Henri Bergson ( 8 859 4 94 –

francuski filozof, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1927[1]. Przyjmowany za
głó go ó ę jo O l o ł głó ł : O bezpośrednich danych
świadomości, Materia i pamięd, Ewolucja twórcza, Dwa źródła moralności i religii Z j ją o
o ę l h o ó f lo of : f l l o holog

ŻYCIORYS:

o ho ł o j o – j go oj ł o o o M h łB g o W
o ho ł o go o A gl I l J go o ą ł o l Mo
M h W 868 o ll ę W l jB G H B go ł9l o o ł
O łf o l o H B go o ł o j l j
É ol o l é o oń ó ł l l h W 892 o ł ę Lo
Neuberger. W 1898 został o of o É ol o l é Z ł 8
l Zo ł o ho G h H -de-S N j go oś ę
og ł ą

______________________________

B g o gło ł głó ą olę o o o g o l ę o T ó

j ę ją W ł gB g o ś o l g ągł o ojo ło j
ć ó N j ą ość o ol ość

S o ł o ję él v l ę o go ł oo j ę ą j ą l j
oś o g ó h

Intelekt. Krytyka poznania naukowego

W ł gB g o o o ę o j go o j l To
l ( ł ogól h j f j l j To l o oję –
oję I l ł łą ł N l o ę ęo ć o
naukowe.

Z g jj o ość o l o ó ł h l ó To
ę ol j ą o h j o ćj o
goś o ślo go ł go Dl go l ość: oję j
o g ś śl ją o o ą j go o o I l
o oję oś ć o ł ę f j – nierzadko
w ją h ę

Z ł go o l B go o j oję : o g
l o o o l o j o ę go ł ; ale
o o o oję ągł go ł ją go T
ę o oś go h O o l go j – czas
holog W l D é S l é é 922 B g o o ł
gól ą o ę glę oś E o oj j l go o M o
lf j f lo of f [2] l ć B go o ł j
metafizycznych implikacji teorii Einsteina i jako taka wykrac ł o g f
U ło ę – o ją ę oś o o o o ą y, a
o ó ę nimi.

o j ęo o ę o oś j o anie intuicyjne. Intuicja jest

gól go o j To ol ość oś go o oś j j
ągłoś J o o oś łoś o –j go
go L ł ś l go f lo of o ć ę j –g j jest
poznaniem bezinteresownym.

Religia
B go o ó ł ó ł lg : R lg j
ł holog h j h ó o o h K ł j ją o o o
g ją oł ń ło go lgj śl o ś
ją o ł o ą o j lę łoś ą ó odsuwa idee
ó o ń h

Religia dyna o o o j ją W j ło ą
oó transcendentny zmierza ku Bogu.

U ń B g o o R g l G go -L g g O j j o j j L
commun, la philosophie de l'ê l fo l og q ( 909 g j go
ł ś o g ją ję ol ość
ość Bog

K l o o o ło f lo of B g o F ł ę ó o
j oo j o ł o ją o o o ę Do o ł
o ą ł l ó j o j o o ćo
Dlatego o o j l j ł f ł j D fo j o
ło l ło j j j B go o o ł o ł go o l o
poznawanymi rzeczami: unieruchamia to, co w nich jest zmienne, ho ; o ł j ęś ;
upraszcza je i ujednostajnia; kwalifikuje je; mechanizuje je; relatywizuje je.

Z l B go l ło ę j U ł ją ń o l
o oó o o j Do ł o ł ją j o oś ą jo ość
ń oj o ł ją j o o j A o j o o go
og l o o ł o j j f ć ę ą ć o j B go
ł za najdoskonalsze.

Z ją ę ję ł o ć ój oó ość D ę
j ęo j ó oo oń o N
oś ó o ł l f lo of go B g o W ł g go
ość j ł o j o g j l N j o h o j
o ą o h o o
B go ł ął j oo j głę o j U ło o o j ł ś j ń o
l g ją j ol j C o l ją o ój j o ł
S o l o ę o o h ję ó j go f W go
h ą o ę l ł ś o l ę o go

oglą B go h o
ł ę ó ł o l oś j
oł ń o ó ją o ło o l j j j g T o l ość
g ę J l ą o l oś ą j ó ł j o jl h
o j o o ją ę lgą W ó ł ą ą
o ę o l h j o j o o D g o ho o o
o o ł ją oó ś ę h ó

B go ł ął j oo j głę o j U ło o o j ł ś j ń o
l g ją j ol j C o l ją o ój j o ł
S o l o ę o o h ję ó j go f W go
h ą o ę l ł ś o l ę o go

oglą B go h o
ł ę ó ł o l oś j
oł ń o ó ją o ło o l j j j g T o l ość
g ę J l ą o l oś ą j ó ł j o jl h
o j o o ją ę lgą W ó ł ą ą
o ę o l h j o j o o D g o ho o o
o o ł ją oó ś ę h ó

Z B go ś o l g ągł j ol j l o ń ćoś ń
N j j o ą go oś ą ł ol ość W oję B o j
él v l l ł o l go h l j oś F lo of o g ś
j o og o l g ją o o ol j J go ó o o j o o
o Sł o h ł ą ę T o j l
jo l o Sł o j oó o o ślo
jasno wytyczonego celu. Jej celem jest trwanie i tworzenie.

Źó ł él v lj S ó oję Bog go o oo j
o o oł g j ę o nym, czasem teistycznym.

B go o ho Ż o o ł ę o ę ol R lg ł
l j go o ń W ł ó ł lg :
S o ją lę ś ą łoś ą sa o oś ą o
g ją oł ń o go h ś j ń h ą h o o h lg
oś h R lg o ję o l j o g ję ł oł go
D ó ł o ó ł – poszuki oś go o Bog
g o o Do o łoś ą
Ludwig Josef Johann Wittgenstein (ur. 26
kwietnia 1889 w Wiedniu, zm. 29 kwietnia 1951 w Cambridge) – f lo of j ją ę
ję log o ł l o l f lo of ł
matematyki. Jego wczesne prace uc ł go „oj h go” o o ó j
o o ł l o ł h g ą

Traktat logiczno-filozoficzny – Tractatus logico-philosophicus - Początki

filozofowania
o h o ó ę ą ó ą f lo of ę W g W o ł o
Traktacie logiczno-filo of ą j o o log go B R ll W ł
og o ł Koło W ń

W g o ł ę f lo of ą o h log ą o B R ll o
ł ł Go lo F g go J go (j ą o l o
f lo of T log o-filozoficzny, uznawana jest za najw j ło f lo of – jest to
ło o l h o o h ę fo ó T o ł l ą
o ą o j ość ś łość o – ł ć o ó o o ą j oń j go
pracy filozoficznej.

Zmiana perspektywy – filozofia zwykłości

J o l o ę l h W g ó ł U C g O o
j go ó j j f lo of ą N Bąo Do f lo of O
oś N o o l g o o oó ( H ó ćj o
j łoś ę ę f lo of go W g –o j ę o
l łę ó l – ł jj ć ę ol ję oj (vide nowe
interpretacje J. Conanta i C. Diamond) – ęść o h oglą ó f lo of o ł
l o f o O ło o log – j go j ł ę
o j l o o h ó ogł ę ć l log
ł W g o „ o j o ” j l
o log W ją j o j „T o j ąo
” W ą ło ę o o of ę ą ąś : -
obraz (Bild-S ło o ję g ą ję

Wo W g l o ł ś j go ó j ł l jo ją ó ość
drugiego okresu, do ę ą j o o ą o ó h
ł ę j go o o (R Rh o G E M A o G H vo W gh o ;
o j go l o o ł ó ó N j j ł o m
ł go o ą Do f lo of DF j o ó g fó l ;
f lo of ł o l j fo jnej w rozprawach tego rodzaju.

Afo o j o h ło ją f lo of ę W g – „N ytaj o znaczenie, pytaj o

”– ł ę o o h j go ó j h og f lo of l
l l f lo of l j ł ś (v J O U o h lo o h l A l
Oxford, Clarendon Press, 956 Z o j j ęj o W g ; § 340 DF
 j o ćf jo o go ło l j ć ę temu, jak ono jest
[8]

W oo W g o ł o o ość o l ó f lo of h T o łj
jak choroby, ó h l ę l ć:

„F lo of j j ę o l j l ho o ą ” (D h lo o h h l F g ;
K h L W g Do f lo of § 255[9]

T ł j go go „ ” f lo of ję j
o h ą ó j o l ość o j; ć o ą ło ć
o j h o ć o j ąo W g in nie
ą ł g o o l ó l h f lo of o ę ość h g
pró j j j ć

B ję o go ś W g j l o l ó
j ł ś go h ojęć o ł „g h ję o h” Co o ć
j „ ą ”? N j j ś ją o ło „ ”
g o ją o ło o „ ” o ą ość f ó o h
o o ó ć o „ ość” o j j j
ł oś h o l oś óą j o ó o ęś ją
g o j ol ól o ł o ę ję go j go „ g ję
go” j o jo l j ń j j oś o j
o j „N j ”[ 0] ó j jł j h ó W g (E
ist j h v DF § 435

Inne wątki filozoficzne

Etyka
W g j T oglą o ł ą ój o o – ąo
ł g go o l ją go o ę jo oś
W oś ł gT l ą o ś o go ogą ę o ć l o oś
o o N ą j go o j g o j ą ęś ą o o oję go
l oó holog I h ó ło ó ło j ję
zate o h o ho T f j o ją h ę
o ję l oś o ję ło ł gło o f lo of
prawdopodobnie w latach 1929– 930 ( o A L o E h „ h lo o h l R v” vol LXXIV
ń 965; W ł o lg W oZ K ó 995 g j o o
ęś E h G E Moo ’ ją o j j fo ć ogól
fo ł j l o l j ogól o o l ó W g
o go glą ę ło o o jo o o ją h
go o h l ń I g oj ją ę o h o oło Zło j g łę
Frazera.
Estetyka
E o o l j o j o ł W g l o
ą ó h l ó g olo ó o h
Go h go g j j j ją ę T g o o j ą
(TLP, 6.421).

U g W g j o j o l 938 o o ł
966 o T o ę ńo ją h j o
l j o ę h ło h l
o ś ó o ł o o S o ło o („ o ” „ł ” j o
l go o h ć B ć j nanie (estetyczne), trzeba by,
W g o ć o ol oś ó o ą; j o o liwe poza
konkretnym kontekstem.

Mo ć j ą ó ó oj ę – jest to prawie zbyt

ś ogło ć o W o o ł o ć
informacje na temat tego, smak jakiej kawy jest przyjemny[11].

Pewność
O ó o W g o ł o l oś T ó o j j GE
Moo ’ j o głó ó ło j Do ó j o ł ś
ę go łW g ą oś ą f lo of o o
ł ó ń ł j ą f l hoć ó o o fo ję
ś ó go o o o o f ł h o l ó f lo of h O
oś (O C l Ü G h ło o o f lo ofó
ją h g ą

Nauczanie i wpływy
W g ł l ł ó o o ój f lo of j j ł o h h j
o ój o l l h o ó f lo ofó l o J go o ł og Koł
W ń go hoć o g ł j go ło o ł ę g o j go
programie.

W l o o
o o o o ł f lo of ł ę o h
ó o h ołą o h ę ł o W l oo o ol ę
o go ł jęło ł l ę o ą ło ę o śo o h
ó h ł łW g B ł ło o o l j o o o oś S oj oglą ł
głó ł h j h ę o o o h j ł ś jó nej Wielkiej
B J h o ó K l o ł ę l D v E o l Joh
E o o ą o l o o j og W g
(W g ’ o E o H Coll 200
Fenomenologia (z gr. phainomenon - " o o ęj " – XX-wieczny

kierunek filozoficzny, polegający na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio

jest dane.

Głó ó są Edmund Husserl oraz Max Scheler ( j

l o H l o o o ń f lo of h
oo f lo ofó g j

Nazwa
N f o olog o o o j o łJ H L N Og ( 764
Sło o o ą ło K (M h h A f gg N h f 786
Hegla (Phenomenologie des Geistes, 1807), Renouviera (Fragments de la philosophie de Sir W.
Hamilton, 1840), Amiela (Journal intime, 1869), E. von Hartmann (Phenomenologie des sittlichen
B 879 h Z go o h oó j o
ó Ż ł go o o śl o ł o j o śl

Metoda fenomenologiczna
M o f o olog ol g o oglą go o oś oj J o
o f lo ofo ó o g o o h oo ó o o ę oś
o jś f o olog ó ęo l go ło o oś ą W
l ś ło o ł o l j
F o olog oł j o h o o o j ć ęś j ęo j E
H l o lo ł o ó o h M ł ć j f o olog ( o h
ó o ę o o l ś o ją go
o o E o h ł ć ś o ość ę ( o o ło ń ę e
o ćś łą j of o j

Dl f o olog oję jo l oś ó H l o ło
oj go l F B W ł gB j j l ją łą ą ą ł
ś o ość ś ąl o R l j jo l ł ę ó h ło ó : o
o No o ś o oś o o – przedmiot dany w tym akcie. Brentano
ł jo l ość o ło H l ł j
ó ą jo l : ój stan ducha nie ą o oś

F o ologo jęl o B f ję o oś ą F o olog

o ć o ęo go o o Są o ćo o j ho ć "ś l
ość" H l jął o oj go l jo l ą o ję W ł g
go o ość ł ś o j

Wś ó h h ojęć f o olog j j ę l l ą o
uchwycenia istoty tego, co dane, idea j o o o j o oś o W
o oś o oś o j j o j U h j o ć
 o o l ł h j l l o o ość o o
( ł o o

o f ojś olog h lg o ą o G v L –
o ą lę – M ę El go o ol ło ę ć l ę lgj ąj oo o ą l h
lgj h o o l ją go o ło o ą o o go l g o

Edmund Husserl ( 8 859 oś jo 27 kwietnia 1938

we Fryburgu Bryzgowijskim) – niemiecki matematyk i filozof, jeden z głó h ó ó
fenomenologii.

S o ł L ę f ę f lo of ę o o ę W 876 o ł ł ę
U B lń ją f lo of ę ę WW 88 o ę ł
ł F B o ó ł ł j go ó j ą f lo of ę

W 883 o ł o o ęo h j N ę ł K l
Weierstrassa w Berlinie. Po odbyciu ł oj o j o ł B W g o ł
K l S f (ó B o o S f h l o ł ę W 887 o
o ł ę U H ll o o l o h lo o h A h ł ę
spó Go lo F g o o ę log S ł ę K
T o go ó go o o łoś o o ł go o ń oą
; ó j o ł ę jo f o ó o l l h o o ął ę
B log W h o jął ó ę o o h o ń j log o
o o oo ł o h h ęf o ó l go
o h N ę o ł G ( 90 g 9 2 ól S h l
R h G g ło ł o J h h fü h lo o h hä o olog h Fo h g
ó ł l o j go W 9 6 o jął ę f lo of F g B go j
do roku 1928, kiedy ł ę o ą ł j o 933 o

Filozofia Husserla ł ł śl l hj M H gg ó ł j go
E ęS ( ó j ś T B o K ł o E H rla
ę o o ą J -Paul Sartre, Maurice Merleau-Ponty, Roman Ingarden oraz wielu innych.

o ą o oH l ó o ł o ć log ę o holog h
j ó j B h log h o ł F g go jącego na uniwersytetach
h o ł ę holog ą ę
zr o ć log o holog

W f lo of H l ś o ość j jo l l j ś o oś ą goś ę
ś H lo ó h ( ś o oś olog h lo j o
o o go o go jo l ęo o ą l o ó ś o oś
( o ó jś f o olog j j f o olog ( o h ją
ą oś o o j o o o ęś o oś o ją h ę ó
o h Dl go o j f o olog ą
 l ą g o j j o o go o ( j ę o
j j dku filozofii Immanuela Kanta).

H l j o ł ę ą log ą o ją ę go h
o ę oję jo l oś Ko j ł ó j o j ę
K Aj S ł L ś go

Roman Witold Ingarden (ur. 5 lutego 1893 w Krakowie, zm. 14

cz 970 – polski filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (1925-1944), po wojnie
of o o ń go U M oł j Ko ( 945- 946 U J g lloń go
(1946-1950 i 1956-1963).

S h olog Ro K j I g W 9 ł o g
oj łoś C K G j F Jó f L o [ ][2] S o ł f lo of ę
ę L o G Do o o ł ę E H l o 9 8 W
o o o j ol ł of o g jó L l W To H l ję ł
roku 924 o o ol ło o ć o o 933 of o U J K
L o W g j oj ś o j ł głó L o ł j
o ł o głó ł : "S ó o ś " o oń
o j j ł ł U M oł j Ko To ó j
Uniwersy J g lloń K o

Ró o jś ę l l l o ł ł ł ę o o h
kongresach, w gł ło ol g ą B ł ło ol jA U ję oś
ło ol jA N (o 958 [3] o l g anicznych towarzystw
naukowych. O l o ł łą 224 ł głó o ol W l j go ł
o ło ę ł ń ję o Do o ł l ł ó ję ol ( K
go o I l K oo ł og ą ś ę ę o ś ą

1 lipca 1919 o ł ę l ą M ą A lą Jó fą ol M l h ó : Ro S ł (
1920), Jerzego Kazimierza (ur. 1921) oraz Janusza Stefana (ur. 1923).

Poglądy
Głó o ńI g ł
g olog o olog B ło
o l jolog o olog f lo of j f lo of ję M
l I g ł ó f o olog - Edmund Husserl. Badania filozoficzne
o o I g ę o ą ją o l H l J
o ó o oj go I g g olog g o ł l
o olog l o g ę o o ą go o o ś go
j ó ł l o ł ę ją oo : l ( o ją
procesy, zdarzenia), idealny, intencjonalny i absolutny.
Max Scheler (ur. 22 sierpnia 1874 w Monachium, zm. 19 maja 1928 we Frankfurcie
nad Menem) – filozof niemiecki, przedstawiciel fenomenologii.

M xS h l o ł 90 E H l o j go ł o łf o olog l
o ł ł ą ję go f lo of go N j ę j o o ł f lo of praktycznej,
ł

S h l ł l g go o oj f o olog ó ło
E H l ół ę G g oF g B ń go j o 9 4 o o oło 930 o W
oH l j l l ł go ś Ro I g E
S S h l oo łj o ś j j h o oó H l o
″B ń log h” o oo ł o l go l H l
o ″I ″ ł ję ą l ję l ą Ro oś
kwestiach filozoficznych spraw ł o H l o o ł ę

F lo of ę S h l o j l f lo ofo ol D h vo H l K ol Woj ł S h l
ół l ł o o jolog fo ł ją l l oś ó
realny h l h ł o l go h Sfo ło ł o ę
o ją h ó l h oł ń

Wartości
S h l o ł oś o j o ł ś oś go ś Mogą o ć
o o j o oj ją ę o o j h ę czemu mamy do nich
oś o ę S h l h o j j o h o j o j
hierarchii wy ó ł ęć o jó oś :

 l g j ( go o o go o ś ę
 ho ( o oś o ą prawnego)
 witalne
 hedonistyczne
 l (

W oś o ą ąh hę oś lgj j o o o
o o ł h W ość ł j( o oś l h ć
hedonisty h o ją ł ć l g j o j
j( ą j o j śl ł j oś j ość j śl
h ł l h ę oś ę ęj j jś itd.).

W oś lgj – o ość ś ę ość – ą ó j o oś o j l o o ą

ę oo j oś

Homo religiosus
C ło j oo o j o oś j h h oś
Doś oś j ę łoś M łość o jo l go
f o oś j ą J ś jo l o ą h ó
jolog hj o łoś – łoś o Bog U o
 jo l oś oo ą ło l ę lgj M łość o l go o
bytuje samo w sobie daje fundament aksjologiczny f ę o olog – jest
f ło ń S j ę l h ó ho h ło l
łoś ą o o o ą o oo j go f l o N
ło l g C ło j oo o j o oś o ó ho hj ho o
lgo Są o o ć S h l o o l ś ło j wnia
ę łoś o

Doś Bog j oś ł j
oń o oś hoś
o l oś o j O o oś – o o g ń – to rozpoznanie Boga
o (A g : o o Bóg j o goś oń o go j o
o o ło j o o oń o j o j o o o go Ro ę o
o ą ę ąś J o j o o oś o
ś To f o j oś o o o oś Bog
C ło j oą oń o ą B j o – o o J o o ć
przy ę M ć ę o o

jo o oś l g j go j oś ość o ość
o oś Bog B ś ę j o o l zy – l o ł o Bog j o A jo
o o ol oś ( oś lgj oś ość
o ość o j g j ; jo jolog o ś Bóg j
najdoskonalsz j j oś o

Są o lg f ó ąo o Są ś o o o ó l

Miłość (caritas)
M łość o Bog j o ą j oś ą j łoś o o o j ó j o
ość M łość h j o ę( f j oś ( o j: W oś
Uj ją ość j j ją łą lą oś M łość j o h oś j j j ją
h h ą Dl go j oś j oś A ę łość j o o
j ość łoś o o o j j ość o o o j j o oś W
j j ę l jo l ość l Są l ość ę o f o
ś ę oś o ość j o ś ę ość j ł ś o łoś o j
j o l ( ść O j o łość o o ł ć l oś A jolog
f fo ł ją ę l g j j M łość j oo ę o oś j
ść o j Z j o ość j o ą K ość
l j j o f ją j l j ol j oś łoś Bog To ją o
jolog ó ( ó ło l j ość ś ę oś j st zaw oś ą j j oś

Wolność osobowa
Wol ość j o oś ą o ą Wol (Kö ó oj o ą oó ł ń ło
Wol ość j o jś o o oś o goś go o o oś
oś j o o ł j ę ś o o j T o
W l : „W o ó ol ość o oo o h śj j o j
ę ( jo l o o Z o
ś o ość ol oś j ś o oś ą l oś j f („ ” oo o f
j( h o h h o f l j f l jo ło j J l ol ość
l j ę o ą ó ol o h j ę„ h o o ” W ę
oś (j o o ęj o o ość h
ją h j j o ol l jo l ( o ol S o h
to chcenie zdeterminowane o ę oś Wol ol j
ę h o o o o ś o oś ą o oś W o ś
ol ość j oś ś o o oś j o o ję o l oń ą ”[ ]
Wol ość j o ś o o o ość j ś o o ą o oś ą f go
jolog go oś oś o o go ó ło lgj

Redukcja transcendentalna
Zabieg redukcji transcendentalnej jest tym podstawowym zabiegiem o ó g j
o o j j ość f o l ą T g j o ó o ość łoś
ś R j f o olog o o ość łoś R j o
oś ó ło ę ą oglą o ó ę oglą j
o o oglą ol j o o ń ó o W l
o (j łH g l o I l go ł ś o o ć g o
oglą f o olog Co j ło oglą f o olog go? J go
oś ość ło o ość M o ć ó ło oś oglą o
ę ol o ło ń o h M o j o ć o o ę oo j o obiektywnie
o o o l l ś Dl go o go l o ó
o ją o Doś f o olog o oś l
o Do ho o śl ho o ó ją h
ło h o h W j o j o ę o o S h l ą
f o olog ę o ł j o o ę l gól o jś o j B ć o
o j ć oś Dl go oś j j ol jąć
o o j j ło ń j o A ę oś
f o olog ć ją l o l o o
Tym, o g j o ość j ło o ość T l o oś o
ć S h l o ę l o o go ją go o ó ło ą
ość W oglą o ę o ją ó l h ogól f
o o ł f ło o oś Co ę o o j o g j
l j? N oj j ś o ł o j o h ło o ę
o oś j o o T ś o oo j j J l
ś o ość o ojo go h ło h T f o olog ol j oję
log o j ń go Cog o J ą ąś o oś ą o o o
przed o o l o ó o ą ó ło l h j oś ( o h
h N g j j oś j ę oś o o o
j ę J o – o o oó ienia eidosu jest absurdalne, bo
o o o W oó ąś o oś ą j ę
przedmiot.
Realizm i personalizm
Doś f o olog j ę ę o ćj o g o g j
tran l j W l l ość o o o o j o ę R ość
j W ół l oś o j o oo j o l
istota oraz podmiot fenomenologiczny – u Schelera jest nim osoba. J l j o
pomijanym, to osoba jest rozumiana esencjalnie. Osoba to inaczej czysty podmiot duchowy,
oś o ho h ó C o o S h l ę
husserlowskiemu rozumieniu czystego, absolutnego Ja. Podm o o o ć
nierzeczywisty. Abstrakcyjne czyste Ja Husserla stanowi absolutny podmiot istotowego poznania.
J l j g j l ość o oję go J j oję
W ho g ją go j ś o ó j ę h j ę j
ś T ść j ć l – j ć – j ę ą oś ą
H lo J j l S h l N o goś go j j o o
podm o C f o olog ś o ość o ć o o oś T l o
o ę ą o Uj ę o o o o Są o
o o j ó o Z o ś o ość f o ologiczna jest dla
S h l ł o o o j ąo oo o ą o ą ą ho ą ł ją ą
o o J o ł ho h ó łoś – glę o
oś j o o –j o oJ o ąo o ą N oó j ho ć j
o o o oś J o o j j ą ją o j ć oo h
o R l S h l j j o ś o l ęH lo j go
idealizmowi. Red j o ł o o j goś ol go j J l ą
ho ość – o ąo o ę O o j o o o o o oś ł ó ło oó
o T o o o j o ło ę j ę o o j oj ol o o Pierwszym duchowo
jo l ło j łość C oglą o T oję o o o ość
o l gł g l o
Egzystencjalizm – XX- f lo of ( j ją
l ó go o ń ą l lo j o l j ol j (" j
ol ość" o o l j o lę istnienia.

Eg j l j j jo j Wo h j go ąj
o ło j oj h ó oś ł o j
o o ją l h oó oją ol ość L ą ę ol ość ę j
o ło ń I l j o ę łoś ą łoś ą
l go o o j l oś ł Wol ość ę j
ągl goo o ą oś o o j o ę o
o ość lę g jalne, np. przed osamotnieniem.

Istnieją przynajmniej cztery motywy egzystencjalizmu:

 Motyw humanizmu – ło j o o ;
 Motyw infinityzmu – ło oń o ę oń o oś ą;
 Motyw tragizmu – ło j ł o goą o ą;
 Motyw pesymizmu – ło o ość;

N l j ę ć ho oh ó ó o e jest jedna
ól ol ś ól l H l
g j l j ś śl ą j o ą j j ągł oj o j oj j
esencji. Nie ma tu z gó o ślo jl j

Drugi problem to problem pesymizmu ó o ć ęS ś "Eg j l

j h " N ość j o oś ć N ość j
o j o ń o - o ą o ą ho ją ę
C ło j oś ą g j ągł oj j ągł ę o nie jest
ś

J śl o ć ę ło g j l o ć h ó g j
czło l oś o f lo of o l j So ś A g Bl l
Eg j l lo o łą ł ę głó o f lo of M H gg ą ł o
I l K K lJ łI l K j ę go f lo ofó ś

Wspólne motywy egzystencjalizmu

 o j o o łoś l j
 o g j o oś ło o Bog l og o
 problematyka metafizyczna – ą o l o ąg ę ł o j ol oś
o o ój ę
Nicola Abbagnano ( 5l 90 S l o 9 ś 990
Mediolanie) – ło f lo of g j l j o ł ę f lo of ą

J o g j l ł g j l ó oę ł l
o oo l j o l oś go ł l j j
o o ą ol oś o ł ń ó o ją j j o l oś ś
ość o oó oę ł o ę gól oś l o ą l l 50 XX
ąf ję g j l śó ło W ó j hl h ł ł ę
l o lj o l g j l oó oę ł ń
zawarty jego zdan ś o oglą o

Życie
S o ł N ol o A o Al o o oń ó ł f lo of
najpierw w oł h ś h ę T g o II oj ś o j
ło ł ó o olog h o o „R v f lo of ” „Q
o olog ” ł l l g „L S ” Wl h 952-1960 o o łg
l l ó j „ o ll ” ją j o l ó śl oś o j
o o oł j oś o j ó j j jo
g o jo l W 972 ó ł ę o M ol g o ł
ę j e z ramienia partii liberalnej.

Myśl
S oją ł l ość f lo of ąA g o ął l h 30 o o o j o o l
ło go ół C o go G l go ją jo l B ł ó j f lo of
ło jo o o T j l H gg J f lo of j l A g ą
f ą głę o o o o j j ło jh j
o j ło M o oA g o j H gg J ją
nihilizm – ą o g j l o go o l go o f lo of
neopozytywizmu. Podstawowa dla egzystencjalizmu kategoria bycia nie jest dla niego jakkolwiek
oję ą oś ą l ł ś o l oś ą o ąg goś
Filozofia dialogu f lo of ą o – nurt filozoficzny
o ą o o ą XX F E I j oj j o ł
dwojakie: z jednej strony reakcja n f lo of ę ą[ ] g j„ j log ”
o j śl l o h j C o f lo of go ł
ę ło j go l j g ło D g ło f lo of log j ujmowany jako
T ( M B I ( E lL v ją (Jó f T h R l j g
ło o ć oj o j o l j J -T (M B To -Samy – Inny (Emmanuel
Levinas), Zapytany- ją (Jó f T h

W filozof log o ó ć ą o ó h l ęo o iednio

ę ją h f lo ofó :

Nurt pierwszy ( l :M B F E F Ro g: ó
ę log g l j J -Ty, gdzie ta relacja stanowi o najistotniejszej konstytucji
go ło

Nurt drugi ( l :E lL v : h ą hą l go f lo of
dialogu jest podzielenie relacji Ja – T l ję o olog ą f ą W lacji ontologicznej
T j o oJ R l j f o l j To -Samego z Innym, gdzie ten
I j ol O ąj o ą l To -S go N j o l ość j I go o To -
Samego. W relacji metafizycznej w wydaniu E l L v o g ło
o ę j S o o W o ło o
oj go l o ó go ę o g go ło To j
l ją ą S o ło j go T B jo h o

T f lo of log o ął ę l o ę olog ł o j N j j
j j l j o olog K l B h S ł ę o jąć l ję j -ty jako z
o ą J j o o og j j ość N j o j f lo of go
o ją „ j ą” ę o l j go o j lgj o h
o Mó o j o o ć o [2] ł ć ą
ąf ję

Nurt trzeci ( l : Jó f T h f lo of ą [3]:

ó ę o ło oś ( ło o g go ło R l j
ło - ło h j ą log W ą log j
ją Z W ł gT h ą log j ś o ość o oś g go
ło o ę ło o o go j g ło ją
Z go j ś j: ą log o j ń
ó j o ją ę oś j o ą g olog ó g ło
j ł oj j o oś ó „N j j!”

M śl log j ą f lo of ą log l ło ó oj
o l olog h ś j ń j ó o ol j j o j[4][5]
Emmanuel Levinas Lév o o
francuskiej gramatyki: Emanuelis Levinas (ur. 12 stycznia 1906 w Kownie, zm. 25 grudnia 1995 w
– f lo of f ( o ho o o-litewskiego) oraz komentator Talmudu.

Poglądy
Lév h o h o o ho o l j óą
f l ą l j ę J o o j o l j o o -ś
C ło j o oj go B ą ło I j ł
og ę ło

A go oń ć ło j o o o„ ” oo jśo go B ć
ą ę Lév l j ę ją f o : l o ę A l j j ś ć
l ję j ho ę Lév o o ję „ l ” Zgo ą
o o ł ę o o go („ l ” ł o h o ą Wh o
o o oj ł ę o o o j ę o ą
óą h j o ość

Z o o oś ją ło o ó o :ś ś ćo gło
(l’ Ś j o l ość jś o ę ś ó ję ć
J go j ę ó o
Ś o l o oo jść l ł go – o o ę ł o
Ś ć o o l j o goś go o ą j ość Wo ś o ę
o oś o oś Ś ćo l o l j o ś o l o j
ogło ć o o l S ją j j ó j ło ógł ol ć ę
od s j o ś ć Lév ło f o : o ość o
ojcostwo.
Psychoanaliza (o g ψυχη = „ h ” „ ” ανάλυσις = „ l ” –
o o l ło o ho olog o o l ją j ś ć ó
j oł l o Zo ł o ą o ło XIX XX
ńskiego lekarza Zygmunta Freuda.

W tym pierwszym kliniczn ho l o ś o o fl

ę o j o j ó Dą o o f j h ó
obronnych oraz integ j ó h ęś h

ho l o ł o ój h
ół ół ś f jo j j o
ło o l ó śl T ó o o ość o ło ń ó ł
o h o oj ń h ho oo o l
Wś ó h ó j ęś j ę: holog ę go o jś o o l j
o N l ą S ołę B j ą N F

Podstawowe teorie psychoanalityczne

N o ć ho o l
j ąś j ol ą o ę o ą
oł ho l Mo j o ć oł ho l o o ą ę
do zbioru podstawowych teorii opracowanych przez Freuda, czy to na zasadzie negacji, czy to
o j ją j l ł ją T ń o ojęć ho l o ć j ę j
takim oto kanonie:

Świadomość, przedświadomość, nieświadomość

N o oś ń j ło o ć j F o o ł
o og f o ł h l j o ę ją :

 ś o ość: ś ś o ogą o ol o ć o g ogą ć

dowolnie z niej usuwane;
 ś o ość: g o ą ę j ś h ó ą o l
o ę ś o oś o j j o ć ę o
o ą ó łą ą h j ś o oś ś ogą ę o oj ć
na zasadzie kojarzenia;
 ś o ość: g o o ą j ś h ó h o o
ś o ć oś o o o j o h l ó ; ś ś o
ogł l ć ę ol g ś o oś ęo oł ć o o o
h o h ł ho l j( l ń h
o o h oj ń o ą h ę h o ; ś o ość o
ł ją ę ś h

Jest to tzw. pierwsza topika Freuda.

„Id”, „Ego”, „Superego”
Te trzy dz h go F o ą ł o l hf ji czy instancji,
o ę ją :

 „I ” – ę l h o ę ó ó ;
 „Ego” – ję ó o ą ś o oś o l ją ą
ś ś o o g ; j ę go ó
ją ę ę o ą;
 „S go” – ję o j ją ą ł o o l ; j ją ę
o olo ć

Jest to tzw. druga topika Freuda.

Dwie zasady procesu psychicznego

Zo j h h ą ą ó ą ą ją o ę
relacjami:

 j oś
 oś

„To” j o o o ę o go j ę ą o o ą
o o
sytuacji o l go o oj o ę ó Dą o o ę„ -j ” ą ą o
o j ó j l oó o ł j go og
o l „J ” ó j o o ć o o o o ę o ją ę ą
oś

Teoria popędów
o ę o łF o o ą l ą h ą
o o ją ą ę o ę o o ą Z oję o ę ą ą oję : ó ł celu,
ł o o ę :

 ó ł o ę l
o ą go (l f og f f jolog ó h
o j o ł h j;
 łę o j ość o ę j ją go ę fo f o ;
 l o ę j o l ho ń o ą j go j o j ą ł o ą;
 o o ę o j j – o o ó ą
h ł ś oś j ę o go ść o ą o oj

F o ę ł o ę o o : o ę l o( o Eo o o ę ś
(destrukcji, Tanatos).

Teoria rozwoju indywiduum ludzkiego

ho l ho ło o o o ość ło o j ę ł ho ą
ó f h ją ę ó ę oś N o fo o ę h
gól ł ją j f go o oj : o o oj
o o ćo f h ł j o o o oś F ł ę
o oj ho l go ło ją oj o h o (
 ś j j oą l ą S l ość ę ą łF ol o f o-
j ą–o o o j l j o oś i seksualnej, praktykuje przeto
ó fo o o o F ł o ój l o ęcego przebiega w trzech
fazach:

 fazie oralnej (0- o

 fazie analnej (1-3 o
 fazie fallicznej (3-6 o

o o oj ę jf g l j o ąg o o l E (
hło o l El ( ol g ją o
ę łoś ą o o j ł l ją o j j ł o j go glę
U ( ją go go o fl j j f ę j h ją ę
ę ło j łoś o ło l go „ -j ”
ą j o o Wo o o ó o ę
ą o j ą ę o g l oś

Teoria traumatyczna
Do o 897 jf ho l F ł o l
j h ę ho j ógł o ć ó o o ą og ą
o ę o o j ę oo o ł o h l h o
go ń W o j F ł l j j o
o ho ń h h ó jj l o ł o ję ją olog
ogą o g ć ą olę T o jest jako teoria traumatyczna.

Nieświadomość a nerwica
Podstawowym zadaniem psychoanalizy jest – łF –l o ł ń ją h
l go o ś h ś h h ó ą
ho o ł o ś o oś ją ę o fl ó o ę j
h go oł ją ogo ło o ą – stan
o o go F o lo ł ho l ł ę o ąl o
ą go o go o o o j oś ę
o W o ó –j ł – ło ę ę ógł ć„ ł
o ”

Psychoanaliza – metoda 'leczenia'

M o l ń h ho ło h o ho l ł
o o ą ą o o j ó o hj ś o o g l
h h ó ó ąą ę l o j o ł j j Ś o
„j ” jo o h o l ją o o j o ą o j
odpowiednie odreagowa o j ą ą h W f o j
ą ć j og jś Tą ogą ę o o ją ę ć o j o

Zatem celem psychoanalizy jako metody leczenia - o ó o j ó o

ś o oś h h ó ł o h o ń L o ę o l ę
h oó h j oś o ł o o j o fo
o o oj ę ślo o rzeniesienia jakie
 ogą ę o ć o l go O o o o o l
o o o ć l o ś o o o o ś j
j o ho j ś o o o ę ó ł M o ę
l ho l o l j o F : „Wo E oll I h ” – „G ło o
ć j ” (F W ł o a do psychoanalizy. Nowy cykl).

Zgodnie z zasadami klasycznej psy ho l l ę ho o

o ę ć o go o ó g lg j o ó o
ł S j l o ją ę o ę go o 50
Pacjent l o l gło ą j ho l j l
ł go o Mo ćo o l l l oś o o o o h h
g o ę o l oś (m.in. finansowych) pacjenta .

Psychoanaliza a psychologia
ho l o „
holog głę ” ( T f holog o ł
o ó h ą o ę ó ś o oś O l j holog ó ę
ło h f j ś o oś ą h ją j ę o
g ją ą o ę ś o j fl j jo o W ś o oś g o o
ą o o ę o ó h l j j o fl o o l jo o o ę
o o o oś ą o l ość l j ąj ągl ó ją
j ć ę o o h oó ę h hj oś o ł o
o j o Fo j ą go o j o o o ę
wymaganiami moral ś o o ę

ho l ę o ć ół j holog ho l j ol
j f lo of ł go ło o ę ę o h o h
o ho g f lo of gól orii poznania.

Pionierzy i przedstawiciele psychoanalizy

ho l o jj
l jh o o j ł ę ho ą o ołó
ó o ń ó h o ło l ół ho l o ł edy
g ło fo h j ą o l – go j o o o ho ło
o o j ó j l j j oł l l – nawet bardzo wybitnych
– l g j ę o o ho g ji psychoanalitycznych, odmawiali im prawa
o oł g ę ł ho l Mo j ć o ęg j j h
ho l ó ol o l ć h h ó ę o h( l j ś
o go l

 Do j j h l ho l ó go o ol l ą( o
Freudem): Karl Abraham, Alfred Adler, Siegfried Bernfeld, Helene Deutsch, Paul Federn,
Joh M o O oF h l Sá o F E Jo Carl Gustav Jung,
Sandor Rado, Otto Rank, Theodor Reik i Wilhelm Reich.
 Do l ho l j holog „j ” l ą: H H A F
Erik H. Erikson.
 R éA S M g M hl o oł l o o o ho l ycznie kierunek
oś l h ńo o lę go o ę go
 Joh Bo l o ł j ją ą oo o ho l o ę
utraty.
 l o o oo ąM l Kl Do l Winnicott, Michael
Balint, Harold Searles, W.R.D. Fairbairn, Wilfred Bion i (polskiego pochodzenia) Hanna Segal.
 holog ę j ( g lf o łH Koh Ch o h Boll
 N j j l ho l F j o: M Bo te, Jacques Lacan,
A éG J L l h S v A -Rosier.
 Przedstawiciele neopsychoanalizy to: Karen Horney, Harry Stack Sullivan i Erich Fromm.
 l o ho l ą: M Sol All S ho D lS g l
 Przedstawicielam ho l ę j ( g Ch l l o: M l Kl A
Freud, Donald Winnicott, Michael Fordham
 Z ho l ół ś : O o K g Tho Og Fo g D l
Stern.
 W Polsce pionierami psychoanalizy byli: Ludwik Jekels, Maurycy Bornsztajn i Gustaw
B ho o II oj ś o jJ M l M h łŁ ń Z g So ol
Hermeneutyka (z gr. ἑρμηνεύειν [H ]–o j ś ć o ć;
o H j o oł ń ogó [ ] – o ą o o jG j retacji
ó l h[2]

U go h ł ją ó ś ę h (h lj
h olog oo ł oF h S hl h [3] ó j o
o lo ł o jąć ł h U o E o oj
hermeneutyki nazywa Augustyn H o ó łj o l ć oó ł ń
B l (j l o ę o ą h j o g ł [4]

Wielość hermeneutyk
Nie m j jh J j o o l ją ę ol h f lolog j
( ją j o o o o g l go olog j j N j j
h g ą ą o ję ia czy prawdy. W sensie
ą o j o ćh ę o o ś o – do
g j l

Dlatego pod poję h o ę:

1. ogól : ję ość jó l h ó łh o h
l h ś ol h W o ą o ą o
o o f lolog T o j o h ł ć ó o
l j j jo h ł o j
oó l o h j ję ło o Uję ą o ą o
( olog o ą h h( o olog h
H gg G ł ę og łą ą f lo of ę o g j
głó ł o olog j o j o go
2. h ę lj ą– ł olog h ś j ń j j ją ę ją B l
3. h ę ą: ę ą ą ą ł ó prawnych. Przyjmuje dwie
formy – g g ą o o ą W j ę l oo ć ę ó j
j ó ł J ol ł ę o j o olo ą l oś ą
W ję o o j l oj l ó ł ś o o
l g ję o o W ą l o ć
o oł ją ę o go ś ę j g l oś
o A K f o ó ł ę ą ę ol o
o oł o o U ł ć o j ł ń ó ł
ł ość h ł
4. h ę f lo of ą: f lo of o j ją ęo XIX ą
F h S hl h o ł o h ś j h j
Ś ę go W ł o ęł ę o ło o go
gól W lh l D l h W XX o j l ją M Heidegger,
Hans-Georg Gadamer i Paul Ricoeur.
Hermeneutyka jako sztuka i metoda
H o ć o j o l j o o o ę o H j o
j j oó ł go o ę o l o go ć W
j j ol oś ą o ą ję oś ą – o ą Z h
o o ś ój o olog ją oję oł
h go ( ł j go j ję W ół ś o śl ę
h o ł j j o ślo j o l ho ą ó
o ( ł f o olog ą l l łą ją o ą

PWN:
hermeneutyka [gr. hermeneutikḗ ( é h ē ‘( ję ość o j ś oo ń’]
gło j ( j ś ł ł o
ó ó o h h l g j h (ś ę h ś h( o h h ó h
sens jest obcy lub ukryty, oraz szeroko — jó l oję h oó ;

h oł g g h ń lj (h lj ;
o o ł oo f lolog h ń ś ąl ą ; XIX
ł h F E D S hl h gę l j ł ę o
szeroko rozumianej sztuki interpretacji, stosowanej we wszystkich naukach humanistycznych,
ł h o ją j (W D l h ; o ój XX-wiecznej hermeneutyki
l o j j ę ł ł ło o f o olog g j l j
W XX ł o ł ęo ę f lo of h j; j o f lozofia hermeneutyka
o oó l ó ol g ją go jęć o h
o o ą śl o l go ( o ę oś ; j ó o
jako: 1) metoda interpretacji (rozumienia) l h oó ę ją h o h ą
przeciwstawiana obiektywnej analizie zjawisk przyrodniczych (W. Dilthey); 2) refleksja filozoficzna
o ą l h fo j ó ol l g j h ł ( R o ;3 l
roz g j j o o go o o ło ś (M H gg H -G.
Gadamer).