You are on page 1of 3

स िंचाई सिका म्बन्धि अिधारणा

g]kfnsf] s'n If]qkmn !,$&,!*,!)) x]S6/ dWo] sl/j @^,$!,))) x]S6/ hldg
s[lif of]Uo /x]sf] cg'dfg 5 . ljs6 ef}uf]lns jgf}6 tyf hldgsf] l:yltsf sf/0f
pQm s[lifof]Uo hldg dWo] sl/j !&,^^,))) x]S6/df dfq k/Dk/fut ;tx /
e"ldut hn;|f]taf6 l;+rfO ;'ljwf k'¥ofpg ;lsg] cj:yf ljBdfg 5 .

l;+rfO k"jf{wf/ ljsf; ul/Psf] l;+lrt If]qkmn qmdzM lj:tf/ x'Fb} gjf}
of]hgfsf] cGt;Dd 11,21,441 x]S6/, bzf}+ of]hgfsf] cGTo;Dd
11,94,628 x]S6/ / lq–aifL{o cGtl/d of]hgfsf] cGTo;Dd k'Ubf
!@,%@,$&^ x]S6/ k'u]sf] 5 . lq–jifL{o of]hgfsf] clGtd;Dd s'n l;+lrt
If]q !#,#!,%@! x]S6/ k'u]sf] 5 .xfn ;Dd l;+lrt If]q sl/a !$,)),))) x]S6/
sfod ePsf] 5 .

ljsf;nfO{ cu|ult lbg' cfhsf] cfjZostf ePsf] dxz'; u/L l;+rfO ljsf;sf
;DjGwdf lgDg gLltx? cjnDjg ul/Psf 5g\ M

 g]kfn ;/sf/n] l;+rfO ;'ljwf k|fKt If]qnfO{ l;+lrt If]q 3f]if0ff ug]{ /
3f]lift l;+lrt If]q leqsf] hUuf u}/ s[lif k|of]hgsf nflu pkof]u ug'{ k"j{
cfjZostf cg';f/ g]kfn ;/sf/sf] cg'dlt lng' kg]{ Joj:yf ul/g]5 .

 PsLs[t hn;|f]t Joj:yfkgsf l;4fGt cg'?k ;/f]sf/jfnf (stakeholder) nfO{


cfjZos kfgLsf] pknAwtf, nufgLsf] k|ltkmn, nfutdf lx:;]bf/L Pj+
b}jL k|sf]k lj?4sf] :j–jLdf (self insurance) ug]{ u/L cfof]hgf th'{df
ul/g]5 .

 df};dL jiff{sf] k'/s (supplementary) sf] ?kdf ljsl;t l;+rfO k|0ffnLnfO{


jif}{e/L l;+rfO (year round irrigation) ;'lawf k'¥ofpg hnfzo, jiff{sf]
kfgL ;+ro / e"ldut hn;|f]t cflbsf] ljsf;, ;+/If0f, ;Da4{g / pkof]u
ul/g]5 .
 cGt/–hnfwf/ hn :yfgfGt/0f (Inter–basin water transfer) tyf
Joj:yfkgsf] l;4fGt cg'?k 7'nf gbLsf] kfgLnfO{ ;'Vvfu|:t hnfwf/
If]qdf n}hfg u'?of]hgf tof/ ul/g]5 .

 d'ntM l;+rfOsf] k|of]hgsf] nflu pko'Qm b]lvPsf] hnfzoo'Qm


cfof]hgfsf] ljsf; Joj:yfkg l;+rfO ljefun] hn tyf zlQm cfof]usf]
;dGjodf ug]{5 . o:tf hnfzoo'Qm cfof]hgf tyf l;+rfOsf cGo
;+/rgfsf] k|of]uaf6 ;Defljt ljB't pTkfbg ug{ k|f]T;flxt ul/g]5 .

d'Vo d'Vo sfo{x?

 b]zdf pknAw k|r'/ hn;|f]tsf] clwstd pkof]u u/L l;+lrt If]qsf] lj:tf/
(expansion of irrigated area) ug{]

 hnfzoo'Qm (storage project), cGt/ hnfwf/ hn :yfgfGt/0f (inter-basin


water transfer management) tyf Joj:yfkgdf cfwfl/t cfof]hgfsf] lgdf{0f,
;+rfng, jiff{sf] kfgL, e"ldut tyf ;tx hn;|f]tsf] ;+of]hgfTds pkof]u
(conjunctive use), gofF k|ljlwo'Qm (non conventional) l;+rfO
k|0ffnLsf] ljsf; cflbaf6 jif{}e/L l;+rfO (year round irrigation) ;'ljwf
pknAw u/fpg ;Sg] l;+rfO k|0ffnLsf] ljsf; ug{] .

 ljBdfg l;+rfO k|0ffnLx?sf] lbuf] Pj+ k|efjsf/L Joj:yfkgaf6


(sustainable management of existing irrigation systems) e/kbf{] l;+rfO
;'ljwf pknAw u/fpg] .
 dfly pNn]lvt sfo{x?s]f sfof{Gjogdf k|efjsfl/tf a9fpg l;+rfO If]qsf]
ljsf;;+u ;DalGwt k|fljlws hgzlQm, pkef]Qmf / u}/;/sf/L ;+3
;+:yfsf] 1fg, ;Lk / ;+:yfut sfo{ bIftfdf clej[l4 ug{] .

s]Gb|Lo :t/sf l;+rfO cfof]hgf / sfo{s|dx?

l;+rfO ljefu cGt/ut xfn ;+rfngdf /x]sf s]Gb|Lo :t/sf cfof]hgf tyf
sfo{qmdx?

 l;S6f l;+rfO cfof]hgf


 aaO{ l;+rfO cfof]hgf
 afudtL l;+rfO cfof]hgf
 ;'g;/L df]/Ë l;+rfO cfof]hgf -t]>f] r/0f_
 dxfsfnL l;+rfO cfof]hgf -t]>f] r/0f_
 ;'v]{t pkTosf l;+rfO cfof]hgf
 k|uGgf tyf j8\sfky l;+rfO cfof]hgf
 /fgL, hd/f s'nl/of l;+rfO cfof]hgf -k|0ffnL cfw'lgsLs/0f ;d]t_
 e]/L aaO{ 8fOe;{g ax'p2]ZoLo cfof]hgf
 l;+rfO k|0ffnL k'g{:yfkgf cfof]hgf

स चाइ सिका का लासि आिस्यक मुख्य कार्यक्रमहरु

1. k/Dk/fut s[ifs k|0ffnLsf] k'g{:yfkgf / ;'wf/ .


2. k|0ffnLsf] ljsf; .
Year Round Irrigation
3. 7"nf tyf a[xt l;+rfO{ k|0ffnLx?sf] ljsf; .
4. cGt/ hnfwf/ hn :yfgfGt/0f k|0ffnLx?sf] ljsf; .
5. ax'p2]ZoLo l;+rfO of]hgfx?sf] ljsf; .
6. kxf8df ;dy/ 6f/x?df Lift l;+rfO{ k|0ffnLsf] ljsf; .
7. t/fO{df ;fd'bflos :ofnf] 6\o'jj]n -;f}o{ k|0ffnLdf cfwfl/t_ .
8. t/fO{df Deep tubewell sf] ljsf; -kxf8L pkTosf ;d]t_ .
9. a[xb tyf 7"nf l;+rfO{ k|0ffnLx?sf] k'g{:yfkgf sfo{ .
10. l;+rfO k|0ffnLsf] dd{t ;+ef/ / ;+rfngdf ;d'bfosf] ;+nUgtf .
11. s[lif / l;+rfOsf] ;dGjofTds k|of;sf] ;'lglZrttf .

You might also like