Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ

7ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ (ΩΘΗΣΗ)

1
 Απαντήσεις στις εργασίες του 7ου κεφαλαίου
7.4. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

Ομάδα Α΄

1. Γ 2. Δ 3. Β 4. Β 5. Β 6. Α 7. Β 8. Δ
9. Β 10. Β 11. Β 12. Β 13. Β 14. ΣΤ

Ομάδα Β΄

1. Δ 2. Γ 3. Ι 4. Η 5. ΣΤ 6. Ε 7. ΣΤ 8. ΣΤ
9. Α 10. Β 11. Γ 12. Α 13. Α 14. Γ 15. Ε 16. Δ
17. Δ 18. Γ 19. ΣΤ 20. Ε 21. Γ 22. ΣΤ 23. ΣΤ

7.5. Ερωτήσεις Σωστού - Λάθους

Ομάδα Α΄

1. Λ 2. Λ 3. Σ 4. Λ 5. Σ 6. Λ 7. Λ 8. Λ 9. Λ
10. Σ 11. Λ 12. Λ 13. Λ 14. Λ 15. Λ 16. Σ 17. Λ 18. Λ
19. Λ 20. Σ 21. Λ 22. Λ 23. Σ 24. Λ 25. Λ 26. Λ 27. Σ
28. Λ 29. Λ 30. Σ 31. Σ 32. Σ 33. Λ 34. Σ 35. Λ 36. Λ
37. Λ 38. Σ 39. Λ 40. Λ 41. Λ 42. Λ 43. Λ 44. Λ 45. Λ
46. Λ 47. Σ 48. Λ 49. Σ 50. Σ

Αιτιολογήσεις για τις προτάσεις που είναι λανθασμένες

1. Με τη βιοτεχνολογία επιτυγχάνεται η εκμετάλλευση όλων των οργανισμών προς όφελος
του ανθρώπου.
2. Η βιοτεχνολογία υπάρχει από χιλιάδες χρόνια προ Χριστού.
4. Στηρίζεται και σε τεχνικές καλλιέργειας και ανάπτυξης μικροοργανισμών.
6. Εξαρτάται και από τις συνθήκες ανάπτυξης.
7. Είναι απαραίτητο μόνο για την ανάπτυξη των αυτότροφων οργανισμών.
8. To CO2 δεν απαιτείται για την ανάπτυξη των ετερότροφων οργανισμών.
9. Δεν απαιτείται άζωτο για τους πολυσακχαρίτες.
11. Οι τιμές pH στις οποίες αναπτύσσονται τα διάφορα είδη μικροοργανισμών ποικίλλουν.
12. Υπάρχουν, δεδομένου ότι η ανάπτυξη πολλών μικροοργανισμών γίνεται σε τιμές pH 6-9.
13. Αναπτύσσονται σε pH 4-5.
14. Το οξυγόνο είναι τοξικό για τους υποχρεωτικά αναερόβιους μικροοργανισμούς, ενώ δεν
απαιτείται οπωσδήποτε για την ανάπτυξη των προαιρετικά αερόβιων.
15. Και οι προαιρετικά αερόβιοι.
17. Είναι υποχρεωτικά αναερόβιοι μικροοργανισμοί.
18. Είναι μεσόφιλοι.
19. Όλοι οι μικροοργανισμοί μπορούν να καλλιεργηθούν στο εργαστήριο.
21. Αποστείρωση απαιτείται πριν από την παρασκευή οποιασδήποτε καλλιέργειας
οποιουδήποτε μικροοργανισμού.
22. Πρόκειται για φυσικό προϊόν που απομονώνεται από φύκη.
24. Μόνο τα στερεά θρεπτικά υλικά πρέπει να περιέχουν οπωσδήποτε άγαρ.
25. Το άγαρ χρησιμοποιείται μόνο ως μέσο στερεοποίησης στις καλλιέργειες.
26. Είναι πολυσακχαρίτης που παράγεται από φύκη.

2
28. Και άλλοι μικροοργανισμοί, όπως βακτήρια, μπορούν να αναπτυχθούν σε υγρό θρεπτικό
υλικό.
29. Η αποστείρωση προηγείται της παρασκευής μίας καλλιέργειας.
33. Η ζύμωση γίνεται μόνο σε υγρά θρεπτικά υλικά.
35. Περιέχει κύτταρα ζωντανών και νεκρών μικροοργανισμών.
36. Μπορεί και να μην εκκρίνονται.
37. Μπορεί και να εκκρίνονται, οπότε συναντώνται στο υγρό θρεπτικό υλικό.
39. Στη λανθάνουσα φάση ο αριθμός των μικροοργανισμών δε μεταβάλλεται, επειδή οι
μικροοργανισμοί προσαρμόζονται στις συνθήκες της καλλιέργειας.
40. Λανθάνουσα φάση παρατηρείται και στις συνεχείς καλλιέργειες.
41. Η διάρκειά της εξαρτάται από το είδος του μικροοργανισμού.
42. Παράγονται κυρίως κατά την εκθετική και τη στατική φάση ανάπτυξης.
43. Η συνεχής και η κλειστή καλλιέργεια είναι τύποι ζυμώσεων και δεν πραγματοποιούνται
σε στερεά θρεπτικά υλικά.
44. Ισχύει μόνο για την κλειστή καλλιέργεια.
45. Δεν περιλαμβάνουν όλες οι συνεχείς καλλιέργειες στατική φάση.
46. Πρέπει να πληρούνται ταυτόχρονα και οι δύο προϋποθέσεις προκειμένου να διατηρείται.
48. Στη στατική και την εκθετική φάση.

Ομάδα Β΄

1. Λ 2. Σ 3. Λ 4. Λ 5. Λ 6. Λ 7. Σ 8. Σ 9. Σ
10. Σ 11. Λ 12. Σ 13. Σ 14. Λ 15. Σ 16. Σ 17. Λ 18. Σ
19. Λ 20. Σ 21. Λ 22. Σ 23. Λ 24. Λ 25. Σ 26. Λ 27. Λ
28. Λ 29. Σ 30. Λ 31. Λ 32. Λ 33. Σ 34. Σ 35. Σ 36. Σ
37. Λ 38. Λ 39. Λ

Αιτιολογήσεις για τις προτάσεις που είναι λανθασμένες

1. Εξαρτάται και από το είδος του μικροοργανισμού και από τις συνθήκες της καλλιέργειας.
3. Συνήθως συμβαίνει το αντίθετο.
4. Υπάρχουν και ευκαρυωτικά που ο χρόνος διπλασιασμού τους είναι μικρότερος από
κάποιων βακτηρίων (πίνακας 7.1).
5. Όχι από το άγαρ, αλλά από το είδος του μικροοργανισμού.
6. Χρειάζονται μία πηγή άνθρακα, όχι απαραίτητα οργανική.
11. Τα μεταλλικά ιόντα δε χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση του pH μίας καλλιέργειας.
14. Μόνο οι υποχρεωτικά αερόβιοι.
17. Διάφοροι μικροοργανισμοί, αφού η θερμοκρασία αυτή χρησιμοποιείται για την
αποθήκευση των καλλιεργειών των μικροοργανισμών.
19. Πρέπει να υπάρχουν και κύτταρα ξενιστή, επειδή οι ιοί δεν πολλαπλασιάζονται έξω από
αυτά.
21. Το νερό είναι από τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά μίας καλλιέργειας είτε αυτή είναι
υγρή είτε στερεή.
23. Στην κατάψυξη, στους -80οC.
24. Στην κατάψυξη, στους -80οC.
26. Φθηνή πηγή άνθρακα είναι η μελάσα.
27. Δεν αποστειρώνονται οι μικροοργανισμοί.
28. Ο βιοαντιδραστήρας διαθέτει όργανα ρύθμισης της θερμοκρασίας στο εσωτερικό του.
30. Σε βιομηχανική κλίμακα δεν πραγματοποιείται καλλιέργεια μικροοργανισμών σε στερεό
θρεπτικό υλικό.
31. Είναι η ανάπτυξη μικροοργανισμών σε υγρό θρεπτικό υλικό υπό οποιεσδήποτε
συνθήκες.

3
32. Αναπτύσσονται σε υγρές καλλιέργειες.
37. Δεν παρατηρείται σε καμιά συνεχή καλλιέργεια.
38. Στο εργαστήριο μπορεί να γίνει είτε σε υγρό είτε σε στερεό θρεπτικό υλικό.
39. Χρησιμοποιείται και για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών σε συγκεκριμένη
θερμοκρασία.

7.6. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενού

1. Βιοτεχνολογία, ζωντανών, χρήσιμα, ψωμί, κρασί, μπύρα

2. Γενετικής Μηχανικής, ανασυνδυασμένου, ανάπτυξης, μικροοργανισμών, πρωτεϊνών,
αντιβιοτικών, πολλαπλασιάζονται, ρυθμούς, βιομάζα
3. διπλασιασμού, διπλασιασμού, ιδανικές, διπλασιασμού, θρεπτικών, pH, θερμοκρασία,
O2, είδος
4. νερό, άνθρακα, αυτότροφους, υδατάνθρακες, ετερότροφους, αζώτου, νιτρικά,
μεταλλικά, μορίων
5. 6-9, υποχρεωτικά, προαιρετικά, απουσία, υποχρεωτικ., 20o- 45o
6. βακτηρίων, απομόνωση, θρεπτικού, C, N, ιόντα, Ο2, θερμοκρασίας, pΗ, αποστείρωση,
έναρξη, στείρων, ανάπτυξης
7. υγρές, στερεές, στερεές, πολυσακχαρίτης, άγαρ, άγαρ, φύκη, ρευστό, στερεοποιείται,
αναπτύσσονται, σώματος, στερεές
8. μικρού, νέο, εμβολιασμός, νέα, διατήρηση., χρονικά, -80οC, αδρανή
9. βιοαντιδραστήρες, συσκευές, μεγάλη, ελέγχου, θερμοκρασίας, pΗ, στείρες, μολύνσεις,
είδη
10. Ζύμωση, υγρό, ζύμωσης, κύτταρα, προϊόντα, αντιβιοτικά, εσωτερικό, εκκρίνονται,
κλειστές, συνεχείς
11. κλειστές, 4, λανθάνουσα, εκθετική, στατική, θανάτου, είδος, συνεχείς, 2, λανθάνουσα,
εκθετική
12. λανθάνουσα, προσαρμογής, σταθερός, εκθετική, εκθετικά, ιδανικές (άριστες), στατική,
σταθερός, εξάντληση, συσσώρευση, θανάτου, μειώνεται.

7.7. Ερωτήσεις Αντιστοίχισης - διάταξης

1. 1-(Α), Β, Γ, Ε, (Ζ), 2-(Α, Β) Η, Θ, 3-Α, Δ, Ε, ΣΤ, Ζ, Ι

2. 1-Β, 2-Α, ΣΤ, 3-Δ, ΙΒ, 4-Ε, 5-Θ, Ι, ΙΑ, 6-Η, 7-Ζ, 8-(Θ), ΙΑ, 9-ΣΤ, 10-Η
3. 1-Ε, 2-Ζ, 3-ΣΤ, 4-Ι, 5-Β, 6-Α, 7-Γ, 8-Δ, 9-Θ, 10-Η
4. 1-Η, 2-ΙΖ, 3-ΙΕ, ΙΗ, 4-Α, 5-Β, 6-Γ, Δ, Ε, Ζ, Ι, ΙΒ, 7-Γ, Δ, Ζ, Ι, 8-ΙΓ, 9-ΙΗ, 10-ΙΑ, 11-Θ,
12-ΙΑ, 13-ΙΕ, 14-ΣΤ, 15-ΙΘ
5. 1-α-ii, 1-β-i, 2-α-ii, 2-β-i, 2-γ-ii, 2-δ-iii
6. δ-ε-α-β-γ

7.8. Eρωτήσεις Θεωρίας

Ομάδα Α΄

1. ♦ Πρώτος ορισμός (Κark Ereky, 1919): Η διαδικασία παραγωγής προϊόντων από

ακατέργαστα υλικά με τη βοήθεια ζωντανών οργανισμών.
♦ Σήμερα: Ο συνδυασμός επιστήμης και τεχνολογίας με στόχο την εφαρμογή των
γνώσεων που έχουν αποκτηθεί από τη μελέτη των ζωντανών οργανισμών για την
παραγωγή σε ευρεία κλίμακα χρήσιμων προϊόντων.
4
 ♦ Με την ευρεία έννοια: Η χρήση ζωντανών οργανισμών* προς όφελος του ανθρώπου.
* συμπεριλαμβάνονται μονοκύτταροι αλλά και πολυκύτταροι οργανισμοί.

2. α) Στηρίζεται σε τεχνικές ανάπτυξης και καλλιέργειας μικροοργανισμών

β) περιλαμβάνει και διαδικασίες από την τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA
γ) παρέχει τη δυνατότητα για την παραγωγή μεγαλύτερης ποικιλίας χρήσιμων προϊόντων
(π.χ. εμβόλια, αντιβιοτικά).

3. Οι τεχνικές ανάπτυξης και καλλιέργειας μικροοργανισμών και το σύνολο των τεχνικών

που απαιτούνται στην τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DΝΑ.

4. Παρέχει τη δυνατότητα εισαγωγής νέων επιθυμητών ιδιοτήτων στους ζωντανούς

οργανισμούς, σε μικρότερο χρόνο και με μεγαλύτερη ακρίβεια από το παρελθόν.

5. Ιατρική, Γεωργία, Κτηνοτροφία, Βιομηχανία και προστασία του περιβάλλοντος.

6. Ο Pasteur.

7. Ο χρόνος διπλασιασμού του.

8. Ο χρόνος διπλασιασμού για τους μικροοργανισμούς που ανήκουν σε ένα συγκεκριμένο

είδος είναι χαρακτηριστικός και εξαρτάται από τους εξής παράγοντες: τη διαθεσιμότητα
θρεπτικών ουσιών, το pΗ, το O2, τη θερμοκρασία.

9. Το CO2 για τους αυτότροφους οργανισμούς και διάφορες οργανικές ενώσεις όπως οι
υδατάνθρακες (π.χ. η γλυκόζη) συνήθως για τους ετερότροφους (αλλά και φτηνότερες
πηγές όπως η μελάσα). Στο βακτήρια E.coli μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή άνθρακα
και η λακτόζη.

10. Συνήθως χρησιμοποιούνται ως πηγές αζώτου τα αμμωνιακά και τα νιτρικά ιόντα.

11. Διότι είτε απαιτούνται για την πραγματοποίηση αντιδράσεων στα κύτταρα, είτε είναι
απαραίτητα συστατικά μορίων του κυττάρου.

12. Οι περισσότεροι μικροοργανισμοί αναπτύσσονται άριστα σε pΗ 6-9, υπάρχουν όμως και

εξαιρέσεις όπως τα βακτήρια του γένους Lactobacillus που αναπτύσσονται άριστα σε
pΗ 4-5.

13. Άλλοι μικροοργανισμοί αναπτύσσονται μόνο παρουσία O2 (υποχρεωτικά αερόβιοι),

άλλοι αναπτύσσονται με ταχύτερο ρυθμό παρουσία Ο2 παρά απουσία του (προαιρετικά
αερόβιοι), ενώ άλλοι μόνο απουσία του (υποχρεωτικά αναερόβιοι).

14. Οι μύκητες που χρησιμοποιούνται στην αρτοβιομηχανία.

15. Tα βακτήρια του γένους Clostridium.

16. Οι περισσότεροι αναπτύσσονται σε θερμοκρασίες 20°- 45oC.

17. Το βακτήριο Ε. coli, το οποίο και συμβιώνει στο παχύ έντερο του ανθρώπου.

18. Αποτελεί τον κύριο διαλύτη όπου και διαλύονται τα διάφορα θρεπτικά συστατικά, ενώ
επίσης διαμορφώνει και την υγρασία της καλλιέργειας, συμμετέχει δε στην
πραγματοποίηση κάποιων αντιδράσεων (υδρολύσεις).
5
19. Εμβολιασμός ονομάζεται η προσθήκη μικρού αριθμού μικροοργανισμών σε νέο
θρεπτικό περιβάλλον όπου και πρόκειται να αναπτυχθούν. Χρησιμοποιείται
προκειμένου να ξεκινήσει μια νέα καλλιέργεια μικροοργανισμών, στερεή ή υγρή.

20. Όταν τοποθετηθούν στην κατάψυξη στους –80oC.

21. Με ειδικές συσκευές (βιοαντιδραστήρες ή ζυμωτήρες) όπου καλλιεργούνται οι

μικροοργανισμοί μαζικά, όπου και ελέγχονται και ρυθμίζονται: η θερμοκρασία, το pΗ,
συγκέντρωση O2, αλλά και η συγκέντρωση των θρεπτικών συστατικών.

22. Ζύμωση ονομάζουμε τη διαδικασία ανάπτυξης μικροοργανισμών σε υγρό θρεπτικό

υλικό κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες (αναερόβιες ή αερόβιες). Με τον όρο ζύμωση
αναφερόμαστε σε υγρές καλλιέργειες.

23. Τα προϊόντα της ζύμωσης είναι είτε τα ίδια τα κύτταρα που ονομάζονται βιομάζα είτε
προϊόντα των κυττάρων. Τα προϊόντα των κυττάρων μπορεί να είναι είτε ενδοκυτταρικά
(άρα βρίσκονται στην βιομάζα) όπως π.χ πρωτεΐνες που δεν εκκρίνονται, είτε
εξωκυτταρικά δηλαδή ουσίες που εκκρίνονται (βρίσκονται στα υγρά συστατικά της
καλλιέργειας) όπως π.χ αντιβιοτικά.

24. Οι κλειστές και οι συνεχείς καλλιέργειες μικροοργανισμών.

25. Αποτελεί μια φτηνή πηγή άνθρακα που χρησιμοποιείται για καλλιέργειες σε
βιοαντιδραστήρα, και αποτελεί παραπροϊόν της επεξεργασίας του ζαχαροκάλαμου ή
σακχαρότευτλων.

26. Λανθάνουσα φάση, εκθετική φάση, στατική φάση, φάση θανάτου.

27. Από το είδος του μικροοργανισμού .

28. Κατά την εκθετική και τη στατική φάση ανάπτυξής τους.

29. Συνήθως, στην εκθετική φάση ανάπτυξης. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συνεχή τροφοδοσία
με θρεπτικά συστατικά και την ταυτόχρονη απομάκρυνση κυττάρων και άχρηστων
προϊόντων από την καλλιέργεια.

30. Στη λανθάνουσα και τη στατική φάση ανάπτυξης. Στη λανθάνουσα φάση ο
μικροοργανισμός προετοιμάζεται (φτιάχνοντας τα απαραίτητα ένζυμα) και
προσαρμόζεται στις συνθήκες της καλλιέργειας προκειμένου να ξεκινήσει να
αναπτύσσεται. Στη στατική φάση, είτε από την εξάντληση μιας από τις θρεπτικές ουσίες
είτε από τη συσσώρευση τοξικών ουσιών από τον μεταβολισμό των μικροοργανισμών, ο
πληθυσμός των μικροοργανισμών παραμένει σταθερός (όσοι μικροοργανισμοί
δημιουργούνται με διαίρεση τόσοι και πεθαίνουν).

31. Κατά την εκθετική φάση ανάπτυξης και κατά τη φάση θανάτου. Κατά την εκθετική
φάση, ο πληθυσμός του μικροοργανισμού αυξάνεται εκθετικά διότι αναπτύσσεται υπό
ιδανικές συνθήκες. Κατά τη φάση θανάτου ο πληθυσμός μειώνεται ραγδαία, διότι οι
τοξικές ουσίες που συσσωρεύονται και η έλλειψη μιας ή περισσοτέρων θρεπτικών
ουσιών δεν επιτρέπουν την αύξηση και τη διαίρεση των κυττάρων ενώ συγχρόνως
πολλά κύτταρα πεθαίνουν.

32. Ζύμωση.
6
33. Η βιομάζα (τα κύτταρα) και πρωτεΐνες ή ουσίες που εκκρίνονται (π.χ. αντιβιοτικά).

34. Συσκευές ζύμωσης, όπου πραγματοποιούνται καλλιέργειες σε βιομηχανική κλίμακα.

35. Φυγοκέντρηση, διήθηση, (extra: ακολουθεί, στη συνέχεια, καθαρισμός προϊόντων με

χρωματογραφία, απόσταξη, εκχύλιση).

36. Για να μη μολυνθεί η καλλιέργεια από άλλα είδη μικροοργανισμών.

37. α) Αποστείρωση του βιοαντιδραστήρα και των εργαλείων που θα χρησιμοποιηθούν.

β) Παρασκευή υγρού θρεπτικού υλικού.
γ) Αποστείρωση υγρού θρεπτικού υλικού.
δ) Προσθήκη του υγρού θρεπτικού υλικού στο βιοαντιδραστήρα.
ε) Εμβολιασμός του υγρού θρεπτικού υλικού με μικρή ποσότητα κυττάρων από το
μικροοργανισμό που επιθυμούμε να καλλιεργήσουμε.
στ) Ρύθμιση συνθηκών (θερμοκρασίας, pH, διαθεσιμότητας Ο2).
ζ) Ανάπτυξη του μικροοργανισμού.

38. ● Εμβολιασμός: η προσθήκη μικρής ποσότητας κυττάρων από το μικροοργανισμό που

θέλουμε να καλλιεργήσουμε μέσα στο θρεπτικό υλικό (υγρό ή στερεό). Τα κύτταρα του
μικροοργανισμού συνήθως τα βρίσκουμε από μία άλλη καλλιέργεια που έχει γίνει σε
στερεό ή υγρό θρεπτικό υλικό.
● Ζύμωση: η ανάπτυξη μικροοργανισμών σε υγρό θρεπτικό υλικό υπό οποιεσδήποτε
συνθήκες (αναερόβιες ή αερόβιες) ονομάζεται ζύμωση.
● Βιομάζα: το σύνολο των κυττάρων (ζωντανών και νεκρών) που προκύπτουν από την
καλλιέργεια ενός μικοοργανισμού μέσα σε ένα βιοαντιδραστήρα.

Ομάδα Β΄

1. Σε οποιαδήποτε θερμοκρασία κάτω από τους 45°C.

2. Με αποστείρωση: α) της συσκευής του βιοαντιδραστήρα, β) των θρεπτικών υλικών που

χρησιμοποιούνται, καθώς και με την εξασφάλιση στείρων συνθηκών κατά τη διάρκεια
ανάπτυξης της καλλιέργειας.

3. Διότι αρχικά δεν υπάρχει ανάγκη για χρησιμοποίηση στερεού υλικού στον
βιοαντιδραστήρα, αφού σε αυτόν υπάρχει συνεχής παροχή νερού στους
μικροοργανισμούς και δυνατότητα καλλιέργειάς τους σε οποιαδήποτε θερμοκρασία.
Παράλληλα η ανάπτυξη των μικροβίων στο άγαρ γίνεται σε δύο διαστάσεις
(επιφανειακά) και όχι σε τρεις όπως στο υγρό μέσο. Έτσι η στερεή καλλιέργεια δεν
προσφέρεται για μαζική ανάπτυξη μικροοργανισμών. Τέλος στο στερεό μέσο δεν είναι
δυνατόν ούτε να ρυθμιστούν οι συνθήκες ούτε να προστίθενται θρεπτικά και να
απομακρύνονται άχρηστα υλικά (συνεχής καλλιέργεια).

4. Όλα, εκτός από τους μικροοργανισμούς που θα εμβολιαστούν προκειμένου να ξεκινήσει

η νέα καλλιέργεια.

5. Κλειστές: λανθάνουσα φάση, εκθετική φάση, στατική φάση, φάση θανάτου.

Συνεχείς: λανθάνουσα φάση, εκθετική φάση και ενδεχομένως στατική φάση.

7
6. α) Ορισμένα τρόφιμα και ποτά μπορούσαν να παραχθούν με τις παραδοσιακές μεθόδους
Βιοτεχνολογίας, όμως με τις σύγχρονες τεχνικές Βιοτεχνολογίας μπορούν να
παρασκευαστούν ευρύτερης κλίμακας προϊόντα όπως: εμβόλια, αντιβιοτικά,
φαρμακευτικές πρωτεΐνες, τρόφιμα κτλ.
β) Σε τεχνικές ανάπτυξης και καλλιέργειας μικροοργανισμών και στην τεχνολογία
ανασυνδυασμένου DΝΑ. Ιδιαίτερα με τις τεχνικές της τεχνολογίας ανασυνδυασμένου
DΝΑ παρέχεται η δυνατότητα εισαγωγής νέων επιθυμητών ιδιοτήτων στους ζωντανούς
οργανισμούς σε μικρότερο χρόνο και με μεγαλύτερη ακρίβεια από το παρελθόν.

7.
Eργαστηριακή καλλιέργεια Βιομηχανική καλλιέργεια
α. Αναπτύσσεται μικρός αριθμός α. Αναπτύσσεται μεγάλος αριθμός
μικροοργανισμών. μικροοργανισμών (μεγάλη βιομάζα).
β. Συλλέγουμε μικρή ποσότητα β. Συλλέγουμε μεγάλες ποσότητες
χρήσιμων προϊόντων. χρήσιμων προϊόντων.
γ. Συνήθως δεν ελέγχονται και δε γ. Ελέγχονται και ρυθμίζονται επαρκώς οι
ρυθμίζονται επαρκώς οι συνθήκες συνθήκες καλλιέργειας καθώς
καλλιέργειας. πραγματοποιούνται σε ειδικές συσκευές,
δ. Στερεές ή υγρές. τους βιοαντιδραστήρες.
ε. Μπορεί να διατηρηθεί όλος ο δ. Υγρές.
πληθυσμός τους σε αδρανή μορφή ε. Δύσκολη η διατήρηση όλου του
στους –80οC. πληθυσμού της καλλιέργειας σε αδρανή
στ. Στόχος: ερευνητικός. μορφή στους –80οC.
στ. Στόχος: μαζική παραγωγή προϊόντων.

8.

Ν: πληθυσμός μικροοργανισμού, ΑΒ: λανθάνουσα φάση, ΒΓ: εκθετική φάση, ΓΔ:

στατική φάση, ΔΕ: φάση θανάτου.

9. α) Σε χαμηλές θερμοκρασίες περιορίζεται ο μεταβολισμός (γι’ αυτό άλλωστε

συντηρούνται και τα τρόφιμα σε χαμηλές θερμοκρασίες)
β) Σε υψηλές θερμοκρασίες καταστρέφονται οι μικροοργανισμοί (π.χ., μετουσιώνονται
οι πρωτεΐνες τους). Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος για τον οποίο οι υψηλές
θερμοκρασίες χρησιμοποιούνται για την αποστείρωση σκευών, εργαλείων, θρεπτικών
υλικών κλπ.

10. α) Διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών (νερού, μεταλλικών ιόντων, πηγής αζώτου,

πηγής άνθρακα)
β) Οξυγόνο (δεν απαιτείται όταν ο μικροοργανισμός είναι υποχρεωτικά αναερόβιος)
γ) κατάλληλο pH
δ) κατάλληλη θερμοκρασία
Επίσης, μπορούν να αναφερθούν:

8
 ε) η αποστείρωση θρεπτικών υλικών και συσκευών που θα χρησιμοποιηθούν για την
παρασκευή της καλλιέργειας
στ) η ύπαρξη κλιβάνου για την επίτευξη σταθερής θερμοκρασίας ανάπτυξης για τους
καλλιεργούμενους μικροοργανισμούς αν δεν γίνεται η καλλιέργειά τους σε
βιοαντιδραστήρα.
ζ) η ύπαρξη καλλιέργειας μικροοργανισμών από την οποία θα χρησιμοποιηθούν
κύτταρα του μικροοργανισμού, προκειμένου να πραγματοποιηθεί ο εμβολιασμός κλπ.

11. α) Εκθετική
β) Θανάτου
γ) Λανθάνουσα, στατική
δ) Εκθετική, στατική
ε) Στατική
στ) Στατική

12.
Κλειστή
1. Τοποθετούμε θρεπτικό υλικό μία 1. Τοποθετούμε
φορά πριν από την έναρξη της
καλλιέργειας.
2. Δεν επεμβαίνουμε κατά τη διάρκεια
της καλλιέργειας.
3. Εμφανίζει 4 φάσεις.
4. Χρησιμοποιείται συνήθως για σχετικά
μικρή παραγωγή βιομάζας.
Συνεχής
συνεχώς θρεπτικό
υλικό, όταν εξαντλείται.
2. Επεμβαίνουμε προσθέτοντας
θρεπτικό υλικό, απομακρύνοντας
κύτταρα και τοξικές ουσίες.
3. Εμφανίζει 2 (συνήθως) φάσεις. Μετά
τη λανθάνουσα βρίσκεται διαρκώς
(ως επί το πλείστον) σε εκθετική
φάση.
4. Χρησιμοποιείται συνήθως για μεγάλη
παραγωγή βιομάζας και προϊόντων.

13. α) Απομόνωση του μικροοργανισμού (γενετική τροποποίησή του αν είναι αναγκαία) και
εργαστηριακή του καλλιέργεια και διατήρηση
β) δοκιμασία παρασκευής του κατάλληλου θρεπτικού υλικού
γ) διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών για την καλλιέργεια (υγρασίας, οξυγόνου,
θερμοκρασίας κτλ), ώστε να αναπτύσσεται σε ιδανικές συνθήκες
δ) αποστείρωση θρεπτικών υλικών και συσκευών και του βιοαντιδραστήρα πριν από την
έναρξη της καλλιέργειας, και εξασφάλιση στείρων συνθηκών στις διαδικασίες που
πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια ανάπτυξης της καλλιέργειας στον
βιοαντιδραστήρα
ε) χρήση των κατάλληλων τεχνικών που επιτρέπουν την απομόνωση και τον καθαρισμό
του επιθυμητού προϊόντος από τα υγρά ή τα στερεά συστατικά της καλλιέργειας.

14. Τα περισσότερα είδη μικροοργανισμών αναπτύσσονται άριστα σε θερμοκρασίες που

κυμαίνονται από 20-45°C. Όταν η θερμοκρασία είναι ιδιαίτερα χαμηλή τα περισσότερα
είδη μικροοργανισμών δεν μπορούν να επιτελέσουν τις απαραίτητες χημικές
αντιδράσεις που απαιτούνται τόσο για την διατήρησή τους, όσο και την αύξηση και τη
διαίρεση τους, λόγω της αδρανοποίησης των ενζύμων τους κατά κύριο λόγο.
Υπάρχουν όμως και είδη μικροοργανισμών που επιβιώνουν σε χαμηλές θερμοκρασίες
γύρω στους 10°C.
Όταν η θερμο κρασία είναι υψηλή ή ιδιαίτερα υψηλή τό τε κατά κανόνα τα ένζυμα
καταστρέφονται (μετουσίωση), γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να θανατώνονται τα
περισσότερα είδη μικροοργανισμών και να μην μπορούν να επανέλθουν όταν η
θερμοκρασία επιστρέψει σε φυσιολογικά επίπεδα. Υπάρχουν όμως και είδη βακτηρίων

9
 που επιβιώνουν σε ακραίες υψηλές θερμοκρασίες όπως τα βακτήρια που ζουν κοντά σε
θερμοπηγές.

15. Από το CO2 της ατμόσφαιρας.

16. Διάφοροι υδατάνθρακες (π.χ. γλυκόζη, λακτόζη) ή φθηνές πρώτες ύλες όπως μελάσα.

17. Εφόσον το Ε. coli αναπτύσσεται στο εσωτερικό του ανθρώπινου οργανισμού και σε
θερμοκρασία 36,6οC, κατατάσσεται στους μεσόφιλους μικροοργανισμούς. Οι τελευταίοι
περιλαμβάνουν τους μικροοργανισμούς που αναπτύσσονται σε τιμές θερμοκρασίας που
κυμαίνονται μεταξύ 20οC και 45οC.

18. Τα κριτήρια για την επιλογή του τύπου της καλλιέργειας είναι η φάση κατά την οποία
παράγεται το επιθυμητό προϊόν από τον καλλιεργούμενο μικροοργανισμό και η
ποσότητα που θέλουμε να παραλάβουμε από το επιθυμητό προϊόν. Αν μας ενδιαφέρει η
απόκτηση μεγάλων ποσοτήτων από το προϊόν, επιλέγουμε τη συνεχή καλλιέργεια.

19. Όταν το προϊόν της ζύμωσης εκκρίνεται από τα κύτταρα που το παράγουν στο θρεπτικό
υλικό, τότε εντοπίζεται στα υγρά συστατικά της καλλιέργειας. Όταν το προϊόν της
ζύμωσης είναι ενδοκυτταρικό, τότε εντοπίζεται στα στερεά συστατικά της καλλιέργειας.
Όταν το προϊόν της αντίδρασης είναι κύτταρα παραλαμβάνουμε τα στερεά συστατικά
(βιομάζα).

20. α) Υπάρχει ο κίνδυνος ανάπτυξης και άλλων, ανεπιθύμητων μικροοργανισμών, οι οποίοι

μπορεί να αλλοιώσουν τα αποτελέσματα της μελέτης (αν η καλλιέργεια γίνεται για
ερευνητικούς σκοπούς) ή να προσθέσουν επιπλέον ανεπιθύμητες προσμίξεις στα
προϊόντα της καλλιέργειας (αν η καλλιέργεια γίνεται για την μαζική παραγωγή
συγκεκριμένου προϊόντος) ή ακόμα, αν είναι παθογόνοι να εκκρίνουν τοξικές ουσίες.
β) Υπάρχει ο κίνδυνος να περιοριστεί ο ρυθμός ανάπτυξης του μικροοργανισμού που
επιθυμούμε να καλλιεργήσουμε ή ακό μη και να θανατωθούν τα κύτταρα το υ
μικροοργανισμού, που περιέχονται στην καλλιέργεια.

21. Πηγή άνθρακα (οργανική όπως γλυκόζη και μελάσα, ή ανόργανη όπως CO2), πηγή
αζώτου (όπως νιτρικά ή αμμωνιακά άλατα), πηγή μετάλλων και άλλων ιόντων
(φωσφορικά, ασβέστιο) και νερό . Ως υλικό μπο ρεί να θεωρηθεί και το άγαρ που
χρησιμοποιείται για τη δημιουργία στερεού θρεπτικού υποστρώματος.

22. α) Αποστείρωση σκευών και εργαλείων που θα χρησιμοποιηθούν

β) Παρασκευή του θρεπτικού υλικού. Αν επιθυμούμε να παρασκευάσουμε στερεό
θρεπτικό υλικό, προσθέτουμε και τον πολυσακχαρίτη άγαρ στο αρχικό υγρό θρεπτικό
υλικό
γ) Αποστείρωση του θρεπτικού υλικού
δ) Εμβολιασμός του θρεπτικού υλικού με κύτταρα από το μικροοργανισμό που θέλουμε
να καλλιεργήσουμε
ε) Μεταφορά της καλλιέργειας στον κλίβανο για ανάπτυξη των μικροοργανισμών
στ) Αποθήκευση της καλλιέργειας (στερεής) στους – 80οC (κατάψυξη) αν χρειαστεί.

23. Το θρεπτικό υλικό μιας καλλιέργειας είναι το μέσο στο οποίο αναπτύσσονται
καλλιεργούμενοι μικροοργανισμοί. Μπορεί να είναι υγρό ή στερεό. Το υγρό θρεπτικό
υλικό περιέχει μεταλλικά ιόντα, πηγή αζώτου και πηγή άνθρακα διαλυμένα σε νερό, ενώ
το στερεό θρεπτικό υλικό περιέχει όλα τα παραπάνω και τον πολυσακχαρίτη άγαρ, ο
οποίος χρησιμοποιείται ως μέσο στερεοποίησης. Τα θρεπτικά συστατικά αποτελούν τα

10
 συστατικά του θρεπτικού υλικού που αναφέρθηκαν παραπάνω (δηλαδή μεταλλικά ιόντα,
πηγή αζώτου, πηγή άνθρακα).

24. Όχι, διό τι δεν θα μπο ρο ύσε να εξυπηρετηθεί ο έλεγχο ς και η ρύθμιση κάπο ω
ιν
παραγόντων της καλλιέργειας όπως π.χ το pΗ. Επιπλέον, δεν θα μπορούσε σε μια
στερεή καλλιέργεια να προστεθούν θρεπτικά συστατικά και να αφαιρεθούν τοξικές
ουσίες και άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού.

25. Κλειστές: λανθάνουσα φάση, εκθετική φάση, στατική φάση, φάση θανάτου.
Συνεχείς: λανθάνουσα φάση, εκθετική φάση και, ενδεχομένως, στατική φάση.
Φάσεις κλειστής καλλιέργειας:
α) Λανθάνουσα φάση: ο πληθυσμός του μικροοργανισμού παραμένει σχεδόν σταθερός.
Αυτό οφείλεται στην προσαρμογή του μικροοργανισμού στο νέο του περιβάλλον.
β) Εκθετική φάση: κύριο χαρακτηριστικό της φάσης αυτής είναι η -με εκθετικό ρυθμό-
αύξηση του μικροοργανισμού της καλλιέργειας. Οι μικροοργανισμοί έχουν
προσαρμοστεί και βρίσκονται σε ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης.
γ) Στατική φάση: ο πληθυσμός των μικροοργανισμών δε μεταβάλλεται, κυρίως λόγω της
εξάντλησης των θρεπτικών υλικών ή της συσσώρευσης μέσα στην καλλιέργεια
άχρηστων και τοξικών προϊόντων του μεταβολισμού των μικροοργανισμών.
δ) Φάση θανάτου: ο πληθυσμός των μικροοργανισμών μειώνεται.

Φάσεις συνεχούς καλλιέργειας:

α) Λανθάνουσα φάση
β) Εκθετική φάση:
i) απομακρύνονται από την καλλιέργεια κύτταρα και άχρηστα ή τοξικά προϊόντα του
μεταβολισμού των μικροοργανισμών, τα οποία μπορούν να επιφέρουν το θάνατο των
καλλιεργούμενων μικροοργανισμών
ii) γίνεται συνεχώς ανανέωση (με προσθήκη) των θρεπτικών συστατικών της
καλλιέργειας.

26. Ο μικροοργανισμός πρέπει να προσαρμοστεί στις επικρατούσες συνθήκες της

καλλιέργειας δημιουργώντας τα κατάλληλα ένζυμα προκειμένου να χρησιμοποιήσει τα
θρεπτικά συστατικά και να δημιουργήσει τις απαραίτητες χημικές ουσίες για την
επιβίωσή του. Για παράδειγμα, όταν κύτταρα E. coli τοποθετηθούν σε θρεπτικό υλικό
που περιέχει μόνο λακτόζη θα χρειαστεί ένα χρονικό διάστημα προκειμένου να
ενεργοποιηθεί το οπερόνιο της λακτόζης. Η λακτόζη λειτουργώντας ως επαγωγέας
συνδέεται με τον καταστολέα που αλλάζει μορφή, και αποδεσμεύεται από την περιοχή
του χειριστή. Έτσι η RNA πολυμεράση μπορεί να μεταγράψει τα δομικά γονίδια του
οπερονίου. Όταν παραχθούν τα κατάλληλα ένζυμα, τότε η λακτόζη διασπάται και τα
βακτήρια έχουν στη διάθεσή τους πηγή άνθρακα και ενέργειας και μπορούν να αρχίσουν
την ανάπτυξή τους. Στο διάστημα ενεργοποίησης του οπερονίου ο πληθυσμός των
βακτηρίων θα βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση.

11
7.9. Ασκήσεις

Ομάδα Α΄

1. Η αύξηση του βακτηριακού πληθυσμού πραγματοποιείται βάσει του τύπου:

Ν = Ν ο ⋅ 2n
όπου Ν είναι ο τελικός αριθμός μικροβίων, Νο ο αρχικός αριθμός και n είναι ο αριθμός
των διχοτομήσεων – διαιρέσεων του μικροβίου.
t
Για τον αριθμό των διχοτομήσεων έχουμε: n = , όπου t ο ολικός χρόνος που μας
T
δίνεται και Τ ο χρόνος που απαιτείται για έναν διπλασιασμό. Στη συγκεκριμένη
4x60'
=
περίπτωση έχουμε: n = 12 .
20'
Εφόσον τα αρχικά βακτήρια ήταν 7 και θεωρώντας ότι επικρατούν ιδανικές συνθήκες
και ότι όλα τα βακτήρια έχουν την ίδια δυνατότητα διαίρεσης, τότε o ζητούμενος
τελικός αριθμός των βακτηρίων θα είναι:
12
= Ν 7x2 = 28.672

2. Η καμπύλη μεταβολής του αριθμού των βακτηρίων συναρτήσει του pH είναι:

Όπως φαίνεται από το διάγραμμα, το άριστο pH για την ανάπτυξη του συγκεκριμένου
μικροοργανισμού είναι το pH 7.

3. Παρά το γεγονός ότι προστίθενται συνεχώς θρεπτικά συστατικά στην καλλιέργεια, ο

πληθυσμός των καλλιεργούμενων μικροοργανισμών φτάνει στη στατική φάση
ανάπτυξης και δεν αυξάνεται περαιτέρω. Πιθανότατα, το συγκεκριμένο γεγονός
οφείλεται στη συσσώρευση, εντός της καλλιέργειας, άχρηστων ή τοξικών προϊόντων
του μεταβολισμού των μικροοργανισμών (δεν ισχύει η εξάντληση κάποιου θρεπτικού
συστατικού αφού η καλλιέργεια τροφοδοτείται συνεχώς με θρεπτικά συστατικά).

4. Στέλεχος #1: Δεν αναπτύσσεται απουσία φαινυλαλανίνης. Άρα, Τ+ Ρ- Κ+.

Στέλεχος #2: Δεν αναπτύσσεται απουσία φαινυλαλανίνης ή απουσία βιταμίνης Κ. Άρα,
Τ+Ρ-Κ-.
Στέλεχος #3: Δεν αναπτύσσεται απουσία θρεονίνης. Άρα, Τ- Ρ+ Κ+.
Στέλεχος #4: Δεν αναπτύσσεται απουσία βιταμίνης Κ. Άρα, Τ+ Ρ+ Κ-.
Στέλεχος #5: Αναπτύσσεται απουσία οποιασδήποτε από τις τρεις ουσίες (βιταμίνη Κ,
φαινυλαλανίνη, θρεονίνη). Άρα, Τ+ Ρ+ Κ+.
Στέλεχος #6: Δεν αναπτύσσεται απουσία θρεονίνης ή απουσία βιταμίνης Κ. Άρα,
Τ- Ρ+ Κ-.

12
5. α) Το συγκεκριμένο διάγραμμα αντιστοιχεί σε καλλιέργεια όπου αναπτύσσονται
βακτήρια E. coli και η ο πο αί περιέχει ως πηγή άνθρακα τη γλυκό ζη. Τη στιγμή
t = 0 πραγματοποιείται ο εμβολιασμός του θρεπτικού υλικού με αρχικό αριθμό
κυττάρων Ε. coli. Ακολουθεί η λανθάνουσα φάση, κατά την οποία τα βακτήρια
προσαρμόζονται στο νέο τους περιβάλλον. Κατά τη διάρκειά της ο πληθυσμός των
βακτηρίων δε μεταβάλλεται. Στη συνέχεια, τα βακτήρια, που έχουν πλέον
προσαρμοστεί στο νέο τους περιβάλλον, αυξάνονται εκθετικά (εκθετική φάση
ανάπτυξης), επειδή οι συνθήκες είναι άριστες. Η ανάπτυξη των βακτηρίων γίνεται με
αξιοποίηση της γλυκόζης που υπάρχει στο θρεπτικό υλικό. Για αυτό το λόγο η γλυκόζη
μειώνεται. Όταν εξαντληθεί η γλυκόζη, τότε τα βακτήρια παύουν να αυξάνονται με
εκθετικό ρυθμό, και η καλλιέργεια εισέρχεται στην στατική φάση ανάπτυξής της. Ο
πληθυσμός των καλλιεργούμενων μικροοργανισμών παραμένει πρακτικά αμετάβλητος.
Παρατηρούμε στο αρχικό χρονικό διάστημα, τη σταδιακή μείωση της συγκέντρωσης
της γλυκόζης στο θρεπτικό υλικό της καλλιέργειας, μέχρι που τελικά μηδενίζεται, ενώ
στη συνέχεια αρχίζει προοδευτικά να αυξάνεται. Αν υπήρχε εξωγενής χορήγησή
γλυκόζης -μετά την πλήρη εξάντληση της από το θρεπτικό υλικό που οδηγεί στο
μηδενισμό της συγκέντρωσης της- τότε θα υπήρχε μια αρχική τιμή της συγκέντρωσης
η οποία και θα μειωνόταν με το πέρασμα του χρόνου, και όχι το αντίστροφο που
παρατηρείται στο συγκεκριμένο διάγραμμα.
Άρα η συγκεκριμένη καμπύλη ανάπτυξης (στατική φάση) θα μπορούσε να αποδοθεί και
σε φάση προσαρμογής στη λακτόζη (δεύτερη πηγή άνθρακα) που περιέχεται στο αρχικό
θρεπτικό υλικό (ενεργοποίηση οπερονίου λακτόζης). Για το λόγο αυτό, η συγκεκριμένη
φάση ταυτόχρονα αποτελεί και λανθάνουσα φάση (!) για την προσαρμογή τους στην
κατανάλωση λακτόζης.
Οι μικροοργανισμοί αξιοποιούν τη λακτόζη, με αποτέλεσμα να αυξάνονται εκθετικά.
Η δεύτερη εκθετική αύξησή τους όμως έχει μικρότερη κλίση, λόγω της συσσώρευσης
τοξικών προϊόντων από το μεταβολισμό των βακτηρίων κατά τις προηγούμενες φάσεις
ανάπτυξής τους, καθώς επίσης και λόγω του αυξημένου πληθυσμού τους συγκριτικά με
τις συνθήκες στο ξεκίνημα της καλλιέργειας.
β) Σε μία κλειστή καλλιέργεια δεν παρεμβαίνουμε μετά το ξεκίνημα της, οπότε δεν
υπάρχει και η δυνατότητα προσθήκης νέων ποσοτήτων από κάποιο θρεπτικό
συστατικό, όπως π.χ η γλυκόζη. Το συγκεκριμένο διάγραμμα θα μπορούσε να
αντιστοιχεί σε κλειστή καλλιέργεια, εάν στο αρχικό θρεπτικό υλικό υπάρχει και η
λακτόζη, οπότε μετά την ενεργοποίηση του οπερονίου της λακτόζης διασπάται η
λακτόζη και δημιουργείται γλυκόζη και γαλακτόζη.

6. Διακρίνουμε δύο περιπτώσεις για την αντιστοίχιση των αποτελεσμάτων των

πειραματικών μετρήσεων στις φάσεις ανάπτυξης της μικροβιακής καλλιέργειας:

Φάσεις ανάπτυξης
Αριθμός μικρο- η
Χρόνος 1 περίπτωση 2η περίπτωση
oργανισμών
Λανθάνουσα Λανθάνουσα
0h 2 x 106
(εμβολιασμός) (εμβολιασμός)
5h 14 x 106 Εκθετική Εκθετική
10 h 420 x 106 Εκθετική Εκθετική
15 h 510 x 106 Εκθετική Στατική

Από τα παραπάνω αποτελέσματα μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η συγκεκριμένη

καλλιέργεια είναι:
• Κλειστή ή Συνεχής, με λανθάνουσα και εκθετική φάση ανάπτυξης (1η περίπτωση)

13
 • Κλειστή ή Συνεχής, με λανθάνουσα, εκθετική και στατική φάση ανάπτυξης (2η
περίπτωση)
Κατά τη λανθάνουσα φάση ανάπτυξης, ο πληθυσμός του μικροοργανισμού παραμένει
σχεδόν σταθερός. Αυτό οφείλεται στην προσαρμογή του μικροοργανισμού στο νέο του
περιβάλλον.
Κατά την εκθετική φάση ανάπτυξης, η αύξηση του μικροβιακού πληθυσμού
πραγματοποιείται με εκθετικό ρυθμό διότι οι μικροοργανισμοί βρίσκονται σε ιδανικές
συνθήκες ανάπτυξης.
Κατά τη στατική φάση ανάπτυξης, ο πληθυσμός των μικροοργανισμών δε
μεταβάλλεται λόγω της απομάκρυνσης κυττάρων καθώς και τοξικών ουσιών/άχρηστων
προϊόντων του μεταβολισμού, με ταυτόχρονη προσθήκη θρεπτικών ουσιών στην
καλλιέργεια.

Ομάδα Β΄

1. Αρχικά, μετά τη λανθάνουσα φάση (Α-Β) προσαρμογής τους στην καλλιέργεια, οι

μικροοργανισμοί αυξάνονται (εκθετική φάση, Β-Γ) εκμεταλλευόμενοι τη γλυκόζη που
περιέχεται στην καλλιέργεια. Ακολουθεί η στατική φάση (Γ-Δ), κατά την οποία ο
πληθυσμός των καλλιεργούμενων μικροοργανισμών δεν αυξάνεται, λόγω της
εξάντλησης της γλυκόζης που περιεχόταν στην καλλιέργεια. Στο διάστημα αυτό τα
βακτήρια Ε. coli προσαρμόζονται στη λακτόζη (δεύτερη πηγή άνθρακα) που περιέχεται
στην καλλιέργεια (ενεργοποίηση οπερονίου λακτόζης). Για το λόγο αυτό, η
συγκεκριμένη φάση ταυτόχρονα αποτελεί και λανθάνουσα φάση (!) για την προσαρμογή
τους στην κατανάλωση λακτόζης. Μετά την προσαρμογή τους, αρχίζουν να αυξάνονται
ξανά (Δ-Ε). Όταν εξαντληθεί και η λακτόζη, τότε αρχίζει εκ νέου στατική φάση για τα
βακτήρια E. coli (Ε-Ζ) (η δεύτερη στατική φάση μπορεί να οφείλεται ακόμη και σε
εξάντληση κάποιου άλλου θρεπτικού συστατικού από το θρεπτικό υλικό ή ακόμη και
στη συσσώρευση τοξικών και άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού των
μικροοργανισμών μέσα στο θρεπτικό υλικό), η οποία ακολουθείται από φάση θανάτου
(Ζ-Η).

2. α. Η καμπύλη μεταβολής της βιομάζας εμφανίζει όλες τις χαρακτηριστικές φάσεις

ανάπτυξης ενός μικροοργανισμού που βρίσκεται σε κλειστή καλλιέργεια (λανθάνουσα
φάση αρχικά, εκθετική φάση στη συνέχεια, ακολουθούμενη από τη στατική φάση και
τέλος τη φάση θανάτου). Με βάση την καμπύλη το υ ρυθμού παραγωγής της
εξωκυτταρικής ουσίας, διαπιστώνουμε ότι το χρήσιμο –για τον άνθρωπο- προϊόν
παράγεται κατά την εκθετική φάση (όπου ο ρυθμός παραγωγής μεγιστοποιείται) αλλά
και κατά τη στατική φάση ανάπτυξης (όπου ο ρυθμός παραγωγής σταδιακά μειώνεται)
της καλλιέργειας.
β. Για την αποδοτικότερη παραγωγή του επιθυμητού προϊόντος πρέπει να διατηρήσουμε
την καλλιέργεια σε εκθετική –μονίμως- φάση ανάπτυξης και μάλιστα θα πρέπει να
φροντίσουμε ώστε ο μικροβιακός πληθυσμός να μεταβάλλεται μεταξύ των τιμών που
αντιστοιχούν στην 3η και 4η ημέρα του δοθέντος διαγράμματος. Σε αυτό το χρονικό
διάστημα, εξάλλου, παρατηρείται και η μεγιστοποίηση του ρυθμού παραγωγής του
επιθυμητού προϊόντος. Το αντίστοιχο ζητούμενο διάγραμμα, επομένως, θα ήταν:

14
 Τις χρονικές στιγμές που αντιστοιχούν την 4η, 5η και 6η μέρα ανάπτυξης της
καλλιέργειας, (t = 4,5,6 ημέρες) απομακρύνονται από την καλλιέργεια κύτταρα και
τοξικές ουσίες/άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού των μικροοργανισμών, ενώ
ταυτόχρονα προστίθεται θρεπτικό υλικό ίδιας ποιοτικής και ποσοτικής σύστασης
θρεπτικών συστατικών με το αρχικό (ώστε να μην απαιτείται περίοδος προσαρμογής
στην ανάπτυξη του μικροοργανισμού, που θα είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση
λανθάνουσας φάσης)

3. Όπως παρατηρείται στην εικόνα 1, ανθεκτικότητα στην προσβολή από τους φάγους
διαθέτουν οι αποικίες 3, 5, 9. Σε περίπτωση που η ανθεκτικότητα αυτή δεν προϋπήρχε
στους βακτηριακούς πληθυσμούς -ως αποτέλεσμα της δράσης των κατάλληλων
αμυντικών μηχανισμών που διαθέτουν - αλλά αποτελεί ένα επίκτητο χαρακτηριστικό
ορισμένων βακτηρίων λόγω της αλληλεπίδρασης τους με τους φάγους, αναμένεται αυτή
(η ανθεκτικότητα) να εμφανίζεται σε τυχαίες βακτηριακές αποικίες κάθε φορά που το
ίδιο πείραμα επαναλαμβάνεται. Αντίθετα, αν η ανθεκτικότητα οφείλεται στην (πιθανή)
ύπαρξη γενετικών πληροφοριών (ενός ή περισσοτέρων γονιδίων) που εντοπίζεται στο
γενετικό υλικό συγκεκριμένων βακτηρίων, μόνο συγκεκριμένες (οι ίδιες κάθε φορά)
αποικίες θα πρέπει να αναπτύσσονται μετά την επανάληψη του πειράματος (θα πρέπει
να τονιστεί ότι στο στερεό θρεπτικό υλικό δεν υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς
των –πιθανών- γονιδίων που προσδίδουν την ικανότητα αντιμετώπισης των φάγων σε
γειτονικές αποικίες). Με βάση τα παραπάνω, το τρυβλίο Α αντιπροσωπεύει το
αποτέλεσμα του πειράματος στη περίπτωση που ο φοιτητής Α έχει δίκιο, ενώ το τρυβλίο
Β στην περίπτωση που ο φοιτητής Β έχει δίκιο.

4. α. Για να μπορέσουμε να εξάγουμε συμπεράσματα αναφορικά με την αντίδραση που

καταλύει καθένα από τα ένζυμα Α, Β, Γ, θα πρέπει αρχικά να διασφαλιστεί ότι η
σύσταση και των πέντε διαφορετικών στερεών θρεπτικών υλικών επιτρέπει την –κατά
τα άλλα- ανάπτυξη των (φυσιολογικών) μικροοργανισμών σε αυτά. Η αδυναμία
–επομένως- ανάπτυξης ενός μεταλλαγμένου στελέχους βακτηρίου σε κάποιο από τα
θρεπτικά υλικά θα πρέπει να εξηγηθεί βάσει της έλλειψης ενεργότητας ενός (με βάση τα
δεδομένα της άσκησης) από τα ένζυμα Α, Β, Γ, και όχι εξαιτίας /βάσει της έλλειψης
ενός θρεπτικού συστατικού από το θρεπτικό υλικό της καλλιέργειας.
β. Από τα αποτελέσματα του πίνακα προκύπτει ότι το μεταλλαγμένο στέλεχος #3 (το
οποίο περιέχει το μεταλλαγμένο γονίδιο για τη σύνθεση του ενζύμου Γ) μπορεί να
επιτελέσει τις αντιδράσεις μετατροπής του ανθρανιλικού οξέος σε ινδόλη και
τρυπτοφάνη στη συνέχεια, δεδομένου ότι τα συστατικά αυτά παρέχονται έτοιμα στην
15
 καλλιέργεια. Αντίθετα, παρουσία (με χορήγηση χορισμικού οξέος στην καλλιέργεια το
μεταλλαγμένο στέλεχος δεν μπορεί να αναπτυχθεί, αφού τελικά δεν μπορεί να συνθέσει
τρυπτοφάνη. Αυτό υποδεικνύει ότι το συγκεκριμένο στέλεχος αδυνατεί να μετατρέψει
το χορισμικό οξύ σε ανθρανιλικό οξύ.
Με την ίδια συλλογιστική καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το μεταλλαγμένο
στέλεχος #1 (φέρει το μεταλλαγμένο γονίδιο που σχετίζεται με την κωδικοποίηση του
ενζύμου Α) αδυνατεί να επιτελέσει την αντίδραση μετατροπής της ινδόλης σε
τρυπτοφάνη, όταν η πρώτη παρέχεται έτοιμη στο θρεπτικό υλικό της καλλιέργειας.
Επομένως, η αντίδραση που αναστέλλεται στην περίπτωση του μεταλλαγμένου
στελέχους #2 είναι η μετατροπή του ανθρανιλικού οξέος σε ινδόλη.
Συγκεντρωτικά, έχουμε για τη λειτουργία κάθε (φυσιολογικού) ενζύμου από τα Α, Β Γ:
Χορισμικό οξύ → Ανθρανυλικό οξύ → Ινδόλη → Τρυπτοφάνη
Ένζυμο Γ Ένζυμο Β Ένζυμο Α

5. C. tepidum: Είναι αυτότροφος μικροοργανισμός, αφού η ανάπτυξη του επιτυγχάνεται

στο σωλήνα Β που περιέχει ως αποκλειστική πηγή άνθρακα το CO2, και όχι τη γλυκόζη
(στο σωλήνα Α βρίσκονται μαζί γλυκόζη και CO2, οπότε δε μπορούμε να διακρίνουμε
την πηγή άνθρακα που χρησιμοποιεί ο μικροοργανισμός). Είναι υποχρεωτικά
αναερόβιος μικροοργανισμός, δεδομένου ότι αναπτύσσεται στους σωλήνες Α και Β
όπου δεν υπάρχει οξυγόνο. Αποκλείεται η περίπτωση να είναι προαιρετικά αερόβιος
μικροοργανισμός, αφού τότε θα αναπτυσσόταν και στο σωλήνα Δ, ο οποίος περιέχει
αέρα (μίγμα CO2 και O2).
T. aquaticus: Εφόσον αναπτύσσεται στο σωλήνα Γ, όπου υπάρχει Ο2 και γλυκόζη ως
μοναδική πηγή άνθρακα, προκύπτει ότι πρόκειται για ετερότροφο, υποχρεωτικά αερόβιο
μικροοργανισμό. Αποκλείεται να είναι προαιρετικά αερόβιος μικροοργανισμός, αφού
στην περίπτωση αυτή θα αναπτυσσόταν και στο σωλήνα Α όπου υπάρχει γλυκόζη, όχι
όμως Ο2.
G. stearothermophillus: Πρόκειται για ετερότροφο μικροοργανισμό, εφόσον
χρησιμοποιεί ως πηγή άνθρακα τη γλυκόζη (σωλήνας Γ). Επιπλέον, είναι προαιρετικά
αερόβιος μικροοργανισμός, αφού αναπτύσσεται και στο σωλήνα Α όπου η συγκέντρωση
του Ο2 είναι μηδενική.

16
7.10 Ασκήσεις από διαγωνίσματα

1.
α. Οι καμπύλες αντιστοιχούν σε κλειστές καλλιέργειες. Για εξήγηση των τεσσάρων φάσεων
ανάπτυξης, δες σχολικό βιβλίο σελ. 114-115: «Στην κλειστή καλλιέργεια οι φάσεις
ανάπτυξης των μικροοργανισμών είναι η λανθάνουσα ……….. κατά τη φάση θανάτου ο
αριθμός των μικροοργανισμών μειώνεται.»
β. Η καμπύλη πο υ αντιστο ιχεί στη βέλτιστη θερμο κρασία ανάπτυξης είναι η Α. Αυτό
εξηγείται από το γεγονός ότι στους 37oC ο μικροοργανισμός εμφανίζει το μικρότερο δυνατό
χρόνο διπλασιασμού, επομένως ο ρυθμός ανάπτυξης αυτού στην καλλιέργεια κατά την
εκθετική φάση είναι ο μέγιστος. Έτσι, ο πληθυσμός των μικροβίων θα φτάσει πιο γρήγορα
στη στατική φάση ανάπτυξης.
γ. Τα θρεπτικά συστατικά της καλλιέργειας πρέπει να περιλαμβάνουν μία πηγή άνθρακα
(διάφορες οργανικές ενώσεις όπως οι υδατάνθρακες), μία πηγή αζώτου (νιτρικά η
αμμωνιακά ιόντα), διάφορα μεταλλικά ιόντα (για την πραγματοποίηση των χημικών
αντιδράσεων μέσα στα κύτταρο και ως συστατικά διαφόρων μορίων) και το νερό.

2.
α. Παρατηρώντας την καμπύλη ανάπτυξης της βιομάζας, δηλαδή την ποσότητα της
οργανικής ύλης που μεταβάλλεται στο εσωτερικό του αντιδραστήρα, διαπιστώνουμε ότι
παρατηρούνται όλες οι χαρακτηριστικές φάσεις ανάπτυξης ενός μικροοργανισμού που
βρίσκεται σε κλειστή καλλιέργεια, δηλαδή αρχικά λανθάνουσα φάση, την οποία διαδέχεται
η εκθετική φάση, ακολουθούμενη από τη στατική φάση και τέλος τη φάση του θανάτου.
Πρόκειται δηλαδή για κλειστή καλλιέργεια.
β. Για την παραγωγή της εξωκυτταρικής πρωτεΐνης παρατηρούμε ότι έχουμε μέγιστη
παραγωγή του συγκεκριμένου προϊόντος κατά την εκθετική φάση ανάπτυξης του
μικροοργανισμού και μικρή παραγωγή της σε οποιοδήποτε άλλο στάδιο όπως είναι για
παράδειγμα η στατική φάση. Με την παρατήρηση αυτή διαπιστώνουμε ότι προτιμότερος
τρόπος παραγωγής της εξωκυτταρικής πρωτεΐνης είναι η συνεχής καλλιέργεια.
Για την παραγωγή της ενδοκυτταρικής πρωτεΐνης διαπιστώνουμε από την καμπύλη ότι η
μέγιστη παραγωγή επιτυγχάνεται κατά τη στατική φάση ανάπτυξης του μικροοργανισμού.
Γνωρίζουμε ότι οι κλειστές καλλιέργειες περιλαμβάνουν οπωσδήποτε τη συγκεκριμένη
φάση ανάπτυξης, οπότε και επιλέγουμε το συγκεκριμένο τύπο καλλιέργειας.
γ. Η παραλαβή των συγκεκριμένων προϊόντων από αυτή την καλλιέργεια μπορεί να γίνει
αφού προηγηθεί ο διαχωρισμός των υγρών από τα στερεά συστατικά (κύτταρα/βιομάζα) της
καλλιέργειας. Ο διαχωρισμός τους γίνεται συνήθως με διήθηση ή φυγοκέντρηση.
Από τα υγρά συστατικά της καλλιέργειας θα απομονωθεί η εξωκυτταρική πρωτεΐνη,
χρησιμοποιώντας κατάλληλες τεχνικές που αποσκοπούν στην απομάκρυνση των
προσμίξεων, ώστε το επιθυμητό προϊόν (εξωκυτταρική πρωτεΐνη) να έχει την καλύτερη
δυνατή καθαρότητα.
Από τα στερεά συστατικά της καλλιέργειας θα απομονωθούν τα κύτταρα (στο εσωτερικό
των οποίων βρίσκεται η ενδοκυτταρική πρωτεΐνη), θα ακολουθήσει λύση των κυττάρων και
κατάλληλες τεχνικές καθαρισμού ώστε να έχει την καλύτερη δυνατή καθαρότητα η
επιθυμητή ενδοκυτταρική πρωτεΐνη.

3.
α. Το άγαρ είναι ένας πολυσακχαρίτης ο οποίος προστίθεται στα υγρά θρεπτικά υλικά
προκειμένου αυτά να μετατραπούν σε στερεά. Ο πολυσακχαρίτης αυτός είναι σε ρευστή
κατάσταση σε θερμοκρασίες πάνω από τους 45οC, αλλά στερεοποιείται σε
χαμηλότερες/μικρότερες θερμοκρασίες. Εφόσον το ίδιο στερεό θρεπτικό υλικό
χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη των τριών ειδών βακτηρίων στις διαφορετικές
θερμοκρασίες, αυτό δε θα μπορούσε να περιέχει ως μέσο στερεοποίησης (πηκτικό
17
συστατικό) το άγαρ, αφού σε αυτή την περίπτωση θα είχε ρευστοποιηθεί στους 63οC (τρίτο
τρυβλίο).
β. Εφόσον στο ψυχρόφιλο είδος βακτηρίου έχει απενεργοποιηθεί –λόγω της μετάλλαξης- το
ένζυμο που ευθύνεται για το μεταβολισμό της μοναδικής πηγής άνθρακα που περιέχεται στο
θρεπτικό υλικό της καλλιέργειας, το συγκεκριμένο βακτήριο δε θα μπορεί να αναπτυχθεί
ακόμα και όταν βρίσκεται στη βέλτιστη για αυτό θερμοκρασία ανάπτυξης (13οC). Βάσει των
παραπάνω, το ψυχρόφιλο βακτήριο αντιστοιχεί στο είδος Α ή Γ. Το είδος Γ, όμως,
αναπτύσσεται στη θερμοκρασία των 42οC και 63οC, γεγονός που υποδηλώνει ότι το
ψυχρόφιλο είδος είναι το Α. Από τα άλλα δύο είδη, το Β δεν αναπτύσσεται στις σχετικά
υψηλές θερμοκρασίες (63οC) σε αντίθεση με το είδο ς Γ. Άρα, το Β είναι το μεσό φιλο
βακτήριο και το είδος Γ το θερμόφιλο βακτήριο.

18