‫فصلنامه اعتياد پژوهي سوءمصرف مواد‪ ،‬سال نهم‪ ،‬شماره سي و پنجم‪ ،‬پایيز ‪9314‬‬

‫‪Quarterly Journal of Research on Addiction, Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫مقاله‬
‫پژوهشي‬

‫‪Research‬‬

‫‪Article‬‬

‫اثربخشي موسيقيدرماني بر اضطراب حالت‪ -‬صفت معتادين در‬

‫‪D‬‬
‫مرحله بازتواني غيردارويي‬

‫‪0‬‬
‫اسماعيل سليماني‪ ، 0‬الله صنوبر‬

‫تاريخ پذيرش‪0394/5/04 :‬‬

‫‪S‬‬
‫تاريخ دريافت‪0394/0/31 :‬‬
‫‪I‬‬
‫‪o‬‬
‫هدف‪ :‬هدف پژوهش حاضر بررسي تاثير موسيقيدرماني بر ميهزان اضهطراب حالهت‪ -‬صهفت معتهادين در‬
‫‪f‬‬ ‫چكيده‬

‫‪v‬‬ ‫‪e‬‬
‫مرحله بازتواني غيردارويي بود‪ .‬روش‪ :‬روش پژوهش شبهآزمايشي از نوع پيشآزمون‪-‬پسآزمون با گروه‬
‫گواه بود‪ .‬جامعه آماري شامل معتادين در حال بازتواني بودنهد كهه در آبهانمهاه سهال ‪ 0393‬بهراي تهرك و‬

‫‪i‬‬
‫بازتواني به كمپ همياران پاك در استان اردبيل مراجعه كرده بودند‪ .‬نمونه آماري را ‪ 30‬نفر از معتادين‪ ،‬در‬
‫محدوده سني ‪ 06-51‬سال تشکيل ميدادند كه با روش نمونهگيري در دسترس انتخاب شدند‪ .‬براي جمهع‪-‬‬

‫‪h‬‬
‫آوري دادهها‪ ،‬از پرسشنامه اضطراب حالت‪ -‬صفت استفاده شده اسهت‪ .‬يافتهها‪ :‬نتهايج تحليهل كواريهانس‬

‫‪r‬‬ ‫‪c‬‬
‫چندمتغيره نشان داد بين گروههاي آزمايش و كنترل در اضطراب حالهت و صهفت تفهاوت وجهود دارد‪ .‬بهه‬
‫عبارت ديگر اضطراب حالت و صفت معتادين گروه آزمهايش بعهد از موسهيقيدرمهاني كهاهش يافتهه بهود‪.‬‬

‫‪A‬‬
‫نتيجهگيري‪ :‬با توجه به نتايج بهدست آمده ميتوان گفهت موسهيقيدرمهاني بهه تنههايي يها در كنهار سهاير‬
‫مههداخالت روانشههناختي مههيتوانههد روش مههؤثري بههراي كههاهش اضههطراب معتههادين در مرحلههه بههازتواني‬
‫غيردارويي باشد‪.‬‬
‫کليد واژهها‪ :‬اعتياد‪ ،‬موسيقيدرماني‪ ،‬اضطراب حالت‪-‬صفت‪ ،‬درمان غيردارويي‬

‫‪ .0‬نويسهههنده مسههههئول‪ :‬اسههههتاديار روانشناسههههي عمههههومي‪ ،‬گههههروه علههههوم تربيتههههي‪ ،‬دانشههههگاه اروميههههه‪ ،‬پسهههتالکترونيههههک‪:‬‬
‫‪soleymany.psy@gmail.com‬‬
‫‪ .0‬كارشناس ارشد روانشناسي عمومي‪ ،‬مشاور دانشگاه فرهنگيان بنتالهدي صدر اردبيل‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اثربخشي موسيقيدرماني بر اضطراب حالت‪ -‬صفت معتادین در‪...‬‬

‫مقدمه‬
‫اعتياد‪ 0‬ناهنجاريهاي رواني‪ -‬اجتماعي است كه از مصرف غير طبيعي و غيهر مجهاز برخهي‬
‫وابسههتگي روانههي يهها‬ ‫مههواد ماننههد الکههل‪ ،‬تريههاك‪ ،‬حشههيش و غيههره ناشههي شههده و باع ه‬
‫فيزيولوزيکي فرد مبتال به مواد(معتاد) مذكور ميشود‪ .‬اين وابسهتگي در عملکهرد جسهمي‪،‬‬
‫رواني و اجتماعي فرد معتاد اثر نا مطلوبي بر جاي گذاشته و در موارد شديد حتهي زنهدگي‬
‫فردي و اجتماعي وي را به طور جدي تهديد ميكند(نوئل‪ ،‬برورز و بچارا‪ .)0103 ،0‬اعتيهاد‬
‫و عوارض ناشي از سوءمصرف مواد يکي از معضالت بزرگ در جهان محسوب مهيشهود‪.‬‬

‫‪I‬‬ ‫‪D‬‬
‫دشواريهاي ناشي از اعتياد همه ابعاد زندگي فرد‪ ،‬خهانواده و حتهي جامعهه را تحهت تهأثير‬

‫‪f‬‬ ‫‪S‬‬
‫مخرب خود قرار داده و منابع عظيم اجتماعي را در قلمرو مادي و معنهوي بهه ههرز مهيبهرد‬
‫(لي‪ ،‬هرنکوهل و كوسترمن‪ .)0103 ،3‬از آثار مصرف مواد بر فرد ميتوان بهيش مصهرفي‪،4‬‬

‫‪e‬‬ ‫‪o‬‬
‫انتقال بيماريهاي عفوني و دشواريهاي سالمت روان را نام برد‪ .‬اثرات سوءمصهرف مهواد‬
‫در جامعه ميتواند شامل جنايت‪ ،‬مشکالت قانوني‪ ،‬فرو پاشي خهانواده و كهاهش بههرهوري‬
‫باشد (استين‪ 5‬و همکاران‪ .)0101 ،‬دفتر كنترل مواد مخدر سهازمان ملهل‪ 6‬اعتيهاد را يکهي از‬ ‫‪011‬‬

‫‪i‬‬ ‫‪v‬‬
‫بحرانهاي چهارگانه جهان بر شمرده است‪ .‬همچنين شيوع اعتيهاد را در جههان بهالر بهر نهيم‬
‫درصد و اين رقم را در كشور ايران يک تا دو درصد و مرگ و مير ناشي از اعتياد را رو به‬
‫‪150‬‬

‫‪h‬‬
‫افزايش ذكر نموده است (كاملي‪ ،‬حجت‪ ،‬جرمي‪ ،‬عابدي و كاملي‪.)0390 ،‬‬

‫‪c‬‬
‫وابستگي به مواد مخدر يک بيماري مزمن است كه در بيشهتر مهوارد بها سهاير اخهتاللههاي‬
‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬
‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪r‬‬
‫روانپزشکي همراه است‪ .‬از جمله اين اختاللهها مهيتهوان بهه افسهردگي و اضهطراب اشهاره‬
‫كرد(ايلگن‪ ،‬ژان‪ ،‬كيم و ترافتون‪ .)0114 ،7‬خصوصيات رواني‪-‬شخصهيتي معتهادان بهه مهواد‬
‫مخدر‪ ،‬صرفا ناشي از مواد مخدر نيست‪ ،‬بلکهه معتهادان قبهل از اعتيهاد داراي نارسهاييههاي‬
‫رواني و شخصيتي عديدهاي هستند كه بعد از اعتياد و در مراحل ترك و حتي بعد از ترك‬
‫نيز به صورت مخربتري ظاهر و تشديد ميشود‪ .‬نتايج يک پژوهش نشان داد كه معتهادان‬
‫در پرسشنامه روان نژندگرايي و روانپرشي آيزنک نمره بااليي را دريافت ميكنند(كتابي‪،‬‬

‫‪1.addiction‬‬ ‫‪2. Noel, Brevers&Bechara‬‬ ‫‪3. Lee, Herrenkohl&Kosterman‬‬

‫‪4. Overdose‬‬ ‫‪5. Stie‬‬ ‫‪6. UNDOC‬‬
‫‪7. Ilgen, Jain, Kim & Trafton‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اسماعيل سليماني و الله صنوبر‬

‫ماهر و برجعلي‪ .)0347 ،‬خلعتبري و بازرگانيان(‪ )0349‬در مطالعهاي نشان دادند كه بيماران‬
‫معتاد داراي ايدز كه تحت درمان بودند‪ ،‬از افسهردگي و اضهطراب و اسهترس بهااليي رنهج‬
‫ميبردند‪ .‬حجتي و همکاران در سهال ‪ 0391‬بهداشهت روانهي معتهادان در حهال تهرك غيهر‬
‫دارويي را مورد بررسي قرار دادند‪ ،‬يافتهه ههاي ايهن تحقيهق نشهان داد كهه بيشهترين درصهد‬
‫واحدهاي پژوهش تحت درمان از اضطراب بهااليي برخهوردار بودنهد‪ .‬در مطالعهه ديگهري‬

‫‪D‬‬
‫سليماني‪ ،‬نجفي‪ ،‬الهي و شرقي(‪ )0390‬به بررسي فراواني اضطراب و افسهردگي در معتهادان‬

‫‪I‬‬
‫تحت درمان دارويي پرداختند و نتيجه بررسي آنها نشان داد كه از ‪051‬بيمار مورد مطالعهه‬
‫‪ 49/3‬درصد داراي عالئم اضطرابي و ‪ 51‬درصهد داراي عالئهم افسهردگي بودنهد‪.‬آپليبيوم‪،‬‬

‫‪S‬‬
‫بوليز و تريگر‪ )0101(0‬نيز در بررسي خود نشان دادند معتاديني كه به علهت تهرك ههروئين‬

‫‪o‬‬ ‫‪f‬‬
‫تحت درمهان دارويهي بودنهد از اخهتالل خلهق و اضهطراب بهااليي رنهج مهيبرنهد‪ .‬اخهتالل‬
‫روانپزشکي همزمان در معتادين در حهال تهرك عهالوه بهر تحميهل هزينهه زيهاد بهر سيسهتم‬
‫بهداشتي‪-‬درماني‪ ،‬منجر به پيش آگهي و پيامد درماني بهدتر(طوالني شهدن مهدت درمهان)‬
‫‪010‬‬
‫‪e‬‬
‫ميشود(نانيس و لوين‪ .)0114 ،0‬پژوهش نشان داده است كه آشفتگيهاي خلقهي از جملهه‬

‫‪v‬‬
‫‪151‬‬

‫‪i‬‬
‫اضطراب و افسردگي در نتيجه ترك اعتياد تا ‪ 6‬ماه در بيمهاران پايهدار بهوده اسهت(چارني‪،‬‬
‫پالسيوس‪ ،‬نگرت‪ ،‬پابکين و گيل‪ 95 .)0115 ،3‬درصد معتادان نيز در طي ‪ 6‬مهاه اول تهرك‬

‫‪h‬‬
‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬
‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫به علت مشکالت خلقي و اضطراب به عود مجدد باز ميگردند(ناستيزايي‪ .)0346 ،‬تجربه‬

‫‪r‬‬ ‫‪c‬‬
‫افسردگي و ا ضطراب پس از ترك منجر به عدم اقدام معتادان به درمان يا تهرك همهراه بها‬
‫برگشت سريع ميشود(شاملو‪ .)0347 ،‬روشهاي مختلفي بهراي كهاهش اضهطراب بيمهاران‬

‫‪A‬‬
‫تحت درمان و كنترل ناشي از آن وجود دارد‪ .‬از جمله مؤثرترين روشهاي درماني كنتهرل‬
‫و كاهش ميزان اضطراب روشهاي دارويي و رفتاري است(جان بزرگي و نهوري‪.)0344 ،‬‬
‫رايجترين داروهاي مورد استفاده در درمان اضطراب شامل بنزوديازپينها‪ ،‬ضد افسهردگي‪-‬‬
‫هاي سه حلقهاي‪ ،‬مهاركنندههاي مونوآمينآكسيداز‪ ،‬مهاركنندهههاي اختصاصهي بازجهذب‬
‫مجههدد سههروتونين‪ ،‬داروهههاي ضههد اضههطراب غيههر بنزوديازپيني(باسههپيرون)‪ ،‬كاربامههازبين‪،‬‬

‫‪1. Applebaum, Bullis & Traeger‬‬ ‫‪2. Nunes & Levin‬‬

‫‪3. Charney, Palacios, Negrete, Pobkin & Gill‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اثربخشي موسيقيدرماني بر اضطراب حالت‪ -‬صفت معتادین در‪...‬‬

‫پروپرانولول و هيدروكسي زين ميباشند‪ .‬اين داروها عليرغم تأثير سريع‪ ،‬عوارض فراواني‬
‫دارند و به مدت ‪ 4‬تا ‪ 00‬ماه بايد مصرف شوند كه در بيشتر مهوارد‪ ،‬اضهطراب دوبهاره عهود‬
‫مي كند‪ .‬از اشهکاالت عمهده ايهن داروهها‪ ،‬ايجهاد تحمهل و وابسهتگي در صهورت مصهرف‬
‫طوالني مدت است(پورافکاري‪ .)0349 ،‬روشهاي درماني رفتاري‪ ،‬روشهاي غير دارويي‬
‫كاهنده اضطراب شهامل لمهسدرمهاني‪ ،‬اسهتفاده از گرمها و سهرما‪ ،‬انهواع روشههاي آرام‪-‬‬
‫سازي(هيپنوتيزم‪ ،‬تصورات هدايت شهده‪ ،‬انحهراف فکهر‪ ،‬بيوفيهدبک‪ ،‬مراقبهه‪ ،‬يوگها‪ ،‬آرام‪-‬‬
‫سازي پيشرونده عضالني و آرامسازي عضالني بنسون) و موسيقيدرماني هسهتند كهه مهي‪-‬‬
‫توانند موجب كاهش ميزان اضطراب شوند‪ .‬اين روشها عالوه بر ايمن و ارزان بودن‪ ،‬غيهر‬
‫‪I‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪S‬‬
‫تهاجمي هستند(ذوالفقاري‪0340،‬؛ به نقل از هاشمي و ذاكريمقهدم‪ .)0390 ،‬در سهالههاي‬
‫اخير گرايش به درمانهاي تکميلي و جايگزين‪ 0‬افزايش يافته است و به عنوان يهک درمهان‬

‫‪e‬‬ ‫‪o‬‬
‫فرعي و الحاقي و به طور كلي به عنوان درمانهاي حمايتي در بسياري از مراكهز درمهاني و‬
‫مراقبتي رو به افزايش است(كلي‪ .)0114 ،0‬رويکردهاي غيردارويي همانند ورزش‪ ،‬برنامهه‪-‬‬
‫هاي مديريت استرس و آموزش تکنيکهاي تنآرامي و برنامههاي موسهيقيدرمهاني مهي‪-‬‬ ‫‪011‬‬

‫‪i‬‬ ‫‪v‬‬
‫تواننهههد از اسهههترس و آشهههفتگيههههاي خلقهههي در معتهههادين در حهههال تهههرك جلهههوگيري‬
‫كنند(وينکلمن‪.)0110 ،3‬‬
‫‪152‬‬

‫‪h‬‬
‫يکي از مداخلههاي غير دارويهي كاهنهده اضهطراب‪ ،‬موسهيقيدرمهاني اسهت كهه در آن از‬

‫‪c‬‬ ‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬

‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫‪r‬‬
‫صداي ريتميک براي بر قراري ارتباط و كسب آرامهش و بهبهودي اسهتفاده مهيشهود(زاده‬
‫محمدي‪ .)0344 ،‬جيتي‪ )0100(4‬اثربخش بودن موسيقيدرماني را بر كهاهش اضهطراب در‬

‫‪A‬‬
‫بخشهاي درماني مورد تأكيد قرار داده اسهت‪ .‬امهروزه موسهيقي موجهب بهبهود مشهکالت‬
‫جسههمي‪ ،‬روانههي و شههناختي در بيمههاران مههيشههود و در بخههشهههاي مختلههف‪ ،‬بههه ويههژه در‬
‫بيمارستانهاي عمومي و رواني و مراكز بازتواني به عنوان يک مداخله پرسهتاري مناسهب و‬
‫مؤثر معرفي و مورد استفاده قرار گرفته است(آلرد‪ ،‬بيرز و سول‪ .)0101،5‬بهه طهور كلهي دو‬
‫نوع موسيقيدرماني وجود دارد كه با توجه به نوع فعاليت درمانجو‪ ،‬شامل فعال و غير فعهال‬

‫‪1. complementary and alternative‬‬ ‫‪2. Kelly‬‬ ‫‪3. Winkelman‬‬

‫‪4. Ghetti‬‬ ‫‪5. Allred, Byers & Sole‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اسماعيل سليماني و الله صنوبر‬

‫سازي است و موسيقي‪-‬‬ ‫ميشود‪ .‬موسيقيدرماني فعال شامل آوازخواندن‪ ،‬نواختن يا آهن‬
‫درمههاني غيرفعههال شهامل گههوشدادن بههه موسههيقي اسههت(كنيون‪ .)0117 ،0‬سيسههتم اعصههاب‬
‫مركزي(مغز) طوري ساخته شدهاست كه به محركهاي موزيکهال پاسهخ مثبهت و مناسهب‬
‫ميدهد و موجبات استفاده از اين روش درماني را فراهم مهيسهازد‪ .‬بهه هنگهام تهرس‪ ،‬بهي‪-‬‬
‫قراري و اضطراب مادهاي به نام كتکوالمينها و يها بهه عبهارتي آدرنهالين و نورآدرنهالين از‬

‫‪D‬‬
‫غدد فو كليوي ترشح ميشود كه اين ماده موجب بهاال رفهتن فشهار خهون و ضهربان قلهب‬

‫‪I‬‬
‫ميگردد‪ .‬موسيقي آزادسازي اين ماده اضطرابزا را كاهش ميدههد و در نتيجهه عملکهرد‬
‫آن در بدن فشار خون و ضربان قلب پايين ميآيد(مورنو‪0110 ،0‬؛ به نقل از فالح‪ ،‬سههرابي‬

‫‪S‬‬
‫و زاده محمدي‪ .)0391 ،‬پژوهشگران اثربخشيموسيقيدرماني را در كاهشميزان اضطراب‬

‫‪o‬‬ ‫‪f‬‬
‫دانشآموزان(فالح و همکاران ‪0391‬؛ حاجي حسني‪ ،‬سعدي پهور‪ ،‬جعفهر نهژاد‪ ،‬رسهتمي و‬
‫پيرساقي‪ ،)0390 ،‬كاهش اضطراب بيماران بستري در بخش مراقبتهاي ويژه قلبي(هاشمي‬
‫و همکاران‪0390 ،‬؛ آرگستاتير‪ ،‬هابربوچ و بولي‪ ،)0100 ،3‬كاهش اضطراب بيمهاران تحهت‬
‫‪011‬‬
‫‪e‬‬
‫درمان ريشه دندان(ملکي‪ ،‬عشايري‪ ،‬جعفري‪ ،‬علوي و عظيمي‪0349 ،‬؛ رضهويان‪ ،‬بهركتين و‬

‫‪v‬‬
‫‪153‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪i‬‬
‫محمدي‪ )0390 ،‬و كاهشدرد و اضطراببيماران در حينتعويضپانسمان سوختگي(نادري‬
‫و همکاران‪ )0393 ،‬نشان دادهاند‪ .‬با استفاده از برنامههاي موسيقيدرمهاني فعهال و غيرفعهال‬
‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬
‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫در مرحله بازگيري دارويي ميتوان آشفتگيهاي خلقي و اضطرابي معتادين را تسهکين داد‬

‫‪r‬‬ ‫‪c‬‬
‫(پانکانن‪ .)0117 ،4‬نتايج يک پژوهش نشان داد كه جلسهات ‪ 31‬دقيقههاي موسهيقيدرمهاني‬
‫فعال ميتواند آشفتگيهاي خلقيمعتادين را كاهشدهد(هاكوورت و ديکسهترا‪.)0117 ،5‬‬

‫‪A‬‬
‫خرمآبادي و همکاران (‪ )0390‬در بررسي خود نشان دادند كه موسيقيدرماني در كهاهش‬
‫اضطراب و افسردگيمعتهادين در حهالتهرك مهؤثر اسهت‪ .‬اثربخشهيموسهيقي در كهاهش‪-‬‬
‫اضطراب معتادين در مرحلهه تهرك و بهازتواني ايهن اسهت كهه بهه معتهاد اجهازهمهيدههد از‬
‫هيجاناتش رها شود و احساسات منفي خود را راحتتر بيانكند‪ .‬اين برنامهها مهيتواننهد در‬
‫ترك فردي و يا در جلساتگروهيبازتواني به كار گرفته شوند(كاسيتي وكاسيتي‪.)0349 ،‬‬

‫‪1. Kenyon‬‬ ‫‪2. Moreno‬‬ ‫‪3. Argstater, Haberbosch & Bolay‬‬

‫‪4. Pankanen‬‬ ‫‪5. Hakwoort & Dijkstra‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اثربخشي موسيقيدرماني بر اضطراب حالت‪ -‬صفت معتادین در‪...‬‬

‫در مرحلهتوانبخشي‪ ،‬راحتيفيزيکي و روانشناختيمعتادين از اهميتبااليي برخوردار اسهت‪.‬‬

‫بنابراين با توجه به شدت سطح اضطراب و اثراتنامطلوب آن كه ميتواند مهانعتهرك و يها‬
‫عود مجدد شود‪ ،‬ضروري است كه تيمدرماني‪ ،‬از مداخلههاي روانشهناختي مهؤثر در‬ ‫باع‬
‫كاهشاضطرابمعتادين تحتدرمان در مرحله باز تواني استفادهكنند و با توجه به اثربخشي‬
‫روش تسکين دهنده موسيقي‪ ،‬اين مطالعه با هدف بررسي اثربخشي روش موسهيقيدرمهاني‬

‫‪D‬‬
‫در كاهش سطح اضطراب معتادين در مرحله بازتواني غيردارويي انجام گرفت‪.‬‬

‫‪S‬‬
‫جامعه‪ ،‬نمونه و روش نمونهگيري‬
‫روش پژوهش شبهآزمايشي از نوع پيشآزمهون‪-‬پهسآزمهون بها گهروه گهواه بهود‪ .‬جامعهه‬
‫‪I‬‬ ‫روش‬

‫‪o‬‬ ‫‪f‬‬
‫آماري اين پژوهش را معتادين در حال بازتواني تشکيل ميدادند كه در آبانماه سال ‪0393‬‬
‫براي ترك و بازتواني به كمپ همياران پاك در استان اردبيل مراجعه كهرده بودنهد‪ .‬نمونهه‬

‫‪e‬‬
‫آماري اين پژوهش را ‪ 30‬نفر از معتادين‪ ،‬در محدوده سني ‪ 06-51‬سال تشهکيل مهيدادنهد‬
‫‪011‬‬

‫‪v‬‬
‫كه با روش نمونهگيري در دسترس(به علت موجود نبودن ليست تمام افراد) انتخاب شده و‬

‫‪h‬‬ ‫‪i‬‬
‫به صهورت تصهادفي در دو گهروه آزمهايش و گهواه (ههر گهروه ‪ 06‬نفهر) گمهارده شهدند‪.‬‬
‫معيارهاي ورود عبارت بودند از‪ :‬پاسخ به پهيشآزمهون و تعيهين سهطح اضهطراب؛ پهذيرش‬
‫‪154‬‬

‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬

‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫‪c‬‬
‫شرايط آموزش (زمان و مکان آموزش‪ ،‬طول جلسهات و ‪)...‬؛ عهدم اسهتفاده از موسهيقي در‬

‫‪A‬‬ ‫‪r‬‬
‫طي دوره ترك؛ عدم مصرف آرامبخش يهک سهاعت قبهل از انجهام تمرينهات‪ .‬معيارههاي‬
‫خروج عبارت بودند از‪ :‬عدم اخذ نمره الزم براي تعيين اضطراب؛ آموزش به وسهيله برنامهه‬
‫درماني ديگر؛ عدم پذيرش شهرايط برنامهه؛ تهرك عهادت شهنيدن مکهرر موسهيقي در طهي‬
‫دوره؛ مصرف قرصهاي آرامبخش و تسکيندهنده در طي دوره تمرينات‪.‬‬

‫ابزار‬
‫پرسشنامه اضطراب حالهت‪ -‬صهفت‪ 0‬اشهپيلبرگر‪ :‬ايهن پرسهشنامهه توسهط اشهپيلبرگهر‪ 0‬و‬
‫همکاران(‪ )0971‬ساخته شهده اسهت‪ 41 .‬گويهه دارد و شهامل دو مقيهاس اضهطراب حالهت‬

‫‪1. State Trait Inventory‬‬ ‫‪2. Spielberger‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اسماعيل سليماني و الله صنوبر‬

‫(آشکار) و اضطراب صفت (پنهان) است‪ .‬هر بخش داراي ‪ 01‬گويه چهار گزينههاي اسهت‪.‬‬
‫به هر يک از گزينهها به ترتيب امتياز ‪ 0‬تا ‪ 4‬داده ميشهود‪ .‬و بهراي بهه دسهت آوردن پاسهخ‬
‫درست از بيمار پرسشها به صورت مثبت و منفهي تنظهيم شهدهانهد و در مقيهاس اضهطراب‬
‫حالههت‪ ،‬گويههههههاي ‪ 01 ،09 ،06 ،05 ،00 ،01 ،4 ،5 ،0 ،0‬و در مقيههاس اضههطراب صههفت‬
‫گويههاي ‪ 36 ،34 ،33 ،31 ،07 ،06 ،03 ،00‬و ‪ 39‬معکوس نمرهگذاري ميشهوند‪ .‬اشهپيل‪-‬‬

‫‪D‬‬
‫برگر و همکاران(‪ )0971‬ضريب آلفاي كرونباخ مقياسهاي اضطراب حالت و صفت را بهه‬

‫‪I‬‬
‫ترتيب ‪ 1/90‬و ‪ 1/91‬گزارش كردهاند‪ .‬در پژوهش ابوالقاسمي(‪ )0340‬براي بررسي روايهي‬
‫پرسشنامه اضطراب صفت‪ -‬حالت از آزمون اضطراب پيشرفت بازدارنهده و تسههيلكننهده‬

‫‪S‬‬
‫استفاده شد‪ .‬نتايج نشان داد كه همبستگي مقياسهاي اضطراب صهفت و حالهت بها خهرده‪-‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪f‬‬
‫آزمونهاي بازدارنده و تسهيلكننده معنيدار بود (به نقل از ابوالقاسمي و نريماني‪.)0345 ،‬‬

‫روش اجرا‬

‫‪e‬‬
‫شدن نمونهه پهژوهش و جمهعآوري اطالعهات‬ ‫در اين پژوهش‪ ،‬پژوهشگران براي مشخ‬
‫‪011‬‬

‫‪v‬‬
‫مورد نياز به كمپ همياران پاك اردبيل مراجعه كرده و بعد از همهاهنگي بها رئهيس هيئهت‬
‫‪155‬‬

‫‪i‬‬
‫مديره كمپ‪ ،‬يکي از اتا هاي كمپ به عنوان محل كار پژوهشگران تعيهين شهد‪ .‬بهه دنبهال‬

‫‪h‬‬
‫آن با مسئول كمپ جلسهاي تشکيل داده و اطالعهات الزم در ارتبهاط بها وضهعيت معتهادان‬
‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬
‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫‪c‬‬
‫جمعآوري شد‪ .‬سپس معتادين انتخاب شهده‪ ،‬بهه طهور تصهادفي گهروهبنهدي شهده و بهراي‬

‫‪A‬‬ ‫‪r‬‬
‫شركت در هر گروه توجيه شدند‪ .‬سپس گهروه آزمهايش بهه مهدت يهک هفتهه ههر روز دو‬
‫ساعت به طور گروهي در اتا تعيين شهده حضهور مهييافتنهد و بهه همهراه پژوهشهگران در‬
‫فعاليتهاي موسيقي فعال و غيرفعال شركت ميكردند‪ .‬استندلي‪ )0990( 0‬با بررسي روش‪-‬‬
‫هاي گوناگون موسيقي‪-‬پزشکي در ‪ 55‬پژوهش‪ ،‬هفت روش عمده موسيقيدرماني فعهال و‬
‫غيرفعال را در امر درمان گزارش كرده است‪ :‬روش اول‪ ،‬شهنيدن موسهيقي غيرفعهال؛ روش‬
‫و مشهاوره در موسهيقي؛ روش‬ ‫دوم‪ ،‬شركت در برنامههاي فعال موسيقي؛ روش سوم‪ ،‬بح‬
‫چهههارم‪ ،‬موسههيقي و موضههوعهههاي مربههوط بههه رشههد و آمههوزش؛ روش پههنجم‪ ،‬موسههيقي و‬

‫‪1. Standly‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اثربخشي موسيقيدرماني بر اضطراب حالت‪ -‬صفت معتادین در‪...‬‬

‫محرك؛ روش ششم‪ ،‬موسيقي همراه با بازخورد زيستي؛ روش هفهتم‪ ،‬موسهيقي و فعاليهت‪-‬‬
‫هههاي گروهي(بههه نقههل از زاده محمههدي‪ .)0344 ،‬در ايههن پههژوهش بههراي گههروه آزمايشههي‬
‫موسيقي‪ ،‬از روش اول و دوم و سوم موسيقيدرماني استندلي استفاده شد‪ .‬موسيقي غيرفعهال‬
‫شنيدن قطعات بيكالم نشاطآور را شهامل مهيشهد‪ .‬ملهودي خهاص بهراي ايجهاد نشهاط در‬
‫بيماران بايد داراي تم موسيقيايي فرحبخش باشد‪ .‬تمهاي فرحبخش(نشاطانگيز) قطعهههاي‬

‫‪D‬‬
‫ريتميک با ملودي نسبتاً تند است كه سر زندگي و نشاط را بهه دور از هيجهانزدگهي و بهي‬
‫تابي القاء ميكند و با ثبهات و آرامهش همهراه اسهت (زاده محمهدي‪ .)0344 ،‬فعاليهتههاي‬
‫و گفتگو دربهاره احساسهات‬ ‫موسيقيايي فعال در جلسات موسيقيدرماني اين پژوهش بح‬

‫‪S‬‬
‫موسيقيايي‪ ،‬آواز خواندن و دكلمه كردن همراه با صداي پيانو را شامل ميشد‪ .‬گروه گهواه‬
‫‪I‬‬
‫‪o‬‬ ‫‪f‬‬
‫نيز بدون دريافت هيچ مداخلهاي در آغاز و پايان بررسي بهراي جمهعآوري اطالعهات الزم‬
‫پرسشنامه پژوهشي را تکميل كردند‪.‬‬

‫‪e‬‬
‫جلسات‬ ‫جدول‪ :1‬خالصه هشت جلسه موسيقيدرماني به تفكي‬
‫محتوا‬ ‫‪011‬‬

‫‪i‬‬ ‫‪v‬‬
‫جلسه اول‪ :‬اجراي پيشآزمون همراه با شنيدن موسيقي پيانوي بي كالم نشاطآور شهامل(قطعات تولهدي‬
‫برگها)‪.‬‬ ‫ديگر و رق‬
‫‪156‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪h‬‬
‫جلسه دوم‪ :‬بازگو كردن احساسات منفي جسماني و روحي همراه با پخش قطعات پيانوي آرامبخش‪.‬‬
‫جلسه سوم‪ :‬پخش قطعات پيانوي آرامبخش و ترغيب بيمار به صحبت درباره احساسات و نگرانيها‪.‬‬ ‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬
‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪r‬‬
‫جلسه چهارم‪ :‬پخش قطعه بيكالم نشاط آور و فرحبخش(به تو مديونم و فرشته زميني؛ همراه بها دكلمهه‬
‫كردن ترانههايي كه با بيمار همدردي ميكنند‪.‬‬
‫جلسه پنجم‪ :‬پخش قطعات پيانوي آرامبخش همراه با ترغيب بيمار به زمزمه آوازهايي در وصف خود‪.‬‬
‫درباره احساسات‪ ،‬افکار يا خاطرات مربوط به متن‬ ‫جلسه ششم‪ :‬پخش قطعات پيانوي آرام بخش و بح‬
‫موسيقي و تکميل پرسشنامه‪.‬‬

‫يافتهها‬
‫محدوده سني گروه نمونه ‪ 06‬تا ‪ 45‬سال با ميانگين و (انحرافاسهتاندارد) ‪ 09/56‬و (‪)0/35‬‬
‫سال مي باشد‪ .‬آمارههاي توصيفي متغيرهاي مورد مطالعه به تفکيک گروهها و نوع آزمهون‬
‫در جدول ‪ 0‬ارائه شده است‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اسماعيل سليماني و الله صنوبر‬

‫گروهها و نوع آزمون‬ ‫جدول‪ :2‬آمارههاي توصيفي متغيرهاي مورد مطالعه به تفكي‬
‫پسآزمون‬ ‫پيشآزمون‬
‫گواه‬ ‫موسيقيدرماني‬ ‫گواه‬ ‫موسيقيدرماني‬
‫متغيرها‬
‫انحراف‪-‬‬ ‫انحراف‪-‬‬ ‫انحراف‪-‬‬ ‫انحراف‪-‬‬
‫ميانگين‬ ‫ميانگين‬ ‫ميانگين‬ ‫ميانگين‬
‫استاندارد‬ ‫استاندارد‬ ‫استاندارد‬ ‫استاندارد‬
‫اضطراب‬
‫‪7/51‬‬ ‫‪60/4‬‬ ‫‪7/9‬‬ ‫‪33/5‬‬ ‫‪7/30‬‬ ‫‪66/61‬‬ ‫‪6/36‬‬ ‫‪64/54‬‬
‫حالت‬

‫‪9/31‬‬ ‫‪64/1‬‬ ‫‪7/41‬‬ ‫‪46/9‬‬ ‫‪7/11‬‬ ‫‪65/04‬‬ ‫‪5/67‬‬

‫‪I‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪69/04‬‬
‫اضطراب‬
‫صفت‬

‫براي بررسي اثربخشي موسيقيدرماني بر اضهطراب حالهت و صهفت مهيبايسهتي از تحليهل‬

‫كواريانس چندمتغيري استفاده شود‪ .‬يکي از پيشفرضهاي مانکوآ‪ ،‬همگني واريانسههاي‬

‫‪f‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪o‬‬
‫خطاست‪ .‬نتايج آزمون لون حکايهت از برقهراري ايهن پهيشفهرض داشهت‪ .‬همچنهين بهراي‬
‫بررسي پيشفرض همگني ماتريسهاي واريانس‪/‬كواريانس از آزمون باكس استفاده شد و‬

‫‪011‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪e‬‬
‫نتايج نشان داد كه اين پيشفرض نيز برقرار است (‪M=5/00, F=0/571, P>1/15‬بهاكس)‪.‬‬
‫بنابراين نتايج مانکوآ حکايت از معنيداري تفاوت دو گروه در تركيب خطهي مؤلفههههاي‬
‫‪157‬‬

‫‪i‬‬
‫اضطراب داشت (‪= 1/34, F= 4/44, P< 1/110‬المبداي ويلکهز)‪ .‬بهراي بررسهي الگوههاي‬

‫‪h‬‬
‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬

‫تفاوت از تحليل كواريانس تکمتغيري به شرح زير استفاده شد‪.‬‬

‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫مجذور‬

‫‪r‬‬ ‫معناداري‬ ‫‪c‬‬

‫متغيره براي بررسي الگوهاي تفاوت‬

‫آماره ‪F‬‬
‫ميانگين‪-‬‬ ‫درجه‪-‬‬
‫جدول‪ : 3‬نتايج تحليل کواريانس ت‬
‫مجموع‪-‬‬
‫متغيرها‬ ‫منبع‬

‫‪A‬‬
‫اتا‬ ‫مجذورات‬ ‫آزادي‬ ‫مجذورات‬
‫‪1/919‬‬ ‫‪1/1115‬‬ ‫‪054/71‬‬ ‫‪7113/41‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪7113/41‬‬ ‫اضطراب حالت‬
‫گروه‬
‫‪1/601‬‬ ‫‪1/1115‬‬ ‫‪40/35‬‬ ‫‪0056/00‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0056/00‬‬ ‫اضطراب صفت‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪07/17‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪713/49‬‬ ‫اضطراب حالت‬
‫خطا‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪51/90‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪0303/74‬‬ ‫اضطراب صفت‬

‫همانطوري كه در جدول فو مشاهده ميشود موسيقيدرماني توانسته اضهطراب حالهت و‬

‫صفت معتادين گروه آزمايش را كاهش دهد‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اثربخشي موسيقيدرماني بر اضطراب حالت‪ -‬صفت معتادین در‪...‬‬

‫بحث و نتيجهگيري‬
‫مطالعه حاضر با هدف تأثير موسيقيدرماني بر كاهش اضطراب حالت‪-‬صهفت معتهادين در‬
‫مرحله بازتواني غيردارويي انجام گرفته است‪ .‬يافتههاي ايهن مطالعهه نشهان داد كهه مداخلهه‬
‫موسيقيدرماني فعال و غيرفعال در كاهش اضطراب حالت‪-‬صهفت معتهادين مهؤثر اسهت و‬
‫اسههت‪ .‬هههل دام‪ ،0‬داهلههي‪ 0‬و‬ ‫ايههن يافتههه بهها نتههايج پههژوهشهههاي ديگههر همسههو و هماهن ه‬

‫‪D‬‬
‫ويلگهههرام‪ )0119(3‬اظههههار داشهههتهانهههد كهههه موسهههيقي موجهههب تأثيرگهههذاري بهههر سيسهههتم‬

‫‪I‬‬
‫عواطف(ليمبيههک) مههيشههود‪ .‬جلسههات موسههيقي درمههاني در افههراد معتههاد در حههال تههرك و‬
‫افهزايش عاطفهه مثبهت و كهاهش اضهطراب گردد(خهرمآبهادي و‬ ‫بهبودي مهي توانهد باعه‬

‫‪f‬‬ ‫‪S‬‬
‫همکاران‪ .)0390،‬باوري و برنا(‪ )0344‬در بررسي خود نشان دادند كه با استفاده از تکنيهک‬
‫تنآرامي و موسيقي درمهاني‪ ،‬ميهزان اضهطراب معتهادين در مرحلهه بهازتواني بهه طهور قابهل‬

‫‪e‬‬ ‫‪o‬‬
‫محسوسي كاهش يافت كه خود موجهب كنتهرل برخهي از رفتارههاي تجربهي ماننهد افکهار‬
‫نامربوط‪ ،‬پرخاشگري و وسوسه به مواد شد كه در مجموع احتمال مصهرف مجهدد مهواد را‬
‫كاهش داد‪ .‬پانکانن(‪ )0117‬در بررسي خود نشان داد كه با استفاده از برنامهههاي موسهيقي‪-‬‬ ‫‪011‬‬

‫‪i‬‬ ‫‪v‬‬
‫درمههاني فعههال و غيرفعههال در مرحلههه بههازگيري دارويههي مههيتههوان آشههفتگيهههاي خلقههي و‬
‫اضطرابي معتادين را تسکين داد‪ .‬هاك وورت و ديکسترا (‪ )0117‬در پژوهشي نشان دادنهد‬
‫‪158‬‬

‫‪h‬‬
‫كه جلسات ‪ 31‬دقيقهاي موسيقيدرماني فعهال مهيتوانهد آشهفتگيههاي خلقهي معتهادين را‬

‫‪c‬‬ ‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬

‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫‪r‬‬
‫كاهش دهد‪ .‬خرمآبادي و همکاران(‪ )0390‬در بررسي خود نشان دادند كه موسيقيدرماني‬
‫در كاهش اضطراب و افسردگي معتادين در حال ترك مؤثر است‪ .‬در تبيين نتهايج حاصهل‬

‫‪A‬‬
‫ميتوان گفت گوش دادن به موسيقي آرامشبخش با تحريک امواج آلفا در مغز ميتوانهد‬
‫يک وضعيت آرامبخش از طريق انتشار اندروفين‪ ،‬دوپهامين و كهاهش ترشهح كهاتکوممين‬
‫فراهم نماييد و به اين ترتيب‪ ،‬افسردگي‪ ،‬اضطراب و خشم كاهش مييابهد‪ .‬همچنهين فشهار‬
‫خون و ضربان قلب را كاهش ميدهد و بالطبع واكنش تمدد اعصهاب فعهال مهيگهردد‪ .‬بهه‬
‫همين دليل موسيقي و موسيقي درماني ميتواند به افراد در مقابله با اثرات مخرب اضهطراب‬
‫كمک كند و نه تنها به آرامش‪ ،‬بلکه به سالمت افهراد منجهر شهود‪ .‬موسهيقي فشهار خهون و‬

‫‪1. Heldam‬‬ ‫‪2. Dahlie‬‬ ‫‪3. Weilgram‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اسماعيل سليماني و الله صنوبر‬

‫تنش عضالني را كاهش ميدهد و باع تفکر مثبت در ذهن ميشود‪ .‬در نتيجهه‪ ،‬مهي تهوان‬
‫آن را در درمان افسردگي و اضطراب بکار برد‪ .‬همچنهين موسهيقي مهيتوانهد اثهرات منفهي‬
‫استرس بر بدن را كاهش و قدرت خالقيت و خوشبيني را افزايش دهد(اسکات‪.)0104 ،0‬‬
‫ميتوان به اين نکته اشاره نمود كه موسيقيدرمهاني‪ ،‬ميهزان اضهطراب را در افهراد معتهاد در‬
‫اسهت‪.‬‬ ‫حال ترك كاهش ميدهد و از اين نظر با يافتهههاي پهژوهشههاي ديگهر هماهنه‬

‫‪D‬‬
‫يافتههاي اين پژوهش بر تأثير موسيقيدرماني در كهاهش اخهتالالت اضهطرابي معتهادان در‬

‫‪I‬‬
‫حال بازتواني صحه مي گذارد و بهر اسهتفاده از آن بهه عنهوان يهک روش نهوين درمهاني در‬
‫درمان اختالالت اضطرابي بيماران معتاد تأكيد دارد‪ .‬محققان در بررسي علل شيوع اعتياد و‬

‫‪S‬‬
‫عود آن پس از درمان به وضعيت سالمت رواني نامناسب اشاره كردهاند‪ .‬بهر اسهاس نظريهه‬

‫‪o‬‬ ‫‪f‬‬
‫خوددرماني‪ ،‬سوءمصرف مواد از سوي افراد معتاد نوعي خوددرمهاني دانسهته مهيشهود كهه‬
‫افراد معتاد براي رفع مشکالتي همچون افسردگي و اضطراب بهه مصهرف مهواد روي مهي‪-‬‬
‫آورند(مالزاده و عاشوري‪ .)0344 ،‬يکي از زمينههاي مستعدكننهده پهيش اعتيهادي معتهادان‬
‫‪011‬‬
‫‪e‬‬
‫بهبود يافته‪ ،‬احساسات و عواطف غير طبيعي و اضهطراب اسهت‪ .‬بسهياري از بيمهاران معتهاد‪،‬‬

‫‪v‬‬
‫‪159‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪i‬‬
‫مواد را به خاطر كاهش اضهطراب و كنتهرل خشهم بعهد از تهرك بهه كهار مهيبرنهد(زينالي‪،‬‬
‫وحدت و عيسوي‪ .)0347 ،‬اختالالتي همچون اضطراب و افسردگي از مهواردي اسهت كهه‬
‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬
‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫نقش مهمي در بازگشت مجدد معتاد ترك كرده ايفاء ميكنند‪ .‬ارائه خهدمات روانشهناختي‬

‫‪r‬‬ ‫‪c‬‬
‫در دوره بازتواني ميتواند اضطراب و افسردگي را در معتادان كهاهش دههد(باوري و برنها‪،‬‬
‫‪ .)0344‬موسيقيدرماني ميتواند از قسمتهاي اصلي برنامه درماني اضطراب باشد‪ .‬شهنيدن‬

‫‪A‬‬
‫و گفتگو پيرامون احسهاس‪-‬‬ ‫ترانهها و آوازها براي همدردي و تخليه نگراني و اندوه‪ ،‬بح‬
‫هاي مختلف تنآرامي بها موسهيقي آرامبخهش‪ ،‬ارتبهاط دوسهتانه گروههي در فعاليهتههاي‬
‫موسيقي فرصتهايي هستند كه به سازگاري بيماران كمک ميكنهد‪ .‬بيمهار بهه وسهيله ايهن‬
‫فعاليتها تسلسل احساسهاي خود را بها گذشهته و آينهده حفه مهيكنهد (زاده محمهدي‪،‬‬
‫‪ .)0344‬نتايج پژوهش حاضر در همسو با نتايج ديگر پژوهشهاي انجام گرفتهه بيهانگر ايهن‬
‫است كه استفاده از موسيقي بهه عنهوان يهک روش نهوين در روان درمهاني مهيتوانهد يهک‬

‫‪1. Scott‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اثربخشي موسيقيدرماني بر اضطراب حالت‪ -‬صفت معتادین در‪...‬‬

‫درمهان مهؤثر در كههاهش اخهتالالت همههراه بها اعتيهاد از جملههه اضهطراب باشههد‪ .‬مههمتههرين‬
‫محدوديت اين پژوهش را ميتوان كم بودن حجهم نمونهه قيهد كهرد كهه در تعمهيمپهذيري‬
‫نتايج بايد تأمل كرد‪ .‬پيشنهاد ميشود اثربخشي روش موسيقيدرماني با ديگر رويکردههاي‬
‫مهم و مؤثر كه در بهبود اضطراب معتادين نقش دارند‪ ،‬مقايسه شود تها در ميهزان اثربخشهي‬
‫اين روش درماني اعتبار بهتري حاصل شود‪.‬‬

‫‪I‬‬ ‫‪D‬‬ ‫منابع‬

‫ابوالقاسمي‪ ،‬عباس و نريماني‪ ،‬محمد (‪ .)0345‬آزمونهاي روانشناختي‪ .‬اردبيل‪ :‬انتشارات باغ رضوان‪.‬‬
‫باوري‪ ،‬ساسهان و برنها‪ ،‬محمدرضها (‪ .)0344‬تهأثير خهدمات روانشهناختي دوره بهازتواني بهر خودپنهداره منفهي‪،‬‬

‫‪f‬‬ ‫‪S‬‬
‫اضطراب‪ ،‬افسردگي و عزت نفس معتادان‪ .‬فصلنامه اعتيادپژوهي سوءمصرف مواد‪.7-04 ،)00( 3 ،‬‬
‫پورافکاري‪ ،‬نصرت اله (‪ .)0349‬روانشناسي باليني‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات آزاده‬
‫جان بزرگي‪ ،‬مسعود و نوري‪ ،‬ناهيد (‪ .)0344‬شيوههاي درمانگري اضطراب و تنيدگي‪ .‬تهران‪ :‬وزارت فرهنه‬

‫‪e‬‬ ‫‪o‬‬ ‫و ارشاد اسالمي‪،‬‬

‫حاجيحسني‪ ،‬مهرداد؛ سعدي پور‪ ،‬اسماعيل؛ جعفري نژاد‪ ،‬هادي؛ رسهتمي‪ ،‬كهاوه و پيرسهاقي‪ ،‬فهيمهه (‪.)0390‬‬
‫اثربخشي موسيقيدرماني فعال و گشتالت درماني بر كاهش اضطراب امتحان‪ .‬انديشه و رفتار‪.9-01 ،)03(6،‬‬
‫‪011‬‬

‫‪v‬‬
‫حجتي‪ ،‬حميد؛ آلوستاني‪ ،‬سودابه؛آخوندزاده‪ ،‬گلبههار؛ حيهدري‪ ،‬بههروز و شهريف نيها‪ ،‬سهيد حميهد (‪.)0391‬‬

‫‪i‬‬
‫بررسي بهداشت رواني و ارتباط آن بها كيفيهت زنهدگي در معتهادين‪ .‬مجلهه دانشهگاه علهوم پزشهکي شههيد‬ ‫‪160‬‬
‫صدوقي يزد‪.017-004 ،)3(04 ،‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪h‬‬
‫خرمآبادي‪ ،‬يداهلل؛ اميني‪ ،‬ياسمن؛ دادفر‪ ،‬رضا؛ حيدريمقدم‪ ،‬رشيد؛ كيخاوني‪ ،‬ستار؛ الشهرفي حهاف ‪ ،‬اصهغر و‬
‫مظفريزاده‪ ،‬سيد سجاد (‪ .)0390‬تأثير موسيقيدرماني بر كاهش اعتياد‪ ،‬اضهطراب و افسهردگي معتهادين بهه‬ ‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬
‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫‪r‬‬
‫مواد مخدر‪ .‬فصلنامه تاريخ پزشکي‪.017-005 ،)03(4 ،‬‬
‫خلعتبري‪ ،‬جهواد و بازرگانيهان‪ ،‬ناهيهد (‪ .)0349‬مقايسهه افسهردگي‪ ،‬اضهطراب و اسهترس در مصهرفكننهدگان‬

‫‪A‬‬
‫تزريقي مواد مخدر مبتال و غيرمبتال به ‪ .HIV/AIDS‬مجله دانشگاه علوم پزشکي گيالن‪.76-43 ،74 ،‬‬
‫رضويان‪ ،‬حميد؛ بركتين‪ ،‬بهناز و محمدي سپهوند‪ ،‬سارا (‪ .)0390‬بررسي اثر موسيقي بر ميزان درد‪ ،‬اضهطراب و‬
‫فشار خون بيماران تحت درمان ريشه دندان‪ .‬مجله دانشکده دندان پزشکي اصفهان‪.430-405 ،)5(4 ،‬‬
‫زادهمحمههدي‪ ،‬عل هي (‪ .)0344‬كاربردهههاي موسههيقيدرمههاني در روانپزشههکي‪ ،‬پزشههکي و روانشناسههي‪ .‬تهههران‪:‬‬
‫انتشارات اسرار دانش‬
‫زينالي‪ ،‬علي؛ وحدت‪ ،‬رقيه و عيسوي‪ ،‬محسن (‪ .)0347‬عوامل مستعدكننده پهيش اعتيهادي معتهادان بهبوديافتهه‪.‬‬
‫مجله روانپزشکي و روانشناسي باليني ايران‪.70-79 ،)04( 0 ،‬‬
‫سليماني‪ ،‬ربابه؛ نجفي‪ ،‬كيومرث؛ الهي‪ ،‬معصومه و شرقي‪ ،‬آرش (‪ .)0390‬بررسي فراواني اضطراب و افسردگي‬
‫در بيماران معتاد تحت درمان نگهدارنده با متادون‪ .‬مجله دانشگاه علوم پزشکي گيالن‪.60-67 ، 47 ،‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ‫اسماعيل سليماني و الله صنوبر‬

‫شاملو‪ ،‬سعيد (‪ .)0347‬مراحل و فرايندهاي بهبود افراد معتاد در رواندرماني‪ .‬فصهلنامه مهددكاري اجتمهاعي‪،0 ،‬‬
‫‪.001-99‬‬
‫فالح‪ ،‬طاهره؛ سهرابي‪ ،‬فرامرز و زادهمحمدي‪ ،‬علي (‪ .)0391‬مقايسه اثربخشي موسيقيدرماني با تصهور ههدايت‬
‫شههده و راهبردهههاي شههناختي بههر كههاهش ميههزان اضههطراب دانههش آمههوزان‪ .‬فصههلنامه روان شناسههي بههاليني و‬
‫شخصيت دانشگاه شاهد‪.9-06 ،)4(3 ،‬‬
‫كاسيتي‪ ،‬مايکل و كاسيتي‪ ،‬جوليا (‪ .)0349‬موسيقيدرماني در روانپزشکي‪ .‬ترجمهه علهي زادهمحمهدي و غفهار‬
‫ملکخسروي‪ ،‬تهران‪ :‬انتشارات شباهن ‪( ،‬تاريخ انتشاربه زبان اصلي‪.)0114 ،‬‬

‫‪I‬‬ ‫‪D‬‬
‫كاملي‪ ،‬دنيا؛ حجت‪ ،‬سيدكاوه؛ جرمي‪ ،‬محمود؛ عابدي‪ ،‬عبدالعلي و كاملي‪ ،‬طيبهه (‪ .)0390‬مقايسهه مؤلفههههاي‬
‫شخصيتي و راهبردهاي مقابلهاي در مردان مبتال به مواد مخدر و افراد غيرمعتاد‪ .‬مجله دانشگاه علوم پزشهکي‬
‫خراسان شمالي‪.403-409 ،)4(5 ،‬‬

‫‪S‬‬
‫كتابي‪ ،‬صميمه؛ ماهر‪ ،‬فرهاد و برجعلي‪ ،‬احمهد (‪ .)0347‬بررسهي نيمهرخ شخصهيتي معتهادان بهه مهواد مخهدر بها‬
‫استفاده از دو نظام شخصيتي كلونينجر و آيزنک‪ .‬فصلنامه اعتياد پژوهي‪.45 ،)7(0 ،‬‬

‫‪f‬‬
‫مالزاده‪ ،‬جواد و عاشوري‪ ،‬احمد(‪ .)0344‬بررسي اثربخشي درمان گروههي شهناختي‪-‬رفتهاري در پيشهگيري از‬

‫‪010‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪o‬‬
‫عود و بهبود سالمت رواني افراد معتاد‪ .‬ماهنامه دانشور رفتار دانشگاه شاهد‪.0-00،00 ،)4( 06،‬‬
‫ملکي‪ ،‬زيبا؛ عشايري‪ ،‬حسن؛ جعفري‪ ،‬سيده زهرا؛ علوي‪ ،‬كاوه و عظيمي‪ ،‬سميه (‪ .)0349‬بررسهي اثهر موسهيقي‬
‫در كهاهش اضهطراب معالجهات انهدودانتيکس دندانپزشههکي‪ .‬مجلهه دانشهکده دندانپزشهکي دانشهگاه علههوم‬
‫پزشکي شهيد بهشتي‪.065-070 ،)3(04 ،‬‬
‫‪161‬‬

‫‪i‬‬ ‫‪v‬‬
‫نادري‪ ،‬فيروزه؛ آقايي‪ ،‬آرمان؛ محمدزاده‪ ،‬محمد؛ ناظمي‪ ،‬صهمد؛ سهلماني‪ ،‬فريبها و رشهوند‪ ،‬مرتضهي (‪.)0393‬‬
‫مقايسه تأثيرنوع موسيقي بر آستانه درد‪ ،‬اضطراب‪ ،‬پاسهخههاي رفتهاري درد و پارامترههاي هموديناميهک در‬

‫‪h‬‬
‫حين تعويض پانسمان در بيماران سوختگي‪ .‬فصلنامه افق دانش‪.64-64 ،)0(01،‬‬
‫سال نهم‪ ،‬شماره ‪ ،35‬پایيز ‪9314‬‬
‫‪Vol. 9, No. 35, Autumn 2015‬‬

‫‪c‬‬
‫ناستيزايي‪ ،‬ناصر (‪ .)0346‬بررسي عوامل خانوادگي عود اعتياد از ديدگاه معتادان خود معرف به مراكهز تهرك‬
‫اعتياد شهرستان زاهدان‪ .‬فصلنامه دانشکده بهداشت يزد‪.07-04 ،)0(6،‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪r‬‬
‫هاشمي‪ ،‬سيما و ذاكري مقدم‪ ،‬معصومه (‪ .)0390‬بررسي مقايسهاي تأثير آرامسازي عضالني و موسيقيدرمهاني‬
‫بر سطح اضطراب بيماران در انتظار كاتتريسم قلبي‪ .‬نشريه پرستاري قلب و عرو ‪.00-31 ،)4(0 ،‬‬
‫‪Allred, K. D., Byers, J. F., & Sole M. L. (2010). The effect of music on‬‬
‫‪postoperative pain and anxiety. Pain management nursing journal, 11(1), 5-16.‬‬
‫‪Applebaum, A., Bullis, J., & Traeger, L. (2010). Rates of mood and anxiety‬‬
‫‪disorders and contributors to continued heroin use in methadone maintenance‬‬
‫‪patients: a comparison by HIV status. Neurobehavioral HIV medicine, 2, 49-62.‬‬
‫‪Argstater, S., Haberbosch, K., & Bolay, A. (2011). Study of the effectiveness of‬‬
‫‪musical stimulation during intracardiac catheterization. Journal of cardiovascular‬‬
‫‪nursing, 95(10), 55-60.‬‬
‫‪Charney, D., Palacios, J., Negrete, J., Pobkin, P., & Gill, K. (2005). Association‬‬
‫‪Between concurrent Depression and Anxiety and six- Month outcome of‬‬
‫‪Addiction Treatment. Psychiatric services, 56(8), 927-933.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
 ...‫ صفت معتادین در‬-‫اثربخشي موسيقيدرماني بر اضطراب حالت‬

Ghetti, C. M. (2011). Effect of music therapy with emotional-approach coping on

pre-procedural anxiety in cardiac catheterization. Unpublished Dissertation,
University of Kansas.
Hakwoort, L., & Dijkstra I. (2007). Music Therapy and addiction; can research
support its effect? Music Therapy Today, 3, 343-348.
Ilgen, M., Jain, A., Kim, H. M., & Trafton, J. A. (2008). The effect of stress on
craving for methadone depends on the timing of last methadone dose. Behave Res
Therapy, 46(10), 1170-1175.
Kelly, M. (2004). Complementary and alternative medical therapies for children
with cancer. European journal of Cancer Se, 40(14), 2041-2046.

I D
Kenyon, T. (2007). Effect of music therapy on surgical and cancer patients. Breast
care, 2(1), 217-220.
Lee, J., Herrenkohl, T., & Kosterman, R. (2013). Educational inequalities in the co-
occurrence of mental health and substance use problems and its adult socio-

f S
economic consequences: a longitudinal study of young adults in a community
sample. Public health, 127(8), 745-753
Noel, X., Brevers, D., & Bechara, A. (2013). A neurocognitive approach to
understanding the neurobiology of addiction. Current opinion in neurobiology,
23(4), 632-638.

Therapy Today, 3, 334-342.

e o
Nunes, E. V., & Levin, F. R. (2004). Treatment of depression in patients with
alcohol or other drug dependence. A meta- analysis. Journal of the American
Medical Association, 291(15), 1887-1896.
Punkanen, M. (2007). Music Therapy as a part of drug rehabilitation. Music
011
Health.http://stress.about.com.
v
Scott, E) .2014(. How music affects us and why music therapy promotes.

i
Stein, M. D., Herman, D. S., Kettavong, M., Cioe, P. A., Friedman, P. D., Tellioglu,
162

h
T., & Anderson, B. J. (2010). Antidepressant treatment does not improve

9314 ‫ پایيز‬،35 ‫ شماره‬،‫سال نهم‬

Vol. 9, No. 35, Autumn 2015
buprenorphine retention among opioid-dependent persons. Journal of substance

c
abuse treatment, 39, 157-166.
Winkelman, M. (2001). Alternative and traditional medicine approaches for

r
substance abuse programs: a shamanic perspective. International Journal of Drug
policy, 12, 337-351.

A
www.SID.ir