UVOD

Zaštita okoline u sve većoj meri zaokuplja našu i svetsku javnost. Svest o iscrpljivosti
prirodnih bogatstava nameće pitanja o mogućnosti opstanka sve brojnije ljudske vrste. Granice
rasta sve se očitije pokazuju u nepovratnoj degradaciji voda, mora, tla i zraka, u sve češćim
pojavama dosad nepoznatih bolesti u ljudi i strelovito brzom nestajanju mnogih biljnih i
životinjskih vrsta s lica Zemlje. Danas je nemoguće naći proizvod čijim stvaranjem ne nastaje
nekakav otpad. Čak i ekološki proizvodi indirektno stvaraju otpad, koji je ujedno i najveći
problem ljudske civilizacije modernog sveta. Stoga, u svrhu smanjenja i lakšeg gospodarenja
otpadom razvili su se razni postupci recikliranja.

Nažalost, mnogi ljudi ne poznaju mogućnost iskorišćavanja otpada te njihovu mogućnost

za upotrebu. Ne razlikuju se osnovni termini pa dolazi do raznih zabuna. Neki od termina
vezanih uz gospodarenje otpadom su: Recikliranje - u zaštiti okoline podrazumeva ponovnu
upotrebu otpadnih stvari kao sirovine u proizvodnji (stari papir, staklo, plastika, metali, organska
komponenta kućnog otpada za kompostiranje itd.) Otpad je nepotreban, nepoželjan ili suvišan
materijal preostao nakon završetka nekog procesa. To je stvar ili materijal bez neke prisutne
vrednosti ili koristi, ili cvar ili materijal odbačen uprkos prisutnoj vrednosti ili koristi. Upotreba
otpada je svaki postupak ponovne obrade otpada radi njegovog korištenja u materijalne i
energetske svrhe. Demontaža - Rastavljanje, rasklapanje nečega na sastavne delove.

1.OTPAD

Otpad je svaki materijal koji nije poželjan po merilima ljudi i koji se za to na različite
načine odbacuje.

Otpad možemo podeliti prema:

-Prema mestu nastajanja

-Prema opasnosti

Prema mestu nastajanja: kućni otpad (životnjskog porekla, biljnog porekla, pepeo, papir, krpe,
karton, predmete od gume, drveta, stakla, kože, porculana, nameštaj, bela tehnika itd.);
građevinski otpad ( prilikom izvođenja građevinskih radova, komadi neupotrebljivog i starog
pokućstva, istrošeni kućni aparat, hladnjaci, napuštena vozila, veća ambalaža, otpad od
povremenih većih čišćenja podruma i tavana, veći napušteni predmeti i sl., predstavljaju danas
značajnu količinu otpada.); otpad s javnih površina - organski stabilne materije (otpaci bilja,
papir, opušci cigareta, kutije od cigareta, razna ambalaža i sl.) i organski nestabilne materije
(otpadci od hrane i od životinja), te prašina peščani mulj i blato.

Prema Zakonu o otpadu (NN 34/95) ukoliko poseduje sledeća svojstva: štetnost, toksičnost,
kancerogenost i infektivnost, pri čemu: štetnost – podrazumeva stvari ili otpad, koji ako se
inhaliraju ili progutaju ili ako penetriraju u kožu, mogu uzrokovati opasnost za ljudsko zdravlje;
toksičnost – podrazumeva stvari ili proizvode koji mogu sadržavati vrlo toksične sastojke, koji u
slučaju da su inhalirani, progutani ili penetrirani u kožu mogu prouzročiti ozbiljne, akutne ili
hronične rizike po zdravlje, čak i smrt; kancerogenost – podrazumeva stvari ili proizvode koji
ako su inhalirani, progutani ili penetrirani u kožu mogu inducirati pojavu raka ili povećati
njegovo rasprostranjivanje; infektivnost – podrazumeva stvari ili otpad koji sadrži žive
mikroorganizme i njihove spore ili njihove toksine za koje se zna ili sumnja da uzrokuju bolesti
ljudi i ostalih živih organizama.

2. RECIKLIRANJE

Sve popularnija metoda za rešavanje problema otpada je reciklaža. Procenjeno je da oko

60% materijala koji se odbaci može ponovo da se upotrebi. Reciklaža je pogodna ne samo zato
što smanjuje količinu otpada već i zato što smanjuje utrošak sirovina i goriva, ali i smanjuje
zagađivanje. Jedna tona skupljenog i recikliranog papira spasava od seče oko 17 stabala prosečne
veličine. Takođe, reciklažom ove količine papira uštedi se oko 32.000 litara vode i oko 4.200
kW elektirčne energije.

2.1 Recikliranje Papira

Papir se pravi od mreže vrlo tankih celuloidnih vlakana koja se dobijaju uglavnom od
drveća, ali i od slame, bambusa i šećerne trske. Izumeli su ga Kinezi početkom 2. veka pre nove
ere. Papir je izrazito značajno doprineo prosveti i nauci. Pronalazak papira smatra se jednim od
pokazatelja početka novog veka. Danas se koristi u razne svrhe i može se naći u raznim oblicima.
Hartija (papir) se dobija preradom drveta u fabrikama uz pomoć različitih hemijskih sredstava.
Pri tom nestaju velike i stare šume, dolazi do zagađivanja reka.

Da bi se što manje štete nanelo životnoj sredini, moguće je ponovo sakupiti hartiju koja
nam više nije neophodna i dati je na recikliranje. Za celulozu, koja se dobija iz drveta, potrebno
je saseći brojno drveće da bismo proizveli papir. Kako se radi o prirodnom resursu, potrebno je

2
brinuti o njegovim količinama. Primer ne brige o ovom prirodnom bogatstvu jeste Kina, čija je
površina bila pokrivena 90% šumom, dok je danas taj iznos oko 5% .

Reciklaža papira sprovodi se tako što se papir iseče, natapa se u vodi, melje se u pulpu,
može da se doda boja, presuje se i potom se suši. Papir može da se reciklira samo 5 do 7 puta pre
nego što se raspadne: vlakno u njemu pukne i pokida se stabilna mreža koja čini papir. Zato se u
svaki list recikliranog papira moraju dodati sveža, nova vlakna papira. Štednjom papira čuvamo
šume, ali i energiju potrebnu za njegovo dobijanje.

Kartonska ambalaža za mleko i sokove razlikuje se od običnog kartona i papira, kako po

načinu upotrebe, tako i po načinu skupljanja, sortiranja i reciklaže. Postoje dve vrste kartonske
ambalaže za mleko i sokove. Aseptična ambalaža koristi se za pakovanje dugotrajnog mleka i
sokova, i tako pakovani proizvodi ne moraju da stoje u frižideru pre otvaranja i upotrebe. Druga
vrsta kartonske ambalaže koristi se za kratkotrajno pasterizovano mleko i mlečne proizvode, i
treba da stoji u frižideru pre korišćenja upakovanog proizvoda.

U kartonskoj ambalaži ima najviše kartona, koji daje čvrstinu i jačinu, zatim 20-25%
plastike koja se zove polietilen i koja štiti upakovani proizvod od vlage i bakterija. U aseptičnim
pakovanjima postoji i sloj vrlo tanke aluminijumske folije koja sprečava da kiseonik i svetlosni
zraci pokvare upakovani proizvod. Ambalažni otpad treba reciklirati u nove metrijale, kako bi se
ponovo iskoristile sirovine od kojih je ambalaža napravljena. Kartonska ambalaža za mleko i
sokove se može skupljati zajedno sa plastičnim i aluminijumskim ambalažnim otpadom, ili
zajedno sa kartonom i papirom.

Na koji god način da se sakupi, ova ambalaža se nakon odvajanja od ostalih vrsta otpada
reciklira u fabrikama hartije. U fabrikama hartije se odvajaju celulozna vlakna iz kartona od
kojeg je napravljeno pakovanje i od tako dobijene celuloze se ponovo pravi papir, odnosno razni
papirni i kartonski proizvodi koje koristimo kod kuće, kao što su kartoni za jaja ili toaletni papir.

Papir je najzastupljeniji reciklažni materijal u čvrstom komunalnom otpadu. Što je zemlja

razvijenija, u smeću njenih stanovnika ima više papira. U Beogradu se mesečno baci oko 5 000
tona starog papira! U prijemnoj stanici se papir sortira i ide u kompaktor, mašinu pomoću koje
se stari papir balira pod pritiskom od 250 bara. Tako spakovan papir, nabijen u prese, dalje se
plasira na tržište, odnosno u fabrike koje ga kao sirovinu koriste u izradi svojih proizvoda.

Stari papir se uopšteno kvalifikuje na osnovu svog kvaliteta u osam različitih grupa: od
čistog, belog, neispisanog, pa sve do otpadaka od na tron papira i starog talasastog kartona koga
je najviše. Računa se da na 1000 tona starog papira najlošija osma klasa čini čak 70 odsto.

3
2.2 Proces recikliranja
Međunarodni univerzalni kod recikliranja za papir dat je tablicom ispod. Ovaj kod
pomaže prilikom sortiranja i recikliranja papira. Recikliranje papira je najstariji postupak
reciklaže. Upoređujući s ostalim postupcima recikliranja u Srbiji, sastav odvojenog skupljanja
papira i kartona je najrazvijeniji i najbolje organizovan. Kao što je već pre spomenuto,
recikliranjem papira ne samo što se smanjuje potreba za sečom drveća nego se i smanjuje
količina utrošene energije potrebne za dobijanjem papira. Pa tako recikliranjem papira
ostvarujemo sledeće prednosti:

• 65% manje energije;

• 50% manje vode;

• 74% manje zagađuje okolinu;

• zamenjuje 17 stabala.

Postupak recikliranja papira je vrlo jednostavan proces koji se može raditi u svakom
domaćinstvu.

Industrijsko recikliranje otpadnog papira obuhvata više postupaka od kojih su najvažniji

prikupljanje i sortiranje starog papira, razvlaknjivanje, grubo prosejavanje, izbeljivanje (deinking
flotacija), čišćenje, fino prosejavanje, ispiranje, te eventualno ugušćivanje i konzerviranje.

korak - Razvrstavanje, sortiranje

Već kod prikupljanja otpadnog papira vrši se sortiranje, premda je u ovom početnom
stepenu recikliranja sortiranje relativno grubo, pa se ulaskom u fabriku papira sirovina mora
ponovno pregledati i razvrstati. U otkupljenom papiru često se nalaze razni neželjeni,
neupotrebljivi ili čak štetni predmeti. Budući da bi oni mogli izazvati vrlo skupa oštećenja
strojeva u procesu prerade starog papira, pregledavanje i razvrstavanje se vrši ručno, na
pokretnoj traci.

korak - Razvlaknjivanje

Svrha razvlaknjivanja je odvajanje vlakana iz isprepletene strukture papira u pojedinačna

vlakna. Pri tome se očekuje takođe da se i tiskarska boja odvoji od vlakana u obliku sitnih
čestica.

4
 Razvlaknjivanje otpadnog papira vrši se u pulperima. Vodi koja uz rotaciju propelera
razvlaknjuje papir u vlakanca dodaju se hemikalije, a sam postupak se kontrolira s obzirom na
konzistenciju pulpe, pH vrednost, temperaturu, te vreme razvlaknjivanja.

Stari papir kao sirovina unosi u postupak prerade osim tiskarske boje i neka druga
nevlaknata onečišćenja koja tvore ljepljive čestice. Najneugodnija i najnepoželjnija su svakako
lepila s etiketa, koverti, maraka ili broširanog uveza. Lepljive čestice potiču od taljivih lepila,
adheziva, veziva premaza, termoplastičnih smola, UV lakova i voskova. Važno je napomenuti da
se za razvlaknjivanje najčešće koristi obrađena procesna voda iz kružnog toka fabričkog sastava.

1. korak - Pročišćavanje

Pročišćavanje je postupak kojim se iz pulpe uklanjaju onečišćenja kao što su smole,

čestice gume, pesak, metali, glina, polietilen, polistiren, lepila, pa i boje. Osim što je za efikasno
pročišćavanje važna veličina ovih čestica, vrlo je važna i njihova specifična težina, budući da se
postupak vrši centrifugalnim pročistačima. Veličine čestica koje se ovim postupkom mogu
ukloniti iz pulpe su u granicama vidljivosti prostim okom. Najmanje vidljive čestice su veličine
oko 40 µm, a najkrupnije mogu iznositi i 4000 µm, npr. polimeri.

2. korak – Prosejavanje

Prosejavanje služi za uklanjanje svih onih čestica, tj. kvržica koje su veće od vlakanaca u
suspenziji. To mogu biti nerazvlaknjeni komadići papira, prisutni zbog nedostatnog
razvlaknjivanja i sl. te čestice, nadalje, mogu biti plosnati komadići plastike od omota ili vrećica,
razni adhezivi, lepljive površine i sl. koji se ovim postupkom efikasno uklanjanju. Ako se,
međutim, razgrade do formata veličine vlakna, mogu zaostati u pulpi i kasnije u recikliranom
papiru.

Prosejavanje se vrši prolaskom pulpe kroz sita definiranih promera otvora. Sita mogu
imati otvore ili proreze, a sustavi za prosejavanje često rade pod pritiskom kojim se vlakna
"protiskuju" kroz sito.

3. korak - Deinking flotacija

Deinking flotacija je proces selektivne separacije koji koristi mehuriće zraka da odstrani
čestice boje iz razvlaknjene suspenzije. U flotacijskoj ćeliji čestice boje se hvataju na mehuriće
zraka koji ih nose prema površini. Flotacijske hemikalije se dodaju u pulpu kako bi povećale
hidrofobnost čestica boje i da pospeše efikasnost flotacije. Na površini se stvara pena koja se
mora uklanjati.

Efikasnost flotacije zavisi o verovatnosti da se tri uslova ispune za svaku česticu boje, a
to su: sudar čestice i mehurića, prihvatanje čestice na mehurić, i na koncu uklanjanje mehurića sa
česticom boje iz pulpe. Mnogi paramatri utiču na efikasnost flotacije, a mogu se razvrstati na
četiri grupe:

5
 1. svojstva čestica- kao što su veličina, broj, oblik, hemizam površine itd;

2. svojstva mehurića - takođe njihova veličina, broj, hemizam površine i dispergiranost;

3. stepen mešanja, tj. vreme i intenzitet flotacije;

4. procesni uslovi, npr. vrsta otpadnog papira u postupku, količina pepela, svojstva
vlakana, pH suspenzije, temperatura itd.

Svetlina pulpe je vrlo često mera efikasnosti deinking flotacije budući da uklanjanje
tiskarske boje iz sastava samim time povećava svetlinu. Efikasnost flotacije se određuje
slikovnom analizom. Tom metodom mogu se odrediti broj i veličina prisutnih čestica boje, te
veličina površine koju one pokrivaju u laboratorijskom listu posle flotacije. Vrednovanje
učinkovitosti flotacije odnosi se i na maksimalno smanjenje gubitaka vlakana tokom postupka
reciklacije.

korak - Ispiranje

Ispiranje je mehanički proces kojim se iz razvodnjene pulpe odvaja boja, punila i ostale
čestice nečistoće. Efikasnost ispiranja zavisi od veličine čestica i to na način da je ispiranje
kvalitetnije što su čestice sitnije. Može se provoditi na različite načine, uređajima sa bočnim
sitima za suspenzije niže konzistencije, do 8% suve stvari, ekstraktorima sa konusnim sitima za
suspenzije srednje konzistencije, od 8 do 15 % suve stvari i konačno pužnim presama za guste
suspenzije, tj. pulpe visoke konzistencije, preko 15% suve stvari.

korak - Ugušćivanje

Uređaji za ispiranje suspenzija niskih konzistencija mogu se takođe koristiti za

ugušćivanje na kraju deinking procesa. Ugušćivanje je nužno u slučaju skladišenja pulpe do
trenutka njenog korištenja, tj. izrade papira na papir stroju.

korak - Mlevenje

Bez obzira što se reciklirani papir proizvodi od starog papira koji je u toku svoje
primarne izrade već bio podvrgnut svim potrebnim postupcima pripreme, pa i mlevenju, ipak je u
svakom novom ciklusu potrebno izvršiti ponovno mlevenje vlakana u refineru. Na taj način se
utiče na bolje vezivanje vlakana u recikliranom papiru. Budući da su vlakna u sekundarnom
ciklusu kraća od primarnih, potrebno je provoditi mlevenje manjeg intenziteta tzv. masno
mlevenje koje ne skraćuje vlakna, već ih samo gnječi i raslojava. Dobra fibrilacija je neophodna
za postizanje zadovoljavajućih svojstava površine i mehaničkih svojstava recikliranog papira.
Fibriliranjem slojeva stenki vlakana povećava se ukupna površina vlakana što ima direktnog
uticaja na kvalitetu bubrenja. Kvalitetno bubrenje je nužan preduslov za postizanje veće
fleksibilnosti vlakana kako bi se omogućilo što bolje međusobno vezivanje vlakana u budućem
listu. To znači da površine vlakana u međusobnim kontaktima trebaju biti što veće. Što su vlakna

6
u višem ciklusu ponovne upotrebe, to je ovaj problem naglašeniji zbog smanjene mogućnosti
bubrenja takvih vlakana uzrokovanih ireverzibilnom kornifikacijom, tj. nepovratnim
orožnjavanjem delova stenki vlakana.

2.3 Prednost recikliranja

Preradom starog papira , utroši se 60% manje energije nego kada bi taj proizvod dobijali
iz prirodnog materijala (drveta). Takođe, preradom stare hartije koristimo 15% manje vode. Neki
podaci govore da reciklažom jedne tone kancelarijskog papira spasavamo 17 stabala drveta,
štedimo 4.200 kW električne energije i 32.000 litara vode. Pri tome, moguće je reciklovati sve
vrste novina, papirnih kesa, papira za pisanje i svu ambalažu od papira. Novinski papir može se
reciklirati najmanje 7 puta. Kartonska ambalaža se uglavnom pravi od recikliranog papira, kao i
novine. Recikliranjem hartije spasavamo mnoge šume, reke, jezera a samim tim i mnoga druga
živa bića koja od njih na neki način zavise.

ZAKLJUCAK

Preradom starog papira, utroši se 60% manje energije nego kada bi taj proizvod dobijali
iz prirodnog materijala (drveta). Takođe, preradom stare hartije koristimo15% manje vode.
Neki podaci govore da reciklažom jedne tone kancelarijskog papira spašavamo 17 stabala
drveta, štedimo 4.200 kW (kilovata) električne energije I 32.000 litara vode. Pri tom, moguće
je reciklirati sve vrste novina, papirnih kesa, papira za pisanje i svu ambalažu od papira.
Novinski papir može da se reciklira najmanje 7 puta. Kartonska ambalaža se uglavnom pravi
od recikliranog papira, kao i novine.
Recikliranjem hartije spasavamo mnoge šume, reke, jezera a samim tim i mnoga druga
živa bića koja od njih na neki način zavise. Nivo recikliranja papira u svetu je: Japan 48,2
odsto, SAD 27 odsto, Švedska 55 odsto, Holandija 60 odsto, Danska 30 odsto.U fabrikama se
proizvodi originalan ekološki papir, reciklirani papir i karton.
Originalni ekološki papir se bez izbeljivanja i farbanja uz minimalan utrošak energije i
vode proizvodi iz 100% starog papira. Reciklirani papir se proizvodi od 80-100% starog
papira i nove celuloze uz dodatak hemijskih pomoćnih sirovina.Karton se u proseku pravi
90% od starog papira. Reciklirani papir se koristi se za sve kopir aparate, neprovidan je, 4-5
puta manje opterećuje okolinu i vek trajanja mu je preko 100 godina. Upotrebljava se u
industriji papira, građevinarstvu (kao izolacioni materijal) i industriji nameštaja (zamena za
ivericu).

7
Proizvodnja stakla, a posebno proizvodnja jednostavne staklene šuplje ambalaže, moguće su u
neograničenom broju korišćenjem starog staklenog krša.

Reciklaža stakla u početku imala je za cilj smanjenje udela staklenog krša u komunalnom
otpadu. Međutim, danas reciklaža stakla predstavlja mnogo više nego što zahtevaju ekološke
mere zaštite okoline. Stakleni krš iz komunalnog otpada predstavlja veoma konkurentnu
sekundarnu sirovinu u industriji stakla u odnosu na primarne sirovine, posebno uzimajući u
obzir uštede u potrošnji energije. Korišćenje staklenog loma u proizvodnji staklene ambalaže
ima određene prednosti:

1) smanjuje se upotreba primarnih sirovina (pesak i soda kojih u prirodi ima uograničenim
količinama), smanjuje se i količina utrošene vode potrebne prilikom njihove eksploatacije,

2) smanjuje se potrošnja energije,

3) smanjuje se emisija štetnih gasova u atmosferu,

4) rasterećuju se komunalne deponije (oko 8-10% smeća čini stakleni lom)

U idealnim uslovima staklo se može neograničeno mnogo puta reciklirati.

Mesta nastanka staklenog krša

U savremenim granama industrije stakla proizvode se sledeće vrste stakla:

1) Ravna stakla:

- Prozorska stakla

- Livena stakla

- Ogledala

- Obojena stakla

2) Staklena vlakna

3) Staklena ambalaža:

- Boce za pića

- Staklene tegle

- Staklene posude za pakovanja kozmetičkih i medicinskih proizoda

8
 4) Privredna stakla

5) Stakla za svetiljke

6) Specijalna, tehnička i ostala stakla

Stakleni lom je u proizvodnji ambalažnog stakla vrlo važna sekundarna sirovina. Posljednjih
godina primena loma ima sve veću važnost zbog pojačanih napora za zaštitom okoline. Važno je
istaknuti da povećana primena staklenog loma nema nepovoljnog delovanja na kvalitet stakla
niti konačnog proizvoda, ukoliko zadovoljava određeni kvalitet. Osnovni zakon za primenu
recikliranog staklenog loma je kvalitet.

Zavisno od porekla staklenog otpada, stakleni lom sadrži različite primese u vidu nečistoća
(metalne, nemetalne, organske kao i stakla drugih boja).

Najčešće primese koja se pojavljuju u staklenom lomu su:

- metalni i žičani delovi zatvarača boca

- olovni ovratnici za vinske i šampanjske boce

- metalni zatvarači i prstenovi na grlima boce

- čaše i ambalaža za opasne tečnosti

- velika vlaga

Stakleni lom koji je zaprljan većom količinom navedenih primesa može se upotrebiti za
pripremu osnove za puteve, pripremu asfalta, proizvodnju staklenih vlakana za izolaciju,
peskarenje staklom itd.

Nedovoljno čist stakleni lom ima ograničenu primenu. Tako na primer primese obojenog stakla
u lomu neobojenog stakla ograničavaju primenu recikliranog loma samo za proizvodnju
obojenog ambalažnog stakla. Zbog toga treba istrajati na nastojanju da se već kod prikupljanja
strogo odvaja stakleni otpad prema bojama. (U Nemačkoj i Italiji se zeleno ambalažno staklo
proizvodi isključivo iz staklenog loma, tj. udeo staklenog loma u procesu proizvodnje je 100%).
Za što bolje iskorišćenje staklenog loma dobijenog reciklažom otpadne ambalaže, kvalitet loma
mora odgovarati specifikaciji za proizvodnju odgovarajuće staklene ambalaže.

1. Prikupljanje i sortiranje stakla

9
Prikupljanje stakla od građana obavlja se specijalnim posudama za tu nameru i njihovim
pražnjenjem posebno prilagođenim vozilima. Pražnjenje posuda za staklo obavlja se na samim
lokacijama zavisno od potrebne dinamike proizašle iz praćenja prikupljanja staklenog otpada na
određenoj mikrolokaciji.Prikupljanje stakla za reciklažu odvija se pomoću posuda za staklo koje
se postavljaju na određenim područjima pa se ukupan broj posuda raspoređuje zavisno od
broja stanovnika i gustine naseljenosti.

Otpadno staklo prikupljeno iz mreže posuda za staklo prerađuje se na pet različtih linija za
preradu stakla zavisno od kvaliteta, vrste stakla i količine. Proces prerade obuhvaća
granulisanje, odstranjivanje grubih nečistoća, odvajanje po bojama, prosijavanje, fino čišćenje i
završnu kontrolu.

Kontejneri za staklo su obično zelene boje i u ovaj kontejner mogu se odlagati boce i tegle. Pre
odlaganja staklenu ambalažu treba isprazniti, skinuti čepove i zatvarače. Boce se ne moraju
odvajati po bojama jer se to radi naknadno u fabrici.U zelene kontejnere za staklo ne sme se
odlagati prozorsko staklo, keramičko posuđe, sijalice i ostale vrste stakla kao što je bolničko i
laboratorijsko staklo.

Postoje tri oblika kontenera u kojima se sakuplja staklo.

1) Pojedinačni konteneri za sakupljanje stakla – ovi konteneri se koriste za

sakupljanje mešovitog (raznobojnog) stakla ili se mogu koristiti i za

sakupljanje stakla po boji (providno ili obojeno staklo).

2) Konteneri sa dve pregrade za sakupljanje stakla – ovi konteneri imaju dva

razdvojena odeljka, jedan za providno, jedan za obojeno staklo.

3) Konteneri sa tri pregrade – ovi konteneri imaju tri odeljka, jedan za providno,
jedan za zeleno i jedan za tamno staklo.

Svo ambalažno staklo koje se prikuplja reciklira se u fabrici za proizvodnju staklene

ambalaže.Ovde se staklo razdaja po bojama providno, zeleno, tamno),ako to već nije učinjeno
odlaganjem u odgovarajuće kontejnere, ali moguće je stakleni otad ostaviti i mešano za
proizvodnju staklenih predmeta koji se neće koristiti kao ambalažni (ukrasi i sl.).

Odlično svojstvo stakla je da ga je moguće u potpunosti i bezbroj puta reciklirati. okoline, kao i
popularizaciji reciklaže kod potrošača. Reciklirani stakleni lom smanjuje zagađenje vazduha za
otprilike 20 % (smanjenje emisije CO2 odnosno NOx kod topljenja stakla), a zagađivanje voda za
oko 50 % (odnosi se na smanjenje potrošnje vode kod proizvodnje osnovnih sirovina). Udeo
stakla u kućnom otpadu iznosi oko 10 %. Bitan uslov za reciklažu staklenog krša je istovetnost

10
hemijskog sastava (npr. stakleni krš od prozorskog stakla ne može se upotrebljavati za
proizvodnju ambalažnog stakla i obrnuto). Stoga je važno da se u kontejnere za staklenu
ambalažu ne ubacuju druge vrste stakla osim ambalažnog. Staklo se proizvodi od smese
prirodnih sirovina i staklenog krša.

Upotrebom staklenog krša u proizvodnji stakla štedi se prirodna sirovina, energija, odlagališni
prostor.

1. Obrada staklenog krša

Razdvojeno skupljeni stakleni krš se transportuje u fabriku stakla, gde se vrši njegova obrada
prije upućivanja u tehnološki proces proizvodnje staklenih proizvoda. U fabrikama za
proizvodnju stakla u Austriji obrada razdvojeno skupljenog staklenog krša vrši se u slijedećim
koracima (fabrike stakla Vetropack Pocheim-Niederosterreich; Kremsmunster – Oberosterreich
i Werk der Stolzle Oberglas – Koflach)

1 korak: Na prijemnom bunkeru vrši se izdvajanje vidljivih materijala koji ometaju tehnološki
proces.

2 korak: Magnetični metali izdvajaju se sa trakastog transportera pomoću magnetnog odvajača.

3 korak: Na trakastom transporteru vrši se ručno izdvajanje materijala kojiometaju tehnološki

proces.

4 korak: U odgovarajućoj drobilici vrši se usitnjavanje staklenog krša na krupnoću (-15+0 mm).

5 korak: Iz drobilice usitnjeni stakleni krš se prosejava. Iz podrešetnih frakcija vrši se ponovno
izdvajanje magnetičnih metala pomoću magnetnog odvajača. Takođe, u ovom koraku vrši se
usisavanje lakših materijala od staklenog krša.

6 korak: Iz prosijanih frakcija staklenog krša pomoću automatskog uređaja izdvajaju se strani
materijali.

7 korak: U ovom koraku vrši se ručno sortiranje, odnosno izdvajanje iz transportnog tokana
materijala štetnih za tehnološki proces.

8 korak: Iz prosejanih klasa staklenog krša dodatno se pomoću magnetnog odvajača izdvajaju
eventualno zaostali magnetični metali.

9 korak: Na posljednjoj kontrolnoj stanici vrši se još jedanput kontrola kvalitetastaklenog krša.

11
10 korak: Obrađeni stakleni krš se kao sekundarna sirovina koristi za proizvodnjujednostavne
staklene ambalaže.

11 korak: Izdvojeni materijali koji štete tehnološkom procesu se upućuju na dalje korišćenje ili se
konačno zbrinjava, odnosno odlaže na uređene deponije otpada. Najveći deo štetnih materijala
iz procesa obrade staklenog krša su razne vrste stena, keramike i porcelain.

Zaključak

Reciklirana staklena ambalaža smanjuje opterećenje odlagališta komunalnog otpada (udeo

staklene ambalaže u komunalnom otpadu raste iz godine u godinu). Primenom recikliranog
stakla štedi se energija kod proizvodnje ambalaže, kao i kod dobijanja i pripreme osnovnih
sirovina. Povećani napori za sveobuhvatnim recikliranjem ambalažnog stakla doprinose ukupnoj
borbi za smanjenje otpada, zaštiti okoline, kao i popularizaciji reciklaže kod potrošača.

Da bi se pokrenuo i da bi zaživeo proces reciklaže, nephodno je da se najpre ispune određeni

preduslovi kao što je:

• Razvijena industrija stakla ili tržište gde bi se reciklirano staklo plasiralo i prerađivalo,

• Razvijena svest građana o dobrobiti recikliranja uopšte, kao i njhovo motivisanje u sakupljanju
i razvrstavanju stakla,

• Određene motivacione mere i podrška od strane države,

• Početna finansijska ulaganja...

Plastika je materijal koji se dobija iz nafte.

Plastični proizvodi se nakon upotrebe ne raspadaju u zemlji, tj. raspadaju se nakon jako
dugog vremena (preko 100 godina).

Problem otpadne plastike je zauzimanje velikog zapreminskog prostora na deponijama.

Reciklažom otpadne plastike se doprinosi smanjenju potrošnje električne energije a samim
tim i smanjenju emisije štetnih gasova.

Plastični otpad je jako složena materija zbog toga što se njegov hemijski sastav razlikuje od
plastike do plastike.

12
Vrlo je važno najprije razdvojiti plastiku prema vrsti. Postoje sedam vrsta plastike koje se
najčešće recikliraju. Te vrste plastike imaju svoje oznake za recikažu radi lakšeg razdvajanja.

Sve donedavno nije postojao uspješan način recikliranja plastičnog otpada, jer je separacija
raznih polimera praktično nemoguća, a postupak za obradu miješanih polimera nije
postojao.

Danas se u nekoliko smjerova razvijaju istraživanja kojima se može iskoristiti plastični otpad
i time ujedno smanjiti onečišćenje okoline.

Unazad 20 godina Japanska industrija počela je s proizvodnjom strojeva koji mogu

prerađivati miješani i onečišćeni otpad za proizvodnju artikala koji se koriste kao zamjena za
drvo i beton.

13
Početkom 1975. godine bilo je u radu u Japanu više od 20 takvih strojeva koji proizvode oko
40.000 tona gotovih proizvoda godišnje. Postupak više nalikuje lijevanju nego li uobičajenim
postupcima plastičnih masa. Primjenjuje se vrlo nizak pritisak, što omogućuje korištenje
jeftinih kalupa, kadkad i od aluminijuma. Izrađeni proizvodi uglavnom služe kao zamjena za
drvo jer su jeftiniji i otporni na vatru, atmosferske uticaje, gljive, kukce, a mogu se
obrađivati alatom za obradu drveta. Otpad koji ulazi u takav stroj mora sadržati 80%
termoplasta (PVC, polietilen, polistiren, najlon i dr.), a ostalo može biti papir, alu
folija,pijesak itd.

Recikliranje plastičnog otpada

Otpadna plastika koja nastaje u pogonima prerađivača obično se sastoji od jedne vrste
polimera i može se ponovo upotrijebiti, kao i odbačena plastika koja se skuplja u raznim
relativno velikim konzumnim područjima (najčešće razne vrste jednokratno upotrebljivane
ambalaže).

Ponovna upotreba plastičnog otpada je recikliranje. Reciklirani materijali se u određenom

omjeru dodaju u svježi materijal i ponovo prerađuje pa se na taj način postiže niža cijena
proizvoda.Plastični se otpad može ukloniti spaljivanjem uz iskorištenje energije koja se
oslobađa.

Problem pri spaljivanju plastičnog otpada je emisija raznih kancerogenih spojeva, ovisno o
vrsti polimera. Stoga je pri spaljivanju potrebna stalna kontrola ekološke sigurnosti.

Jedan od uzroka rasta količine plastičnog otpada je nepovratna plastična ambalaža (90%
robe se nudi u nepovratnoj plastičnoj ambalaži).

Proces reciklaze plasticnih flasa se sastoji iz 2 osnovna dijela:

1. Sakupljanje flaša radi baliranja i dalje prodaje

2. Prerada flaša (do nivoa PET granula regenerata)

Preduzimanjem mjera ograničenja upotrebe plastične ambalaže narušilo bi savremeni način

snadbijevanja životnim namirnicama. Veliki dio namirnica ne bi se mogao upotrebljavati
izvan ograničenog prostora, jer se ne bi mogli zadovoljiti higijenski i zdravstveni propisi. To
se prije svega odnosi na smrznute namirnice, proizvode mliječne industrije i riblje
prerađevine. Po svemu sudeći, nemoguće se odreći jednokratne plastične ambalaže, pa i uz
cijenu povećanja količine plastičnog otpada. Skuplja li se taj otpad pravilno i prerađuje li se,
odnosno odstranjuje na zadovoljavajući način, problem onečišćenja okoline biti će mnogo
manji, a time će se bolje čuvati priroda i njezina dobra.

14
Kako se plastika proizvodi od prirodnih resursa, nafte i zemnog gasa, mora se paziti i na ove
zalihe. Prosječan građanin BiH troši oko 1000 plastičnih kesica godišnje. Odbačene kesice
uglavnom završe na divljim deponijama ili se spaljuju. Pri spaljivanju 4 plastične kesice
potroši se onoliko kiseonika koliko je potrebno čovjeku za jedan dan, što govori o opasnosti
korištenja i spaljivanja plastike. O tome govori i podatak da razgradnja različitih proizvoda
od plastike traje od 100 do 1000 godina. Mnoge zemlje u svijetu su odavno organizovale
sakupljanje, otkup i recikliranje plastike, tako da se uveliko zarađuje na ovoj sekundarnoj
sirovini.

Primjer znatne koristi od recikliranja plastike je podatak iz Njemačke (2001.). Sa ušteđenom

energijom korištenjem stare plastike moglo je 1.8 miliona domaćinstava u Berlinu da se
snabdije el. energijom 130 dana. U novcu, ta ušteda je iznosila 523 miliona maraka!

Metal se proizvodi od prirodnih sirovina, ruda, koje čine znatan dio državnog bogatstva.

Radi se o neobnovljivim izvorima energije, čije se zalihe nerazumnim trošenjem iscrpljuju.

Osim kontrole trošenja, potrebno ga je reciklirati. Na taj način će se sačuvati resursi,

smanjiti potrošnja struje, hemikalija i vode pri proizvodnji, smanjiti količine otpada i sačuvati
okoliš U domaćinstvima je veći dio starog metala magnetično željezo. Često su površinski
slojevi metala presvučeni cinkom, kalajom, kromom, kadmijem, aluminijumom, a jedan
sakupljeni dio su teški metali. Metalni otpaci sačinjavaju zapaženi potencijal kojeg treba
odvojeno sakupljati. Iskorištenje i kvalitet ovog otpada su relativno mali, a sakupljanje
starog metala računa sa velikim troškom za sortiranje.

Kod procesa ponovnog iskorištenja dobijeno je; čelika 90%, bakra 87%, cinka 60%, olova
50% itd.

Zbog zapažene uštede energije kod proizvodnje aluminijuma iz starog aluminijuma,

nasuprot dobijanju aluminijuma iz boksita, pospješuje se svjesno ponašanje prema
aluminijskom otpadu i odvojenom sakupljanju aluminijuma za ponovno korištenje. Najbolje
rješenje za aluminijum kao materijal za pakovanje je uvijek kada je to moguće izbjeći
ga. Posebno je važan otpad, jer spada u neobnovljive prirodne resurse. Jedan kg Al u
reciklaži mijenja: 8kg boksita, 4kg hemijskih preparata, 14kwh električne energije.
Proizvodnjom novog od starog Al uštedi se 95% energije. Reciklirane limenke se koriste u
proizvodnji autodijelova, dijelova mašine za veš...

Od decembra 1988. godine je počela proizvodnja pića u limenkama što eko-pokreti nisu
odobrili, jer misle da je bolja povratna ambalaža. Međutim, još uvijek se nude pića u

15
aluminijskim dozama, ali obavezu za odvojeno sakupljanje doza treba preuzeti na sebe
proizvođač ili prodavac.

 intenzivno informisanje o pravilima sakupljanja aluminijuma,

 kod javnih skupova koje organizuje opština ne smiju biti poslužene doze niti životne
namirnice pakovane u alu-folijama,

 veliki korisnici i prodajana mjesta aluminijskih doza moraju se obavezati za odvojeno

sakupljanje aluminijuma.

16