MODEL PODATAKA

Svaki realni sistem posjeduje svoja pravila funkcionisanja. Model podataka je matematički
model koji se koristi kao sredstvo za predstavljanje modela realnog svijeta. Cilj mu je da se
obezbedi informacija o statičkim i dinamičkim osobinama realnog sistema.
Model podataka je skup koncepata za opisivanje podataka, veza među podacima, semantike
(značenja) podataka i ograničenja vezanih za podatke o realnim sistemima našeg okruženja, a
to mogu biti:
 skupovi sličnih objekata ili neki konkretan objekat,
 zajedničke osobine svih elemenata jednog skupa objekata ili konkretne vrijednosti tih
osobina,
 veze između dva skupa ili dva konkretna elementa nekih skupova objekata.

Osnovni pojmovi

ENTITET
Entitet je jedinica posmatranja.

Zadatak informacionog sistema je da prikupi, memoriše, obradi, prenese i prezentira podatke

o entitetima nekog realnog sistema.

KLASA
Klasa je skup sličnih entiteta.

Primjer:
Učenici različitih razreda iste škole mogu pripadati klasama entiteta učenika odgovarajućih
razreda ili klasi entiteta učenika škole.

ATRIBUT i PODATAK
Svi entiteti jedne klase imaju određene zajedničke osobine. Te osobine se nazivaju atributima
ili obilježjima. Savkoj osobini odgovara jedan skup svih mogućih vrijednosti koje ta osobina
(atribut ) može imati. Taj skup vrijednosti se zove DOMEN (Dom) osobine.

Primjer:
Neka je dat atribut (osobina): Boja auta. Domen ovog atributa je:
Dom (Boja auta) = { bjela, plava, žuta,...}

Atribut može biti:

 elementaran kao što je npr. Boja auta ili
 složen kao što je npr. Adresa (ulica, broj, mjesto)
Atribut može biti i izveden ukoliko se vrijednosti atributa dobivaju kao rezltat algoritma
računanja sa vrijednostima durgih aributa.

KLJUČ
Atribut tj. osobina po kojoj se entiteti mogu razlikovati naziva se ključ. Za entitet se može
vezati više ljučeva: primarni, sekundarni.

Primjer:
Student (broj indeksa, ime, prezime, JMB)
ima dva ključa: broj indeksa i JMB (jedinstven matični broj). Ako pravimo bazu podataka za
fakultet onda nam je broj ineksa primarni ključ a ako recimo radimo bazu podataka građana
primarni ključ je JMB.

Model podataka se sastoji od tri komponente: strukturalne, integritetne i operativne.

Strukturalna komponenta modela podataka

Definiše strukture nad skupovima atributa i nad skupovima podataka. Sadrži skup zamišljenih
modela dijelova realnog svijeta odnosno sadrži skupove sličnih subjekata, skupove sličnih
objekata, događaja ili veza između skupova.

Primjer:
Neka su dati entiteti:
Student (BRI, IME, PRZ, BPI)
gdje je: BRI broj indeksa, IME ime studenta, PRZ prezime studenta, BPI broj položenih
ispita i
Predmet (OZP, NAP)
gdje je OZP oznaka predmeta a NAP naziv predmeta.

Veza odnosno relacija između entiteta Student i entiteta Predmet može biti npr. sledeća
dvojka:
Sluša (Student, Predmet)
Dati entiteti zajedno sa relacijom definšu strukturalnu komponentu modela.

Integritetna komponenta modela podataka

Svaki realni sistem posjeduje skup pravila ponašanja a ta pravila se izražavaju putem
definisanja:
1. ograničenja nad vrijednostima atributa entiteta tog sistema,
2. ograničenja veza između entiteta posmatranog sistema,

Model podataka (baza podataka) mora biti usaglašen sa pravilima ponašanja u realnom
sistemu. Ograničenja definisana u postupku projektovanja baze podataka se nazivaju uslovima
integriteta baze podataka. Za bazu podataka čiji je sadržaj u saglasnosti sa svim definisanim
uslovima integriteta kaže se da je konzistentna.

Primjer:
1. Ocjena je broj ne manji od 1 i ne veći od 5,
2. ocjena manja od 0 se ne evidentira.

Operativna komponenta model podataka

Definiše operacije nad strukturama podataka i modelira dinamičke osobine realnog sistema
(koje se opisuju putem operacija). Kada se operacije izvršavaju na bazi podataka, po pravilu
se odnose na njen relativno mali dio. Izbor dijela baze podataka se naziva selekcijom.
Jedna operacija se sastoji iz dva dijela. U prvom se definiše aktivnost, a u drugom selekcija. U
osnovi postoji pet aktivnosti:
1. definisanje logičkog mjesta u strukturi podataka, pozicioniranje,
2. čitanje podataka,
3. upis podataka,
4. brisanje postojećih podataka,
5. modifikacija postojećih podataka.