d
emi
sed
iki
t d
al
ammo
rt
ars
edi
ki
tde
mis
edi
ki
t

9
. Di
t
amb
ahs
is
aAmi
l
umd
ig
eru
shi
ngg
aho
mog
en S
isaAmi
l
umd
ita
mba
hka
n

1
0. Di
mas
ukk
ank
eda
lamp
otp
ast
a S
iapd
ik
ema
sda
lmp
ot

1
0.P
EMBAHAS
AN
P
ast
aad
al
ahs
edi
aa
nbe
rup
ama
ssal
una
kya
ngd
ima
ksu
dka
nun
tukp
ema
kai
anl
ua
r.Bi
as
any
adi
bua
t
d
eng
anme
nca
mpu
rka
nba
hano
baty
angb
erb
ent
uks
er
bukd
al
amj
uml
ahb
esa
rde
nga
nva
sel
i
nat
aup
ara
fi
nca
ir
a
taud
eng
anb
aha
nda
sar
ti
da
kbe
rl
ema
kya
ngd
ib
uat
den
gang
li
se
rol
,mu
ci
la
goa
taus
abu
n.Di
gun
aka
nse
bag
ai
a
nti
se
pti
kat
aup
eli
ndu
ngk
uli
t
.(
Dep
art
eme
nKe
seh
ata
nRI
,19
95)
.
P
emb
uat
anp
ast
ame
ti
lsa
li
si
l
ats
eba
gai
zata
kti
f,P
EGs
eba
gai
bas
is
,ni
pa
sols
eba
gai
pen
gawe
t,BHT
s
eba
gaia
nti
oks
id
ank
are
nas
edi
aanme
nga
ndu
ngmi
nya
kya
ngmu
daht
er
oks
id
asid
ant
er
hi
dr
ol
is
is
,se
hin
gga
a
kanme
ngh
asi
l
kanma
ssap
ast
aya
ngb
aut
eng
ik,o
lehk
are
nai
t
uka
mime
namb
ahk
ana
nti
oks
id
anBHT
,un
tuk
me
nce
gahmi
nya
kme
nga
lamio
ksi
da
sid
eng
ana
genb
eba
sdiu
dar
a,a
mil
ums
eba
gaip
eng
ent
al
,sp
an8
0
s
eba
gaie
mol
l
ien
tda
nme
nto
lse
bag
aih
ume
kta
n.
.Se
lan
jut
nya
,ka
ren
adi
kha
wat
i
rka
nak
ant
er
ja
dik
ont
ak
d
eng
anu
dar
aya
ngme
nga
ndu
ngb
erb
aga
ima
cammi
kr
oor
gan
is
meb
eba
sda
nju
gat
er
ja
di
nyak
ont
akd
eng
anj
ar
i
p
eng
gun
ake
ti
kame
nga
mbi
lse
di
aanu
ntu
kme
ngo
less
ehi
ngg
aak
anme
mun
gki
nka
nte
rj
adi
nyak
ont
ami
nas
i
mi
kr
obay
anga
kanme
ngu
bahp
ena
mpi
l
and
anh
omo
gen
it
asd
aris
edi
aa
n,ma
kame
namb
ahk
ann
ipa
sold
an
n
ipa
gins
eba
gaiz
ata
nti
mi
kr
obaa
taup
eng
awe
t.Ni
pas
old
ann
ipa
ginme
rup
aka
nko
mbi
nas
ipe
nga
wety
ang
e
fek
ti
fbe
ker
j
apa
dap
Hba
sas
esu
aid
eng
anb
aha
nak
ti
f(
Dep
art
eme
nKe
seh
ata
nRI
,19
78)
.
L
ang
kaha
walp
emb
uat
anp
ast
ame
ti
lsa
li
si
l
aty
ai
tud
eng
anme
nimb
angs
el
ur
uhb
aha
n,d
id
apa
tha
si
lda
ri
p
eni
mba
nga
n,me
ti
lsa
li
si
l
at1
0gr
am,P
EG4
9,5g
ram,Ni
pa
sol0
,7g
ram,BHT0
,2g
ram,Ami
l
um1
5,1
g
ram,S
pan8
015
,1g
ram,d
anMe
nto
l4,
1gr
am.S
ela
nju
tny
aba
hand
ige
rusd
ia
tasmo
rt
ar
.Di
si
ap
kan
0
a
qua
des
tun
tukd
ip
ana
ska
ndia
tasBu
nse
nsa
mpa
i80C.
Sel
anj
ut
nyad
ic
amp
urP
EGd
eng
ana
irs
ecu
kup
nya
d
and
it
amb
ahk
ans
emu
aba
hank
ecu
alime
nto
l.S
ete
lahs
emu
any
aho
mog
ens
el
anj
ut
nyad
it
amb
ahk
anme
nto
l
y
angs
uda
hdi
ger
usk
eda
lammo
rt
ar
,ho
mog
enk
an.
Sel
anj
ut
nyad
it
amb
ahd
eng
anAmi
l
umy
angt
el
ahd
ip
ans
kan
s
edi
ki
tde
mis
edi
ki
t,s
el
anj
ut
nyas
is
ada
riAmi
l
umd
it
amb
ahk
ank
eda
lammo
rt
ard
and
ig
eru
shi
ngg
aho
mog
en.
T
er
akh
ird
ima
suk
kank
eda
lamp
otp
ast
ayn
gsu
dahd
is
ia
pka
n,p
ast
ame
ti
ls
al
is
il
ats
uda
hsi
ap.
L
ang
kahs
el
anj
ut
nyay
ai
tuu
jie
val
uas
ida
ris
edi
aanp
ast
a,y
ai
tud
eng
abe
rba
gaiu
ji
,an
tar
ala
inu
ji
o
rga
nol
ept
i
s,u
jih
omo
gen
it
as,u
jip
H,u
jid
ayas
eba
rda
nuj
ivi
sk
osi
t
as.P
ert
ama
-ta
may
ai
tud
eng
an
me
lak
uka
nuj
ior
gan
ole
pti
s,y
angd
ima
nad
il
aku
kanp
eng
ama
tand
aris
egiwa
rna
,be
ntu
k,b
au,t
eks
tu
rda
n
s
ens
asi
.Ha
si
lda
riu
jii
nid
id
apa
t,wa
rnak
eku
nin
gan
,be
ntu
kse
per
t
ime
mad
at,b
auk
hasme
ti
lsa
sl
is
il
at
,
t
eks
tu
rpa
dat
ber
min
yak
.
S
ela
nju
tny
aya
it
uuj
iho
mog
eni
t
as,p
ert
ama
-ta
may
angd
il
aku
kand
ia
mbi
lse
di
ki
tse
di
aa
nke
mud
ia
n
d
it
emp
atk
and
ika
cap
rep
ara
tda
ndi
ama
tid
eng
anme
ngg
una
kanmi
kr
os
kopd
eng
anr
epl
i
kas
i3x
.ha
si
lda
riu
ji
h
omo
gen
it
asi
ni
,se
id
aanp
ast
ame
ti
ls
al
is
il
ath
omo
gen
.
Be
ri
kut
nyau
jip
H,u
jii
nid
il
aku
kand
eng
anc
ar
adi
t
imb
nags
edi
aa
nse
ban
yak1g
rammd
il
ar
ut
kand
eng
an
a
qua
des
tda
ndi
uj
ik
and
eng
anp
Hme
ter
.Ha
si
lme
nun
juk
kanp
Hse
di
aa
npa
st
ame
ti
ls
al
is
il
at6
,4.
Be
ri
kut
nyau
jid
ayas
eba
rde
nga
nca
rak
erj
ape
rt
amad
ia
mbi
l0,
5gr
ams
edi
aa
n,d
it
emp
atk
anp
adac
awa
n
p
etr
ide
nga
nbe
rat
50g
rse
lan
jut
nyad
it
amb
ahk
anb
eba
nme
nja
di1
00g
r,d
and
it
amb
ahl
agi
men
jad
i15
0gr
am,
d
and
ih
it
ungd
ayas
eba
rny
a.Ha
si
lme
nuj
ukk
and
ayas
eba
rda
ris
edi
aa
npa
st
ame
ti
ls
al
is
il
aty
ai
tu:
5
0gr
am:
1cm
1
00g
ram :
1,2c
m
1
50g
ram :
2cm
S
ela
nju
tny
auj
ivi
sk
osi
t
as,u
jii
nid
il
aku
kand
eng
ana
latRh
eome
terd
eng
anc
ar
ake
rj
a,p
ert
ama
-ta
ma,
d
ia
mas
ukk
ans
edi
aanp
ast
ase
cuk
upn
yap
adawa
dahb
awa
hda
ria
latRh
eome
ter
±1-2g
ram.
Kemu
di
adi
-Ru
n
k
anRh
eome
ter
,di
t
ung
guh
ing
gap
ros
ess
el
es
ai
,da
ndi
ket
ahu
ivi
sk
osi
t
asd
aris
edi
aa
nte
rs
ebu
t.Ha
si
l
me
nun
juk
kanv
is
kos
it
asy
angt
er
bac
ate
rl
al
ube
ssa
rda
nte
rj
adie
rr
ora
taut
i
dakb
iast
er
bac
ala
gi,s
ehi
ngg
a
d
is
imp
ulk
anb
ahwav
is
kos
it
asd
aris
edi
aanp
ast
ame
ti
lsa
li
si
l
att
er
la
lub
esa
rda
nte
rl
al
upa
dats
ehi
ngg
ati
da
k
t
er
bac
ade
nga
nha
si
lya
ngb
aik
.
1
1.KEMAS
ANS
EDI
AAN
a
.Ke
mas
anp
ri
mer

b
.Et
i
ket

c
. Br
os
ur
MET
SIL
P
ast
aMe
thy
lSa
li
cy
la
te

Ko
mpo
si
si
:

Da
lam2
0gr
amp
ast
ame
nga
ndu
ngme
thy
lsa
li
cy
la
te1
0%d
anme
nth
ol4
%.

I
ndi
kas
i:

Un
tuko
bat
ant
i
ir
it
and
ana
nti
f
ung
ipa
dak
uli
t
.

Ko
ntr
aIn
dik
asi
:

Hi
per
se
nsi
f(
al
er
gi
)t
er
had
apme
thy
lsa
li
cy
la
ted
anme
nth
ol.

Di
gun
aka
nol
eh:

De
was
ada
nan
ak-
ana
kdi
at
ass1
2ta
hun
.

C
arap
eng
gun
aan:

Di
ol
es
kant
i
pis
-ti
pi
spa
dak
uli
t1-
3ka
lis
eha
ri
.

P
erh
ati
an:

-Ha
nyau
ntu
kpe
mak
ain
anl
uar
,ti
da
kun
tukma
ta.

-J
ang
and
ig
una
kanb
ers
amak
omp
resp
ana
s.

-Hi
nda
rka
npe
mak
aia
nja
ngk
apa
nja
ng.

-He
nti
kanp
ema
kai
anb
il
ate
rj
adi
ir
it
asi
leb
ihp
ara
h.

C
arap
eny
imp
ana
n:

S
imp
anp
adas
uhud
ib
bawa
h30
°Cd
anj
auh
kand
ari
jan
gka
uana
nak
-an
ak.

Ke
mas
an:

S
atud
usb
eri
si
:tu
ben
ett
o20g
ram.

Re
g.No
.DT
L99
130
184
37A2

Di
pr
odu
ksi
ole
h:

P
har
maj
el
lyA1
Ma
lan
g-I
ndo
nes
ia

d
. Ke
mas
ans
kun
der

Da
ft
arp
ust
aka
An
ief
.20
00I
.l
muMe
rac
ikOb
atT
eor
ida
nPr
akt
ek.
Cet
aka
nkeS
emb
il
an.
Yog
yak
art
a:Un
ive
rs
it
asGa
jah
Ma
da.
An
sel
,H.
200
8.P
eng
ant
arBe
ntu
kSe
di
aanF
arma
si
.Ja
kar
t
a:Un
ive
rs
it
asI
ndo
nes
iaP
res
s.
De
pke
sRI
.19
79F
.ar
mak
opeI
ndo
nes
iaEd
is
iII
I.
Jak
art
a:De
par
t
eme
nKe
seh
ata
nRe
pub
li
kIn
don
esi
a.
De
pke
sRI
.19
95F
.ar
mak
opeI
ndo
nes
iaEd
is
iIV.
Jak
art
a:De
par
t
eme
nKe
seh
ata
nRe
pub
li
kIn
don
esi
a.
S
ula
ima
n,T
.
N.Sd
anKu
swa
hyu
nin
g,R.
200
8.T
ekn
olo
gid
anF
ormu
la
siS
edi
aa
nSe
miP
ada
t.Y
ogy
aka
rt
a.
L
abo
rat
or
iu
mTe
kno
log
iFa
rma
siF
aku
lt
asF
arma
siUn
ive
rs
it
asGa
jaMa
da.
T
ja
y,H.
Tda
nRa
had
ja,K.
200
7.Ob
at-
oba
tPe
nti
ngEd
is
iIV.
Jak
art
a:El
exMe
di
aKo
mpu
ti
ndo
.
Vo
igh
t,R.
199
4.Bu
kuP
ela
jar
anT
ekn
olo
giF
arma
siEd
is
iV.
Dit
er
je
mah
kano
lehRe
r.Na
t.S
oed
ani
Nur
ono
S
uwa
ndi
.Di
su
nti
ngo
leh
,Sa
mhu
di
,R.
Yog
yak
art
a:Un
ive
rs
it
asGa
jaMa
da

You might also like