Η ψυχική ζωή

Δε μας χαρίίζεί η μητρίκηί γλώίσσα μόί νό όί σα είίδαμε, τό όργανο γία καί θε συνεννόί ηση καί εί να μεί σό γία να συναυξηθείί η
νόί ησηί μας. Εκτόί ς απόί τόν κόί σμό πόυ μας γνώρίίζεί, μας πλόυτίίζεί τη συναίσθηματίκηί μας ζώηί με τό να είίναί η λαλίαί της
μητεί ρας μας, η πρώίτη καί κατ' εξόχηί ν γία μας γλώίσσα, η κόίνηί γλώίσσα τόυ λαόυί .
Με αυτηί ν ξυπνόυί με στη ζώηί καί γίνόί μαστε, μπαίίνόυμε στην ανθρώίπίνη κόίνώνίία καί ριζώνουμε στην παραί δόση τών
πατρίώτώίν μας. Με αυτηί δεχτηί καμε στα πρώίτα μας χρόί νία όί λες τίς πλόυί σίες αξέχαστες εντυπώίσείς καί θυί μησες απόί
τόυς δίκόυί ς μας, απόί τόν τόί πό μας. Αυτηί μας δίίνεί τόν αεί ρα τόυ σπίτίόυί , μας δεί νεί με τόυς όμόί γλώσσόυς της στενόί τερης
καί της μεγάλης πατρίίδας. Αυτηί ς όί λεί ξείς εί χόυν γία μας τόν ξεχωριστό τόυς εκείίνό χρώματίσμόί , πόυ τίς καί νεί μόναδίκεί ς
με τό συναίσθηματίκόί τόυς βαί θός, με τόν ψυχίκόί τόυς πλόυί τό, με την εκφραστίκηί εί μφαση, με τη δυί ναμη να συγκίνηί σόυν:
η γίαγίαί καί τό παραμυί θί, η πασχαλίαί , τό ακρόγίαί λί καί τα καραί βία, τό βόυνόί καί τα πευί κα.[...]
Η μόναδίκηί αυτηί καί αναντίκαταί στατη αξίία τών λεί ξεών της μητρίκηί ς γλώίσσας, θεμελίώμεί νη στη συναίσθηματίκηί τόυς
αξίία, βόηθαί να ρίζώίσόυμε καί πνευματίκαί στην ίδίότυπίία τόυ λαόυί μας, να δίαπλαστείί τό ηί θός καί να σφυρηλατηθείί
πρόσώπίκόί τητα δυναμίκηί καί παραγώγίκηί . "Η εσώίτατη αίσθηματίκηί μας ζώηί , παρατηρείί ό γλώσσόλόί γός Schuchardt,
μπόρείί ν' απόκαλυφτείί μόί νό στη μητρίκηί μας γλώίσσα, καί μόί νό αυτηί ν θα κατεί χόυμε μ' ελευθερίία δημίόυργίκηί ".
Είδίκόί τερα στη γλώίσσα αυτηί βρίίσκόνταί όί λόί όί λαόγραφίκόίί καί λόγότεχνίκόίί θησαυρόίί πόυ απότελόυί ν γία μας την
παραί δόση αίώίνών, εκφρασμεί νόί απόί γενεεί ς κόίνώίν πρόγόί νών, καί μας τρεί φόυν ψυχίκαί καί πνευματίκαί , απόί τα παίχνίίδία
καί τα παίδίκαί τραγόυί δία, τίς παρόίμίίες καί τίς παραδόί σείς ώς την πόίίηση, δημότίκηί καί εί ντεχνη, με την υπεί ρτατη
μεταρσίίώσηί της καί την εί κφραση τών λεπτόί τατών καί ανώίτατών στόχασμώίν. Γί' αυτόί απότελείί η γλώίσσα τό
σημαντίκόί τατό θεσμόί γία τόυς όμόί γλώσσόυς καί είίναί κόνταί στην εθνίκηί συνείίδηση τό πρώίτό καί σπόυδαίόί τατό
γνώίρίσμα της κόίνηί ς παραί δόσης καί ίστόρίίας, της κόίνηί ς πατρίίδας, γί' αυτόί απόμόνώίνεταί καί στεγνώίνεί η ψυχηί πόυ θα
της νόθευόί ταν τυχόί ν καί θα της εί λείπε η μητρίκηί γλώίσσα με τό περίεχόί μενόί της όί σό δεν κατόρθώίνεί να ρίζώίσεί με αί λλη
γλώίσσα σε αί λλη φυλετίκηί κόίνόί τητα.[...]
Είίναί σώστόί καί αναγκαίίό γία όί λόυς τόυς παραπαί νώ λόί γόυς να κατεί χεί η μητρίκηί γλώίσσα βασίκηί θεί ση στην αγώγηί
τόυ παίδίόυί , απόκλείστίκόί τητα δηλαδηί στα πρώίτα χρόί νία, πρότεραίόί τητα στα κατόπίναί . Γία να εξασφαλίστείί με αί λλόυς
λόί γόυς καί να κατόχυρώθείί η γλώσσίκηί καί νόητίκηί αναί πτυξη τόυ παίδίόυί , η ψυχίκηί καί πνευματίκηί τόυ καλλίεί ργεία,
καθώίς καί ό φυλετίσμόί ς καί ό εθνίσμόί ς τόυ, πόυ εκφραί ζόνταί στη μητρίκηί γλώίσσα, πρεί πεί αυτηί ν' αρχίίζεί να μίλείί τό
παίδίί, αυτηί μόί νη να μεταχείρίίζεταί στα πρώίτα τόυ χρόί νία καί ώς μεί σα στη σχόλίκηί ηλίκίί α καί με αυτηί ν πρόπαί ντών να
δίδαί σκεταί ώίσπόυ να συντελεστείί η γλώσσίκηί τόυ καλλίεί ργεία καί να ζηί σεί εί τσί τη γλώίσσα τόυ, βαθαίίνόνταί ς την μαζίί με
όί σα εκφραί ζεί καί μαζίί με τ' αί λλα στόίχείία της εθνίκηί ς αγώγηί ς πόυ θα τό δίαπαίδαγώγηί σόυν.
Μ. Τρίανταφυλλίίδη, Οι ξένες γλώσσες και η αγωγή

Παρατηρήσεις
Α1. Γίατίί συί μφώνα με τό συγγραφεί α τόυ κείμεί νόυ είίναί σημαντίκηί η βαθίαί γνώίση της μητρίκηί ς γλώίσσας; (70-90 λεί ξείς).

Α2. «Με αυτήν ξυπνούμε στη ζωή και γινόμαστε, μπαίνουμε στην ανθρώπινη κοινωνία και ριζώνουμε στην παράδοση των
πατριωτών μας.» Να σχόλίαστείί τό περίεχόί μενό της παραπαί νώ περίόί δόυ σε μία παραί γραφό 80-100 λεί ξεών.

Α3. Να βρεθόυί ν τα δόμίκαί στόίχείία της δευί τερης παραγραί φόυ.

Α4. Να βρεθείί ό τρόί πός αναί πτυξης της τελευταίίας παραγραί φόυ τόυ κείμεί νόυ.

Β1. Να δώίσετε τα συνώίνυμα τών λεί ξεών τόυ κείμεί νόυ με εί ντόνη γραφηί :
όργανο, ριζώνουμε, αξέχαστες, μεγάλης, ξεχωριστό.

Β2. Να δώίσετε τα αντώίνυμα τών υπόγραμμίσμεί νών λεί ξεών τόυ κείμεί νόυ :
κοινών, ανώτατων, σημαντικότατο, πρώτο, απομονώνεται.

Β3. Να εντόπίίσετε στό κείίμενό πεί ντε σημείία όί πόυ ό λόί γός να χρησίμόπόίείίταί μεταφόρίκαί .

Β4. κοινότητα, ιδιοτυπία, συνεννόηση, αγωγή, ανάπτυξη: Με τίς λεί ξείς αυτεί ς να δημίόυργηί σετε πρόταί σείς πόυ να
αναδείκνυί εταί τό νόί ημαί τόυς.

Γ1. Ο Μ. Τρίανταφυλλίίδης στό παραπαί νώ κείίμενό παρόυσίαί ζεί την αξίία της μητρίκηί ς γλώίσσας. Ωστόί σό, καθημερίναί
δίαπίστώίνεταί αλλόίίώση καί φθόραί της ελληνίκηί ς. Σε μία όμίλίία 400- 500 περίίπόυ λεί ξεών σε εκδηί λώση τόυ σχόλείίόυ σας
με θεί μα τη γλώίσσα να εκθεί σετε τόυς παραί γόντες πόυ όδηγόυί ν στη γλώσσίκηί υπόβαί θμίση καθώίς καί τίς συνεί πείες αυτηί ς
στη ζώηί μας.
Η σημασία της Παγκόσμιας Ημέρας Μητρικής Γλώσσας
1. Ο εορτασμός της Ημέρας μητρικής γλώσσας έχει διττό1 νόημα. Από τη μια, υπογραμμίζει τον σεβασμό που οφείλουμε
στη μητρική μας γλώσσα και προβάλλει τις θυσίες και τους αγώνες που έχουν γίνει σε πολλά μέρη του κόσμου για να
διαφυλάξουν οι άνθρωποι το δικαίωμά τους να μαθαίνουν, να μιλούν, να μελετούν και να διδάσκουν τη μητρική τους γλώσσα.
Από την άλλη, μας υπενθυμίζει ότι το δικαίωμα να μιλά, να προωθεί και να προστατεύει κανείς τη μητρική του γλώσσα είναι
δοσμένο όμοια σε εμάς και στους άλλους.
2. Η προάσπιση της μητρικής μας γλώσσας είναι, λοιπόν, αδιαχώριστη από τον σεβασμό των μητρικών γλωσσών των
συνανθρώπων μας. Η ανάπτυξη της πολύγλωσσης εκπαίδευσης και της πολύγλωσσης ικανότητας είναι τα όπλα που σήμερα
διαθέτουμε για να αγωνιστούμε ενάντια στη γλωσσική συρρίκνωση που είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν εκατοντάδες γλώσσες
τα τελευταία 500 χρόνια και που, ακόμη, ενδέχεται να οδηγήσει σε θάνατο τις μισές από τις περίπου 7000 ανθρώπινες
γλώσσες που έχουν απομείνει. Ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη μας, π.χ. τη Μελανησία, την Πολυνησία, τη
Λατινική Αμερική, όπου μεγάλος αριθμός γλωσσών συνωστίζονται σε περιορισμένο γεωγραφικό χώρο και ανταγωνίζονται
μεταξύ τους, ο κίνδυνος που διατρέχουν αρκετές από αυτές να χαθούν, αυξάνει κατακόρυφα. Υπολογίζεται ότι το 96% των
ανθρώπινων γλωσσών μιλιούνται από μόλις 3% του συνολικού πληθυσμού της γης.
3. Σύμφωνα με τη Διάσκεψη της UNESCO2 του 2003 για τις απειλούμενες γλώσσες, η μετάδοση μιας γλώσσας ως
μητρικής από τους γονείς στα παιδιά είναι εξαιρετικά σημαντική για την επιβίωσή της, επειδή δημιουργεί νέους ομιλητές
συμβάλλοντας, έτσι, ουσιαστικά στη διατήρηση και τη διαιώνισή της.
4. Ιδιαίτερα σήμερα που ορισμένες γλώσσες επιβάλλονται ευρέως λόγω της παγκοσμιοποίησης και της διεύρυνσης των
οδών επικοινωνίας, όπως η αγγλική και σε λιγότερο βαθμό η ισπανική, η γαλλική κ.ά., είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει
κανείς ότι η διατήρηση των μικρότερων μητρικών γλωσσών και του δικαιώματος του καθενός και της καθεμιάς να
μορφώνεται, να εκφράζεται ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς και να δημιουργεί στη μητρική του γλώσσα, είναι δήλωση
παρουσίας.
5. Η έμφαση, συνεπώς, που έχει δοθεί τα τελευταία χρόνια στη διατήρηση της γλωσσικής ποικιλότητας είναι αποτέλεσμα
της αλλαγής στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πολυγλωσσία και τον σημαντικό ρόλο των γλωσσών στην
ανάπτυξη των ανθρώπινων κοινωνιών. Γιατί ο σεβασμός της γλωσσικής ποικιλότητας όχι μόνο ευνοεί τη διατήρηση της
πολιτιστικής πολυμορφίας και την ανάπτυξη ενός υγιούς διαλόγου και συνεργασίας ανάμεσα στις κοινωνίες, αφού η γλώσσα
είναι ο κύριος φορέας των πολιτιστικών αξιών μιας κοινωνίας, αλλά ακόμη συμβάλλει θετικά στην οικονομική, τεχνολογική
και επιστημονική ανάπτυξη του καθενός, αφού η δυνατότητα να εκφράζεται στη μητρική του γλώσσα τού επιτρέπει να
αναπτύξει περίπλοκη σκέψη και νοήματα.
6. Ο εορτασμός της μητρικής γλώσσας προβάλλει, λοιπόν, στη διττή αυτή νοηματοδότηση – διατήρηση και σεβασμός–
ως μια ευκαιρία να θυμηθούμε, να μιλήσουμε και να ονειρευτούμε, ή αλλιώς να μιλήσουμε για το παρελθόν, το παρόν και το
μέλλον των μητρικών γλωσσών.
Γλωσσολογική Εταιρεία Κύπρου. Παγκόσμια ημέρα μητρικής γλώσσας. Στρογγυλή Τράπεζα με θέμα «Ελληνική, γλώσσα του
παρελθόντος, γλώσσα του μέλλοντος», 21 Φεβρουαρίου 2014. Από το διαδίκτυο (διασκευή).

A1. Βασιζόμενοι στο κείμενο, να χαρακτηρίσετε με Σωστό ή Λάθος τις ακόλουθες προτάσεις:
α) Η υπεράσπιση της γλώσσας αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα όλων των λαών.
β) Οι μισές από τις ανθρώπινες γλώσσες κινδυνεύουν να χαθούν.
γ) Η μετάδοση της μητρικής γλώσσας είναι σημαντική για την επιβίωση των παιδιών.
δ) Ο σεβασμός στην γλωσσική ποικιλότητα οδηγεί στην πολιτιστική ομοιομορφία.
ε) Ο ρόλος των γλωσσών στην πρόοδο των ανθρώπινων κοινωνιών είναι αναμφισβήτητος.

Β1. Να εντοπίσετε τη δομή της πρώτης παραγράφου του κειμένου.

Β2. «Ο σεβασμός της γλωσσικής ποικιλότητας ευνοεί τη διατήρηση της πολιτιστικής πολυμορφίας και την ανάπτυξη ενός
υγιούς διαλόγου και συνεργασίας ανάμεσα στις κοινωνίες.» Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στο παραπάνω
απόσπασμα (ενεργητική-παθητική) και να την μετατρέψετε στην αντίθετή της.

Β3. Σε ποιες από τις παρακάτω φράσεις ή προτάσεις του κειμένου γίνεται κυριολεκτική/δηλωτική και σε ποιες
μεταφορική/συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας;
1. «Ο εορτασμός της Ημέρας μητρικής γλώσσας [...] υπογραμμίζει τον σεβασμό που οφείλουμε στη μητρική μας γλώσσα»
2. «το δικαίωμα [των ανθρώπων ...] να μιλούν, να μελετούν και να διδάσκουν τη μητρική τους γλώσσα»
3. «[έχουν] οδηγήσει σε θάνατο τις [...] γλώσσες που έχουν απομείνει»

Β4. Με ποιά διαρθρωτική λέξη επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην 4η και την 5η παράγραφο του κειμένου και τι
δηλώνεται με αυτή ;

Β5. α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο: αδιαχώριστη,ικανότητας, περιορισμούς, αλλαγής, περίπλοκη

β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο: προβάλλει, όμοια, συρρίκνωση, σημαντική, παρουσίας.