1

UZUN SÜRELİ ZAMANLAYICI

4060, CMOS sayıcı ve osilatör entegresidir. Şekil de 9, 10, ve 11 nolu ayaklarına

bağlanan direnç ve kondansatörle zamanlayıcı olarak çalışmaktadır. Osilatör frekansı,
Cx kondansatörüne ve Rx direncine bağlıdır. Rx direnci ayarlanırken kısa devre olma
ihtimaline karşı değeri 1KΩ..10KΩ arasında değişen bir seri direnç bağlanabilir. Rs
direnci Rx direncinin 2…10 katına seçilebilir. 3 nolu uçta PNP transistör bağlı ise
devreye gerilim verildiği anda transistör iletime geçer ve röle çeker. T = 2,3 .Rx. Cx
süre sonra transistör kesime girer, röle bırakır.
 2

MERDİVEN OTOMATİĞİ

Özellikle merdivenli yüksek apartmanlarda, merdiven otomatikleri, ayarlanan

zamana göre aydınlatma yaparak elektrik sarfiyatını azaltır. Şekilde transistör temelli bir
merdiven otomatiği görülmektedir. Butona basıldığı zaman kondansatör ani olarak
besleme gerilimine şarj olur. T1 pozitif beyz polarması alarak iletime geçer. T2’nin
beyzi şase potansiyeline çekilir ve iletime geçmesi sağlanır. Röle çeker ve lamba yanar.
Kondasatör, zaman sabitini belirleyen ayarlı direnç üzerinden, yavaş yavaş deşarj olur.
Tamamen deşarj olduğunda ise T1 transsistörünün beyzi negatif potansiyele çekilir. T1
kesime girince T2’nin beyz gerilimi pozitif olur. T2’de kesime gider, röle bırakır ve
lamba söner. Lamba tekrar yakılmak istendiği zaman butona basılır.
 3

12V PİL ŞARJ EDİCİ

Devre 12V’a kadar pilleri şarj edilebilir. Düşük gerilimli piller seri bağlanarak
şarj edilebilirler. LM350, ayarlanabilir gerilim regülatörüdür. Piller devre çıkışına
bağlandıktan sonra “BAŞLAT” tuşuna basılarak LM301’in çıkış ofset gerilimi
sıfırlanır. Piller ilk anda boş oldukları için devre çıkışı yüklenir.OP-AMP’ ın (-)
ucundaki gerilim, (+) girişindeki gerilimden küçüktür. Karşılaştırıcı olarak çalışan OP-
AMP’ ın çıkışı pozitif olur. 1N457 diyotu ve dolayısı ile BC556 kesimdedir.LED
sönüktür. Şarj işlemi bittiğinde, devre çıkışı artık yüklenmez. Çıkış gerilimi yükselir.
OP-AMP’ ın (-) girişindeki gerilim, (+) girişindeki gerilimden büyük olacağı için
karşılaştırıcı çıkışı şase potansiyelinde olur. !N457 diyotu ve transistör iletime geçerler.
LED yanar ve şarjın tamamlandığını gösterir.
 4

Ni-Cd (NİKEL KADMİYUM) PİL ŞARJ EDİCİ

Günümüzde şarj edilebilir pillerin yaygınlaşması, bunlar için gerekli olan şarj
cihazlarının ve devrelerinin de yaygınlaşmasına yol açmıştır. Ni-Cd piller, cep
telefonlarından, tutunda pilli matkaplara kadar birçok elektronik cihazda ve devrede sık
olarak kullanılmaktadır. Bu tip pillerin şarjı için kullanılacak devreler, sabit gerilim
altında, oldukça iyi seviyede kararlı akım sağlayacak devreler olmalıdırlar. Bu amaçla
şekilde çıkış gerilimi ayarlanabilir, LM317 regüle entegresi ile yapılmış bir şarj devresi
görülmektedir. Standart LM317’li devre bağlantısı geliştirilerek, şekildeki şarj devresi
elde edilmiştir. Transistör ile oluşturulmuş akım sınırlama devresi, oluşabilecek yüksek
akımlarda çıkışı kapatarak, hem devreyi hem de pilleri koruma görevi yapar. Devre,
5 Ah (Amper-saat)’lik piller için 1A’lik akım sağlayabilir. LM317 entegresinin
 5

soğutucuya bağlanarak ısınması önlenmelidir. Çıkışa bağlanacak piller, şarj devresinin

çıkış gerilim değerine uygun olarak tek veya seri olarak bağlanmalıdırlar.
SICAKLIK REGÜLATÖRÜ

Şekildeki devre ile bir ısı kaynağının sıcaklığı regüle edilebilir. OP-AMP
devrede, eviren karşılaştırıcı olarak çalışır. Çok turlu trimpot ile ayarlanan +5V’luk
referans gerilimi, ( - ) girişe uygulanır. Direnci ısıya göre değişen NTC üzerindeki
gerilim de, entegrenin ( + ) giriş ucuna uygulanır. Oda sıcaklığında ( 20 ºC…..25 ºC
arası), 20KΩ’luk ayarlı direnç ile sıcaklık ayarı yapılır. Sıcaklık değeri, trimpot ile
ayarlan değerin üzerine çıktığı zaman, LED yanıp sönmeye başlar. Trimpot ile sıcaklık
tekrar ayarlanarak, regülasyon sağlanır.
 6

ELEKTRONİK TERMOSTAT

Şekilde, gerilim karşılaştırıcı olarak çalışan LM339 OP-AMP’ı kullanılarak

yapılan basit bir termostat devresi görülmektedir. Devrenin çalışma ve karşılaştırma
gerilimi, 5,1V’luk zener diyot ile sağlanır. OP-AMP’ların (+) giriş uçlarında 2,5V
civarında bir gerilim vardır.NTC ve 5KΩ’luk direncin bağlı olduğu (-) girişteki gerilim
ise sıcaklığa bağlı olarak değişen gerilim değeridir. (+) ve (-) giriş uçlarındaki bu
gerilim değerleri kararlaştırılarak çıkıştaki rölenin yükü kontrol etmesi sağlanır. Röle
kontakları, ısıtıcının çekeceği akım değerini karşılayacak güçte olmalıdır.
 7

KARANLIK DUYARLI ANAHTAR

Akşamları karanlık çöktüğü zaman; evlerimizin apartmanlarımızın dış kapı

lambalarını veya dükkanımızdaki vitrinlerin ışıklarını yakarız. Şekildeki devre bu işlemi
otomatik olarak yapmaktadır. 4060 entegresinin osilatör olarak çalıştığı devrede,
üretilen sinyal, T4 transistörünün beyzinde sürekli olarak bulunmaktadır. T3 foto
transistor ü, ışık altında iletkendir ve T5’in beyzini şase potansiyelinde tutar. Karanlık
çöktüğü zaman, T3 yalıtıma geçer, T5’in beyzi, 22KΩ’luk direnç üzerinden pozitife
ulaşır. T4 ve T5 birlikte iletime geçerler. T4’ün beyzindeki osilatör sinyali, optik
kuplöre ulaşır.lamba ışık verir.
 8

AYDINLIK / KARANLIK ANAHTARI

Şekilde tek transistörlü ve aynı elemanlar kullanılarak yapılmış iki farklı devre
görülmektedir. 1. devre Aydınlık Anahtarı, 2. devre Karanlık Anahtarı olarak çalışır.
Devrenin daha hassas olması istenirse, kullanılacak transistör darlington olarak
seçilmeli veya 2 adet transistör darlington olarak bağlanmalıdır.
“Aydınlık Anahtarı” olarak çalışan devre de : LDR (Foto Direnç) üzerinde
ışık yok iken, transistör yalıtımda ve röle kontakları çekili değildir. LDR üzerine ışık
düştüğü zaman, direnci azalır ve transistorün beyz polarmasının pozitife doğru gitmesini
sağlar. Transistör iletime geçer, röle kontakları çekerek yük olarak çalışacak devreyi
besler. Işığın şiddeti, 50KΩ’ luk ayarlı direnç ile ayarlanmalıdır.
“Karanlık Anahtarı” olarak çalışan devre de : LDR ve ayarlı direncin yerleri
değiştirilmiştir. Bu değişiklik devrenin çalışmasını tersine çevirir. LDR üzerinde ışık var
iken, direnci minumumdur. Transistor ün beyz polarması, şase potansiyeline yakındır.
Dolayısı ile transistör yalıtımda ve röle kontakları çekili değildir. LDR üzerindeki ışık
 9

kesildiği zaman direnci artar ve transistor ün beyz polarması, pozitife doğru yükselir.
Transistör iletime geçer, röle kontakları çeker.
12V LAMBA KARARTICI (DİMMER)

12V’luk güçlü lambalar, vitrin aydınlatmalarından ev içi aydınlatmalara kadar

birçok yerde kullanılmaktadır. Bu tip lambaların, kullanıldıkları yerlerde fazla güç
sarfiyatını önlemek için bazen kısık yanmaları istenebilir. Şekildeki iki devre, bu tip
lambaları karartmak için kullanılır. Her iki devredeki 555 entegresi, darbe genişliği
ayarlanabilen osilatör olarak çalışır. Entegre çıkışındaki değişken genişlikli sinyal, NPN
veya PNP güç transistorlerini sürerek, lambaların kontrol edilmesini sağlar.
 10

YÜKSEK VERİMLİ 12V LAMBA KARARTICI

Şekildeki devre, çalışma itibari ile daha hassas ve verimlidir. Devrede darbe
genişliği 555 ile değil, LM393 entegresi ile simetrik olarak ayarlanmaktadır. Lamba
sürücü transistorü olarak, MOFSET transistör kullanılmıştır. Bu tip trnsistörler, en
küçük giriş akımlarına hassastırlar. Bu da verimi ve hassasiyeti arttırır.
 11

IŞIK KONTROLLÜ ANAHTAR

Şekildeki devrede, foto transistorün beyzine gelen ışıkla, JK tipi flip flop olan
4027 entegresinin konum değiştirmesi sonucu yük kontrolu yapılmaktadır. Entegreye
giriş sinyali 13 nolu clock (saat) ucundan uygulanmaktadır. Foto transistör üzerinde ışık
yok iken, BC558 yalıtımdadır ve entegrenin 13 nolu ucuna lojik-0 civarında bir gerilim
uygulanır. Entegrenin 2 nolu çıkışı lojik-1 seviyesine çıkar ve transistör iletime geçer.
Röle kontakları çekili duruma gelir. Foto transistor e ışık uygulandığı zaman, iletime
geçer. BC558’in beyz polarması şase potansiyeline çekilir. Bu transistör de iletime geçer
ve entegrenin 13 nolu ucuna lojik-1 seviyesinde pozitif bir gerilim uygulanır.
Entegrenin 2 nolu çıkışı lojik-0’a düşer. Çıkış transistor ü yalıtıma geçer ve röle
kontakları bırakır.
 12

DİSPLEYLİ ZAMANLAYICI

Şekildeki devre, 9 saniyelik zaman gecikmesini 7 segment displey ile gösterir.

“Sıfırlama” anahtarı kapatıldığı zaman, 4510 ileri / geri sayıcı entegresi 9 rakamına
kurulur (set edilir). Bu anda 555 zamanlayıcı entegresinin 3 nolu çıkış ucu lojik-1
seviyesine ulaşır. Anahtar açılınca, 555 zamanlayıcı entegresi, 1 saniye aralıklarla
ürettiği clock sinyalini sayıcıya ulaştırır. Sayıcı, 9’dan geriye doğru 1 saniye aralıkla
saymaya başlar. Bu sayım displeyde görülür. Sayım 0’a ulaşınca, 4510 entegresinin 7
nolu (carry out)ucu lojik-0 seviyesine düşer. Bu uca bağlı transistor ler iletime geçer.
Röle kontakları çeker ve sayım durur.”Sıfırlama” anahtarına bir daha basıncaya kadar
devre bu durumda kalır.
 13

12V DC FLORESANT LAMBA SÜRÜCÜ

Şekil de, düşük güçlü floresant lambaları yakmak için kullanılabilecek, farklı
bağlantı şekline sahip bir devre daha görülmektedir. Temel osilatör olarak yine 555
entegresi kullanılmıştır. Çıkış güç transistor ü olarak, daha hasas olan MOFSET
transistör kullanılmştır. Transformatör ise 220V girişli 6V çıkışlı, 10W güç verebilen
normal besleme transformatörüdür. Burada dikkat edilecek şey, transformatörün primeri
olarak6V kısmının kullanılacak olmasıdır. Sekonder olarak da 220V uçları kullanılır.
Devre çalışırkençıkış uçlarındaki gerilim, insan üzerinde şok etkisi yapabilecek
düzeydedir. Devreyi kuracak olanlar, bu gerilime dikkat etmelidirler.
 14

230V AC ÇIKIŞLI GÜÇ İNVERTERİ

Pikniğe veya kampinge gittiğimiz zaman, bulunduğumuz alanda elektrik

bulunmaması bizi zor durumlara düşürebilir. Özellikle kamp alanının aydınlatılması
gibi, TV seyretmek gibi v.b şeylerden mahrum kalmış oluruz. Bu gibi durumlarda
arabalarımızda bulunan 12V’luk akü gerilimini 220V’ta çevirerek, kullanabiliriz. Bu
işlem için inverter denilen devreleri kurmak gerekmektedir. Şekilde böyle bir inverter
devresi görülmektedir. 555 osilatör entegresi, 50Hz üretici olarak çalışır. Üretilen sinyal,
4013 flip flop entegresi ile çıkış tansistörlerine uygulanır. Entegrenin çıkışları lojik-0 ve
lojik-1 arasında değiştikçe, çıkış transistorleri de NPN ve PNP olmaküzere sırasıyla
iletime geçerek, çıkış transformatörünü sürerler. Çıkış transformatörü, primeri 9V,
sekonderi 230V olacak şekilde sarılmalıdır. Devreden fazla güç istendiği zaman,
transformatörün gücü büyütülmeli ve çıkış transistorlerinin sayısı arttırılmalıdır. Çıkış
transistor leri büyük yüzeyli bir soğutucuya bağlanmalıdırlar. Devreyi yaparken, çıkış
gerilimine dikkat edilmelidir. 230V, insan sağlığı için yüksek bir değerdedir. Çıkış
yüklendiği zaman, bu gerilim 180V civarına düşer. Bu değer de yine yüksek sayılır.
 15

Ayrıca akü ile devre arasındaki kablolar kısa tutulmalı ve kalın çok telli olarak
seçilmelidir.
OTOMOBİL ALTERNATÖRÜ İÇİN REGÜLATÖR

Şekilde, otomobil alternatörü için kullanılacak basit fakat etkili bir devre
görülmektedir. Negatif şaseye sahip otomobil sistemlerinde kullanılacak şekilde
düzenlenmiştir. Devre, alternatör alan sargılarındaki gerilim maksimuma çıkınca veya
minimuma düşünce, zener diyot regülasyon işlemi yapmaz. Bu anda 2N5296 transistörü
yalıtım, ‘N3055 transistörü iletim durumundadır. Alternatör sargılarına maksimum akü
gerilimi uygulanır. Alternatör çıkışındaki gerilim de bu anda aküyü şarj etmektedir. Akü
gerilimi 13,6V’un üzerine çıkınca 2N5296 iletime, 2N3055 yalıtıma geçecektir.
Alternatör çıkışı sıfıra düşecek ve akü için sağlanan şarj akımı kesilecektir.
 16

YANIP SÖNEN FREN LAMBALARI

Otomobillerde frene basıldığı zaman, fren lambaları yanmaktadır. Gün ışığında

bazen bu lambalar fark edilmeyebilir, veya lamba arızalı ise lambanın yanmadığını
görmeyebiliriz. Bu da arkadan gelen sürücülerve bizim için bir tehlike oluştarabilir.
Şekildeki devre, arabanın arka camının olduğu yere monte edilirse, frene basıldığı
zaman, lambayı flaşör olarak yakıp söndürmeye başlar. Hem biz, hem de arkadan gelen
sürücüler, frene basıldığını anlarlar. Devre, 555 entegresi ile yapılan osilatör olarak
çalışır. Besleme gerilimi, fren lambalarının ucundan alınmalıdır. Frene basılı değil iken
bu lambaların uçlarında gerilim yoktur. Dolayısı ile devre çalışmaz. Frene basıldığı
zaman, fren lambalarına 12V akü gerilimi uygulanır. Devre köprü diyot üzerinden
besleme gerilimini alır ve 555 entegresi sinyal üretmeye başlar. Çıkış transistor üne
bağlı lamba, 100KΩ’luk ayarlı direnç ile ayarlanan süreye bağlı olarak yanıp sönmeye
 17

başlar. İstenirse küçük lambalar ile seri veya paralel bağlanarak DUR veya STOP yazısı
yazılabilir.
PWM İLE DC MOTOR HIZ KONTROLU

Çoğu zaman düşük güçlüDC motorların hızlarını, bir transistör ve beyzine

bağladığımız ayarlı direnç vasıtası ile gerilimi değiştirerek ayarlama yoluna gideriz. Bu
tip uygulamalarda ısı olarak kaybolan güç fazladır. Aynı zamanda motor devri
regülasyonlu değildir. Son yıllarda geliştirilen PWM teknolojisi ile (PWM: Pulse Width
Modu lation = Darbe Genişlik Modülasyonu) motor kontrolları daha verimli ve güvenli
hale gelmiştir. Şekilde basit bir PWM kontrollu devre ile 6V’luk DC motoru kontrol
eden bir devre görülmektedir. Osilatör tarafından üretilen darbenin genişliği değiştikçe,
motorun hızıda değişecektir. Devredeki ayarlı direnç darbe genişliğini değiştirmek için
kullanılır. Darbe genişliğinden doğacak gerilim değişimlerini daha iyi takip ettiği için
çıkışa MOFSET transistör bağlanmıştır.
 18

SAPTIRMA DEDEKTÖRÜ

Televizyon, monitör gibi cihazlar bilindiği üzere yüksek gerilim (EHT: Extra
High Tension) ile çalışırlar. Bu tip cihazların tamiri sırasında, yüksek gerilimin risk
oluşturmaması için bu gerilimin var olup olmadığının anlaşılması gerekir. Normal AVO
metrelerin ölçme kademeleri ile bu gerilim ölçülemez. Kontrol kalemi gibi basit aletler
ile yapılan testlerde, zararlara yol açabilir. Şekildeki devre, EHT gerilimi içeren
sistemlerdeki gerilimi fark ederek kullanıcıyı ses ile ikaz eder. Devre 16KHz’lik giriş
frekanslarında çalışır. Devrenin sensörü olarak çalışan plaka, EHT gerilimi içeren
sistemlere yaklaşıldığı zaman, buradaki gerilimin frekansını (15625 Hz) algılayarak çift
 19

girişli mofset transistor e uygular. Gerilime çevrilen bu frekans değeri, hoparlörden ikaz
sesi olarak duyulur.

LED’İN FOTO SENSÖR OLARAK KULLANILMASI

Normal bir LED diyodu, şekildeki gibi bağlandığı zaman bir foto sensör olarak
çalışır. Şekildeki gibi FET bir transistorün girişine bir LED sensör olarak bağlanırsa ve
kazancı oldukça yüksek bir faz çeviren karşılaştırıcıya bu sinyal uygulanırsa, devre
çıkışında farklı değerlerde gerilimler elde edilir. LED üzerinde ışık yok iken devre
çıkışında 7V’luk bir gerilim, ışık var iken 2V’luk bir gerilim elde edilecek 100KΩ’luk
ayarlı direnç ayarlanmalıdır. Devre çıkışına bir transistör ve röle bağlanırsa yük
kontrolu da yapılabilir.
 20

SES İKAZLI TTL LOJİK PROB

Dijital elektronik devreleri, lojik prob ile test edilirken, bazen lojik seviyelerin
tesbit edilmesi zor olabilir. Şekildeki prob ile lojik seviyeler ses ile duyulabilir. Prob,
TTL seviyeler için tasarlanmıştır. Fakat CMOS devreler içinde düzenlenebilir. Devre,
+5V’luk besleme gerilimi ile çalışmaktadır. Devrenin şasesi, test edilecek devrenin
şasesine bağlanır. Diğer üç test edilecek noktalara bağlanır. Giriş ucundaki seviye
2V’tan büyük isebu durum lojik-1 seviyesi olarak algılanacak ve çıkışta yüksek tonlu
 21

bir ses duyulacaktır. Giriş 0,8V’tan küçükse bu durum lojik-0 olarak algılanacak ve
çıkışta düşük tonlu bir ses duyulacaktır

YAKLAŞMA DEDEKTÖRÜ.

Şekildeki devrede, G1 ve G2 kapıları osilatör olarak görev yapmaktadır. Devre,

normal durumda çalışmayacak şekilde, trimer kondansatörler ile ayarlanmalıdır.
Yaklaşma plakasına yaklaşıldığı zaman veya dokunulduğu zaman, G1 ve G2
entegrelerinin ürettiği frekans değişir. Bu frekans değişiminden meydana gelen gerilim
değişimi, gerilim ikileyici devre ile arttırılır. Çıkış transistorü iletime geçerek
 22

BUZZER’in ses vermesini sağlar. Burada kullanılacak BUZZER, normal DC BUZZER

olmayıp, frekans ile çalışan BUZZER olmalıdır.

DC / DC GERİLİM ÇEVİRİCİ

Elektronik ile uğraşırken, bazı zamanlar gerilim formlarını birbirine çevirmemiz

gerekebilir. Çoğunlukla AC gerilimi DC gerilime çevirip, elektronik devrelerin
beslemesinde kullanırız. Bazen kullandığımız DC gerilim değerini de daha yüksek bir
DC gerilim değerine çevirmemiz gerekebilir. Böyle durumlarda, elektronik çevirici
devreleri kullanırız. Şekildeki devre, 6..18V arasındaki DC gerilimi, 7,5..35V arasında
bir DC gerilim değerine çevirir. Devrenin çalışma prensibi; DC gerilim ile beslenen bir
osilatör tarafından üretilen kare dalga sinyalin gerilim katlayıcı devre ile değerinin
yükseltilmesi ve DC gerilime çevrilmesi esasına dayanır. Devrede, 555 osilatör
 23

entegresi ile kare dalga sinyali üretilir. Bu sinyalin, PUSH-PULL tekniğine göre çalışan
transistorler ile akımı arttırılır. Çıkışta bulunan diyot ile kondansatörlerden oluşan
gerilim katlayıcı devre ile değeri, 7,5…35V arasında DC gerilime çevrilir.

DÜŞÜK AKIMLI SİMETRİK GÜÇ KAYNAĞI

Düşük çıkış akımları ve simetrik gerilim gerektiren yerlerde basit olarak,

standart bir işlemsel kuvvetlendirici (OP-AMP) içeren entegre kullanılarak devre
kurulabilir. Devre çıkışından mA seviyesinde akım çekileceği unutulmamalıdır. Şekil de
FET girişli işlemsel kuvvetlendirici (OP-AMP) olan TL071 entegresi kullanılmıştır.
Devrenin pozitif kısmında kullanılan OP-AMP’ın faz çevirmeyen (+) girişine zener
 24

diyot bağlanarak burada 3,3V’luk bir referans gerilimi oluşturulmuştur. Çıkış

geriliminin alt değeri 3V olarak seçilmiş olur. Çıkış gerilimi 20V’a kadar çıkabilir.
TL071, maksimum 36V’a çalışmasına rağmen.güvenli çalışma değerleri seçilmiştir.

AYARLI SİMETRİK GÜÇ KAYNAĞI

LM317 entegresi, çıkış gerilimi 1,2V ile 37V arasında ayarlanabilen pozitif bir
gerilim regülatörüdür. LM337 ise LM317 entegresinin negatif çıkışlı olanıdır. Bu iki
entegre şekildeki gibi simetrik olarak bağlanırsa, ayarlanabilir simetrik güç kaynağı elde
edilir. Normalde her iki entegrenin minimum çıkış gerilimi, iç gerilim referans
değerinden dolayı 1,2V civarındadır. Bu çıkış geriliminin alt değerini sıfır (0V)
indirebilmek için iki adet 1,4V’luk zener diyot ile referans gerilimi sağlanmıştır. Zener
diyotlar kullanılmadığı zaman, entegrelerin ayar uçlarında bulunan ayarlı dirençlerin
 25

diyotlara bağlanan uçları şaseye bağlanır. Devre bu şekilde de çalışır, fakat çıkış
gerilimi ±1,2V…15V arasında değişir. Zener diyotlar kullanılarak çıkış geriliminin
minimum değerinin tamamen 0V’a düşmesi sağlanmıştır.

5 AMPER AYARLI REGÜLATÖR ( LM338 )

Şekilde LM338 entegresi ile yapılmış, çıkış gerilimi 1,2..25V arasında

ayarlanabilen basit regülatör devresi görülmektedir. Devre, dışarıdan bağlanan birkaç
pasif eleman ile kurulabilir. LM338 entegresi, 3 terminalli ayarlanabilir, pozitif regüle
entegresidir. Uygun soğutucuya bağlanırsa, 5A’ e kadar çıkış akımı verebilir. Entegre
çıkışları kısa devreye karşı korumalıdır. Ayrıca aşırı sıcaklı koruması da vardır. Yük
regülasyonu tipik olarak 0,1 % dir.
 26

15 AMPER AYARLI GÜÇ KAYNAĞI

LM serisi ayarlanabilir pozitif regülatör entegreleri paralel bağlandığı zaman

çıkış akımları artmaktadır. Şekil de 3 tane LM338 entegresi, çeşitli elemanlar yardımı
ile paralel bağlanmışlardır. Bu bağlantı şekli ile devrenin çıkış akımı, 15A civarlarına
çıkmaktadır. Çıkış gerilimi ise 4,5V. 25V arasında ayarlanabilir değerdedir. Devrede
kullanılacak doğrultmaç diyotu, 35 Amperlik metal köprü diyot olmalı ve soğutucu
üzerine monte edilmelidir. Aynı şekilde, 3 tane LM338 regülatör entegresi de geniş
yüzeyli soğutucu üzerine monte edilmelidir. Devrede kullanılan dirençlerin gücü,
maksimum çıkış akımı çekildiği durumlarda yanmaması için 1W civarında olmalıdır.
 27

Devre bu hali ile equalizer devrelerini, telsiz güç ünitelerini, v.b. devreleri rahatlıkla
besleyebilir. Devrede kullanılacak transformatör, maksimum çıkış akımlarını
karşılayabilmesi için en az 400W gücünde olmalıdır.

GÜÇ KAYNAKLARI İÇİN GERİLİM GÖSTERGESİ

LM3914 entegresi, NATIONAL firması tarafından üretilmiş, nokta/çubuk

(dot/bar) displey sürücü entegresidir. Şekildeki devrede LM3914 entegresi, UREF
girişine uygulanan belirli aralıktaki gerilim değerlerine bağlı olarak çıkışındaki
LED’leri yakmaktadır. UREF ucuna, çıkış gerilimi 0..15V arasında değişen bir güç
kaynağı devresi bağlanırsa, çıkış gerilimi 1,5V aralıklarla LED’lerde voltmetre gibi
 28

okunur. UREF gerilim değerleri ve yanacak olan LED’ler devrenin yanındaki tabloda
görülmektedir. Bu devreyi kullanarak, oldukça gösterişli bir güç kaynağı devresi
yapabiliriz.

HI-FI TON KONTROL DEVRESİ

FET transistorlerin giriş empedansı, BJT (Bi-Junction Transistor-Tek birlaşme

yüzeyli-Normal) transistor lere göre yüksek olduğu için gürültü seviyeleride düşüktür.
Şekildeki devrede, girişte kullanılan FET transistör, girişi tamponlamak için
konulmuştur. FET çıkışındaki düşük gürültülü sinyal, TON kontrol devresinde BAS ve
TİZ olarak frekanslarına ayrılarak entegre ile kuvvetlendirilir. TON kontrol devresi, RC
elemanları ile yapılmıştır. Buradaki filtre devreleri, ses sinyallerini frekanslarına göre
ayırır. Devre çıkışında HI-FI (High -Fidelity = Yüksek Doğruluklu, gerçeğe en yakın)
 29

sinyal elde edilir. LM301 OP-AMP (Oparational Amplifier-İşlemsel Kuvvetlendirici)

entegresi bulunamaz ise karakteristiği LM301’e yakın başka bir entegre devrede
denebilir. Devre stereo olarak yapılacak ise aynı devreden bir tane daha yapılmalı, BAS
ve TİZ potansiyometreleri stereo olarak kullanılmalıdır.
SES İLE AKTİF OLAN ANAHTAR DEVRESİ (MC2830)

Şekildeki VOX devresi girişine mikrofon konulmuştur. İstenirse mikrofon

çıkarılıp, bu giriş uçları amplifikatörün giriş uçlarına bağlanabilir. Devre, MOTOROLA
firması tarafından üretilmiş MC2830 entegresi üzerine kurulmuştur. Devrenin gürültü
ve diğer istenmeyen sinyaller tarafından tetiklenmemesi için HASSASİYET trimpotu
düşük olarak ayarlanmalıdır. Devre ayarlanan hassasiyet oranına göre girişe uygulanan
sinyal ile iletime geçer. Hassasiyet üzerinde etkili olan diğer bir eleman da entegrenin 6
 30

nolu ayağına bağlı olan 15KΩ’luk dirençtir. Devrenin 3 dB ile 8 dB arasındaki ses
şiddetlerinde aktif olmasını sağlamak için bu direncin değeri, 15KΩ’dan 7KΩ civarına
düşürülmelidir. Devre 5V ile çalışmasına rağmen, çıkışa bağlanan röle 12V’tur. 7805 ve
7812 regüle entegreleri ile bu besleme gerilimi değerleri sağlanabilir.
SURROUND SES ÇÖZÜCÜ (DECODER) DEVRESİ

Günümüzün gelişme gösteren, popüler ses teknolojilerinden biri olan Surround

tekniği ile daha kaliteli müzik ve ses dinlene bilmektedir. Stereo uygulamalarda, ses
sinyali sağ (right) ve sol (left) olmak üzere iki kanaldan dinlenebilmektedir. Surround
uygulamalarında; sağ (right), sol (left), merkez (center) ve arka (rear) olmak üzere dört
kanaldan ses dinlenebilmektedir. Şekilde sabit bir yapıya sahip, surround ses çözücü
devresi görülmektedir. Stereo girişlerden alınan kodlanmış sinyal, ses çözücü devre ile
 31

dört kanala ayrılır. Devrede OP-AMP entegreleri kullanılmıştır. Tüm direnç ve

kondansatör değerleri her kanal için ayrıdır.