OBRADA GLODANJEM I STRUGANJEM

Obrada struganjem je postupak obrade prvenstveno rotacionih delova (vijaka,

navrtki, osovina, vratila, čaura, remenica, ...).
Ostvaruje se tako što predmet obrade izvodi glavno obrtno kretanje, a alat
pomoćno pravolinijsko kretanje (slika 4.1).
Relativna kretanja alata i predmeta obrade uslovljavaju i vrstu proizvodne operacije u
obradi struganjem (uzdužna i poprečna obrada, izrada konusa i sl.).

Glavno kretanje (1) je definisano brzinom rezanja (V, m/min) - brojem obrtaja
predmeta obrade (n, o/min).
Pomoćno kretanje (2) je određeno korakom (S, mm/o - aksijalno pomeranje alata za
jedan obrt predmeta obrade) i brzinom pomoćnog kretanja (Vp, mm/min)
.

PROIZVODNE OPERACIJE U OBRADI STRUGANJEM

Proizvodne operacije obrade struganjem se, prema kvalitetu obrađene površine,

razvrstavaju na proizvodne operacije: grube i fine obrade, odnosno proizvodne
operacije:
♦ prethodne i
♦ završne obrade,
pri čemu su proizvodne operacije prethodne obrade operacije grube obrade, a
proizvodne operacije završne obrade operacije grube ili fine obrade.

Obradom struganjem (slika 4.4) se realizuje veliki broj operacija kao što su:
♦ uzdužna obrada (spoljašnja i unutrašnja - a),
♦ poprečna obrada (spoljašnja i unutrašnja, usecanje, prethodno i završnoodsecanje
- b),
♦ izrada konusa (spoljašnjeg i unutrašnjeg - c),
♦ izrada profila (profilnim alatom i kopiranjem - d),
♦ nerotaciono struganje (prizmatičnih delova i leđno struganje - e),
♦ izrada navoja (spoljašnjeg i unutrašnjeg - f),
♦ izrada i obrada otvora i rupa itd.

ALATI U OBRADI STRUGANJEM

Strugarski noževi su raznovrsni po obliku, dimenzijama i vrsti alatnog
materijala.
Prema vrsti obrade razlikuju se strugarski noževi za spoljašnju obradu (uzdužnu i
poprečnu), unutrašnju obradu, usecanje i odsecanje, izradu navoja i sl.
Prema kvalitetu površine strugarski noževi se razvrstavaju na strugarske noževe za
grubu (prethodnu) I završnu (finu) obradu.
Prema obliku strugarski noževi mogu biti pravi, savijeni i krstasti (slika 4.5), a prema
obliku poprečnog preseka drške pravougaoni, kvadratni i kružni.

Prema smeru kretanja u toku obrade strugarski noževi se dele na leve, desne i čeone
(slika 4.6). Orijentacija se određuje položajem palca ruke.

Prema vrsti alatnog materijala razlikuju se strugarski noževi od brzoreznog čelika, sa

lemljenim pločicama od tvrdog metala i mehanički pričvršćenim pločicama savremenih
alatnog materijala.
Za izradu strugarskih noževa danas se uglavnom koriste tvrdi metali , rezna
keramika i super tvrdi materijali u vidu okretnih (izmenjivih) pločica.
Pločice se mehanički vezuju za nosače alata, tako da se formiraju različiti tipovi
strugarskih noževa (slika 4.7).
Strugarski noževi sa okretnim pločicama se ne oštre, već se pločica okreće sve dok se
ne iskoriste sve rezne ivice. Iskorišćene i pohabane pločice se prikupljaju i upućuju na
reciklažu.
Strugarski noževi sa lemljenim pločicama (slika 4.8) se retko koriste u savremenoj
industriji. To iz razloga što je njihova izrada skuplja, a i troškovi eksploatacije su veći
zbog potrebe preoštravanja alata (troškovi oštrenja i obrade).
Brzorezni čelici se koriste za izradu profilnih noževa namenjenih obradi složenih i
profilisanih površina na jednovretenim i viševretenim automatskim strugovima
(slika4.9).

DELOVI STRUGARSKOG NOZA

Strugarski nož (slika 4.10) se sastoji od:

� tela alata na kome se nalaze rezni elementi (rezni klin) i

� drške preko koje se izvodi postavljanje i pričvršćivanje na nosač alata.
GEOMETRIJA STRUGARSKOG NOZA

Reznu geometriju strugarskog noža (slika 4.13), pored uglova reznog klina :
γ – grudni ugao, α - leđni ugao i β - ugao klina, određuju:
� κ − napadni ugao - ugao između projekcija glavne rezne ivice i pravca
pomoćnog kretanja na osnovnu ravan,
� κ1 - pomoćni napadni ugao - ugao između projekcija pomoćne rezne ivice i
pravca pomoćnog kretanja na osnovnu ravan,
� ε - ugao vrha - ugao između projekcija glavne i pomoćne rezne ivice na
osnovnu ravan,
� λ - ugao nagiba rezne ivice (sečiva) - ugao koji zaklapa glavna rezna ivica sa
osnovnom ravni i
� r - radijus vrha noža.

ELEMENTI REZIMA OBRADE PRI STRUGANJU

Režim obrade u obradi struganjem (slika 4.16) je određen brzinom rezanja:

odnosno brojem obrta predmeta obrade:

korakom: S, mm/o - pomeranjem alata za jedan obrt predmeta obrade, a ređe i

brzinom pomoćnog kretanja:

Na osnovu parametara režima obrade definiše se i glavno vreme obrade:

gde su, pored poznatih veličina:

i = δ /(2 a) - broj prolaza; δ, mm - dodatak za obradu; a u mm - dubina rezanja;
L = l +e, mm - hod alata; l, mm - dužina obrade i e = 2 - 5 mm - prilaz alata.

MAŠINE U OBRADI STRUGANJEM

Mašine u obradi struganjem (strugovi) se, u zavisnosti od obima proizvodnje,

razvrstavaju na strugove za:
� pojedinačnu proizvodnju,
� serijsku proizvodnju i
� masovnu proizvodnju.

Strugovi za pojedinačnu proizvodnju

Strugovi za pojedinačnu proizvodnju su strugovi koji se lako mogu prilagoditi prelazu sa
jedne konfiguracije predmeta obrade na drugu, sa jednih dimenzija na druge.
To su:
- univerzalni strugovi,
- strugovi sa vučnim vretenom,
- strugovi sa vodećim vretenom,
- strugovi za leđno struganje,
- strugovi za poprečnu obradu i sl.

Univerzalni strugovi su strugovi namenjeni realizaciji različitih proizvodnih

operacija. Osnovu gradnje čine pogonski elektromotor (1), prenosnik glavnog kretanja
(2), izmenjiva grupa zupčanika (3), prenosnik pomoćnog kretanja (4), glavno vreteno
(5), vučno vreteno (6), vodeće vreteno (7), nosač alata (8) i konjic (9). Obrtno kretanje
se od elektromotora prenosi na glavno vreteno i predmet obrade (10), a preko
izmenjive
grupe zupčanika, prenosnika za pomoćno kretanje i mehanizma za pretvaranje obrtnog
u pravolinijsko kretanje, nosač alata dobija pomoćno pravolinijsko kretanje. Na nosač
alata se postavlja rezni alat. Vodeće vreteno se, umesto vučnog, uključuje pri izradi
navoja na strugu.

Strugovi za serijsku proizvodnju

Strugovi za serijsku proizvodnju se koriste za izradu većeg broja istih delova ili
izvođenje većeg broja operacija na istom predmetu obrade. To su: višesečni strugovi,
kopirni strugovi, revolver strugovi sa horizontalnom i vertikalnom revolver glavom i sl.
Višesečni strugovi imaju nosač alata sa većim brojem reznih alata. Time je
obezbeđena istovremena obrada većeg broja površina (slika 4.35.a).
Kod kopir strugova na nosaču alata se nalazi i šablon. Strugarski nož se, u procesu
obrade, kreće u skladu sa kretanjem pipka šablona (slika 4.35.b) i kopira oblik šablona
na predmetu obrade.
Osnovu konstrukcije revolver strugova čini revolver glava (1- slika 4.36) sa većim
brojem alata poređanih prema redosledu izvođenja operacija - zahvata. Pored revolver
glave strugovi imaju i dodatne nosače alata (2). Time je obezbeđena kompletna izrada
delova različite konfiguracije.
Osnovne eksploatacijske karakteristike strugova za serijsku proizvodnju obuhvataju,
pored karakteristika strugova za pojedinačnu proizvodnju, i broj nosača alata i broj
alata
koji prihvata revolver glava.

Strugovi za masovnu proizvodnju

Strugovi za masovnu proizvodnju su strugovi koji obezbeđuju smanjenje
komadnog vremena i smanjenjem pomoćnog vremena. To su strugovi namenski
projektovani i izgrađeni za konkretne proizvode (slika 4.37) ili grupu sličnih proizvoda:
automatski strugovi, automati za dugačke delove, revolver - automatski strugovi i sl.