วรรณคดีมัทนะพาธา

CONTENT
พิจารณาเนื้อเรื่องและกลวิธี พิจารณาการใชภาษา
เนื้อเรื่องยอ การสรรคํา
การเรียบเรียงคํา
โครงเรื่อง การใชโวหาร
ตัวละคร คุณคาดานตางๆ
ฉากทองเรื่อง
บทเจรจา
แกนเรื่อง
 เนื้อเรื่องยอ !
สุเทษณใหมายาวิน บริวารของสุเทษณใชเวทมนตรคาถาไปสะกดใหนางมายังวิมานของสุเทษณเทพบุตร แตก็ยังไมพอใจเพราะวา สุเท
ษณเห็นวานางมัทนาตอบคำถามของเขาเหมือนผูไมมีสติอยูกับเนื้อกับตัว จึงใหมายาวินคลายมนตรสะกด เมื่อนางรูสึกตัวก็ตกใจกลัวที่เขาไปถึงวิมาน
ของสุเทษณ สุเทษณจึงถือโอกาสฝากรัก มัทนาแสดงความจริงใจวานางไมไดรักสุเทษณจึงไมอาจรับรักได เมื่อไดยินดังนั้นสุเทษณไมพอใจนางมัทนา
จึงสาปใหนางจุติจากสวรรคไปเกิดบนโลกมนุษยโดยนางเปนผูรองขอใหตนเองเกิดไปเปนดอกกุหลาบในปาหิมาวันโดยเปดโอกาสใหนางกลายรางเปน
มนุษยไดเมื่อถึงคืนวันเพ็ญเพียงหนึ่งวันกับหนึ่งคืนเทานั้นและเมื่อใดที่นางมีรักเมื่อนั้นจึงจะพนคำสาปและกลายรางเปนมนุษยไดอยางปกติ หากเมื่อใด
ที่นางมีทุกขเพราะความรักก็ใหนางออนวอนตอพระองคและพระองคจะชวยเหลือ

เมื่อนางลงมาจุติเปนดอกกุหลาบบนโลก ฤษีกาละทรรศินมาพบตนกุหลาบและนำกลับไปปลูกที่อาศรมของตน เมื่อมัทนากลายเปนมนุษยก็

เลี้ยงดูและรักใครเยี่ยงลูกของตน จนวันหนึ่ง ทาวชัยเสนไดพบกับมัทนาและก็ตกหลุมรักกัน ทาวชัยเสนไดพานางมัทนากลับไปที่วัง จัณฑีผูเปนมเหสี
รูสึกริษยา นางเลยใชกลอุบายโดยใหมัทนาคอมขาหลวง เพื่อทำใหเขาใจผิดวามัทนารักทหารของทาวชัยเสน ทาวชัยเสนกริ้วสั้งประหารนางมัทนา แต
โชคดีที่เพชรฆาตผูสงสารในตัวนางจึงไมประหารนาง และไดปลอยนางหลังจากนั้น นางมัทนากลับไปที่ปาหิมะวันดวยความชวยเหลือของลูกศิษยของ
ฤษีผูที่เก็บเธอมาเลี้ยง นางมัทนาขอรองใหสุเทษณพานางกลับไปที่สวรรค สุเทษณบอกวาตองรับรักจากเขากอน แตนางก็ยังปฏิเสธ จนทำใหสุเท
ษณสาปเธอใหกลายเปนกุหลาบตลอดไป หลังจากที่โดนสาป ทาวชัยเสนจึงนำกุหลาบไปปลูก
โครงเรื่อง
 ๒.๒ นางมัทนาพบรักกับทาวชัยเสน แตก็ตองพบกับอุปสรรคเพราะนางจันทีมเหสีของทาวชัยเสนวางอุบายใหทาว
ชัยเสนเขาใจนางมัทนาผิด สุดทายนางมัทนาไดมาขอความชวยเหลือจากสุเทษณเทพบุตร และสุเทษณเทพบุตรขอความรัก
นาง อีกครั้งแตนางปฏิเสธชนเคย เรื่องจึงจบลงดวยความสูญเสียและความเจ็บปวดดวยกันทุกฝาย
Character เทพบุตรสุเทษณ
เทพธิดามัทนา
มายาวิน
พิจารณาการใชภาษา
 ในมัทนะพาธามีการใชการสรรคำอยูมากมาย ซึ่งการสรรคำนั้นผูแตง

การสรรคำ
จะตองเลือกใชคำใหตรงตามความตองการ เหมาะสมกับเนื้อเรื่องและฐานะของ
บุคคลในเรื่อง ตลอดจนสอดคลองกับลักษณะของคำประพันธ นอกจากนี้ยัง
ตองเลือกสรรคำใหเกิดความงามความไพเราะทางดานเสียง รวมทั้งให
เหมาะสมกับบริบทในเรื่องดวย
การใชคําใหตรงตาม
ความตองการ

คําไวพจน

การเลนคําแบบ
สะบัดสะบิ้ง

การเลนคํา ลอความ

คําอัพภาส
1) เลือกใชคําใหถูก ไมเรียกผะกากุพฺ- ชะกะสีอรุณแสง
ตองตรงตามความ ปานแกมแฉลมแดง ดรุณีณยามอาย;
หมายที่ตองการ ดอกใหญและเกสร สุวคนธะมากมาย,
อยูทนบวางวาย มธุรสขจรไกล;
อีกทั้งสะพรั่งหนาม ดุจะเข็มประดับไว
ผึ้งเขียวสิบินไขว บมิใครจะหางเหิน.
อันกุพฺชะกาหอม บริโภคอรอยเพลิน,
รสหวานสิหวานเชิญ นรลิ้มเพราะเลิศรส;
คําประพันธขางตนเปนคําอธิบายลักษณะและประโยชนของ
ดอกกุหลาบวาดอกไมนี้ชื่อกุพชกะมีสีชมพูแดงเหมือนแสงอาทิตย
และเหมือนแกมผูหญิงเมื่อเขินอาย มีดอกที่ใหญ มีเกสรมีกลิ่นหอมที่
สงไปไดไหและ ยาวนาน มีหนาม ผึ้งชอบมาตอมดอกไมนี้ ดอก
สามารถรับประทานได รสชาติหอมหวาน
2) เลือกใชคําให
เหมาะสมกับเรื่องและ
ฐานะของบุคคลในเรื่อง
สุเทษณ นะมายาวิน เหตุใดยุพิน จึ่งเปนเชนนี้?
ดูราวละเมอ เผลอเลอฤดี ประดุจไมมี ชีวิตจิตใจ,
คราใดเราถาม หลอนก็ยอนความ เหมือนเชนถามไป.
ดังนี้จะยวน ชวนเชยฉันใด เปรียบเหมือนไป พูดกับหุน
ยนต.

เหมาะสมเพราะมายาวินเปนขารับใชของสุเทษณ สุเท
ษณจึงสามารถใชคําพูดที่ดูเปนกันเองกับมายาวินได
3) เลือกใชคําให
เหมาะสมแกลักษณะของ
คําประพันธ
อันเวทอาถรรพณ ที่พันผูกจิต
แหงนางมิ่งมิตร อยูบัดนี้นา
จงเคลื่อนคลายฤทธิ์ จากจิตกัญญา
คลายคลายอยาชา สวัสดีสวาหาย!

เหมาะสมเพราะวาโคลงสี่สุภาพนั้นตองมีการใชคําที่จํากัด
และตองมีสัมผัสที่ถูกตองและยังตองมีการใสวรรณยุกตใหถูกที่
อีกดวย ซึ่งในที่นี้มายาวินกําลังรายมนตเพื่อคลายฤทธิ์ของมนต
ใหนางมัทนากลับมาไดสติ ซึ่งผูแตงเลือกสรรคําไดดีจึงสามารถ
ทําใหผูอานเห็นภาพได
4) เลือกใชคําโดย
คํานึงถึงเสียง
ก. คําเลียนเสียงธรรมชาติ

มัทนะพาธาไมมีการใชคําเลียนเสียงธรรมชาติ
4) เลือกใชคําโดย
คํานึงถึงเสียง ข. คําที่เลนเสียงวรรณยุกต

สุเทษณ โอโอกระไรนะมะทะนา บ มิตอบพะจีพอ?

มัทนา โอโอกระไรอะมระงอ มะทะนามิพอดี!
4) เลือกใชคําโดย
คํานึงถึงเสียง
ค. คําที่เลนเสียงสัมผัส

อาอรเอกองคอุไร
ชวนชักชมเชย
4) เลือกใชคําโดย
คํานึงถึงเสียง ง. คําที่เลนเสียงหนักเบา

สุเทษณ : พี่รักและหวังวธุจะรัก และบทอดบทิ้งไป

มัทนา : พระรักสมัครณพระหทัย ฤจะทอกจะทิ้งเสีย?

สุเทษณ : ความรักละเหี่ยอุระระทด เพราะมิอาจจะคลอเคลีย

มัทนา : ความรักระทดอุระละเหี่ย ฤจะหายเพราะเคลียคลอ

การเรียบเรียงคํา
การเรียบเรียงประโยคในเรื่องนี้ เนื้อหาเขมขนขึ้นตามลําดับตั้งแต
ความสําคัญนอยจนถึงขั้นสุดทายที่สําคัญที่สุด

ในบทประพันธเรื่องมัทนะพาธา มีการเรียบเรียงคําหลากหลายรูป
แบบ โดยคําประพันธนั้น มีการเรียบเรียงประโยคใหเนื้อหาเขมขน
ขึ้นไปตามลําดับโดยมีประโยคสุดทายสําคัญที่สุด
โวหาร อุปมาโวหาร
บุคคลวัต
ภาพพจน ปฏิพากย
ลีลาคำประพันธ
เสาวรจนี
นารีปราโมทย
พิโรธวาทัง
สัลลาปงคพิไสย
อุปมาโวหาร
ดูราวละเมอ เผลอเลอฤดี ประดุจไมมี ชีวิตจิตใจ

ดังนี้จะยวน ชวนเชยฉันใด เปรียบเหมือนไป พูดกับหุนยนต.

อามัทนาโฉมฉาย เฉิดชวงดังสาย วิชชุประโชติอัมพร

แตอยูดีดีทันใด บังเกิดรอนใน อุระประหนึ่งไฟผลาญ

สํานวนเขียนที่กลาวถึงเรื่องราวโดยยกสิ่งตาง ๆ ขึ้นมา
เปรียบเทียบประกอบ มักมีคําวา เหมือน ดุจ คลาย เปรียบอยาง
ดัง ดั่ง ปาน เพียง เพี้ยง ประหนึ่ง ประดุจ พางฯลฯ
บุคคลวัต
ดวยกลิ่นของขาบาท ก็จะไดประณตนอม
ใจนิตยบูชาจอม สุระบมบําเพ็ญบุญ

การกลาวถึงสิ่งตางๆ ที่ไมมีชีวิต ไมมีความคิด ไมมีวิญญาณ

เชน โตะ เกาอี้ อิฐ ปูน หรือสิ่งมีชีวิตที่ไมใชมนุษย เชน ตนไม
สัตว โดยใหสิ่งตาง ๆ เหลานี้ แสดงกิริยาอาการและความรูสึกได
เหมือนมนุษย
ลีลาคําประพันธ
เสาวรจนี อามัทนาโฉมฉาย เฉิดชวงดังสาย วิชชุประโชติอัมพร

แปลความไดวา นางมัทนา ผูสวยงามราวกับสายฟาที่สวางบน

ทองฟา

อาเจาลําเพาพักตร สิริลักษะณาวิไล,

แปลความไดวา มัทนาคนงาม

เปนการชมความงาม ชมโฉม พรํ่าพรรณาแลบรรยายถึง

ความงามแหงนาง ทั้งตามขนบกวีเกากอนแลในแบบฉบับสวนตัว
นารีปราโมทย
อายอดสิเนหา มะทะนาวิสุทธิศรี,
อยาทรงพระโศกี วรพักตรจะหมนจะหมอง.
พี่นี้นะรักเจา และจะเฝาประคับประคอง
คูชิดสนิทนอง บ มิใหระคางระคาย.

แปลความไดวา มัทนายอดรัก อยาไดเศราไปเลยหนา

เจาจะหมนหมอง พี่รักและจะคอยดูแลเจา จะไมใหเจาตอง
รําคาญ

การแสดงความรักผานการเกี้ยวแลโอโลมปฏิโลม
พิโรธวาทัง

เหตุใดพระองคทรงธรรม จึ่งทําเชนนั้น ใหขาพระบาทตองอาย

แกหมูชาวฟาทั้งหลาย? โอพระฦๅสาย พระองคจงปรานี.

แปลความไดวา นางมัทนาตัดพอตอองคสุเทพณวาทําไม
จึงตองทําเชนนี้ดวย การกระทํานี้เปนเหตุใหนางตองอับอายตอ
ชาวฟาชาวสวรรค

การแสดงความโกรธแคนผานการใชคําตัดพอตอวาให
สาใจ ทั้งยังสําแดงความนอยเนื้อตํ่าใจ, ความผิดหวัง, ความ
แคนคับอับจิต แลความโกรธกริ้ว ตามออกมาดวย
สัลลาปงคพิไสย
อาเทพศักดิ์สิทธิ์ซึ่ง
ขาเปนแตเพียงขา
หมอมฉันนี่อาภัพ
จึ่งไมไดรองศรี
พระจะลงพระอาญา,
บ มิมุงจะอวดดี.
และก็โชคบพึงมี,
วรบาทพระจอมแมน.

แปลความไดวา องคสุเทษณหากพระองคจะลงพระ
อาญา หมอมฉันก็เปนเพียงแตขารับใช ไมไดคิดจะอวด
หมอมฉันเปนคนอาภัพและไมมีโชค จึงไมไดรับใชพระองค

การโอดครํ่าครวญ หรือบทโศกอันวาดวยการจากพราก
สิ่งอันเปนที่รัก. มีใชใหเกลื่อนกลนไปในบรรดานิราศ
คุณคา
คุณคาทางอารมณ
คุณคาทางคุณธรรม
คุณคาทางดานอื่นๆ