Θεατρικό Παιχνίδι και εκπαίδευση

Στο παιδί πρέπει να παρέχονται ευκαιρίες και δυνατότητες κατάλληλες

ώστε να μπορεί να αναπτύσσεται σωματικά, νοητικά, ηθικά και
κοινωνικά με υγιεινό και φυσιολογικό τρόπο σε συνθήκες ελευθερίας και
αξιοπρέπειας.. Από τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του παιδιού
Το σχολείο... εργαστήρι χαράς
Γράφει ο Χρήστος Τσαντής
Το θέατρο ενσωματώνει την εκπαιδευτική, κοινωνική και θεραπευτική
διάσταση, σαν μορφή τέχνης. Η παιδαγωγική και το θέατρο ανταμώνουν
στο παιχνίδι κι όταν αυτό ενταχθεί με έναν συστηματικό τρόπο στην
εκπαιδευτική διαδικασία, αφού φυσικά υπάρξει η κατάλληλη
προεργασία και υποδομή, θα μπορούσε να δώσει θεαματικά
αποτελέσματα στην προσωπική ανάπτυξη των παιδιών, στην αισθητική
τους καλλιέργεια, στην οικοδόμηση μιας κουλτούρας αποδοχής της
διαφορετικότητας και συνεργασίας, στην εμπέδωση μιας άλλης οπτικής
για τη ζωή και την ενηλικίωση. Το θέατρο, όπως και το παιχνίδι,
προϋποθέτει τη συνεργασία, προσφέρει τη δυνατότητα της
συμβολοποίησης, της δημιουργικής επεξεργασίας κι έκφρασης των
θεμάτων που τα απασχολούν, εμπνέουν ή και προβληματίζουν.
Ο Αμερικανός ψυχολόγος Μάσλοου, γνωστός περισσότερο για την
«πυραμίδα των αναγκών», έγραφε ότι βάση για κάθε είδους μάθηση
αποτελούν: η υψηλή αυτοεκτίμηση και οι θετικές ανθρώπινες σχέσεις.
Πλειάδα ερευνών τις τελευταίες δεκαετίες επιβεβαιώνουν πως παιδιά
που ζουν κάτω από δύσκολες συνθήκες, έχοντας τις κατάλληλες
συναισθηματικές δεξιότητες σχετικές με την κοινωνικότητα, την
αυτοπεποίθηση, την αισιόδοξη στάση μπροστά στις δυσκολίες,
καταφέρνουν να χειρίζονται εποικοδομητικά ακόμα και τις πιο σύνθετες
καταστάσεις, ξεπερνώντας θετικά τα εμπόδια. Ο κ. Κώστας Χρυσαφίδης
στο βιβλίο του: «Βιωματική-Επικοινωνιακή διδασκαλία. Η Εισαγωγή της
μεθόδου project στο σχολείο» (εκδόσεις Gutenberg, 1994), αναφέρει ότι
σειρά ερευνών ανέδειξαν την αποτελεσματικότητα του βιωματικού-
επικοινωνιακού μοντέλου σε σχέση με το κλασικό σύστημα διδασκαλίας,
καθώς φάνηκε ότι μαθητές που είχαν διδαχθεί με το συγκεκριμένο τρόπο
μπορούσαν να διαχειριστούν με μεγαλύτερη ικανότητα σύνθετα
γνωστικά προβλήματα ως προς τον κοινωνικό τομέα, παρουσιάζοντας
μεγαλύτερη συνεργατικότητα, συλλογικότητα, αλτρουισμό και
υπευθυνότητα.
Η γονιμοποίηση της φαντασίας μέσα από την ιστορία δημιουργεί τις
προϋποθέσεις ώστε να αντιληφθεί ο μαθητής πως υπάρχει μαζί με την
εξωτερική και μία εσωτερική πραγματικότητα, να αναγνωρίσει
«αδιέξοδα», να μπει στη βάρκα της αναζήτησης, χωρίς φόβο, τραβώντας
για το ταξίδι της ολοκλήρωσης, της υπερνίκησης των εμποδίων, ακόμη κι
όταν ναυαγεί, της απόρριψης της βίας, ως επιλογή, έκφραση και
συμπεριφορά.
Κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να θυμηθεί από την ίδια του την πείρα πόσο
θετικά επιδρά στο παιδί ακόμη και η προετοιμασία, για παράδειγμα, της
πιο απλής εκδήλωσης, μιας θεατρικής παράστασης, ενός δρώμενου
όπου λαμβάνει ενεργά μέρος. Το θεατρικό παιχνίδι μπορεί να βοηθήσει
ιδιαίτερα τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες καθώς διευκολύνει την
ανάπτυξη της δημιουργικότητας και προσφέρει ευκαιρίες για
επικοινωνία με τον δικό του, βαθύτερο, εσωτερικό κόσμο, με τα
κρυμμένα του δυναμικά, που μπορεί να μην έχει ακόμα ανακαλύψει. Η
γνώση και η έκφραση συναντούν τη φαντασία, τη συνεργασία και το
παιχνίδι φέρνοντας κοντά μαθητές και δασκάλους γονιμοποιώντας μία
διαδικασία απελευθέρωσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων και νέων
ρεπερτορίων συμπεριφοράς μέσα και από τους ρόλους. Δίνει επίσης τη
δυνατότητα για την ανάπτυξη της εξωστρέφειας, όχι μόνο των παιδιών
αλλά συνολικά της σχολικής μονάδας και της συνεργασίας με άλλα
σχολεία, φορείς και οργανισμούς.
Μία τέτοια κατεύθυνση έχει ως προϋπόθεση τη στροφή στην αντίληψη
και στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστημα
συνολικά. Κι αυτό αφορά πρώτα και κύρια τον προσανατολισμό της
ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας, τις διευθύνσεις της εκπαίδευσης. Η
ένταξη της τέχνης, οργανωμένα και με σχέδιο, με στόχους και προοπτική,
δεν μπορεί παρά να αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους μιας
πολιτικής και πολιτειακής ηγεσίας που επιθυμεί να αλλάξει την σημερινή
κατάσταση. Το θεατρικό παιχνίδι θα μπορούσε να αποτελέσει έναν
πολύτιμο σύμμαχο σ' αυτή την πορεία.
Η αφήγηση, τα παραμύθι, το θέατρο, η λογοτεχνία δεν αποτελούν
πάρεργο αλλά αντίθετα καθοριστικό παράγοντα στη διαδικασία
προσωπικής ανάπτυξης του καθενός μας. Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη
να ακούσουμε ιστορίες, για να πούμε ύστερα τις δικές μας. «Ψυχής
Ιατρείο» έλεγε η επιγραφή στην είσοδο της βιβλιοθήκης των Θηβών στη
Αρχαία Αίγυπτο κι ο Αριστοτέλης έγραφε ότι η ανάγνωση επηρεάζει τα
συναισθήματα και αποτελεί μία λυτρωτική εμπειρία. Με τέτοιους
τρόπους θα μπορούσε να βοηθηθεί η κοινωνικοποίηση του παιδιού, η
απελευθέρωση της φαντασίας του, η ολοκληρωμένη αισθητική του
καλλιέργεια και ανάπτυξη. Με την ένταξη της τέχνης, αρμονικά, σε όλες
τις μορφές της, στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Κλείνουμε τη σύντομη αυτή παρέμβαση με ένα απόσπασμα από το
βιβλίο του Δάσκαλου και Εμψυχωτή Μανόλη Φιλιππάκη, με τίτλο
"Κοινωνικό Θέατρο. Θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικός οδηγός για
εμψυχωτές" (Εκδόσεις Λευκό Αερόστατο-Μανόλης Φιλιππάκης) :

Το σχολείο, ο χώρος που το παρελθόν φυτεύει το παρόν και θερίζει το

μέλλον. Ο χώρος της εκπαίδευσης. Άραγε τι μπορούμε να κάνουμε σ'
αυτόν; Μέσα στη σημερινή δυσλειτουργική εκπαιδευτική μας
πραγματικότητα, ένας εκπαιδευτικός μπορεί να εφαρμόσει στοιχεία
Κοινωνικού Θεάτρου; Η συγκεκριμένη "διδακτέα ύλη" επιμένει στο "τι;"
Το κοινωνικό Θέατρο έρχεται να εμβαθύνει στο "πως" και στο "γιατί" της
διδακτικής πράξης. Δυσερμήνευτα εκπαιδευτικά θέματα
αποχρωματίζονται στα μάτια εκπαιδευτικών και μαθητών. Απλά και
"συνθηματικά" μπορούμε να προτείνουμε:
Όταν ο δάσκαλος γίνει εμψυχωτής,
όταν η τάξη γίνει ομάδα,
όταν η ύλη γίνει ανθρωποκεντρική,
τότε το σχολείο θα γίνει
 εργαστήρι χαράς!".

http://christostsantis.com/

©Χρήστος Τσαντής