Θέματα Γραπτών Προαγωγικών Εξετάσεων Β Γυμνασίου

1.Στο εργαστήριο τοποθετήσαμε διάφορα βαράκια στο άκρο ενός ελατηρίου (Δύναμη, F) και μετρήσαμε τις
αντίστοιχες επιμηκύνσεις Δx. Στον ακόλουθο πίνακα γράφονται κάποιες από αυτές τις τιμές.

Δύναμη F (N) 0 0,5 1 1,5 2 3

Επιμήκυνση Δx (cm) 0 2 4 8 10 12 16

1α. Να μεταφέρεις τον πίνακα στο γραπτό σου και να συμπληρώσεις τα άδεια κελιά, ώστε το ελατήριο της μέτρησης να
ακολουθεί το νόμο του Hooke.

1β. Να διατυπώσεις (με λέξεις) το νόμο του Hooke.

1γ. Για να πετύχεις επιμήκυνση 10cm σε άλλο ελατήριο, πρέπει να ασκήσεις δύναμη 2,2Ν.
Πώς μπορείς να χαρακτηρίσεις το δεύτερο ελατήριο: «σκληρότερο» ή «χαλαρότερο» από το πρώτο;
«σκληρότερο»: όταν δυσκολεύεσαι να το ανοίξεις περισσότερο, απ’ ότι ένα «χαλαρότερο».

2. Το αερόστατο- παιχνίδι της δεξιά εικόνας, έχει βάρος w=5N.

2α. Να σχεδιάσεις στο γραπτό σου το αερόστατο (δεξιό σχήμα) και να σημειώσεις τις δυνάμεις του βάρους
του (w) και της άνωσης (Α) που δέχεται από τον ατμοσφαιρικό αέρα. Να λάβεις υπόψη σου ότι η άνωση
είναι μεγαλύτερη από το βάρος.

2β. Για να ισορροπήσει το αερόστατο κοντά στο έδαφος, του ασκούν δυνάμεις δυο μαθητές
(αριστερό σχήμα). Ο Άρης ασκεί την F1 =6N ενώ την F2 = 8N ο Γιώργος. Να σχεδιάσεις
(καινούργιο σχήμα) και να υπολογίσεις τη συνισταμένη των δυνάμεων F1 και F2 (οι δυνάμεις
F1 και F2 είναι κάθετες μεταξύ τους).

2γ. Αν με την επίδραση της συνισταμένης των F1 και F2, του βάρους και της άνωσης
το αερόστατο ισορροπεί, να υπολογίσεις την τιμή της άνωσης.

3. Στο εργαστήριο μετρήσαμε την άνωση που δέχεται ένα στερεό με δύο μεθόδους.
3α. Η πρώτη μέθοδος περιγράφεται από 1 2 3 4
τα τέσσερα διπλανά σχήματα.
Να εκτιμήσεις αν τα σχήματα είναι
τοποθετημένα με τη σειρά που
εξελίχθησαν οι δραστηριότητες στο
εργαστήριο. Αν όχι, να υποδείξεις με τους
αριθμούς των σχημάτων, τη σωστή 0,80kg 0, 20kg
σειρά.

3β.Να υπολογίσεις την άνωση που δέχεται η σφαίρα που βυθίστηκε στο νερό (σχήμα 3). Θυμήσου ότι μάζα 1kg έχει
βάρος 10Ν.

3γ. Η δεύτερη μέθοδος περιγράφεται στα δυο διπλανά σχήματα.

Να υπολογίσεις την άνωση και με τον δεύτερο τρόπο.
Συμφωνούν τα αποτελέσματα του πρώτου με τον δεύτερο τρόπο;

1
4. Η μάζα της Γης είναι περίπου 80 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα
της Σελήνης.

4α. Να σχεδιάσεις στο γραπτό σου ένα σχήμα παρόμοιο με το διπλανό

και να σημειώσεις το διάνυσμα της δύναμης (βέλος) που ασκεί η
Σελήνη στη Γη. Να την συμβολίσεις με το σύμβολο FΣ.

4β. Η δύναμη που ασκεί η Σελήνη στη Γη:

Ι. είναι 80 φορές μικρότερη από τη δύναμη που ασκεί η Γη στη Σελήνη.
ΙΙ. είναι ίση με τη δύναμη που ασκεί η Γη στη Σελήνη
ΙΙΙ. Είναι 80 φορές μεγαλύτερη από τη δύναμη που ασκεί η Γη στη Σελήνη
Επέλεξε αυτό που θεωρείς σωστό.

4γ. Να δικαιολογήσεις αυτό που διάλεξες.

5. Η εικόνα αναπαριστά ένα κατακόρυφο μεταλλικό αυλάκι (οδηγό) μέσα στο οποίο αφήνεται χωρίς σπρώξιμο, να
κινηθεί μια μικρή μεταλλική μπίλια και να διανύσει το αυλάκι για πρώτη φορά, ξεκινώντας από το σημείο 3.
Να υποθέσεις ότι στη δραστηριότητα δεν υπάρχει απώλεια μηχανικής ενέργειας.

5α.Να διατυπώσεις την αρχή διατήρησης της μηχανικής ενέργειας.

5β. Στο σημείο 1, θα μηδενιστεί η ταχύτητα της μπίλιας ή όχι;

Να εξηγήσεις την επιλογή σου.

5γ. Να τοποθετήσεις με αύξουσα σειρά (από τη μικρότερη προς τη

1 3 μεγαλύτερη) τις δυναμικές ενέργειες που έχει η μπίλια στα τρία
σημεία 1, 2, 3 ως προς τη βάση στήριξης. Χρησιμοποίησε γι αυτές
τα σύμβολα U1, U2 και U3.
h1 h2
2 5δ. Να τοποθετήσεις με αύξουσα σειρά τις κινητικές ενέργειες των
τριών σημείων 1, 2, 3. Χρησιμοποίησε γι αυτές τα σύμβολα Eκ1, Eκ2
και Eκ3.

6. Η διπλανή φωτογραφία που τραβήχτηκε στο εργαστήριό μας, περιγράφει την ακόλουθη δραστηριότητα.
Ο δοκιμαστικός σωλήνας μισογέμισε με χρωματιστό νερό και αντιστράφηκε μέσα σε ποτήρι που περιείχε κι’ αυτό νερό. Μια
ποσότητα νερού κατέβηκε από το σωλήνα στο ποτήρι και το νερό ισορρόπησε στη θέση που
περιγράφει η φωτογραφία.
Το ύψος του νερού στο σωλήνα από την ελεύθερη επιφάνεια του νερού στο ποτήρι, μετρήθηκε
και βρέθηκε h=0,05 m.

6α. Τι θα συνέβαινε, αν στο πάνω μέρος του σωλήνα δεν υπήρχε αέρας;
Λάβε υπόψη σου ότι η ατμόσφαιρα μπορεί να συγκρατήσει μια στήλη νερού που γεμίζει εντελώς
ένα σωλήνα 10m.

6β. Τα σημεία Α και Β βρίσκονται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο, που καθορίζεται από την
επιφάνεια του νερού στο ποτήρι. Ποια είναι η σχέση της πίεσης στο σημείο Α ( pΑ) με την πίεση
στο σημείο Β (pΒ);

6γ. Σχολίασε με τους χαρακτηρισμούς σωστό (Σ) ή (Λ) τις ακόλουθες τρεις προτάσεις:
Η τιμή της πίεσης στο σημείο Β (pΒ) μπορεί να προκύψει:
Ι. μόνο από τον υπολογισμό της πίεσης της στήλης του νερού;
ΙΙ. μόνο από τον υπολογισμό της πίεσης του εγκλωβισμένου αέρα;
ΙΙΙ. αν λάβεις υπόψη σου και τις δυο προηγούμενους τιμές.

6δ.Να υπολογίσεις την πίεση του εγκλωβισμένου αέρα στο εσωτερικό του σωλήνα, πάνω από το νερό.
Να θεωρήσεις ότι η πυκνότητα του νερού είναι ρ=1000 kg/m3, η επιτάχυνση της βαρύτητας είναι g=10 m/s2 και η
ατμοσφαιρική πίεση είναι pατ=100.000Ν/m2.

2
7α. Διαθέτεις 1kg καθαρού μολύβδου και 10 kg καθαρού αλουμινίου.
Σε ποιο φυσικό μέγεθος αναφέρονται οι τιμές αυτές;
Ποιο ακόμα φυσικό μέγεθος πρέπει να χρησιμοποιήσεις για να μπορέσεις να κάνεις τη σύγκριση αυτών των πυκνοτήτων
των δυο ποσοτήτων;

7β.Στη διπλανή φωτογραφία ένα μεταλλικό παξιμάδι επιπλέει στο επίσης

μεταλλικό υγρό που βρίσκεται στο δοχείο. Να επιλέξεις ποια από τις
ακόλουθες τιμές της πυκνότητας αντιστοιχεί στο παξιμάδι και ποια στο
μεταλλικό υγρό: 13600Kg/m3, 7800kg/m3

7γ. Όταν επεξεργαστείς το παξιμάδι στον τόρνο, κάποια μικρά κομμάτια

(γρέζια) θα αποκολληθούν.
Ρίξε αυτά τα κομματάκια μέσα στο προηγούμενο υγρό.
Θα βυθιστούν ή θα επιπλεύσουν;
Εξήγησε την επιλογή σου.

8.Οι «αθλητές» του διπλανού σχήματος «γυμνάζονται».

Ο «ψηλός» κρατά τη μπάλα ακίνητη στη θέση Α. G
Μετά από λίγο, την πετά προς τα πάνω.
Αυτή περνά από τη θέση Β και φτάνει στην πιο ψηλή θέση που είναι η Γ. B
Η μάζα της μπάλας είναι m=500g.

Να ζωγραφίσεις στο γραπτό σου μόνο τη μπάλα στις τρεις θέσεις Α, Β, Γ.

8α. Να σημειώσεις τις δυνάμεις που ασκούνται στη μπάλα στη θέση Β και να υπολογίσεις τη
A
συνισταμένη (Fo,Β).

8β. Να σημειώσεις τις δυνάμεις που ασκούνται στη μπάλα στη θέση Γ και να υπολογίσεις τη
συνισταμένη (Fo,Γ).

8γ. Να σημειώσεις τις δυνάμεις που ασκούνται στη μπάλα στη θέση Α όταν ακόμα την
κρατάει ο «ψηλός» και να υπολογίσεις τη συνισταμένη (Fo,Α).

9. Η ατμοσφαιρική πίεση στην επιφάνεια της θάλασσας είναι ίση με 1atm (ατμόσφαιρα).
Η υδροστατική πίεση σε βάθος 10m από την επιφάνεια της θάλασσας είναι και αυτή
περίπου ίση με 1atm.

9α. Πόση θα είναι η συνολική πίεση (ατμοσφαιρική και υδροστατική) σε βάθος 10m και πόση
σε 20m;
Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου.
Θεώρησε ότι το νερό είναι ακίνητο.

9β. Στη διπλανή εικόνα αναπαριστάνεται μία εργαστηριακή δραστηριότητα (στο εργαστήριο
έγινε με μολύβι αντί του
χάρακα).
Όταν χτυπήσεις με το σφυρί το ελεύθερο άκρο του
χάρακα, ενώ ο υπόλοιπος χάρακας είναι
καλυμμένος με την εφημερίδα, αυτός σπάει.
Να εξηγήσεις το φαινόμενο.

9γ. Οι πιο έμπειροι πειραματιστές βρέχουν λίγο το

τραπέζι με νερό και μετά τοποθετούν το χάρακα
και την εφημερίδα. Με αυτό τον τρόπο
προσπαθούν να πετύχουν να κολλάει καλά η
εφημερίδα στην επίπεδη και χωρίς πόρους επιφάνεια του τραπεζιού.
Τι θέλουν να εξασφαλίσουν με αυτή τη ρύθμιση;

3
Τα θέματα επιδίωξαν την αξιολόγηση της διδασκαλία και της μάθησης στον πρωταρχικό χειρισμό των 1 ου & 3ου νόμου,
του λογισμού των διανυσμάτων των δυνάμεων, της στατικής συμπεριφοράς των ρευστών, της ελαστικότητας (ελατήριο)
καθώς και της διατήρησης της μηχανικής ενέργειας.
Η μελέτη της κίνησης, θεωρήθηκε λιγότερο σημαντική ως περιεχόμενο και δεν εντάχθηκε στην εξεταστέα ύλη.

Τα θέματα αναπτύχθηκαν ως εξής:

1.με ένα πρώτο απλό περιγραφικό ερώτημα (π.χ. ανάκληση νόμου, απλή διανυσματική αναπαράσταση, απλή περιγραφή
των εμπλεκομένων παραμέτρων, χρονική εξέλιξη δραστηριοτήτων που τις αναπαριστούσε ένα σχήμα αλλά με λάθος σειρά)

2.με ένα δεύτερο ερώτημα που ζητά αναγνώριση κάποιων χαρακτηριστικών φυσικών εννοιών ή φαινομένων (π.χ.
σύγκριση τιμών φυσικών μεγεθών, συμπλήρωση τιμών σε πίνακες τιμών, απλούς υπολογισμούς). Σε κάποια θέματα
προστέθηκε ένα ακόμα, παρόμοιου επιπέδου ερώτημα, για να διευκολύνει την απάντηση του τελευταίου, πιο απαιτητικού
σε σχέση με τα προηγούμενα, ερωτήματος.

3.το τελευταίο ερώτημα σκοπεύει να αξιολογήσει την ικανότητα αξιοποίησης πινάκων με τιμές, αριθμητικούς
υπολογισμούς συνθετότερους από τους προηγούμενους και αιτιολογήσεις ή αξιολογήσεις απλών πειραματικών
δραστηριοτήτων.

Οι διατυπώσεις στόχευσαν να προκαλούν ενδιαφέρον, αλλά κυρίως να μην αποτρέπουν τους μαθητές να ασχοληθούν με τα
θέματα

μέσο
f
Θέμα σχετικό
σκορ
58 3ος νόμος (Θ4) 1,6
52 ελαστικότητα (Θ1) 1,9
49 λογισμός δυνάμεων (Θ2) 2,0
44 πυκνότητα (Θ7) 2,1
41 υπολογισμός της άνωσης (Θ3) 1,8
29 Δ. Μηχ. Ενέργειας (Θ5) 1,5
υπολογισμός πίεσης εγκλωβισμένου
26 1,8
αέρα (Θ6)
26 ερμηνεία λειτουργίας Patm (Θ9) 1,1
20 «Αριστοτελικές περιγραφές» (Θ8) 1

Οι μαθητές σχετικά με τις επιδόσεις τους στο συγκεκριμένο αξιολογικό δοκίμιο,

διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, που δεν διεκδικούν στατιστική ακρίβεια και θα πρέπει να αναγνωστούν μόνο ως τάσεις:

Α. 21 μαθητές απαντούν κυρίως στις ερωτήσεις που ζητούν απλές περιγραφές (βαθμοί μεταξύ 3-9).

Β. 25μαθητές τα καταφέρνουν και σε ερωτήσεις αναγνώρισης φαινομένων και εννοιών (βαθμοί μεταξύ 10-14).

Γ. 15 μαθητές απαντούν και στις απαιτητικότερες ερωτήσεις της 3ης κατηγορίας (βαθμοί 15-20).

Ι. Τα χαμηλότερα μέσα σχετικά σκορ ( από 1 ως 1,5), συσχετίζονται εύλογα με μικρή επιλεξιμότητα θεμάτων (τα
επιλέγουν από 20 ως 29 μαθητές).

ΙΙ. Τα υψηλότερα μέσα σχετικά σκορ (από 1,6 ως 2,1) συσχετίζονται φυσικά με μεγαλύτερη επιλεξιμότητα (τα επιλέγουν
από 41 ως 59 μαθητές).

Αυτή η διαφοροποίηση δηλώνει ότι οι μαθητές μας διαχώρισαν τα θέματα σε «ευκολότερα» και «δυσκολότερα».
Για ένα αξιολογικό δοκίμιο που απαιτεί απάντηση σε 6/9 θέματα, έχει ενδιαφέρον ότι 5/9 θέματα αντιμετωπίστηκαν ως
«ευκολότερα» και 4/6 «δυσκολότερα». Και βέβαια αυτό το αποτέλεσμα, δύσκολα προκύπτει, τουλάχιστον από μας, ως
προϊόν αυστηρού προγραμματισμού.

Οι μαθητές μας ανταποκρίθηκαν σε ποσοστό 86% στην διαπραγμάτευση του μέγιστου αριθμού των θεμάτων (6/9), ο
καθείς βέβαια με τα όπλα του.

4
Ι. Ως «δυσκολότερα» αναδείχθηκαν δύο εννοιολογικά (Θ5 & Θ8) και δυο πειραματικά θέματα (Θ6 & Θ9) που όμως και
αυτά απαιτούσαν σχετικά αυστηρή διαχείριση της υπερπίεσης.

Η αριστοτελική συγκρότηση της σκέψης (Θ8) και ο λειτουργικός χειρισμός της Δ. Μηχ. Ενέργειας (Θ5)αποτελούν δύσκολα
έργα γι όλες τις ηλικίες. Όμως εκτιμούμε ότι η ουσιαστική τους αξιολόγηση δεν πρέπει να «κουκουλώνεται», αφού οι
μαθητές θα σκοντάφτουν διαχρονικά επάνω τους, ιδιαίτερα όσοι θα ασχολούνται με τη Φυσική σε οποιοδήποτε επίπεδο.

Δυσκολία όμως υπήρξε και στη διαχείριση του γιατί μια εφημερίδα μπορεί να λειτουργήσει, ως αποτελεσματικό αντίβαρο
όταν έχει ένα μόνο μέτωπο προς την ατμόσφαιρα (Θ9), όπως και στον «υπολογισμό της πίεσης εγκλωβισμένου αέρα» (Θ6).
Το δεύτερο θέμα (Θ6) δεν επιλέχτηκε από πολλούς, αλλά οι «ερωτήσεις- βοήθειες» (6α & 6γ) οδήγησαν όσους το επέλεξαν
σε καλύτερο μέσο σχετικό σκορ από το Θ91. Στο Θ9 η προταθείσα «ερώτηση - βοήθεια» 9α, απεδείχθη δυσκολότερη από
την ίδια την πραγμάτευση του φαινομένου (9β & 9γ). Με πιο καθαρά λόγια οι σχεδιασμοί μας εδώ απέτυχαν.

ΙΙ. Ως «ευκολότερα» αναγνωρίστηκαν από τους μαθητές θέματα που προτείνουν συγκρίσεις δεδομένων (πυκνότητα, Θ7)
ή απλούς αριθμητικούς λογισμούς βασισμένους σε απλούς κανόνες (ελαστικότητα – Hooke Θ1, υπολογισμός της
Αρχιμήδειας άνωσης Θ3) και τυπικό φορμαλισμό (λογισμός δυνάμεων Θ2).
Δημοφιλής είναι και ο 3ος νόμος (Θ4), αλλά επειδή πραγματεύεται και αυτός ένα ακόμα αντιδιαισθητικό χαρακτηριστικό
της δύναμης (συμμετρική αλληλεπίδραση μεγάλων-μικρών μαζών) καταγράφει το μικρότερο σχετικό μέσο σκορ σ’ αυτή
την κατηγορία.

Ένα μόνο σχόλιο.

Τα πειραματικά θέματα, όταν δεν απαιτούν μόνο φαινομενολογικές περιγραφές στην καθημερινή γλώσσα ή απλούς
αριθμητικούς λογισμούς βασισμένους σε απλούς κανόνες αλλά ζητούν χειρισμό μοντέλων, αποδεικνύονται προφανώς
εξίσου απαιτητικά στη διδασκαλία, τη μάθηση και την αξιολόγηση με τα τυπικά θέματα που πραγματεύονται αφηρημένες
έννοιες.
Από την άλλη, αποτελούν μια διαδρομή για να συνδεθούν τα δυο θεμέλια της Φυσικής, δηλαδή ο κόσμος των μοντέλων με
αυτόν της εμπειρικής μεθοδολογίας, ειδικά σε μια περίοδο που η υπερτροφική διδακτική διαχείριση των μοντέλων στη
σχολική πράξη απαιτεί εκτονωτικές διεξόδους.

1
και από τα άλλα δυο της ίδια κατηγορίας (Θ5 & Θ8)
5