ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÔÇÓ ÍÅÁÓ ÅËËÁÄÁÓ

’ÁöéÝñùìá
óôü ’ÉóëÜì
Êåßìåíá:
Ì. ÌðÝãæïò
’Á. Êáñéþôïãëïõ
Ä. Ìé÷áëüðïõëïò
Â. Ãéïýëôóçò
Ê. ÐÜôåëïò
Ì. Öïýãéáò
Ê. Óôáìáôüðïõëïò
’Á. Êõñêßíç-Êïýôïõëá
Ã. Ôóïˆôóïò

• ÊñéôéêÞ êáß
íÝåò Têäüóåéò âéâëßùí
• ÄéäáêôïñéêÝò äéáôñéâÝò
• ŊñåôÞñéïCñèñùí …ëùí ô™í
ðñïçãïýìåíùí ôåõ÷™í

Ãéáôß _ ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

õtïèåôår ôü ðïëõôïíéêü óýóôçìá

ÁÍÏÉÎÇ 1997•10ïò ×ÑÏÍÏӕ´ ÐÅÑÉÏÄÏÓ•ÄÑ×. 2000•ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÐÁÐÁÆÇÓÇ•ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÅËËÇÍÉÊÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ 23

 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÔÇÓ ÍÅÁÓ ÅËËÁÄÁÓ
´ ÐÅÑÉÏÄÏÓ 10ïò ×ÑÏÍÏÓ ÁÍÏÉÎÇ 1997 ÄÑ×. 2000
23
ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÐÁÐÁÆÇÓÇ • ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÅËËÇÍÉÊÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ

ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ
Äñ. ÌåëÝôçò ’Ç. Ìåëåôüðïõëïò
ÁÑ×ÉÓÕÍÔÁÊÔÇÓ
Ðåñéå÷üìåíá
Äñ. ’Çëßáò ÔåìðÝëçò
Êõäùíé™í 106-112, 16231 Âýñùíáò, ôçë.: 7640150
’Áðü ôÞí äéåýèõíóç......................................................... 3
ÂÏÇÈÏÓ ÁÑ×ÉÓÕÍÔÁÊÔÇÓ
ÃéÜííçò Ãïñáíßôçò
ÓÕÍÔÁÊÔÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ
’ÉÜêùâïò ’Áêôóüãëïõ, êïéíùíéïëüãïò, tóôïñéêüò ÁÖÉÅÑÙÌÁ ÓÔÏ ÉÓËÁÌ
• ×ñ\óôïò Âñïýóôçò, íïìéêüò • ÍÝäá ’Áè. Êá-
íåëëïðïýëïõ, äñ. äéêáßïõ, Tð. êáèçãÞôñéá Ðá- ÌÜñéïò ÌðÝãæïò: ‘Ç öéëïóïößá óôü ’ÉóëÜì ....................... 6
íôåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ • Ãñçãüñçò ÊÜôóáò, äñ.
êïéíùíéïëïãßáò • ’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò, ãëùóóïëü- ’ÁëÝîáíäñïò Êáñéþôïãëïõ: Ó÷åäßáóìá ìé@ò èåïëïãéê\ò ðñï-
ãïò, íïìéêüò, öéëüëïãïò • Óðˆñïò Êïõôñïýëçò, óÝããéóçò ôïˆ ’ÉóëÜì....................................................... 10
ïsêïíïìïëüãïò • Írêïò Êïøéä@ò, ïsêïíïìïëüãïò •
’Áèçí@ ËéÜðç, äñ. êïéíùíéïëïãßáò• ÃéÜííçò Ìá- ÄçìÞôñçò Ìé÷áëüðïõëïò: ’ÉóëÜì êáß ×ñéóôéáíéóìüò. ‘Éóôï-
èéïõäÜêçò, öéëüëïãïò-êïéíùíéïëüãïò • Ãåþñãéïò ñéêü ðåñßãñáììá............................................................. 14
Ð. Ìáëïˆ÷ïò, ðïëéôéêüò TðéóôÞìùí • ×ñéóôßíá-
Ðáíáãéþôá ÌáíùëÝá, öéëüëïãïò • Írêïò Ìáñá- ’ÁëÝîáíäñïò Êáñéþôïãëïõ: ’ÉóëáìéêÞ èåïêñáôßá. ‘Ç èñçóêåßá
íôæßäçò, äñ. êïéíùíéïëïãßáò • ×ñ\óôïò ÐáÀæçò, ›ò ìüíç äéáöïñïðïßçóç ìåôáîý ô™í Aôüìùí ....................... 19
öéëüëïãïò • Æá÷áñßáò Ðáëçüò, äñ. êïéíùíéïëï-
ãßáò, Tð. êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò • Âáóßëåéïò Ô. Ãéïýëôóçò: Èñçóêåõôéêüò öïíôáìåíôáëéóìüò óôü
ÃéÜííçò Ðáðáäüðïõëïò, äñ. ðïëéôéê™í Tðéóôç- óýã÷ñïíï ’ÉóëÜì ............................................................ 24
ì™í, ôáêô. êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ ËùæÜí-
íçò • ’ÉïñäÜíçò Ðáðáäüðïõëïò, äñ. êïéíùíéïëï- Êùí/íïò Ã. ÐÜôåëïò: ‘Ï óýã÷ñïíïò ìïõóïõëìáíéêüò êüóìïò. 32
ãßáò • ÄçìÞôñçò ÐáðáíäñÝïõ, tóôïñéêüò - äéðëù-
ìÜôçò • ’ÁëÝîáíäñïò Óéáðêáñ@ò, äñ. Aåñïíáõðç- Ìçôñïðïëßôçò Ðéóéäßáò Ìåèüäéïò Öïýãéáò: ‘Ç óçìáóßá ôïˆ
ãéê\ò, Óýìâïõëïò Ðñõôáíåßáò Å.Ì.Ð. • ÄçìÞ- Añáâéêïˆ êüóìïõ ãéÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá..................................... 51
ôñçò Óêïýñáò, êïéíùíéïëüãïò • Ãé™ñãïò ÔóïìðÜ-
íïãëïõ, äñ. êïéíùíéïëïãßáò • ’Çëßáò Öéëéððßäçò, Êþóôáò Ì. Óôáìáôüðïõëïò: ÔÝóóåñéò AëçèéíÝò tóôïñßåò...... 54
äñ. êïéíùíéïëïãßáò • Âáóßëçò ÖéïñáâÜíôåò, äñ. öé- ’Áíáóôáóßá Êõñêßíç-Êïýôïõëá: Ôü ’ÉóëÜì óôÞí ’ÏèùìáíéêÞ
ëïóïößáò, Aí. êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Ásãáßïõ
• Íéêüëáò ×ñçóôÜêçò, äñ. êïéíùíéê\ò øõ÷ï- Tðáñ÷éáêÞ äéïßêçóç ôïˆ Uëëáäéêïˆ ÷þñïõ ........................... 60
ëïãßáò, Tð. êáèçãçôÞò Ðáíôåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Ãåþñãéïò ’Á. Ôóïˆôóïò: Ìåôáññõèìßóåéò êáß ’ÉóëÜì óôÞí
ÂÉÂËÉÏÊÑÉÔÉÊÇ - ÂÉÂËÉÏÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ Ôïõñêßá ........................................................................ 68
ÄçìÞôñçò Ôóáôóïýëçò
Ã. ÌðÜêïõ 21, 115 24 ’ÁèÞíá, ôçë. 6480839 Âéâëéïãñáößá ãéÜ ôü ’ÉóëÜì ............................................. 70
ÄÉÏÑÈÙÓÅÉÓ - ÅÐÉÌÅËÅÉÁ
ʼnáããåëßá Ðáñáóêåõïðïýëïõ
ÓÔÏÉ×ÅÉÏÈÅÓÉÁ
Ðáñïõóßáóç Äéäáêôïñéê\ò Äéáôñéâ\ò: «‘Ïìïéüôçôá êáß ìÞ
’ÁããåëéêÞ Êïõôóïýêïõ ôáõôüôçôá: Ìßá ìåëÝôç óôÞí öéëïóïößá ôïˆ êáèçìåñéí
‘ÉððïêñÜôïõò 58, 106 80 ’ÁèÞíá, ôçë. 3603546 ôïˆ ‘Çñáêë\ Ìáõñßäç.................................................... 73
ÍÏÌÉÊÏÓ ÓÕÌÂÏÕËÏÓ Âéâëéïöïñßåò .................................................................. 77
×ñ\óôïò Âñïýóôçò • ÂéâëéïêñéôéêÞ: ÃñÜöïõí: ÓôÝëéïò Ð. ÊáöáíôÜñçò, ’Çëßáò
ÄÉÁÖÇÌÉÓÅÉÓ ÔåìðÝëçò. • GRAECO-ARABICA: Ðáñïõóßáóç - TðéëïãÞ Cñèñùí
ÄçìÞôñçò Êïõôóïíßêáò, ôçë.: 2710458 Aðü ôüí Ã. Ôóïˆôóï.
ÊÅÍÔÑÉÊÇ ÄÉÁÈÅÓÇ ÅŠñåôÞñéï Cñèñùí ô\ò «ÍÅÁÓ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁÓ».............. 91
’Åêäüóåéò ‘ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá,
Ã. Ãåííáäßïõ 5, 106 78 ’ÁèÞíá Öñåéäåñrêïò Írôóå: Aðü ôÞí «Á‰ãÞ» ................................. 100
Ôçë.: 3817826 - 3806661, Fax: 3836658

ISSN 1105-8099
ÁÑÄÇÍ: Ôå÷íçôïß «ðáñÜäåéóïé»...................................... 101
‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá êõêëïöïñår êÜèå UîÜìçíï óôÜ âéâëéïðùëårá êáß óôÜ ðåñßðôåñá. ’ÁðïóôÝëëåôáé êáô' ïyêïí
óôïýò óõíäñïìçôÝò. ÔéìÞ ôåý÷ïõò: 2.000 äñ÷. ÔéìÞ UôÞóéáò óõíäñïì\ò (2 ôåý÷ç): 3.500 äñ÷. ÔéìÞ TôÞóéáò öïéôç-
ôéê\ò óõíäñïì\ò: 2.500 äñ÷. ‘Éäñýìáôá, ’Ïñãáíéóìïß, ÔñÜðåæåò êëð.: 10.000 äñ÷. ÐáëáéÜ ôåý÷ç äéáôßèåíôáé óôÜ
ãñáöårá ôïˆ ðåñéïäéêïˆ êáß óôüí Têäïôéêü ïyêï. ‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá äÝ÷åôáé Cñèñá, Tñãáóßåò êëð. Ït äçìïóéåõü-
ìåíåò Aðüøåéò TêöñÜæïõí AðïêëåéóôéêÜ ôïýò óõããñáöårò ôïõò, ït ðïrïé åyíáé Šðåýèõíïé ãé' á‰ôÝò. Äçìïóéåýåôáé êÜ-
èå å‰ðñåðÞò TðéóôïëÞ ðïý ëáìâÜíåé ôü ðåñéïäéêü. ×åéñüãñáöá äÝí TðéóôñÝöïíôáé. ’Áðáãïñåýåôáé _ Aíáäçìïóßåõóç
ô\ò ëçò a ìÝñïõò ôçò, êáèþò êáß êÜèå ãñáðôÞ, ñáäéïöùíéêÞ, ôçëåïðôéêÞ a Cëëç AíáðáñáãùãÞ ôçò, ÷ùñßò ôç
ãñáðôÞ Cäåéá ô\ò Äéåõèýíóåùò.

ÔÜ Aðïóôåëëüìåíá óôÞí ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá Cñèñá öåßëïõí íÜ åyíáé Aäçìïóßåõôá, ðñùôüôõðá, TðéóôçìïíéêÜ, å‰ðñå-
ð\ êáß óõíôåôáãìÝíá óÝ ñèÜ UëëçíéêÜ. ’Áðïêëåßïíôáé êåßìåíá ðïý ðïëéôéêïëïãïˆí Cìåóá a Vììåóá êáß ðñïóðáèïˆí
íÜ ðñïùèÞóïõí ìÝ ïtïíäÞðïôå ôñüðï óõãêåêñéìÝíá ðñïóùðéêÜ a ‚ìáäéêÜ óõìöÝñïíôá. Ït óô\ëåò ôïˆ ðåñéïäéêïˆ åy-
íáé AíïéêôÝò óÝ …ëá ôÜ ñåýìáôá ô™í säå™í. ‘Ï ðëïõñáëéóìüò åyíáé _ ìüíç «ãñáììÞ» ôïõ. Ôü ðåñéïäéêü á‰ôü Aðï-
ôåëår Tëåýèåñï â\ìá äéáëüãïõ êáß äÝí V÷åé TðéóôçìïíéêÝò, TðéóôçìïëïãéêÝò a Cëëåò ðñïêáôáëÞøåéò. Ït Tñãáóßåò A-
ðáñáéôÞôùò ðñÝðåé íÜ ŠðïâÜëëïíôáé äáêôõëïãñáöçìÝíåò óÝ äéðëü äéÜóôçìá ìÝ÷ñé 25 óåëßäåò ÷ùñßò ôÞí ðåñßëçøç,
ôßò ðáñáðïìðÝò êáß ôÞ âéâëéïãñáößá, óÝ ôñßá Aíôßôõðá. ÔÜ Cñèñá AðïóôÝëëïíôáé óôÞ Ãñáììáôåßá ô\ò ’Åðéóôçìï-
íéê\ò ’Åðéôñïð\ò.

ÄÏÌÇ ÔÇÓ ÅÑÃÁÓÉÁÓ:

‘Ç Tñãáóßá ðñÝðåé íÜ V÷åé:
1. Óåëßäá ôßôëïõ, ìÝ ôüí ôßôëï ô\ò Tñãáóßáò (ìÝ÷ñé 15 ëÝîåéò) êáß ôÜ íüìáôá ô™í óõããñáöÝùí. ÍÜ óçìåéþíåôáé
‚ Šðåýèõíïò Aëëçëïãñáößáò êáß _ äéåýèõíóç êáß ôü ôçëÝöùíü ôïõ. ÍÜ äßíåôáé Xíá ðïëý óýíôïìï âéïãñáöéêü óç-
ìåßùìá ôïˆ (ô™í) óõããñáöÝùò (-öÝùí).
2. Óåëßäá ðåñßëçøçò (abstract). ‘Ç ðåñßëçøç äÝí ðñÝðåé íÜ Šðåñâáßíåé ôßò 200 ëÝîåéò. ’Áíáêåöáëáéþíåé ôüí (ôïýò)
óôü÷ï (-ïõò) ô\ò Tñãáóßáò, ôÞ ìÝèïäï, ôÜ AðïôåëÝóìáôá êáß ôÜ óõìðåñÜóìáôá.
3. Óåëßäá ðåñßëçøçò óôÜ AããëéêÜ a ãáëëéêÜ. ÌåôÜöñáóç ô\ò Uëëçíéê\ò ðåñßëçøçò óôÜ AããëéêÜ a ãáëëéêÜ.
4. Ôü êåßìåíï ô\ò Tñãáóßáò ìÝ êáôÜëëçëï ÷ùñéóìü óÝ äéÜöïñá «êåöÜëáéá» êáß Šðïôßôëïõò.
5. ÂéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò êáß âéâëéïãñáößá ìÝ Xíá Aðïäåêôü óýóôçìá, ãéÜ ðáñÜäåéãìá ôü óýóôçìá ASA.
‘Õðüäåéãìá ðáñáðïìðþí (ìÝóá óôü êåßìåíï).
(Roberston, 1988, p. 191).
‘Õðïäåßãìáôá âéâëéïãñáößáò:
Roberton, Ian. 1988. Sociology. New York: Worth Publishers.
Neushouser, Kevin. 1992. «Democratic Stability in Venezuela: Elite Consensus or Class Compromise».
American Sociological Review 57:117-135.
Kourvetaris, George. 1976. «The Greek American Family». In Ethnic Families in America.
Charles H. Midel and Robert W. Haberstein, eds. New York: Elsevier.
6. ‘Õðïóçìåéþóåéò óÝ AñéèìçôéêÞ óåéñÜ, ìÝ äéðëÜ äéáóôÞìáôá, óÝ îå÷ùñéóôü ôì\ìá (ìÝ ôßôëï «‘Õðïóçìåéþóåéò»).
7. Ðßíáêåò êáß ó÷Þìáôá óÝ îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ôü êáèÝíá, ìÝ äéáäï÷éêÞ Añßèìçóç êáß óýíôïìç TðåîÞãçóç. Ó÷Þìá-
ôá ìÝ óéíéêÞ ìåëÜíç.

‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá óõíåñãÜæåôáé ìÝ ôßò Uî\ò Vãêõñåò TðéóôçìïíéêÝò TðéèåùñÞóåéò (óÝ AëöáâçôéêÞ óåéñÜ):
1) American Sociological Association Review.
2) European Journal of Sociology.
3) International Sociological Association.
4) Revue Suisse de Sociologie.

ÅÐÉÓÔÇÌÏÍÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ
ÔÜ Aðïóôåëëüìåíá Cñèñá êñßíïíôáé Aðü TðéóôçìïíéêÞ TðéôñïðÞ, óýìöùíá ìÝ ôü äéåèí™ò êáèéåñùìÝíï «blind system».
Ãñáììáôåßá ’Åðéóôçìïíéê\ò ’ÅðéôñïðÞò: ’Çëßáò ÔåìðÝëçò - Êõäùíé™í 106-112, 16231, Âýñùíáò, ôçë. 7640150
 ÁÐÏ ÔÇÍ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ
Ãéáôß _ ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ õtïèåôår
ôü ðïëõôïíéêü óýóôçìá Aðü á‰ôü ôü ôåˆ÷ïò
ÌÝ øÞöïõò 9 ŠðÝñ, 5 êáôÜ êáß 3 ëåõêÜ, _ ÓõíôáêôéêÞ ’ÅðéôñïðÞ ô\ò ÍÅÁÓ ÊÏÉÍÙ-
ÍÉÏËÏÃÉÁÓ AðïöÜóéóå ôü ðåñéïäéêü íÜ Têäßäåôáé ìÝ ôü ðïëõôïíéêü óýóôçìá. ÏsêïíïìéêÜ á‰-
ôü óçìáßíåé ìßá ìéêñÞ á‹îçóç ôïˆ êüóôïõò ô\ò ôÜîåùò ôïˆ 5-10%, ôÞí ‚ðïßá ‚ Têäüôçò äÝ-
÷èçêå íÜ êáëýøåé ÷ùñßò í' á‰îçèår _ ôéìÞ ôïˆ ðåñéïäéêïˆ, Tí™ ôå÷íéêÜ _ Aðüöáóç á‰ôÞ ÄÅÍ
óõíåðÜãåôáé Šðï÷ñÝùóç ô™í AñèñïãñÜöùí íÜ ðáñáäßäïõí ôÜ êåßìåíÜ ôïõò óÝ ðïëõôïíéêü óý-
óôçìá, ìé@ò êáß _ ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ äéáèÝôåé ôüí Aðáéôïýìåíï ìç÷áíéóìü ãéÜ íÜ ìå-
ôáôñÝðïíôáé ôÜ êåßìåíá Aðü ìïíïôïíéêÜ óÝ ðïëõôïíéêÜ (õtïèåôÞèçêå ôü Bðëü ðïëõôïíéêü óý-
óôçìá ô™í ôåóóÜñùí óçìåßùí óôßîåùò).
ÌåñéêÜ Aðü ôÜ Tðé÷åéñÞìáôá ðïý TëÞöèçóáí Šð' ƒøç ãéÜ ôÞí Aðüöáóç á‰ôÞ åyíáé ôÜ Uî\ò:
• ŠðÜñ÷åé ìßá ãåíéêþôåñç óõæÞôçóç ðåñß ô\ò óêïðéìüôçôáò êáß ô™í AðïôåëåóìÜôùí ô\ò
êáôÜñãçóçò ô™í ôüíùí ðñü äåêáðåíôáåôßáò. ²Å÷åé ðáñáôçñçèår ìßá (Aêüìç ðñùôïåìöáíéæüìå-
íç) ôÜóç Tðéóôñïö\ò óôü ðïëõôïíéêü. ÐåñéïäéêÜ ëïãïôå÷íéêÜ êáß Cëëá, êáèþò êáß Têäïôéêïß
ïyêïé TðéìÝíïõí a êáß TðáíÝñ÷ïíôáé óôü ðïëõôïíéêü. ÐñïóöÜôùò Aðü ôßò óô\ëåò ô\ò «Êáèç-
ìåñéí\ò» TôÝèç Aíïé÷ôÜ ôü èÝìá ô\ò ðáëéíüñèùóçò ô™í ôüíùí êáß _ Aíôßäñáóç ô\ò êïéí\ò ãíþ-
ìçò Väåéîå …ôé á‰ôÞ _ ôÜóç äéáèÝôåé ãåíéêÞ AðÞ÷çóç. ‘Ï äÝ Añ÷éôÝêôùí ô\ò Aìöéëåãüìåíçò
Têðáéäåõôéê\ò ìåôáññýèìéóçò ôïˆ 1975 Ã. ÑÜëëçò äÞëùóå …ôé óêïðüò ôïõ eôáí _ Tðéóçìï-
ðïßçóç ô\ò äçìïôéê\ò, AëëÜ ƒ÷é ôïˆ ìïíïôïíéêïˆ, ôü ‚ðïrï ðéèáí™ò TðåâëÞèç ãéÜ ëüãïõò ïs-
êïíïìßáò ô™í ìåãÜëùí Têäïôéê™í óõãêñïôçìÜôùí.
• ït ôüíïé Aðïôåëïˆí óõìðõêíùìÝíåò tóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí ñèÞ ÷ñÞóç
êáß ôÞí ëåéôïõñãéêüôçôá ô\ò ãë™óóáò, ãé' á‰ôü Cëëùóôå ŠðÜñ÷ïõí êáß óÝ ðïëëÝò Cëëåò ãë™ó-
óåò …ðùò _ ãáëëéêÞ a _ tóðáíéêÞ. ÃéÜ ðáñÜäåéãìá, _ äáóåßá Šðïäåéêíýåé ôÞí ìåôáôñïðÞ ôïˆ
ôሠóÝ è\ôá, ð.÷. êáè' Xêáóôá a êáèçìåñéíüò, Tí™ _ øéëÞ ôü Aíôßèåôï, ð.÷. êáôåñãáóßá. ’Å-
êôüò á‰ôïˆ ït ëÝîåéò ðïý äáóýíïíôáé ìåôáöñÜæïíôáé óôßò ëáôéíéêÝò ãë™óóåò óÝ ëÝîåéò ðïý Añ-
÷ßæïõí ìÝ Ç. Óçìáíôéêïß åyíáé Tðßóçò ït ôüíïé ãéÜ íÜ Uñìçíåýïíôáé TííïéïëïãéêÜ ôÜ Cñèñá. Êáß
ðïëëïß Cëëïé ëüãïé.
• óôÞí ðñÜîç Aðïäåß÷èçêå ðþò ôü ìïíïôïíéêü ‚äÞãçóå óôÞí ðëÞñç TîÜëåéøç ô™í ôüíùí
êáß óôüí Têöõëéóìü ôïõ óÝ Aôïíéêü. Ït ôüíïé ôïˆ ìïíïôïíéêïˆ V÷áóáí ôÞí ëåéôïõñãéêüôçôá ô™í
ôüíùí êáß ô™í ðíåõìÜôùí ôïˆ ðïëõôïíéêïˆ êáß Cñá ôÞí óçìáóßá ôïõò.
• ït Aíáãí™óôåò ðïý äÝí V÷ïõí äéäá÷èår ðïëõôïíéêü (ït íåþôåñïé) äÝí V÷ïõí ðñüâëçìá íÜ
äéáâÜæïõí ôÜ ðïëõôïíéêÜ êåßìåíá, Aöïˆ ït ôüíïé äÝí êáôáñãïˆí ôÞí ìïíïôïíéêÞ ãñáöÞ, AëëÜ
ôÞí óõìðëçñþíïõí.
• _ ãë™óóá ðáñÜãåôáé êáèçìåñéí™ò Aðü ôÞí êïéíüôçôá ðïý ôÞí ÷ñçóéìïðïéår. ‘Ç äçìï-
ôéêÞ äçìéïõñãÞèçêå á‰èüñìçôá Aðü ôüí ëáü êáß ôïýò äéáíïïýìåíïõò, Tí™ ôü ðïëõôïíéêü Tðé-
âëÞèçêå ìÝ äéïéêçôéêÝò AðïöÜóåéò Cíùèåí.
’Áóöáë™ò ôü ìïíïôïíéêü äÝí åyíáé _ ìïíáäéêÞ ásôßá ô\ò ðáóéöáíïˆò ãëùóóéê\ò êáôÜðôù-
4 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

óçò ô™í ôåëåõôáßùí Tô™í, ðïý Añ÷ßæåé Aðü ôüí ìáèçôÞ êáß ôåëåéþíåé óôïýò uäéïõò ôïýò ðïëé-
ôéêïýò Añ÷çãïýò ìáò. ϋôå ðñüêåéôáé _ TðáíáöïñÜ ô™í ôüíùí Aðü ìüíç ôçò íÜ ëýóåé ôü ãëùó-
óéêü ìáò ðñüâëçìá.
’ÁëëÜ êáß öõóéêÜ Xíá ðíåõìáôéêü ðåñéïäéêü, ðïý ðñïóðáèår íÜ ðñïáãÜãåé ôÞí TðéóôÞìç,
äÝí Šðïêýðôåé óÝ ëïãéêÝò ìÜñêåôéíãê, äçëáäÞ äÝí Aêïëïõèår ôüí óõñìü ô\ò å‰êïëßáò êáß ô\ò
AäñÜíåéáò Víáíôé ô\ò ãåíéê\ò ãëùóóéê\ò êáôÜðôùóçò. ϋôå TðçñåÜæåôáé Aðü øåõäïúäåïëïãéêÜ
äéëÞììáôá. ‘Ç ãë™óóá, TðéôÝëïõò Cò ôü îåêáèáñßóïõìå, ÄÅÍ åyíáé ðïëéôéêü AëëÜ ðïëéôéóìé-
êü æÞôçìá.
Ãë™óóåò óýíèåôåò, ðïý óõíôßèåíôáé êáß Aíáóõíôßèåíôáé êáèçìåñéí™ò Aðü ôïýò ÷ñ\óôåò ôïõò
ìÝ ÷ñÞóç æùíôáí™í êáíüíùí …ðùò Tí ðñïêåéìÝíù ït ôüíïé, äÝí sóïðåäþíïíôáé å‹êïëá Aðü ðï-
ëéôéóìéêÝò Aðïéêéïêñáôßåò, ï‹ôå Bëþíïíôáé Aðü ôÞí äéåèí\ ñãïõåëéáíÞ ìáæïðïßçóç êáß Aëëï-
ôñßùóç ô™í óõíåéäÞóåùí. ²Áò èõìçèïˆìå ôüí ’Åëýôç, ðïý AíôéóôÜèçêå óôÞí êáôÜñãçóç ô™í
ôüíùí, Aðïêáëþíôáò ôïõò «ìéêñÜ óõííåöÜêéá» óôüí ásèÝñá ô\ò ãëùóóéê\ò ìáò óýã÷õóçò êáß
ô™í ìåãÜëùí ðáñåîçãÞóåùí ô\ò íåþôåñçò Uëëçíéê\ò tóôïñßáò.
’ÁëëÜ, Aêüìç êáß ásóèçôéêÜ, ït ôüíïé ì@ò Šðåíèõìßæïõí ôßò ìåãÜëåò óõíÝ÷åéåò ô\ò Uëëç-
íéê\ò tóôïñßáò, á‰ôÝò ðïý ì@ò Uíþíïõí ìÝ ôü ‚ðùóäÞðïôå ðéü Tðéôõ÷çìÝíï ðáñåëèüí ìáò, ðïý
Aðïôåëår Cëëïèé, ðáñçãïñßá AëëÜ êáß ðñïóôáãÞ Aíáôñïð\ò ô\ò óçìåñéí\ò ðáñáêì\ò.
 ÁÖÉÅÑÙÌÁ ÓÔÏ ÉÓËÁÌ

Ç ÃÅÙÃÑÁÖÉÊÇ ãåéôíßáóç ô\ò ×ñéóôéáíéê\ò ʼnñþðçò ìÝ ôü óýíïëï ô™í êñáô™í ðïý

ðñïóäéïñßæïíôáé ãåíéêÜ ›ò «’ÉóëáìéêÝò ÷™ñåò» a «ìïõóïõëìáíéêÜ êñÜôç» ðñïêáëåß ðÜí-
ôá ãüíéìåò óõæçôÞóåéò ãýñù Aðü ôÞí ðïëéôéóôéêÞ öõóéïãíùìßá, ôÞí ðïëéôéêÞ ôáõôüôçôá êáß
ôßò êïéíùíéêÝò säéáéôåñüôçôåò ðïý ðáñïõóéÜæïõí á‰ôÝò ït ÷™ñåò óõãêñéôéêÜ ðñüò ôüí äõôéêü
êüóìï.
‘Ç ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ Aöéåñþíåé ôü AíÜ ÷åßñáò ôåˆ÷ïò óôÞí ðñïóÝããéóç ôïˆ öáé-
íïìÝíïõ ôïˆ ’ÉóëÜì, Aíáëýïíôáò Têåßíåò ôßò ðôõ÷Ýò ôïˆ sóëáìéêïˆ êüóìïõ ðïý Aíáäýïíôáé óÞ-
ìåñá óôü ðñïóêÞíéï ô\ò Tðéêáéñüôçôáò, ðñïêáëþíôáò ðïéêßëåò AíôéäñÜóåéò, ðïý Añ÷ßæïõí Aðü
ôÞí Aðïñßá êáß ôåëåéþíïõí óôüí öüâï ãéÜ ôü Cãíùóôï êáß ôü ìáêñõíü.
‘Ç ñèïëïãéêÞ AíÜãíùóç ô™í ðáñáìÝôñùí ô\ò äéáëåêôéê\ò ó÷Ýóçò, ðïý Aíáðôýóóåôáé T-
ä™ êáß Uêáôïíôáåôßåò AíÜìåóá óôÞí ʼnñþðç êáß ôü ’ÉóëÜì, Tðéâåâáéþíåé ôÞí ðåðïßèçóÞ ìáò
ƒôé êÜèå TîÝëéîç óôü Tóùôåñéêü ôïˆ ëåãüìåíïõ ìïõóïõëìáíéêïˆ «äéáóôÞìáôïò» äÝí ìðïñår íÜ
AöÞíåé AäéÜöïñç ôÞí å‰ñùðáúêÞ ðïëéôéêÞ. ‘Ç ðïëéôéêÞ ô™í äõôéê™í ÷ùñ™í, ãåíéêÜ, ðñÝðåé íÜ
âáóßæåôáé óÝ ìßá âáèýôåñç êáß øõ÷ñáéìüôåñç Uñìçíåßá ôïˆ sóëáìéêïˆ öáéíïìÝíïõ.
Ðéóôåýïõìå …ôé ôÜ êåßìåíá ðïý Aêïëïõèïˆí óõìâÜëëïõí óÝ ìßá óöáéñéêüôåñç Tðéóêüðéóç
ôïˆ ’ÉóëÜì êáß ït ŠðïãñáöÝò ðïý ôÜ óõíïäåýïõí Aðïôåëïˆí ÷ùñßò Aìöéâïëßá Tããýçóç ï‰óéáóôé-
ê\ò Tðéóôçìïíéê\ò ðñïóÝããéóçò. ’ÅîÜëëïõ —óýìöùíá ìÝ ôÞí ðÜãéá ðïëéôéêÞ ôïˆ ðåñéïäéê
ðñïÝñ÷ïíôáé Aðü …ëåò ôßò ðåñéï÷Ýò ôïˆ Tðéóôçìïëïãéêïˆ êáß säåïëïãéêïˆ öÜóìáôïò, êÜôé ðïý
óõìâÜëëåé óôÞí óöáéñéêüôåñç Aíôéìåôþðéóç ôïˆ ãíùóôéêïˆ AíôéêåéìÝíïõ.

Í.Ê.

’ÅðéìÝëåéá Aöéåñþìáôïò: ÄçìÞôñçò Ìé÷áëüðïõëïò

Åéêüíá åîùöýëëïõ: «‘Ï ÌùÜìåè êáß ït óýíôñïöïß ôïõ ‚äåýïõí ðñüò ôÞ ÌÝêêá» (ìéíéáôïýñá ôïõ 16ïõ ás™íá).
‘Ï ÐñïöÞôçò ðáñéóôÜíåôáé ìÝ ôü ðñüóùðï êáëõììÝíï, ãéáôß óôÜ ðëáßóéá ô\ò ìïõóïõëìáíéê\ò èñçóêåßáò Aðá-
ãïñåýåôáé _ Aðåéêüíéóç tåñ™í ðñïóþðùí.
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á
‘Ç öéëïóïößá óôü ’ÉóëÜì
È ñçóêåßá, ôÝ÷íç êáß öéëïóïößá åyíáé ôÜ
ôñßá Cíèç ôïˆ äÝíäñïõ ôïˆ ’ÉóëÜì. ´Ï,ôé
êáëýôåñï ðñüóöåñå á‰ôüò ‚ ðïëéôéóìüò
óôÞí Aíèñùðüôçôá ðåñéêëåßåôáé êáß Tîáíôëårôáé
óôü ôñßðôõ÷ï ô\ò èñçóêåõôéê\ò ðßóôçò, ô\ò
êáëëéôå÷íéê\ò äçìéïõñãßáò êáß ôïˆ öéëïóïöéêïˆ
óôï÷áóìïˆ. Ôü ÊïñÜíé êáß ‚ ÌùÜìåè, ôÜ Añá-
âïõñãÞìáôá êáß ôÜ ôåìÝíç, ‚ ’ÁâéêÝíáò êáß ‚
’Áâåñüçò: íÜ ìåñéêÜ Aðü ôÜ íüìáôá ôïˆ ’ÉóëÜì,
ðïý åyíáé âáèéÜ ÷áñáãìÝíá óôÞí á‰ôïóõíåéäçóßá
êÜèå ìïñöùìÝíïõ Aíèñþðïõ ô\ò Tðï÷\ò ìáò, óÝ
…ëá ôÜ ðëÜôç êáß ìÞêç ô\ò Šöçëßïõ, óõíéóôþí-
ôáò Vôóé ôÞí ôáõôüôçôá ôïˆ ìïõóïõëìáíéóìïˆ.
‘Ç öéëïóïößá äÝí åyíáé á‰ôïöõÝò äçìéïýñãç-
ìá ôïˆ ’ÉóëÜì, …ðùò óõìâáßíåé ìÝ ôÞí ðßóôç êáß
ìÝ ôÞí ôÝ÷íç ôïõ. ËÝãïíôáò falsafa (öáëóáöÜ)
êáß ìåôáöñÜæïíôÜò ôï óÝ «öéëïóïößá», ÷ñåéÜæå-
ôáé íÜ äéåõêñéíÞóïõìå ôß Tííïårôáé êÜôù Aðü X-
íáí ôÝôïéïí …ñï. Ðñüêåéôáé ï‰óéáóôéêÜ ãéÜ ôÞí
UëëçíéêÞ óêÝøç, ôÞí Añ÷áéïåëëçíéêÞ ðáñÜäïóç,
ôü óôï÷áóìü êõñßùò ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëç, ðïý äéá-
öïñïðïéårôáé Aðü ôÞí sóëáìéêÞ ðßóôç êáß íïìá-
ôïäïôårôáé ›ò falasifa. ‘Ç UëëçíéêÞ ëÝîç «öéëï-
óïößá» Aðïäßäåôáé óôÞí AñáâéêÞ ›ò «al-falsafa»
êáß ôü «öéëüóïöïò» ›ò «failasuf» (ðëçèõíôéêüò:
«falasifa»). Óõíþíõìïé …ñïé åyíáé _ «óïößá»:
«al-hikmah» êáß ‚ «óïöüò»: «al-hakim».
Öéëïóïößá óôü ’ÉóëÜì, äçëáäÞ «öáëáóéöÜ»,
åyíáé ‚ Tííïéïëïãéêüò Tîïðëéóìüò ôïˆ Tê÷ñéóôéá-
íéóìÝíïõ Uëëçíéóìïˆ ô\ò ÌÝóçò ’Áíáôïë\ò, ðïý
ìåôáöñÜæåôáé óôüí ìïõóïõëìáíéêü ðïëéôéóìü ãéÜ
íÜ Aíôéìåôùðéóèïˆí ^èéêÜ èÝìáôá ô\ò êïñáíéê\ò
äéäáóêáëßáò. ÔÝôïéá æçôÞìáôá eôáí êõñßùò ôñß-
á: _ Tëåõèåñßá ô\ò âïýëçóçò, _ èåïäéêßá êáß _
ó÷Ýóç ôïˆ èåïˆ ðñüò ôüí êüóìï. Ôü êëáóóéêü í-
ôïëïãéêü ôñßðôõ÷ï Èåüò-êüóìïò-Cíèñùðïò èå-
ìáôïãñáöårôáé ðëÝïí èñçóêåéïöéëïóïöéêÜ êáß V-
ôóé óõãêåêñéìåíïðïéårôáé óôÜ ôñßá êåöáëáéþäç T-
ñùôÞìáôá ãéÜ ôÞí Tëåõèåñßá ôïˆ Aíèñþðïõ, ãéÜ
ôÞí Uñìçíåßá ôïˆ êáêïˆ ìÝóá óôÞí tóôïñßá êáß
ãéÜ ôüí Èåü óÝ AíáöïñÜ ðñüò ôüí êüóìï.
— ‘Ï ÌÜñéïò ÌðÝãæïò ãåííÞèçêå óôÞí ÊçöéóéÜ ôü 1951. Óðïýäáóå Èåïëïãßá óôü ÐáíåðéóôÞìéï ’Á-
èçí™í êáß óôÞ óõíÝ÷åéá óôÞ Ãåñìáíßá. ÓÞìåñá åyíáé Tðßêïõñïò êáèçãçôÞò ô\ò Öéëïóïößáò êáß ô\ò
Øõ÷ïëïãßáò ô\ò Èñçóêåßáò óôÞ ÈåïëïãéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í.
ÌÜñéïò ÌðÝãæïò
ÐñïêåéìÝíïõ ëïéðüí íÜ åŠñåèår êáß íÜ äïèår
ðåéóôéêÞ AðÜíôçóç óÝ ôÝôïéá TñùôÞìáôá Tðé-
óôñáôåýåôáé ôü Tííïéïëïãéêü ‚ðëïóôÜóéï ô\ò Uë-
ëçíéê\ò óêÝøçò, ðïý âñßóêåôáé äéáèÝóéìï AíÜìå-
óá óôïýò ìïñöùìÝíïõò Uëëçíïìáèårò ô™í êáôá-
êôçìÝíùí Aðü ôü ’ÉóëÜì Añáâïöþíùí ëá™í ôïˆ
ìåóáíáôïëéêïˆ ÷þñïõ. ÓôÞí ðëåéïíüôçôÜ ôïõò
ðñüêåéôáé ãéÜ sáôñïýò, íåóôïñéáíïýò ìÜëéóôá (ƒ-
÷é ñèüäïîïõò ÷ñéóôéáíïýò), ðïý ðñïÝñ÷ïíôáí A-
ðü ôÞ Óõñßá êáß ôÞí Ðåñóßá, Šðçñåôïˆóáí óôÞí
á‰ëÞ ìïõóïõëìÜíùí _ãåìüíùí êáß öéëïóïöéêÜ T-
ðçñåÜæïíôáí Aðü ôü íåïðëáôùíßæïíôá Añéóôïôå-
ëéóìü ô\ò Aëåîáíäñéí\ò ðáñÜäïóçò. ‘Ï tìÜíôáò
ðïý äéï÷Ýôåõå ôÞí UëëçíéêÞ öéëïóïößá óôü ’Éó-
ëÜì eôáí á‰ôïß ït èåïëïãïˆíôåò íåóôïñéáíïß sá-
ôñïöéëüóïöïé ô\ò Óõñßáò, êõñßùò ðïý Aíôéðñï-
óùðåýïõí ìßá íåïðëáôùíéêÞ AíÜãíùóç ôïˆ ’Á-
ñéóôïôÝëç. Á‰ôü TíÝ÷åé ôåñÜóôéá óçìáóßá ãéÜ ôÞí
sóëáìéêÞ öéëïóïößá, äéüôé Xíá Aðü ôÜ ðëÝïí ìü-
íéìá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ãíùñßóìáôá eôáí ‚
óõíäõáóìüò Añéóôïôåëéóìïˆ êáß íåïðëáôùíéóìïˆ.
ÄÝí ðñüêåéôáé BðëÜ ãéÜ ìïíïìåñ\ ðñïôßìçóç
óôüí ’ÁñéóôïôÝëç, AëëÜ ãéÜ êÜôé ðéü ðåñßðëïêï,
…ðùò åyíáé _ ðñïóöõãÞ óôßò íåïðëáôùíéêÝò äéü-
ðôñåò ãéÜ ìéÜí UñìçíåõôéêÜ Vãêõñç öéëïóïöéêÞ
AíÜãíùóç ô™í Añéóôïôåëéê™í Vñãùí.
Ðñùôáãùíéóôéêü ñüëï óôÞ ìåôáêÝíùóç ôïˆ
Añéóôïôåëéóìïˆ ìÝóá óôü ’ÉóëÜì äéáäñáìÜôéóáí
ƒ÷é ìüíï ït íåóôïñéáíïß AëëÜ êáß ït ñèüäïîïé èå-
ïëüãïé ôïˆ ìåóáíáôïëéêïˆ ÷þñïõ, ôüóï ït Uëëç-
íüöùíïé …óï êáß ït Añáâüöùíïé. ÓôÞí Ðáëáéóôß-
íç äéáêñßèçêáí ït äýï ìïíÝò ôïˆ ‘Áãßïõ ÓÜââá
êáß ô\ò ‘Áãßáò Ásêáôåñßíçò ôïˆ Óéí@. ÓÝ á‰ôüí
ôüí ÷™ñï Väñáóáí ‚ ’ÉùÜííçò Äáìáóêçíüò êáß ‚
ìáèçôÞò ôïõ Èåüäùñïò ’Áâïõêáñ@ò (Abu
Qurra), ðñïóöÝñïíôáò ðïëýôéìåò ìåôáöñáóôéêÝò
Šðçñåóßåò. ÓôÞ Óõñßá, ôüóï óôÞí ²Åäåóóá …óï
êáß óôÞ Íßóéâç, ëåéôïõñãïˆóáí ðåñßöçìåò èåïëï-
ãéêÝò ó÷ïëÝò, ìÝ ðñùôïâïõëßá öõóéïãíùìé™í …-
ðùò ‚ ’Åöñáßì ‚ Óýñïò (305-373) êáß ‚ ’ÉÜêù-
âïò Íéóßâåùò (308-338), ðïý ðåñé\ëèáí óôÜ ÷Ý-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ñéá ô™í íåóôïñéáí™í êáß AíÝðôõîáí ìåôáöñáóôé-
êÞ äñáóôçñéüôçôá ìÝ ðñïôßìçóç óôüí ’Áñéóôï-
ôÝëç. ‘Ï Óôáãéñßôçò ðñïêñßèçêå ›ò öéëïóïöéêü
óôÞñéãìá ô™í èåïëïãéê™í Tñßäùí ãýñù Aðü ôü
÷ñéóôïëïãéêü æÞôçìá êáß ìÝ ôÞí ‚ñïëïãßá ôïõ
ðëïýôéóå ôÞí TííïéïëïãéêÞ öáñÝôñá ô™í Aíôéìá-
÷ïìÝíùí ðëåõñ™í, ñèïäüîùí êáß íåóôïñéáí™í.
‘Ç sóëáìéêÞ öéëïóïößá ôñé÷ïôïìårôáé óÝ ðå-
ñéüäïõò ìåôÜöñáóçò, Uñìçíåßáò êáß ó÷ïëéáóìïˆ.
ÔÜ óõìâáôéêÜ ÷ñïíïëïãéêÜ ‚ñüóçìá åyíáé _ A-
íÜññçóç ô\ò äõíáóôåßáò ô™í ’Áâáóéä™í ôü 750,
ìÝ ôÞí êáèéÝñùóç ô\ò ÂáãäÜôçò ôü 762 óÝ
ðñùôåýïõóá êáß _ ðôþóç ôçò óôÜ ÷Ýñéá ô™í
Ìïããüëùí ôü 1258, ðïý óçìáôïäïôïˆí ôßò A-
ðáñ÷Ýò ô\ò Aêì\ò êáß ô\ò ðáñáêì\ò ô\ò sóëá-
ìéê\ò öéëïóïößáò. ‘Ç ðñþôç ðåñßïäïò ô\ò ðñï-
ðáñáóêåõ\ò êáß Šðïäïì\ò äéáñêår Aðü ôü 750
ìÝ÷ñé ôü 950 ðåñßðïõ êáß ÷áñáêôçñßæåôáé Aðü
ôÞí Tñãþäç ìåôáöñáóôéêÞ ðñïóðÜèåéá Aðüäïóçò
Uëëçíéê™í öéëïóïöéê™í Vñãùí, êáß ìÜëéóôá Añé-
óôïôåëéê™í, óôÞí AñáâéêÞ ãëþóóá, ìÝ âÜóç åu-
ôå ôü Uëëçíéêü ðñùôüôõðï åuôå óõñéáêÝò ìåôá-
öñÜóåéò.
‘Ç äåýôåñç ðåñßïäïò ô\ò Aêì\ò êáß ô\ò ›-
ñéìüôçôáò ÷ñïíïëïãårôáé ìåôáîý 950 êáß 1250,
TðïíïìÜæåôáé _ «÷ñõó\ Tðï÷Þ» ô\ò sóëáìéê\ò
öéëïóïößáò, ðåñéëáìâÜíåé óôïýò êüëðïõò ôçò
ðñùôïêïñõöárá AíáóôÞìáôá ô\ò äéáíüçóÞò ôçò,
óÜí ôüí ’ÁâéêÝíá, ôüí Ãêáæáëß êáß ôüí ’Áâåñü-
ç, êáß V÷åé ›ò êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá
ôÞí Uñìçíåßá. ‘Ç ôñßôç öÜóç, ô\ò ƒøéìçò ðá-
ñáêìéáê\ò ó÷ïëéïãñáößáò äß÷ùò UñìçíåõôéêÞ
ðñùôïôõðßá, ôïðïèåôårôáé Aðü ôü 1250 ðåñßðïõ
Xùò óÞìåñá.
Ìßá ÷ùñï÷ñïíéêÞ BäñïìåñÞò ðåñéïäïëüãçóç
ô\ò sóëáìéê\ò öéëïóïößáò èÝëåé íÜ TðéóçìÜíåé
äýï êýñéåò Uóôßåò, ðïý Aíôéóôïé÷ßæïíôáé óÝ sóÜ-
ñéèìåò tóôïñéêÝò öÜóåéò. ‘Ç ðñþôç èåùñårôáé …-
ôé åyíáé _ AíáôïëéêÞ ðåñßïäïò, ìÝ Uóôßá ôü ìå-
óáíáôïëéêü ÷™ñï, Tðßêåíôñá ôÞ Äáìáóêü êáß ôÞ
ÂáãäÜôç, ðñùôáãùíéóôÝò ôïýò ²Áñáâåò êáß ôïýò
ÐÝñóåò äéáíïçôÝò, êáß Têôåßíåôáé Aðü ôüí 9ï ìÝ-
÷ñé êáß ôüí 11ï ásþíá. ‘Ç äåýôåñç Aðïêáëårôáé
äõôéêÞ a «ìáãñéìðéêÞ» ðåñßïäïò, Aðü ôü Ìáã-
êñßìð (Maghrib: Äýóç), Tðéêåíôñþíåôáé óôÞ
ìïõóïõëìáíéêÞ ‘Éóðáíßá, ìÝ Uóôßá ôÞí ’Áíäáëïõ-
óßá êáß Aêôßíá äñÜóçò ôßò âïñåéïáöñéêáíéêÝò T-
ðéêñÜôåéåò (Ìáñüêï, ’Áëãåñßá, Áuãõðôï), öèÜ-
íïíôáò Aðü ôüí 12ï ásþíá ìÝ÷ñé óÞìåñá.
Ït Aðáñ÷Ýò ô\ò sóëáìéê\ò öéëïóïößáò åyíáé
ìåôáöñáóôéêÝò. ×Üñç óôÞí ðñïåñãáóßá ô™í óõ-
ñéáê™í ìåôáöñÜóåùí êáß ìÝ Cìåóç Tðßóçò ðñï-
ùì á
ö é Ý ñ 7
’Á
óöõãÞ óôü Uëëçíéêü ðñùôüôõðï ìåôáããßæåôáé _
UëëçíéêÞ óêÝøç óôÞí AñáâéêÞ ëïãéïóýíç. ÓõíÞ-
èùò, äéáêñßíïõìå äýï ìåßæïíåò ìåôáöñáóôéêÝò ðå-
ñéüäïõò. ‘Ç ðñþôç óõíäÝåôáé ìÝ ôÞ äõíáóôåßá
ô™í ’Ïìåãéáä™í êé V÷åé Tðßêåíôñï ôÞ Äáìáóêü,
Tí™ _ äåýôåñç óõíõöáßíåôáé ìÝ ôÞ äõíáóôåßá ô™í
’Áâáóéä™í (750-1250) êáß UäñÜæåôáé óôÞ Âá-
ãäÜôç. Ït ’ÏìåãéÜäåò öÜíçêáí äéóôáêôéêïß AðÝ-
íáíôé óÝ êáèåôß Tîùìïõóïõëìáíéêü, AëëÜ ìåôá-
öÝñïíôáò ôÞí ðñùôåýïõóÜ ôïõò Aðü ôÞ Ìåäßíá
óôÞ Äáìáóêü (660) Aðïôüëìçóáí ôÜ ðñ™ôá äåé-
ëÜ âÞìáôá ðïëéôéóôéê\ò Tðéêïéíùíßáò ìÝ ôÞí Uë-
ëçíéêÞ ðáéäåßá êáß ôÞí AñéóôïôåëéêÞ öéëïóïößá.
ÓÝ á‰ôü …ìùò äéáêñßèçêáí säéáéôÝñùò ït ’Á-
âáóßäåò, ìÝ ôÞí ðåñáéôÝñù ìåôáöïñÜ ô\ò Xäñáò
ôïõò Aðü ôÞ Äáìáóêü óôÞ ÂáãäÜôç, êáèþò T-
ðßóçò äÝí åyíáé Cìïéñï óçìáóßáò …ôé ït ’Áâáóßäåò
ðñïÝñ÷ïíôáí Aðü ôÞí ðåñóéêÞ TðéêñÜôåéá. Óôüí
sñáíéêü ÷™ñï äñïˆóáí íåóôïñéáíïß ëüãéïé ìÝ ëéðá-
ñÜ AñéóôïôåëéêÞ ðáéäåßá êáß têáíü ìåôáöñáóôéêü
Šðüâáèñï, êáèþò Tðßóçò Têår åy÷áí âñår êáôáöý-
ãéï ït íåïðëáôùíéêïß öéëüóïöïé ô\ò ’ÁèÞíáò, ìå-
ôÜ ôÞí Aðáãüñåõóç ëåéôïõñãßáò ô\ò ó÷ïë\ò ôïõò
Aðü ôüí ’Éïõóôéíéáíü (529). ÓôÞí á‰ëÞ ôïˆ ×ïó-
ñüç öéëïîåíÞèçêå ‚ Óéìðëßêéïò, íåïðëáôùíéêüò
ó÷ïëéáóôÞò ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëç, ìåôÜ ôÞí Aíáãêá-
óôéêÞ óéãÞ ô\ò Aèçíáúê\ò öéëïóïößáò óôüí 6ï
ásþíá. ²Áí ìÜëéóôá ëçöèår Šð' ƒøç …ôé ït ÐÝñ-
óåò ðñùôáãùíßóôçóáí óôü ðíåõìáôéêü óôåñÝù-
ìá ôïˆ sóëáìéêïˆ ðïëéôéóìïˆ ãåíéêüôåñá, ìÝ s-
äéáßôåñç Tðßäïóç óôÞí ðïßçóç êáß óôÞ öéëïóïößá,
ôüôå ÷ñåéÜæåôáé íÜ Tîáñèår _ sñáíéêÞ äéáóýíäåóç
ôïˆ Aèçíáúêïˆ êáß Aëåîáíäñéíïˆ íåïðëáôùíéóìïˆ
›ò ó÷ïëéáóôÞ ôïˆ Óôáãéñßôç ìÝ ôÞ ìïõóïõëìá-
íéêÞ äéáíüçóç óôü óýíïëü ôçò.
‘Ç ðñïôßìçóç ô™í ìïõóïõëìÜíùí äéáíïïõìÝ-
íùí óôüí ’ÁñéóôïôÝëç Uñìçíåýåôáé ðïéêéëüôñïðá.
ÐÝñá Aðü ôü …ôé âñÝèçêå äéáèÝóéìïò óôÞ ãë™ó-
óá ôïõò ÷Üñç óôÞ ÷ñéóôéáíéêÞ äéáìåóïëÜâçóç
ñèüäïîùí êáß íåóôïñéáí™í èåïëüãùí, Uëëçíïöþ-
íùí êáß óõñïöþíùí, ðñÝðåé Aêüìá íÜ óõíõðïëï-
ãéóèår _ ðáéäáãùãéêÞ êáôáëëçëüôçôá ôïˆ Óôá-
ãéñßôç öéëïóüöïõ, ‚ ‚ðïrïò óÝ á‰ôü ôïõëÜ÷éóôï
ôü óçìårï Šðåñáêïíôßæåé ôüí ’Áèçíárï äÜóêáëü
ôïõ, ôüí ÐëÜôùíá. ÄÝí ìðïñår íÜ ìÞí Aíáöåñ-
èår vóùò êáß ìéÜ êÜðïéá «óõíáéóèçìáôéêÞ» êëß-
óç ðñüò ôüí óõìðáôñéþôç öéëüóïöï êáß ðáéäá-
ãùãü ôïˆ ÌåãÜëïõ ’ÁëåîÜíäñïõ, ‚ ‚ðïrïò ìíç-
ìïíåýåôáé óôü ÊïñÜíéï (Óïýñá 18, 82) ›ò ‚ «äß-
êåñùò» (Dhul-Qarnain), äçëáäÞ Têåríïò ðïý êá-
ôÝ÷åé ôü äéðëü «êÝñáò» (Cêñï, Cêñç, Tó÷áôéÜ:
Qarn), ôÞí äõôéêÞ (UëëçíéêÞ-ìáêåäïíéêÞ) êáß
 ùì á
8
ö é Ý ñ
’Á
ôÞí AíáôïëéêÞ (ìåóáíáôïëéêÞ-ðåñóéêÞ) Cêñç ôïˆ
ôüôå ãíùóôïˆ êüóìïõ, êáôéôß óÜí «Aðüóôïëïò»
ôïˆ Èåïˆ, …ðùò óçìåéþíåé ìÝ ðñïóöõÞ ôñüðï ‚
AñáâïìáèÞò sóëáìïëüãïò Ãñçãüñéïò ÆéÜêáò, óÝ
åsäéêÞ ðñáãìáôåßá ôïõ ãéÜ ôüí Añéóôïôåëéóìü óôü
’ÉóëÜì. ²Áí ëïéðüí Têëçöèår ‚ ’ÁëÝîáíäñïò ›ò
«Aðüóôïëïò» ôïˆ Èåïˆ, ôüôå ‚ äÜóêáëüò ôïõ ’Á-
ñéóôïôÝëçò V÷åé …ëá ôÜ T÷Ýããõá íÜ Aíáãïñåõèår
óÝ êáôåîï÷Þí «öéëüóïöï» ôïˆ ’ÉóëÜì, ðïý Aîß-
æåé ôüí êüðï íÜ ìåôáöñáóèår êáß íÜ ìåëåôçèår óÝ
ðëÜôïò êáß óÝ âÜèïò.
‘Ç ëáìðñÞ á‰ôÞ ìåôáöñáóôéêÞ ðñùôïâïõ-
ëßá AíÞêåé ðñùôáñ÷éêÜ óôüí ÷áëßöç ²Áë Ìá-
ìïýí ²Áë Ñáóßíô (al-Mamun al-Rashid, 813-
833), ‚ ‚ðïrïò ãýñù óôü 800 ì.×. täñýåé óôÞ
ÂáãäÜôç Xíá ðñùôüôõðï ìåôáöñáóôéêü Tñãá-
óôÞñéï, ôüí ðåñßöçìï «Ïyêï ô\ò Óïößáò» (Bait
al-Hikmah), ðïý Tðáíäñþíåôáé ìÝ Óýñïõò íåóôï-
ñéáíïýò sáôñïýò ôïˆ íåïðëáôùíßæïíôïò Añéóôïôå-
ëéóìïˆ ô\ò Aëåîáíäñéí\ò öéëïóïößáò. Óôüí 9ï ás-
þíá AêìÜæåé ‚ Tðïíïìáæüìåíïò «öéëüóïöïò ô™í
’ÁñÜâùí», ‚ ²Áë Êéíôß (Yakub ibn-Ishaq al-
Kindi, 800; - 870), ²Áñáâáò ðñßãêéðáò, ‚ ‚ðïr-
ïò äéáêñßíåôáé ãéÜ ôÞí Víôïíç ñïðÞ ôïõ óôü íåï-
ðëáôùíéóìü êáß ôÞí AðüðåéñÜ ôïõ íÜ óõíäõÜóåé
ôÞ èåùñßá ô\ò Aðïññï\ò ìÝ ôÞí sóëáìéêÞ ðßóôç
óôÞ äçìéïõñãßá ôïˆ êüóìïõ Aðü ôüí Èåü.
‘Ï Tðüìåíïò ásþíáò êáôáêëýæåôáé Aðü ôÞí
ðëçèùñéêÞ ðáñïõóßá ôïˆ ²Áë Öáñáìðß (Abu
Nasr al-Farabi, a ìÝ ôü TêëáôéíéóìÝíï ƒíïìá
Alfarabius, 870-950), ðïý Têðñïóùðår ôÞí ðéü
êëáóóéêÞ Têäï÷Þ ôïˆ íåïðëáôùíßæïíôïò Añéóôï-
ôåëéóìïˆ, ‚ ‚ðïrïò ìÝëëåé íÜ óöñáãßóåé ‚ëüêëçñç
ôÞí ðïñåßá ô\ò sóëáìéê\ò öéëïóïößáò. ÌÝ ôüí
Öáñáìðß Tðé÷åéñårôáé íÜ ðñïâéâáóèår _ öéëïóïößá
óÝ ðñïöçôåßá êáß íÜ Šðá÷èïˆí óÝ á‰ôÞí ôüóï _
AðïêÜëõøç ôïˆ Êïñáíßïõ …óï êáß ‚ èñçóêåõôéêüò
íüìïò (Sharia) ô\ò ìïõóïõëìáíéê\ò êïéíüôçôáò.
ÌÝ á‰ôÞí ôÞí ôñéáíäñßá ‚ëïêëçñþíåôáé, óÝ
äéáêüóéá ðåñßðïõ ÷ñüíéá, _ ðñþéìç ìåôáöñáóôé-
êÞ ðåñßïäïò ô\ò sóëáìéê\ò öéëïóïößáò. ÔÞí óêõ-
ôÜëç ðáñáëáìâÜíåé _ äåýôåñç öÜóç, ðïý èÜ êá-
ëýøåé ôñårò ‚ëüêëçñïõò ás™íåò (950-1250) êáß
èÜ óçìÜíåé ôÞí AêìÞ êáß ôÞí ›ñéìüôçôá ôïˆ
ìïõóïõëìáíéêïˆ óôï÷áóìïˆ, ìÝ êýñéï ÷áñáêôç-
ñéóôéêü ãíþñéóìá ôÞí ðñùôüôõðç Uñìçíåßá êé ƒ-
÷é Cëëï ðéÜ ôÞí ðéóôÞ ìåôÜöñáóç. Ôü ðñùôïêï-
ñõöárï ôñßðôõ÷ï ô\ò Aêìáßáò sóëáìéê\ò öéëïóï-
ößáò åyíáé ‚ ’ÁâéêÝíáò, ‚ Ãêáæáëß êáß ‚ ’Áâå-
ñüçò, ðïý ó÷çìáôïðïéïˆí ôü êëáóóéêü èåìáôï-
ëüãéï ôïˆ óôï÷áóìïˆ á‰ô\ò ô\ò ðåñéüäïõ.
ÔÜ äýï Tðßêåíôñá ô\ò sóëáìéê\ò äéáíüçóçò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
âñßóêïíôáé óôßò äýï Tó÷áôéÝò ôïˆ ìïõóïõëìáíé-
êïˆ ìåóáéùíéêïˆ êüóìïõ, ôÞí Ðåñóßá êáß ôÞí ‘É-
óðáíßá. ‘Ï ’ÁâéêÝíáò êáß ‚ Ãêáæáëß óôüí 11ï
ásþíá åyíáé ’Éñáíïß. ÓôÞí sóëáìéêÞ ‘Éóðáíßá Aê-
ìÜæåé ‚ ’Áâåñüçò êáôÜ ôü 12ï ásþíá êáß ìåôá-
öÝñåé ôÞí UëëçíéêÞ öéëïóïöéêÞ ðáñÜäïóç óôÞ
ëáôéíéêÞ ðéÜ Äýóç, ðÝñáí ô™í Ðõñçíáßùí, äßíïí-
ôáò ëáâÞ óôüí Tê÷ñéóôéáíéóìü ôïˆ Añéóôïôåëé-
óìïˆ Aðü ôü ó÷ïëáóôéêéóìü êáß ìÜëéóôá Aðü ôüí
Èùì@ ’ÁêéíÜôç.
‘Ùò óðïõäáéüôåñïò öéëüóïöïò ô\ò Aêì\ò ô\ò
sóëáìéê\ò óêÝøçò èåùñårôáé ‚ ÐÝñóçò óôï÷á-
óôÞò ’ÁâéêÝíáò (Abu Ali ibn-Sina, 980 -
1037). ÓÝ á‰ôüí Aðïäßäåôáé _ ìåôáöõóéêÞ äéÜ-
êñéóç ìåôáîý Aíáãêáßïõ ƒíôïò êáß Tíäå÷ïìÝíïõ
(äõíáôïˆ) ƒíôïò óôÞ ìïõóïõëìáíéêÞ äéáíüçóç,
ðïý AíÜãåôáé óôü Añéóôïôåëéêü «Tíäå÷üìåíïí»
êáß óõíéóô@ ôïýò äýï ðüëïõò ôïˆ ðñáãìáôéêïˆ:
êáèåôß ŠðÜñ÷åé åuôå Aíáãêáßùò åuôå Tíäå÷ïìÝíùò,
äçëáäÞ ðñÝðåé êáô' AíÜãêç, Šðï÷ñåùôéêÜ êáß A-
íáãêáóôéêÜ íÜ ŠðÜñ÷åé a TíäÝ÷åôáé, ìðïñår íÜ Š-
ðÜñ÷åé ›ò ìéÜ äõíáôüôçôá êé ƒ÷é ›ò Aíáãêáéü-
ôçôá. ‘Ç äéÜêñéóç ô™í äýï ôñüðùí ŠðÜñîåùò,
ôïˆ Aíáãêáßïõ êáß ôïˆ äõíáôïˆ (Tíäå÷ïìÝíïõ), T-
íÝ÷åé ôåñÜóôéá ìåôáöõóéêÞ óçìáóßá ìÝ säéÜæïõ-
óåò èåïëïãéêÝò ðñïåêôÜóåéò. ‘Ç Cëëç ñçîéêÝëåõ-
èç öéëïóïöéêÞ ðñüôáóç ôïˆ ’ÁâéêÝíá Aöïñ@ óôÞ
äéÜêñéóç ìåôáîý ï‰óßáò êáß ðáñîçò, ðïý Aîéï-
ðïéårôáé AðïöáóéóôéêÜ Aðü ôÞ ëáôéíéêÞ ìåôáöõ-
óéêÞ ô\ò å‰ñùðáúê\ò Äýóçò óôü Ìåóáßùíá êáß
ìÜëéóôá Aðü ôüí Èùì@ ’ÁêéíÜôç, óÝ Cìåóç A-
íáöïñÜ ðñüò ôüí Èåü. ÌéÜ ôñßôç, ôÝëïò, ðñùôï-
ôõðßá ôïˆ ÐÝñóç äéáíïçô\ eôáí _ óõó÷Ýôéóç ô\ò
öéëïóïößáò ìÝ ôÞ èåïëïãßá, êáôÜ Xíáí säéüôõðï
ôñüðï, êáôÜ ôüí ‚ðïrï _ èñçóêåßá Aðïôåëår ôÞ
ìåôáöõóéêÞ ôïˆ ëáïˆ êáß ït ðñïö\ôåò åyíáé ït øõ-
÷ïëüãïé ô\ò ìÜæáò.
ÌÝ á‰ôÞí …ìùò ôÞí èåþñçóç ô™í ó÷Ýóåùí
öéëïóïößáò êáß èåïëïãßáò öáßíåôáé …ôé _ êïñáíé-
êÞ AðïêÜëõøç ìåôáâÜëëåôáé óÝ óõìâïëéêÞ AëÞ-
èåéá ìÝ ðáñáâïëéêü íüçìá êáß ƒ÷é âåâáßùò óÝ öé-
ëïóïöéêÞ AëÞèåéá ìÝ ãíùóéïëïãéêü êýñïò êáß í-
ôïëïãéêÞ äÝóìåõóç. ²Áìåóç Aíôßäñáóç êáôÜ ôïˆ
’ÁâéêÝíá óõíéóô@ ôü Vñãï ôïˆ óõìðáôñéþôç ôïõ
êáß AíôßðïäÜ ôïõ, ôïˆ Ãêáæáëß (al-Ghazzali,
1058-1111), ‚ ‚ðïrïò êáôáêåñáõíþíåé ôÞí öé-
ëïóïößá óÝ óåéñÜ Vñãùí ôïõ ìÝ säéáßôåñç îýôç-
ôá, Aðáéôþíôáò ôÜ ðñùôårá ô\ò ðßóôçò êáôÝ-
íáíôé ôïˆ ñèïˆ ëüãïõ. ×áñáêôçñéóôéêÜ ôéôëï-
öïñår ôü êýñéï Vñãï ôïõ «’Áóõíáñôçóßá ô™í Öé-
ëïóüöùí» (Tahafut al-falasifa), ôü ‚ðïrï ìåôá-
öñÜóèçêå óôÞ Äýóç êáß óõíüøéóå ôÜ êëáóóéêÜ

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
èåïëïãéêÜ Tðé÷åéñÞìáôá Tíáíôßïí ô™í öéëïóï-
öéê™í èÝóåùí ãéÜ ôÞí ásùíéüôçôá ôïˆ êüóìïõ (óÝ
Aíôßèåóç ðñüò ôÞí äçìéïõñãßá Aðü ôüí Èåü), ãéÜ
ôÞí AíÜóôáóç ôïˆ óþìáôïò êáß óùñåßá ðáñï-
ìïßùí èñçóêåéïöéëïóïöéê™í Aðïñé™í.
’Áíôßêñïõóç á‰ô™í ô™í sóëáìéê™í èåïëï-
ãéê™í ásôéÜóåùí êáôÜ ô\ò öéëïóïößáò êáß ãåíé-
êüôåñá ðéÜ ìåôáôüðéóç ô\ò äéÝíåîçò ô™í äýï s-
ñáíéê\ò êáôáãùã\ò ìïõóïõëìÜíùí óôï÷áóô™í
ôïˆ 11ïõ ás™íá, ’ÁâéêÝíá êáß Ãêáæáëß, Tðé÷åé-
ñårôáé ìÝ AðáñÜìéëëç Tðéôõ÷ßá Aðü ôüí tóðáíï-
ãåí\ ìïõóïõëìÜíï Añéóôïôåëéêü äéáíïçôÞ, ôüí
’Áâåñüç (ibn-Rushd a Averroes, 1126-1198).
‘Ùò ŠðïìíçìáôéóôÞò ó÷åäüí ‚ëüêëçñïõ ôïˆ Añé-
óôïôåëéêïˆ Vñãïõ äéáêñßíåôáé ãéÜ ôÞ öéëïëïãéêÞ
ôïõ äåéíüôçôá êáß ôÞí UñìçíåõôéêÞ ôïõ îõäÝñ-
êåéá, êáèþò Tðßóçò ãéÜ ôÞí AðïóôáóéïðïßçóÞ
ôïõ Aðü ôßò íåïðëáôùíßæïõóåò ðáñåñìçíåråò ðïý
óõóêüôéæáí ôüí Añéóôïôåëéóìü. Ãé' á‰ôü ‚ ’Áâå-
ñüçò èåùñårôáé äéêáßùò ›ò ‚ ðéü Aêñéâïëüãïò
ó÷ïëéáóôÞò ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëç óôÞí sóëáìéêÞ öé-
ëïóïößá. Ôáõôü÷ñïíá ðáßñíåé AðïóôÜóåéò ôüóï A-
ðü ôüí ’ÁâéêÝíá …óï êáß Aðü ôüí Ãêáæáëß, Tðé-
÷åéñþíôáò íÜ Aíáðôýîåé ôü äéêü ôïõ öéëïóïöéêü
óýóôçìá, ðïý åyíáé ìßá óýíèåóç sóëáìéêïˆ Añé-
óôïôåëéóìïˆ, ìÝ êýñéá óçìårá ôÞí Aðüññéøç ô\ò
äéÜêñéóçò ìåôáîý ï‰óßáò êáß ðáñîçò, ôÞ äéáëå-
êôéêÞ óýíèåóç ëüãïõ êáß ðßóôçò, ôÞí ðñïâïëÞ
ô\ò ásùíéüôçôáò ôïˆ êüóìïõ êáß ôÞí Tðáíáðñïó-
äéïñéóìÝíç ðßóôç óôÞ óùìáôéêÞ AíÜóôáóç ô™í
íåêñ™í.
ùì á
ö é Ý ñ 9
’Á
Ðáñ' …ôé ‚ sóëáìéêüò êüóìïò äÝí Aîéïëüãçóå
ôüí ’Áâåñüç ôüóï …óï ôïˆ Cîéæå, ›óôüóï ôü Vñãï
á‰ôü TðéôåëÝóèçêå Aðü ôü ÷ñéóôéáíéêü êüóìï ô\ò
ëáôéíéê\ò Äýóçò, ðïý AíáêÜëõøå óôüí tóðáíï-
ãåí\ á‰ôüí ìïõóïõëìÜíï öéëüóïöï ôüí êáô' Tîï-
÷Þí Añéóôïôåëéêü äéáíïçôÞ êáß ŠðïìíçìáôéóôÞ
(commentator) ôïˆ Óôáãéñßôç ìåôáöõóéêïˆ. ÃéÜ
ôïýò ó÷ïëáóôéêïýò ôïˆ Ìåóáßùíá êáß ìÜëéóôá
ôïýò èùìéóôÝò, ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò eôáí ‚ «Èåüò ô\ò
öéëïóïößáò» êáß ‚ ’ÁâéêÝíáò ‚ «ÐñïöÞôçò» Ôïõ!
ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÊÇ ÅÐÉÓÇÌÅÉÙÓÇ
’Áðü ôÞí UëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá Tðéóçìáßíïõìå ôÞí ðñáã-
ìáôåßá ôïˆ Añáâïìáèïˆò sóëáìïëüãïõ êáèçãçô\ ô\ò èñç-
óêåéïëïãßáò óôü ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëïíßêçò ê. Ãñçãïñß-
ïõ ÆéÜêá, ‘Ï ’ÁñéóôïôÝëçò óôÞí ’ÁñáâéêÞ ÐáñÜäïóç,
Èåóóáëïíßêç 1980, êáèþò Tðßóçò ôÜ ó÷åôéêÜ êåöÜëáéá
ôïˆ säéáßôåñá êáôáôïðéóôéêïˆ Tã÷åéñéäßïõ ôïõ: ‘Éóôïñßá ô™í
ÈñçóêåõìÜôùí, ôüìïò 2: Ôü ’ÉóëÜì, Èåóóáëïíßêç 1988
(3ç Vêäïóç). ÓõìðëçñùìáôéêÜ êáß óõíïðôéêÜ óôïé÷årá
ðáñÝ÷ïíôáé óôÜ âéâëßá ôïˆ Á. ÃéáííïõëÜôïõ, ’ÉóëÜì, ’Á-
èÞíá 1975 (ìÝ ðåðáëáéùìÝíç …ìùò âéâëéïãñáößá) êáß ôïˆ
Ì. ÌðÝãæïõ, Öáéíïìåíïëïãßá ô\ò Èñçóêåßáò, ’ÁèÞíá
1995 (sä. óåë. 138 Uð. ìÝ óöáéñéêÞ èåþñçóç ôïˆ èÝìáôïò
êáß íåþôåñç âéâëéïãñÜöçóç). ’Áðü ôÞí îåíüãëùóóç âéâëéï-
ãñáößá Tðéóçìáßíïíôáé ït óõìâïëÝò ôïˆ Mohammed Ark-
oun, Essais sur la pense islamique, Paris 1984, (3ç Vê-
äïóç) êáß La pensée arabe, Paris 1975, (1991, 4ç Vê-
äïóç), êáèþò âåâáßùò Aðü ôÞí ðáëáéüôåñç êëáóóéêÞ âé-
âëéïãñáößá ït ìåëÝôåò ôïˆ M.W. Watt, Islamic Surveys,
vol. I: Islamic Philosophy and Theology, Edimburgh
1962.
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á
Ó÷åäßáóìá ìé@ò èåïëïãéê\ò ðñïóÝããéóçò ôïˆ ’ÉóëÜì
Ô ü êåßìåíï ðïý èÜ AêïëïõèÞóåé äÝí öéëïäï-
îår ðáñÜ íÜ äþóåé ðåñéóóüôåñï äéáãñáììá-
ôéêÜ ìéÜ Cðïøç ðÜíù óôü èÝìá. Ðïëý ðå-
ñéóóüôåñï ‚ ãñÜöùí äÝí èÜ Tðéèõìïˆóå íÜ Têëç-
öèïˆí Aðü ôüí Aíáãíþóôç ôÜ ãñáöüìåíá ›ò ìéÜ
ôïðïèÝôçóç Uíüò Tñåõíçô\ ôïˆ ôýðïõ ô™í ñéåí-
ôáëéóô™í. ²Å÷åé aäç ðåñÜóåé _ Tðï÷Þ ôïˆ ñéåí-
ôáëéóìïˆ1, …ðïõ ït äõôéêïß AíáôïëéóôÝò, âëÝðïí-
ôáò ôü èÝìá Aö' Šøçëïˆ, AðïêÜëõðôáí ôßò äéÜ-
öïñåò ðïëéôéóôéêÝò êáß säåïëïãéêÝò ðôõ÷Ýò ô\ò
’Áíáôïë\ò Šðü ôü ðñróìá ô\ò äõôéê\ò Tðéóôç-
ìïíéê\ò ìåèüäïõ êáß ìÝ ôÞí Šðåñïøßá ôïˆ äõôé-
êïˆ Tðáñ÷éùôéóìïˆ.
’Åêåríï ðïý ‚ðùóäÞðïôå èÜ ÷ñåéáæüôáí íÜ
ãíùñßæåé Að' ôÞí Añ÷Þ ‚ Aíáãíþóôçò åyíáé ôü èå-
ïëïãéêü Šðüâáèñï ô\ò èñçóêåßáò á‰ô\ò. ÓõíÞ-
èùò ãíùñßæïõìå …ôé _ ðñïúóëáìéêÞ èñçóêåßá ô™í
’ÁñÜâùí, ‚ ’Éïõäáúóìüò êáß ‚ ×ñéóôéáíéóìüò
óôÞñéîáí ìÝ ôÞ äéäáóêáëßá ôïõò ôßò âáóéêÝò Añ-
÷Ýò ôïˆ ’ÉóëÜì2. Ðñüêåéôáé ãéÜ ìéÜ Cðïøç ƒ÷é
÷ùñßò âÜóç. ´Ïìùò Cí ëÜâïõìå Šð' ƒøç ôü ãå-
ãïíüò …ôé ãéÜ ôÞí tóôïñßá ô™í èñçóêåõìÜôùí ït
ƒñïé ’Éïõäáúóìüò êáß ×ñéóôéáíéóìüò åyíáé ðåñéåêôé-
êïß, äÝí èÜ Vðñåðå íÜ ëçóìïíïˆìå …ôé _ äéäáóêá-
ëßá ôïˆ ’ÉóëÜì óôçñß÷ôçêå ðÜíù óÝ Xíá ðïëý å‰-
ñýôåñï âÜèñï ôü ‚ðïrï, Cí ìðïñïˆóå íÜ Aíáëõèår,
èÜ ðñïÝêõðôå Xíá äßêôõï èñçóêåõôéê™í säå™í,
ãíùóô™í óôü ÷™ñï ô\ò ÌÝóçò ’Áíáôïë\ò, ðÜ-
íù óôüí ‚ðïrï öáßíåôáé …ôé èåìåëéþèçêå.
ÈÜ ìðïñïˆóå íÜ só÷õñéóôår êáíåßò …ôé _ ëÝ-
îç «âáóéëåßá», ìÝ ìßá å‰ñýôåñç Têäï÷Þ ôïˆ …-
ñïõ, âñßóêåôáé ðéü êïíôÜ óôÞí Aíôßëçøç ðïý V-
÷ïõí ït uäéïé ït ìïõóïõëìÜíïé ãéÜ ôÞí ðáñïõóßá
ôïˆ ’ÉóëÜì óôÞí ðáãêüóìéá tóôïñßá3. Ðñüêåéôáé
ãéÜ ôÞí uäéá ÷ñÞóç ðïý êÜíïõí äéÜöïñïé óõããñá-
öårò ô™í ÷ñüíùí ô\ò èùìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñß-
áò, …ôáí ÷áñáêôçñßæïõí ôÞí ðåñßïäï ô\ò tóôïñß-
áò, ðïý ït uäéïé äéÝñ÷ïíôáí, ›ò ðåñßïäï ô\ò «ìù-
áìåèéê\ò âáóéëåßáò»4. ‘Ç ðåñß ÷áëéöÜôïõ Aíôß-
ëçøç óôü ’ÉóëÜì ðñÝðåé íÜ Têëçöèår ›ò óõíÝ-
÷åéá ô\ò ðáíÜñ÷áéáò Aíôßëçøçò ãéÜ ôÞ äéáäï÷Þ
— ‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò Êáñéþôïãëïõ êáôÜãåôáé Aðü ôÞ ÓÜìï. Óðïýäáóå Èåïëïãßá — Añ÷éêÜ óôü Ðáíå-
ðéóôÞìéï ’Áèçí™í êáß ìåôÜ óôÞ Ãåñìáíßá. ²Å÷åé aäç Aíáãïñåõèår äéäÜêôùñ Èåïëïãßáòÿ óÞìåñá Š-
ðçñåôår óôü Ðåéñáìáôéêü Ó÷ïëårï ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í.
’ÁëÝîáíäñïò Êáñéþôïãëïõ
ô™í âáóéëåßùí ðÜíù óôÞ ã\, …ðùò eôáí ôÜ âá-
óßëåéá ô™í Ásãõðôßùí, ô™í ’Áóóõñßùí, ô™í Âá-
âõëùíßùí, ô™í Ðåñó™í, ôïˆ Ì. ’ÁëåîÜíäñïõ êáß
ô™í äéáäü÷ùí ôïõ, ô™í Ñùìáßùí, ô™í Âõæáí-
ôéí™í êáß, ôÝëïò, ô™í ’ÁñÜâùí êáß ô™í ’Ïèù-
ìáí™í, Šðü ôïýò ‚ðïßïõò Vëáâå ôÝëïò ôü ÷áëéö@-
ôï. ´Ïëá ôÜ ðáñáðÜíù âáóßëåéá, Têôüò Að' ôÞ
èÝëçóç Tðßäåéîçò Uíüôçôáò êáß äýíáìçò, åy÷áí
êáß óáö\ èåïêñáôéêü ÷áñáêô\ñá, ãåãïíüò ôü ‚-
ðïrï Vêáíå TöéêôÞ ôÞí ðïëéôéêïðïßçóç ô\ò èñç-
óêåßáò êáß ôáõôü÷ñïíá ôÞ èñçóêåõôéêïðïßçóç
ô\ò ðïëéôéê\ò. ²Áò óçìåéùèår …ôé _ Tðáíáâßùóç
ôïˆ ÷áëéöÜôïõ óÞìåñá Aðïôåëår Xíáí Að' ôïýò
êýñéïõò óôü÷ïõò ðïëë™í öïõíôáìåíôáëéóôéê™í
‚ìÜäùí ô\ò Ì. ’Áíáôïë\ò.
ÊÜôù Aðü Xíá ôÝôïéï ðñróìá Aíäñþèçêå _
«ìùáìåèáíÞ âáóéëåßá», ôü ’ÉóëÜì, êáß äéáêçñý-
÷èçêå óÝ ÷™ñåò ô\ò Ì. ’Áíáôïë\ò êáß ô\ò ’Á-
óßáò _ Uíüôçôá ôïˆ ’ÁëëÜ÷, _ Aðüëõôç êõñéáñ-
÷ßá ôïõ ðÜíù óôÞ ã\ êáß _ äéá÷åßñéóç êáß Tðé-
âïëÞ ô\ò èåëÞóåþò ôïõ ìÝóù ôïˆ ÷áëéöÜôïõ êáß
ô\ò ìïõóïõëìáíéê\ò êïéíüôçôáò (Umma).
ÃéÜ ôïýò ²Áñáâåò, Têåríï ðïý eôáí _ êáéíï-
ôïìßá ôïˆ ðñïöÞôç ôïõò eôáí _ TðéâïëÞ ôïˆ ìï-
íïèåúóìïˆ êáß _ ñãÜíùóç ôïˆ ÷áëéöÜôïõ ìÝ ôÞí
ôáýôéóç ô\ò èñçóêåßáò êáß ô\ò ðïëéôéê\ò.
‘Ç ðáñïõóßá ô™í ×ñéóôéáí™í êáß ô™í ‘Å-
âñáßùí eôáí aäç ãíùóôÞ ó' á‰ôïýò, …ðùò êáß
ðïëëÝò säÝåò, ðïý õtïèåôÞèçêáí Að' ôÞí êáéíï-
öáí\ èñçóêåßá, eôáí äáíåéóìÝíåò Að' ôÞí ðëïý-
óéá èñçóêåõôéêÞ êáß óôï÷áóôéêÞ ðáñÜäïóç ô™í
ãýñù ëá™í êáß êïéíùíéê™í ‚ìÜäùí ô\ò Tðï÷\ò.
ÐïéÝò èñçóêåõôéêÝò ‚ìÜäåò Cóêçóáí âáèåéÜ
Tðßäñáóç óôÞ äéáìüñöùóç ô™í âáóéê™í äéäáóêá-
ëé™í ôïˆ ’ÉóëÜì;
Ït ãíùóôéêßæïõóåò sïõäáéï÷ñéóôéáíéêÝò
óÝêôåò.
‘Ç Ì. ’ÁíáôïëÞ Šð\ñîå ‚ ÷™ñïò …ðïõ Tðß
ás™íåò äéáìïñöþíïíôáí êáß äéáäßäïíôáí ðë\èïò

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
èñçóêåõôéê™í säå™í ìÝ âáèåéÝò êïéíùíéêÝò óõíÝ-
ðåéåò. ’Éäéáßôåñá, _ TìöÜíéóç ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ
ðõñïäüôçóå ôÞ äçìéïõñãßá, ƒ÷é BðëÜ èñçóêåõôé-
êïˆ a êáß öéëïóïöéêïˆ óôï÷áóìïˆ, AëëÜ óõãêñï-
ôçìÝíçò èåïëïãéê\ò óêÝøçò, ðïý ðñïåñ÷üôáí A-
ðü ôÞí ôÜóç ôïˆ Aíáôïëßôç íÜ óõæçôÜåé ãýñù A-
ðü èñçóêåõôéêÜ èÝìáôá êáß íÜ ôÜ ðñïóáñìüæåé
óôüí ôñüðï æù\ò ôïõ. ‘Ç UëëçíéóôéêÞ êáß _ óç-
ìéôéêÞ ðáñÜäïóç Aíáìåß÷èçêå ìÝ ôü êÞñõãìá
ôïˆ ’Éçóïˆ êáß Aðü á‰ôÞ ôÞí ðñüóìéîç ðñï\ëèå
‚ ãíùóôéêßæùí sïõäáéï÷ñéóôéáíéêüò êüóìïò ô\ò
Ì. ’Áíáôïë\ò, ‚ ‚ðïrïò Vöåñå óôü ö™ò säÝåò, ðïý
Vãéíáí ‚ ðõñÞíáò ãéÜ ôÞ äçìéïõñãßá ðïëë™í óå-
êô™í êáß átñÝóåùí.
ÌéÜ èñçóêåõôéêÞ ðáñáöõÜäá ð.÷. ðïý Väñá-
óå óôßò ðåñéï÷Ýò Têåríåò eôáí ït ’Åëêåóárïé, ðïý
åy÷áí Víôïíï óõãêñçôéóôéêü ÷áñáêô\ñá, ðñïóèÝ-
ôïíôáò óôßò äéäáóêáëßåò ôïõò ôÜ ðéü Uôåñïãåí\
óôïé÷årá, ðáñìÝíá Aðü ôüí ãíùóôéêéóìü, ôÞí A-
óôñïëïãßá, ôÞ ìáãåßá êáß ôüí Aðïêñõöéóìü. ‘Ï
Añ÷çãüò ô\ò óÝêôáò ’Åëêåóárïò a ’Åëêåóáß a
’ÅëîáÀ äßäáóêå …ôé åy÷å ëÜâåé Aðü Cããåëï Xíá t-
åñü âéâëßï, ôü ‚ðïrï ðåñéår÷å ôßò âáóéêÝò äéäá-
óêáëßåò:
á. á‰óôçñüò ìïíïèåúóìüò ìÝ Aíôéôñéáäéêü ÷áñá-
êô\ñá.
â. ‚ ’Éçóïˆò ×ñéóôüò Tèåùñårôï ›ò Xíáò Bðëüò
Cíèñùðïò.
ã. ôÞñçóç ô\ò ðåñéôïì\ò, ô\ò Añãßáò ôïˆ Óáâ-
âÜôïõ êáß Cëëùí íïìéê™í äéáôÜîåùí.
’ÁíÜëïãåò AíôéëÞøåéò åy÷áí ït Íáæùñárïé êáß
ït ’Åâéùíárïé5, ït ‚ðïßïé Aí\êáí óÝ Vîßóïõ ãíù-
óôÝò ãíùóôéêßæïõóåò sïõäáéï÷ñéóôéáíéêÝò átñÝ-
óåéò.
‘Ï Ìáíé÷áúóìüò
ÐáñÜ ôü ãåãïíüò …ôé ôü ’ÉóëÜì êáôáäßùîå
ôïýò Ìáíé÷áßïõò êáß ôßò säÝåò ôïõò, èåùñårôáé …-
ôé âáóéêÝò AíôéëÞøåéò ô\ò èñçóêåßáò á‰ô\ò ô\ò
’Áíáôïë\ò Cããéîáí óÝ Xíá âáèìü ôÞí sóëáìéêÞ
êïóìïèåùñßá. ‘Ç ìáíé÷áúóôéêÞ Aíôßëçøç ð.÷. …-
ôé ‚ Èåüò åyíáé ŠðÝñôáôïò íïˆò, Tíôåë™ò äéáöï-
ñåôéêüò Aðü ôüí êüóìï êáß ôÞí ëç ôïõ, åyíáé âá-
óéêÞ Cðïøç, ðïý äß÷ùò Cëëï, ðÝñáóå óôÞ äéäá-
óêáëßá ôïˆ ’ÉóëÜì6.
‘Ï ’Éïõäáúóìüò
²Éóùò _ èñçóêåßá ô™í ‘Åâñáßùí íÜ TðçñÝá-
óå säéáßôåñá a êáß êáô' Tîï÷Þí ôü ’ÉóëÜì. ’Åêår-
íï ðïý ðñÝðåé óôü óçìårï á‰ôü íÜ óçìåéþóïõìå
ùì á
ö é Ý ñ 11
’Á
åyíáé ‚ á‰óôçñüò ìïíïèåúóìüò êáß ôü íïìéêü ðíåˆ-
ìá, ðïý äáíåßóôçêå Aðü ôüí ’Éïõäáúóìü, ðÝñá A-
ðü ôßò AíôéëÞøåéò ðåñß êáèáñïˆ êáß AêáèÜñôïõ,
ôÞí êïóìïëïãßá êáß ôÞí Aíèñùðïëïãßá, ðïý öá-
íåñÜ äáíåßóôçêå Að' ôÞí AâñááìéôéêÞ èñçóêåßá.
²Áí ðñïóôåèïˆí ït èåïêñáôéêÝò AíôéëÞøåéò, ðïý
êáôÜ êõñéïëåîßá óöñÜãéóáí ôßò säÝåò ôïˆ ðñïöÞ-
ôç ô™í ’ÁñÜâùí êáß _ å‰èýãñáììç óýëëçøç ô\ò
tóôïñßáò, ôüôå êáôáíïårôáé _ Cìåóç ó÷Ýóç ôïˆ
êüóìïõ ô™í säå™í ôïˆ ’ÉóëÜì êáß ôïˆ sïõäáúêïˆ
ôñüðïõ óýëëçøçò ô\ò æù\ò.
‘Ï ×ñéóôéáíéóìüò
‘Ï ÌùÜìåè ìðüñåóå íÜ äéáôõðþóåé ôÞí Aí-
ôßëçøç ô\ò óõíÝ÷åéáò ìåôáîý ’Éïõäáúóìïˆ êáß
×ñéóôéáíéóìïˆ, ‚ óçìéôéêüò …ìùò ôñüðïò êáôá-
íüçóçò Tííïé™í, …ðùò ôïˆ Èåïˆ, ô\ò tóôïñßáò,
ô\ò ëáôñåßáò, ô\ò ðïñåßáò ô™í êïéíùíé™í, ô\ò
ôÝ÷íçò, ôüí Tìðüäéóáí íÜ êáôáíïÞóåé êáß ôÞí ï‰-
óßá ôïõ ×ñéóôéáíéóìïˆ. Íïéþèåé êáíåßò íÜ äéåîÝñ-
÷åôáé Tíôåë™ò TðéäåñìéêÜ ôÜ ÷ñéóôéáíéêÜ ìçíý-
ìáôá. Á‰ôü ìðïñår íÜ ôü äéáðéóôþóåé Aðü ôü ãå-
ãïíüò …ôé óôÞí ðïñåßá ôïõ ôü ’ÉóëÜì TìöÜíéóå
ðñïóùðéêüôçôåò, ðïý ìðüñåóáí Aðü ÷ñéóôéáíéêÞ
Tðßäñáóç íÜ íïéþóïõí êÜðùò âáèýôåñá Vííïéåò …-
ðùò _ ðßóôç, _ AãÜðç, _ ìåôÜíïéá, _ ðñïóÝã-
ãéóç ôïˆ Èåïˆ, _ ëáôñåßá ê.ëð., …ìùò ït ðåñéó-
óüôåñïé ÷áñáêôçñßóôçêáí …ôé âÜäéæáí Vîù Að'
ôÞí ñèïäïîßá ô\ò èñçóêåßáò.
²Åôóé ôü ñèüäïîï ’ÉóëÜì èåùñÞèçêå Añ÷éêÜ
Að' ôïýò ÷ñéóôéáíïýò ›ò ìßá áwñåóç ÷ñéóôéáíéêÞ
êáß óôÞ óõíÝ÷åéá ›ò Xíá èñçóêåõôéêü ìÝãåèïò
Tíôåë™ò îÝíï Að' ôüí ×ñéóôéáíéóìü.
Ôü ’ÉóëÜì, Að' ôÞí Cëëç ðëåõñÜ, aäç ìÝóá
óôÞí êïñáíéêÞ ðáñÜäïóç äßóôáóå íÜ Aðïóôáóéï-
ðïéçèår Að' ôïýò «ðáäïýò ô™í Ãñáö™í», ôïýò
Aðåßëçóå ìÝí, AëëÜ ôáõôü÷ñïíá ôïýò äÝ÷ôçêå ›ò
ìïíïèåúóôÝò ìÝ säéáéôåñüôçôåò, ›ò óåâáóôïýò ›ò
Xíá âáèìü, ðëÞí Šðï÷ñåùìÝíïõò AñãÜ a ãñÞãï-
ñá íÜ äå÷èïˆí ôü ’ÉóëÜì, Tö' …óïí ôü ìÞíõìÜ ôïõ
eôáí ôåëåõôáßá êáôÜ óåéñÜ Tîáããåëßá ôïˆ ’Áë-
ëÜ÷ óôÞí ðáãêüóìéá tóôïñßá.
I I I
²Áí aèåëå êáíåßò íÜ ðñïóåããßóåé ôÞí ï‰óßá
ô\ò sóëáìéê\ò èåïëïãßáò äÝí èÜ ìðïñïˆóå ðáñÜ
íÜ õtïèåôÞóåé ôüí …ñï «óçìéôéêüò äïãìáôéóìüò»,
ðïý ÷ñçóéìïðïéår ‚ Frithjof Schuon, ʼnñùðárïò
ðñïóÞëõôïò ôïˆ ’ÉóëÜì7, ãíùóôüò ìåëåôçôÞò
ô™í Aóéáôéê™í èñçóêåõìÜôùí, êáß ðïý ìÝ ôüí …-
ñï á‰ôü ôü ’ÉóëÜì èåùñårôáé ›ò èñçóêåßá, _ ‚-
 ùì á
12
ö é Ý ñ
’Á
«‘Ï ’ÁäÜì êáß _ ŋỠ(ìéêñïãñáößá ôïˆ 15ïõ ás™íá). ’Áðü ôÜ ›ñáéü- ôõëßãåé ôü í\ìá ô\ò tóôïñßáò.
ôåñá äåßãìáôá ìïõóïõëìáíéê\ò ôÝ÷íçò.
ðïßá Aðïêëåßåé Tíôåë™ò ôÞí åuóïäï ôïˆ ’Áðïëý-
ôïõ óôüí êüóìï. Ôü ’ÉóëÜì èåùñårôáé «æåýîç ìå-
ôáîý Èåïˆ êáß ôïˆ Aíèñþðïõ ›ò Aíèñþðïõ»8.
’Åí™ óôüí ×ñéóôéáíéóìü _ äéá÷ùñéóôéêÞ ãñáì-
ìÞ, ãñáììÞ ìåôáîý ó÷åôéêïˆ êáß ’Áðïëýôïõ,
ðåñíÜåé äéáó÷ßæïíôáò ôÞ ëÝîç ×ñéóôüò, óôü ’Éó-
ëÜì ÷ùñßæåé êÜèåôá ôüí êüóìï Að' ôüí Èåü.
‘Ï ñèüò ëüãïò óôÞ óýëëçøç ôïˆ ’Áðïëýôïõ
V÷åé ôüí ðñ™ôï ëüãï êáß ìÜëéóôá ðïëý ðåñéóóü-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôåñï Aðü …ôé óôüí ’Éïõäáúóìü êáß
âÝâáéá óôüí ×ñéóôéáíéóìü. ‘Ï
’ÁëëÜ÷, ðñïóùðéêüò Èåüò, ´Å-
íáò óôÞí ωóßá Ôïõ, ’Áðüëõôïò,
åyíáé êýñéïò ôïˆ êüóìïõ. ‘Ï êü-
óìïò âñßóêåôáé óôÞ äéÜèåóÞ Ôïõ
êáß ôüí êõâåñí@ ìÝ ãíþìïíá ôÞí
Aðüëõôç èÝëçóÞ Ôïõ. ’Åðéâñá-
âåýåé ôÞí ðßóôç êáß ôéìùñår á‰-
óôçñÜ ôÞí Aðéóôßá. ÔÜ …ñéá ìå-
ôáîý ðßóôçò êáß Aðéóôßáò êáèï-
ñßæåé _ AðïêÜëõøç, ðïý äßíåé óôüí
ðñïöÞôç Ôïõ ÌùÜìåè ìÝóù ôïˆ
tåñïˆ âéâëßïõ Ôïõ, ôïˆ Êïñáíßïõ.
Á‰ôÜ ôÜ …ñéá ìåôáîý ðßóôçò êáß
Aðéóôßáò, …ðùò êáß ôü âáóéêüôå-
ñï èÝìá ô™í ‚ñßùí ô\ò Tëåõèåñß-
áò ôïˆ Aíèñþðïõ, åyíáé á‰ôÜ ðïý
Aðáó÷üëçóáí ôÞí sóëáìéêÞ èåï-
ëïãßá êáß äçìéïýñãçóáí ìÝ ôÞí
ðÜñïäï ôïˆ ÷ñüíïõ ôÜóåéò êáß
ó÷ïëÝò.
Åyíáé …ìùò säéáßôåñá Aîéïóç-
ìåßùôï …ôé …ëá á‰ôÜ ôÜ èåïëïãé-
êÜ èÝìáôá ït ï‰ëåìÜäåò ôïˆ ’Éó-
ëÜì èÝëçóáí íÜ ôÜ Tðåîåñãá-
óèïˆí ƒ÷é ìüíï ìÝ âÜóç êáèáñÜ
èåïëïãéêÜ êñéôÞñéá, AëëÜ ôáõôü-
÷ñïíá êáß ìÝ ôÞ âïÞèåéá Uíüò íï-
ìéêïˆ ðíåýìáôïò, ðïý Šðáãüñåõ-
óå _ óõíáßóèçóç …ôé ‚ ’ÁëëÜ÷ åy-
íáé ‚ Êýñéïò ô\ò tóôïñßáò êáß êá-
ôÜ óõíÝðåéá ‚ ÊñéôÞò ô\ò tóôï-
ñßáò. ’Åö' …óïí _ èÝëçóÞ Ôïõ A-
ðïêáëýöèçêå ìÝóù ôïˆ Êïñáíß-
ïõ, ôü tåñü á‰ôü Âéâëßï ôïˆ ’Éó-
ëÜì Aðïôåëår ôÞí ðçãÞ êÜèå äé-
êáßïõ Tðß ô\ò ã\ò, žóôå ‚ ðéóôüò
ìïõóëßì íÜ V÷åé äéêáßùìá íÜ îå-
«’Åêåríïò åyíáé ðïý äßíåé ôÞ Æù-
Þ êáß ôü ÈÜíáôï êé …ôáí Aðïöá-
óßóåé ãéÜ êÜðïéï èÝìá, ëÝåé ãé'
á‰ôü: «ÃåííçèÞôù» êáß ãßíåôáé».9 Ôü ÊïñÜíéï
«åyíáé _ ÄéáôáãÞ ôïˆ ’ÁëëÜ÷ ðïý ôÞí V÷åé óôåß-
ëåé ó' Tó@ò êÜôù»10. ÌÝ ôñüðï á‰óôçñÜ ñèï-
ëïãéêü ãßíåôáé žò óÞìåñá _ Tðåîåñãáóßá ô™í T-
ðéôáã™í ôïˆ Êïñáíßïõ, Vôóé žóôå íÜ äßíåôáé A-
ðÜíôçóç óÝ êÜèå ëåðôïìÝñåéá ô\ò æù\ò ô™í ðé-
óô™í êáß íÜ öïñôßæåôáé ìÝ ôü íïìéêü ÷áñáêôÞ-
ñá, ðïý åyíáé ãíùóôüò óôüí sóëáìéêü êüóìï. Ït
ðÝíôå óôýëïé ôïˆ «Ïuêïõ ôïˆ ’ÉóëÜì», ôÜ ðÝí-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôå äçëáäÞ âáóéêÜ ëáôñåõôéêÜ êáèÞêïíôá ô™í
ìïõóëßì (‚ìïëïãßá ô\ò ðßóôåùò, ðñïóåõ÷Þ, Tëå-
çìïóýíç, íçóôåßá, tåñÞ Aðïäçìßá óôÞ ÌÝêêá)
TìðåñéÝ÷ïõí ôÞí Bðëüôçôá ìé@ò íïìéê\ò ñÞôñáò
êáß TêöñÜæïõí ôÞ ëéôüôçôá êáß ôÞí á‰óôçñüôç-
ôá, ðïý äéêáéïëïãår ôüí ÷áñáêôçñéóìü ãéÜ ôü ’Éó-
ëÜì ›ò èñçóêåßáò ôïˆ «ðëçñÝóôåñïõ ^èéêïˆ èåú-
óì11.
I I I
‘Ç Èåïëïãßá ôïˆ Êïñáíßïõ Tîáêïëïõèår óÞ-
ìåñá íÜ TðçñåÜæåé Uêáôïììýñéá ðéóô™í. ‘Ï ôñü-
ðïò Uñìçíåßáò óôïýò äýï ìåãÜëïõò ÷þñïõò ôïˆ
óïõííéôéêïˆ êáß ôïˆ óçúôéêïˆ ’ÉóëÜì, Cí êáß ƒ÷é
ðÜíôá …ìïéïò, ëüãù ô™í TðéìÝñïõò äéáöïñåôéê™í
äéäáóêáëé™í êáß ðñáêôéê™í, âñßóêåôáé óÝ Xíá
ðáñÜëëçëï äñüìï. Ðáñ' …ëá á‰ôÜ, êáôÜ ôÞí ‚-
ìïëïãßá ðïëë™í ìïõóïõëìÜíùí, «V÷åé ÷Üóåé ôÞí
TðáöÞ ìÝ ôüí êüóìï»12 ãéÜ ðïëëïýò ëüãïõò, ðïý
îåöåýãïõí Að' ôÜ …ñéá ôïˆ êåéìÝíïõ á‰ôïˆ.
ÔÞ èÝóç ôçò ðïëëÝò öïñÝò Aíôéêáèéóôïˆí äé-
äáóêáëßåò AíÞóõ÷ùí öïõíôáìåíôáëéóô™í, ãåãïíüò
ðïý TðéôñÝðåé óôü ’ÉóëÜì íÜ êéíårôáé óÝ Tðéêßíäõ-
íåò ðåñéï÷Ýò ô\ò Aíèñþðéíçò óêÝøçò êáß ðñÜîçò.13
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Âë. ó÷åôéêÞ êñéôéêÞ ô\ò Tñãáóßáò, ô™í ìåèüäùí
êáß ô™í âáèýôåñùí óôü÷ùí ô™í ñéåíôáëéóô™í óôÞí Tîü-
ùì á
ö é Ý ñ 13
’Á
÷ùò TíäéáöÝñïõóá Tñãáóßá ôïˆ Edward W. Said, ’Ïñéåí-
ôáëéóìüò, ìôöñ. Ö. ÔåñæÜêçò, Têä. ÍåöÝëç, ’ÁèÞíá 1996.
2. Âë. ó÷åôéêÜ ’Á. ÃéáííïõëÜôïõ, ’ÉóëÜì, ’Áè\íáé
1975, óåë. 45-66.
3. Å.Kellerhals, Der Islam, Basel 1969, óåë. 11-13.
4. ’Á. Êáñéþôïãëïõ, ‘Ç ðåñß ôïˆ ’ÉóëÜì êáß ô\ò ðôþ-
óåùò á‰ôïˆ UëëçíéêÞ ÷ñçóìïëïãéêÞ ãñáììáôåßá, ’Áè\íáé
1982, óåë. 131 Uî.
5. Âë. ó÷åôéêÜ J. Daniélou, Theologie du Judeo-
Christianisme. Histoire des doctrines chrètiennes avant
Nicée, Tournai 1957. ’Á. Èåïäþñïõ, ‘Éóôïñßá ô™í Äïã-
ìÜôùí, ô. Á, ÌÝñïò Á, ’Åí ’ÁèÞíáéò 1963.
‘Ç Cðïøç ãéÜ ôÞí ðñïóåõ÷Þ ôïˆ ÓáââÜôïõ èåùñårôáé
Aðü ôüí Goldziher Tðßäñáóç Aðü ôüí Æùñïáóôñéóìü. Åy-
íáé ÷áñáêôçñéóôéêü …ôé _ Vííïéá ôïˆ ÓáââÜôïõ äÝí eôáí
…ðùò óôïýò ‘Åâñáßïõò _ìÝñá Añãßáò, AëëÜ _ìÝñá óõíÜ-
èñïéóçò Uâäïìáäéáßáò ãéÜ êïéíÞ ðñïóåõ÷Þ, …ðùò óôïýò Æù-
ñïÜóôñåò. ÌåôÜ ôÞí ðñïóåõ÷Þ åyíáé Tëåýèåñïé ït ðéóôïß íÜ
TðéóôñÝøïõí óôÞí Tñãáóßá ôïõò. Âë. Ignaz Goldziher,
Vorlesungen über den Islam, Heidelberg 1925, óåë. 20,
âë. êáß ôïˆ uäéïõ, Muhammed und der Islam, óôüí ôüìï
Demosthenes Savramis, Religionen, Düsseldorf und Wien
1972, óåë. 144.
6. E. Kellerhals, …ð. ð., óåë. 14-15.
7. Âë. F. Schuon, Comprendre l' Islam, éd. du Seuil
1976, óåë. 23.
8. ´Ïð. ð., óåë. 13.
9. ÊïñÜíéï 40, 68.
10. ÊïñÜíéï 65, 5.
11. ’Á. ÃéáííïõëÜôïõ, …ð. ð., óåë. 195.
12. Mohamed Talbi, Islam und Dialog, óôü Moslems
und Christen-Partner?, Têä. Styria, Graz 1976, óåë.
149.
13. Âë. M. Rodinson, Islam und Kapitalismus,
Frankfurt 1971.
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á

’ÉóëÜì êáß ×ñéóôéáíéóìüò

‘Éóôïñéêü ðåñßãñáììá
ÄçìÞôñçò Ìé÷áëüðïõëïò

Á´ Aíåìðüäéóôïò íÜ ðñáãìáôïðïéÞóåé Tðß ã\ò ôÞí

Ôß eôáí ‚ ÌùÜìåè; Êáô' Añ÷Þí _ AðÜíôç-
óç ô\ò ’Áóßáò óôüí ÌÝãá ’ÁëÝîáíäñï. ÐñÜãìá-
ôé, Cí äå÷ôår êáíåßò …ôé ôü ’Áíáôïëéêü æÞôçìá
äÝí åyíáé —óôÞí å‰ñåßá VííïéᗠðáñÜ _ óýìðç-
îç ìïõóïõëìáíéê\ò ðñáãìáôéêüôçôáò óôÞ íïôéï-
áíáôïëéêÞ Å‰ñþðç, ôüôå å‰÷åñ™ò AíôéëáìâÜíå-
ôáé ôÞí Vêôáóç, ôÞ óçìáóßá ô\ò AðÜíôçóçò
á‰ô\ò1. Á‰ôïˆ ôïˆ åuäïõò …ìùò _ ðñïóÝããéóç äÝí
TðéôñÝðåé ôÞí ðëÞñç êáôáíüçóç ôïˆ èÝìáôïò. ‘Ï
ÐñïöÞôçò Šð\ñîå öýóç èñçóêåõôéêÞ êáß, ìüíï
Cí ôïˆôï ëçöèår Tíáñã™ò Šð' ƒøç, åyíáé äõíáôÞ
_ Têôßìçóç ô\ò …ëçò ôïõ äñÜóçò.
Ôü ’ÉóëÜì, ëïéðüí, èåùñårôáé _ êáôáëçêôÞ-
ñéá öÜóç ô\ò ðÜëçò êáôÜ ô\ò åsäùëïëáôñåßáò,
êáôÜ ôïˆ äéáâüëïõ 2ÿ ô\ò ðÜëçò ô\ò êáë\ò
ðëåõñ@ò ô\ò Aíèñþðéíçò ðáñîçò ðñüò ôÞí êá-
êÞ. ÊáôÜ ôÞ ìïõóïõëìáíéêÞ Aíôßëçøç, _ óýã-
êñïõóç á‰ôÞ äÝí V÷åé ðåñáôùèår, Tö' …óïí Aêü-
ìç ŠðÜñ÷ïõí Cðéóôïé.
ÌÝãá ðëåïíÝêôçìá ôïˆ ’ÉóëÜì eôáí _ Vì-
öáóç ôÞí ‚ðïßá Väùóå óôü óðáèß. ÐñÜãìáôé,
Šð\ñîå å‰ôý÷çìá ãéÜ ôüí ÌùÜìåè ðþò, êáôÜ
ôÞí Tðï÷Þ ôÞí ‚ðïßá Täßäáîå, óôÞí AñáâéêÞ ÷åñ-
óüíçóï Šð\ñ÷å «êåíü Tîïõóßáò». Á‰ôü äÝí Vãéíå
…óïí Aöïñ@ ôüí ×ñéóôéáíéóìü. Ôüóï ‚ ’Éçóïˆò …-
óï êáß ït ’Áðüóôïëïé åy÷áí íÜ Aíôéìåôùðßóïõí ôÞ
âßáéç, átìáôçñÞ Aíôßäñáóç ô™í Tîïõóé™í ðïý óõ-
íáðïôåëïˆóáí ôü ïtïíåß êáôåóôçìÝíï ô\ò T-
ðï÷\ò. ‘Ùò ãíùóôüí, _ äéáðÜëç —a, ì@ëëïí, _
Tîüíôùóç ô™í ×ñéóôéáí™í— êëéìáêþèçêå ÷ñï-
íéê™ò óÝ ôñårò ás™íåò. Ôåëéê™ò, _ AíáíÝùóç ðïý
ðñáãìáôïðïßçóå ‚ ÌÝãáò Êùíóôáíôríïò ÷Üñéóå
óôïýò ×ñéóôéáíïýò ôÞ íßêç3.
‘Ç Tîïõóßá …ìùò ðïý AðÝññåõóå Aðü ôÞ íß-
êç á‰ôÞí Šð\ñîå «äïôÞ»: ‘Ï ×ñéóôéáíéóìüò
ðñïóäÝèçêå ãéÜ ðÜíôá óôü Eñìá ô\ò ìïíáñ÷ßáò
ðïý ôüí ðñïóôÜôåõå4ÿ óõíåð™ò, ðïôÝ äÝí Šð\ñîå
Ðïëéôåßá ôïˆ Èåïˆ. ’Áêñéâ™ò ôü Aíôßèåôï óõíÝ-
âç ìÝ ôü ’ÉóëÜì.
Êïéíü ôüðï Aðïôåëår _ äéáðßóôùóç ô\ò —
óÝ äéåèíÝò Tðßðåäï — öèïñ@ò ô™í «ÌåãÜëùí
ÄõíÜìåùí» Tðï÷\ò, äçëáäÞ ô\ò Tê÷ñéóôéáíéóìÝ-
íçò êáß aäç TîåëëçíéóìÝíçò ñùìáúê\ò á‰ôïêñá-
ôïñßáò êáß ô\ò ðåñóéê\ò ìïíáñ÷ßáò5. ÐÝñá …ìùò
Aðü á‰ôü, ôü ’ÉóëÜì êáèïñéóôéê™ò Tíéó÷ýèçêå A-
ðü ôÞí Aíôßäñáóç ôïˆ ÷ñéóôéáíéêïˆ Ëáïˆ óÝ äï-
îáóßåò ô™í sèõíüíôùí: ït ôåëåõôárïé Tî Añ÷\ò öÜ-
íçêáí ðñüóöïñïé óôÞí õtïèÝôçóç ô™í Aðüøåùí
ôïˆ ’Áñåßïõ, óôÜ ðëáßóéá ô™í ‚ðïßùí äÝí ãéíü-
ôáí äåêôÞ _ èåßá öýóç ôïˆ ’Éçóïˆ ×ñéóôïˆ6. Ðá-
ñÜ ôßò ðñïóðÜèåéåò ôïˆ ’Áëåîáíäñåßáò ’Áèáíáóß-
ïõ êáß ôïˆ Êáéóáñåßáò Âáóéëåßïõ7, ït Aðüøåéò á‰-
ôÝò äÝí Vðáøáí íÜ TðçñåÜæïõí Aêüìá êáß ôÞí á‰-
ôïêñáôïñéêÞ á‰ëÞ8. ‘Ç Aíôßäñáóç ëïéðüí Šð\ñ-
îå å‹ëïãç — êáß _ Aíôßäñáóç á‰ôÞ ìáêñïðñï-
èÝóìùò eôáí ‚ ìïíïöõóéôéóìüò.
Óýìöùíá ìÝ ôßò ìïíïöõóéôéêÝò Aðüøåéò, _
èåßá öýóç ôïˆ ’Éçóïˆ ×ñéóôïˆ «Aðïññüöçóå»
ôÞí Aíèñþðéíç9: Aíôßèåôá ìÝ ôïýò sèýíïíôåò, ôïýò
TðçñåáóìÝíïõò Aðü ôüí íåïðëáôùíéóìü, ït ‚ðïr-
ïé å‰÷áñßóôùò AðïäÝ÷ïíôáí ôüí ’Éçóïˆ ›ò Xíáí
Aêüìç öéëüóïöï, ôÜ AóèåíÝóôåñá óôñþìáôá ô\ò
Uëëçíïññùìáúê\ò ïsêïõìÝíçò TðÝìåíáí …ôé ‚
×ñéóôüò eôáí Èåüò10. ´Ïðùò èÜ ìðïñïˆóå íÜ ðå-
ñéìÝíåé êáíåßò, _ «TììïíÞ» á‰ôÞ Têäçëþèçêå
êõñßùò óÝ ðåñéï÷Ýò ìáêñéÜ Aðü ôü êÝíôñï — T-
êår, ëßãï-ðïëý, …ðïõ Vìåëëå íÜ Bðëùèår ôü ’Éó-
ëÜì11.
Ðáñáäüîùò, ‚ ÌùÜìåè Tí™ AñíÞèçêå ôÞ
èåßá öýóç ôïˆ ×ñéóôïˆ, ôüí èåþñçóå, Aðü ôÞí
Cëëç ðëåõñÜ, êáß Ìåóóßá ìÜ êáß Ëüãï12: äéáé-
óèÜíåôáé êáíåßò Vììåóç Vóôù TðÞñåéá ôïˆ ÊáôÜ
’ÉùÜííçí ʼnáããåëßïõ, ôü ‚ðïrï åy÷å óðïõäárï Aí-
ôßêôõðï óôÞí ‘Éóôïñßá13. ´Ïðùò êáß íÜ åyíáé, ‚
ÐñïöÞôçò Vëõóå Eðáî äéÜ ðáíôüò ôüí ãüñäéï äå-

— ‘Ï ÄçìÞôñçò Ìé÷áëüðïõëïò ãåííÞèçêå óôÞí ’ÁèÞíá ôü 1952. Óðïýäáóå óôÞ ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ
ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í êáß óôÞí ’Áíþôáôç Ó÷ïëÞ Êïéíùíéê™í ’Åðéóôçì™í, óôü Ðáñßóé. ÓÞ-
ìåñá åyíáé äéåõèõíôÞò ôïˆ Ìïõóåßïõ Âïýñïõ-ʼnôáîßá (ô\ò Ðüëåùò ô™í ’Áèçí™í).

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óìü ô™í Tñßäùí ðïý AíáôÜñáóóáí ôßò øõ÷Ýò: äß-
íïíôáò Vìöáóç óôüí Aíôéêåéìåíéêü ÷áñáêôÞñá
ô\ò Aíôßëçøçò ôïˆ Èåïˆ Aðü ôüí Cíèñùðï êáß
Aðáãïñåýïíôáò êáß ôÞí AðåéêüíéóÞ Ôïõ Aêüìá,
Väùóå, ìÝ ôüí ôñüðï ôïõ, óÝ ëáïýò ô\ò ’Åããýò
’Áíáôïë\ò á‰ôü ðïý Têåríïé Aíáæçôïˆóáí — Èå-
ü ðïý Tíéó÷ýåé êáß ðñïóôáôåýåé ôüí Cíèñùðï êáß
ƒ÷é öéëüóïöï ðïý Bðë™ò ôüí ðáñçãïñår. ‘Ç á‰-
ôïêñáôïñéêÞ Tîïõóßá, ìÝ ôßò Vììåóåò AñíÞóåéò
ôçò íÜ êÜíåé êÜôé ôÝôïéï14, åy÷å Tí ðïëëïrò Aíïß-
îåé ôüí äñüìï óôü ’ÉóëÜì.
´
’ÅðéðëÝïí, ‚ ÌùÜìåè êáôüñèùóå íÜ äþóåé
ëýóç ‚ñéóôéêÞ óÝ Cëëï æÞôçìá ðïý óõ÷íÜ ôáëá-
íßæåé ôÞí Aíèñþðéíç øõ÷Þ, äçëáäÞ ôÞ ó÷Ýóç ìå-
ôáîý ô\ò Tðßãåéáò æù\ò êáß ô\ò Cëëçò: ‚ ðáñÜ-
äåéóïò AíáìÝíåé ôïýò ðéóôïýò ŠðçñÝôåò ôïˆ Èå-
ïˆ, ðáñÜäåéóïò ôïˆ ‚ðïßïõ äßíåôáé ðåñéãñáöÞ óá-
öÞò15. Óõíåð™ò, _ Tðßãåéá æùÞ ðñÝðåé íÜ ñõèìß-
æåôáé âÜóåé ô\ò Cëëçò. ´Ïðùò èÜ ìðïñïˆóå íÜ
ðåñéìÝíåé êáíåßò, _ ñÞîç ìÝ ôÞí UâñáúêÞ èñç-
óêåßá, óôÜ ðëáßóéá ô\ò ‚ðïßáò äÝí ãßíåôáé ëüãïò
ãéÜ ôÞí Aèáíáóßá ô\ò øõ÷\ò16, Šð\ñîå Cìåóç17.
’Áíôßèåôá, ït ó÷Ýóåéò ìÝ ôüí ×ñéóôéáíéóìü êÜèå
Cëëï ðáñÜ êáêÝò ðñïïéùíßæïíôáí18.
Ôß TðÝöåñå ôåëéê™ò ôÞ óýãêñïõóç; ÊáôÜ
ð@óá ðéèáíüôçôá, _ têáíüôçôá ôïˆ ÌùÜìåè íÜ
äéáéóèÜíåôáé ðþò …,ôé äÝí Tîáðëþíåôáé ìïéñáß-
ùò óõññéêíþíåôáé19. Öáßíåôáé ðÜíôùò ðþò, Añ-
÷éêÜ, eôáí äéóôáêôéêüò …óïí Aöïñ@ ôÞ óýññá-
îç ìÝ ôïýò ×ñéóôéáíïýò20ÿ ït ðñ™ôåò …ìùò ãñÞ-
ãïñåò Tðéôõ÷ßåò Väùóáí óôïýò ðáäïýò ôïõ ôÞ
ãåýóç ô\ò íßêçò — êáß ôÞí Tðéèõìßá ô\ò êá-
ôÜêôçóçò.
‘Ùò ãíùóôüí, ‚ Uëëçíéêüò êüóìïò ŠðÝêõøå
óôüí ìïõóïõëìáíéêü, Aöïˆ äÝ÷ôçêå ôñßá êýìá-
ôá Tðßèåóçò. Ôü ðñ™ôï eôáí ôü Añáâéêü ðïý,
÷Üñç óôÞ äñÜóç êõñßùò ô™í á‰ôïêñáôüñùí Íé-
êçöüñïõ Öùê@ êáß ’ÉùÜííç Ôóéìéóê\, óôáìÜ-
ôçóå óôßò ðáñõöÝò ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò21ÿ ôü äåý-
ôåñï eôáí Têåríï ô™í Óåëôæïýêùí, ðïý «êáôÜ-
ðéå» ôü êÝíôñï á‰ô\ò ô\ò ôåëåõôáßáò22ÿ ôü ôñß-
ôï eôáí ô™í ’Ïèùìáí™í — ìÝ ôÞí ´Áëùóç ô\ò
Ðüëçò23.
‘Ç êáôÜëõóç ô\ò Uëëçíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò
öáßíåôáé ðþò, óôÞí Añ÷Þ, äÝí äéáôÜñáîå ï‰óé-
ùä™ò ôü ðáñáäïóéáêü ðëáßóéï ô™í ó÷Ýóåùí ìå-
ôáîý ’ÉóëÜì êáß ×ñéóôéáíéóìïˆ24. Ìüíï Añãüôå-
ñá, Aðü ôÜ ôÝëç ôïˆ 15ïõ ásþíá, ït ×ñéóôéáíïß
å‰ñùðáúê™í säßùò ðåñéï÷™í ôïˆ èùìáíéêïˆ
ùì á
ö é Ý ñ 15
’Á
ÊñÜôïõò Cñ÷éóáí íÜ ìåôáâÜëëïíôáé óÝ «êïðÜ-
äé» ðïý eôáí Aíåêôü, Bðë™ò ãéÜ íÜ äéáóöáëßæå-
ôáé _ Tðß ã\ò å‰äáéìïíßá ô™í ÌïõóïõëìÜíùí. Ït
’Ïèùìáíïß, ðñÜãìáôé, Tðéæçôïˆóáí ôÞí ðáãßù-
óç, ìåôáîý ôïˆ ðëçèõóìïˆ ôïˆ ÊñÜôïõò ôïõò,
óôñùìÜôùí ðáñáãùãéê™í têáí™í íÜ ôïýò äéá-
ôñÝöïõíÿ TðéðëÝïí, å‰íïïˆóáí êáß ôÞ äçìéïõñãßá
«TíäéÜìåóïõ óôñþìáôïò» Aíèñþðùí ðïý èÜ
ìðïñïˆóáí íÜ Aó÷ïëçèïˆí ìÝ ôÞí ïsêïíïìßá êáß
ìÝ …óåò Tðéóô\ìåò äÝí ðáñÝâëáðôáí ôÞí ðáñá-
äïóéáêÞ äïìÞ ô\ò ìïõóïõëìáíéê\ò êïéíùíßáò.
ÃñÞãïñá Têäçëþèçêå öüâïò íÜ Aíáôåèår åsäéêÜ
á‰ôüò ‚ ñüëïò óÝ ´Åëëçíåò25ÿ Vôóé ðñáãìáôïðïé-
Þèçêå óôñïöÞ ðñüò ôïýò ‘Åâñáßïõò, ït ‚ðïrïé åy-
÷áí «äïêéìáóôår Tðéôõ÷™ò» óôÞí ðåñßðôùóç
ô\ò ‘Éóðáíßáò26.
‘Ç Vîùóç ô™í ôåëåõôáßùí Aðü ôÞí ’Éâçñé-
êÞ ×åñóüíçóï Šð\ñîå öõóéêü Tðáêüëïõèï ô\ò
êáôÜññåõóçò ô™í Têår ìïõóïõëìáíéê™í
Êñáô™í27: ôü sïõäáúêü óôïé÷årï, ðáñÜ ôÞí ðñïú-
óôïñßá ô\ò ñÞîçò ìÝ ôü ’ÉóëÜì, åy÷å ÷ñçóéìï-
ðïéçèår Aðü ôïýò ²Áñáâåò óÝ ìéÜ ðñïóðÜèåéá A-
ðïäõíÜìùóçò ô™í ×ñéóôéáí™í óôÞí ‘Éóðáíßá28.
‘Ç Têår ðëÞñçò êáôÜññåõóç ô\ò Añáâéê\ò êõ-
ñéáñ÷ßáò — ðïý, ðåñéÝñãùò, ðñïîÝíçóå ìåãÜëç
Tíôýðùóç åsäéê™ò óôÞ Èåóóáëïíßêç29 — äç-
ìéïýñãçóå ñåˆìá ðñïóöýãùí, ït ‚ðïrïé ãñÞãïñá
TãêáôáóôÜèçêáí óôÞ ìáêåäïíéêÞ ðüëç. Á‰ôÞ _
ôåëåõôáßá Cëëùóôå èåùñÞèçêå, óôü ðëáßóéï ðá-
ñÜäïóçò ìïõóïõëìáíéê\ò, «Xäñá ôïˆ Óïëïì™í-
ôïò»30. ’ÅðéðëÝïí, äÝí åyíáé Aðßèáíï _ AíÜìíç-
óç öõëåôéê\ò óõããÝíåéáò ìåôáîý ô™í ’Ïèù-
ìáí™í êáß ìåãÜëùí ôìçìÜôùí ô™í Tí äéáóðïñL
’Éïõäáßùí31 íÜ Vðáéîå êÜðïéï ñüëï. ´Ïðùò êáß
íÜ åyíáé ðÜíôùò, êáôÜ ôüí 17ï ásþíá åy÷áí ðéÜ
Aðïêñõóôáëëùèår ït ìåãÜëåò ãñáììÝò ô™í êïé-
íùíéê™í äïì™í: ôü ÊñÜôïò ðåñéåëÜìâáíå — ìÝ
ðéü óçìáíôéêÞ Tîáßñåóç Têåßíç ô\ò Ðåñóßáò,
«átñåôéê\ò» Cëëùóôå — ôü êýñéï êáß ìåãáëý-
ôåñï ìÝñïò ôïˆ ìïõóïõëìáíéêïˆ êüóìïõ. ÓÝ á‰-
ôü, ït ìÝí «ðéóôïß», ðïëåìïˆóáí, äéïéêïˆóáí êáß
å‰äáéìïíïˆóáí32, ït ‘Åâñárïé Aó÷ïëïˆíôáí ìÝ ôüí
ðñïóðïñéóìü ÷ñçìÜôùí êáß ït ’Ïñèüäïîïé ×ñé-
óôéáíïß, ït êáô' Tîï÷Þí ñáãéÜäåò, ìÝ ôÞí ðáñá-
ãùãÞ33. Ôü ó÷\ìá á‰ôü äñáóôéê™ò äéáôáñÜ÷ôç-
êå Aðü ðñïóùðéêüôçôåò óÜí ôüí Êïóì@ ôüí Ás-
ôùëü, ït ‚ðïråò êáß ðñáãìáôïðïßçóáí ôÞí Aðá-
ñáßôçôç óôÞí ôåëåóöüñçóç êÜèå Tðáíáóôáôéê\ò
TíÝñãåéáò ñÞîç ôïˆ êïéíùíéêïˆ tóôïˆ34. ÓôÞ óõ-
íÝ÷åéá, êýñéï ðåäßï ô\ò ìåôáîý ô™í Šðïäïýëùí
×ñéóôéáí™í êáß ô™í ÌïõóïõëìÜíùí êõñéÜñ÷ùí
äéáðÜëçò Vãéíå _ èÜëáóóá.
 ùì á
16
ö é Ý ñ ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
’Á
ðëïrá ôïõò ðëçñùìÜôùí
÷ñéóôéáíéê™í35.
’Åêåríïò ðïý óáö™ò
äéáêÞñõîå ôÞí AíÜãêç íáõ-
ôéê\ò êáôßó÷õóçò êáß AíÞ-
ãáãå á‰ôÞí ôÞí ôåëåõôáßá
óÝ ðñïûðüèåóç ô\ò êáôÜëç-
øçò ô\ò Êùíóôáíôéíïýðï-
ëçò êáß, óõíáêïëïýèùò, ô\ò
ïsêïäüìçóçò á‰ôïêñáôïñßáò
eôáí ‚ óïõëôÜíïò ÌùÜìåè
´36. ²Åôóé, Xùò ôßò ðñ™ôåò
äåêáåôßåò ôïˆ 18ïõ ásþíá, ït
’Ïèùìáíïß ðïëÝìçóáí êáôÜ
ô\ò Âåíåôßáò, äýíáìçò íáõ-
ôéê\ò, êáß, ðáñÜ ôßò âåâáéü-
ôçôåò ðïý AðïññÝïõí Aðü
äéÜöïñá «äüãìáôá», íßêç-
óáí êáß Väéùîáí ôïýò Aíôé-
ðÜëïõò ôïõò Aðü ôüí Uëëá-
äéêü ÷™ñï. ÌÝ ôÞ óåéñÜ ôçò
…ìùò, _ íáõôéêÞ só÷ýò ô™í
’Ïèùìáí™í êáôáóôñÜöçêå
Aðü ôÜ ðëïrá ô™í Ñþóùí
ðïý, ìÜëéóôá, ìð\êáí óôÞ
Ìåóüãåéï ìÝóù Ãéâñáë-
ôÜñ37. ’ÅðéðëÝïí, _ êáôá-
óôñïöÞ á‰ôÞ ñáãäáßá Tîåëß-
÷èçêå óÝ åsêüíá ðïý ïsóôñç-
ëáôïˆóå ôïýò ´Åëëçíåò êáß
Šð\ñîå ðñüôõðï …óïí Aöïñ@
ôüí êáôÜ èÜëáóóáí Aãþíá
ôïˆ '21.
‘Ç ‘ÅëëçíéêÞ ’ÅðáíÜ-
óôáóç Šð\ñîå åyäïò AðÜíôç-
óçò å‰ñùðáúêïˆ Ëáïˆ óôüí
täñõôÞ ôïˆ ’ÉóëÜì. ‘Ç ’Ï-
‘Ï á‰ôïêñÜôùñ Ôæá÷áíôæßñ êñáôÜåé ôÞí åsêüíá ôïˆ ðáôÝñá ôïõ ’ÁêìðÜñ èùìáíéêÞ á‰ôïêñáôïñßá,
(ôÝëç 16ïõ a Añ÷Ýò ôïˆ 17ïõ ás™íá). ‘Ï ’ÁêìðÜñ êáß ‚ Ôæá÷áíôæßñ eôáí ÊñÜôïò ô™í ÌïõóïõëìÜ-
Ìïããüëïé _ãåìüíåò ô™í ’Éíäé™í. íùí, ðáñÜ ôßò ôÜóåéò Tîåõ-
ñùðáúóìïˆ ðïý TìðñÜêôùò
Väåé÷íå Aðü ôÜ ôÝëç ôïˆ
ô 18ïõ ásþíá, äÝí ãéíüôáí AðïäåêôÞ Aðü ôïýò ×ñé-
Ôü ’ÉóëÜì TðáíåéëçììÝíùò êõñéÜñ÷çóå óÝ óôéáíïýò ô\ò æþíçò _ ‚ðïßá Añ÷ßæåé Aðü ôÞ Âü-
èÜëáóóåò, AëëÜ ït ÌïõóïõëìÜíïé ï‰äÝðïôå Tîïé- ñåéï ²Çðåéñï êáß êáôáëÞãåé óôÞí ÊñÞôç. Ôü Tê-
êåéþèçêáí ìÝ ôÞ èÜëáóóá. Ït ²Áñáâåò, aäç A- ðëçêôéêü åyíáé …ôé ït Tí ëüãù ×ñéóôéáíïß ìðüñå-
ðü ôÜ ôÝëç ôïˆ 7ïõ ásþíá, åsóÝäõóáí äõíáìéê™ò óáí íÜ TðéâÜëïõí ôÞ èÝëçóÞ ôïõò êáß íÜ Tëåõèå-
óôü Ásãárï, ìÜ Aíáêüðçêáí ÷Üñç óôÞí Töåýñå- ñþóïõí óõãêåêñéìÝíï ÷™ñï, äçëáäÞ ôü íüôéï ^-
óç êáß óõóôçìáôéêÞ ÷ñÞóç ôïˆ Šãñïˆ ðõñüò. ‘Ï- ðåéñùôéêü Cêñï ô\ò ×åñóïíÞóïõ ôïˆ Áwìïõ. Óõ-
ðùóäÞðïôå — êáß ðáñÜ ôßò têáíüôçôåò ðïý A- íÝðåéá ôïˆ ãåãïíüôïò Šð\ñîå _ TðéôÜ÷õíóç Tîåõ-
íáìöéóâçôÞôùò AíÝðôõîáí — öáßíåôáé ðþò ôá- ñùðáúóìïˆ ô\ò èùìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò êáß,
÷ýôáôá AðïäÝ÷ôçêáí ôÞ ÷ñçóéìïðïßçóç óôÜ ôåëéê™ò, _ êáôÜëõóÞ ôçò, Aöïˆ, …ðùò öÜíçêå,

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
_ AðïêïðÞ Aðü ôÞí ðáñÜäïóç äÝí eôáí äõíáôü
íÜ TðéôñÝøåé ôÞí Tðéâßùóç ôïˆ ÊñÜôïõò.
Ä´
ÓÞìåñá ‚ ìïõóïõëìáíéêüò êüóìïò Tìöáíßæå-
ôáé êáôáêåñìáôéóìÝíïò êáß — èåùñçôéê™ò —
AðïäõíáìùìÝíïò. ‘Ç Ôïõñêßá, ÷þñá ôïˆ ôåëåõ-
ôáßïõ ÷áëéöÜôïõ, V÷åé Têêïóìéêåõèår, Tí™ _
«Êïéíüôçôá ô™í Ðéóô™í» ôïˆ ÐñïöÞôç V÷åé ôõ-
ðéê™ò «Aðïóáèñùèår». ²Å÷ïõí …ìùò Vôóé ôÜ
ðñÜãìáôá;
²Ï÷é âÝâáéá. ´Ïðùò aäç AíáöÝñèçêå, ôü ’Éó-
ëÜì Aðïôåëår èñçóêåßá, óôÜ ðëáßóéá ô\ò ‚ðïßáò
ôÜ Tðßãåéá ‚ëéê™ò ñõèìßæïíôáé âÜóåé ôïˆ TðÝêåé-
íáÿ óõíåð™ò _ èñçóêåßá ðïý wäñõóå ‚ ÌùÜìåè
ðáñáìÝíåé Côñùôç Aðü ôü ìåãÜëï Aíôéèñçóêåõ-
ôéêü êßíçìá ðïý Cñ÷éóå óôÞ Ãáëëßá ôü 1789 êáß
êïñõöþèçêå ìÝ ôÜ ãåãïíüôá ôïˆ 1917 óôÞ Ñù-
óßá38. Á‰ôü Cëëùóôå Aðïôåëår êáß ôü ìåãÜëï
ðëåïíÝêôçìá ôïˆ ’ÉóëÜì óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôüí ×ñé-
óôéáíéóìü.
ÐñÜãìáôé, ‚ ôåëåõôárïò ðáñïõóéÜæåé, óôßò
êïñõöáråò säßùò âáèìßäåò ô\ò Têêëçóéáóôéê\ò t-
åñáñ÷ßáò, ðáñÜäïóç óõìâéâáóìïˆ êáß óõíåñãáóß-
áò Aêüìç ìÝ ôßò êáôåóôçìÝíåò Tîïõóßåò39. ‘Ùò t-
óôïñéêü ðñüôõðï ðñïâÜëëåôáé óõíÞèùò _ ðåñß-
ðôùóç ô\ò ñùìáúê\ò á‰ôïêñáôïñßáò: ït ×ñé-
óôéáíïß ŠðÝìåéíáí ôÜ ðÜíäåéíá êáß ôåëéê™ò ‚ Èå-
üò ç‰äüêçóå íÜ ôïýò äþóåé, äéÜ ôïˆ ÌåãÜëïõ
Êùíóôáíôßíïõ, ôü ÊñÜôïò. ‘Ç âßáéç, Víïðëç Aí-
ôßóôáóç äÝí óõíéóô@ôáé. Åyíáé, ìÜëéóôá, ÷áñá-
êôçñéóôéêü …ôé _ ëÝîç «ðñïäüôçò» óôÜ ãáëëéêÜ
êáß óÝ Cëëåò ìåãÜëåò å‰ñùðáúêÝò ãë™óóåò ðñï-
Ýñ÷åôáé Aðü ôüí ëáôéíéêü …ñï traditor, ìÝ ôüí ‚-
ðïrï ÷áñáêôçñßæïíôáí …óïé ðáñÝäùóáí, êáôÜ
ôïýò ôåëåõôáßïõò ìåãÜëïõò äéùãìïýò, ôßò ‘ÉåñÝò
ÃñáöÝò40. ÔÝôïéåò êáôáóôÜóåéò äÝí öáßíåôáé íÜ
äßíïõí ôüí ôüíï óôü ’ÉóëÜì. ²Åôóé Tîçãårôáé _
ãïçôåßá ðïý á‰ôü êáôÜ êáéñïýò Cóêçóå óÝ ðñï-
óùðéêüôçôåò AíÞóõ÷åò, Aóõìâßâáóôåò, ït ‚ðïråò
ðñïÝñ÷ïíôáí Aðü ÷þñïõò ðïý TëÜ÷éóôç ó÷Ýóç åy-
÷áí ìÝ ôüí ìïõóïõëìáíéêü êüóìï.
Ôü ’ÉóëÜì …ìùò äÝí åyíáé å‰åðßöïñï óôÜ äç-
ìïêñáôéêÜ ñåýìáôá ðïý Aðü ôÜ ôÝëç ôïˆ 18ïõ
ásþíá AíáôÜñáîáí ôÞí ʼnñþðç êáß ãéÜ Xíá Cë-
ëï ëüãï: óôßò ìïõóïõëìáíéêÝò êïéíùíßåò ôü ÷ñ\-
ìá åyíáé Aðïäåêôü AëëÜ óðáíéüôáôá ðëÞñùò ðá-
ñáäåêôü. ‘Ï ÌùÜìåè, ðñÜãìáôé, äÝí Šð\ñîå ðï-
ëåìéóôÞò ðïý êáôÝëçîå Vìðïñïò, ìÜ Vìðïñïò ‚
‚ðïrïò Tîåëß÷èçêå óÝ óôñáôéùôéêÞ säéïöõÀá. Óõ-
íåð™ò, ‚ Tê÷ñçìáôéóìüò ô\ò ïsêïíïìßáò ï‰äÝðï-
ùì á
ö é Ý ñ 17
’Á
ôå, óôÞí ï‰óßá, ëáìâÜíåé äéáóôÜóåéò ôÝôïéåò, ž-
óôå íÜ Aðåéëïˆíôáé ït èñçóêåõôéêÝò äïìÝò ðïý äß-
íïõí ôüí ôüíï óôÞí êïéíùíéêÞ æùÞ.
Á‰ôÜ öÜíçêáí ðñüóöáôá, óôÞí ’ÅðáíÜóôá-
óç ôïˆ ’ÉñÜí. ‘Ï ’ÁãéáôïëëÜ÷ ×ïìåúíß, V÷ïíôáò
ðßóù ôïõ ôü óýíïëï ó÷åäüí ô™í ÌïõóïõëìÜíùí
«èåïëüãùí» ô\ò ÷þñáò ôïõ, êáôÜããåéëå ôüí ÓÜ-
÷ç ãéÜ óõìâéâáóìü ìÝ ôÞ Äýóç êáß ôÜóåéò Tðé-
óôñïö\ò óôÞí åsäùëïëáôñåßáÿ TðéðëÝïí, Aêïëïõ-
èþíôáò ôáêôéêÞ TöÜìéëëç ô™í êáëýôåñùí «T-
ðáããåëìáôé™í ô\ò TðáíÜóôáóçò», êáôÜöåñå ôå-
ëéêÜ íÜ ñßîåé ôÞ ìïíáñ÷ßá41. ÓõíåéäçôÜ a ƒ÷é, _
ðëåéïøçößá ô™í ÌïõóïõëìÜíùí ðñïóðáèår íÜ A-
êïëïõèÞóåé ôü äéêü ôïõ ðáñÜäåéãìá...
...’Åí™, ðáñÜëëçëá, ôü ãüçôñï ðïý Vôóé A-
óêårôáé óôÞ Äýóç åyíáé ìåãÜëï. ÐñÜãìáôé, …ôáí
ït sèýíïíôåò «ôåßíïõí óõ÷íÜ íÜ ìåôáâëçèïˆí óÝ
TãêëçìáôéêÝò ‚ìÜäåò» êáß ït ŠðÞêïïé óÝ «Aðïé-
êßåò äïýëùí», …ôáí ït ðåñéóóüôåñåò ÷ñéóôéáíéêÝò
’Åêêëçóßåò óéùðïˆí a ðåñéïñßæïíôáé óÝ Aíþäõíåò
êáôáããåëßåò, åyíáé å‹ëïãï ôü ’ÉóëÜì íÜ Tîåëßóóå-
ôáé óÝ ðüëï Xëîçò ô™í ãåíéê™ò äõóáñåóôçìÝíùí.
Ôß ìÝëëåé ãåíÝóèáé; ’ÁðÜíôçóç êáôçãïñçìá-
ôéêÞ óôü Tñþôçìá äÝí ìðïñår íÜ äïèår. ´Åíá,
ðÜíôùò, åyíáé âÝâáéï: Cí ‚ ìïõóïõëìáíéêüò êü-
óìïò ôçñÞóåé ôÞí ôùñéíÞ Cêáìðôç óôÜóç ôïõ …-
óïí Aöïñ@ ôü êýìá äéáöèïñ@ò ðïý, óÝ ðáãêüóìéï
Tðßðåäï, ôåßíåé íÜ êáôáêëýóåé ôßò Aíèñþðéíåò
êïéíùíßåò êáß, TðéðëÝïí, äå÷ôår íÜ ðñïâÜëåé óôïé-
÷årá ðïý, Aðü ðáëéÜ, ôüí öÝñíïõí êïíôÜ óôüí
×ñéóôéáíéóìü, ït ðéèáíüôçôåò íÜ Aíá÷èår óÝ ðá-
ñÜãïíôá å‰ôõ÷ïˆò AíáíÝùóçò ô\ò Aíèñùðüôçôáò
äÝí èÜ åyíáé AìåëçôÝåò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ðñâë. Äéïí. Á. Æáêõèçíïˆ, ‘Ç âõæáíôéíÞ á‰ôïêñá-
ôïñßá, 324-1071 (’ÁèÞíá, 1969, óåë. 92-93.
2. ×áñáêôçñéóôéêÞ åyíáé _ ðåñßðôùóç ôïˆ âéâëßïõ ôïˆ
Salman Rushdie, Ït óáôáíéêïß óôß÷ïé. ÌåôÜöñáóç ÐÝôñïõ
Øçëïñåßôç, ’ÁèÞíá: ÍÝá Óýíïñá, 1989.
3. Ðñâë. Ásêáôåñßíçò ×ñéóôïöéëïðïýëïõ, ÂõæáíôéíÞ
‘Éóôïñßá, 324-610, ôüì. Á´ (’ÁèÞíá, 1975), óåë. 127 ê.Uî.
4. ´Ïð.ð., óåë. 138.
5. Ä.Á. Æáêõèçíïˆ, ….ð., óåë. 94.
6. Ðñâë. ÄçìÞôñç Ìé÷áëüðïõëïõ, «‘Ï tóôïñéêüò óõì-
âéâáóìüò ôïˆ ÌåãÜëïõ Âáóéëåßïõ», Ôü Â\ìá (’ÁèÞíá),
öýëëï 1çò ’Éáíïõáñßïõ 1995, óåë. Â2/26.
7. ´Ï.ð.
8. Âë. êõñßùò Ásêáôåñßíçò ×ñéóôïöéëïðïýëïõ, ….ð.,
ôüì. Á´, óåë. 145 ê.Uî. passim.
9. ´Ï.ð., ôüì. Á´, óåë. 211.
10. ´Ï.ð., óåë. 214.
11. Ä.Á. Æáêõèçíïˆ, ….ð., óåë. 95.
 ùì á
18
ö é Ý ñ
’Á
12. Le Koran. ÌåôÜöñáóç M. Kasimirski (Ðáñßóé:
Charpentier, 1865), III, 40.
13. Âë. êõñßùò ôü îå÷áóìÝíï óÞìåñá Vñãï ôïˆ Kon-
rad Heiden, Adolf Hitler. ÌåôÜöñáóç Armand Pierhal
(Ðáñßóé: Bernard Grasset, 1936), óåë. 378.
14. Ðñâë. Edward Gibbon, The History of the
decline and fall of the Roman Empire (Ëïíäßíï: Long-
man... and Longmans, ÷.V.), óåë. 301-314, 330-347.
15. Le Koran, ….ð., ÉÉ, 23ÿ ÉÉÉ, 13ÿ IV, 60.
16. Ðñâë. E. Gibbon, ….ð., óåë. 175-176ÿ ðñâë.
Salomon Reinach, Orpheus. Histoire générale des réli-
gions (Ðáñßóé Alcide Picard, 1909), óåë. 310.
17. Washington Irving, ÌùÜìåè. ‘Ï âßïò êáß ôü Vñ-
ãïí á‰ôïˆ. ÌåôÜöñáóç Óô. ’Éêïíßïõ (’ÁèÞíá: ’Åëåõèåñïõ-
äÜêçò, 1930), óåë. 125 ê.Uî.
18. Le Koran, ….ð., ×××, 1ÿ ðñâë. W. Irving, ….ð.,
óåë. 63-64.
19. W. Irving, ….ð., óåë. 160-162.
20. ´Ï.ð., óåë. 165-167.
21. Ä.Á. Æáêõèçíïˆ, ….ð., óåë. 308 ê.Uî.
22. ´Ï.ð., óåë. 404 ê.Uî.
23. E. Gibbon, ….ð., óåë. 1174-1183.
24. Ðñâë. Óô\âåí ÑÜíóéìáí, ‘Ç ÌåãÜëç ’Åêêëçóßá
Tí ás÷ìáëùóßá, ÌåôÜöñáóç Íéêïë. Ê. Ðáðáññüäïõ (’Á-
èÞíá: Ìðåñãáä\ò, 1979), óåë. 341-342.
25. ´Ï.ð., óåë. 368-369, 382ÿ ðñâë. Íåïêë\ Óáñ-
ñ\, ’ÏóìáíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. ÉÉ. ‘Ç äïóéìáôéêÞ äéïß-
êçóç (’ÁèÞíá: ’Áñóåíßäçò, ÷.V.), óåë. 95 ê.Uî.
26. Âë. ÷áñáêôçñéóôéê™ò ²Áñèïõñ Êáßóëåñ, ‘Ç äÝêá-
ôç ôñßôç öõëÞ (’ÁèÞíá: ×áôæçíéêïë\ò, 1978), óåë. 47.
27. Âë. säßùò Will Durand, Ðáãêüóìéïò ‘Éóôïñßá ôïˆ
Ðïëéôéóìïˆ, ôüì. Óô´. ÌåôÜöñáóç Íéê. Ê. Ðáðáññüäïõ
(’ÁèÞíá: Óõñüðïõëïé-ÊïõìïõíäïõñÝáò, 1959), óåë. 246
ê.Uî.
28. ´Ï.ð., ôüì. Ä´. ÌåôÜöñáóç Ëåùíßäá ÊÜâïõñá (’Á-
èÞíá: Óõñüðïõëïé - ÊïõìïõíäïõñÝáò, 1958), óåë. 442 ê.Uî.
29. Âë. ÄçìÞôñç Ìé÷áëüðïõëïõ, «Èåóóáëïíßêç.
Ôïõñêïêñáôßá êáß íåþôåñç ðåñßïäïò», ’Åãêõêëïðáßäåéá
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÐÜðõñïò-Ëáñïýò-ÌðñéôÜííéêá, ôüì. 28 (’ÁèÞíá: ÐÜðõ-
ñïò, 1984), óåë. 116.
30. Âë. ’ÁëìðÝñôïõ ÍÜñ, «Ït ‘Åâñárïé ô\ò Èåóóá-
ëïíßêçò. Ðïñåßá ìÝóá óôü ÷ñüíï», ×ñïíéêÜ. ²Ïñãáíï ôïˆ
Êåíôñéêïˆ ’Éóñáçëéôéêïˆ Óõìâïõëßïõ ô\ò ‘ÅëëÜäïò, Añ.
122 (’Ïêôþâñéïò-ÍïÝìâñéïò 1992), óåë. 3.
31. Âë. ôü âéâëßï ôïˆ ’Á. Êáróëåñ, ‘Ç äÝêáôç ôñßôç
öõëÞ, ….ð.
32. Ðñâë. Í. Óáññ\, ….ð., ôüì. É. Ôü äåóðïôéêü ÊñÜ-
ôïò (’ÁèÞíá: ’Áñóåíßäçò, ÷.V.), óåë. 245.
33. ´Ï.ð.
34. Ðñâë. ÄçìÞôñç Ìé÷áëüðïõëïõ, «Ðñüäñïìïé Êï-
óì@ ôïˆ Ásôùë, ‘Åóôßá (’ÁèÞíá), öýëëá 2áò, 3çò, 4çò
êáß 6çò ’Áðñéëßïõ 1992, óåë. 1.
35. Äåõôåñïëïãßá ôïˆ Âáóéëåßïõ ×ñçóôßäç, Aíáðëç-
ñùô\ êáèçãçô\ óôü ðáíåðéóôÞìéï ’Éùáííßíùí, êáôÜ ôü
óõíÝäñéï «ËéìÜíéá êáß íáõóéðëïÀá óôÞí AíáôïëéêÞ Ìåóü-
ãåéï» (Ìïõóårï Âïýñïõ-ʼnôáîßá [ô\ò Ðüëåùò ô™í ’Á-
èçí™í], 31 Ìáñôßïõ 1995).
36. Âë. ÄçìÞôñç Ìé÷áëüðïõëïõ, «ÍáõôéêÝò Tðé÷åé-
ñÞóåéò êáôÜ ôÞí ðïëéïñêßá ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò
(1453)», ÍáõôéêÞ ’Åðéèåþñçóç, ôåˆ÷ïò 487, ôüì. 139ïò
(ÌÜéïò-’Éïýíéïò 1994), óåë. 347-353.
37. ÓôåöÜíïõ Ðáðáäüðïõëïõ, «‘Ç UëëçíéêÞ TðáíÜ-
óôáóç ôïˆ 1770 êáß ‚ Aíôßêôõðüò ôçò óôßò UëëçíéêÝò ÷™-
ñåò», ‘Éóôïñßá ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ ²Åèíïõò, ôüì. ÉÁ´ (’ÁèÞ-
íá: ’ÅêäïôéêÞ ’Áèçí™í, 1975), óåë. 78-79.
38. Ðñâë. ôÞ óõíÝíôåõîç ôïˆ Ó.Ð. Ôïëóôþö, äéåõèõí-
ô\ ôïˆ ’Éíóôéôïýôïõ ’Åèíïãñáößáò ô\ò ’Áêáäçìßáò ’Åðé-
óôçì™í ô\ò ÅÓÓÄ, ðñüò ôüí L. Aragon. ÐåñéëáìâÜíåôáé
óôü Vñãï ôïˆ ôåëåõôáßïõ, Ït äýï ãßãáíôåò, ‘Éóôïñßá ðá-
ñÜëëçëç. ÅÓÓÄ, ôüì. ´. ÌåôÜöñáóç ²Áñç ’ÁëåîÜíäñïõ
(’ÁèÞíá: ÖõôñÜêçò, CL 62), óåë. 403.
39. Ðáýëïõ, Ðñüò Ñùìáßïõò, éã´, 1-2.
40. Ðáñáäüóåéò «Ðáôåñéê\ò Öéëïëïãßáò» óôÞí École
des Hautes Études en Sciences Sociales (1975-1976).
41. Âë. Musamaali Nangoli, No more lies about Iran
(New Jersey: Ah Books, 1994), óåë. 92 ê.Uî.

’ÉóëáìéêÞ èåïêñáôßá
‘Ç èñçóêåßá ›ò ìüíç äéáöïñïðïßçóç ìåôáîý ô™í Aôüìùí
Ô ü öáéíüìåíï ôïˆ öáíáôéóìïˆ óôü ÷™ñï ô\ò
èñçóêåßáò Tìöáíßæåôáé óõ÷íÜ, säéáßôåñá
óôÜ èñçóêåýìáôá ðïý ðñïâÜëëïõí ôÞí A-
îßùóç ô\ò Aðïëõôüôçôáò êáß ôÞí TðéöõëÜóóïõí
êáèÝíá ãéÜ ôüí Uáõôü ôïõ óÝ á‰îçìÝíï âáèìü.
ÊÜðïéá ìïñöÞ öáíáôéóìïˆ …ìùò ìðïñår ‚
êáèÝíáò ìáò íÜ äéêáéïëïãÞóåé a óôÞ ÷åéñüôåñç
ðåñßðôùóç íÜ Aíå÷èår óõãêáôáâáôéêÜ, …ôáí ðá-
ñáôçñårôáé óÝ ìåíïíùìÝíá Côïìá a èñçóêåõôéêÝò
‚ìÜäåò.
ÌéÜ säéáßôåñç ðñïâëçìáôéêÞ äçìéïõñãårôáé
…ôáí Xíá èñÞóêåõìá Tðåõëïãår ðïëëÝò öïñÝò ôü
öáíáôéóìü a ôüí èåùñår Vêöñáóç TêäÞëùóçò
ãíÞóéáò ðßóôçò êáß Šðáêï\ò óôü èÝëçìá ôïˆ Èå-
ïˆ. ÓôÞí ðåñßðôùóç á‰ôÞ, ëÝìå …ôé uóùò ôü èñÞ-
óêåõìá á‰ôü íÜ èåùñår säáíéêü ôüí ôñüðï êáèï-
äÞãçóçò ô™í êïéíùíé™í, ôÞ Èåïêñáôßá, ðïý ìÝ
ìáèçìáôéêÞ Aêñßâåéá ‚äçãår óôü öáíáôéóìü. ’Áí-
ôßèåôá äåßãìáôá óôÞí tóôïñßá ô™í èñçóêåõìÜôùí
äÝí V÷ïõìå.
ÊëáóóéêÞ ðåñßðôùóç èåïêñáôßáò ›ò ðïëéôé-
êï-èñçóêåõôéêïˆ óõóôÞìáôïò åyíáé ôü ’ÉóëÜì.
²Éóùò ìÝóá Aðü ôü êåßìåíï á‰ôü íÜ äïèïˆí
ëéãüôåñåò å‰êáéñßåò íÜ öáíïˆí ït ëáìðñÝò óåëß-
äåò ôïˆ ìåãáëåßïõ ô\ò èñçóêåßáò á‰ô\ò, äéüôé êé
á‰ôÝò ŠðÜñ÷ïõí êáß äÝí ìðïñïˆìå íÜ ôü êñýøïõ-
ìå, …ìùò _ öýóç ôïˆ èÝìáôïò «‚ öáíáôéóìüò»,
íÜ ì@ò AíáãêÜæåé íÜ äïˆìå ðåñéóóüôåñï ôÞ óêï-
ôåéíÞ ðëåõñÜ ôïˆ ’ÉóëÜì, ðïý åyíáé ðïëëÝò öï-
ñÝò êáß ãéÜ ðïëëïýò Cãíùóôç.
ÃéÜ ôÞ äéáðñáãìÜôåõóç Uíüò ôÝôïéïõ èÝìá-
ôïò èÜ ÷ñåéáóôår uóùò íÜ ìðïˆìå óÝ âáèåéÜ íåñÜ
Uñìçíåßáò tåñ™í ãéÜ ôÞ èñçóêåßá á‰ôÞ êåéìÝíùí
êáß íÜ AíáôñÝîïõìå óôßò ñßæåò ôçò ìÝ Víôïíï ôü
èñçóêåõôéêü êáß ðïëéôéêü ÷áñáêôÞñá.
ÓÞìåñá ëÝãïíôáò «èåïêñáôßá» Tííïïˆìå ôü
ðïëéôéêü óýóôçìá, êáôÜ ôü ‚ðïrï ðçãÞ ðñïÝëåõ-
óçò ô™í íüìùí äéáêõâÝñíçóçò Uíüò ëáïˆ åyíáé ôÜ
tåñÜ êåßìåíá ô\ò èñçóêåßáò ôïõ. ‘Ç …ëç äïìÞ ôïˆ
êñÜôïõò V÷åé tåñáôéêü ÷áñáêôÞñá. Óôßò ìÝñåò
ìáò ôÝôïéáò öýóåùò èåïêñáôßåò èÜ ìðïñïýóáìå
íÜ êáôïíïìÜóïõìå ìÝ âåâáéüôçôá ìÝí ôÞí ’Éóëá-
ìéêÞ Äçìïêñáôßá ôïˆ ’ÉñÜí, ìÝ êÜðïéåò Tðéöõ-
ëÜîåéò äÝ ôü Âáôéêáíü.
ùì á
ö é Ý ñ
’Á
’ÁëÝîáíäñïò Êáñéþôïãëïõ
‘Ï ëüãïò ìáò Tä™ äÝí Aöïñ@ óôßò óõãêåêñé-
ìÝíåò ðåñéðôþóåéò. ‘Ç èåïêñáôßá äÝí Šößóôáôáé
ìüíï Tðßóçìá ›ò Vêöñáóç Uíüò èåóìéêïˆ ðëáéóß-
ïõ, AëëÜ ðïëý ðåñéóóüôåñï Aíåðßóçìá, ›ò èåù-
ñßá, ›ò ôñüðïò Aíôßëçøçò ô\ò æù\ò, ›ò Tðéâáë-
ëüìåíç ëýóç óôÜ ðëáßóéá Uíüò óõãêåêñéìÝíïõ êï-
óìïåßäùëïõ. Ì' á‰ôü Tðéèõì™ íÜ ôïíßóù …ôé ôü
’ÉóëÜì èåùñår ôü èåïêñáôéêü óýóôçìá ›ò ôÞ ìü-
íç ðñáãìáôéêüôçôá, ôüí ìüíï Aëçèéíü ôñüðï äéá-
êõâÝñíçóçò ô™í êïéíùíé™í. Óôü ×ñéóôéáíéóìü e-
ôáí êáôÜ âÜóç Aäéáíüçôï êé Cò Šð\ñîå ‚ å‰óå-
âÞò ðüèïò Uíüò Á‰ãïõóôßíïõ óôü De civitate Dei
(Ðåñß ô\ò Ðïëéôåßáò ôïˆ Èåïˆ) a êÜðïéùí íåþ-
ôåñùí å‰óåâéóôéê™í êéíçìÜôùí, …ðùò óôÞ èñç-
óêåõôéêÞ êïéíüôçôá ôïˆ Êáëâßíïõ óôÞ Ãåíåýç,
óÝ êïéíüôçôåò Ìïñìüíùí a Cëëùí ðáñáöõÜäùí
ôïˆ Ðñïôåóôáíôéóìïˆ ê.ëð.
I I I
Ðïˆ ìðïñår êáíåßò íÜ TðéóçìÜíåé ôßò Añ÷Ýò
ô\ò èåïêñáôßáò ìÝóá óôü ÊïñÜíé; Åyíáé ãíùóôü
…ôé ôü ÊïñÜíéï, tåñü âéâëßï ôïˆ ’ÉóëÜì êáß âÜóç
ô\ò ðßóôåùò ô™í ÌïõóïõëìÜíùí, äÝí Aðïôåëår B-
ðëÜ ôüí êáíüíá ô\ò èñçóêåõôéê\ò æù\ò ô™í
ìïõóëßì, AëëÜ êáíïíßæåé êáß ôÞí ðïëéôéêÞ ôÜîç
ô\ò sóëáìéê\ò êïéíùíßáò1. Ït âáóéêÝò êïñáíéêÝò
Añ÷Ýò Aðïôåëïˆí ôü èåìÝëéï ô\ò ðïëéôéê\ò Tîïõ-
óßáò êáß ôü ìÝôñï ô\ò Cóêçóçò Cìåóçò Tðéññï\ò
óôÞ æùÞ Að' ôÞí ðëåõñÜ ìé@ò á‰èåíôßáò. ‘Ï íü-
ìïò ôïˆ Èåïˆ åyíáé ðçãÞ èåìåëéùä™í Añ÷™í ãéÜ
ôÞí Aðüäïóç äéêáéïóýíçò êáß ôÞí Cóêçóç äçìï-
óßùí AîéùìÜôùí. ‘Ç ðïëéôéêÞ æùÞ óôï÷åýåé óÝ X-
íá êáß ìüíï: íÜ Tîáóöáëßæåé ôÜ äéêáéþìáôá ôïˆ
Èåïˆ êáß ô™í ðéóô™í. ‘Ç êñáôéêÞ á‰èåíôßá Uðï-
ìÝíùò ôßèåôáé óôÞí Šðçñåóßá ôïˆ ’ÁëëÜ÷2. Óôü
4,59 ôïˆ Êïñáíßïõ AíáöÝñåôáé «‘Õðáêïýåôå óôüí
’ÁëëÜ÷, êé Šðáêïýåôå óôüí ’ÁðåóôáëìÝíï êáß ó'
…óïõò, AíÜìåóÜ óáò, V÷ïõí Tîïõóßá ðÜíù óáò».
Åyíáé óáöÝò, êáß Aðü Cëëá ÷ùñßá ôïˆ Êïñáíßïõ,
…ôé ‚ ÌùÜìåè äÝí Vêáìå äéÜêñéóç Tîïõóé™í, èñç-
óêåõôéê\ò êáß ðïëéôéê\ò, óôü óýóôçìá äéáêõâÝñ-
íçóçò ðïý ðñüôåéíå, åsäéêÜ êáôÜ ôÞí ðåñßïäï ô\ò
Ìåäßíáò. ’Áðåíáíôßáò, …,ôé äéåêÞñõóóå a Vðñáô-
ôå eôáí Tî ‚ñéóìïˆ óôÞí ‚äü ôïˆ Èåïˆ3.
 ùì á
20
ö é Ý ñ
’Á
ÄéÜêñéóç ìåôáîý êïóìéê\ò êáß ðíåõìáôéê\ò
Tîïõóßáò, …ðùò ôÞí Aíôéëáìâáíüìáóôå óÞìåñá,
äÝí ŠðÜñ÷åé óôïýò ëüãïõò ôïˆ ÌùÜìåè. «Ðñáã-
ìáôéêÜ ðéóôïß åyíáé Têåríïé ðïý V÷ïõí ðéóôÝøåé
óôüí ’ÁëëÜ÷ êáß óôüí ’Áðüóôïëü Ôïõ, êáß Aðü
ôüôå äÝí AìöéâÜëëïõí êáß ìï÷èïˆí ìÝ ôßò ðåñéïõ-
óßåò ôïõò êáß ôüí uäéï ôïõò ôüí Uáõôü ãéÜ ôü Äñü-
ìï ôïˆ ’ÁëëÜ÷. Á‰ôïß åyíáé ït åsëéêñéíårò»4. ‘Ï
’ÁëëÜ÷ ëïéðüí åyíáé ŠðÝñôáôç Tîïõóßá êÜèå Tîïõ-
óßáò ãÞéíçò, ðïý óÜí ãÞéíç îåêéí@ Aðü ôÜ ìçíý-
ìáôá ôïˆ ÌùÜìåè êáß á‰ô™í ðïý ôüí äéáäÝ÷ïí-
ôáé.
‘Ç Añ÷éêÞ ðñüôõðç ìïõóïõëìáíéêÞ êïéíüôç-
ôá, ðïý ó÷çìáôßóôçêå óôÞ Ìåäßíá Aðü ôüí
ÌùÜìåè, eôáí ìéÜ èåïêñáôßá. Åyíáé TíäéáöÝñïí
íÜ äïˆìå ôÞí Vííïéá ô\ò Umma, ô\ò sóëáìéê\ò
êïéíüôçôáò, ðïý ìÝ÷ñé óÞìåñá Aðïôåëår ôü ðñü-
ôõðï ìé@ò ðïëéôéêï-èñçóêåõôéê\ò êïéíùíßáò óôü
’ÉóëÜì.
‘Ç ëÝîç Umma, ðéèáíüí Uâñáúê\ò a Añá-
ìáúê\ò ðñïÝëåõóçò5 ìåôáöñÜæåôáé ›ò Vèíïò a
ëáüò a êáß èñÞóêåõìá Aðü ôïýò sóëáìïëüãïõò.
ÔÞí óõíáíô@ìå 55 öïñÝò óôü ÊïñÜíéï ìÝ äéÜöï-
ñåò óçìáóßåò, ðïý TíäéáöÝñïõí ôü äßêáéï, ôÞ èå-
ïëïãßá, ôÞí tóôïñßá a ôÞ ñçôïñéêÞ.
‘Ç èÝóç ôïˆ Êïñáíßïõ åyíáé …ôé «…ëïé ït Cí-
èñùðïé äÝí eôáí ðáñÜ Xíá ìüíï Vèíïò, (Añãüôå-
ñá) …ìùò äéáöþíçóáí»6. ÓÝ êÜèå ëáü óôÜëèçêå
Xíáò Aðüóôïëïò (6,36. 30,24. 10,47. 6,42).
’Áëë' …ìùò ït ëáïß, ït umman, äÝí ìåôá÷åéñßóôç-
êáí ôïýò Aðïóôüëïõò a ôïýò ðñïö\ôåò …ðùò V-
ðñåðå. «ÊÜèå öïñÜ ðïý Vöèáíå ó' Xíá Vèíïò ‚ A-
ðüóôïëüò ôïõ, ôüí êáôçãïñïˆóáí ãéÜ øåýôç»
(23,44) êáß «óõíùìüôçóå êÜèå Vèíïò TíÜíôéá
óôïýò Aðïóôüëïõò ôïõ ãéÜ íÜ ôïýò óõëëÜâïõí...
’Åãþ …ìùò aìïõí ðïý ôïýò óõíÝëáâá. Êáß ðü-
óï (ôñïìåñÞ) eôáí _ ’ÁíôáðüäïóÞ Ìïõ» (40,5).
Ãé' á‰ôü ‚ ÌùÜìåè ðñïâáßíåé óôÞ äéáôýðù-
óç ô\ò Cñéóôçò Umma, ô\ò ôÝëåéáò êïéíüôçôáò.
«Óô' AëÞèåéá, á‰ôü ôü Vèíïò óáò Aðïôåëår Xíá
êáß ìüíï Vèíïò êé ’Åãþ åyìáé ‚ Êýñéüò óáò. Ãé'
á‰ôü íÜ Šðçñåôårôå ’ÅìÝ (êé ƒ÷é Cëëïí)»,
(21,92).
ÓÝ óýãêñéóç ìÝ Cëëåò êïéíüôçôåò, èåùñår ôü
ÊïñÜíéï ôÞí sóëáìéêÞ êïéíüôçôá ›ò ôÞí Cñéóôç:
«²Çóáóôáí ‚ êáëýôåñïò ëáüò (Vèíïò-êïéíüôçôá-
èñçóêåßá) ðïý ðñïâëçèÞêáôå óôïýò Aíèñþðïõò
äéáôÜæïíôáò …,ôé åyíáé óùóôü êé Aðáãïñåýïíôáò
…,ôé åyíáé Añíçôéêü êáß ðéóôåýïíôáò óôüí ’Áë-
ëÜ÷» (3,110). Êáß åyíáé _ Cñéóôç êïéíüôçôá T-
ðåéäÞ ôü äßêáéï, ìÝ âÜóç ôü ‚ðïrï êõâåñí@ôáé,
åyíáé èårï äßêáéï, åyíáé ìéÜ èåïêñáôßá7.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
‘Ï ìåãÜëïò ìïõóïõëìÜíïò ëüãéïò Ibn Khal-
dun (1332-1406) óôÜ ÐñïëåãüìåíÜ ôïõ8 óôÞí
«Ðáãêüóìéá ‘Éóôïñßá», ãñÜöåé, êáèïñßæïíôáò ôü
èåùñçôéêü Šðüâáèñï ô\ò sóëáìéê\ò èåïêñáôßáò:
«²Áí ït íüìïé èåóðéóèïˆí Aðü ôïýò ðñïêñßôïõò,
ôïýò óïöïýò êáß ðïëõìáèårò Aíèñþðïõò ôïˆ V-
èíïõò, ëÝìå …ôé ôü ðïëßôåõìá èåìåëéþíåôáé ðÜ-
íù óôüí ñèü ëüãï. ²Áí …ìùò ït íüìïé åyíáé Têår-
íïé ðïý èåóðßóôçêáí Aðü ôü Èåü, ìÝóù Uíüò èñç-
óêåõôéêïˆ íïìïèÝôç, ôü ðïëßôåõìá óôçñßæåôáé óÝ
èñçóêåõôéêÞ âÜóç. Êáß Xíá ôÝôïéï èñçóêåõôéêü
ðïëßôåõìá åyíáé ÷ñÞóéìï, ôüóï ãéÜ ôïýôç …óï êáß
ãéÜ ôÞ ìÝëëïõóá æùÞ, ãéáôß ït Cíèñùðïé äÝí ðëÜ-
óôçêáí ìüíïí ãé' á‰ôüí ôüí êüóìï, ðïý åyíáé ãå-
ìÜôïò ìáôáéüôçôá êáß öáõëüôçôá êáß ðïý ôü ôÝ-
ëïò ôïõ åyíáé ‚ èÜíáôïò êáß ‚ Aöáíéóìüò. Êáß ‚
uäéïò ‚ Èåüò åyðå: «ÍÜ èõì@óôå …ôé ó@ò ðëÜóá-
ìå ìÜôáéá». ’Áðåíáíôßáò, ït Cíèñùðïé ðëÜóôç-
êáí ãéÜ ôÞ èñçóêåßá ôïõò, ðïý ôïýò ‚äçãår óôÞí
å‰ôõ÷ßá ô\ò ìÝëëïõóáò æù\ò êáß á‰ôü åyíáé ôü
ìïíïðÜôé ôïˆ Èåïˆ, ðïý åyíáé êýñéïò ôïˆ ï‰ñáíïˆ
êáß ô\ò ã\ò».
Ït èårïé íüìïé, ëïéðüí, Aðïóêïðïˆí óôüí êá-
èïñéóìü ô\ò óõìðåñéöïñ@ò ô™í Aíèñþðùí óÝ …-
ëåò ôßò ŠðïèÝóåéò ôïõò, óôÞ ëáôñåßá êáß óôßò óõ-
íáëëáãÝò ôïõò, Aêüìá êáß óôßò ó÷Ýóåéò ôïõò ìÝ
ôü êñÜôïò, ðïý åyíáé öõóéêü ãéÜ ôÞí Aíèñþðéíç
êïéíùíßá. Ôü êñÜôïò, ëïéðüí, äéáìïñöþíåôáé êá-
ôÜ ôü ðñüôõðï ô\ò èñçóêåßáò, Vôóé žóôå ôü óý-
íïëï íÜ âñßóêåôáé êÜôù Aðü ôÞí Tðïðôåßá ôïˆ
ÍïìïèÝôç9.
²Åôóé, ìÝ ôÞí ðÜñïäï ôïˆ ÷ñüíïõ, äçìéïõñ-
ãårôáé ìÝ âÜóç ôü ÊïñÜíéï, ôü ’Éóëáìéêü Äßêáéï
(sharia), ôü ‚ðïrï TíÝðíåõóå ó' …ëïõò ôïýò _ãÝ-
ôåò ô™í sóëáìéê™í ÷ùñ™í ôü säáíéêü ìé@ò ðáã-
êüóìéáò êõñéáñ÷ßáò, Aöïˆ Vôóé Vâñéóêå ôÞ äéêáß-
ùóÞ ôïõ ôü ìÞíõìá ô\ò ðáãêïóìéüôçôáò ôïˆ
«ðñïöçôéê êçñýãìáôïò. Ôü ’Éóëáìéêü Äßêáéï
êáèüñéóå ôü ’Éóëáìéêü Äßêáéï ô™í ’Åèí™í, äç-
ëáäÞ ôÞí AðÜíôçóç ðïý Väùóå ôü ’ÉóëÜì óôü T-
ñþôçìá ãéÜ ôü ðïéÜ èÜ Vðñåðå íÜ åyíáé _ èÝóç
ô™í ìïõóïõëìÜíùí AðÝíáíôé óôïýò ìÞ ìïõóïõë-
ìÜíïõò.
ÌÝ âÜóç ôüí êïñáíéêü íüìï (sharia) ‚ êü-
óìïò äéáéñårôáé óÝ äýï ðåñéï÷Ýò: ôÞí «Ðåñéï÷Þ
ôïˆ ’ÉóëÜì» (Dar al-Islam), _ ‚ðïßá ðåñéëáìâÜ-
íåé ôïýò ðéóôïýò ìïõóïõëìÜíïõò, ðñáêôéêÜ ôßò
ìïõóïõëìáíéêÝò ÷™ñåò, êáß ôÞí «Ðåñéï÷Þ ôïˆ
ðïëÝìïõ» (Dar al-Harb), óôÞí ‚ðïßá æïˆí ït ìÞ
ìïõóïõëìÜíïé, ðñáêôéêÜ ôßò ìÞ sóëáìéêÝò ÷™ñåò.
ÓôÞí ðåñéï÷Þ ôïˆ ’ÉóëÜì æïˆí êáß ìÞ ìïõóïõë-
ìÜíïé, ït ‚ðïrïé …ìùò äÝí V÷ïõí ðëÞñç äéêáéþìá-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôá ôïˆ ðïëßôç ô\ò sóëáìéê\ò Umma. ÓôÞí ôå-
ëåõôáßá êáôçãïñßá ŠðÜãïíôáé âáóéêÜ ït dhimmi
a Ahl ul-Kitab, ït «ðáäïß ô™í Ãñáö™í» ×ñé-
óôéáíïß êáß ‘Åâñárïé.
’Éäáíéêü ãéÜ ôü ’ÉóëÜì åyíáé íÜ ñãáíùèår ‚
êüóìïò …ëïò óýìöùíá ìÝ ôü íüìï ôïˆ Êïñáíßïõ.
«´Ïóï äÝí ðñáãìáôïðïéårôáé á‰ôü ôü säáíéêü»,
ãñÜöåé Xíáò ìïõóïõëìÜíïò íïìïìáèÞò ôïˆ ásþíá
ìáò, «…óï äÝí Šðáêïýåé ‚ êüóìïò ó' Xíá ìïíáäé-
êü Añ÷çãü, äéÜäï÷ï ôïˆ ÐñïöÞôç, ït ðéóôïß ðñÝ-
ðåé íÜ ðïëåìïˆí ãéÜ íÜ Tðåêôåßíïõí ôü Dar al-
Islam êáß íÜ ðåñéïñßóïõí, ìÝ÷ñéò Têìçäåíßóåùò,
ôÞí ðåñéï÷Þ ô™í Aðßóôùí a Dar al-Harb. ’Áð'
á‰ôü ðñïêýðôåé ãéÜ ôü ìïõóïõëìÜíï ôü tåñü
êáè\êïí, Tîå÷üíôùò AîéÝðáéíï, íÜ óõììåôÜó÷åé
óôüí tåñü ðüëåìï (jihad)»10.
Ðñßí Vëèïõìå …ìùò óôü èÝìá ôïˆ tåñïˆ ðï-
ëÝìïõ ìÝ …ëåò ôßò ƒøåéò ôïõ, ït ‚ðïråò V÷ïõí ›ò
óõíÝðåéá ôÞí AíáðáñáãùãÞ óôÜóåùí êáß TêöñÜ-
óåùí öáíáôéóìïˆ, Cò TîåôÜóïõìå ôü ð™ò tåñáñ-
÷årôáé _ ðåñéï÷Þ ôïˆ Dar al-Islam.
Óôüí ìïõóïõëìáíéêü êüóìï, Aðü ôü Ìåóáßù-
íá, _ äüìçóç ô\ò êïéíùíßáò âáóßæåôáé óÝ äéÜöï-
ñá óõóôÞìáôá Aíéóüôçôáò, óõóôÞìáôá èñçóêåõ-
ôéêÜ, TèíéêÜ, ïsêïíïìéêÜ. ‘Ç êïéíùíßá äéáéñÝèç-
êå óÝ ôÝóóåñá Aëëçëïôåìíüìåíá êïéíùíéêÜ
óôñþìáôá: ôü ðñ™ôï ÷þñéæå ôïýò ìïõóïõëìÜ-
íïõò Aðü ôïýò ìÞ ìïõóïõëìÜíïõò, ôü äåýôåñï A-
ðïìüíùíå ôßò äéÜöïñåò èñçóêåõôéêÝò ‚ìÜäåò ìÝ-
óá óôü ’ÉóëÜì (ñèüäïîïé êáß ìÞ), ôü ôñßôï îå-
÷þñéæå ôßò äéÜöïñåò Tèíüôçôåò êáß ôü ôÝôáñôï ‚-
ñéïèåôïˆóå óôåíüôåñá ôßò êïéíùíéêÝò ôÜîåéò, Šðï-
âÜëëïíôáò óôÜ Côïìá ìéÜ ïsêïíïìéêï-Tðáããåë-
ìáôéêÞ tåñáñ÷ßá. ÌÝ ôüí ôñüðï á‰ôü _ Aíéóüôç-
ôá Vðáéñíå ìåãÜëç äéÜóôáóç, Tö' …óïí Vóôù êáß
èåùñçôéêÜ _ êáôÜóôáóç êáß _ Aîéïëüãçóç ô™í
Aôüìùí êáèïñéæüôáí óôåíÜ Að' ôÞ èñçóêåßá êáß
_ ó÷Ýóç ìåôáîý ô™í êïéíùíéê™í ‚ìÜäùí äéáöï-
ñåôéê™í èñçóêåõôéê™í AíôéëÞøåùí óöñáãéæüôáí
Aðü ôÞí Aíôßëçøç …ôé äÝí ìðïñår íÜ ŠðÜñîåé sóü-
ôçôá ìåôáîý ÌïõóïõëìÜíïõ êáß ìÞ ÌïõóïõëìÜ-
íïõ. «ÄÝí ŠðÜñ÷åé äéáöïñÜ ìåôáîý ôïˆ ìÞ ²Áñá-
âá êáß ôïˆ ²Áñáâá, ðáñÜ ìüíï ›ò ðñüò ôÞ èñç-
óêåßá. Ït ðéü å‰ãåíårò ìåôáîý óáò åyíáé ït ðéü å‰-
óåâårò», AíáöÝñåé ôü ÊïñÜíéï.
Ðïëý óýíôïìá …ìùò ït ìÞ ²Áñáâåò Ìïõ-
óïõëìÜíïé Víïéùóáí íÜ ôßèåíôáé óôü ðåñéèþñéï
ô\ò tóôïñßáò Tö' …óïí, säéáßôåñá óôÜ íåþôåñá
÷ñüíéá, äçìéïõñãÞèçêáí ìÞ Añáâï-ìïõóïõëìáíé-
êÝò êïéíùíßåò, ðïý æçôïˆóáí ìÝóù ô\ò èñçóêåß-
áò íÜ Aíáäåßîïõí êáß ôÜ TèíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ
ôïõò ãíùñßóìáôá. «Á‰ôïß ït “ðåñéèùñéáêïߔ, ðïý
ùì á
ö é Ý ñ 21
’Á
äÝí åy÷áí Aöïìïéùèår óôÞí êõñßáñ÷ç AñáâéêÞ ‚-
ìÜäá», ëÝåé Xíáò óýã÷ñïíïò TñåõíçôÞò, «åy÷áí
›ò ìüíï ðïëéôéêü óôü÷ï íÜ Tîáëåßøïõí Aðü ôÞí
êïéíùíßá ôÞí Aíéóüôçôá ðïý íïìéìïðïéïˆóå ôÞ äé-
êÞ ôïõò êáôþôåñç Šðüóôáóç êáß íÜ TðéâÜëïõí
ôü ðñüôõðï ðïý ôïýò å‰íïïˆóå... ’Áðü ŠðåñâÜë-
ëïíôá æ\ëï, ‚ñéóìÝíïé Aðü á‰ôïýò ôïýò ìÞ-²Á-
ñáâåò ÌïõóïõëìÜíïõò Šð\ñîáí ït óêëçñüôåñïé
äé™êôåò ô™í ìÞ ÌïõóïõëìÜíùí». Êé á‰ôü ãéá-
ôß «ït ìÞ ²Áñáâåò ÌïõóïõëìÜíïé Väùóáí Vìöá-
óç óôÞ èñçóêåßá Víáíôé ô\ò Tèíéê\ò êáôá-
ãùã\ò»11.
‘Ç ðáñïõóßá ìÞ ÌïõóïõëìÜíùí óôßò ÷™ñåò
ôïˆ ’ÉóëÜì, AëëÜ êáß _ ìÝ ôÞí ðÜñïäï ôïˆ ÷ñü-
íïõ TìöÜíéóç èñçóêåõôéê™í ìåéïíïôÞôùí ìïõ-
óïõëìáíéê\ò ðñïÝëåõóçò ðñïêÜëåóáí ìéÜ Vîáñóç
öáíáôéóìïˆ, Aöïˆ ït ÌïõóïõëìÜíïé èåùñïˆí, …ôé
åyíáé íüìéìï íÜ TîïõóéÜæïõí êáß íÜ TðéâÜëëïíôáé
óôßò èñçóêåõôéêÝò ìåéïíüôçôåò 12. ²Åêöñáóç
á‰ô\ò ô\ò Aíôßëçøçò åyíáé _ óôáèåñÞ Cðïøç …-
ôé ït Cíèñùðïé äéáöïñïðïéïˆíôáé ìåôáîý ôïõò ›ò
ðñüò ôßò èñçóêåõôéêÝò ôïõò ðåðïéèÞóåéò, êÜôé
ðïý óôÜ ÷ñüíéá ô\ò èùìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò
ð.÷. TðÝâáëå ôü ôïõñêéêü ’ÉóëÜì, ìÝ ôüí Tîá-
íáãêáóìü ô™í ðïëéô™í íÜ öÝñïõí äéáöïñåôéêü
÷ñ™ìá óôÜ TíäýìáôÜ ôïõò, žóôå íÜ îå÷ùñßæïõí
óÝ ðïéü Èåü ‚ìïëïãïˆí ôÞí ðßóôç ôïõò13.
‘Ç êïñýöùóç ìé@ò ôÝôïéáò äéáöïñïðïßçóçò,
ðïý ãåíí@ ìïéñárá ôü öáíáôéóìü, âñßóêåôáé óôÞí
ðåñß ôæé÷Üíô äéäáóêáëßá ôïˆ ’ÉóëÜì, èåùñßá _ ‚-
ðïßá åyíáé öõóéêü íÜ Aðïôåëår Xíá óõãêåêñéìÝíï
ìç÷áíéóìü Aíáðáñáãùã\ò ôïˆ öáíáôéóìïˆ.
‘Ç ëÝîç ôæé÷Üíô ðñïÝñ÷åôáé Aðü ôü ñ\ìá
jahada êáß V÷åé ðïëëÝò Vííïéåò, AíÜëïãá ìÝ ôÞ
÷ñÞóç ôïõ: Vôóé óçìáßíåé TñãÜæïìáé Tíôåëå÷™ò,
ìÝ æ\ëï, êáôáãßíïìáé ìÝ êÜôé, ðñïóðáè™, Aãù-
íßæïìáé, ðïëåì™ ôïýò Aðßóôïõò ê.C.14. Êáô' Añ-
÷Þí óÞìáéíå ôÞí ðñïóðÜèåéá, ôüí Aã™íá êÜèå ðé-
óôïˆ ìïõóïõëìÜíïõ ãéÜ ôÞ äéáöýëáîç ô\ò ðßóôçò
ôïõ. Åy÷å ôÞí Vííïéá ô\ò á‰ôïÜìõíáò ãéÜ ôÞ äéá-
ôÞñçóç ô\ò ðßóôçò: «Êé Cí êáíÝíáò Aãùíßæåôáé
(ìÝ èÜññïò êáß äýíáìç) ðñïóðáèår ìüíï ãéÜ ôüí
Uáõôü ôïõ. Ãéáôß ‚ ’ÁëëÜ÷ äÝí V÷åé AíÜãêç ôïˆ
êüóìïõ». ‘Ç äçìéïõñãßá …ìùò ô\ò sóëáìéê\ò
Umma óôÞ Ìåäßíá êáß _ ìåôáôñïðÞ ôïˆ ìçíý-
ìáôïò ôïˆ ’ÉóëÜì óÝ èñçóêåõôéêï-ðïëéôéêü ìÞ-
íõìá Väùóå ôÞí AöïñìÞ íÜ öïñôéóèår êáß _ ðåñß
ôæé÷Üíô èåùñßá ìÝ Tðéèåôéêü ÷áñáêôÞñá. ÓôÞí
ðåñßïäï ô\ò Ìåäßíáò (622-632) ìÝ÷ñé ôü èÜíá-
ôü ôïõ (632) ‚ ÌùÜìåè êáôçýèõíå ôü êÞñõãìÜ
ôïõ ìÝ ôÝôïéï ôñüðï, žóôå í' Aíôéìåôùðéóèïˆí ït
T÷èñïß ôïˆ ’ÉóëÜì ƒ÷é ìüíï ìÝ ôñüðï Aìõíôéêü,
 ùì á
22
ö é Ý ñ
’Á
AëëÜ êáß Tðéèåôéêü. Åyíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ _
öñÜóç ðïý Aðïäßäåôáé óôüí ÌùÜìåè: «ÓÝ êÜèå
èñçóêåõôéêÞ êïéíüôçôá ŠðÜñ÷åé ìïíá÷éóìüò. ‘Ï
ìïíá÷éóìüò ô\ò äéê\ò ìïõ èñçóêåõôéê\ò êïéíü-
ôçôáò åyíáé ôü ôæé÷Üíô». Êáô' á‰ôüí, óôÞí ðñþ-
ôç ãñáììÞ ôïˆ ðíåõìáôéêïˆ Aãþíá ãéÜ ôÞí U-
äñáßùóç êáß äéÜäïóç ô\ò ðßóôçò, åyíáé _ Vííïéá
ôïˆ tåñïˆ ðïëÝìïõ, TöÜìéëëç ôïˆ ðñïóùðéêïˆ êáß
êïéíïˆ Aãþíá ðïý Tðéôåëïˆóáí ït ìïíá÷ïß óôü
×ñéóôéáíéóìü.
Ït èåïëüãïé ôïˆ ’ÉóëÜì, …ðùò ‚ Tabari êáß
‚ Ibn Taimiya, èåìåëéþíïõí óÝ ðïëëïýò óôß÷ïõò
ôïˆ Êïñáíßïõ ôÞ íïìéìïðïßçóç ô\ò Tíôïë\ò êáß
ô\ò Tëåõèåñßáò, ðïý Väùóå ‚ Èåüò óôü ÌùÜìåè
íÜ AíáëÜâåé TðéèåôéêÝò TíÝñãåéåò Tíáíôßïí …ëùí
…óïé äÝí äÝ÷ïíôáé ôü êÞñõãìÜ ôïõ.
‘Ç êáèéÝñùóç ôïˆ tåñïˆ ðïëÝìïõ èåìåëéþíå-
ôáé êëáóóéêÜ óôü ðåñßöçìï «TäÜöéï ô\ò óðÜ-
èçò» (ayat us-saif): «Êé …ôáí ït AðáãïñåõìÝíïé
ì\íåò V÷ïõí ðåñÜóåé, ôüôå (ðïëåì@ôå êáß) óêï-
ôþíåôå ôïýò åsäùëïëÜôñåò, ‚ðïõäÞðïôå êé Aí
ôïýò âñårôå êáß óõëëÜâåôÝ ôïõò êáß ðïëéïñêåróôå
ôïõò êáß óô\óôå ôïõò ðáãßäåò êáß êÜèå (ðïëåìé-
êü) óôñáôÞãçìá» (9,5). Ôü êåßìåíï á‰ôü ôïˆ
Êïñáíßïõ êáôÝ÷åé ìéÜ säéáßôåñç äõíáìéêÞ êáß ðá-
íéóëáìéêÞ ðáñáäï÷Þ, äåäïìÝíïõ …ôé ÷ñïíïëïãéêÜ
èåùñårôáé …ôé AðáããÝëèçêå ëßãï ÷ñüíï ðñßí Aðü
ôü èÜíáôï ôïˆ ÌùÜìåè.
‘Ï Ibn Taimiya èåùñår ôü ôæé÷Üíô ›ò ôÞí
«êáëýôåñç ìïñöÞ Tèåëïíôéê\ò Šðçñåóßáò ðïý
ðñïóöÝñåé ‚ Cíèñùðïò óôü Èåü»15. Á‰ôü ìðïñår
íÜ äéêáéïëïãçèår Aðü ôü ãåãïíüò …ôé ‚ Cíèñùðïò
êáëårôáé ìÝ êÜèå ôñüðï íÜ Šðåñáóðéóôår ôÜ äß-
êáéá ôïˆ ’ÉóëÜì êáß êáô' TðÝêôáóç ôïˆ Èåïˆ,
Tö' …óïí ôü ’ÉóëÜì äéá÷åéñßæåôáé ôÞ èÝëçóç ôïˆ
Èåïˆ. Ó' Xíá èåùñçôéêü êáèåóôþò, …ðùò ôü âëÝ-
ðåé ôü ’ÉóëÜì, åyíáé Uðüìåíï íÜ èåùñårôáé …,ôé ðéü
öõóéêü _ ðáñáôÞñçóç, ðïý AíáöÝñåé ôü ÊïñÜíé
êáß ðïý á‰ôüìáôá Aðïôåëår ìéÜ ðáñüôñõíóç,
ðñüêëçóç ãéÜ AíÜëçøç äñÜóçò, ðçãÞ äéêáßïõ êáß
AðåéëÞ16 óÝ êÜèå ìÞ ìïõóïõëìÜíï: «‘Ç ôéìùñßá
Têåßíùí, ït ‚ðïrïé ðïëåìïˆí ôüí ’ÁëëÜ÷ êáß ôüí
’Áðüóôïëü ôïõ, êáß äéáâéïˆí óôÞ ã\ Có÷çìá, åy-
íáé íÜ Têôåëïˆíôáé a íÜ óôáõñþíïíôáé a íÜ êü-
âïíôáé ôÜ ÷Ýñéá êáß ôÜ ðüäéá Aíôßðëåõñá a íÜ T-
îïñßæïíôáé Að' ôÞ ã\. Á‰ôïß V÷ïõí ôÞí Aôßìùóç,
óôüí êüóìï á‰ôü êáß ôïýò ðåñéìÝíåé óôüí Cëëï
êüóìï ìåãÜëïò ðáéäåìüò» (5,33).
ÄÝí åyíáé äýóêïëï íÜ êáôáíïÞóïõìå …ôé Að'
ôüí ðáñáðÜíù óôß÷ï íïìéìïðïéårôáé ìÝóá óôüí
÷™ñï ô\ò èñçóêåßáò ƒ÷é ìüíï _ äéáöïñïðïßçóç
ìåôáîý ô™í Aôüìùí AëëÜ êáß _ ÷ñÞóç âßáò ô™í
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ŠðïôéèÝìåíùí «êáèáñ™í» Tíáíôßïí ô™í «ìÞ êá-
èáñ™í». ‘Ç AðåéëÞ V÷åé ðÜíôïôå Xíá óùöñïíé-
óôéêü ÷áñáêôÞñá êáß _ äéÜðñáîÞ ôçò êáèéóô@
ðñáãìáôéêüôçôá ôÞ èåïêñáôéêÞ Aíôßëçøç ãéÜ
ôÞí ôÜîç ðïý ðñÝðåé íÜ Tðéêñáôår óôüí êüóìï.
‘Ç ìåëÝôç ô\ò tóôïñßáò ô™í sóëáìéê™í T-
èí™í êáß êñáô™í Aðïêáëýðôåé êáß ìéÜ Aêüìç
ðôõ÷Þ, ðïý öùôïãñáößæåé ôü èåïêñáôéêü ’ÉóëÜì.
Ó' á‰ôÝò ôßò ÷™ñåò, ÷™ñåò ìÝ Vîáñóç ô\ò
êïéíùíéê\ò Aíéóüôçôáò, ït ìÞ ìïõóïõëìÜíïé, ït
ìåéïíüôçôåò, ÷ñéóôéáíéêÝò, sïõäáúêÝò a Cëëåò, T-
ðéâßùóáí ìåôåñ÷üìåíïé TðáããÝëìáôá Aðáãïñåõ-
ìÝíá óÝ ìïõóïõëìÜíïõò, Aðïôåëþíôáò ìéÜ ìïñ-
öÞ Aíá÷þìáôïò óôßò êåíôñéêÝò Tîïõóßåò, Aöïˆ ït
ìïõóïõëìÜíïé _ãÝôåò Víïéùèáí ìåãáëýôåñç A-
óöÜëåéá Víáíôé á‰ô™í ô™í ìåéïíïôÞôùí. ÃñÜöïõí
ó÷åôéêÜ ït Larrent êáß Annie Chabry: «Ït têá-
íüôçôåò ô™í ’Áíèñþðùí ô™í Ãñáö™í óôÜ ïsêï-
íïìéêÜ êáß êõñßùò óôÞ äéïßêçóç, êáèþò êáß _
ôå÷íéêÞ ô\ò êáôÜñôéóçò, ôïýò åy÷áí êÜíåé Aðá-
ñáßôçôïõò óõíåñãÜôåò ô™í ÷áëéö™í. Ït ÷ñçìá-
ôéóôéêÝò ëåéôïõñãßåò AöÞíïíôáí óôïýò ‘Åâñáßïõò
êáß óôïýò ×ñéóôéáíïýò, êáèþò ôü ’ÉóëÜì Aðá-
ãüñåõóå ôü Tìðüñéï ôïˆ ÷ñÞìáôïò. ’Áêüìç êáß ‚
óõíôïíéóìüò ô\ò ðïëéôéê\ò ìÝ ôÞí ïsêïíïìßá, A-
ðáñáßôçôïò ãéÜ ôÞí ëåéôïõñãßá ôïˆ ÊñÜôïõò, T-
èåùñårôï Aðáãïñåõôéêüò ãéÜ ôïýò ÌïõóïõëìÜ-
íïõò. Á‰ôÜ ôÜ TðáããÝëìáôá AöÞíïíôáí óÝ êïé-
íüôçôåò Aðßóôùí êáß ðïëéô™í äåõôÝñáò êáôçãï-
ñßáò, ðïý êáôÜ êÜðïéï ôñüðï eôáí ðñïãñáììÝ-
íïé»17.
‘Ç êáôÜóôáóç óÞìåñá äÝí åyíáé êáëýôåñç A-
ðü ôÞ óôéãìÞ ðïý óôü äõôéêü êüóìï Vñ÷ïíôáé
ðëçñïöïñßåò êáèçìåñéíÜ ãéÜ ôÞ óõíÝ÷éóç ô\ò u-
äéáò ôáêôéê\ò ô™í sóëáìéê™í êõâåñíÞóåùí, ït ‚-
ðïråò óôçñßæïíôáé óôÞ èñçóêåßá ãéÜ íÜ õtïèåôÞ-
óïõí ðïëéôéêÝò óôÜóåéò èåïêñáôéêïˆ ôýðïõ, Aðü
ôßò ‚ðïßåò TîÜãåôáé ôü óõìðÝñáóìá …ôé ôÜ Côï-
ìá äéá÷ùñßæïíôáé ìÝ âÜóç ôü êñéôÞñéï ô\ò èñç-
óêåõôéê\ò ôïõò Víôáîçò êáß ôñïöïäïôïˆí ôü âù-
ìü ôïˆ öáíáôéóìïˆ.
‘Ï Ôæþí Ëáößí óôü âéâëßï ôïõ «Ôü óðáèß ôïˆ
’ÉóëÜì» TêöñÜæåé ôÞí Cðïøç …ôé óôüí 20ü ásþ-
íá _ ‚ìÜäá ô™í öéëïðüëåìùí ìïõóïõëìÜíùí Añ-
÷çã™í åyíáé ït «ðáñáäïóéáêïß-ðñïïäåõôéêïß», ït
‚ðïrïé êáô' á‰ôüí åyíáé ðéü Tðéêßíäõíïé Að' …,ôé
ït èñçóêåõôéêïß _ãÝôåò: «’Åðáããåëìáôßåò öáíá-
ôéêïß, ôÜ Côïìá á‰ôÜ åyíáé ðéü Vîõðíá Aðü ôïýò
AãéáôïëëÜ÷. Ãíùñßæïõí …ôé ôÜ sóëáìéêÜ säåþäç
ìðïñïˆí íÜ Tðéôåõ÷èïˆí — êáß íÜ êñáôçèïˆí —
ìÝ ðïëéôéêÞ äñÜóç êáß ÷ñçóéìïðïéïˆí ôÞ âßá óÜí
ìÝóï ðñáãìáôïðïßçóçò ôïˆ óêïðïˆ ôïõò».

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
I I I
ÌÝóá áð' á‰ôÞ ôÞ óýíôïìç AíáäñïìÞ óÝ êåß-
ìåíá èåìåëéþäç ãéÜ ôÞ èñçóêåßá ôïˆ ’ÉóëÜì, íï-
ìßæù, öÜíçêå …ôé uóùò ôü ’ÉóëÜì åyíáé _ ðéü óðÜ-
íéá Cí ƒ÷é ìïíáäéêÞ ðåñßðôùóç óôÞí tóôïñßá ô™í
èñçóêåõìÜôùí ðïý êáôï÷ýñùóå ôÞí ðáñîç ìé@ò
tåñïêñáôéê\ò êïéíùíßáò, äçìéïýñãçóå êïéíùíéêÝò
Aíéóüôçôåò êáß ôßò íïìéìïðïßçóå êáß ðñïðáíôüò
ìÝ ôü èåïêñáôéêü ôïõ óýóôçìá êáèéÝñùóå ðñïû-
ðïèÝóåéò ãéÜ ìéÜ öáíáôéóìÝíç Vêâáóç ô\ò èñç-
óêåõôéêüôçôáò óôüí Cíèñùðï.
‘Ç sóëáìéêÞ, …ðùò êáß êÜèå ìïñöÞ èåïêñá-
ôßáò, êÜíåé säéáßôåñá óáöÞ ôÞ äéáöïñÜ AíÜìåóá
óÝ ðéóôïýò êáß Cðéóôïõò êáß á‰ôü åyíáé ôü âáóé-
êü êñéôÞñéï ãéÜ íÜ Aîéïëïãïˆíôáé êáß íÜ äéáêñß-
íïíôáé ït Cíèñùðïé.
²Áí ôü óôïé÷årï ô\ò äéáöïñïðïßçóçò ðéóô™í
êáß Aðßóôùí ìðïñår íÜ ôü øçëáößóåé êáíåßò óÝ
êÜèå èñçóêåßá, óôÞí ðåñßðôùóç ôïˆ ’ÉóëÜì äÝí
øçëáöårôáé BðëÜ, AëëÜ åyíáé _ âÜóç ïsêïäüìç-
óçò Uíüò êïóìïåéäþëïõ. Óôü Aóöõêôéêü ðåñéâÜë-
ëïí ô\ò sóëáìéê\ò èåïêñáôßáò ŠðÜñ÷ïõí óôüí êü-
óìï ðñÜãìáôá ôïˆ Èåïˆ êáß ðñÜãìáôá ôïˆ óá-
ôáí@. ‘Ç ðßóôç ôïˆ Èåïˆ êáß _ Aðéóôßá ôïˆ óá-
ôáí@. ‘Ï ìïõóëßì ôïˆ Èåïˆ êáß ‚ kafir ôïˆ óá-
ôáí@. ‘Ï ìåãÜëïò TîïõóéáóôÞò, ‚ ’ÁëëÜ÷, Tíôï-
ëïäü÷ïò ô\ò Tîïõóßáò ôïˆ ×áëßöç êáß óÞìåñá
ô™í sóëáìéê™í êõâåñíÞóåùí, åyíáé ‚ TããõçôÞò
ô\ò êïñáíéê\ò ôÜîçò êáß ðïëÝìéïò êáèåíüò ðïý
äÝí ðéóôåýåé óôüí ’ÁëëÜ÷.
Óôßò ðñïèÝóåéò ô™í óõã÷ñüíùí ìïõóïõëìÜ-
íùí öïíôáìåôáëéóô™í êáß ô™í êÜèå ìïñö\ò ìå-
ôþðùí sóëáìéê\ò óùôçñßáò âñßóêåôáé _ «Tðéäßù-
îç», êáèþò ëÝåé ‚ Gilles Kepel, «Tðáíéóëáìé-
óìïˆ ô\ò êïéíùíßáò óôßò ìïõóïõëìáíéêÝò ÷™ñåò
êáß _ äéÜäïóç ôïˆ ’ÉóëÜì óôßò ôÝóóåñéò ãùíßåò
ô\ò ã\ò, ôüóï, ðïý óôü ôÝëïò íÜ ãßíåé ðñáãìá-
ôéêüôçôá _ ìåôáôñïðÞ ô\ò Aíèñùðüôçôáò óÝ êü-
óìï ô\ò sóëáìéê\ò Umma».
Âáóéêü ôïõò óýíèçìá åyíáé ‚ óôß÷ïò ôïˆ Êï-
ñáíßïõ: «Ït ðéóôïß äÝí ðáßñíïõí ðñïóôÜôåò êáß
äÝí êÜíïõí ößëïõò ôïõò Aðßóôïõò, AëëÜ ôïõíáí-
ôßïí ôïýò ðéóôïýò» (3,28).
‘Ç íïìéìïðïßçóç ô\ò øõ÷ïëïãéê\ò AíáóöÜ-
ùì á
ö é Ý ñ 23
’Á
ëåéáò, ðïý AðïðíÝïõí óôß÷ïé óÜí êáß ôüí ðáñá-
ðÜíù, ôñïöïäïôår êáß ìüíï ôüí öáíáôéóìü, öáé-
íüìåíï ôü ‚ðïrï öáßíåôáé …ôé V÷åé ìÝëëïí êáß äõ-
óôõ÷™ò äéáéùíßæåé ðïëëÜ äåéíÜ óôßò Aíèñþðéíåò
êïéíùíßåò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. A. Th. Khoury, Einfürung in die Grundlagen des
Islams, Têä. Styria, Graz, Wien Köln 1978, óåë. 260.
2. Âë. ó÷åôéêÜ W. Montgomery, Muhammad, Prophet
and Statesman, Oxford 1962. Maxime Robinson,
Mohammed, Luzern 1975.
3. Âë. Á. Ì. Ïsêïíïìßäç, Ðüëåìïò êáß åsñÞíç óôü
’ÉóëÜì. Ôü äßêáéï ô™í Tèí™í óôü êëáóóéêü ’ÉóëÜì óÝ óýã-
êñéóç ìÝ ôÞí ðñáêôéêÞ ô™í óýã÷ñïíùí ’Éóëáìéê™í
êñáô™í, Èåóóáëïíßêç 1980.
4. ÊïñÜíéï 49,15.
5. Á.Ì. Ïsêïíïìßäç, …ð.ð., óåë. 31.
6. ÊïñÜíéï 11, 19. 2,213.
7. Âë. ó÷åôéêÜ C.A.O. Nieuwenhuijze, The Umma -
An Analytical Approach, Studia Islamica 10 (1959) 5-
22.
8. Ibn Khaldun, Ðñïëåãüìåíá, Têä. ÊÜëâïò, ’ÁèÞíá
1980.
9. Ibn Khaldum, Ðñïëåãüìåíá, …ð.ð., óåë. 163.
10. Choucri Cardahi, «La Conception et la Pratique
du Droit International Rive dans l'Islam (Étude juridique
et Historique)» óôü Recueil des Cours, Académie de
Droit International, La Haye, ô. 60 (1937) ÉÉ, Paris,
1938, óåë. 518. Âë. êáß Á.Ì. Ïsêïíïìßäç, …ð.ð. óåë. 50.
11. Laurent Chabry-Annie Chabry, Ït Ìåéïíüôçôåò
TèíéêÝò êáß èñçóêåõôéêÝò óôÞ ÌÝóç ’ÁíáôïëÞ, Têä. Èåôß-
ëç, ’ÁèÞíá 1995, óåë. 31.
12. ´Ïð.ð., óåë. 36.
13. ÌÝ÷ñé ðñßí ëßãï êáéñü ït ìïõóïõëìÜíïé ô\ò Âïó-
íßáò ðïëåìïˆóáí ôïýò ÓÝñâïõò ñèüäïîïõò ÷ñéóôéáíïýò êáß
Tñùôïôñïðïˆóáí ìÝ ôïýò êáèïëéêïýò ÊñïÜôåò.
14. Âë. Kazimirski, Dictionnaire Arabe-Français, ô.
1. óåë. 435. Âë. êáß Á. Ïsêïíïìßäç, …ð.ð., óåë. 58-59.
M. Khadduri, War and Peace in the Law of Islam, Bal-
timore 1955. A. Noth, Heiliger Krieg und Heiliger
Kampf in Islam und Christentum, Bonn 1966. J. Harris
Proctor, Islam and International Relations, London
1965.
15. Ibn Taimiya, Traité du Droit Public, trad. par
Henri Laoust, Beyrouth 1948, óåë. 125.
16. Rudi Paret, Der Koran. Kommentar und Konko-
rdanz, åêä. Kohlhammer, Stuttgart 1981, óåë. 120.
17. Laurent-Annie Chabry, …ð.ð., óåë. 40.
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á
Èñçóêåõôéêüò öïíôáìåíôáëéóìüò
óôü óýã÷ñïíï ’ÉóëÜì
Ç ðñïóÝããéóç èñçóêåõôéê™í öáéíïìÝíùí,
ðïý Têäçëþíïíôáé ìÝ …ëá ôÜ ÷áñáêôç-
ñéóôéêÜ ôïˆ «Víäï» êáß «äéÜ» èñçóêåéá-
êïˆ ðñïâëÞìáôïò, åyíáé ìéÜ Šðüèåóç Tñãáóßáò,
êáô' AíÜãêç êïéíùíéïëïãéêÞ. ÊÜèå ôÝôïéï ðñü-
âëçìá, ðïý îåðåñí@ ôÜ …ñéá ìé@ò äåäïìÝíçò êïé-
íüôçôáò, TìðåñéÝ÷åé äõíáìéêÜ êßíçôñá äéáêïéíù-
íéóìïˆ, ìÝ …ëåò ôßò èåôéêÝò a ôßò AñíçôéêÝò ôïõ
óõíÝðåéåò. ÔÝôïéá ðñïâëÞìáôá ðáñÜãïõí, Tðß-
óçò, ‚ñÜìáôá a ÷éëéáóôéêÝò ðñïóäïêßåò ãéÜ ìåë-
ëïíôéêÝò ðñïïðôéêÝò, êáß åyíáé Tíäå÷üìåíï íÜ T-
ðéöõëÜóóïõí Aðñïóäéüñéóôåò a óáöårò AðåéëÝò.
ÔÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ á‰ôÜ äçìéïõñãïˆí Aìößäñï-
ìåò ó÷Ýóåéò ìÝ ôÞ äåäïìÝíç êïéíùíéêÞ ðñáãìá-
ôéêüôçôá, äçëáäÞ ôÞí TðçñåÜæïõí êáß TðçñåÜ-
æïíôáé Aðü á‰ôÞí, ãé' á‰ôü êáß ÷ñåéÜæïíôáé AíÜ-
ëïãç ìåèïäïëïãéêÞ óôÜóç ãéÜ ôÞí êáëýôåñç êá-
ôáíüçóÞ ôïõò. Ït ðáñáôçñÞóåéò á‰ôÝò, ðáñÜ ôÞ
ãåíéêüôçôá êáß ôÞí åsóáãùãéêÞ ôïõò Têôßìçóç,
só÷ýïõí Aðüëõôá óôÞí ðåñßðôùóç ôïˆ «èñçóêåõ-
ôéêïˆ öïíôáìåíôáëéóì.
Ôü ðñ™ôï á‰ôü Tðßðåäï ô™í ãåíéê™í ðáñá-
ôçñÞóåùí Aðïôåëår ôÞ èåùñçôéêÞ âÜóç, ãéÜ ôÞí
êáëýôåñç AíáæÞôçóç ô™í ásôßùí ðñïÝëåõóçò ôïˆ
öáéíïìÝíïõ, AëëÜ êáß ô™í ó÷Ýóåþí ôïõ ìÝ Cëëá
Aíôßóôïé÷á a Aíôßèåôá öáéíüìåíá. ’ÅíäéáöÝñåé,
ëïéðüí, íÜ äïˆìå á‰ôÝò ôßò ó÷Ýóåéò êõñßùò ìÝ äýï
Vííïéåò, ôü «íåùôåñéóìü» êáß ôÞí «ðáñáäïóéáñ-
÷ßá», ãéÜ íÜ êáôáíïÞóïõìå êáß ôßò äéáöïñÝò, êáß
ôÞí TóùôåñéêÞ ôïõò óõããÝíåéá, Aëë' Tðßóçò êáß
ôßò Aìößäñïìåò ðéÝóåéò ðïý äÝ÷ïíôáé a Aóêïˆí
óôÞí ôåëéêÞ TêäÞëùóç ôïˆ öáéíïìÝíïõ. Ãéáôß
óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá, êáß ðáñÜ ôïýò óçìáóéï-
ëïãéêïýò äéá÷ùñéóìïýò, ôÜ öáéíüìåíá óõìâáßíåé
íÜ óõíõðÜñ÷ïõí êáß ït TóùôåñéêÝò ó÷Ýóåéò ôïõò
öáßíïíôáé êáèáñÜ ›ò âéþìáôá, ôñüðïò æù\ò êáß
êïéíùíéêÝò AíôéäñÜóåéò åuôå ô™í ìåìïíùìÝíùí
ðéóô™í åuôå Aêüìç êáß ô™í èñçóêåõôéê™í ‚ìÜ-
äùí óÝ ôïðéêü, äéåèíÝò a êáß ðáãêüóìéï Tðßðå-
— ‘Ï Âáóßëåéïò Ãéïýëôóçò ãåííÞèçêå óôÜ ÃéáííéôóÜ. Óðïýäáóå Èåïëïãßá, Êïéíùíéïëïãßá êáß Ðïëé-
ôéêÞ Ïsêïíïìßá. Åyíáé êáèçãçôÞò ô\ò Êïéíùíéïëïãßáò êáß ô\ò Êïéíùíéïëïãßáò ô\ò Èñçóêåßáò óôÞ
ÈåïëïãéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëåéïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò.
Âáóßëåéïò Ô. Ãéïýëôóçò
äï. ÖõóéêÜ, ðñÝðåé íÜ ëÜâïõìå Šð' ƒøç ìáò …ôé
_ îýôçôá êáß ït ôÜóåéò ðáãêïóìéüôçôáò ðïý ÷á-
ñáêôçñßæïõí ôÝôïéá öáéíüìåíá, V÷ïõí ìéÜ ðñïï-
äåõôéêÞ á‹îçóç ãéÜ ìÝí ôü äõôéêü ×ñéóôéáíéóìü,
Aðü ôÜ ìÝóá ôïˆ 19ïõ ásþíá, ãéÜ äÝ ôßò Cëëåò
ìïíïèåúóôéêÝò èñçóêåråò — êáß êõñßùò ãéÜ ôü
’ÉóëÜì — Aðü ôÜ ôÝëç ôïˆ ðñïçãïýìåíïõ ásþ-
íá, ìÝ Aðïêïñýöùóç ôÞí Tðï÷Þ ìáò.
I I I
’Áñ÷éêÜ _ Vííïéá, ‚ íåùôåñéóìüò, TêöñÜæåé
ôÞí ôÜóç ðñïóáñìïã\ò óôßò AðáéôÞóåéò ñáãäáß-
ùí ðïëéôéóôéê™í êáß säåïëïãéê™í Tîåëßîåùí, êáß
âÝâáéá ôüí Aíôßðïäá ôïˆ öïíôáìåíôáëéóìïˆ. ÔÜ
äýï öáéíüìåíá Têðñïóùðïˆí ìéÜ äéáëåêôéêÞ Aí-
ôßèåóç, ðïý ëïãéêÜ ‚äçãår óÝ äõíáìéêÝò UôåñïãÝ-
íåéåò. ÌÝ Cëëá ëüãéá, Têår ðïý ‚ íåùôåñéóìüò Tì-
öáíßæåôáé ›ò Tðéôáêôéêü áuôçìá êáß Aíáãêáéü-
ôçôá, Vñ÷åôáé ›ò AðÜíôçóç êáß Aíôßäñáóç _ ãÝ-
íåóç êáß _ ñáãäáßá AíÜðôõîç ôïˆ öïíôáìåíôáëé-
óìïˆ. ’Áðü ôü óçìårï á‰ôü Añ÷ßæåé íÜ ãßíåôáé óá-
öÞò _ TóùôåñéêÞ óõíÜöåéá ô™í äýï ìåãåè™í.
ÂÝâáéá ït ðéÝóåéò ãéÜ ôÞ ãÝíåóç ôïˆ íåùôå-
ñéóìïˆ äÝí Têäçëþíïíôáé ðÜíôïôå ìÝ ôüí uäéï ôñü-
ðï. ÌéÜ ãíùóôÞ ôõðïëïãßá, ðïý Šðïóôçñß÷ôçêå
óôßò Añ÷Ýò ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ '60, ðñïûðïèÝôåé
ðñïôåñáéüôçôåò ðïý óõíäÝïíôáé ìÝ ôüí ôýðï ôïˆ
ðïëéôéóìïˆ, ôü åyäïò ô\ò èñçóêåßáò, ôü ïsêïíïìé-
êü óýóôçìá, ôüí ôýðï ô\ò ïsêïãåíåéáê\ò ñãÜ-
íùóçò êáß ôÝëïò ôÞí ðëçñïöüñçóç óÝ ó÷Ýóç ìÝ
ôÞ ÷ñÞóç ô™í media. ÄçëáäÞ, Têår ðïý ‚ öéëå-
ëåõèåñéóìüò äÝí ôõðïðïéår AóöõêôéêÝò êïéíùíéêÝò
ó÷Ýóåéò, ‚ íåùôåñéóìüò V÷åé ðåñéóóüôåñåò äõíá-
ôüôçôåò Vêöñáóçò êáß Tîåëéêôéê\ò ñï\ò. ’Áíôß-
èåôá, Têår ðïý _ óõíôçñçôéêüôçôá êáß ‚ óåâá-
óìüò ô\ò ðáñÜäïóçò, ìÝóù ôïˆ Tèéìéêïˆ äéêáßïõ
ðïëéôïãñáöÞèçêáí ›ò èåìåëéþäç óôïé÷årá, Aðá-
ñáßôçôá ãéÜ ôÞí Tðéâßùóç ô\ò Tèíéê\ò êïéíüôç-
ôáò, ‚ íåùôåñéóìüò Aíôéìåôùðßæåôáé ìÝ Tðéöýëá-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
îç êáß êá÷õðïøßá. ‘Ç ðáñïõóßá ôïˆ Tèíéêéóôéêïˆ
óôïé÷åßïõ ðñÝðåé íÜ Têôéìçèår ìÝ säéáßôåñç óïâá-
ñüôçôá, Aöïˆ êáôÜ ôÞí Vñåõíá V÷åé äéáðéóôùèår
…ôé, Tí™ óôÞí TèíéêÞ ìçôñüðïëç ëåéôïõñãår êõ-
ñßùò UïñôïëïãéêÜ a Vóôù …ôáí ŠðÜñ÷ïõí Vîùèåí
AðåéëÝò, óôÞ ìåôáíÜóôåõóç ìåôáâÜëëåôáé óÝ äõ-
íáìéêü ðáñÜãïíôá êïéíùíéê\ò óõóðåßñùóçò êáß
uóùò óôÞí ðéü óçìáíôéêÞ ásôßá ãéÜ ôÞí ŠðÝñâá-
óç ôïˆ Aðïìïíùôéóìïˆ êáß ô\ò ìïíáîé@ò ôïˆ «îÝ-
íïõ».
Åsäéêüôåñá ìÝ ôü ðñüâëçìá ôïˆ íåùôåñéóìïˆ
Aó÷ïëÞèçêå ‚ ãíùóôüò êïéíùíéïëüãïò W. Her-
berg1, ðïý ðñïóðÜèçóå íÜ óõíäÝóåé ôÞí TìöÜíé-
óÞ ôïõ ìÝ ôÞí Tðßäñáóç ðïëéôéóôéê™í ðñïôýðùí
ðÜíù óÝ ðáñáäïóéáêÝò èñçóêåõôéêÝò ðåðïéèÞ-
óåéò. ‘Ç ó÷Ýóç ô™í óôïé÷åßùí á‰ô™í Aðïêô@
óõã÷ñïíéêü ÷áñáêôÞñá, …ôáí _ ðïëéôéóôéêÞ Vîáñ-
óç äçìéïõñãår AíáðÜíôçôá TñùôÞìáôá óôÞ èñç-
óêåõôéêÞ ðßóôç. ÓÝ ôÝôïéåò óôéãìÝò ðñáãìáôï-
ðïéïˆíôáé èñçóêåõôéêÜ Eëìáôá, ðïý ìáñôõñïˆí
ôÞí ðáñîç Aäõíáìßáò óôÞ óõìðüñåõóç a ôÞ
óõëëåéôïõñãßá ôïˆ ðáñáäïóéáêïˆ èñçóêåõôéêïˆ
÷þñïõ ìÝ ôü ðáñÜëëçëü ôïõ, AëëÜ äõíáìéêÜ T-
îåëéóóüìåíï, ðïëéôéóôéêü Tðßðåäï. Öáéíüìåíá á‰-
ôïˆ ôïˆ åuäïõò åyíáé ït óýã÷ñïíåò átñÝóåéò, ðïý
óõíÞèùò äÝ äéáèÝôïõí óôïé÷årá TîÜñôçóçò a óõ-
íÝ÷åéáò Aðü êÜðïéá tóôïñéêÞ èñçóêåõôéêÞ ðïñåßá
AëëÜ TêöñÜæïíôáé ›ò «èñçóêåõôéêÜ Eëìáôá».
Ït ðáñáôçñÞóåéò ôïˆ W. Herberg AíáöÝñïí-
ôáé óôÞ óõíÜíôçóç êÜðïéùí ðáñáäïóéáê™í sïõ-
äáéï÷ñéóôéáíéê™í ‚ìÜäùí êáß ìéêñ™í, èåïëïãéêÜ
Aêñáßùí, ðñïôåóôáíôéê™í êýêëùí, ðïý ìåôáöÝñ-
èçêáí ›ò ìåôáíáóôåõôéêü ñåˆìá, ìÝ ôßò ðïëéôé-
óôéêÝò TêñÞîåéò ô\ò Aìåñéêáíéê\ò ðëïõñáëé-
óôéê\ò êïéíùíßáò. ‘Ç óõíÜíôçóç Têåßíç åy÷å ›ò
AðïôåëÝóìáôá ìéÜ Aíáìåíüìåíç Vîáñóç ôïˆ óõí-
ôçñçôéóìïˆ a êÜðïéï èñçóêåõôéêü Eëìá. ÓôÞí
ðñþôç ðåñßðôùóç óõíÝâáëáí, ðáñÜëëçëá êáß
ôáõôü÷ñïíá ìÝ ôïýò èñçóêåõôéêïýò, ït Tèíïöõëå-
ôéêïß ðáñÜãïíôåò, ðïý AíáöÝñáìå ðéü ðñßí, óôÞí
ðñïïðôéêÞ Tðéâßùóçò Aðü ôÞí AðåéëÞ Uíüò èñç-
óêåõôéêïˆ êáß Tèíïöõëåôéêïˆ óõãêñçôéóìïˆ. Ôü
êëáóóéêü AðïôÝëåóìá óôÞí ðåñßðôùóç á‰ôÞ e-
ôáí _ á‰óôçñÞ ðñïóÞëùóç óôßò èñçóêåõôéêÝò
êáß TèíéêÝò ðáñáäüóåéò.
´Ïìùò …ëá á‰ôÜ, åsäéêÜ óôüí ásþíá ìáò, u-
ó÷õóáí ãéÜ ôÞí ðñþôç a Vóôù êáß ôÞ äåýôåñç
ãåíéÜ ô™í ìåôáíáóô™í. ‘Ç ôñßôç ãåíéÜ, ðïý aäç
Cñ÷éóå íÜ Aðïìáêñýíåôáé Aðü ôÞ æùíôáíÞ, âéù-
ìáôéêÞ ìíÞìç ô™í ðÜóçò öýóåùò ðáñáäüóåùí
êáß ìåãÜëùóå êáôÜ ôü cìéóõ êÜôù Aðü ôÞí ðß-
åóç ìé@ò ðïëõåðßðåäçò Têêïóìßêåõóçò, ëïãéêï-
ùì á
ö é Ý ñ 25
’Á
ðïßçóå êáß ôÞí TèíéêÞ ìçôñïðïëéôéêÞ säÝá, Aöïˆ
ãåííÞèçêå êáß ìåãÜëùóå óÝ íÝá ðáôñßäá, AëëÜ
êáß ôÞ èñçóêåõôéêÞ ðßóôç ìÝ ôßò säéáéôåñüôçôÝò
ôçò, äçëáäÞ ôÞ äïãìáôéêÞ, tóôïñéêÞ, êáíïíéêÞ,
^èéêÞ êáß ëåéôïõñãéêÞ ôçò ôáõôüôçôá. Ôü ôåëé-
êü ÷ôýðçìá eñèå ìÝ ôïýò ìéêôïýò ãÜìïõò, ðïý
TðÝâáëáí ìéÜ TðéðëÝïí óõãêñçôéóôéêÞ ðßåóç, ìÝ
öõóéêÜ íÝåò Têäçëþóåéò íåùôåñéóìïˆ. ÓôÞ äåý-
ôåñç ðåñßðôùóç ôü «Eëìá» åuôå Aðïêüðçêå ‚-
ñéóôéêÜ Aðü ôÞ èñçóêåõôéêÞ ôïõ AíáöïñÜ åuôå Š-
ðïâßâáóå ôÞ óçìáóßá ô™í èåìåëéùä™í äïãìá-
ôéê™í Añ÷™í ô\ò Añ÷éê\ò èñçóêåõôéê\ò ôïõ ðá-
ñÜäïóçò.
ÐÝñá Aðü ôßò ðñïóåããßóåéò ôïˆ íåùôåñéóìïˆ,
óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôü ìåôáíáóôåõôéêü ñåˆìá êáß ôßò
äõôéêÝò ðëïõñáëéóôéêÝò êïéíùíßåò, ŠðÜñ÷åé êáß _
å‰ñýôåñç TêôßìçóÞ ôïõ ›ò ìåãÝèïõò, ðïý óõíäÝ-
åôáé óôåíÜ ìÝ ôÞí á‰ôïíüçôç TîÝëéîç ôïˆ ðïëé-
ôéóìïˆ êáß ìÜëéóôá óôßò íÝåò ïsêïõìåíéêÝò êáß
ðáãêüóìéåò äéáóôÜóåéò ôïõ. ²Çäç, Têôéìþíôáò
óôü óýíïëü ôïõò ôßò ðïëéôéóìéêÝò óõíÝðåéåò ô\ò
Âéïìç÷áíéê\ò ’ÅðáíÜóôáóçò, äéáðéóôþíïõìå
ìéÜ óåéñÜ «êáéíïôïìéê™í BëìÜôùí» óôÜ èåóìé-
êÜ ðëáßóéá, ãåãïíüò ðïý óõíäÝåôáé Cìåóá ìÝ ôÞí
êïéíùíßá ô\ò Aöèïíßáò, ôÞí êïéíùíßá ô\ò ðëçñï-
öïñßáò, ôÞí êïéíùíßá ô\ò Tëåýèåñçò äéáêßíçóçò
ô™í säå™í êáß âÝâáéá ôÞí êïéíùíßá ôïˆ äéáëüãïõ
óÝ …ëá ôÜ Tðßðåäá ô™í ãíþóåùí êáß ô™í ðåðïé-
èÞóåùí. Á‰ôÞ _ å‰÷Ýñåéá ðñïóåããßóåùí, ìÝ ôÞ
óõíáêüëïõèç å‰÷Ýñåéá ãíþìçò, ðáñÞãáãå å‰÷Ý-
ñåéá óõíýðáñîçò, öéëåëåõèåñéóìü, óõìâéâáóìïýò,
AðåëåõèÝñùóç, Aíï÷Ýò, AëëÜ êáß äéáöùíßåò, Aì-
öéóâçôÞóåéò, á‰ôïíïìÞóåéò, íÝåò TðéëïãÝò êáß íÝ-
åò èåóìéêÝò ðñïóáñìïãÝò, äçëáäÞ êßíçôñá êáß
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïˆ íåùôåñéóìïˆ.
I I I
’Áðü ôÞí ðëåõñÜ ôçò, TîÜëëïõ, _ ðáñáäï-
óéáñ÷ßá Têðñïóùðår ìßá ôÜóç ðñïóáíáôïëéóìïˆ
óôü ðáñåëèüí êáß ôßò Aîßåò ôïõ. ‘Ç ôÜóç á‰ôÞ
Šðáãïñåýåôáé Aðü Xíá áuóèçìá AóöÜëåéáò óôü
äïêéìáóìÝíï êáß âëÝðåé ìÝ öïâßá a Vóôù êáß T-
ðéöýëáîç êÜèå ôß ôü êáéíïýñãéï, ôü íÝï, ôü íåù-
ôåñéóôéêü. ‘Ç ðáñáäïóéáñ÷ßá åyíáé óõíÞèùò ìéÜ
Vëëïãá öéëÜñåóêç êáß ôõðïëáôñéêÞ ðñïóêüëëç-
óç óôÞí ðáñÜäïóç, ãé' á‰ôü êáß Aäõíáôår íÜ óõí-
äéáëå÷èår ìÝ ôüí íåùôåñéóìü, ðïý èåùñår AðåéëÞ
ôçò êáß AðåéëÞ ô\ò êáôåóôçìÝíçò èñçóêåõôéê\ò
ôÜîçò êáß å‰êïóìßáò. ÁsóèÜíåôáé ðëçñüôçôá
óôÞí säÝá ìé@ò AôáëÜíôåõôçò óõíÝ÷åéáò êáß A-
ãùíßá óôÞ óêÝøç ìé@ò ñéæïóðáóôéê\ò ìåôáññýè-
ìéóçò. ÄÝí Aðïññßðôåé ôÞí AíáíÝùóç AëëÜ ôÞ èÝ-
 ùì á
26
ö é Ý ñ
’Á
Ôü ÓåëéìéÝ ôæáìß, óôÞí ’Áäñéáíïýðïëç. ²Åñãï ôïˆ ÓéíÜí (êáôÜ ìßá Cðïøç, ôü êáëëßôåñü ôïõ).
ëåé …ôáí êáß …ðïõ äÝí ŠðÜñ÷ïõí Cëëåò TðéëïãÝò.
‘Ç ó÷Ýóç ôçò ìÝ ôüí öïíôáìåíôáëéóìü, ðáñ' …-
ôé èåùñÞèçêå AóáöÞò óôü ðáñåëèüí, åyíáé êáß ï‰-
óéáóôéêÞ êáß å‰äéÜêñéôç. Äéáêñßíåôáé Aðü Têår-
íïí, ãéÜ ôÞí aðéá êáß ì@ëëïí èåùñçôéêÞ ðñïóÞ-
ëùóÞ ôçò óôÞí ðáñÜäïóç êáß äÝí êáôáöåýãåé óÝ
äõíáìéêÝò Têäçëþóåéò ðñïâïë\ò ôçò ï‹ôå êáß ñÝ-
ðåé óôÞí ðñïóÝããéóç Tèíïöõëåôéê™í óôïé÷åßùí
ôïˆ ðáñåëèüíôïò ãéÜ ôÞ äçìéïõñãßá ìá÷çôéê™í -
Tîôñåìéóôéê™í ôýðùí èñçóêåõôéê\ò æù\ò. Åyíáé
êÜðïéåò öïñÝò ðïý _ ðáñáäïóéáñ÷ßá, óÝ Vîáñóç,
êáôÝëçîå óÝ öïíôáìåíôáëéóìü êáß Cëëïôå ðïý
öïíôáìåíôáëéóìüò, óÝ ìáñáóìü êáß ðáñáêìÞ,
ìåôáìïñöþèçêå óÝ ðáñáäïóéáñ÷ßá.
‘Ç ðáñáäïóéáñ÷ßá Tìöáíßæåôáé ìÝ ôßò uäéåò
ó÷åäüí ìïñöÝò óÝ …ëåò ôßò êïéíùíßåò ôïˆ ðëáíÞ-
ôç. Êáß óôßò äõôéêÝò êïéíùíßåò, AëëÜ êáß óôßò
TêêïóìéêåõìÝíåò a ðáñáäïóéáêÝò êïéíùíßåò ô\ò
’Áóßáò êáß ô\ò ’Áöñéê\ò, äéáôçñår ìéÜ óôáèåñÞ
ó÷Ýóç ìÝ ôü ãåíéêÜ Aðïäåêôü ðåñéå÷üìåíï ô\ò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðáñÜäïóçò, ÷ùñßò íÜ Añíårôáé ôÞí ðñüóëçøç
óôïé÷åßùí ðïý óÝâïíôáé ôÞí ðáñÜäïóç, AëëÜ ås-
óçãïˆíôáé, …ðùò óçìåéþèçêå, êáß ôÞí AíáíÝù-
óç ìÝ á‰ôïíüçôá êáß ðåéóôéêÜ Tðé÷åéñÞìáôá. ‘Ç
Vëëåéøç ë.÷. ôïˆ êáèáñïˆ êçñïˆ ô™í ìåëéóó™í
TðÝâáëå ôÞ ÷ñÞóç ô\ò óôåáôßíçò ƒ÷é ìüíï óôÞ
÷ñéóôéáíéêÞ, AëëÜ êáß óôßò ëáôñåråò ô™í Cëëùí
èñçóêåé™í. ÌÝ ôüí uäéï ôñüðï Vãéíå äåêôü óôïýò
íáïýò ôü ^ëåêôñéêü ñåˆìá êáß, ó' á‰ôÜ ôÜ sóëá-
ìéêÜ ôåìÝíç, ït ìåãáöùíéêÝò TãêáôáóôÜóåéò êáß
ôÜ ìáãíçôüöùíá. Ït êáéíïôïìßåò á‰ôÝò Vãéíáí A-
ðïäåêôÝò, ãéáôß êáôáíïÞèçêå _ AíáãêáéüôçôÜ
ôïõò. Ðáñ' …ëá á‰ôÜ _ ðáñáäïóéáñ÷ßá TëÜ÷éóôá
TðçñåÜæåôáé Aðü ôßò äõíáìéêÝò ðéÝóåéò ô\ò Tê-
êïóìßêåõóçò êáß óõíÞèùò öáßíåôáé …ôé ‚ ðñáã-
ìáôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò ðñïóäéïñßæåôáé êõñßùò
Aðü ôÞí ðáñáäïóéáêÞ ïsêïãåíåéáêÞ èñçóêåõôéêü-
ôçôá êáß ëéãüôåñï uóùò Aðü ôÞ óôåíÞ ó÷Ýóç ôçò
ìÝ óõãêåêñéìÝíï á‰óôçñü tåñáôårï a Tíäå÷ïìÝíùò
ìÝ êÜðïéïí ÷áñéóìáôéêü Têêëçóéáóôéêü _ãÝôç.

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Óôü êëßìá á‰ôü åyíáé âÝâáéï …ôé ôïíþíåôáé _
ðßóôç, ãßíåôáé ðéü óõíåéäçôÞ _ èñçóêåõôéêÞ æù-
Þ, ìåéþíåôáé _ Aðüêëéóç èñçóêåõôéêüôçôáò êáß
Têêëçóéáóôéêüôçôáò êáß ðáñåìðïäßæåôáé Aðïôå-
ëåóìáôéêÜ _ ðßåóç ôïˆ ìïíôåñíéóìïˆ. ²Ï÷é óðÜ-
íéá …ìùò ðáñáôçñïˆíôáé, êáß ìÜëéóôá Víôïíåò,
Têäçëþóåéò «Tëåã÷üìåíçò a êáôåõèõíüìåíçò
èñçóêåõôéêüôçôáò». ‘Ùò ãíùóôü, ôÝôïéåò Têäç-
ëþóåéò ðáñÜãïõí óõíÞèùò só÷õñÝò óõíáéóèçìá-
ôéêÝò TîáñôÞóåéò, ðïý ‚äçãïˆí óÝ èñçóêåõôéêÝò
‚ìáäïðïéÞóåéò ìÝ TðéöáíåéáêÜ ìá÷çôéêü ÷áñá-
êôÞñá AëëÜ säéïôåëårò ðñïèÝóåéò, ãåãïíüò ðïý A-
ðïêëåßåé öïíôáìåíôáëéóôéêÝò TêôñïðÝò. ÔÜ öáé-
íüìåíá á‰ôÜ ìðïñïˆí íÜ èåùñçèïˆí Aêñáråò ðá-
ñáäïóéáñ÷ßåò êáß âÝâáéá åyíáé ìüíï TîáéñÝóåéò êáß
ìÜëéóôá ìÝ ðåñéóôáóéáêü ÷áñáêôÞñá. ²Åñ÷ïíôáé
êáß ðáñÝñ÷ïíôáé ›ò ðåñéïäéêÜ óõìðôþìáôá Tóù-
ôåñéê™í êñßóåùí.
ÃåíéêÜ ðñÝðåé íÜ óçìåéþóïõìå …ôé _ ðáñá-
äïóéáñ÷ßá, Vîù Aðü Aêñáråò Têäçëþóåéò, Tìðß-
ðôåé óôü èåìéôü ðëáßóéï ô\ò èñçóêåõôéê\ò æù\ò
êáß uóùò Aðïôåëår ìéÜ ìåóüôçôá, ðïý Añíårôáé íÜ
Šðïêýøåé óôÞí ðñüêëçóç ô\ò Têêïóìßêåõóçò,
AëëÜ êáß äÝí ðáñáóýñåôáé Aðü ôüí èåïêñáôéêü
ðåéñáóìü ôïˆ öïíôáìåíôáëéóìïˆ, ðïý äéåêäéêår
ôÞí Aðüëõôç êõñéáñ÷ßá ôïˆ tåñïˆ ðÜíù óôü êï-
óìéêü.
I I I
‘Ï …ñïò «fundamentalist» êáèéåñþèçêå ôü
1920, ãéÜ íÜ Šðïäçëþóåé Têåßíïõò ðïý «êÜíïõí
Aãþíá ãéÜ ôÞí ŠðåñÜóðéóç ô™í èåìåëßùí» (doing
battle royal for the Fundamentals). ÌÜëéóôá ìÝ
ôüí ãåíéêü ôßôëï: The Fundamentals Têäüèçêå
äùäåêÜôïìç óõëëïãÞ ó÷åôéê™í ìåëåô™í, ðïý
ãñÜöôçêáí ôÞí ðåñßïäï 1910-1915 Aðü 64 ²Áã-
ãëïõò êáß ’Áìåñéêáíïýò ðáíåðéóôçìéáêïýò êáß t-
åñïêÞñõêåò. ‘Ç óõëëïãÞ Têåßíç êõêëïöüñçóå óÝ
ôñßá Uêáôïììýñéá óåéñÝò êáß óõíÝâáëå óôÞí wäñõ-
óç ô\ò World's Christian Fundamentals Asso-
ciation (1919), ðïý Têðñïóþðçóå Vêôïôå Tðßóç-
ìá ôü äõôéêü öïíôáìåíôáëéóìü. Öïíôáìåíôáëé-
óìüò, ëïéðüí, åyíáé _ êßíçóç ãéÜ ôÞí TðéóôñïöÞ
óôÜ èåìÝëéá, óôßò ñßæåò ô\ò èñçóêåõôéê\ò ðß-
óôçò.
‘Ç êáôáíüçóç ôïˆ öïíôáìåíôáëéóìïˆ óÞìå-
ñá åyíáé Xíá ðñüâëçìá säéáßôåñá óýíèåôï êáß ðï-
ëýðëïêï. ‘Ç ðïëõðëïêüôçôÜ ôïõ öåßëåôáé êõ-
ñßùò óôÜ äéáöïñåôéêÜ ásôÞìáôá, ìÝ ôÜ ‚ðïrá Tì-
öáíßæåôáé, êáß Tðßóçò óôßò äéáöïñÝò ðïý ÷áñá-
êôçñßæïõí ƒ÷é ìüíï ôÞí Añ÷éêÞ ðåñßïäï TìöÜíé-
óçò, óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôÞí Tðï÷Þ ìáò, AëëÜ êáß ôïýò
ùì á
ö é Ý ñ 27
’Á
ôýðïõò ôïˆ ÷ñéóôéáíéóìïˆ Aðü ôüí sóëáìéêü öïí-
ôáìåíôáëéóìü. ÊÜðïéåò ðñüóöáôåò Vñåõíåò Aðï-
ìüíùóáí êáß ðñïÝâáëáí ôÜ öõëåôéêÜ êáß Tèíéêé-
óôéêÜ ôïõ óôïé÷årá, ôÜ óõíÝäåóáí ìÝ só÷õñÝò s-
äåïëïãéêÝò TðéññïÝò êáß ŠðïóôÞñéîáí BðëïúêÜ …-
ôé óôßò êáôåõèýíóåéò á‰ôÝò êáß ìüíï ðñÝðåé íÜ A-
íáæçôÞóïõìå êáß ôßò ñßæåò êáß ôßò Tðéäéþîåéò ôïˆ
öïíôáìåíôáëéóìïˆ. ÓÝ Cëëåò ðåñéðôþóåéò, êáß
êõñßùò êÜôù Aðü ôÞí Tðßäñáóç ô™í tóôïñéê™í
óõíèçê™í ðïý ðñïêÜëåóáí ôÞí TìöÜíéóç, åsäéêÜ
ãéÜ ôüí ×ñéóôéáíéóìü, ôïˆ âéâëéêïˆ öïíôáìåíôá-
ëéóìïˆ, _ Vñåõíá ðåñéïñßóôçêå óÝ ëåðôÜ óçìårá
Uñìçíåßáò êáß äüãìáôïò, Aðïêëåßïíôáò ‚ëüôåëá
ôßò êïéíùíéêÝò, ðïëéôéóìéêÝò, ðïëéôéêÝò êáß Tèíï-
öõëåôéêÝò TîáñôÞóåéò ôïˆ öáéíïìÝíïõ.
Åyíáé ðñïöáíÝò …ôé ôÝôïéåò BðëïõóôåõôéêÝò
ðñïèÝóåéò TíäéáöÝñïíôáé íÜ Šðåñôïíßóïõí a íÜ
ðáñáóéùðÞóïõí êÜðïéá ìåãÝèç, ãåãïíüò ðïý äç-
ìéïõñãår óïâáñÝò TðéöõëÜîåéò ãéÜ ôÞí Aíôéêåéìå-
íéêüôçôá êáß ôßò ðñïèÝóåéò ô™í Tñåõíçô™í. ²Å-
ôóé Aðüøåéò, ðïý ôáýôéóáí ôü öáéíüìåíï ìÝ «Aí-
ôé-éìðåñéáëéóôéêÝò» êáß «AíôéáðïéêéïêñáôéêÝò
ðïëéôéêÝò», äÝí Aíôáðïêñßíïíôáé óôÞí ðñáãìáôé-
êÞ ôïõ ôáõôüôçôá. ÌÝ ôÝôïéåò Uñìçíåråò Aðï-
ðåéñÜèçêáí ‚ñéóìÝíïé êïéíùíéïëüãïé íÜ ásôéïëï-
ãÞóïõí ôÜ êßíçôñá ðïý ðñïêÜëåóáí óôü äéÜóôç-
ìá ôïˆ ìåóïðïëÝìïõ ôÞí TìöÜíéóç óôÞí ’Áìåñé-
êÞ ô\ò ìá÷çôéê\ò sóëáìéê\ò áwñåóçò ô™í Ìáý-
ñùí ÐáíèÞñùí, AëëÜ êáß ô™í Ìáýñùí ’Áìåñé-
êáí™í (Black Americans) ðïý äÝí åy÷áí ó÷Ýóç
ìÝ ôü ’ÉóëÜì, ãéáôß óôÞí ðëåéïøçößá ôïõò eóáí
×ñéóôéáíïß. ÖõóéêÜ ït Uñìçíåråò AñíÞèçêáí íÜ
äïˆí ôßò ðïëéôéóôéêÝò AðåéëÝò ðÜíù óôßò êëåéóôÝò
êïéíüôçôåò ô™í ìáýñùí êáß AíáæÞôçóáí ôÞí A-
öåôçñßá ô™í AíôéäñÜóåùí óôÞ ãíþóç ðïý ðëç-
ñïöïñÞèçêå ôÞí öõëåôéêÞ êáôáãùãÞ (ït Aöñéêá-
íéêÝò ñßæåò) êáß ôÞí TèíïöõëåôéêÞ ðåñéðÝôåéá ô\ò
‚ìçñßáò ôçò Aðü ôÞ äõôéêÞ ’ÁöñéêÞ óôü ÍÝï Êü-
óìï2.
Ït äéåõêñéíÞóåéò á‰ôÝò åyíáé Aíáãêáråò ãéÜ
ôÞí AðïöõãÞ Uíüò óöÜëìáôïò, ðïý ðÝñáóå óôÞí
Vñåõíá Aðü ôÞí Tðï÷Þ ô™í «óôñáôåõìÝíùí Tðé-
óôçì™í» êáß óÞìåñá äÝí ðñÝðåé íÜ TðáíáëáìâÜ-
íåôáé. ²Áò óçìåéùèår …ôé, Aðü ôÞí ðñþôç TðáöÞ
ôïˆ AðñïêáôÜëçðôïõ Tñåõíçô\ ìÝ ôüí öïíôáìåí-
ôáëéóìü, äéáðéóôþíåôáé ìéÜ ï‰óéáóôéêÞ ó÷Ýóç ìÝ
ôÞí Tðï÷Þ ôïõ êáß ìÝ ôßò äåäïìÝíåò êïéíùíßåò,
ìÝóá Aðü ôßò ‚ðïråò Aíáäýåôáé äñáìáôéêÜ ›ò Vê-
öñáóç Šãéïˆò ðñïâëçìáôéóìïˆ. Ôü öáéíüìåíï á‰-
ôü ìáñôõñår ôÞí ðáñîç ìé@ò Aãùíßáò ãéÜ ôÞ
öèïñÜ ðïý Šößóôáíôáé ìåãÝèç ôïˆ ðíåõìáôéêïˆ
÷þñïõ, ô\ò ðáñÜäïóçò, ô™í Aîé™í, ô\ò ðßóôçò
 ùì á
28
ö é Ý ñ
’Á
êáß åyíáé AíÜãêç íÜ Tðéôåëåóèår _ êÜèáñóç êáß
‚ Tðáíáðñïóáíáôïëéóìüò óôü á‰èåíôéêü, ìÝ ìéÜ
êáèïëéêÞ Aöýðíéóç. ‘Ç ðáñîç ðñïóäïêé™í Š-
ðÝñâáóçò ô\ò tóôïñéê\ò ñï\ò, ìÝ ìéÜ Tó÷áôïëï-
ãéêÞ ‚ëïêëÞñùóç, ìáñôõñår Tðßóçò ôÞí ðáñïõ-
óßá ÷éëéáóôéê™í ìýèùí, ðïý Cëëïôå ðáñáìÝíïõí
Aäéüñáôïé, ãéáôß äÝí å‰íïårôáé _ AöýðíéóÞ ôïõò
êáß Cëëïôå Têäçëþíïíôáé äõíáìéêÜ, äéåêäéêþí-
ôáò ðåäßï Tãêïóìéïêñáôéê™í TðéêñáôÞóåùí.
I I I
‘Ï ðéü óçìáíôéêüò ôýðïò öïíôáìåíôáëéóìïˆ
AíáöÝñåôáé óôü ’ÉóëÜì êáß óõíäÝåôáé ìÝ ôü âá-
óéêü êáè\êïí ô™í ðéóô™í ôïõ íÜ AíáëáìâÜíïõí
tåñü Aãþíá, ãéÜ íÜ AðïôñÝðïõí ôÞ íüèåõóç ôïˆ
ðåñéå÷ïìÝíïõ ô\ò ðßóôçò óôüí ’ÁëëÜ÷, íÜ Šðå-
ñáóðßæïíôáé ôÞí TèíïöõëåôéêÞ ôïõò Šðüóôáóç A-
ðü Tîùôåñéêïýò êáß Tóùôåñéêïýò êéíäýíïõò êáß íÜ
Aðïöáóßæïõí ôÞí ôéìùñßá ô™í Aðïóôáô™í _-
ãåô™í ôïõò. Ït ôñårò á‰ôÝò ëåðôïìÝñåéåò ôïˆ X-
êôïõ, óõãêåêñéìÝíá, ìåôáîý ô™í êáèçêüíôùí (‚-
ìïëïãßá ðßóôçò, ðñïóåõ÷Þ, Tëåçìïóýíç, íçóôåßá
êáß tåñü ðñïóêýíçìá) Aðïôåëïˆí ôü ðåñéå÷üìåíï
ôïˆ «Ôæé÷Üíô» (Jihad a Djihad a Gihad)3. Ït
óçìáóßåò ôïˆ …ñïõ êéíïˆíôáé óÝ äýï Tðßðåäá, ôü
Tóùôåñéêü (êáôáðïëÝìçóç ðáè™í, Tîåõãåíéóìüò
ô™í ^è™í, Aãþíáò ìÝ ôüí Uáõôü ìáò) êáß ôü T-
îùôåñéêü (äñÜóç ãéÜ ôÞí TðéâïëÞ ô\ò êõñéáñ÷ß-
áò ôïˆ ’ÉóëÜì, ôéìùñßá ô™í Aðßóôùí, ìá÷çôéêÞ
TîÜðëùóç ô\ò ðßóôçò). ÔÜ äýï Tðßðåäá åyíáé Aë-
ëçëÝíäåôá. Êáììßá TîùôåñéêÞ ìÜ÷ç äÝí êåñäßæå-
ôáé ÷ùñßò ìéÜ ðñïçãïýìåíç TóùôåñéêÞ êÜèáñóç
êáß ðíåõìáôéêÞ AíÜôáóç.
×ùñßò Cëëï, ‚ ìá÷çôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïˆ
ôæé÷Üíô Aíôéóôïé÷år óÝ óõãêåêñéìÝíåò ôå÷íéêÝò
ðïëÝìïõ, ìÝ ôÞ ÷ñÞóç ô\ò âßáò. ÐáñÜ ôáˆôá êáß
_ êïñáíéêÞ äéäáóêáëßá êáß _ ìåôáãåíÝóôåñç ðá-
ñÜäïóç äéåêäéêïˆí ôÞí Tðßôåõîç ô™í tåñ™í Tðéäé-
þîåùí êáß ìÝ åsñçíéêÜ ìÝóá, …ðùò ë.÷. ôÜ ëü-
ãéá, ôÜ Tðé÷åéñÞìáôá, ôßò Šðïó÷Ýóåéò, Aêüìç êáß
ôÜ ä™ñá. ´Ïìùò _ ÷ñÞóç ô\ò âßáò ðáñáìÝíåé ›ò
êõñßáñ÷ç TêäÞëùóç, êáß ìÜëéóôá óÝ êëßìá tåñü-
ôçôáò. ‘Ç TóùôåñéêÞ ó÷Ýóç ô™í äýï ìåãåè™í åy-
íáé äýóêïëï íÜ Uñìçíåõôår óôßò äéáóôÜóåéò ôïˆ
×ñéóôéáíéóìïˆ êáß ôïˆ ’Éïõäáúóìïˆ, ôÞí uäéá äÝ
ãíþìç V÷ïõí êáß äéáðñåðårò ìïõóïõëìÜíïé èåï-
ëüãïé4, ðïý äéáôåßíïíôáé …ôé ï‹ôå ‚ ÌùÜìåè ï‹-
ôå ôü ÊïñÜíéï, AëëÜ ï‹ôå êáß ôÜ Hadith (Ëüãéá
ôïˆ ðñïöÞôç óÝ ìåôáãåíÝóôåñåò óõëëïãÝò äéäá-
óêÜëùí) Šðïäåéêíýïõí ôÞí ‚ðïéáäÞðïôå ÷ñÞóç
ô\ò âßáò.
ÌéÜ ðñþôç tóôïñéêÞ Cðïøç öáßíåôáé …ôé îå-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êéí@ Aðü ðñáêôéêïýò ëüãïõò. ÌåôÜ ôÞ öõãÞ ôïˆ
ÌùÜìåè Aðü ôÞí ÌÝêêá óôÞ Ìåäßíá (’Åãßñá,
622 ì.×.) êáß ãéÜ ôÞí Tðéâßùóç ô\ò ìéêñ\ò êïé-
íüôçôáò, ‚ ðñïöÞôçò ñãÜíùóå TðéäñïìÝò Tíáí-
ôßïí ô™í êáñáâáíé™í êáß ô™í öåëÜ÷ùí ô\ò TñÞ-
ìïõ. ‘Ç ÷ñÞóç ô\ò âßáò TîáóöÜëéæå ôÜ óðÜíéá
óôÞí Vñçìï æùôéêÜ AãáèÜ, AëëÜ êáß ìåãÜëùíå
äéáñê™ò ôüí Añéèìü ô™í íÝùí ðéóô™í. ÌéÜ äåý-
ôåñç, ðéü ðéèáíÞ, ásôéïëüãçóç ‚äçãår óôïýò tå-
ñïäéêáóôÝò, ðïý TðÝâáëáí ôÞ ÷ñÞóç ô\ò âßáò ìÝ
äéÜöïñá ðñïó÷Þìáôá (uóùò êáß ãéÜ íÜ á‰îÞóïõí
ôÞí TðéññïÞ ôïõò) êáß ôÞí íïìéìïðïßçóáí ìÝ ôÞí
AðåéëÞ êõñþóåùí. ²Åôóé, _ Añ÷éêÞ ðñáêôéêÞ ‚-
äÞãçóå óôÞ ìåôáãåíÝóôåñç èåùñçôéêÞ óõóôçìá-
ôïðïßçóç, ðïý Vãéíå äéäáóêáëßá, êáß Aðü ôïýò
ðñþôïõò sóëáìéêïýò ás™íåò, ìÝ ôÞí ðáñÝìâáóç
ô™í tåñïäéêáóô™í, AðåôÝëåóå èåìåëéþäç Añ÷Þ
ôïˆ sóëáìéêïˆ íüìïõ.
´Åíá Cëëï óçìårï, ðïý ÷ñåéÜæåôáé Tðßóçò äé-
åõêñßíéóç, åyíáé _ TóùôåñéêÞ ó÷Ýóç AíÜìåóá óôÞ
èñçóêåõôéêÞ êáß ôÞí ðïëéôéêÞ êïéíùíßá. ÃéÜ ôÞí
sóëáìéêÞ ðßóôç åyíáé Aðüëõôá óáöÝò …ôé ‚ ðñï-
öÞôçò äÝí åyíáé BðëÜ ‚ êïìéóôÞò ô\ò âïýëçóçò
êáß ô\ò AðïêÜëõøçò ôïˆ Èåïˆ óôüí êüóìï, Aë-
ëÜ êáß ‚ _ãÝôçò ô\ò êïéíüôçôáò, ðïý AðïäÝ÷å-
ôáé ôÞí AðïêÜëõøç á‰ôÞ. Óõíåð™ò äÝí ŠðÜñ÷åé
äéÜêñéóç AíÜìåóá óôüí èårï êáß ôüí Aíèñþðéíï
íüìï, Aöïˆ _ èñçóêåõôéêÞ êïéíüôçôá åyíáé ôáõ-
ôü÷ñïíá êáß ðïëéôéêÞ, ìÝ á‰ôïíüçôç ŠðÝñâáóç
‚ðïéáóäÞðïôå Tèíïöõëåôéê\ò säéáéôåñüôçôáò.
ÓôÞ ëåðôïìÝñåéá á‰ôÞ êëåßíïíôáé ôÜ èåóìéêÜ …-
ñéá êáß ït ëåéôïõñãßåò ô™í sóëáìéê™í èåïêñáôé™í,
ðïý êáôÜ ôü ôæé÷Üíô èåùñïˆíôáé _ Vó÷áôç Tðé-
äßùîç ô™í tåñ™í ðïëÝìùí. ´Ïðïõ, ëïéðüí, êõ-
ñéáñ÷år ôü ’ÉóëÜì, Têår Tðéêñáôår ‚ sóëáìéêüò íü-
ìïò, äçëáäÞ _ åsñÞíç. ’Áíôßèåôá, ït tåñïß ðüëå-
ìïé TðéöõëÜóóïíôáé ãéÜ ôßò ìÞ sóëáìéêÝò ÷™ñåò,
êáß ôü ÷ñÝïò ô™í ðñáãìáôéê™í ðáä™í ôïˆ ’Áë-
ëÜ÷ åyíáé _ TðÝêôáóç ô\ò sóëáìéê\ò êõñéáñ÷ßáò
ó' á‰ôÝò. Ãé' á‰ôü ôü ôæé÷Üíô åyíáé Aðü ôÞ öý-
óç ôïõ Tîáãþãéìï åyäïò èñçóêåõôéêïˆ öáíáôé-
óìïˆ, ðïý AðïâëÝðåé óÝ ìéÜ Tó÷áôïëïãéêÞ sóëá-
ìéêÞ ‚ëïêëÞñùóç ìÝ Víôïíá óôïé÷årá èñçóêåõôé-
êï-ðïëéôéêïˆ ìåóóéáíéóìïˆ5.
Ït tóôïñéêÝò öÜóåéò, ìÝ ôÞí Aíôßóôïé÷ç ôõ-
ðïëïãéêÞ TìöÜíéóç ôïˆ ôæé÷Üíô, Aðïôåëïˆí óÞ-
ìåñá ðñïóöéëÝò èÝìá ðïëë™í ’ÁñÜâùí êáß äõ-
ôéê™í ìåëåôçô™í. ‘Ç ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá åyíáé
aäç ãêþäçò êáß êáèçìåñéíÜ ðñïóôßèåíôáé íÝåò
ìåëÝôåò. ´Ïìùò, ðñÝðåé íÜ óçìåéþóïõìå …ôé ït
ðñáãìáôéêÝò Têäçëþóåéò ôïˆ ôæé÷Üíô Tðéóçìáß-
íïíôáé ìáæéêÜ Aðü ôü 1973 êáß Tíôåˆèåí, …ôáí,

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
«ØåõôïðñïóêõíçôÞò äéþ÷íåôáé Aðü ôçí á‰ëÞ ôïˆ _ãåìüíá». Ìéêñïãñáößá Aðü ôßò ’Éíäßåò
(Añ÷Ýò ôïˆ 17ïõ ás™íá).
ìÝ AöïñìÞ ôÞí AñáâïúóñáçëéíÞ äéÝíåîç, Añ÷ßæåé
íÜ ìåéþíåôáé _ ïsêïíïìéêÞ êáß ðïëéôéêÞ TîÜñôç-
óç ô™í sóëáìéê™í êñáô™í Aðü ôßò Cëëïôå ìåãÜ-
ëåò äõôéêÝò AðïéêéïêñáôéêÝò äõíÜìåéò. ²Åôóé
óðÜæïõí ït tóôïñéêïß äåóìïß, ït óõììá÷ßåò êáß ït
TîáñôÞóåéò ôïˆ ðáñåëèüíôïò êáß Añ÷ßæïõí íÜ A-
íáäýïíôáé tóôïñéêÝò ðéêñßåò êáß T÷èñüôçôåò ðïý
Vêôïôå Aíáæçôïˆí têáíïðïßçóç.
ÔÜ ãåãïíüôá, ðïý óöñáãßæïõí ôÞí Aðáñ÷Þ
ôïˆ óýã÷ñïíïõ ôæé÷Üíô, óõíäÝïíôáé ìÝ Aðïóðá-
óìáôéêÝò ðñÜîåéò âßáò, …ðùò Aåñïðåéñáôåråò, êá-
ôáëÞøåéò ðëïßùí, âïìâéóôéêÝò TðéèÝóåéò, Aðáãù-
ãÝò êáß äïëïöïíßåò ðñïóþðùí, êáôáëÞøåéò îÝíùí
ðñåóâåé™í, ãêþäåéò AíôéäõôéêÝò äéáäçëþóåéò ìÝ
óõìâïëéêÝò êáß ðñáãìáôéêÝò âåâçëþóåéò a ðñï-
óâïëÝò îÝíùí èñçóêåõôéê™í êáß Tèíéê™í óõìâü-
ëùí. ‘Ç AíÜëçøç ô™í å‰èõí™í ãßíåôáé Aðü ìá-
÷çôéêÝò ‚ìÜäåò, ðïý êáôåõèýíïõí AèÝáôïé èñç-
óêåõôéêïß _ãÝôåò êáß ðñïâÜëëïõí ›ò äéêáéïëïãß-
åò åuôå ôÞ óõìðáñÜóôáóç óôüí Aãþíá ô™í Ðá-
ëáéóôéíßùí, åuôå AíôéóéùíéóôéêÜ ásóèÞìáôá, åuôå
AíôéäõôéêÞ ðéêñßá, åuôå Aêüìç êáß äõóöïñßá ãéÜ
ùì á
ö é Ý ñ 29
’Á
ðïëéôéêïýò _ãÝôåò ôïõò, ðïý Tíï÷ïðïéïˆíôáé ãéÜ
ôÞí AðïìÜêñõíóç ôïˆ ëáïˆ Aðü ôÞí á‰èåíôéêÞ
ðßóôç êáß ðáñÜäïóç ôïˆ ’ÉóëÜì.
Ôáõôü÷ñïíá äéáôõðþíïíôáé ásôÞìáôá Tðé-
óôñïö\ò óôÞí á‰èåíôéêÞ sóëáìéêÞ ðáñÜäïóç. ’Á-
ðïññßðôåôáé ‚ äõôéêüò ôñüðïò æù\ò, _ äõôéêÞ ^-
èéêÞ, _ äõôéêÞ Aìößåóç êé á‰ôÞ Aêüìç _ äõôéêÞ
äéáéôçôéêÞ säéáéôåñüôçôá. ÓÝ ‚ñéóìÝíåò ðåñéðôþ-
óåéò ‚ sóëáìéêüò íüìïò Aíôéêáèéóô@ âßáéá ðïëé-
ôåéáêÝò Aðüðåéñåò ðñïóáñìïã\ò óôü äéåèíÝò äß-
êáéï, Tí™ óÝ Tðßðåäï êïéíùíéêï-ïéêïíïìéê\ò ñ-
ãÜíùóçò êáôáäéêÜæåôáé Aðüëõôá ôü ìáñîéóôéêü
ðñüôõðï êáß ït ðáäïß ôïõ äéþêïíôáé ÷ùñßò Tëá-
öñõíôéêÜ. ÔÞí uäéá óôéãìÞ ôü êáôáðéåóìÝíï, A-
ðü ôÞí ðåñßïäï ô™í Aðïéêéïêñáôé™í, tåñáôårï A-
öõðíßæåôáé êáß äéåêäéêår ôü ñüëï ôïõ. ’Áðáéôår
ôÞí TðéóôñïöÞ óôÞ èñçóêåõôéêÞ ðáñÜäïóç, ãéÜ
íÜ só÷õñïðïéÞóåé ôÞí Tîïõóßá êáß ôü ãüçôñü ôïõ.
‘Ç TðéóôñïöÞ á‰ôÞ åyíáé ôáõôü÷ñïíá AðïóôñïöÞ
ô\ò Têêïóìßêåõóçò, ãé' á‰ôü êáß ït TðéôáãÝò ãéÜ
á‰óôçñüôåñç ^èéêÞ ðñïâÜëëïíôáé êáß ðÜëé Aðü
ôü tåñáôårï.
 ùì á
30
ö é Ý ñ
’Á
×áñáêôçñéóôéêÜ ãåãïíüôá á‰ô\ò ô\ò óõëëï-
ãéê\ò Aíôßäñáóçò åyíáé _ TðáíÜóôáóç ôïˆ óôñá-
ôçãïˆ Zia Ul-Haq, ôü 1977 óôü ÐáêéóôÜí, ðïý
AíÝôñåøå, ìÝ ôÞ âïÞèåéá ôïˆ sóëáìéêïˆ tåñáôåß-
ïõ, ôüí Zulfikar Ali Bhutto êáß TãêáôÝóôçóå óôü
’ÉóëáìáìðÜíô ôÞí ðñþôç èåïêñáôéêÞ äçìïêñá-
ôßá. Äýï ÷ñüíéá Añãüôåñá, ôü 1979, íÝá sóëáìé-
êÞ äçìïêñáôßá Tãêáèéäñýåôáé óôü ’ÉñÜí, ìåôÜ
ôÞí AðïðïìðÞ, ›ò AðïóôÜôç ô\ò ðßóôçò, ôïˆ
ÓÜ÷ç Muhammad Reza Pahlawi Aðü ôïýò öñïõ-
ñïýò ô\ò TðáíÜóôáóçò êáß ôü tåñáôårï ôïˆ ÷áñé-
óìáôéêïˆ ’ÁãéáôïëÜ÷ Khomeyni. Äýï ÷ñüíéá Añ-
ãüôåñá, ôü 1981, êáß ìÝ ôü uäéï ðñüó÷çìá, ït
’Áäåëöïß ÌïõóïõëìÜíïé äïëïöïíïˆí ôüí ðñüåäñï
ô\ò Ásãýðôïõ Anouar Saddat êáß TðáíáëáìâÜ-
íïõí ìåôÜ Aðü 12 ÷ñüíéá ôÞí uäéá Aðüðåéñá, å‰-
ôõ÷™ò Aíåðéôõ÷™ò, êáß Tíáíôßïí ôïˆ óçìåñéíïˆ
ðñïÝäñïõ Hosni Mubarrak, êáôÜ ôÞí TðßóêåøÞ
ôïõ óôÞí ’Áíôßò ’ÁìðÝìðá. ÓôÞí uäéá ëïãéêÞ Tí-
ôÜóóïíôáé ‚ âïìâáñäéóìüò ô\ò ðñåóâåßáò ô™í
Ç.Ð.Á. óôÞ Âçñõôôü êáß óôü ÊïõâÝéô ôü 1983,
_ äïëïöïíßá ôïˆ ÐñïÝäñïõ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ
ô™í Ç.Ð.Á. óôü Ëßâáíï Malcolm Kerr, ôü 1984
êáß Xíá ðë\èïò Cëëùí äïëïöïíé™í êáß ôñïìïêñá-
ôéê™í Têäçëþóåùí.
‘Ç ðñüóöáôç óôñáôçãéêÞ öáßíåôáé …ôé ìåôÝ-
âáëå ôÞí ðñáêôéêÞ ôïˆ ôæé÷Üíô êáß äñáóôçñéï-
ðïéårôáé óôÞ äéåêäßêçóç ô\ò Tîïõóßáò, ìÝ ìç÷á-
íéóìïýò ðïý ðñïùèïˆí ôÞ äçìéïõñãßá êáß äéåýñõí-
óç ðïëéôéê™í êïììÜôùí, ìÝ óáöÞ öïíôáìåíôá-
ëéóôéêÞ Aðüêëéóç. ’Áðü ôü 1973 óôü ’Áöãáíé-
óôÜí ït Ìïõôæá÷åíôßí (ìïõóïõëìÜíïé TðáíáóôÜ-
ôåò) Aãùíßæïíôáé êáôÜ ôïˆ êïììïõíéóôéêïˆ êá-
èåóô™ôïò. Ôü ìïíôÝëï ôïˆ ’ÉñÜí TîÜãåôáé Tðé-
ìåë™ò óôü Ëßâáíï êáß óôÜ «êáôå÷üìåíá» ìÝ ôÞí
ñãÜíùóç ×áììÜò, óôÞí ’Éïñäáíßá ìÝ ôÞí ’Éó-
ëáìéêÞ ’ÁðåëåõèåñùôéêÞ ’ÏñãÜíùóç, AëëÜ êáß
óôÞ Óõñßá êáß ôÜ ’ÅìéñÜôá Aèüñõâá, êáß åyíáé
ãíùóôü …ôé êáôåõèýíåé ôÞí tóôïñéêÞ ðïñåßá ôïˆ
ÓïõäÜí. ÓôÞí uäéá ðñïïðôéêÞ TíôÜóóåôáé ôü ’Áë-
ãåñéíü ’Éóëáìéêü ÌÝôùðï Óùôçñßáò, ït ’Áäåëöïß
ÌïõóïõëìÜíïé êáß êõñßùò _ ñãÜíùóç ÃêÜìáá
Cë ’Éóëáìßãéá ô\ò Ásãýðôïõ (Šðåýèõíç ãéÜ ôÞ
äïëïöïíéêÞ Tðßèåóç ô\ò 18çò ’Áðñéëßïõ 1996 T-
íáíôßïí ô™í ‘ÅëëÞíùí ôïõñéóô™í ìÝ 18 íåêñïýò
êáß 16 ôñáõìáôßåò), ôü êüììá ô\ò ʼnçìåñßáò
ôïˆ ’ÅñìðáêÜí óôÞí Ôïõñêßá, ðïý Tðéèõìår ôÞ
ìåôáôñïðÞ ô\ò ‘Áãßáò Óïößáò óÝ ôæáìß (êáß èå-
ùñårôáé ^èéêÜ Šðåýèõíï ãéÜ ôÞí ðñüóöáôç âïì-
âéóôéêÞ Aðüðåéñá Tíáíôßïí ôïˆ Ïsêïõìåíéêïˆ Ðá-
ôñéáñ÷åßïõ) êáß âÝâáéá ôü ìåóóéáíéêü …ñáìá ôïˆ
’Áëßá ’ÉæåôìðÝêïâéôò óôÞ Âïóíßá (Šðåõèýíïõ ãéÜ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôÞ óöáãÞ 19.500 ñèïäüîùí AìÜ÷ùí óÝ êôþ
÷ùñéÜ).
Ðßóù Aðü ôïýò êïììáôéêïýò ìç÷áíéóìïýò, ït
öáíáôéêïß ô\ò ´Åíùóçò ôïˆ ’Éóëáìéêïˆ Êüóìïõ
êáß ô\ò ’ÏñãÜíùóçò ô\ò ’Éóëáìéê\ò ÓõíÝëåõóçò
(ït äýï ìåãáëýôåñïé äééóëáìéêïß ñãáíéóìïß ìÝ X-
äñá ôÞ ÌÝêêá) AíáëáìâÜíïõí ÷ùñßò AíáóôïëÝò
äéðëùìáôéêÝò ðñùôïâïõëßåò êáß êéíçôïðïéïˆí ìÝ
ôüí ƒãêï êáß ôÞí TðéññïÞ ôïõò êÜèå äéåèíÞ ðá-
ñÜãïíôá ãéÜ ôÞí TîáóöÜëéóç ïsêïíïìéê™í ðüñùí,
óôñáôéùôéêïˆ êáß ðïëåìéêïˆ Šëéêïˆ êáß ãåíéêÜ
ðñïþèçóç ô™í sóëáìéê™í óõìöåñüíôùí. ²Åôóé ït
ôïðéêïß Tìöýëéïé ðüëåìïé óôÞí ðñþçí Ãéïõãêïó-
ëáâßá AðÝêôçóáí TèíïöõëåôéêÞ Šðüóôáóç, Aðü
ôÞ óôéãìÞ ðïý _ èñçóêåõôéêÞ ðßóôç AíÝëáâå íÜ
êáëýøåé ôÜ Aíýðáñêôá TèíïëïãéêÜ êåíÜ. ‘Ç äõ-
ôéêÞ ëïãéêÞ ôïˆ «äéáßñåé êáß âáóßëåõå» Šðçñåôår
ôÞí Aðëçóôßá Uíüò èñçóêåõôéêïˆ ‚ëïêëçñùôé-
óìïˆ, ÷ùñßò íÜ åyíáé óÝ èÝóç íÜ Aíôéëçöèår ôßò
AðåéëÝò, ðïý _ uäéá äçìéïõñãår ãéÜ ôü äéêü ôçò
á‹ñéï. ’Åä™ öáßíåôáé _ Aäõíáìßá êáß _ Cãíïéá
ô™í äõôéê™í íÜ êáôáíïÞóïõí ôßò ìáêñïúóôïñéêÝò
óõíÝðåéåò ôïˆ sóëáìéêïˆ öïíôáìåíôáëéóìïˆ.
I I I
Ït ðáñáðÜíù óýíôïìåò ðñïóåããßóåéò ãåíéêÜ
ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ öïíôáìåíôáëéóìïˆ, êáß åsäéêü-
ôåñá ôïˆ sóëáìéêïˆ ôïõ ôýðïõ, Aðïêáëýðôïõí
ôÞí ðñïïäåõôéêÞ TìöÜíéóç ìé@ò Aðåéë\ò, ðïý
ì@ëëïí Aäõíáôïˆí íÜ TëÝãîïõí ït óçìåñéíïß äéå-
èíårò ñãáíéóìïß åsñÞíçò êáß AóöÜëåéáò. Åyíáé
öáíåñü …ôé _ AðåéëÞ Aðïêô@ säéáßôåñç ôñáãéêü-
ôçôá, …ôáí _ TèíéêÞ ìíÞìç ô™í sóëáìéê™í ëá™í
ôñïöïäïôårôáé ìÝ ðéêñßåò êáß ìßóç ðïý öåßëïí-
ôáé óÝ ëÜèç, ðáñáëåßøåéò a TãêëçìáôéêÝò TíÝñ-
ãåéåò ô™í äõôéê™í ðñüò ôïýò ëáïýò á‰ôïýò.
‘Ç AíÜãêç Uíüò åsëéêñéíïˆò äéáëüãïõ åyíáé _
ìïíáäéêÞ äéÝîïäïò, ‚ äñüìïò ãéÜ ôÞí Aëëçëïãíù-
ñéìßá, ôÞ ãíþóç ô™í UôåñïôÞôùí êáß ôÞí Šðåñ-
âáóç ô™í Aôõ÷™í ðñïêáôáëÞøåùí. ÊÜðïéåò óõ-
íáíôÞóåéò ìïõóïõëìÜíùí êáß ñèïäüîùí èåïëü-
ãùí, ãéÜ ðñïóÝããéóç ðñïâëçìÜôùí êïéí\ò Aãù-
íßáò, …ðùò ôü ïsêïëïãéêü, ôÜ íáñêùôéêÜ, ‚ Aèåú-
óìüò êáß _ Têêïóìßêåõóç, öïñôßóôçêáí ìÝ Aëç-
óìüíçôåò Tìðåéñßåò, Aöïˆ …ôáí êáß …ðïõ ðñáã-
ìáôïðïéÞèçêáí åu÷áìå TêðëçêôéêÜ AðïôåëÝóìá-
ôá óÝ Têäçëþóåéò Aìïéâáéüôçôáò êáß å‰ãåí™í ás-
óèçìÜôùí. ‘Ç êïéíÞ âéâëéêÞ Aöåôçñßá ô\ò Ðá-
ëáé@ò ÄéáèÞêçò âïÞèçóå óôÞ èåïëïãéêÞ ðñïóÝã-
ãéóç êáß ðïëëÝò öïñÝò óôÞ äéáôýðùóç óõããåí™í
óõìðåñáóìÜôùí, ðáñÜ ôÞ äéáöïñåôéêÞ ðßóôç êáß
ôüí îå÷ùñéóôü ôñüðï óêÝøçò. ²Çäç, óÝ Xíá ÷ñü-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
íï, ôüí ’Ïêôþâñéï ôïˆ 1997 ðñïãñáììáôßæåôáé
AíÜëïãï óõíÝäéï óôÞí ’ÁèÞíá, ìÝ ñèüäïîåò êáß
sóëáìéêÝò óõììåôï÷Ýò êáß êåíôñéêü èÝìá ôÞí
êñßóç ô\ò óýã÷ñïíçò ïsêïãÝíåéáò. ÓÝ ìéêñü ÷ñï-
íéêü äéÜóôçìá (uóùò Añ÷Ýò ôïˆ 1998), Aíôßóôïé-
÷ï óõíÝäñéï ðñïôßèåôáé íÜ öéëïîåíÞóåé ôü Ðáíå-
ðéóôÞìéï ô\ò Ôå÷åñÜíçò.
Åyíáé AíÜãêç íÜ êáôáíïÞóïõìå ôüí sóëáìé-
êü êüóìï âÜóåé ôïˆ ðïëéôéóìïˆ êáß ô™í ëáúê™í
ôïõ ðáñáäüóåùí, ðïý ìïñöïðïéÞèçêáí ìÝóá óÝ
ìéÜ äéáöïñåôéêÞ Aðü ôüí ×ñéóôéáíéóìü èñçóêåßá,
ìÝ äéáöïñåôéêÞ Aíèñùðïëïãßá, êïóìïëïãßá êáß T-
ó÷áôïëïãßá. ²Çäç _ AíÜðôõîç ô™í sóëáìéê™í
óðïõä™í óôßò äõôéêÝò êïéíùíßåò åyíáé Xíá êáëü
ðñ™ôï â\ìá, ðïý …ìùò ÷ñåéÜæåôáé íÜ óõíïäåýå-
ôáé Aðü ôÞí Cëëç AíÜðôõîç ô™í ÷ñéóôéáíéê™í
óðïõä™í óôßò sóëáìéêÝò êïéíùíßåò. ÓÝ êÜðïéåò
sóëáìéêÝò ÷™ñåò Cñ÷éóå êé á‰ôü. ²Áò ìÞ ëçóìï-
íïˆìå …ôé ŠðÜñ÷ïõí óïâáñÜ Tìðüäéá êáß Xíá Aðü
á‰ôÜ, ‚ öáíáôéóìüò, V÷åé ‚ëüôåëá äéáöïñåôéêÜ
óôïé÷årá Aðü ôüí Aíôßóôïé÷ü ôïõ ÷ñéóôéáíéêü. ’Á-
êüìç, _ Vííïéá ô\ò ðßóôçò ëåéôïõñãår Aðüëõôá
êáß êõñéáñ÷éêÜ ðÜíù óôÞí Aíèñþðéíç ðáñîç,
ðïý ôåëéêÜ Têìçäåíßæåôáé ìðñïóôÜ óôÜ âáóéêÜ
êáèÞêïíôá êáß ðñïóöÝñåôáé ‚ëïêëçñùôéêÜ ãéÜ
ôü èñßáìâü ôçò. ’Åä™ _ Tëåõèåñßá Aðïêô@ ðåñé-
å÷üìåíï Cñíçóçò êáß _ ŠðïôáãÞ óôü èårï íüìï
ãßíåôáé ôü ìÝóï ãéÜ ôÞí ôåëéêÞ äéêáßùóç ô™í T-
êëåêô™í. ’ÅðéðëÝïí, _ tåñïêñáôéêÞ äïìÞ ôïˆ
’ÉóëÜì, ìÝ ôÞí ó÷åäüí AðïèåùìÝíç Tîïõóßá ôïˆ
tåñáôåßïõ, ëåéôïõñãår ›ò öýëáêáò êáß ôñïöïäü-
ôçò ô\ò ðáñÜäïóçò. Á‰ôÞ ôÞ äïìÞ äÝí ìðüñåóå
ðïôÝ íÜ AìöéóâçôÞóåé ï‹ôå _ TîÝëéîç, ï‹ôå _ äéá-
íüçóç, ï‹ôå êáß _ ãíþóç ôïˆ Aíôßóôïé÷ïõ öáéíï-
ìÝíïõ óôüí ÷ñéóôéáíéêü êüóìï. Ãé' á‰ôü êáß _ óõ-
íåêôéêÞ ásôßá ôïˆ sóëáìéêïˆ öïíôáìåíôáëéóìïˆ
eôáí êáß ðáñáìÝíåé ôü èåïêñáôéêü tåñáôårï ôïõ.
Ït óýíôïìåò á‰ôÝò ðáñáôçñÞóåéò ðÜíù óÝ X-
íá ôüóï Tðßêáéñï êáß êáßñéï ãéÜ ôÞí Tðï÷Þ ìáò
äéáèñçóêåéáêü, êïéíùíéêü êáß ðïëéôéóôéêü ðñü-
âëçìá Aðïêáëýðôïõí ðë\èïò åsäéê™í èåìÜôùí,
ùì á
ö é Ý ñ 31
’Á
ðïý Aðáéôïˆí ðåñáéôÝñù Vñåõíá êáß ðñïóÝããéóç.
’Åëðßæïõìå …ôé ït AöïñìÝò, ðïý äüèçêáí, èÜ ‚-
äçãÞóïõí óÝ ðëçñÝóôåñåò Aíáëýóåéò, íÝïõò äéá-
ëüãïõò, ìåßùóç ô™í AðïóôÜóåùí êáß AðïêáôÜ-
óôáóç óôáèåñ™í Aãáè™í ó÷Ýóåùí ìÝ ôüí sóëá-
ìéêü êüóìï. Åyíáé Xíá ÷ñÝïò AðÝíáíôé óôïýò A-
äéêï÷áìÝíïõò «Víèåí êáß Víèåí» íåêñïýò ôïˆ èñç-
óêåõôéêïˆ ðïëÝìïõ óôÞí ðñþçí Ãéïõãêïóëáâßá,
óôü Ëßâáíï, óôÞí Êýðñï, óôü ’ÉóñáÞë, óôÞí Ðá-
ëáéóôßíç, óôÞí Ôóåôóåíßá, óôÞí Ôïõñêßá, AëëÜ
êáß óôßò ãåíéÝò ðïý Vñ÷ïíôáé êáß äÝ èÜ ðñÝðåé íÜ
îáíáæÞóïõí AíÜëïãç öñßêç.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ËåðôïìÝñåéåò âë. óôü ãíùóôü Vñãï ôïõ: Protestant,
Catholic, Jew; an Essay in American Religious Sociolo-
gy, Garden City, New York 19602, óåë. 19 ê.U.
2. Ðëçñïöïñßåò ãéÜ ôÞí TîÝëéîç ô™í säåïëïãéê™í Aðü-
øåùí ðïý èåìåëßùóáí ãíùóôÜ öïíôáìåíôáëéóôéêÜ êéíÞìá-
ôá óôÞ Äýóç âë. Youssef M., Revolt against modernity:
Muslim Sealots and the West, Leiden 1985, óåë. 24 ê.U.
Ðñâë. Tðßóçò Mernissi, Fatima, Islam and Democracy:
Fear of the Modern World, ìåôÜöñ. Mary Jo Lakeland,
New Jersey 1992, óåë. 31-163.
3. ÃéÜ ôÞ óçìáóßá ôïˆ …ñïõ, ôÞ óýóôáóç êáß êáèéÝ-
ñùóÞ ôïõ, ôßò óýã÷ñïíåò TöáñìïãÝò, ôßò AðåéëÝò êáß ôßò
äéáãñáöüìåíåò ðñïïðôéêÝò âë. óôÞí åsäéêÞ ìåëÝôç ôïˆ Íé-
êïëáêÜêç ’Ç., ‘Ï tåñüò ðüëåìïò ôïˆ ’ÉóëÜì «Ôæé÷Üíô»,
Óýóôáóé - ÊáèéÝñùóé - Óýã÷ñïíåò TöáñìïãÝò ôïõ, Èåó-
óáëïíßêç 1989 êáß åsäéêüôåñá óåë. 13 ê.U. Ðñâë. Akhtar
S., A Faith for All Seasons, London 1991. Anerill L.J.,
Religious Right, Religious Wrong, Chicago 1989, …ðïõ
êáß ó÷åôéêÝò ðëçñïöïñßåò ãéÜ Aíôßóôïé÷åò êéíÞóåéò óôÞí
ʼnñþðç êáß ôßò ìÝóåò Ðïëéôåråò ô\ò ’Áìåñéê\ò. ÔÝëïò âë.
ôü ðïëý óçìáíôéêü Vñãï, ìÝ ðëÞñåéò êïéíùíéïëïãéêÝò Aíá-
ëýóåéò ôïˆ öáéíïìÝíïõ, ô\ò Mackey Sandra, Passion and
Politics: The Turbulent World of the Arabs, New York
1983.
4. Maulana Muhammad Ali, The religion of Islam,
Cairo (÷ùñßò ÷ñïíïëïãßá) óåë. 545, 546, 548, 551 ê.U.
Ðñâë. ÍéêïëáêÜêç ’Ç., ….ð., óåë. 13-17.
5. ËåðôïìÝñåéåò Aðü ôü ôåëéêü …ñáìá ôïˆ tåñïˆ ðïëÝ-
ìïõ, …ðùò Aêñéâ™ò ôü öáíôÜæïíôáé Tðþíõìïé AãùíéóôÝò
ôïõ, âë. ÍéêïëáêÜêç ’Ç., ….ð., óåë. 143-144.
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á
‘Ï óýã÷ñïíïò ìïõóïõëìáíéêüò êüóìïò
ÌÅÑÏÓ ÐÑÙÔÏ
ÐÑÏÓÅÃÃÉÓÅÉÓ ÔÏÕ ÉÓËÁÌ
Ìåèïäïëïãßá
Ðïˆ âñßóêåôáé ôü ’ÉóëÜì óÞìåñá; Йò ðñï-
óåããßæåôáé1; Á‰ôü åyíáé ôü êáôáðéåóôéêü Tñþôç-
ìá ðïý äçìéïõñãårôáé Að' ôüí ìåãÜëï Añéèìü ô™í
Têäüóåùí ãéÜ ôü ’ÉóëÜì.
ÓÞìåñá êáèßóôáôáé á‰ôïíüçôç _ TöáñìïãÞ,
óôÞ ìåëÝôç ôïˆ ’ÉóëÜì, ô™í ìåèüäùí êáß ô™í T-
ñùôçìÜôùí ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í ãéÜ äýï
ëüãïõò: ðñ™ôïí Xíåêá ô\ò ðñïüäïõ êáß ô\ò TîÝ-
ëéîÞò ôïõò, êáß äåýôåñïí Xíåêá ôïˆ å‹ñïõò ô™í s-
äåïëïãéê™í ðáñåìâÜóåùí óôü ’ÉóëÜì Að' ôÜ êá-
èåóô™ôá ô™í ìïõóïõëìáíéê™í êïéíùíé™í. ‘Ç T-
öáñìïãÞ …ìùò á‰ôÞ ðñÝðåé íÜ ãßíåé ìÝ ðïëý ðñï-
óï÷Þ êáß äß÷ùò ðñïêñïýóôéåò äéáèÝóåéò.
Ït ðïëéôéêïß TðéóôÞìïíåò, …ðùò êáß ït êïé-
íùíéïëüãïé, Tñåõíïˆí êáôÜ ôáêôÜ äéáóôÞìáôá ôÜ
äéÜöïñá ñåýìáôá ðïý ðñïêáëïˆí, Aìöéóâçôïˆí,
êáß Aðåéëïˆí ôÞí Tîïõóßá äéáöüñùí êáèåóôþôùí
ôïˆ ìïõóïõëìáíéêïˆ êüóìïõ. ÔÜ ðåñéóóüôåñá Að'
áõôÜ, ãéÜ íá TðéæÞóïõí, Šðï÷ñåþíïíôáé Šðåñèå-
ìáôßæïíôáò óôÞí AíáæÞôçóç ôïˆ ðëÝïí ðñïóïäï-
öüñïõ ôñüðïõ ô\ò säåïëïãéê\ò ÷ñÞóçò ôïˆ «só-
ëáìéêïˆ ðñïôýðïõ» êïéíùíßáò.
Ït Vñåõíåò á‰ôÝò óõ÷íÜ äéáôñÝ÷ïíôáé Að' ôÜ
Uî\ò ÷áñáêôçñéóôéêÜ: a Aðïôåëïˆí ìßá Tðéöá-
íåéáêÞ ðåñéãñáöÞ ôïˆ öáéíïìÝíïõ a Tîáíôëïˆíôáé
óÝ äïîáóôéêïýò ìíïõò ô™í Aîé™í ìé@ò èñçóêåß-
áò, ðïý Aðïìõèïðïßçóå ôÞ óçìáóßá êáß ôÞ äý-
íáìç ô™í óôñáôçãéê™í ó÷åäéáóì™í, ô™í ðñïåñ-
÷ïìÝíùí Að' ôÜ êÝíôñá ëÞøçò AðïöÜóåùí ô™í
ìåãÜëùí äõíÜìåùí ôïˆ äéåèíïˆò ðïëéôéêïˆ óõ-
óôÞìáôïò2. Ôï‰íáíôßïí, êáììéÜ Að' á‰ôÝò äÝí A-
ó÷ïëårôáé ìÝ ôÞ èåùñçôéêÞ AíÜëõóç ôïˆ êáèå-
óô™ôïò êáß ôïˆ ñüëïõ ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ öáéíï-
ìÝíïõ óôÞí êïéíùíßá3. ÊáôáâÜëëåôáé ìÜëéóôá
— ‘Ï Êùíóôáíôríïò ÐÜôåëïò ãåííÞèçêå óôÞí ’ÁëåîÜíäñåéá ô\ò Ásãýðôïõ ôü 1943. Óðïýäáóå Añ÷é-
êÜ óôÞ ÈåïëïãéêÞ Ó÷ïëÞ ô\ò ×Üëêçò êáß ìåôÜ óôü ÐáíåðéóôÞìéï ô\ò Louvain, …ðïõ Aíáãïñåý-
èçêå äéäÜêôùñ ‘Éóôïñéê™í ’Åðéóôçì™í. ÓÞìåñá åyíáé Tðßêïõñïò êáèçãçôÞò óôü ÐÜíôåéï Ðáíåðé-
óôÞìéï êáß ìÝëïò ô\ò Êåíôñéê\ò ’Åðéôñïð\ò ôïˆ Ðáãêïóìßïõ Óõìâïõëßïõ ’Åêêëçóé™í.
Êùíóôáíôríïò Ã. ÐÜôåëïò
ðñïóðÜèåéá, ó' á‰ôÞ ôÞ óýã÷ñïíç öéëïëïãéêÞ
ðáñáãùãÞ, íÜ ðåñé÷áñáêùèår ôü ’ÉóëÜì óôÜ …-
ñéá ìé@ò óôåí\ò ÷ñïíïëïãéê\ò ðåñéüäïõ, êáß íÜ
ðåñéïñéóèår ìüíï óôÞí ðïëéôéêÞ êïéíùíßá, óôÞí
ðïëéôéóôéêÞ êáß ôÞí säåïëïãéêÞ óöárñá. ’Åí™ ôü
öáéíüìåíï á‰ôü ðáñáðÝìðåé óôÞí ðñïïðôéêÞ ô\ò
ìáêñï-éóôïñéê\ò Vñåõíáò, óôÞ ìåëÝôç ôïˆ óõì-
âïëéêïˆ ÷þñïõ, óôßò AíèñùðïëïãéêÝò äïìÝò ôïˆ
öáíôáóéþäïõò, óôÞ äéáìüñöùóç Tííïé™í Að' ôßò
Tðéðôþóåéò ôïˆ èåïëïãéêïˆ Tðß ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ
ëüãïõ, êáß Tí ôÝëåé óôßò Tðéðôþóåéò ôïˆ säåïëï-
ãéêïˆ ëüãïõ Tðß ô\ò ëáúê\ò èñçóêåõôéê\ò å‰óå-
âåßáò4.
ÔÜ äåäïìÝíá á‰ôÜ Aðïôåëïˆí ãéÜ ôÞ ìåèïäï-
ëïãßá ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í ôåñÜóôéá ðñï-
âëÞìáôá. Êé Tí™ óÞìåñá åyíáé TììÝóùò óõíäå-
äåìÝíá ìåôáîý ôïõò, ìåèïäïëïãéê™ò ìÝ÷ñé óÞìå-
ñá Tñåõí™íôáé ìÝ ôñüðï Aðïóðáóìáôéêü êáß îå-
÷ùñéóôÜ ôü Xíá Að' ôü Cëëï. ÓôÞí ðñÜîç …ìùò
ô\ò ðßóôåùò ðïý Tãåßñåé ôüí AãùíéóôÞ, Tíéó÷ýåé
ôüí ðéóôü, ðïý ôñÝöåé ìÝ Tëðßäåò ôÜ êáôáðéåóìÝ-
íá êïéíùíéêÜ óýíïëá, Xôïéìá ãéÜ ôÞí ŠðÝñôáôç
èõóßá, …ëá áõôÜ åyíáé AíáðïóðÜóôùò óõíäåäåìÝ-
íá ìåôáîý ôïõò. ÔÜ ðñïáíáöåñèÝíôá äåäïìÝíá
óõíçãïñïˆí óôÞí Tðáíáèåþñçóç ôïˆ èñçóêåõôé-
êïˆ öáéíïìÝíïõ Šðü ôü ö™ò ô™í ðñïóöÜôùí Tì-
ðåéñé™í, ðñïåñ÷ïìÝíùí Að' ôßò ŠðåñâïëÝò êáß ôÜ
…ñéá ô\ò Têêïóìßêåõóçò ô\ò êïéíùíßáò, ôïýò ëï-
ãïêñáôéêïýò êáß èåôéêéóôéêïýò ðåñéïñéóìïýò ðïý
TðéâëÞèçêáí Tðß ô™í èñçóêåé™í Að' ôü ôÝëïò ôïˆ
18ïõ ásþíá, Að' ôÞ äõíáôüôçôá Tìðáéãìïˆ êáß
TîáðÜôçóçò ðïý ìðïñår íÜ ðñïóöÝñåé êÜèå èñç-
óêåßá óôïýò ó÷åäéáóôÝò ô\ò ðïëéôéê\ò æù\ò êáß
ôïýò tåñùìÝíïõò.
´Ïôáí Tñåõíïˆìå Tðß ô™í êïéíùíéê™í óõíü-
ëùí ðïý ŠðÜãïíôáé óôüí ÷™ñï ôïˆ ’ÉóëÜì (Dar-
al-Islam), äÝí ìðïñïˆìå íÜ ðáñáèåùñÞóïõìå a í'
AãíïÞóïõìå ôÞ èñçóêåõôéêÞ äéÜóôáóç. ’ÅðéðëÝïí
ôßðïôå ôü Aîéüëïãï äÝí äýíáôáé íÜ óçìåéùèår ãéÜ

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôü sóëáìéêü äåäïìÝíï, äß÷ùò ðáñáðïìðÞ óôÞí
êïéíùíßá ìÝóá óôÞí ‚ðïßá Tíóáñêþíåôáé, êéíår-
ôáé êáß Tîåëßóóåôáé. Ït ðáñáôçñÞóåéò á‰ôÝò êáß-
ôïé êïéíüôõðåò, V÷ïõí ôÞ óçìáóßá ôïõò, äéüôé
óõíäÝïíôáé ìÝ ìåèïäïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïý äÝí
V÷ïõí åñåé ìÝ÷ñé óÞìåñá ôÞí ‚ëïêëçñùìÝíç Aí-
ôéìåôþðéóÞ ôïõò. ²Ç ð.÷. ôïíßæåôáé …ôé ôü ’Éó-
ëÜì V÷åé ôÞí säéïññõèìßá ô\ò ôáýôéóçò ôïˆ ðíåõ-
ìáôéêïˆ êáß ôïˆ êïóìéêïˆ óôïé÷åßïõ, äçë. ôÞ
èñçóêåßá êáß ôü êñÜôïò, ìÝ÷ñé ôïˆ óçìåßïõ ô\ò
Aäõíáìßáò ôïˆ äéá÷ùñéóìïˆ ô™í äéáöüñùí êñá-
ôéê™í êáß èñçóêåõôéê™í èåóì™íÿ a äéáðéóôþíå-
ôáé …ôé ït ìïõóïõëìáíéêÝò êïéíùíßåò äÝí ðáñÞãá-
ãáí AðïôåëåóìáôéêÝò ðïëéôéóôéêÝò ‚ìÜäåò, ŠðÝñ
ô\ò Têêïóìßêåõóçò ô\ò êïéíùíßáò, ðïý èÜ Tðå-
ôýã÷áíáí ôÞí Šðïôßìçóç êáß ôÞí ðåñéèùñéïðïß-
çóç ô\ò èñçóêåßáò …ðùò óôÞ Äýóç. Êáß óôßò äýï
á‰ôÝò ðåñéðôþóåéò ôü âáóéêü óôïé÷årï åyíáé _ Š-
ðåñï÷Þ ôïˆ ’ÉóëÜì, ðïý äéáôÞñçóå óÝ ðñùôåýïí-
ôá ñüëï ôü èñçóêåõôéêü äåäïìÝíï, ðáñÜ _ Aðï-
ôåëåóìáôéêüôçò ô\ò íåþôåñçò êáß óýã÷ñïíçò
(äõôéê\ò) êïéíùíßáò, ðïý TðÝôõ÷å ôü äéá÷ùñéóìü
êñÜôïõò êáß èñçóêåßáò.
‘Ç óõæÞôçóç ãéÜ ôÞí Têêïóìßêåõóç ô\ò
êïéíùíßáò óôÞ Äýóç åyíáé ðÜíôá Tðßêáéñç5. ’É-
äéáéôÝñùò äÝ ôü ðïëéôéêï-êïéíùíéêü âÜñïò ôïˆ
’ÉóëÜì ðñïóäßäåé ìåãáëýôåñï âÜèïò óôÞ óõæÞ-
ôçóç Xíåêá ô\ò äïì\ò ôïõ, AëëÜ äÝí ðáñÝó÷å
Aêüìç ôÞí Aíáãêáßá ãéÜ ôü öáéíüìåíï Tðéóôç-
ìïíéêÞ Uñìçíåßá. Êé á‰ôü äéáðéóôþíåôáé ð.÷.
óôü óõãêåêñéìÝíï ðåäßï ôïˆ äéáëüãïõ ìåôáîý
×ñéóôéáíéóìïˆ êáß ’ÉóëÜì. ‘Ï äéÜëïãïò á‰ôüò
ìÝ÷ñé óÞìåñá, óÝ ãåíéêÝò ãñáììÝò, ÷áñáêôçñß-
æåôáé Að' ôÞí ðïëåìéêÞ ô\ò Aðïëïãßáò Cìõíá/T-
ðßèåóç êáß Að' ôßò äýï ðëåõñÝò6. ´Ïóïí Aöïñ@
óôÞí TêêïóìéêåõìÝíç êïéíùíßá, êáììéÜ óïâáñÞ
ðñïóðÜèåéá äÝí ìðïñår íÜ ñèïðïäÞóåé ìåôáîý
ô™í ðáä™í ôïõ, åuôå åyíáé ×ñéóôéáíïß åuôå ìïõ-
óïõëìÜíïé, …óï ït èÝóåéò êáß ô™í äýï ðáñáìÝ-
íïõí Aìåôáêßíçôåò óÝ säåïëïãéêÜ Tê ô™í ðñïôÝ-
ñùí äåäïìÝíá ãéÜ ôïýò ðñþôïõò êáß èñçóêåõôé-
êÜ ãéÜ ôïýò äåýôåñïõò. Ôü ðñüâëçìá ô\ò Têêï-
óìßêåõóçò Aðïôåëår ôÞ âÜóç Uíüò ðåäßïõ ãíþ-
óåùí ðïý äÝí Aöïñ@ ìüíï óôü ’ÉóëÜì. ´Ïëç _
‘Éóôïñßá ô™í ôñé™í ìïíïèåúóôéê™í èñçóêåé™í,
äçë. ôïˆ ’Éïõäáúóìïˆ, ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ êáß
ôïˆ ’ÉóëÜì, ðñÝðåé íÜ îáíáêïéôá÷èår óÝ ìéÜ äéÜ-
óôáóç êñéôéêÞ, ðïý èÜ V÷åé ›ò óçìårï Têêßíç-
óçò ôÞí TãêáôÜëåéøç ô™í Tê ô™í ðñïôÝñùí äå-
äïìÝíùí åuôå åyíáé èåïëïãéêÜ á‰ôÜ, åuôå säåïëï-
ãéêÜ. Á‰ôÞ _ ìÝèïäïò uóùò èÜ TðÝôñåðå ôÞí Aí-
ôéìåôþðéóç Aö' Uíüò ô™í óïâáñ™í êïéíùíéê™í
ùì á
ö é Ý ñ 33
’Á
êáôáóôÜóåùí ðïý äçìéïõñãÞèçêáí Að' á‰ôÝò
ôßò uäéåò ôßò èñçóêåråò, säéáéôÝñùò äÝ óÞìåñá,
ðïý ôü ðñüâëçìá ô\ò óõãêáôïßêçóÞò ôïõò êá-
èßóôáôáé îý, êáß Aö' UôÝñïõ Að' ôÞí ðñüêëç-
óç ôïýò ôåëåõôáßïõò ás™íåò ô\ò Tðéóôçìïíéê\ò
èåôéêéóôéê\ò ãíþóçò7. ‘Ç Cíéóç êáß äéáöïñåôé-
êÞ tóôïñéêÞ ðïñåßá ôüóï ô™í Añáâéê™í êáß ãå-
íéê™ò ìïõóïõëìáíéê™í êïéíùíé™í, …óï êáß ô™í
«÷ñéóôéáíéê™í» êáß êáôüðéí TêêïóìéêåõìÝíùí
äõôéê™í êñáô™í, êáèéóôïˆí ðïëý óõæçôÞóéìç ƒ-
÷é ìüíï ôÞ äçìéïõñãßá ô\ò åsêüíáò ðïý V÷åé ‚
Xíáò ãéÜ ôüí Cëëï, AëëÜ ôÞí uäéá ôÞí Uñìçíåßá
ôïˆ ’ÉóëÜì óôÞ Äýóç êáß ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ
óôüí ÷™ñï ôïˆ ’ÉóëÜì. Йò Aíôéìåôùðßæïíôáé
ôÜ Tìðüäéá ôÜ ðñïåñ÷üìåíá Að' ôÞí Aðïëïãç-
ôéêÞ óýãêñïõóç Tðßèåóç/ Cìõíá, a Að' ôßò Tíß-
ïôå Cãïíåò ó÷çìáôïðïéÞóåéò ôïˆ íåï-èåôéêéóìïˆ
ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í Töáñìïæüìåíåò óôÞ
èñçóêåßá, ðïý êáôÝóôç Xíá Bðëü Aíôéêåßìåíï A-
ðïóôåñçìÝíï ô\ò èñçóêåõôéê\ò ôïõ äéáóôÜóå-
ùò; ÌÝ ôÞí ðñïâëçìáôéêÞ á‰ôÞ äÝí Tðéäéþêå-
ôáé ï‹ôå _ íïóôáëãßá ôïˆ «AðïëåóèÝíôïò ðáñá-
äåßóïõ», ï‹ôå _ äïîïëïãßá ôïõ «AðåëåõèåñùìÝ-
íïõ» Aðü êÜèå èñçóêåõôéêÞ á‰ôáðÜôç Aíèñþ-
ðïõ. ’ÁëëÜ ôü îáíáêïßôáãìá Uíüò ðáëáéïˆ ðñï-
âëÞìáôïò, óôÞí Vñåõíá ôïˆ ‚ðïßïõ èÜ Tíóùìá-
ôùèïˆí êáß ôÜ ðïñßóìáôá Tð' á‰ôïˆ ô\ò óýã-
÷ñïíçò Vñåõíáò. ‘Õð' á‰ôÞ ôÞí ðñïïðôéêÞ ït
ôñårò ìïíïèåúóôéêÝò èñçóêåråò, äçë. ‚ ’Éïõäáú-
óìüò, ‚ ×ñéóôéáíéóìüò êáß ôü ’ÉóëÜì, uóùò äÝí
èCðñåðå íÜ èåùñïˆíôáé ›ò AíôáãùíéóôéêÝò ðá-
ñáëëáãÝò ô\ò «’ÁëÞèåéáò», ô\ò ‚ðïßáò _ êÜèå
ìßá æçëïöèüíùò äéáôçñår ôü ìïíïðþëéï, AëëÜ ‚-
äïß ðïý îåäéøïˆí ôßò äýï ásþíéåò Tðéèõìßåò ôïˆ
Aíèñþðïõ. ÔÞ íïóôáëãßá ôïõ Åyíáé êáß ôÞí T-
ðéèõìßá ô\ò ásùíéüôçôáò.
‘Ç AíÜäõóç Aêñéâ™ò ôïˆ ’ÉóëÜì, ›ò tóôï-
ñéê\ò äýíáìçò ðáãêïóìßïõ Tìâåëåßáò, ì@ò Tðé-
âÜëëåé Aêñéâ™ò ôÞí Šðï÷ñÝùóç íÜ îáíáåîåôÜ-
óïõìå ôÜ AíáöåñèÝíôá èÝìáôá, ðïý ït êïéíùíéêÝò
Tðéóô\ìåò óôÞ Äýóç ðñü ðïëëïˆ ôÜ åy÷áí èåù-
ñÞóåé ›ò ëÞîáíôá êáß ðåðåñáóìÝíá. ‘Ç Äýóç åy-
÷å ôü ìåãÜëï ðñïíüìéï Að' ôßò Añ÷Ýò ô™í íåù-
ôÝñùí ÷ñüíùí, êáß säéáéôÝñùò ôüí 19ï ásþíá, íÜ
äçìéïõñãÞóåé ôÝôïéá tóôïñéêÜ ñåýìáôá ðïý Cããé-
îáí …ëç ó÷åäüí ôÞí Aíèñùðüôçôá. ÔÜ ñåýìáôá
…ìùò á‰ôÜ, ðåñéïñéóìÝíá …ðùò åyíáé öõóéêü
óôïýò êáèáñ™ò äõôéêïýò ôñüðïõò óêÝøçò (Tèíé-
êïýò a êáß ðåñéöåñåéáêïýò), äÝí ìðüñåóáí íÜ
ðñáãìáôïðïéÞóïõí ôÞí Aíáãêáßá óÝ ðáãêüóìéï
Tðßðåäï óýíèåóç ðïý èÜ ôÜ óõíüäåõå óôÞí AíÜ
ôÞí Aíèñùðüôçôá ðïñåßá ôïõò.
 ùì á
34
ö é Ý ñ
’Á
×ñïíïëïãéêÜ äåäïìÝíá (1950-1986)
1. ’Áíåîáñôçóßá êñáô™í
1945 ’Éíäïíçóßá de facto. 1949 De jure
1946 Ëßâáíïò - ’Éïñäáíßá
1947 ÐáêéóôÜí
1949 Ëéâýç
1955 ÓïõäÜí
1956 Ìáñüêï, Ôõíçóßá
1957 Ìáëáéóßá
1958 ÃïõúíÝá
1960 Ìáõñéôáíßá, Íßãçñáò, ÓåíåãÜëç, Ìáëß, Ôüãêï
1962 ’Áëãåñßá, Âüñåéïò ‘ÕåìÝíç
1967 N. ‘ÕåìÝíç
1971 ÌðÜãêëá-ÍôÝò
2. ÓôñáôéùôéêÜ ðñáîéêïðÞìáôá êáß
TðáíáóôÜóåéò
1952 Áuãõðôïò. Ït «Tëåýèåñïé Aîéùìáôéêïß» Šðü ôüí
óôñáôçãü Muhamad Naguib Bey êáß ôüí Aí-
ôéóõíôáãìáôÜñ÷ç Gamal-Abd-al-Nasser êá-
ôáëáìâÜíïõí ôÞí Tîïõóßá êáß êáôáëýïõí ôÞ
âáóéëéêÞ äõíáóôåßá.
1958 ’ÉñÜê. Óôñáôéùôéêü ðñáîéêüðçìá Šðü ôüí
óôñáôçãü Abd-al-Karim-Kassem ðïý êáôÝ-
ëõóå ôÞ äõíáóôåßá ô™í Hachem.
1962 Â. ‘ÕåìÝíç. Óôñáôéùôéêü êßíçìá ðïý êáôÝëõ-
óå ôÞ äõíáóôåßá ô™í al-Badr.
1963 Óõñßá. Ôü êüììá Baath êáôáëáìâÜíåé äéÜ ôïˆ
óôñáôïˆ ôÞí Tîïõóßá.
1965 ’Áëãåñßá. ‘Ï Šðïõñãüò ²Áìõíáò óõíôáãìáôÜñ-
÷çò Boumédiéne êáèáéñår ôüí ðñüåäñï Ahmed
Ben Bella êáß êáôáëáìâÜíåé ôÞí Tîïõóßá.
1965-66 ’Éíäïíçóßá. ‘Ï óôñáôçãüò Souharto êáôá-
ëáìâÜíåé ôÞí Tîïõóßá êáß äçìéïõñãår ôÞí êõ-
âÝñíçóç ô\ò «íÝáò ôÜîåùò».
1968 ’ÉñÜê. ÌéÜ Cëëç ðôÝñõãá ôïˆ êüììáôïò al-
Bath êáôáëáìâÜíåé ôÞí Tîïõóßá Šðü ôüí óôñá-
ôçãü Hassan-al-Bakr êáß ôüí Saddam Hous-
sein.
1969 Ëéâýç. ‘Ï óõíôáãìáôÜñ÷çò Mouamar Qaddafi
êáôáëáìâÜíåé ôÞí Tîïõóßá.
ÓïõäÜí. ‘Ï óôñáôçãüò Gáfar Noumeiri êáôá-
ëáìâÜíåé ôÞí Tîïõóßá.
1971 ÓïõäÜí. ‘Ï uäéïò óôñáôçãüò Aíôéìåôùðßæåé T-
ðéôõ÷™ò êïììïõíéóôéêü ðñáîéêüðçìá.
1977 ÐáêéóôÜí. ‘Ï óôñáôçãüò Zia-al-Haqq êáôá-
ëáìâÜíåé ôÞí Tîïõóßá.
1978 ’ÁöãáíéóôÜí. ‘Ï êïììïõíéóôÞò Taraki êáôá-
ëáìâÜíåé äéÜ ôïˆ óôñáôïˆ ôÞí Tîïõóßá. ‘Ç A-
óôáèÞò TóùôåñéêÞ êáôÜóôáóç ôïˆ êáèåóô™-
ôïò ðñïêáëår ôüí ÄåêÝìâñéï ôïˆ 1979 ôÞ Óï-
âéåôéêÞ åsóâïëÞ.
1979 ’ÉñÜí. ‘Ï Ayatollah al Osman Sayed Ruhol-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
lah Mousavi Khomeini8 êáôáëáìâÜíåé ôÞí T-
îïõóßá óôÞí Ðåñóßá, ìåôÜ ôÞí êáôÜññåõóç ôïˆ
êáèåóô™ôïò ôïˆ ÓÜ÷ç.
1980 Ôïõñêßá (12 Óåðôåìâñßïõ). ‘Ï óôñáôçãüò
Kenan Evren êáôáëáìâÜíåé ôÞí Tîïõóßá óôÞí
Ôïõñêßá.
3. Ãåãïíüôá ìÝ äéåèí\ TìâÝëåéá.
1948 Äçìéïõñãßá ôïˆ êñÜôïõò ôïˆ ’ÉóñáÞë êáß ðü-
ëåìïò ìÝ ôÜ ãåéôïíéêÜ AñáâéêÜ êñÜôç.
1949 Äçìéïõñãßá óôü ÊÜéñï ìé@ò Šðçñåóßáò ãéÜ ôÞí
ðñïóÝããéóç ìåôáîý ìïõóïõëìÜíùí shia êáß
sunni9.
1951 Ðáëéíüñèùóç óôï Karachi (ÐáêéóôÜí) ôïˆ
Ðáíéóëáìéêïˆ ÊïãêñÝóïõ ô\ò ’ÉåñïõóáëÞì
(1931) ìÝ ôüí ôßôëï Ðáãêüóìéï Ìïõóïõëìá-
íéêü ÊïãêñÝóï.
1945 Äçìéïõñãßá óôü ÊÜéñï ôïˆ ’Áñáâéêïˆ ÓõíäÝ-
óìïõ.
1955 ÄéÜóêåøç ôïˆ Bandung (’Éíäïíçóßá). Ðñïâï-
ëÞ ôïˆ «ôñßôïõ êüóìïõ», …ðïõ ‚ ìïõóïõëìá-
íéêüò êüóìïò êáôáëáìâÜíåé ìéÜ óçìáíôéêÞ èÝ-
óç Xíåêá ôïˆ äçìïãñáöéêïˆ ôïõ âÜñïõò êáß ôïˆ
Añéèìïˆ ô™í êñáô™í. ‘Ç ãåùïðïëéôéêÞ èåþ-
ñçóç ô™í ìåôå÷üíôùí óôÞ äéÜóêåøç á‰ôÞ T-
êÜëõðôå ôüí ÷™ñï ìåôáîý Jakarta êáß ô\ò
Tanger óôüí ’Áôëáíôéêü ’Ùêåáíü.
1956 ’Åèíéêïðïßçóç Að' ôÞí Áuãõðôï ô\ò Äéþñõãáò
ôïˆ ÓïõÝæ. Óõììá÷ßá ìåôáîý Ãáëëßáò, ’Áã-
ãëßáò êáß ’ÉóñáÞë êáôÜ ô\ò Ásãýðôïõ êáß ôïˆ
ðñïÝäñïõ ÍÜóóåñ.
1957 ÄéÜóêåøç ôïˆ Brioni (Ãéïõãêïóëáâßá) ìåôáîý
Tito êáß Nasser, ðïý Aíáäåéêíýïíôáé, ìÝ ôüí
ðñùèõðïõñãü ô\ò ’Éíäßáò Nehrou, óÝ _ãÝôåò
ôïˆ êéíÞìáôïò ô™í Aäåóìåýôùí.
1958 ´Åíùóç Ásãýðôïõ êáß Óõñßáò Šðü ôü ƒíïìá
‘ÇíùìÝíç ’ÁñáâéêÞ Äçìïêñáôßá. ’Áñãüôåñá
ó' á‰ôÞ èÜ ðñïóôåèår ›ò óõíåñãáæïìÝíç _ Â.
‘ÕåìÝíç.
ÊïéíùíéêÜ êáß êáèåóôùôéêÜ ðñïâëÞìáôá óôüí
Ëßâáíï êáß ôÞí ’Éïñäáíßá. ’ÅðÝìâáóç, êáôü-
ðéí ðñïóêëÞóåùò ô™í ïsêåßùí êõâåñíÞóåùí,
ô™í Aìåñéêáíéê™í óôñáôåõìÜôùí óôüí ðñ™ôï
êáß ô™í Aããëéê™í óôÞ äåýôåñç.
1960 Äçìéïõñãßá ôïˆ ’Ïñãáíéóìïˆ ô™í êñáô™í ðïý
TîÜãïõí ðåôñÝëáéï (OPEP). Ðëåéïøçöïˆí ôÜ
ìïõóïõëìáíéêÜ êñÜôç.
1961 ‘Ç Áuãõðôïò Töáñìüæåé ôüí «Añáâéêü óïóéáëé-
óìü».
ÄéÜëõóç ô\ò ‘ÇíùìÝíçò ’Áñáâéê\ò Äçìïêñá-
ôßáò ìåôÜ Aðü ôü êßíçìá ô\ò Óõñßáò êáôÜ ô\ò
Ásãýðôïõ.
1962 Äçìéïõñãßá, óôÞí al-Makkah ô\ò Óáïõäéê\ò
’Áñáâßáò, ôïˆ Ðáãêïóìßïõ ’Éóëáìéêïˆ ÓõíäÝ-
óìïõ.

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
1963 Äçìéïõñãßá óôÞí Addis-Abeba ô\ò Ásèéïðßáò
ôïˆ ’Ïñãáíéóìïˆ ô\ò ’Áöñéêáíéê\ò ‘Åíüôçôáò.
1967 Äçìéïõñãßá ô\ò ’Éíäïíçóéáê\ò Šðçñåóßáò
«’ÉóëáìéêÞ ’ÁðïóôïëÞ».
Ðüëåìïò ô™í Xîé _ìåñ™í ìåôáîý ’ÉóñáÞë êáß
Ásãýðôïõ, Óõñßáò, ’Éïñäáíßáò. ’ÅäáöéêÞ TðÝ-
êôáóç ôïˆ ’ÉóñáÞë óÝ âÜñïò ô™í ôñé™í ðñïá-
íáöåñèåéó™í Añáâéê™í ÷ùñ™í êáß Víáñîç ô\ò
«Tèíéê\ò AðïãïÞôåõóçò» óôüí Añáâéêü êüóìï.
1969 ’ÉóëáìéêÞ äéÜóêåøç óôü Rabat ôïˆ Ìáñüêïõ.
Äçìéïõñãßá ôïˆ ñãáíéóìïˆ «’ÉóëáìéêÞ ÄéÜ-
óêåøç», ìÝ óêïðü ôÞí ðñïáãùãÞ ô\ò óõíåñ-
ãáóßáò ìåôáîý ô™í ìïõóïõëìáíééê™í êñáô™í.
Êýñéï ƒñãáíü ôçò åyíáé _ óýíïäïò ô™í âáóéëÝùí
êáß ðñïÝäñùí ô™í ìïõóïõëìáíéê™í êñáô™í. ‘Ç
Xäñá ôçò åŠñßóêåôáé óôÞ ÓáïõäéêÞ ’Áñáâßá,
äéüôé _ äõíáóôåßá ô™í Ibn Saoud èåùñårôáé ‚
ôïðïôçñçôÞò ô™í tåñ™í ôüðùí ôïˆ ’ÉóëÜì.
1970 ’Åìöýëéïò ðüëåìïò ìåôáîý ’Éïñäáíßáò êáß ôïˆ
’Ïñãáíéóìïˆ ãéÜ ôÞí ’ÁðåëåõèÝñùóç ô\ò Ðá-
ëáéóôßíçò. ²Åíáñîç TãêáôÜóôáóçò ô™í Ðá-
ëáéóôéíßùí óôü Ëßâáíï.
1971 ‘ÕðïãñáöÞ ÷Üñôáò Tíþóåùò ô™í Äçìïêñá-
ôé™í Óõñßáò, Ásãýðôïõ, Ëéâýçò. ÐïôÝ äÝí Š-
ëïðïéÞèçêå ôü …ñáìá á‰ôü.
1971 ÈÜíáôïò ôïˆ ðñïÝäñïõ ô\ò Ásãýðôïõ Gamal-
Abd-al-Nasser. ÄéÜäï÷ïò ‚ Muhammad
Anouar al-Sadat.
1973 Ðüëåìïò ôïˆ ’Ïêôùâñßïõ êáôÜ ôïˆ ’ÉóñáÞë
Að' ôÞí Áuãõðôï êáß ôÞ Óõñßá, ìÝ óõììåôï÷Þ
óôñáôåõìÜôùí êáß Aðü Cëëåò AñáâéêÝò ÷™ñåò.
Embargo ôïˆ Añáâéêïˆ ðåôñåëáßïõ êáôÜ ô\ò
Äýóçò, êáôáêüñõöç øùóç ô\ò ôéì\ò ôïˆ ðå-
ôñåëáßïõ.
1975 Äïëïöïíßá ôïˆ âáóéëÝùò ô\ò Óáïõäéê\ò ’Áñá-
âßáò al-Fayçal, ðïëåìßïõ ô™í Tèíéêéóôéê™í s-
äåïëïãé™í óôüí Añáâéêü ÷™ñï êáß Šðïóôçñé-
êôïˆ ô\ò ðñùôåýïõóáò êáô' á‰ôüí èÝóçò, óôü
’ÉóëÜì, ô\ò Ó. ’Áñáâßáò, …óï êáß ô\ò äõíá-
óôåßáò ô™í Ibn-Saoud.
1975 ²Åíáñîç ôïˆ Tìöõëßïõ ðïëÝìïõ óôüí Ëßâáíï
êáß TðÝìâáóç ôü 1976 ô\ò Óõñßáò.
1976 ÍÝá TèíéêÞ ÷Üñôá óôÞí ’Áëãåñßá. ’ÅíäõíÜìù-
óç ô\ò óïóéáëéóôéê\ò TðáíáóôÜóåùò.
1976 ²Åíôáóç ìåôáîý ’Áëãåñßáò êáß Ìáñüêïõ ãéÜ
ôüí Vëåã÷ï ô\ò Äõôéê\ò Óá÷Üñáò. ’ÅìöÜíéóç
ôïˆ ÐïëéóÜñéï.
1977 Ôáîßäé ôïˆ ðñïÝäñïõ ô\ò Ásãýðôïõ Sadat óôÞí
‘ÉåñïõóáëÞì.
1978 Óõìöùíßá ôïˆ Camp-David ìåôáîý Ç.Ð.Á. -
’ÉóñáÞë - Áéãýðôïõ, ìÝ ôÞí ‚ðïßá Aðïêáèß-
óôáíôáé äéðëùìáôéêÝò ó÷Ýóåéò ìåôáîý Ásãý-
ðôïõ êáß ’ÉóñáÞë, êáß _ Áuãõðôïò Tðáíáêô@
ôÞ ÷åñóüíçóï ôïˆ Óéí@, ðïý åy÷å AðùëÝóåé ôü
1976 óôüí ðüëåìï ô™í Xîé _ìåñ™í.
1979 ÊáôÜëçøç ôïˆ ìåãÜëïõ tåñïˆ ôåìÝíïõò ô\ò al-
ùì á
ö é Ý ñ 35
’Á
Makkah Aðü ìßá ‚ìÜäá Aíôéìá÷ïìÝíùí ôü êá-
èåóôþò Ibn-Saoud.
1980 ²Åíáñîç ôïˆ ðïëÝìïõ ìåôáîý ’ÉñÜê-’ÉñÜí.
1981 Äïëïöïíßá ôïˆ ðñïÝäñïõ al-Sadat Aðü ‚ìÜäá
ðáä™í ô\ò Tãêáèßäñõóçò ôïˆ sóëáìéêïˆ êñÜ-
ôïõò.
1981 Tü ’ÉóñáÞë Tíóùìáôþíåé ôÜ Šøþìáôá ôïˆ Golan.
1982 ÅsóâïëÞ ôïˆ ’ÉóñáÞë óôü Ëßâáíï.
1984 Âßáéåò ðñï-éóëáìéêÝò äéáäçëþóåéò óôÞí Ôõíç-
óßá êáß ôü Ìáñüêï, êáôÜ ô™í Aíôßóôïé÷ùí êá-
èåóôþôùí ôïõò.
ÐáñáôçñÞóåéò êáß ó÷üëéá
‘Ç ðïëéôéêÞ Aíåîáñôçóßá ô™í ðåñéóóïôÝñùí
êñáô™í ôïˆ sóëáìéêïˆ ÷þñïõ Aðïêô@ôáé ìåôÜ ôü
2o Ðáãêüóìéï Ðüëåìï. ‘Ç äåêáåôßá ôïˆ '50 V-
÷åé óçìáäåõèår Aðü ôïýò Aã™íåò ô\ò ðïëéôéê\ò
AðåëåõèÝñùóçò. ‘Ç äçìéïõñãßá ôïˆ êñÜôïõò ôïˆ
’ÉóñáÞë Šðïãñáììßæåé, ìÝ÷ñé óÞìåñá, ôü å‹èñáõ-
óôï ô™í ðïëéôéê™í á‰ô™í Aíåîáñôçóé™í óôüí A-
ñáâéêü ôïõëÜ÷éóôïí ÷™ñï. ‘Ç åsóâïëÞ êáß _ êá-
ôÜëçøç ôïˆ ’ÁöãáíéóôÜí Að' ôÜ óïâéåôéêÜ óôñá-
ôåýìáôá, ôü ÄåêÝìâñéï ôïˆ 1979, Aðïäåéêíýåé ãéÜ
ìéÜ Aêüìç öïñÜ ôÞí êïéíÞ óõìðåñéöïñÜ ô™í ìå-
ãÜëùí äõíÜìåùí, …óïí Aöïñ@ óôÞ äéáôÞñçóç ôïˆ
TëÝã÷ïõ ô™í èåùñïõìÝíùí Að' á‰ôÝò óçìáíôéê™í
÷þñùí ãéÜ ôÞ ãåùðïëéôéêÞ ôïõò óôñáôçãéêÞ.
’Áð' ôü 1952 (_ìåñïìçíßá ô\ò TðåìâÜóåùò
ôïˆ óôñáôïˆ óôÞí ðïëéôéêÞ æùÞ ô\ò Ásãýðôïõ),
ït AëëáãÝò ô™í êáèåóôþôùí óôÜ êñÜôç ôïˆ só-
ëáìéêïˆ ÷þñïõ äÝí Vðáõáí ìÝ÷ñé óÞìåñá íÜ äéá-
äÝ÷ïíôáé _ ìßá ôÞí Cëëç. ’Áíáëüãùò ìÝ ôÞí êïé-
íùíéêÞ èÝóç ô™í äñþíôùí, ït AëëáãÝò á‰ôÝò A-
ðïêáëïˆíôáé «óôñáôéùôéêü ðñáîéêüðçìá» a «T-
èíéêÞ AðåëåõèÝñùóç». Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü
ô™í íÝùí á‰ô™í êáôáóôÜóåùí åyíáé …ôé ït Víï-
ðëåò äõíÜìåéò êáß ôü êüììá (ôü ìïíáäéêü) Aðï-
ôåëïˆí ôÞí ðçãÞ ô\ò Tîïõóßáò. Ãé' á‰ôü ôü êå-
öÜëáéï ðåñß êñÜôïõò åyíáé èÝìá æù\ò êáß èáíÜ-
ôïõ ãéÜ ôÜ êáèåóô™ôá á‰ôÜ. Êé …ìùò äÝí Vôõ-
÷å ô\ò AíÜëïãçò ðñïóï÷\ò Að' ôÞí sóëáìéêÞ
óêÝøç.
‘Ï Aíáöåñèåßò ðñïçãïõìÝíùò ÷ñïíïëïãéêüò
êáôÜëïãïò ðáñïõóéÜæåé Aíáãëýöùò ôÞí TîÝëéîç
ôïˆ ìïõóïõëìáíéêïˆ êüóìïõ ›ò ðïëéôéê\ò äýíá-
ìçò, Að' ôÞ äéÜóêåøç ôïˆ Bandung žò ôÞ äç-
ìéïõñãßá ôïˆ ñãáíéóìïˆ ô\ò ’Áöñéêáíéê\ò ‘Å-
íüôçôáò êáß ôïˆ ñãáíéóìïˆ ô™í ’Éóëáìéê™í
ÄéáóêÝøåùí. Óçìåéþíåôáé Aêüìç êáß _ ðñïóðÜ-
èåéá TêìåôÜëëåõóçò ôïˆ ’ÉóëÜì, ãéÜ ôÞí êáëëé-
Ýñãåéá ô\ò ðíåõìáôéê\ò Uíüôçôáò êáß êïéíïôéê\ò
 ùì á
36
ö é Ý ñ ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
’Á

«‘Ç AíÜëçøç ôïˆ ÌùÜìåè» (ìéêñïãñáößá ôïˆ 15ïõ ás™íá). ‘Ï ÐñïöÞôçò Šøþíåôáé óôïýò ‘ÅöôÜ Ï‰ñáíïýò,
…ðïõ èÜ ãíùñßóåé ôßò ‘ÇäïíÝò ôïˆ Ðáñáäåßóïõ êáß ôßò Ôéìùñßåò ô\ò Êüëáóçò. Ôü Cëïãü ôïõ, ‚ ÌðïõñÜê,
ðáñéóôÜíåôáé ìÝ Aíèñþðéíï ðñüóùðï. ‘Ï uäéïò äÝí åyíáé êáëõììÝíïò — êÜôé ðïý Aðïôåëår Tîáßñåóç.

óõíåßäçóçò (umma), ðïý îåðåñí@ ôÜ óôåíÜ êñá-
ôéêÜ …ñéá ô\ò êÜèå ìïõóïõëìáíéê\ò ÷þñáò10. ‘Ç
ðñïóðÜèåéá á‰ôÞ äÝí åyíáé ðñüóöáôç V÷ïõóá ›ò
Aöåôçñßá — …ðùò ðïëëïß ðéóôåýïõí — ôÞí só-
ëáìéêÞ TðáíÜóôáóç ôïˆ ’ÉñÜí. Ðñùôïåìöáíß-
óèçêå ôüí 19ï ásþíá ìÝ ôü ìåôáññõèìéóôéêü êß-
íçìá Salafi, ðïý ït Aäåëöïß ìïõóïõëìÜíïé Að'
ôÞ äåêáåôßá ôïˆ 1930 ôü êáôÝóôçóáí ðåñéóóü-
ôåñï ëáúêü êáß ñéæïóðáóôéêü11. ‘Ç ñßæá ôïõ …-
ìùò öèÜíåé ìÝ÷ñé ôïˆ ðñïôýðïõ, ðïý åyíáé _ Tì-
ðåéñßá ôïˆ êáèåóô™ôïò ô\ò al-Madinah (622-
632), täñõèÝí Að' ôüí täñõôÞ ôïˆ ’ÉóëÜì
Muhammad12. ‘Ç ðáñáôÞñçóç …ìùò á‰ôÞ äÝí
åyíáé Aðüëõôç, äéüôé V÷åé AíÜãêç Aðï÷ñþóåùí.
Ït êñáôéêÝò _ãåóßåò ô\ò Ásãýðôïõ, Ôõíçóßáò,
’Áëãåñßáò, Ìáñüêïõ êáß ÐáêéóôÜí Šðü ôïýò
Nasser, Boumédien, Bourguiba, ôüí âáóéëÝá
Hassan êáß Bhutto, …ðùò êáß ôü êüììá Baath,
TðçñåÜóèçêáí …ìùò êáß Að' ôÞí säåïëïãßá ô™í
Öþôùí ðïý äÝí ôÞí êáôår÷áí ðëÞñùò, Aëë' ï‹-
ôå êáß Aðïëýôùò Aöïìïéþóåé. Ôü ðïëéôéêü ëåîé-
ëüãéï ôïˆ íáóóåñéêïˆ ñåýìáôïò, ôïˆ Âaath êáß
ôïˆ FNL (ÌÝôùðï ’Åèíéê\ò ’ÁðåëåõèÝñùóçò)
ô\ò ’Áëãåñßáò ðñïâÜëëåé ôüí Añáâéóìü êáß ôüí
Añáâéêü óïóéáëéóìü, Tíóùìáôþíïíôáò ãéÜ ëü-
ãïõò ôáêôéêïýò a óôñáôçãéêïýò êáß «sóëáìéêÝò
Aîßåò»13. ÓôÞ äåêáåôßá ôïˆ '70 èÜ óçìåéùèår _
äéÜâáóç Að' ôÞí «’ÁñáâéêÞ» óôÞí «’ÉóëáìéêÞ
’ÅðáíÜóôáóç». Óôßò Uðüìåíåò ðáñáãñÜöïõò èÜ
Tîåôáóèïˆí ït ðïëéôéêï-êïéíùíéêÝò óõíè\êåò ðïý
TðÝâáëáí ôÞí ôüóï óçìáíôéêÞ ãéÜ ôüí sóëáìéêü
÷™ñï, …óï êáß ãéÜ ôßò äéåèíårò ó÷Ýóåéò, AëëáãÞ
á‰ôÞ.
Ït ðïëéôéêïß Aã™íåò ôïˆ ÷þñïõ á‰ôïˆ äéá-
ëáìâÜíïíôáé óôßò Uî\ò öÜóåéò: _ ðñþôç öÜóç
(1945-1962) ìðïñår íÜ ÷áñáêôçñéóèår ›ò _ Ví-
äïîç ðåñßïäïò ô™í Aãþíùí ô\ò AðåëåõèÝñùóçòÿ
_ äåýôåñç öÜóç (1962-67) åyíáé Têåßíç ôïˆ T-
èíéêéóìïˆ, ðïý Aêïëïõèårôáé Að' ôÞí ôñßôç öÜ-
óç (1967-1975) ô\ò Aðïãïçôåýóåùò ô\ò ‚-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðïßáò _ Víôáóç êáß ‚ âáèìüò ðïéêßëëåé êáôÜ
êñÜôïò. ‘Ç TèíéêÞ AíÜôáóç êáß AíÜäõóç äéÜ ôïˆ
’ÉóëÜì (1975 ê.U.), ðïý Aðïôåëår êáß ôÞí ôÝ-
ôáñôç öÜóç, öèÜíåé óôü æåíßè ôçò ìÝ ôÞí Šðü
ôüí Ayatollah Khomeini ’ÉóëáìéêÞ TðáíÜóôá-
óç. ‘Ç Aêôéíïâïëßá ôïˆ ãåãïíüôïò á‰ôïˆ äÝí V-
ðáõóå ìÝ÷ñé óÞìåñá íÜ ðñïêáëår öüâïõò êáß A-
íçóõ÷ßåò óÝ êáèåóô™ôá ô™í ìïõóïõëìáíéê™í
êñáô™í.
ÌÅÑÏÓ ÄÅÕÔÅÑÏ
ÈÑÇÓÊÅÉÁ, ÊÑÁÔÏÓ, ÊÏÉÍÙÍÉÁ
Ït ôñårò á‰ôïß …ñïé ðáñáðÝìðïõí óôÜ Uî\ò
âáóéêÜ äåäïìÝíá ô\ò sóëáìéê\ò óêÝøçò, êáß s-
äéáéôÝñùò êáôÜ ôÞí êëáóóéêÞ ôçò ðåñßïäï: Din,
Dawla, Dunya (èñçóêåßá, êñÜôïò, êüóìïò). Ït
íïìéêïß-èåïëüãïé (fugahâ) êáß ït äÜóêáëïé ô\ò ^-
èéê\ò óõíÝäåáí ðÜíôïôå ôÜ ôñßá á‰ôÜ äåäïìÝíá
ôïˆ óôï÷áóìïˆ êáß ô\ò ðñÜîçò14. ‘Õðü ôü ö™ò
ô™í óçìåñéí™í óõíèçê™í èÜ Cîéæå íÜ îáíáåîåôá-
óèår êñéôéê™ò _ èåùñçôéêÞ êáß ðñáêôéêÞ íïìé-
ìüôçôá ô\ò äéáäéêáóßáò á‰ô\ò, ðïý óôÞ óêÝøç
ô™í êáëýôåñùí óõããñáöÝùí ôïˆ ’ÉóëÜì eôáí
ðñïóðÜèåéá êïéí\ò Cñèñùóçò ô™í ôñé™í ôïýôùí
êïéíùíéê™í äåäïìÝíùí, êáß ƒ÷é óýã÷õóç êáß ôáý-
ôéóç ìåôáîý ôïõò. Ó' á‰ôü êáôáôåßíåé TîÜëëïõ
êáß _ ìåëÝôç á‰ôÞ. ÍÜ Aíåýñåé Aö' Uíüò ôïýò
êïéíïýò ðáñÜãïíôåò ô\ò TîÝëéîçò ô™í óçìåñéí™í
ìïõóïõëìáíéê™í êïéíùíé™í êáß Aö' UôÝñïõ íÜ êá-
ôáäåßîåé ôüí ôñüðï ìåëÝôçò ô\ò êÜèå êïéíùíßáò,
Aêüìç êáß Cí á‰ôÞ ìÝ ðÜèïò ôïíßæåé …ôé ôü ðñü-
ôõðü ôçò åyíáé «sóëáìéêü».
Åyíáé ðïëý äýóêïëï óôßò Šðü Vñåõíá êïéíù-
íßåò íÜ ãßíåé ‚ äéá÷ùñéóìüò Tóùôåñéê™í êáß T-
îùôåñéê™í óõíèçê™í, AíÜðôõîçò êáß ‚ëïêëÞñù-
óçò. Êáß ôïˆôï äéüôé ðñü ðïëëïˆ, aäç Að' ôüí
19ï ás™íá, ït êïéíùíßåò á‰ôÝò Aðþëåóáí ôÞí
ðñáãìáôéêÞ ðñùôïâïõëßá ô\ò äéê\ò ôïõò ‘Éóôï-
ñßáò. ‘Ç TîÜñôçóÞ ôïõò Að' ôßò ìåãÜëåò äõíÜ-
ìåéò Vãéíå ìåãáëýôåñç êáé æùôéêÞ, Að' ôÞ óôéã-
ìÞ ðïý AðÝêôçóáí ôÞí ðïëéôéêÞ ôïõò Aíåîáñôç-
óßá. Êáß säéáéôÝñùò óôü ðñüâëçìá ô™í ôñïöß-
ìùí. Åyíáé ãíùóôÞ Að' ôü 1973 _ á‰îçìÝíçò
óçìáóßáò ïsêïíïìéêÞ AëëçëïåîÜñôçóç ìåôáîý
ô™í ÷ùñ™í ðáñáãùã™í ôïˆ ðåôñåëáßïõ êáß ô™í
âéïìç÷áíéê™í äõíÜìåùí. ’Áêüìç åyíáé ãíùóôü
ôü ìåãÜëï âÜñïò ôïˆ ’ÉóñáÞë (êïéíùíéêï-ïsêï-
íïìéêü êáß ðïëéôéêü), ðïý Að' ôü 1948 TðçñåÜ-
æåé Añíçôéê™ò ôÞí ðïëéôéêï-ïsêïíïìéêÞ TîÝëéîç
ôïˆ Añáâéêïˆ êüóìïõ. ÌÝ÷ñé Uíüò óçìåßïõ èÜ
ùì á
ö é Ý ñ 37
’Á
ìðïñïˆóå íÜ ãßíåé äåêôÞ _ Cðïøç …ôé ôü öáéíü-
ìåíï ’ÉóñáÞë Aðïôåëår ôÞí êáôÜëçîç ôïˆ ásù-
íüâéïõ Aíôáãùíéóìïˆ (ðïý Cñ÷éóå Að' ôü Ìåóáß-
ùíá) ìåôáîý ô\ò ×ñéóôéáíéê\ò Äýóçò êáß ô\ò
Ìïõóïõëìáíéê\ò ’Áíáôïë\ò, ãéÜ ôüí Vëåã÷ï ô\ò
Ìåóïãåßïõ, Að' ôÞí Tðï÷Þ ô™í Añáâéê™í êáôá-
êôÞóåùí, ô™í Óôáõñïöïñé™í êáß ôÞ äéÜëõóç ô\ò
’Ïèùìáíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò15. ²Áí êáß _ Uñìç-
íåßá á‰ôÞ Aðü tóôïñéê\ò ðñïïðôéê\ò åyíáé óõæç-
ôÞóéìç, ðñÝðåé íÜ ãíùñßæïõìå …ìùò …ôé ôü ãå-
ãïíüò á‰ôü äéáìïñöþíåé Xíá Að' ôá êýñéá èÝìá-
ôá ô™í säåïëïãé™í ðÜëçò, ðïý V÷ïõí Aíáðôõ÷èår
óôßò ìïõóïõëìáíéêÝò êïéíùíßåò. Ãé' á‰ôü ðñÝðåé
íÜ ëáìâÜíåôáé ðÜíôá Šð' ƒøç óôßò Aíáëýóåéò
ôïˆ ÷þñïõ á‰ôïˆ.
ÈÜ Tîåôáóèår ð™ò ït ðáñÜãïíôåò Têåríïé, ðïý
äéáìïñöþíïõí ôÞí ôñÝ÷ïõóá TîÝëéîç, åyíáé AññÞ-
êôùò óõíäåäåìÝíïé ìÝ ôÜ TóùôåñéêÜ äåäïìÝíá êÜ-
èå êïéíùíßáò, …ðùò êáß ìÝ TîùôåñéêÝò äõíÜìåéò,
ðïý ðïôÝ äÝí Aðïëåßðïõí íÜ ôïýò ÷ñçóéìïðïéïˆí
óôüí ÷™ñï ôïˆ äéåèíïˆò Aíôáãùíéóìïˆ. ‘Ï Vëåã-
÷ïò ô™í ðáñáãüíôùí á‰ô™í, óÝ Vó÷áôç AíÜëõ-
óç, äéáöåýãåé ôïˆ Aðïëýôïõ TëÝã÷ïõ ôüóï ô™í
íÝùí êñáô™í ðïý AíÝôåéëáí êáôÜ ôÞí ðåñßïäï
ô™í Aíåîáñôçóé™í, …óï êáß ô™í êÝíôñùí ðïëé-
ôéê\ò, ïsêïíïìéê\ò, êáß ôå÷íïëïãéê\ò ðñùôïâïõ-
ëßáò óôÞ Äýóç16.
‘Ç Äýóç åyíáé AëÞèåéá …ôé ï‰äÝðïôå Tíäéá-
öÝñèçêå íÜ ðñïëÜâåé a ôïõëÜ÷éóôïí íÜ ìåôñéÜóåé
ôüí ƒãêï ô™í ðñïâëçìÜôùí ðïý êëçñïäüôçóå _
Aðïéêéïêñáôßá óôÜ íÝá á‰ôÜ êñÜôç. ϋôå Têåß-
íùí ðïý äçìéïõñãÞèçêáí ìåôÜ ôÞí Aíåîáñôçóßá.
Êáß _ «êñßóç ô\ò Tíåñãåßáò» ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ
'70 êáôÝëçîå óÝ ìßá á‰îçìÝíç ðßåóç Tðß ô™í ïs-
êïíïìé™í ô™í ìïõóïõëìáíéê™í ÷ùñ™í.
Ó' á‰ôü ôü ðëáßóéï ô™í Cíéóùí Aíôáëëáã™í,
èÜ ðñÝðåé íÜ ãßíåé _ AíÜëõóç ô™í ôåóóÜñùí ìå-
ãÜëùí ðáñáãüíôùí, ðïý êáèïñßæïõí ôÞí TîÝëéîç
ô™í Šðü AíÜëõóç êïéíùíé™í: (1) ôü èñçóêåõôé-
êü öáéíüìåíï êáß ït VííïéÝò ôïõ, (2) ôü ìåãÜëï
ðñüâëçìá ôïˆ êñÜôïõò êáß _ TèíéêÞ óõãêñüôç-
óç, (3) ït ó÷Ýóåéò ìåôáîý ïsêïíïìßáò êáß êïéíù-
íßáò, (4) ôü ðïëéôéóôéêü ðñüâëçìá êáß ït ðáñÜ-
ìåôñïß ôïõ.
‘Ï êõñßáñ÷ïò êïéíùíéêüò ëüãïò, óôüí ÷™ñï
á‰ôü, Šðïäåéêíýåé ôÞí ðñïôåñáéüôçôá ôïˆ ’ÉóëÜì
óôÞí tåñÜñ÷çóç á‰ôÞ. Ït Šðüëïéðåò …ìùò ðáñÜ-
ãñáöïé êáôáäåß÷íïõí ðþò _ èñçóêåßá äÝí ìÝíåé
AíÝðáöç Að' ôÞí á‰îáíüìåíç ðßåóç ô™í ðïëé-
ôéê™í óôü÷ùí, ô\ò êïéíùíéêï-ïsêïíïìéê\ò ðñáã-
ìáôéêüôçôáò êáß ô\ò ðïëéôéóôéê\ò óôáóéìüôç-
ôáò.
 ùì á
38
ö é Ý ñ
’Á
‘Ç ëåéôïõñãéêüôçò ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ
öáéíïìÝíïõ
Ït Aíáëýóåéò ðïý è' AêïëïõèÞóïõí èÜ óõíáí-
ôÞóïõí ôü ’ÉóëÜì óôÞ óõãêñüôçóç ôïˆ ÊñÜôïõò,
óôÞí ïsêïíïìßá êáß óôüí ðïëéôéóôéêü ôïìÝá. ²Å-
ôóé, Aíáãëýöùò Aðïôõðþíåôáé _ èÝóç ôïˆ èñç-
óêåõôéêïˆ öáéíïìÝíïõ, óôßò äéÜöïñåò TêöñÜóåéò
ìé@ò êïéíùíßáò. Êáß säéáéôÝñùò ó' á‰ôÝò ôïˆ Š-
ðü TîÝôáóç ÷þñïõ. ’Åí ôïýôïéò, ó' á‰ôü ôüí ÷™-
ñï, ôü ’ÉóëÜì ÷ñçóéìïðïéårôáé Að' ôÞ äåêáåôßá
ôïˆ '50 ê.U. Að' …ëá ó÷åäüí ôÜ ðïëéôéêÜ êáèå-
óô™ôá ðñüò „öåëïò ô™í äéê™í ôïõò óõìöåñüí-
ôùí.
‘Ç ëåéôïõñãßá ôïˆ ’ÉóëÜì óÝ êÜèå êïéíùíßá
Uñìçíåýåôáé Tí ìÝñåé Að' ôÞ óýã÷ñïíç ‘Éóôïñßá.
²Åôóé, ôü ÐáêéóôÜí äçìéïõñãÞèçêå Að' ôü äé÷á-
óìü ðïý äçìéïõñãÞèçêå ìåôáîý ìïõóïõëìÜíùí
êáß síäïõúóô™í, AìÝóùò ìåôÜ ôÞí Aíåîáñôçóßá
ô\ò ’Éíäßáò. ÓôÞí ’Éíäßá ìÝ÷ñé óÞìåñá ôü ’ÉóëÜì
Aðïôåëår ôü óôÞñéãìá ìé@ò ìåéïøçößáò ðïý Aãù-
íßæåôáé ãéÜ íÜ äéáôçñÞóåé ìßá ðïëéôéóôéêÞ ôáõôü-
ôçôá17. Ôü uäéï êáß óôÞí ðñþçí ÓïâéåôéêÞ ´Åíù-
óç. Ït ìïõóïõëìÜíïé ÷ñçóéìïðïéïˆí á‰óôçñ™ò ôü
èñçóêåõôéêü ãÜìï ›ò Aóöáëéóôéêü ôår÷ïò, ðïý
ôïýò äéáôçñår AíÝðáöïõò, ðáñ' …ëåò ôßò êáôÜ
êáéñïýò ðñïóðÜèåéåò ôïˆ êáèåóô™ôïò íÜ ðñïêá-
ëÝóåé ìåßîç ìåôáîý ô™í TèíïôÞôùí ô\ò Óïâéå-
ôéê\ò ²Åíùóçò18. ÓôÞí Ôïõñêßá, ït äéáêñéôéê™ò
äñ™óåò èñçóêåõôéêÝò Aäåëöüôçôåò ŠðïäÝ÷ïíôáé
ôïýò ðéóôïýò ðïý Aðïññßðôïõí ôßò ìåôáññõèìß-
óåéò ôïˆ täñõôïˆ ô\ò óýã÷ñïíçò Ôïõñêßáò Kemal
Atatürk19. ÓôÞ Ìáëáéóßá êáß ôÞí ’Éíäïíçóßá ôü
’ÉóëÜì åyíáé êáô' Tîï÷Þí ìßá ðïëéôéêÞ ôáõôüôç-
ôá Víáíôé ô™í Aíéìéóô™í, ô™í ÷ñéóôéáí™í êáß
ô™í äõôéê™í. ÓôÞ Ìáýñç ’ÁöñéêÞ, ‚ ðïëéôéêüò
ñüëïò ôïˆ ’ÉóëÜì, äéáìÝóïõ ô™í AäåëöïôÞôùí,
V÷åé Tðßóçò säéáßôåñç âáñýôçôá …ðùò óôÞ Óåíå-
ãÜëç20. Óôü ’ÉñÜí, ï Ayatollah Khomeini Vèåóå
ôÝñìá óôÞí ^èåëçìÝíç Að' ôüí ôåëåõôárï ÓÜ÷ç
Mouhammad Reja Pahlavi Cêáéñç Têêïóìßêåõ-
óç ôïˆ êáèåóô™ôïò. ÓôÞí Áuãõðôï, ‚ Ðñüåäñïò
Nasser åy÷å êáôáöÝñåé óêëçñüôáôá ðëÞãìáôá
êáôÜ ô™í ’Áäåëö™í ÌïõóïõëìÜíùí21. ÓôÞ ÌÝ-
óç ’ÁíáôïëÞ, ôü êüììá Baath óôÞ èåùñßá ôïõ
ôïõëÜ÷éóôïí Tðå÷åßñçóå íÜ ðåñéïñßóåé ôü ’ÉóëÜì
óÝ ìßá Að' ôßò ðïëëÝò äéáóôÜóåéò ðïý óõíèÝôïõí
ôÞí AñáâéêÞ ðñïóùðéêüôçôá22. ÓôÞ ÓáïõäéêÞ
’Áñáâßá, _ ó÷Ýóç èñçóêåßáò êáß ô\ò ðïëéôéê\ò
Tîïõóßáò âñßóêåôáé óôÞ ñßæá ô\ò óçìåñéí\ò âáóé-
ëéê\ò äõíáóôåßáò23. ÓôÞ ãáëëüöùíç Â. ’ÁöñéêÞ,
ôü Maghreb, ôü TêêïóìéêåõìÝíï ñåˆìá, Tíäõíá-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ìùìÝíï êáß Að' ôü ãáëëéêü ðïëéôéóìü, Tìðüäéóå
ìÝ÷ñé óÞìåñá ôÞí TîÜðëùóç ôïˆ ñåýìáôïò ôïˆ
ìá÷çôéêïˆ ’ÉóëÜì. ‘Ç AíÜäõóÞ ôïõ …ìùò Tìðå-
ñéÝ÷åé ôÝôïéá Víôáóç, ðïý äÝí ðáýåé íÜ ðñïêáëår
Aíçóõ÷ßåò óôÜ Tðß ôüðïõ êáèåóô™ôá.
‘Ç óýíôïìç á‰ôÞ ðåñéãñáöÞ äÝí Tðåîçãår ï‹-
ôå Uñìçíåýåé ôÜ ãåãïíüôá ðïý óÞìåñá åŠñßóêïí-
ôáé Tðß êåöáë\ò ô\ò êáèçìåñéíüôçôáò. Ãéáôß A-
êñéâ™ò Að' ôü 1970 ôü ’ÉóëÜì V÷åé êáôáëÜâåé
ôü ðñïóêÞíéï ô\ò äéåèíïˆò óêçí\ò êáß ðñïóðá-
èår íÜ äéáäñáìáôßóåé ñüëï äõíáìéêïˆ äñ™íôïò ôïˆ
äéåèíïˆò óõóôÞìáôïò; ²Å÷åé åsäéê™ò ôü ðñïíüìéï
ô\ò Aíáäñïìéê\ò äýíáìçò, a _ äéäáóêáëßá ôïõ åy-
íáé ôüóï ñèÞ, ðïý èá ìðïñïˆóå íÜ ðñïóöÝñåé,
ðåñéóóüôåñï Aðü êÜèå Cëëç èñçóêåßá, ìßá ðåé-
óôéêÞ äéáäï÷Þ óôÜ êñáôïˆíôá óÞìåñá ðñüôõðá
ô\ò TêêïóìéêåõìÝíçò Tîïõóßáò, a ôü öáéíüìåíï
á‰ôü ðñÝðåé íÜ Uñìçíåõèår Að' ôÞí Añãïðïñßá A-
íÜðôõîçò ô™í êïéíùíé™í á‰ô™í, ðïý ðñÝðåé í'
Aíôéìåôùðßóïõí óõã÷ñüíùò, êáß óÝ ëéãü÷ñïíï
äéÜóôçìá, ðáíôïåéäårò ðñïêëÞóåéò;
ÃéÜ ôßò AíÜãêåò ô\ò Aíáëýóåùò èÜ ðñÝðåé í'
AíáôñÝîïõìå óôÞí Têêßíçóç ô\ò êÜèå Tîïõóßáò
êáß ôÞí AðáßôçóÞ ôçò ãéÜ ŠðïôáãÞ. Ôü èñçóêåõ-
ôéêü öáéíüìåíï Tðåìâáßíåé ó' …ëåò ôßò êïéíùíßåò
— ôïˆ Šðü TîÝôáóç ÷þñïõ — ›ò Xíáò ðáñÜ-
ãïíôáò ðïý ðáñÝ÷åé óôÞí ðïëéôéêÞ Tîïõóßá äýíá-
ìç, tåñüôçôá êáß ŠðÝñâáóç. ×ùñßò á‰ôÜ _ Tîïõ-
óßá èÜ eôáí óôåñçìÝíç êýñïõò. Ôü èñçóêåõôéêü
åyíáé, êáèéóôÜìåíï Tðßêáéñï äéÜ ôïˆ ôåëåôïõñãé-
êïˆ ôïõ, ðáñÝ÷åé óôïýò ðéóôïýò óõìðëÞñùìá íï-
Þìáôïò óÝ ëüãïõò, óÝ óõìðåñéöïñÝò êáß óÝ êá-
íüíåò ðïý Aö' Uáõô™í äÝí ðñïûðïèÝôïõí ôÞí Š-
ðáêïÞ êáß ôÞí ŠðïôáãÞ. ‘Ç Aðïäï÷Þ Šðïôáã\ò
Aðü ìéÜ êïéíùíéêÞ ‚ìÜäá ðñüò Xíáí _ãÝôç åyíáé
óõíäåäåìÝíç ìÝ ôÞ ÷áñéóìáôéêÞ Tîïõóßá, ðïý ðá-
ñÝ÷åé ó' …ëïõò ôÞ äõíáôüôçôá íÜ AíáöÝñïíôáé ãéÜ
êÜèå ëüãï êáß ðñÜîç ôïõò ó' Xíá Šðåñâáôéêü íü-
çìá. ÔÜ ìÝëç ôçò ‚ìÜäáò åyíáé Tóùôåñéê™ò Š-
ðï÷ñåùìÝíá Að' ôü ÷ñÝïò ðñüò ôüí _ãïýìåíü
ôïõò, ãéÜ ôü «íüçìá æù\ò» ðïý ôïýò ðáñÝ÷åé êáß
äé' Têåßíïõ ðñüò ôüí Èåü. Ôü ÊïñÜíéï Tðáíáëáì-
âÜíåé óõíå÷™ò «Šðáêïýåôå óôüí Èåü, Šðáêïýå-
ôå óôüí ÐñïöÞôç ôïõ». ÓôÞí ðñáãìáôéêüôçôá,
_ ï‰óßá ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ TêöñÜæåôáé å‰êñéíÝ-
óôáôá êáß TíáñãÝóôáôá Að' ôüí ëüãï êáß ôü Vñ-
ãï ôïõ täñõô\ ôïˆ ’ÉóëÜì Muhammad. ‘Ï ôåëåõ-
ôárïò Tðåöüñôéóå ôïýò óõíôñüöïõò êáß ìáèçôÝò
ôïõ ì' Xíá âáñý «íïçìáôéêü ÷ñÝïò», óõíïäåýïí-
ôáò ôü Vñãï ôïõ ìÝ äýï åsä™í ëüãïõò. ’Áö' Uíüò
ït ðñïóùðéêÝò ôïõ Uñìçíåråò, TðåîçãÞóåéò êé Tí-
ôïëÝò óÝ ìßá ôñÝ÷ïõóá ãë™óóá (ôü hadith) êáß

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Aö' UôÝñïõ ‚ êïñáíéêüò ëüãïò ðïý Šðåñâáôïðïéår
êáß tåñïðïéår ìÝ ãëùóóéêÝò êáß óçìåéùôéêÝò äéá-
äéêáóßåò …ëï ôü «ëå÷èÝí êáß ôü ðñá÷èÝí» êáôÜ
ôÞ äéÜñêåéá ô\ò æù\ò ôïõ. Ôü íïçìáôéêü óõì-
ðëÞñùìá, ðïý ðñïóèÝôåé ôü ÊïñÜíé óôÞí êáèç-
ìåñéíÞ æùÞ ô™í ðéóô™í, åyíáé _ AðÜíôçóç óôü
Tñþôçìá ãéáôß ït ðéóôïß Tðéäßäïíôáé óôßò óõíå÷årò
êáß AíåîÜíôëçôåò Aíáãíþóåéò ôïˆ tåñïˆ ôïõò êåé-
ìÝíïõ.
Ït êïéíùíßåò, óôßò öÜóåéò ô™í ñéæéê™í ôïõò
Aëëáã™í, óôñÝöïíôáé ìÝ ðåñéóóüôåñç Aðáßôçóç
ðñüò ôÞí Tîïõóßá Têåßíç ðïý V÷åé ôÜ T÷Ýããõá ô\ò
íïìéìüôçôáò êáß ìðïñår íÜ êáëýøåé, êáô' á‰ôÝò,
êáß ôÜ äçìéïõñãïýìåíá Að' á‰ôÞ ðïëéôéêÜ, ðïëé-
ôéóôéêÜ êáß øõ÷ïëïãéêÜ êåíÜ. Ot ìïõóïõëìáíé-
êÝò êïéíùíßåò Aíôéìåôùðßæïõí óÞìåñá ðñïâëÞìá-
ôá ôáõôüôçôáò, äéêáéïóýíçò, ðñïóäéïñéóìïˆ ô™í
Aíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí, …ðùò êáß Têåríá ô™í
ðïëéôéê™í èåóì™í êáß ðïëéôéóôéê™í Aîé™í.
Åyíáé äÝ ãíùóôü …ôé, Að' ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ Êï-
ñáíßïõ, ôü sóëáìéêü öáéíüìåíï V÷åé äéåéóäýóåé ó'
…ëåò ôßò ðôõ÷Ýò ô\ò êïéíùíéêï-éóôïñéê\ò Žðáñ-
îçò êáß ôßò V÷åé åsäïðïéÞóåé êáß ðñïóäéïñßóåé. Ôü
èñçóêåõôéêü öáéíüìåíï V÷åé ôü ðñïíüìéï íÜ äñ@
ðïëõóçìáíôéê™ò êáß óõã÷ñüíùò Tðß ðïëë™í Tðé-
ðÝäùí óõ÷íÜ ðåñéðëåãìÝíùí ìåôáîý ôïõòÿ óõí-
äõÜæåé ôü óýìâïëï, ôÞ ìõèïðïßçóç, ôü ñõèìü ôÝ-
ëåóçò ô™í Aêïëïõèé™í, ôÞí tåñïðïßçóç, ôÞí säå-
ïðïßçóç êáß ôÞ äçìéïõñãßá säåïëïãßáò, óåßïíôáò
óõã÷ñüíùò ôÞ óõãêßíçóç, ôü ëüãï êáß ôÞ öáí-
ôáóßá, Tíóùìáôþíïíôáò …ëá á‰ôÜ óôÞ ìïíáäéêÞ
êáß Uíïðïéü ‚ñìÞ ô\ò ðßóôåùò, äçëáäÞ óôü æ\í
ìÝ äõíáôüôçôá Aíáðáñáãùã\ò, ðïý _ AíÜëõóç
äõóôõ÷™ò ôü ôåìá÷ßæåé óÝ Tðßðåäá, äéáóôÜóåéò
êáß åsäéêÜ äåäïìÝíá. ´Ïóï ôü èñçóêåõôéêü öáéíü-
ìåíï åyíáé Aðïôåëåóìáôéêü, äéüôé ›ò óýíïëï åyíáé
å‰êüëùò ðñïóåããßóéìï, ôüóï ‚ñéóìÝíåò ðñáêôé-
êÝò ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í, …ôáí Aó÷ïëïˆí-
ôáé ì' á‰ôü, ôü Tîáñèñþíïõí, ôü äéáóêïñðßæïõí
êáß ôü Tîïñßæïõí óôüí ôïìÝá ôïˆ Aíá÷ñïíéêïˆ, ôïˆ
ðñïëçðôéêïˆ, ôïˆ êáèõóôåñçìÝíïõ, ôïˆ ðáñáäï-
óéáêïˆ êáß ôïˆ ðáñáëüãïõ.
Óôßò óçìåñéíÝò ìïõóïõëìáíéêÝò êïéíùíßåò ôü
èñçóêåõôéêü öáéíüìåíï TîÝñ÷åôáé säåïëïãéê™ò Tí-
äõíáìùìÝíï Að' ôÞí Cìåóç êáß tóôïñéêÞ Aíôéðá-
ñÜèåóç ìåôáîý èñçóêåßáò êáß Aðïéêéïêñáôßáò,
ìåôáîý èñçóêåßáò êáß sìðåñéáëéóìïˆ (ðáñÜâáëå
êáß ôßò ðåñéðôþóåéò ô\ò Ðïëùíßáò, ô\ò Ëáôé-
íéê\ò ’Áìåñéê\ò, ô™í Öéëéððßíùí, …ðùò êáß ôïýò
Tèíéêï-áðåëåõèåñùôéêïýò Aã™íåò ô™í ëá™í ô\ò
Âáëêáíéê\ò êáß ô™í ÷ñéóôéáíéê™í ðëçèõóì™í
ô\ò ÌÝóçò ’Áíáôïë\ò), ìåôáîý èñçóêåßáò êáß
ùì á
ö é Ý ñ 39
’Á
Têêïóìßêåõóçò, ìåôáîý èñçóêåßáò êáß êïììïõíé-
óìïˆ. ’Áëë' _ säåïëïãéêÞ á‰ôÞ TíäõíÜìùóç ãß-
íåôáé óÝ âÜñïò ô\ò èåïëïãéê\ò ôïõ óçìáóßáò êáß
ô\ò äéáíïçôéê\ò ôïõ Cñèñùóçò. ‘Ç «èñçóêåõôé-
êÞ á‰ôÞ AíÜäõóç» ëáìâÜíåé ðïëéôéêü ÷áñáêô\-
ñá, äéüôé ït ëáïß, …ôáí âÜëëåôáé _ AîéïðñÝðåéÜ
ôïõò, V÷ïõí AíÜãêç Aðü Tëðßäá. Óôü èñçóêåõôé-
êü äåäïìÝíï äÝí Tìðåñéêëåßåôáé ìüíï ôü tåñü êáß
ôï Šðåñâáôéêü. ÓõíõðÜñ÷ïõí _ øõ÷ïëïãéêÞ, _
ðïëéôéêÞ, _ êïéíùíéêÞ, _ ðïëéôéóôéêÞ êáß _ íï-
ìéêÞ äéÜóôáóç. ´Ïëá áõôÜ óõíçãïñïˆí ãéÜ Xíáí
Tðáíáðñïóäéïñéóìü ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ öáéíïìÝ-
íïõ, ðÝñá Að' ôïýò Tðéâáëëüìåíïõò Aðü ôü èåôé-
êéóôéêü ðíåˆìá ô™í Tðéóôçì™í äéá÷ùñéóìïýò.
‘Ï ðïëéôéêüò ñüëïò ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ öáéíï-
ìÝíïõ óôßò ìïõóïõëìáíéêÝò êïéíùíßåò TêöñÜæå-
ôáé ï‰óéáóôéê™ò Að' ôÞ ìåãÜëç èÝóç ðïý êáôá-
ëáìâÜíåé ‚ èñçóêåõôéêüò Íüìïò, _ sharia. Ç
sharia âñßóêåôáé ðëçóéÝóôåñïí óôÞí øõ÷ïëïãßá
ô™í ðéóô™í, ðáñÜ ‚ óýã÷ñïíïò Aóôéêüò êþäé-
êáò24. Äéüôé _ TöáñìïãÞ ôçò Tðáößåôáé óôÞ óõ-
íåßäçóç ðïý V÷åé ‚ ðéóôüò ãéÜ ôü äéáðñá÷èÝí Að'
á‰ôüí ëÜèïò. ‘Ç óõíåßäçóç á‰ôÞ åyíáé, êáôÜ êý-
ñéï ëüãï, èñçóêåõôéêÞ êáß ìåôÜ êïéíùíéêÞ. ²Å-
ôóé _ ^èéêÞ Aðïôåëåóìáôéêüôçò Aðïâáßíåé óÝ âÜ-
ñïò ô\ò äéáíïçôéê\ò äéáýãåéáò. ‘Ï ^èéêüò êáß èåï-
ëïãéêüò óôï÷áóìüò äÝí åyíáé ðáñüíôåò óôßò ðñï-
ôåñáéüôçôåò ô™í ulama, …ðùò eóáí óôïýò ÷ñü-
íïõò ô\ò äçìéïõñãßáò ô\ò sharia êáß ô™í âá-
óéê™í ôçò Añ÷™í (usul). ‘Ç äéÜæåõîç ìåôáîý ôïˆ
íüìïõ êáß ô™í èñçóêåõôéê™í ôïõ âÜóåùí åyíáé
÷áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá Uíüò säåïëïãéêïˆ êëß-
ìáôïò, …ðïõ _ èñçóêåßá ÷ñçóéìïðïéårôáé ›ò ôá-
êôéêü êáß óõãêõñéáêü …ðëï Að' ôü ðïëéôéêü êá-
èåóôþò. Ït ulama, ït Šðçñåôïˆíôåò ôÞí Tðßóç-
ìç êñáôéêÞ säåïëïãßá, AöÞíïõí íÜ íïçèår …ôé _
èåùñçôéêÞ Tðåîåñãáóßá Vãéíå ñè™ò êáß ‚ñé-
óôéê™ò Að' ôïýò äéäáóêÜëïõò-täñõôÝò ô™í íï-
ìéê™í ó÷ïë™í ôïˆ ’ÉóëÜì (usul) ôüí 2o-3o ásþ-
íá ôïˆ ìïõóïõëìáíéêïˆ _ìåñïëïãßïõ25. ²Åôóé, ì'
á‰ôü ôüí ôñüðï, ìáñôõñïˆí ôÞí Aí-éóôïñéêÞ
óôñáôçãéêÞ ôïõò, ðïý åy÷å aäç ÷ñçóéìïðïéçèår
Að' ôÞ ìåóáéùíéêÞ (ìïõóïõëìáíéêÞ) èåïëïãßá,
êáß åŠñßóêåôáé óÝ ÷ñÞóç êáôÜ Xíá ìåãÜëï ðïóï-
óôü Að' ôïýò óçìåñéíïýò säåïëüãïõò. ²Áò óçìåé-
ùèår Aêüìç …ôé ôÜ êñÜôç êáß ït êïéíùíßåò Aðåõ-
èýíïõí óôÞí sharia äýï äéáöïñåôéê\ò Šö\ò ásôÞ-
ìáôá. ‘Ï ðñ™ôïò äñ™í ásôårôáé Aðü ôÞí sharia
íÜ äéáôçñÞóåé ôüí ŠðÜñ÷ïíôá êïéíùíéêü tóôü êáß
ôÞí å‰ôáîßá äéÜ ô™í Tíôïë™í ôçò ðïý ðåñéëáì-
âÜíïíôáé óôü èñçóêåõôéêü ôõðéêü, êáß óõã÷ñü-
íùò íÜ Uäñáéþóåé ôÞí íïìéìüôçôÜ ôïõ Tìöáíßæïí-
 ùì á
40
ö é Ý ñ
’Á
ôá á‰ôüí ›ò ŠðïóôçñéêôÞ ôïˆ ’ÉóëÜì. Ït êïéíù-
íßåò AíôéèÝôùò Tðéæçôïˆí, äéÜ ô\ò sharia, ôüí ðå-
ñéïñéóìü ô\ò êñáôéê\ò á‰èáéñåóßáò, ðïý AíáâÜë-
ëåé äéáñê™ò ôßò êïéíùíéêÝò ìåôáññõèìßóåéò êáß
ôÞí ðáñï÷Þ ô™í Šðåó÷çìÝíùí Tëåõèåñé™í26. Óôü
óçìårï á‰ôü ôßèåíôáé êáß ôÜ Uî\ò TñùôÞìáôá: _
ðáñïõóßá, óôü êïéíùíéêü êáß êñáôéêü óêçíéêü,
ìé@ò äõíáìéê\ò êáß ‚ìïéïãåíïˆò êïéíùíéê\ò ôÜ-
îçò èÜ ìðïñïˆóå íÜ TðéâÜëåé ìéÜ TíáëëáêôéêÞ
ëýóç óôÜ TêêïóìéêåõìÝíá êáß «sóëáìéêÜ» ðïëé-
ôéêÜ ðñüôõðá, ðïý Aëëçëïóõãêñïýïíôáé óõíå÷™ò
óôßò ìïõóïõëìáíéêÝò êïéíùíßåò27; ‘Ç Tíáëëáêôé-
êÞ á‰ôÞ ëýóç èÜ ìðïñÝóåé íÜ îåäéáëýíåé êñéôéê™ò
ôÞí Uäñáéùèåróá Að' ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ ìåóáßùíá C-
ðïøç …ôé ôü ’ÉóëÜì åyíáé èñçóêåßá, êñÜôïò êáß
êüóìïò28; ‘Ç äéÜêñéóç á‰ô™í, a _ Tê íÝïõ óýã-
÷õóç êáß ôáýôéóÞ ôïõò, èÜ Tîáñôçèår êõñßùò Að'
ôïýò êïéíùíéêïýò äñ™íôåò êáß ôü ðïëéôéóôéêü
ôïõò Tðßðåäï, …ðùò êé Têåríï ô\ò ðïëéôéê\ò êáß
ïsêïíïìéê\ò ôïõò êáôÜóôáóçò. ´Ïóïí Aöïñ@ óôÞ
öéëïóïöéêÞ äéÜóôáóç ô\ò äéÜêñéóçò, …óï êáß ô\ò
óýã÷õóçò ìåôáîý ô™í ôñé™í AíáöåñèÝíôùí êïé-
íùíéê™í äåäïìÝíùí, èÜ Vðñåðå íÜ Tîåôáóèår óÝ
âÜèïò Aðü ìéÜ ðáñÜëëçëç Vñåõíá ôüóï ô\ò só-
ëáìéê\ò, …óï êáß ô\ò äõôéê\ò ðñáêôéê\ò óôüí
ôïìÝá á‰ôü29.
Ït Aíèñþðéíåò êïéíùíßåò ìÝ äéáöüñïõò ôñü-
ðïõò Añèñþíïõí ôüí ëüãï ôïõò. ²Ïíôáò ðïëëÝò
öïñÝò ït tóôïñéêïß Tê ô™í óõíèçê™í Šðï÷ñåùìÝ-
íïé íÜ ìåëåôïˆí ìüíï ôßò ãñáðôÝò ìáñôõñßåò, ï‰-
óéáóôéê™ò TðéëÝãïõí Xíá ôì\ìá ô™í ôñüðùí Cñ-
èñùóçò ôïˆ êïéíùíéêïˆ ëüãïõ. ²Éóùò ôü ðëÝïí
Aíôéðñïóùðåõôéêü, äéüôé ãíùñßæåé AíÜãíùóç êáß
ãñáöÞ, ðïý äÝí ðáýåé …ìùò íÜ ðáñáìÝíåé ìÝñïò
ôïˆ êïéíùíéêïˆ óõíüëïõ. Á‰ôü Aêñéâ™ò Vðñáîå
— ìÝ÷ñéò ‚ñéáêïˆ óçìåßïõ — êáß _ ìïõóïõëìá-
íéêÞ tóôïñéïãñáößá, ðïý êáß óôü Tðßðåäï ô\ò ðñï-
öïñéê\ò ìåôáâßâáóçò TðÝëåîå ôßò ìáñôõñßåò ðïý
êáô' á‰ôÞ ðñÝðåé íÜ ðáñáìåßíïõí AðïôõðùìÝíåò
óôü äéçíåêÝò ìÝ ôüí ãñáðôü ëüãï. ‘Ç TðéëïãÞ
á‰ôÞ óõíå÷ßæåôáé ìÝ÷ñé óÞìåñïí. ´Ïôáí ït ðïëé-
ôéêïß TðéóôÞìïíåò êáß ït êïéíùíéïëüãïé ‚ìéëïˆí
ãéÜ ôÜ sóëáìéêÜ êéíÞìáôá, äÝí êÜìïõí ôßðïôå Cë-
ëï — óôÞí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç — ðáñÜ íÜ
UäñÜæïíôáé óôÜ ãñáðôÜ ô™í oulama êáß ô™í _-
ãïõìÝíùí ô™í êéíçìÜôùí á‰ô™í. ´Åíá ìåãÜëï
ôì\ìá ô™í êïéíùíéê™í äñþíôùí ì' á‰ôü ôüí ôñü-
ðï ðáñáìÝíåé Aðüí. ²Ï÷é ìüíï ït ãõíárêåò êáß ôÜ
ðáéäéÜ, ðïý Tí ôïýôïéò óÝ AñêåôÝò ðåñéðôþóåéò
TêöñÜæïõí AðïöáóéóôéêÝò AëÞèåéåò ãéÜ ôÞí êïé-
íùíßá, Aëë' Aêüìç …ëïé ït óéùðçëïß. ‘Ï øßèõñïò
ô™í óéùðçë™í.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
´Ïðùò èÜ öáíår óôÞí ðåñáéôÝñù AíÜðôõîç,
ìåôáîý ô™í äéáíïïõìÝíùí, ðïëëïß ðáñáìÝíïõí óé-
ùðçëïß åuôå Aðü AíÜãêç, åuôå Aðü ðñïóùðéêÞ T-
ðéëïãÞ. Ôß Aîßæåé ìßá Vñåõíá êïéíùíé™í — …ðùò
óôÞí ðåñßðôùóÞ ìáò — ðïý íÜ âáóßæåôáé ìüíï
óôÞí TðéëïãÞ Têåßíùí ðïý ‚ìéëïˆí, Têåßíùí ðïý
«êñáõãÜæïõí»; Á‰ôü Aêñéâ™ò ì@ò V÷åé äïèår
êáô' ‚ìïéüìïñöï ôñüðï ãéÜ ôßò ìïõóïõëìáíéêÝò
êïéíüôçôåò ôïˆ ÷èÝò êáß ôïˆ óÞìåñá. ´Åíáò ìå-
ãÜëïò Añéèìüò TñùôçìÜôùí ðáñáìÝíåé äß÷ùò A-
ðÜíôçóç, Tí™ Xíáò Cëëïò Aêüìç äÝí V÷åé ôåèår.
‘ÕðÜñ÷åé äÝ Xíá Tñþôçìá ðïý êáôÝ÷åé säéÜæïõóá
èÝóç, êáß Aðáéôår säéáßôåñç ðñïóï÷Þ. Ðñüêåéôáé
ðåñß …ëùí Têåßíùí ô™í èåìÜôùí ðïý äÝí TðåôñÜ-
ðç Að' ôÞí ðïëéôéêÞ Tîïõóßá ƒ÷é ìüíï íÜ ôåèïˆí
äçìïóßùò, Aëë' ï‹ôå êCí íÜ äéÝëèïõí Að' ôüí íïˆ
ô™í Šðçêüùí - ðéóô™í. ÈÝìáôá ðïý V÷ïõí óõó-
óùñåõèår Að' ôÞí Tðï÷Þ ðïý _ sóëáìéêÞ óêÝøç
êõñéáñ÷årôáé Að' ôüí ñèüäïîï ó÷ïëáóôéêéóìü.
Ôü ôåëåõôárï á‰ôü óçìårï V÷åé ðïëéôéêï-êïé-
íùíéêÞ äéÜóôáóç. Ð.÷. _ óõæÞôçóç êáß _ Vñåõ-
íá ãéÜ ôÞí tóôïñßá ôïˆ êïñáíéêïˆ êåéìÝíïõ åŠñß-
óêåôáé óôüí ÷™ñï ôïˆ Aíåðßôñåðôïõ Að' ôüí Ìå-
óáßùíá. Ôü uäéï óõìâáßíåé ãéÜ ôÞ ãíçóéüôçôá ô™í
óùìÜôùí ô™í hadiths, ôüóï ãéÜ ôïýò sounni …-
óï êáß ãéÜ ôïýò shia, êé Vôóé äÝí ìðïñïˆí íÜ T-
îåôáóèïˆí ôÜ ðñïâëÞìáôá (tóôïñéêÜ, öéëïëïãéêÜ,
ðïëéôéêÜ, êïéíùíéêÜ), ðïý äçìéïõñãÞèçêáí Að'
ôÞí ìåôáâßâáóÞ ôïõò äéÜ ô™í ãåíå™í30. ÔÞí uäéá
ôý÷ç Aíôéìåôþðéóå êáß _ èåùñßá ô™í Moutajila
ó÷åôéê™ò ìÝ ôÞ äçìéïõñãßá ôïˆ Êïñáíßïõ31. Ðéü
óïâáñÞ Aêüìç åyíáé _ êáôÜñãçóç ô\ò öéëïóï-
öéê\ò óêÝøçò ìåôÜ ôüí Ibn Rusd (Averroes), ãå-
ãïíüò ðïý äÝí TðéôñÝðåé ôÞí Aíôéìåôþðéóç ô™í
ðïëéôéêï-êïéíùíéê™í ðñïâëçìÜôùí ðïý Aíáðôý-
÷èçêáí óôïýò íåþôåñïõò ÷ñüíïõò óôÞ Äýóç, ìÝ
ôÞí AíÜðôõîç ô\ò öéëïóïöéê\ò óêÝøçò êáß ô™í
êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í32.
Ôü ÊñÜôïò
ÊÜèå ðñïóðÜèåéá íÜ ðñïóäéïñéóèår ìéÜ ôõðï-
ëïãßá ô™í óçìåñéí™í êñáô™í ôïˆ ’Éóëáìéêïˆ
÷þñïõ ðñïóêñïýåé óÝ ôåñÜóôéåò êáß AíõðÝñâëç-
ôåò äõóêïëßåò. ÄÝí ìðïñïˆìå íÜ ‚ìéëïˆìå Aðï-
ëýôùò ï‹ôå ãéÜ ðáñáäïóéáêÝò ìïíáñ÷ßåò a Tê-
óõã÷ñïíéóìÝíåò, ï‹ôå ãéÜ TðáíáóôáôéêÝò a öéëå-
ëåýèåñåò äçìïêñáôßåò, ï‹ôå ãéÜ ‚ëïêëçñùôéêü
êñÜôïò, ï‹ôå ãéÜ ÊñÜôïò-²Åèíïò, ï‹ôå ÊñÜôïò-
Êüììá. Äéüôé êÜèå êñÜôïò ðáñïõóéÜæåé óôïé÷årá
Að' …ëïõò á‰ôïýò ôïýò ôýðïõò êñáô™í. Ït ìï-
íáñ÷ßåò óôÞí ÓáïõäéêÞ ’Áñáâßá, óôÞí ’Éïñäáíßá

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
«‘Ç êáèáßñåóç ôïˆ êáêïˆ âåæýñç». Ìéêñïãñáößá Aðü ôßò ’Éíäßåò (Añ÷Ýò ôïˆ 17ïõ ás™íá).
êáß óôü Ìáñüêï, V÷ïõí AíáìöéóâçôÞôùò Xíá ÷á-
ñáêô\ñá ðáñáäïóéáêü. ²Å÷ïõí ó' á‰ôÝò …ìùò äé-
åéóäýóåé, Aëëïˆ ðåñéóóüôåñï Aëëïˆ ëéãüôåñï, êáß
«óýã÷ñïíåò» äïìÝò, ó÷åôéê™ò ìÝ ôÞí ðñïâëçìá-
ôéêÞ êáß óôÞí ðñáêôéêÞ TîÜóêçóç ô\ò Tîïõóßáò.
Ôü uäéï öáéíüìåíï ðáñáôçñårôáé êáß ìÝ ôÜ ìÞ ìï-
íáñ÷éêÜ êñÜôç. ÔÜ êñÜôç ôïˆ ’ÉñÜí, ’ÉñÜê, Ëé-
âýçò êáß ’Áëãåñßáò êáëëéÝñãçóáí TðáíáóôáôéêÝò
âëÝøåéò ôüóï ãéÜ ôü Tóùôåñéêü ôïõò …óï êáß ãéÜ
ôü Tîùôåñéêü. ‘Ç AäÞñéôç …ìùò AíÜãêç ðïý T-
ðéâÜëëåôáé óôÜ êñÜôç, ôüóï Að' ôßò uäéåò ôßò äé-
åèíårò óõãêõñßåò, …óï êáß Að' ôÞí TóùôåñéêÞ ôïõò
êïéíùíéêÞ êáôÜóôáóç, ôÜ Šðï÷ñÝùóå óÝ ìéÜ -
ëéãüôåñï a ðåñéóóüôåñï ìåôáññõèìéóôéêÞ ðïëéôé-
êÞ. ‘Ç ðáñîç a _ Aíõðáñîßá tóôïñéêïˆ ðáñåë-
èüíôïò, V÷åé êé á‰ôÞ ôÞ óçìáóßá ôçò. ‘Ç Áuãõ-
ðôïò ð.÷. V÷åé ìéÜ êñáôéêÞ tóôïñéêÞ óõíÝ÷åéá,
ðïý ït ñßæåò ôçò öèÜíïõí óôÞí ðåñßïäï ô™í Öá-
ñáþ. Ôü Ìáñüêï ãíùñßæåé êé á‰ôü ìéÜ êñáôéêÞ
tóôïñéêÞ óõíÝ÷åéá, Að' ôÞ óôéãìÞ ðïý äçìéïõñ-
ãÞèçêå ôüí 9ï ásþíá Að' ôÞ äõíáóôåßá ô™í Idri-
ùì á
ö é Ý ñ 41
’Á
side, ìÝ âÜóç ôü ðñüôõðï ôïˆ sóëáìéêïˆ êáèå-
óô™ôïò ô\ò Tðï÷\ò Têåßíçò. ÓôÞí uäéá ðåñßðôù-
óç AíÞêïõí _ Ôïõñêßá êáß _ Ðåñóßá. Ôü Ðáêé-
óôÜí êáß ôü ÌðÜãêëá-ÍôÝò Aðïôåëïˆí ôÞí ðå-
ñßðôùóç ô\ò Tðéëïã\ò ôïˆ ’ÉóëÜì Að' ôüí êñá-
ôéêü ìç÷áíéóìü. ´Ïóïí Aöïñ@ óôÞí ’Áëãåñßá, ôü
êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ìÝ÷ñé ôÞí Aíåîáñôç-
óßá ôçò åyíáé _ Aðïõóßá óõíÝ÷åéáò óôÞí êñáôéêÞ
ôçò Tìðåéñßá.
Ït êñáôéêÝò Tìðåéñßåò êáôÜ ôÞ äåêáåôßá ôïˆ
'50 ÷áñáêôçñßæïíôáé Að' ôüí á‰ôïó÷åäéáóìü.
ÓôÞí ŠðïäïìÞ ô™í êñáô™í á‰ô™í, ìðïñïˆìå íÜ
TðéóçìÜíïõìå äáíåéêÜ óôïé÷årá ôüóï Að' ôÞ öé-
ëåëåýèåñç ðïëõêïììáôéêÞ äçìïêñáôßá, …óï êáß
Að' ôÞ ëáúêÞ ìïíïêïììáôéêÞ äçìïêñáôßá. ‘Ç T-
îÜóêçóç …ìùò ô\ò Tîïõóßáò ï‰óéáóôéê™ò ðáñá-
ìÝíåé ñéæùìÝíç óÝ ðñáêôéêÝò ô\ò Tðï÷\ò ô\ò
×áëéöåßáò, ìÝ ôÞ äéáöïñÜ …ìùò …ôé óôßò äéÜöï-
ñåò ëåéôïõñãßåò ôçò äüèçêáí óýã÷ñïíïé ÷áñáêôç-
ñéóìïß33. ÐñÝðåé Aêüìç íÜ ôïíéóèår ‚ á‰ôáñ÷é-
óìüò ôïˆ ìïíáäéêïˆ Añ÷çãïˆ —åuôå åyíáé âáóé-
 ùì á
42
ö é Ý ñ
’Á
ëåýò åuôå ðñüåäñïò — ðïý AíáðáñÜãåé ôÞí åsêü-
íá ô\ò Tîïõóßáò óÝ ðáñáäïóéáêÜ êáèåóô™ôá34.
Ït á‰ôáñ÷éêÝò ó÷Ýóåéò Tîáêïëïõèïˆí íÜ äåóðü-
æïõí, êáß …ôáí Aêüìç óôü Tðßðåäï ôïˆ êñÜôïõò
V÷ïõí íïìáôéóèår ìÝ …ñïõò ô\ò óýã÷ñïíçò ðïëé-
ôéê\ò TðéóôÞìçò.
‘Ç AíÜëõóç á‰ôÞ êáôáäåéêíýåé ôÞ æùôéêÞ
óçìáóßá ðïý V÷åé _ íïìéìüôçôá åuôå ãéÜ êáèå-
óô™ôá ðïý ðñï\ëèáí Aðü ðñáîéêïðÞìáôá, åuôå
åyíáé ït ðáñáäïóéáêÝò á‰ôáñ÷éêÝò ìïíáñ÷ßåò.
Óôßò ðåñéðôþóåéò á‰ôÝò, ôü êáèåóôþò âñßóêåé ôÞ
íïìéìüôçôÜ ôïõ, Tìâáðôéæüìåíï óôÞí êïëõìâÞ-
èñá ô\ò èñçóêåßáò.
ÊáôÜ ôü ëáúêü öáíôáóé™äåò, ôü ’ÉóëÜì åy-
íáé Têåríï ðïý Uäñáéþíåé ôßò ëåéôïõñãßåò ô\ò T-
îïõóßáò, äéÜ ô™í ‚ðïßùí Tðé÷åéñårôáé _ êïéíùíé-
êïðïßçóç ô\ò ‚ìÜäáò êáß äéáôçñårôáé _ êïéíùíé-
êÞ «ôÜîç»35. ‘Ï …ñïò ð.÷. mawla AíáöÝñåôáé A-
íáëüãùò ðñüò ôÜ óõìöñáæüìåíá óôüí Èåü-Êý-
ñéï, óôüí ÓïõëôÜíï - Êýñéï, óôüí âáóéëÝá, óôüí
Tìßñç, óôüí êÜôï÷ï ô\ò ã\ò, óôüí Êýñéï - Eãéï,
êáß ãåíéê™ò óôüí tåñáñ÷éê™ò Aíþôåñï36. ‘Ï äÝ
ðñïóäéïñéóìüò ôïˆ Èñçóêåõôéêïˆ Íüìïõ óôüí
÷™ñï ôïˆ ’ÉóëÜì Aöïìïéþèçêå Að' ôü ëáúêü öáí-
ôáóé™äåò, ôüóï äéÜ ô\ò èåùñçôéê\ò äéäáóêáëßáò
(usûl al-fiqh), …óï êáß Að' ôÞí TîÜóêçóç ô\ò T-
îïõóßáò ôïˆ ÊñÜôïõò (AíåîáñôÞôùò ôïˆ Tðùíý-
ìïõ ôïˆ Cñ÷ïíôá, åuôå Aðïêáëårôáé ÷áëßöçò, åu-
ôå óïõëôÜíïò, åuôå Tìßñçò)37. ÓôÞ óçìåñéíÞ êá-
ôÜóôáóç, …ðïõ _ ëáúêÞ ìïõóïõëìáíéêÞ óõíåßäç-
óç äéáêñßíåé å‰êñéí™ò ôÞí äéáöïñÜ ô\ò íôïëï-
ãéê\ò Šö\ò ìåôáîý èåúêïˆ íüìïõ êáß Aíèñþðéíçò
íïìïèåóßáò, _ AíôßäñáóÞ ôçò äÝí åyíáé Cëëç ðá-
ñÜ _ AðïóôáóéïðïßçóÞ ôçò Að' ôÞí ðïëéôéêÞ T-
îïõóßá, ðïý óôÞí ðñáêôéêÞ ôçò ðñïóáíáôïëßæå-
ôáé ðåñéóóüôåñï ðñüò ôü TêêïóìéêåõìÝíï êïéíù-
íéêü ðñüôõðï. Ôü êñÜôïò, óôßò ðåñéóóüôåñåò ðå-
ñéðôþóåéò êáèçìåñéí\ò äéïéêçôéê\ò ðñáêôéê\ò,
ëáìâÜíåé AðïöÜóåéò ðïý ït ñßæåò ôïõò êáß _ öé-
ëïóïößá ôïõò âñßóêïíôáé Têôüò ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ
íüìïõ, Tí™ AíôéèÝôùò óôü äéåèíÝò Tðßðåäï êéíår-
ôáé óôü Tðßðåäï ô\ò TíäõíÜìùóçò ô\ò sóëáìéê\ò
Aëëçëåããýçò38. Äéöïñïýìåíç åyíáé Tðßóçò _ TîÜ-
óêçóç ô\ò ðïëéôéê\ò Tîïõóßáò ô™í êñáô™í …óïí
Aöïñ@ Aö' Uíüò óôüí êñáôéêü ìç÷áíéóìü êáß ôßò
(á‰ôïíïìçìÝíåò) ëåéôïõñãßåò ôïõ, êáß ôÞ äéáêÞ-
ñõîç Aö' UôÝñïõ …ôé ôü ’ÉóëÜì Aðïôåëår ôÞí Tðß-
óçìç èñçóêåßá ôïˆ êñÜôïõò. Óôßò ðåñéðôþóåéò
…ðïõ ôÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïˆ êñÜôïõò êëßíïõí
ðñüò ôÞí Têêïóìßêåõóç, …ðùò ð.÷. óôÞí Ôõíç-
óßá êáß ôÞí Ôïõñêßá, _ ðñïåñ÷ïìÝíç Að' ôÜ só-
ëáìéêÜ êßíçôñá âßáéç Aíôßäñáóç åyíáé êáß Tìöá-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
íÞò êáß ìåóôÞ Tííïé™í. Ó' Cëëåò ðåñéðôþóåéò, …-
ðùò óôÞí ’Éíäïíçóßá, …ðïõ äÝí êáôÝóôç äõíáôÞ
_ Šëïðïßçóç ô\ò Añ÷\ò ôïˆ sóëáìéêïˆ êñÜôïõò,
ðáñáôçñïˆíôáé ðéÝóåéò êáß ñåýìáôá ðñüò Töáñ-
ìïãÞ ô\ò ñçèåßóçò Añ÷\ò. Ït AìÝóùò …ìùò Tí-
äéáöåñüìåíïé, åuôå _ ðïëéôéêÞ _ãåóßá, åuôå ‚ êñá-
ôéêüò ìç÷áíéóìüò, åuôå ït Aìöéóâçôßåò, ðïôÝ ìÝ-
÷ñé óôéãì\ò äÝí Vèåóáí Šðü óõæÞôçóç, ìÝ Cìåóï
êáß íÝï ôñüðï, ôü ðñüâëçìá ôïˆ êñÜôïõò ìÝ …-
ëåò ôïõ ôßò ðôõ÷Ýò, ëáìâÜíïíôáò Šð' ƒøç ôüóï
ôßò Tìðåéñßåò ô™í «íÝùí» êñáô™í, …óï êáß Têåß-
íùí, ô\ò Äýóçò êáß ô\ò ’Áíáôïë\ò. Ôü ìüíï ðïý
óõìâáßíåé óôßò ðåñéðôþóåéò á‰ôÝò åyíáé _ TðáíÜ-
ëçøç ô™í èÝóåùí äéáöüñùí èåùñçôéê™í ôïˆ Ìå-
óáßùíá39, ÷ùñßò íÜ ëáìâÜíåôáé Šð' ƒøç ôü Šöé-
óôÜìåíï ÷Üóìá ìåôáîý ô™í èåùñé™í êáß ô\ò
ðñáêôéê\ò ô\ò Tðï÷\ò Têåßíçò, êáß Têåßíùí ðïý
TðéâÜëëïíôáé óÞìåñá óôÜ ðëáßóéá êïéíùíé™í ìÝ
óçìáíôéêü ñõèìü Aóôõöéëßáò êáß âéïìç÷áíïðïéÞ-
óåùò. Êáô' á‰ôü ôüí ôñüðï, óõìðëÝêåôáé ìÝ ôü
èåùñçôéêü êåíü _ TììïíÞ óôßò Añ÷áúêÝò äéáäéêá-
óßåò ô\ò êïéíùíéêïðïßçóçò, êáß óÝ äïîáóßåò ðïý
Aêñßôùò Tìâáðôßæïíôáé ìÝ ôü Tðßèåôï «sóëáìé-
êÝò». ÊáôÜóôáóç ðïý å‰íïår ôÞí ãñáöåéïêñáôßá
êáß ôßò óõìðëÝïõóåò ì' á‰ôÞí êïéíùíéêÝò äõíÜ-
ìåéò, äéüôé ðñïâÜëëåôáé Að' á‰ôÝò ðëÝïí ôü Cë-
ëïèé ôïˆ Têóõã÷ñïíéóìÝíïõ êñÜôïõò, Tí™ ï‰óéá-
óôéê™ò óÝ ðïëëïýò ôïìårò, êáß ðñüò ƒöåëüò ôïõò,
_ êáôÜóôáóç ðáñáìÝíåé óôÜóéìç40. ²Åôóé Tîç-
ãårôáé ãéáôß ‚ á‰ôïó÷åäéáóìüò åŠñßóêåôáé óõ÷íÜ
óôü ðñïóêÞíéï ô\ò êõâåñíçôéê\ò ðñáêôéê\ò.
ÊáôÜ ôÞí TîÜóêçóç ô\ò Tîïõóßáò, óÝ êñá-
ôéêü Tðßðåäï, ŠðÜñ÷åé ðÜíôá Xíá óýíïëï Añ÷™í,
^èéê™í, ðïëéôéê™í, ðïëéôéóôéê™í, ðïý âñßóêïí-
ôáé AìÝóùò a TììÝóùò óôÞí âÜóç ô\ò ëÞøåùò
AðïöÜóåùí Að' ôïýò äñ™íôåò êñáôéê\ò óêçí\ò.
‘Ç ëåéôïõñãéêüôçò äÝ ô™í AðïöÜóåùí ô™í êñá-
ôéê™í äñþíôùí, óôÞí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç, T-
îáñô@ôáé ðïëëÝò öïñÝò Að' ôüí âáèìü ô\ò óõ-
íï÷\ò ìåôáîý ô™í äõôéê™í Aîé™í, …ðùò _ öéëï-
óïößá ô™í Öþôùí, óõíäõáóìÝíç ðüôå ðåñéóóü-
ôåñï êáß ðüôå ëéãüôåñï, Aíáëüãùò ô™í ðåñé-
ðôþóåùí, ìÝ AðïóðÜóìáôá ô\ò ìáñîéóôéê\ò s-
äåïëïãßáò, ìÝ ôßò TèíéêÝò «Aîßåò», …ðùò _
Pankasila Sakti (ït ðÝíôå ÂáóéêÝò ’Áñ÷Ýò ô\ò
’Éíäïíçóßáò)41, ìÝ ôßò «AñáâéêÝò» Aîßåò êáß ôü
sóëáìéêü «ðñüôõðï». ‘ÕðÜñ÷åé Aêüìç _ ðåñß-
ðôùóç ô™í ÷áñéóìáôéê™í _ãåô™í, ô™í ‚ðïßùí
ðïëëÝò öïñÝò ït äéáéóèÞóåéò óõìðßðôïõí ìÝ Têår-
íåò ôïˆ óõíüëïõ, …ðùò ð.÷. Nasser, Bourguiba42.
´Ïðïéåò êáß íÜ åyíáé ït têáíüôçôåò ôïˆ êÜèå
_ãÝôç óôüí Šðü TîÝôáóç ÷™ñï, êáß ðáñÜ ôïýò

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
äéáöïñåôéêïýò ðïëéôéêïýò ðñïóáíáôïëéóìïýò ô™í
êáèåóôþôùí, ðáñáôçñïˆìå ‚ñéóìÝíåò AðáñÜëëá-
êôåò óôáèåñÝò, ðïý ôåßíïõí óôÞí ðñáãìáôïðïßç-
óç ô™í Uî\ò óôü÷ùí: äçìéïõñãßá ôïˆ êñÜôïõò -
Vèíïõò êáß Tíßó÷õóç ô\ò UíüôçôÜò ôïõ ðÝñá Aðü
Tèíüôçôåò, èñçóêåõôéêÝò ‚ìÜäåò, ‚ìÜäåò óõìöå-
ñüíôùí, êáß êïéíùíéêÝò ôÜîåéò ðïý èÝëïõí íÜ ðñï-
âÜëëïõí ôÞí ôáõôüôçôÜ ôïõò êáß ðåñéöåñåéáêÝò
á‰ôïíïìßåò. ‘Ç ðñïóöõãÞ óôü ’ÉóëÜì Tíéó÷ýåé ôÞ
äéáäéêáóßá á‰ôÞ ôïˆ óõãêåíôñùôéêïˆ êñÜôïõò,
ðïý ãßíåôáé ó' …ëá ôÜ êñÜôç ìÝ ðïëëÞ TíÝñãåéá
êáß ÷ùñßò ðáñá÷ùñÞóåéò. ‘ÕðÜñ÷åé ìßá óýãêëé-
óç ìåôáîý ô\ò sóëáìéê\ò êëÞóåùò ãéÜ Uíüôçôá
ô\ò êïéíüôçôáò ô™í ðéóô™í, êáß Têåßíçò ôïˆ
êñÜôïõò ãéÜ ôÞ äçìéïõñãßá Vèíïõò. ÓôÞí Añáâé-
êÞ ãë™óóá ‚ …ñïò umma Uñìçíåýåé êáß ôßò äýï
á‰ôÝò Vííïéåò, ðáñüëï ðïý ït Vííïéåò á‰ôÝò åyíáé
Aíüìïéåò, êé V÷ïõí äéáöïñåôéêÞ ðïëéôéóôéêÞ êáß
tóôïñéêÞ ãÝíåóç. ’Åðáíåõñßóêïõìå Vôóé ôÞ âáóé-
êÞ Aìöéëïãßá ô™í ó÷Ýóåùí ìåôáîý êñÜôïõò, èñç-
óêåßáò êáß Vèíïõò. ‘Ç Aìöéëïãßá á‰ôÞ Tí Tó÷Ü-
ôg Aíáëýóåé Aðïäåéêíýåôáé …ìùò TðùöåëÞò êáß
Tíéó÷õôéêÞ ãéÜ ôïýò AíáöåñèÝíôåò äñ™íôåò, óôÞ
óõíåßäçóç ôïˆ êÜèå ðéóôïˆ - Šðçêüïõ.
‘Ç säåïëïãßá ðïý åy÷å äçìéïõñãÞóåé ‚ ðñüå-
äñïò Nasser ô\ò Ásãýðôïõ, êáß åy÷å äåóðüóåé ôïˆ
Añáâéêïˆ ÷þñïõ ìÝ÷ñé ôü 1967, åy÷å ó÷åäéÜóåé
ôüí Uî\ò äéá÷ùñéóìü. ’Áö' Uíüò ôü Añáâéêü ²Å-
èíïò, ðïý äéáðåñí@ êáß ðåñéëáìâÜíåé ôÜ AñáâéêÜ
êñÜôç, êáß Aö' UôÝñïõ _ ìïõóïõëìáíéêÞ umma.
ÄÝí ìðüñåóå …ìùò êáß á‰ôÞ í' Aðáëëáãår Að'
ôÞí Aíáöåñèåróá Aìöéëïãßá, ðïý ìüíç ôçò ìðï-
ñïˆóå íÜ êéíçôïðïéÞóåé óõã÷ñüíùò ôÜ ëáúêÜ
óôñþìáôá, å‰áßóèçôá óôßò èñçóêåõôéêÝò TðéêëÞ-
óåéò, AëëÜ êáß ôïýò äéáíïïõìÝíïõò. ‘Ç Aðïôõ÷ßá
ôçò — ðïý ôÜ áuôéá åyíáé óýíèåôá êáß ðïëýðëï-
êá — Uñìçíåýåé ôü ãåãïíüò, ãéáôß óÞìåñá óôüí
Añáâéêü ÷™ñï ìüíï ôü Baath óõíå÷ßæåé íÜ ‚ìéëår
ãéÜ ôü Añáâéêü ²Åèíïò, äß÷ùò …ìùò íÜ ðáñáèåù-
ñårôáé — êáß säéáéôÝñùò óôü óÝ Tìðüëåìç êáôÜ-
óôáóç åŠñéóêüìåíï ìÝ ôÞí Ðåñóßá ’ÉñÜê — _ A-
íáöïñÜ êáß _ ŠðïôáãÞ óôü ’ÉóëÜì êáß ôÞí
Umma.
ÓÞìåñá ôÜ êñÜôç ôïˆ ÷þñïõ á‰ôïˆ ðáñïõ-
óéÜæïõí ^èåëçìÝíùò ôÞí åsêüíá ô™í êñáô™í - T-
èí™í. ωóéáóôéê™ò …ìùò ðñüêåéôáé ãéÜ ôü êñÜ-
ôïò-êüììá, ðáñ' …ëåò ôßò ðñïóðÜèåéåò ðïý êá-
ôáâëÞèçêáí Að' ôÞ äåêáåôßá ôïˆ '50 ê.U. êáß
ôßò ‚ñéóìÝíåò Tðéôõ÷ßåò ôïõò, Aíáëüãùò âåâáßùò
ô\ò êÜèå ðåñéðôþóåùò, äçë. ôïˆ êñÜôïõò êáß
ô™í Tðéêñáôïõó™í ó' á‰ôü ôüôå óõíèçê™í. Ôü
ÊñÜôïò-Êüììá ðáñáìÝíåé ŠðïôáãìÝíï óôßò Tðé-
ùì á
ö é Ý ñ 43
’Á
èõìßåò ôïõ _ãÝôç, ‚ ‚ðïrïò …ìùò ðñÝðåé íÜ ãíù-
ñßæåé ôÞ ÷ñçóéìïðïßçóç ô™í ôñé™í âáóéê™í ãéÜ
êÜèå êñáôéêü óýóôçìá Að' ôü 1960 ê.U. äõíÜ-
ìåùí, ôÞí Aóôõíïìßá, ôßò Víïðëåò äõíÜìåéò, ôÞí
ðëçñïöüñçóç. ‘Ç ôåëåõôáßá ìåôïíïìÜóèçêå óÝ
«Tèíéêü ðñïóáíáôïëéóìü».
Ïsêïíïìßá êáß êïéíùíßá
‘Ç ïsêïíïìéêÞ TîÝëéîç ô™í ìïõóïõëìáíéê™í
êïéíùíé™í êáôÜ ôÞí ôåëåõôáßá ôñéáêïíôáåôßá
ðáñïõóéÜæåé ôÜ Uî\ò ÷áñáêôçñéóôéêÜ: ôÞí ðïëé-
ôéêÞ èÝëçóç ô™í ðëïõóßùí êñáô™í í' Aðïêïë-
ëçèïˆí AìÝóùò Að' ôü Tðßðåäï ô\ò öôþ÷åéáò,
ôÞí AðñïóðÝëáóôç ðñáãìáôéêüôçôá ô™í Aíéóï-
ìåñ™í ïsêïíïìéê™í ó÷Ýóåùí êáß Aíôáëëáã™í ìå-
ôáîý «êÝíôñùí» êáß «ðåñéöåñåé™í», ôÞí öåéëï-
ìÝíç óôÞí êáèõóôÝñçóç ô\ò ìïñöùôéê\ò êáëëé-
Ýñãåéáò êáß ïsêïíïìéê\ò AíÜðôõîçò ôïˆ ðëçèõ-
óìïˆ. Á‰ôÜ ôÜ äåäïìÝíá ÷åéñïôåñåýïõí ôÞí ôå-
÷íïëïãéêÞ TîÜñôçóç êé Uñìçíåýïõí ôßò Têöõëé-
óôéêÝò ðáñåíÝñãåéåò ô\ò âéïìç÷áíïðïßçóçò. ´Å-
íá Cëëï ÷áñáêôçñéóôéêü åyíáé _ Aóôõöéëßá, Að'
ôÞí Vîïäï ô™í ÷ùñéê™í êáß Aãñïô™í ðñüò ôßò ðü-
ëåéò, ìÝ äñáìáôéêÝò ãéÜ ôÞ ãåùñãßá óõíÝðåéåò,
êáß _ äçìïãñáöéêÞ á‹îçóç, ðïý êáíåßò èåóìüò
ìÝ÷ñé óôéãì\ò äÝí ìðüñåóå íÜ TëÝãîåé43.
ÔÜ äåäïìÝíá á‰ôÜ Aðïôåëïˆí Aíôéêåßìåíï
ðïëë™í ïsêïíïìïëïãéê™í ìåëåô™í, ðïý ôÜ óõì-
ðåñÜóìáôÜ ôïõò …ìùò, óÝ ìéêñü äéÜóôçìá, ôÜ V-
÷åé Šðåñâår _ ñÝïõóá êïéíùíéêÞ ðñáãìáôéêüôç-
ôá. Ït ïsêïíïìïëüãïé TììÝíïõí ðåñéóóüôåñï óôÜ
óôáôéóôéêÜ óôïé÷årá, ðáñÜ óÝ äïìéêïýò ðåñéïñé-
óìïýò ðïý äõóêüëùò Aíáëýïíôáé, …ðùò _ äõóáñ-
ìïíßá ô™í ó÷Ýóåùí ìåôáîý ðáñáäïóéáê™í ðïëé-
ôéóì™í êáß ô™í ôå÷íïëïãéê™í Tðéôáã™í.
‘Ï ìïõóïõëìáíéêüò ÷™ñïò, ëáìâáíïìÝíùí
Šð' ƒøç ô™í öõóéê™í êáß Aíèñùðßíùí ðüñùí ôïõ,
ìðïñår íÜ äéáêñéèår óÝ ôñårò êáôçãïñßåò. Ðñ™ôïí
ït ÷™ñåò ôïˆ ðåôñåëáßïõ, …ðùò _ ’Éíäïíçóßá, _
ÓáïõäéêÞ ’Áñáâßá, _ Ëéâýç, _ ’Áëãåñßá, ôü ’É-
ñÜê ê.ëð. (ït äõíáôüôçôåò ÷ñçóéìïðïßçóçò ô™í
ðåôñåëáúê™í Tóüäùí äéáöÝñïõí êáôÜ ÷þñá Aíá-
ëüãùò ô™í äõíáôïôÞôùí êáß ô™í ïsêïíïìéê™í
å‰êáéñé™í. Ôü ìéêñü ìÝãåèïò ôïˆ ðëçèõóìïˆ ô\ò
Ëéâýçò, âñßóêåôáé óÝ Aíôßèåóç ìÝ ôÞ äçìïãñáöé-
êÞ ðßåóç ô\ò ’Áëãåñßáò êáß ô\ò ’Éíäïíçóßáò). ÓÝ
äåýôåñç êáôçãïñßá ŠðÜãïíôáé ÷™ñåò ðïý åŠñß-
óêïíôáé óÝ êáôÜóôáóç ðåñéïñéóìÝíçò ïsêïíï-
ìéê\ò å‰÷åñåßáò, V÷ïõí …ìùò Tðçñåáóèår ôüóï ïs-
êïíïìéê™ò …óï êáß ðïëéôéóôéê™ò Að' ôü óýã÷ñï-
íï ðñüôõðï æù\ò, …ðùò _ Ôïõñêßá, _ Óõñßá, _
 ùì á
44
ö é Ý ñ
’Á
Áuãõðôïò, _ Ôõíçóßá, _ ’Áëãåñßá, ôü Ìáñüêï,
ê.ëð. ÓôÞí ôñßôç êáôçãïñßá ŠðÜãïíôáé ÷™ñåò
ðñáãìáôéê™ò Tíäåårò …ðùò ôü ÌðÜãêëá-ÍôÝò,
_ Â. êáß Í. ‘ÕåìÝíç, _ Óïìáëßá, ôü ÓïõäÜí, _
Ìáõñéôáíßá ê.ëð.
Ït ðåôñåëáéïðáñáãùãéêÝò ÷™ñåò, óÜí ÷ùñé-
óôÝò ìïíÜäåò, åyíáé ït ðåñéóóüôåñï TíóùìáôùìÝ-
íåò óôü äéåèíÝò êáðéôáëéóôéêü óýóôçìá. ‘Ç óç-
ìáóßá ôïõò óôü äéåèíÝò óýóôçìá á‰îÞèçêå …ôáí
Að' ôü 1973 èåóìïðïéÞèçêå _ ŠøçëÞ á‹îçóç ô\ò
ôéì\ò ôïˆ ðåôñåëáßïõ. ÌÝ÷ñé ôüôå ôü ìåãáëýôå-
ñï ìÝñïò ôïˆ êÝñäïõò ôü Têáñðïˆíôï ït ìåãÜëåò
Uôáéñåråò Tîüñõîçò êáß äéáíïì\ò, ðïý åy÷áí êáß
ôü ìïíïðþëéï ô\ò Vñåõíáò êáß ô\ò TêìåôÜëëåõ-
óçò. ωóéáóôéê™ò _ TêìåôÜëëåõóç ôïˆ ðåôñå-
ëáßïõ óÝ ìåñéêÝò ÷™ñåò Cñ÷éóå ðñïóöÜôùò. Ôü
1953 óôÜ ‘ÇíùìÝíá ’ÁñáâéêÜ ’Åìéñ@ôá, ôü
1957 óôÞí ’Áëãåñßá, ôü 1959 óôÞ Ëéâýç, ôü
1966 óôÞí Ôõíçóßá. ‘Ï ðñùèõðïõñãüò ô\ò Ðåñ-
óßáò Mosaddegh åy÷å Aðïôý÷åé ôü 1951 óôÞí
ðñïóðÜèåéÜ ôïõ Tèíéêïðïßçóçò ôïˆ ðåôñåëáßïõ.
‘Ç ’Áëãåñßá ðÝôõ÷å ôü 1967 êáß ôü 1971. Ït
_ìåñïìçíßåò á‰ôÝò êáôáäåéêíýïõí ôÞí ôá÷ýôçôá
ô\ò TîÝëéîçò óôßò Tîáñôþìåíåò Að' ôü ðåôñÝëáéï
TèíéêÝò ïsêïíïìßåò. ÌÝóá óÝ 20 ÷ñüíéá ôü Aóôé-
êü ôïðßï ›ò êáß ‚ êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêüò tóôüò
÷ùñ™í, …ðùò ôü ’ÉñÜí, ôü ’ÉñÜê, _ Ó. ’Áñáâßá
êáß _ ’Áëãåñßá, ŠðÝóôçóáí âáèåéÝò êáß ï‰óéáóôé-
êÝò AëëáãÝò. ‘Ç ôñáãéêÞ äïêéìáóßá ðïý æår _
Ðåñóßá Að' ôü 1978-79 åyíáé _ Vêöñáóç ô™í
êïéíùíéê™í, ðïëéôéóôéê™í êáß ïsêïíïìéê™í Aíé-
óïññïðé™í, ðïý ðñïêÜëåóå _ á‰ôáñ÷éêÞ ðïëéôé-
êÞ AíÜðôõîçò ôïˆ ÓÜ÷ç. Ðáñ' …ëï ðïý Tðáíá-
óôÜóåéò ôÝôïéïõ å‹ñïõò, óÜí á‰ôÞ ô™í shia óôÞí
Ðåñóßá, äÝí V÷åé ðáñïõóéáóèår ó' Cëëç ðåñéï÷Þ
ôïˆ sóëáìéêïˆ ÷þñïõ, óçìåéþíïíôáé …ìùò âßáéåò
äéáäçëþóåéò, …ðùò Têåríåò ôïˆ ’Éáíïõáñßïõ 1984
óôÞí Ôõíçóßá êáß ôü Ìáñüêï. Ït ñáãäáråò á‰ôÝò
êïéíùíéêÝò AëëáãÝò, ðïý Šößóôáôáé ‚ sóëáìéêüò
÷™ñïò, åyíáé ðçãÞ ðñáãìáôéê\ò êñßóçò ôáõôü-
ôçôáò ãéÜ ôïýò ðëçèõóìïýò ôïýò ñéæùìÝíïõò óÝ
ðáëáéïýò ðïëéôéóìïýò, ðïéìåíéêïýò, Aãñïôéêïýò a
ñåóßâåéïõò. Ìåôáîý 1960 êáß 1980 ôü ðïóïóôü
ôïˆ Tíåñãïˆ Aãñïôéêïˆ ðëçèõóìïˆ ô\ò ’Áëãåñß-
áò ìåéþèçêå Aðü 67% óÝ 25%, óôü ’ÉñÜê Aðü
53% óÝ 42%, óôÞí ’Éïñäáíßá Aðü 44% óÝ 20%
êáß óôÞí Ôõíçóßá Aðü 56% óÝ 34%. Ðüëåéò ðïý
åy÷áí ó÷åäéáóèår ãéÜ ôÞí ðáñáäïóéáêÞ AóôéêÞ
ôÜîç, ôïýò ãñáöåéïêñÜôåò ô\ò Aðïéêéïêñáôßáò
êáß ôïýò ôå÷íßôåò, óôåíÜæïõí Šðü ôü âÜñïò ô\ò
Aóôõöéëßáò ô™í Aãñïô™í êáß ô\ò äçìïãñáöéê\ò
AíÜðôõîçò. Ôßò ìåãÜëåò ðïëéôéêÝò AëëáãÝò Aêï-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ëïýèçóáí êáôÜ ðüäáò ït AãñïôéêÝò ìåôáññõèìß-
óåéò, ðïý ðïëëÝò öïñÝò ðñáãìáôïðïéÞèçêáí ÷ù-
ñßò íÜ ëçöèïˆí Šð' „øç …ëåò ït êïéíùíéêÝò ðá-
ñÜìåôñïé ôïˆ Šðü ìåôáññýèìéóç AíôéêåéìÝíïõ.
²Åôóé V÷ïõìå ôÝôïéåò ìåôáññõèìßóåéò ôü 1952
óôÞí Áuãõðôï, ôü 1958 óôü ’ÉñÜê, ôü 1969 óôÞ
Ëéâýç, ôü 1958-60 óôÞ Óõñßá, ôü 1962-66,
1972-73 óôÞí ’Áëãåñßá êáß ôü 1975 óôü ’ÉñÜí.
Ôü ’ÉñÜí Aêüìç ôü 1978 TîÞãáãå óéôÜñé, ñýæé,
ôóÜú, æÜ÷áñç êáß âáìâÜêé. ‘Ç ãñáöåéïêñáôéêÞ
AãñïôéêÞ ìåôáññýèìéóç åy÷å óõìâÜëåé óôÞí Tê-
êÝíùóç ô\ò Tðáñ÷ßáò êáß óôÞí ðôþ÷åõóç ðïë-
ë™í Aãñïôïâéïìç÷áíé™í. ÓÞìåñá ït ðåñéóóüôåñåò
÷™ñåò ôïˆ OPEP åyíáé Šðï÷ñåùìÝíåò íÜ åsóáãÜ-
ãïõí ìåãÜëåò ðïóüôçôåò Aãñïôéê™í ðñïúüíôùí.
’ÅðéðëÝïí, ìÝ ôÞí Šðï÷þñçóç ô\ò Tèíéê\ò Aãñï-
ôéê\ò ðáñáãùã\ò, ðñïóôÝèçêå _ TîÜðëùóç ô\ò
êáôáíÜëùóçò, ìÝ âÜóç ôü ðñüôõðï ô™í Aóôéê™í
êÝíôñùí ô™í âéïìç÷áíïðïéçìÝíùí ÷ùñ™í.
‘Ç ïsêïíïìéêÞ TîÝëéîç
Ït ìïõóïõëìáíéêÝò ÷™ñåò, ðñïóöÜôùò ðëïý-
óéåò a ìÝ ó÷åôéêÞ ïsêïíïìéêÞ å‰÷Ýñåéá a Aðï-
ëýôùò Tíäåårò, Aíôéìåôùðßæïõí ôÜ uäéá ðñïâëÞ-
ìáôá, ðïý Tí óõíôïìßá èÜ ãßíåé Tä™ _ AíáöïñÜ
ôïõò.
Âáóéêü óôïé÷årï ô\ò ïsêïíïìéê\ò TîÝëéîçò åy-
íáé _ Vííïéá êáß ôü ðåñéå÷üìåíï ôïˆ …ñïõ «AíÜ-
ðôõîç». ‘Ç Vííïéá á‰ôÞ äÝí ðáýåé íÜ åyíáé ôü Aí-
ôéêåßìåíï Vñåõíáò êáß ìåëÝôçò Að' ôïýò ïsêïíï-
ìïëüãïõò. Ït ëýóåéò …ìùò, ðïý ëáìâÜíïíôáé Að'
ôßò TèíéêÝò ‚ìÜäåò ô™í TðéëÝêôùí óôÜ êÝíôñá
ëÞøçò AðïöÜóåùí, Aãíïïˆí ãåíéê™ò ôüóï ôü Aí-
èñþðéíï êüóôïò, …óï êáß ôü ðïëéôéóôéêü. ÔÜ s-
äåïëïãéêÜ óõíèÞìáôá, ôüóï ôïˆ «Tðéóôçìïíéêïˆ
óïóéáëéóì …óï êáß ït âåâáéüôçôåò ôïˆ öéëå-
ëåýèåñïõ êáðéôáëéóìïˆ, äÝí Cöçóáí êáíÝíá ðå-
ñéèþñéï Vêöñáóçò óôÜ ôïðéêÜ ïsêïíïìéêÜ ƒñãáíá
êáß óôïýò Tñãáæüìåíïõò. ’ÁãíïÞèçêå ð.÷. _ t-
óôïñéêÞ ðïñåßá ô\ò ŠðáíÜðôõîçò, ðïý ït ñßæåò ôçò
âñßóêïíôáé ãéÜ ðïëëÝò ÷™ñåò ôïˆ ÷þñïõ á‰ôïˆ
óôüí 17o-18o ásþíáÿ êáß _ ïsêïíïìéêÞ êáß êïé-
íùíéêÞ tóôïñßá ô™í ìïõóïõëìáíéê™í ÷ùñ™í Að'
ôüí 16o ásþíá ê.U., ðïý Aêüìç AíáìÝíåé ôÞ óõã-
ãñáöÞ ôçò. ’ÅîÜëëïõ, ït ðñþçí AðïéêéïêñáôéêÝò
äõíÜìåéò äÝí ìðïñïˆóáí í' AíáæçôÞóïõí ôñüðïõò
Aíôéìåôþðéóçò ô™í ðñïâëçìÜôùí ô™í ðñþçí A-
ðïéêé™í ôïõò, äéüôé á‰ôü Aíôéóôñáôåõüôáí ôÞí
ðáíôïåéä\ TîÜñôçóç ô™í ôåëåõôáßùí Að' á‰ôÝò.
Ôü ðïëéôéóôéêü Tðßðåäï ô™í äéáöüñùí êïéíù-
íéê™í ‚ìÜäùí AðÝ÷åé Að' ôÞí ôå÷íéêÞ êáß Tðé-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óôçìïíéêÞ ìüñöùóç ðïý Aðáéôår _ óýã÷ñïíç âéï-
ìç÷áíéêÞ äñáóôçñéüôçôá. ÐïëëÝò öïñÝò ìÜëéóôá
ðáñáôçñårôáé ôü Uî\ò: ìéÜ ðáëéíäñüìçóç ôïˆ ñåý-
ìáôïò ðñüò ôßò èñçóêåõôéêÝò êáß ðïëéôéóôéêÝò
ðáñáäüóåéò. ÄçëáäÞ ït êïéíùíéêïß äñ™íôåò Aíá-
æçôïˆí êáôáöýãéï óôßò èñçóêåõôéêÝò ðáñáäüóåéò,
ãéÜ í' Aíôéóôáèïˆí óôü óýóôçìá ô\ò ðáñáãùã\ò
êáß ô™í Aíôáëëáã™í ìÝ ôü Tîùôåñéêü, ðïý åsóÞ-
÷èçêå ìÝ âéáéüôçôá óôüí ÷™ñï á‰ôü.
‘Ç ìüñöùóç ô™í óôåëå÷™í — åsäéêåõìÝíùí
Tñãáô™í, ìç÷áíéê™í êáß AíùôÜôùí êñáôéê™í Š-
ðáëëÞëùí — Aðáéôår ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï êáß ðï-
ëéôéóôéêÞ TðÝíäõóç, ðáñÜ _ ðáñÜäïóç óôÞí Tã-
÷þñéá ðáñáãùãÞ Xôïéìïõ Aðü ðÜóçò ðëåõñ@ò Tñ-
ãïóôáóßïõ, ìÝ ôü Aíáãêárï Að' ôü Tîùôåñéêü ðñï-
óùðéêü ôïõ (ìÝ ôÜ êëåéäéÜ óôü ÷Ýñé êáôÜ ôÞí
ôñÝ÷ïõóá ‚ñïëïãßá). Ït ôüðïé ô\ò TãêáôÜóôáóçò
ðáñïìïßùí Tñãïóôáóßùí ìåôáôñÝðïíôáé óÝ ÷þ-
ñïõò AðïìïíùìÝíïõò Að' ôÞí Šðüëïéðç ÷þñá, êáß
ðåñéóóüôåñï óõíäåäåìÝíïé ìÝ ôßò ìåãÜëåò ðïëõå-
èíéêÝò Uôáéñåråò. ‘Ç Aðïóýíèåóç, ðåñéèùñéïðïßç-
óç êáß _ êáôÜñãçóç ô\ò Tã÷þñéáò ðáñáäïóéáê\ò
ðáñáãùã\ò (ãåùñãßá, ôå÷íßôåò) åyíáé ðéü Tìöá-
íÞò, ðáñÜ _ TíóùìÜôùóç óôü ôïðéêü óýíïëï ô™í
ðñïáíáöåñèåéó™í âéïìç÷áíé™í44. ÓÝ êÜèå ðåñß-
ðôùóç, _ ôå÷íïëïãéêÞ, ïsêïíïìéêÞ êáß _ TîÜñ-
ôçóç ô\ò ôñïöïäïóßáò (Aêüìç êáß ãéÜ ôßò ÷™ñåò
ôïˆ OPEP) á‰îÞèçêå Aíáëüãùò ô™í ÷ùñ™í êáß
ô™í êáèåóôþôùí. ‘Ç äçìïãñáöéêÞ á‹îçóç Tðå-
ôÜ÷õíå ôÞí TîÝëéîç á‰ôÞ, TðéâÜëëïõóá óôïýò íÝ-
ïõò íÜ ìåôáíáóôåýóïõí åuôå óôü Tóùôåñéêü ôïˆ
ìïõóïõëìáíéêïˆ êüóìïõ (’Éíäïß, Ðáêéóôáíïß, Ás-
ãýðôéïé óôÞí Ó. ’Áñáâßá åuôå óôÜ ’ÁñáâéêÜ ’Å-
ìéñ@ôá ôïˆ Ðåñóéêïˆ Êüëðïõ) åuôå Têôüò ôïˆ
÷þñïõ á‰ôïˆ (ït êÜôïéêïé ôïˆ Maghreb äçë. ô\ò
Ôõíçóßáò, ’Áëãåñßáò êáß Ìáñüêïõ óôÞí Ãáëëßá,
ït Ôïˆñêïé óôÞí Ä. Ãåñìáíßá ê.ëð.). Ït ðïëý ÷á-
ìçëïß ìéóèïß ô\ò Ásãýðôïõ a ‚ Tìöýëéïò ðüëå-
ìïò ôïˆ ËéâÜíïõ, êáß _ ŠðÜñ÷ïõóá ó÷åäüí ðáí-
ôïˆ ðïëéôéêÞ êáôáðßåóç, óõíÝâáëáí Aêüìç ðå-
ñéóóüôåñï óôÞ öõãÞ ô™í TãêåöÜëùí ðñüò ôßò âéï-
ìç÷áíéê™ò AíåðôõãìÝíåò ÷™ñåò. ´Ïóïí Aöïñ@
óôü ãõíáéêårï ôì\ìá ôïˆ ðëçèõóìïˆ, Aíôéìåôù-
ðßæåé ôÞí Uî\ò êáôÜóôáóç: _ TíäõíÜìùóç ô™í
óõíôçñçôéê™í ðïëéôéóôéê™í ñåõìÜôùí êáß ôü Š-
ðÜñ÷ïí óôÞí AãïñÜ Cöèïíï êáß äéáèÝóéìï Aíäñé-
êü Tñãáôéêü ÷Ýñé åy÷å ›ò óõíÝðåéá ôüí ðåñéïñé-
óìü ô\ò ãõíáßêáò óôÞí ðåñéï÷Þ ô™í ïsêéáê™í T-
íáó÷ïëÞóåùí. Ôü öáéíüìåíï äÝí åyíáé ‚ìïéüìïñ-
öï. Äéáöïñïðïéårôáé êáôÜ ÷þñá êáß Aíáëüãùò
ôïˆ ðïëéôéóôéêïˆ TðéðÝäïõ ô\ò ÷þñáò. ‘Ç ðñï-
óðÜèåéá …ìùò ô\ò êáôï÷ýñùóçò ô™í äéêáéùìÜ-
ùì á
ö é Ý ñ 45
’Á
ôùí ô\ò ãõíáßêáò, óõìöþíùò ðñüò ôÞ äõôéêÞ Aí-
ôßëçøç, óõíáíô@ ó÷åäüí ðáíôïˆ ôü uäéï Tìðüäéï,
ôÞí AíÜäõóç ô™í óõíôçñçôéê™í ñåõìÜôùí ôïˆ
’ÉóëÜì45.
‘Ç Cíéóç êáôáíïìÞ ôïˆ Tèíéêïˆ ðñïúüíôïò,
äçëáäÞ _ âéïìç÷áíßá óÝ âÜñïò ô\ò ãåùñãßáò, _
ðüëç óÝ âÜñïò ôïˆ ÷ùñéïˆ, ‚ ðëïýóéïò ôïìÝáò óÝ
âÜñïò ôïˆ ðôù÷üôåñïõ ê.ëð., å‰íïår ôñüðïõò A-
íÜðôõîçò êáß Aíôáëëáã™í êáß êáôáíÜëùóçò ðïý
åyíáé óõíäåäåìÝíïé ìÝ ôÜ äéåèí\ ðñüôõðá. ‘Ï ñü-
ëïò ô™í ðïëõåèíéê™í óÝ ƒ÷é ëßãåò ðåñéðôþóåéò,
Xíåêá ô\ò Aäõíáìßáò a Aðïõóßáò ðïëéôéê\ò êáß
êñáôéê\ò âïýëçóçò a êáß Aêüìç ìÝ ôÞí êñáôé-
êÞ Aíï÷Þ a êÜëõøç, V÷åé óõìâÜëåé ï‰ê ëßãïí
ðñüò á‰ôÞ ôÞí êáôåýèõíóç. Óõ÷íÜ êáß îÝíá óôå-
ëÝ÷ç ðïý âñßóêïíôáé óôßò ÷™ñåò á‰ôÝò, óôÜ
ðëáßóéá ô™í óõìöùíé™í óõíåñãáóßáò ê.ëð., äéá-
ðéóôþíïõí ôßò AñíçôéêÝò óõíÝðåéåò ôïˆ ñüëïõ
ôïõò. ÔÜ äÝ ãçãåí\ óôåëÝ÷ç ásóèÜíïíôáé ðåñé-
öñïíçìÝíá êáß AðïóôåñçìÝíá, äéüôé äÝí óõììåôÝ-
÷ïõí óôßò óõæçôÞóåéò êáß óôÞí ðñïåôïéìáóßá ô\ò
ëÞøçò AðïöÜóåùí, ðïý AíáöÝñïíôáé óôßò Tðéëï-
ãÝò êáß ôïýò óêïðïýò ô\ò ïsêïíïìéê\ò AíÜðôõ-
îçò. Ôåëåõôáßùò äÝ, Tìöáíßóèçêå êáß ôü Uî\ò A-
îéïðñüóåêôï ãåãïíüò. ÌïõóïõëìáíéêÝò ÷™ñåò, …-
ðùò ôü ÐáêéóôÜí, ôü ’ÉñÜí êáß _ Ó. ’Áñáâßá, T-
íéó÷ýïõí ôÞí AíÜðôõîç ìé@ò èñçóêåõôéê\ò ïsêï-
íïìéê\ò óêÝøåùò, ðïý Aðïóêïðår óôÞ äçìéïõñ-
ãßá Uíüò sóëáìéêïˆ ïsêïíïìéêïˆ óõóôÞìáôïò, âá-
óéæïìÝíïõ Aðïêëåéóôéê™ò óôü ÊïñÜíé, óôÞí
sunna (ðáñÜäïóç a óôÞí sìáìéêÞ ðáñÜäïóç ô\ò
Ðåñóßáò) êáß óôÞí sharia (èñçóêåõôéêüò íüìïò).
ÓôÞí Jeddah ô\ò Ó. ’Áñáâßáò Šößóôáôáé Xíá Äé-
åèíÝò ÊÝíôñï ãéÜ ôÞí Vñåõíá Tðß ô\ò ’Éóëáìéê\ò
ïsêïíïìßáò, …ðùò Šößóôáôáé êáß _ ’ÉóëáìéêÞ
ÔñÜðåæá, ðïý Töáñìüæåé ôüí êáíüíá ô\ò ðßóôù-
óçò äß÷ùò ôüêï. ÔÜ ðåéñÜìáôá á‰ôÜ Tíéó÷ýïõí
ôÞí Aîéïðéóôßá ô™í sóëáìéê™í ñåõìÜôùí, ðïý A-
ðïññßðôïõí ôÜ ìáñîéóôéêÜ êáß êáðéôáëéóôéêÜ
ðñüôõðá. ’Áëë' ›ò óýóôçìá Aðïêëåéóôéê\ò Aí-
ôéêáôÜóôáóçò ô™í ìáñîéóôéê™í a êáðéôáëé-
óôéê™í ðñïôýðùí — ôïõëÜ÷éóôïí ìÝ÷ñé óÞìåñá
— äÝí AíôÝ÷åé óôÞí êñéôéêÞ46.
ÔÜ ðñïâëÞìáôá ô\ò ìåôá-ðåôñåëáúê\ò ðå-
ñéüäïõ èÜ åyíáé Aêüìç äõóêïëüôåñá, Cí äÝí ëç-
öèïˆí Tãêáßñùò AðïöÜóåéò AíáóõíôÜîåùò, Tðá-
íáðñïóáíáôïëéóìïˆ êáß Tíóùìáôþóåùò …ëùí
ô™í Tèíéê™í Vñãùí. ‘Ï ÷ñüíïò ô™í óêëçñ™í
á‰ô™í AíáèåùñÞóåùí Tîáñô@ôáé óáö™ò êáß Að'
ôÞí ôá÷ýôçôá ô™í äõôéê™í ïsêïíïìé™í íÜ Šðåñ-
âïˆí ôÞí êñßóç ôïõò êáß íÜ Aíåýñïõí TíÝñãåéåò
ðïý è' AíôéêáôáóôÞóïõí ôü ðåôñÝëáéï. ‘Ç ôý÷ç
 ùì á
46
ö é Ý ñ
’Á
ô™í ðôù÷™í ÷ùñ™í èÜ Tîáñô@ôáé, ãéÜ ðïëý A-
êüìç äéÜóôçìá, Að' ôÞí óõ÷íÜ ðñïâáëëüìåíç só-
ëáìéêÞ óõíáëëçëßá êáß ôÞí íÝá ðáãêüóìéá ïsêï-
íïìéêÞ ôÜîç, ôÞí ôüóï AíáæçôïõìÝíç óôïýò äéå-
èíårò ñãáíéóìïýò.
ÔÜ Aíôéóôïé÷ïˆíôá êïéíùíéêÜ äåäïìÝíá
Ôü êõñßáñ÷ï óçìårï ô™í Aíôéóôïé÷ïýíôùí
êïéíùíéê™í äåäïìÝíùí, ó' á‰ôÞ ôÞí ïsêïíïìéêÞ
TîÝëéîç, åyíáé _ Aäõíáìßá ôïˆ ðñïóäéïñéóìïˆ ô™í
êïéíùíéê™í ôÜîåùí ìÝ óõíåßäçóç ô\ò ôáîéê\ò èÝ-
óåþò ôïõò, ô™í ðñïíïìßùí ôïõò a ô\ò êáôáðßå-
óÞò ôïõò. ÄçëáäÞ óôïé÷årá ðïý óõíèÝôïõí ôÞí
êïéíùíéêÞ äéáëåêôéêÞ. ‘Ç ôåëåõôáßá äõíáìþèç-
êå óôÞ äåêáåôßá ôïˆ '70, AëëÜ äÝí ‚ëïêëçñþèç-
êå Tîáéôßáò ô™í Uî\ò äåäïìÝíùí: Að' ôüí á‰ôáñ-
÷éóìü ô™í êñáô™í, ôü å‹èñáõóôï ô\ò ïsêïíïìß-
áò, ôÞí ðñïóùñéíüôçôá ô™í ñüëùí êáß ô™í èÝ-
óåùí, ôÞí êïéíùíéêÞ êéíçôéêüôçôá, ôÞí AíáóôÜ-
ôùóç êáß óýã÷õóç ô™í èåóì™í, ôÞ äõóëåéôïõñ-
ãßá a äéÜëõóç ô\ò ðáñáäïóéáê\ò Aëëçëåããýçò,
ôÞí TìöÜíéóç íÝùí ‚ìÜäùí ðïëéôéê™í TðéëÝêôùí.
²Åôóé êáèõóôÝñçóå _ äçìéïõñãßá ôÜîåùí têáí™í
íÜ äéáäñáìáôßóïõí Tíåñãü ñüëï êïéíùíéê\ò Tíóù-
ìáôþóåùò.
‘Ç AíÜëõóç ô\ò êïéíùíéê\ò äéáóôñùìÜôù-
óçò Aðïäåéêíýåé Aíáãëýöùò Xíá äéðëü öáéíüìåíï,
ðïý ÷áñáêôçñßæåé ôßò óýã÷ñïíåò ìïõóïõëìáíéêÝò
êïéíùíßåò. ‘Ç äéáäéêáóßá Aö' Uíüò ôïˆ Têóõã÷ñï-
íéóìïˆ å‰íïår, …ðùò äéáðéóôþèçêå, ôÞí ðñüóêëç-
óç ôå÷íéê™í, ìç÷áíéê™í, ŠðáëëÞëùí, äéäáóêüí-
ôùí, sáôñ™í, íïìéê™í, óôñáôéùôéê™í, ït ‚ðïrïé
åyíáé ôÜ êáôçñôéóìÝíá óôåëÝ÷ç ôïˆ ÊñÜôïõò. ÔÜ
óôåëÝ÷ç á‰ôÜ åyíáé ìÝí Aíáãêárá ãéÜ ôÞ ëåéôïõñ-
ãßá ô\ò íÝáò ïsêïíïìßáò, AëëÜ ðïëéôéê™ò Tîçñ-
ôçìÝíá. ’Áðïôåëïˆí ìßá ìåóáßá ôÜîç, ìåóïëáâç-
ôéêÞ ìåôáîý ôïˆ Têóõã÷ñïíéóìïˆ êáß ô\ò ðáñá-
äïóéáê\ò êïéíùíßáò, ôïˆ ÊñÜôïõò êáß ôïˆ Šðï-
ëïßðïõ ô\ò êïéíùíßáò. ÄÝí åyíáé …ìùò ìßá ôÜîç
‚ìïéïãåíÞò. ‘ÏñéóìÝíá óôïé÷årá ôçò Aíôéôßèåíôáé
âéáßùò óôÞí ðáñÜäïóç, Cëëá AíôéèÝôùò Añíïˆí-
ôáé ôüí Têóõã÷ñïíéóìü (óçìåéþíåôáé …ôé ðïëëïß
ðáäïß ô™í sóëáìéê™í ñåõìÜôùí ðñïÝñ÷ïíôáé Að'
ôïýò ðôõ÷éïý÷ïõò ô™í èåôéê™í Tðéóôçì™í). ´Ï-
ëïé AðïëáìâÜíïõí ìåôñßùí ðñïíïìßùí, têáí™í …-
ìùò íÜ Tìðïäßóïõí ôÞ äçìéïõñãßá Uíüò Aíôéðïëé-
ôåõôéêïˆ, Cí ìÞ Tðáíáóôáôéêïˆ, ñåýìáôïò Tíáí-
ôßïí ô™í êáèåóôþôùí ðïý Šðüó÷ïíôáé ôüí Tê-
óõã÷ñïíéóìü. ‘Ç ìåóáßá ôÜîç šèårôáé Að' ôüí
Tããåí\ äõíáìéóìü ôçò óôÞí AíáæÞôçóç ðïëéôéê\ò
óõììåôï÷\ò óôÞ äéá÷åßñéóç ô™í êïéí™í, êáß ðå-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ñéóóïôÝñïõ Têóõã÷ñïíéóìïˆ. ’Áëë' åyíáé ït óôñá-
ôéùôéêïß ït ‚ðïrïé AíáôñÝðïõí ôÜ ðáñáäïóéáêÜ
êáèåóô™ôá êáß æçôïˆí ôÞ óôÞñéîÞ ôïõò óÝ ëáú-
êÝò äõíÜìåéò. ²Åôóé _ ìåóáßá ôÜîç Tí™ ðáñáìÝ-
íåé TîáñôçìÝíç, ðñïóðáèår óõã÷ñüíùò í' á‰îÞóåé
ôÜ ðñïíüìéÜ ôçò.
Ôü äåýôåñï óçìáíôéêü êïéíùíéêü öáéíüìåíï åy-
íáé _ Aðïõóßá Aóôéê\ò ôÜîçò ìÝ ìåãÜëá ïsêïíï-
ìéêÜ, êïéíùíéêÜ êáß ðïëéôéêÜ ðåñéèþñéá, ðïý èÜ
ô\ò TðÝôñåðáí Xíá tóôïñéêü Vñãï AíÜëïãï ìÝ T-
êåríï ô\ò å‰ñùðáúê\ò Aóôéê\ò ôÜîçò Að' ôüí 18o
ás™íá ê.U. Óôü óçìårï á‰ôü èÜ ðñÝðåé íÜ Tîåôá-
óèår _ êïéíùíéêÞ tóôïñßá ô\ò êÜèå ÷þñáò ðïý óÞ-
ìåñá åyíáé «Vèíïò», ãéÜ íÜ Uñìçíåõèår _ äéáêïðÞ,
_ Aäõíáìßá êáß ‚ ðáñáóéôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïˆ
öáéíïìÝíïõ Têåßíïõ, ðïý óÝ ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò
Aðïêáëårôáé «AóôéêÞ ôÜîç». Óôßò ðåñéðôþóåéò …-
ðïõ _ ôÜîç á‰ôÞ åy÷å óõíåñãáóèår ðñïêëçôéê™ò
ìÝ ôÞí AðïéêéïêñáôéêÞ äýíáìç, ìåôÜ ôÞí Aíåîáñ-
ôçóßá ŠðÝóôç ðïëëÜ êáß óïâáñÜ ðëÞãìáôá. Ãé'
á‰ôïýò ôïýò ëüãïõò êáß _ ŠöÞ ô™í ðåñéóóïôÝñùí
êáèåóôþôùí åyíáé ëáúêéóôéêÞ, äçëáäÞ åyíáé Aäý-
íáìá íÜ ìåôáó÷çìáôßóïõí ñéæéê™ò ôßò äïìÝò ô\ò
Tîïõóßáò, ôÞí AíôßëçøÞ ôïõò ðåñß êüóìïõ êáß ôüí
ôñüðï ðáñáãùã\ò êáß Aíôáëëáã™í, ìÝ Aðþôåñï
óêïðü ôÞí êïéíùíéêÞ TíóùìÜôùóç.
ÃéÜ ôüí ñéæéêü êïéíùíéêü ìåôáó÷çìáôéóìü, _
AóôéêÞ ôÜîç äÝí åyíáé Aíáãêáßá. Ôü Vñãï á‰ôü èÜ
ìðïñïˆóå íÜ ðñáãìáôïðïéçèår Að' ôÞ ìåóáßá êáß
ôÞí TñãáôéêÞ ôÜîç, TÜí Šð\ñ÷áí ït êáôÜëëçëåò
ðïëéôéêÝò êáß ðïëéôéóôéêÝò óõíè\êåò. ’Áëë' …ðùò
óçìåéþèçêå êáß ðñïçãïõìÝíùò, ‚ ðñüóêáéñïò
÷áñáêôÞñáò ô\ò âéïìç÷áíéê\ò AíÜðôõîçò êáß ôÜ
ðëÞãìáôá ðïý äÝ÷èçêå _ ãåùñãßá åyíáé ôÝôïéá,
ðïý êáèõóôÝñçóáí ôÞí äçìéïõñãßá Tñãáôéê\ò ôÜ-
îçò. ’Åêår …ðïõ _ óõíäéêáëéóôéêÞ ìüñöùóç ìðï-
ñïˆóå íÜ å‰íïÞóåé ôÞí TìöÜíéóç ìé@ò ôÝôïéáò êá-
ôÜóôáóçò, ‚ êñáôéêüò Vëåã÷ïò Aðåäåß÷èç Aêüìç
á‰óôçñüôåñïò. Ït TñãÜôåò äéåóðÜñçóáí óÝ Aðï-
ìïíùìÝíá TñãïóôÜóéá a óôÞí ðëåéïøçößá ôïõò åy-
íáé îÝíïé, …ðùò óôÞ Ó. ’Áñáâßá êáß óôÜ ‘Çíù-
ìÝíá ’ÁñáâéêÜ ’Åìéñ@ôá a êñáôéêïß ŠðÜëëçëïé,
ðñ@ãìá ðïý ðåñéïñßæåé êÜèå óõíäéêáëéóôéêÞ Tê-
äÞëùóç. ‘Ï säåïëïãéêüò Vëåã÷ïò ðïëëÝò öïñÝò T-
ðåêôåßíåôáé êáß Tðß ô™í ìåôáíáóô™í óôßò Aíá-
öåñèåróåò ÷™ñåò.
‘Õð' á‰ôÝò ôßò óõíè\êåò äÝí ìðïñår íÜ ëå-
÷èår …ôé ŠðÜñ÷åé êáß êïéíùíéêÞ ‚ìÜäá óõãêñéíü-
ìåíç ì' Têåßíç ô™í äéáíïïõìÝíùí óôÞ Äýóç. ²Áí
ôü êñéôÞñéï ôïˆ ðñïóäéïñéóìïˆ ôïõò åyíáé _ êñé-
ôéêÞ ôïõò èÝóç Víáíôé ô\ò Tîïõóßáò, ‚ Añéèìüò
ôïõò óÝ êÜèå êïéíùíßá åyíáé ðïëý ðåñéïñéóìÝíïò.

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Ït ulama, Šðåýèõíïé ô™í èñçóêåõôéê™í Aîé™í
êáß èåìÜôùí, AíôéèÝôùò åyíáé ðåñéóóüôåñïé, säå-
ïëïãéê™ò ðåñéóóüôåñï AíáãíùñéóìÝíïé êáß êïéíù-
íéê™ò óôïé÷årá ìåãáëýôåñçò Tðéññï\ò. ’Áëë' åy-
íáé TîáñôçìÝíïé Að' ôü êñÜôïò, äéüôé öåßëïõí êáß
ôÞ èÝóç ôïõò êáß ôÜ ðñïíüìéÜ ôïõò óôü êáèå-
óôþò. ’Áð' á‰ôÞ ôÞí êïéíùíéêÞ ôïõò èÝóç Aí-
ôëårôáé êáß _ äýíáìç ô\ò AíôáãùíéóôéêüôçôÜò
ôïõò ðñüò ôïýò äéáíïïõìÝíïõò Têåßíïõò ðïý åyíáé
å‰íïúêïß ðñüò ôüí TêêïóìéêåõìÝíï ðïëéôéóìü, ìï-
íßìïõ óõíïäïˆ ô\ò ôå÷íïëïãßáò êáß ôïˆ Šëéêïˆ
ðïëéôéóìïˆ ðïý åsóÜãïíôáé Að' ôÞ Äýóç. ´Ïóïí
Aöïñ@ óôÞí ðïëéôéóôéêÞ a êïéíùíéêÞ TìâÝëåéÜ
ôïõò, åyíáé êáß á‰ôÞ ðåñéïñéóìÝíç. Ãé' á‰ôü A-
íáãêÜæïíôáé óôÞí á‰ôïëïãïêñéóßá a óôÞí óýíå-
óç, …ôáí Añíïˆíôáé ôÞí êáéñïóêïðßá.
ÓôÞí uäéá ãñáììÞ AíÜëõóçò èÜ ðñÝðåé íÜ Š-
ðïãñáììéóèår _ ó÷åôéêÞ Aðïõóßá ô™í ãõíáéê™í
Að' ôüí ðïëéôéêü êáß ðïëéôéóôéêü ôïìÝá, Aíáëü-
ãùò ô\ò èÝóçò ôïˆ êÜèå êñÜôïõò, Víáíôé ôïˆ êá-
èåóô™ôïò ô™í Aôïìéê™í äéêáéùìÜôùí. Ðáñáäï-
óéáêü a ìåôáññõèìéóìÝíï. Ôü ñéæïóðáóôéêü ’Éó-
ëÜì, ðïý óÞìåñá V÷åé ôÜóåéò TîÜðëùóçò, Tðéäåé-
íþíåé ôÞí Aíôßöáóç ìåôáîý ôïˆ TðéâáëëïìÝíïõ
óôÞí ãõíáßêá ðåñéïñéóôéêïˆ êáèåóô™ôïò êáß ô™í
äõíÜìåùí ô\ò Têêïóìßêåõóçò, ðïý Aíáññéðßæïõí
ôÞí AíÜãêç Aðáëëáã\ò Að' ôü êáèåóôþò á‰ôü
óôßò ãõíárêåò Têåríåò — Cí ƒ÷é ó' …ëåò, ôïõëÜ-
÷éóôïí óÝ ôì\ìá ôïõò — ðïý V÷ïõí äåõôåñïâÜè-
ìéá a ôñéôïâÜèìéá ìüñöùóç. ωäåßò ìðïñår íÜ
ðåñéãñÜøåé ìÝ Aêñßâåéá ôÞí êáèçìåñéíÞ Víôáóç,
ôÜ ôñáãéêÜ ïsêïãåíåéáêÜ äéëÞììáôá êáß ôßò øõ-
÷ï-êïéíùíéêÝò ìíçóéêáêßåò ðïý AðïññÝïõí Að' ôÞ
óýãêñïõóç ìåôáîý ô\ò èÝëçóçò ãéÜ TðéâïëÞ óôÞí
êïéíùíßá ôïˆ ðáñáäïóéáêïˆ ôñüðïõ æù\ò êáß ô™í
Aíáãê™í ðïý ãåíí@ _ uäéá _ æùÞ, ó' Xíáí ðëç-
èõóìü íÝï óôÞí _ëéêßá êáß ãüíéìï. ²Éóùò óôüí
êïéíùíéêü á‰ôü ôïìÝá êáß Tí Aãíïßá ðÜíôùí, êõ-
âåñíþíôùí êáß ðáñáôçñçô™í, äéáêõâåýåôáé ôü
ìÝëëïí ô™í óõã÷ñüíùí ìïõóïõëìáíéê™í êïéíù-
íé™í. ´Ïôáí ït ãõíárêåò ðáýóïõí óôü ïsêïãåíåéá-
êü ðëáßóéï íÜ åyíáé ôÜ ðáèçôéêÜ ƒñãáíá Aíáðá-
ñáãùã\ò ô™í ðáñáäïóéáê™í ðïëéôéóôéê™í ðñï-
ôýðùí, uóùò ôüôå _ sóëáìéêÞ säåïëïãßá ô\ò ‚-
ðïßáò åyíáé óõã÷ñüíùò ït ŠðïóôçñéêôÝò êáß ôÜ
èýìáôá, AðùëÝóåé ôÞí ðëÝïí óôáèåñÞ êïéíùíéêï-
ðïëéôéóôéêÞ ôçò âÜóç47.
Ôü ðïëéôéóôéêü ðñüâëçìá
’Áð' ôÞí ðñïçãçèåróá AíÜëõóç, êáèßóôáôáé
öáíåñü …ôé ôü ðïëéôéóôéêü ðñüâëçìá âñßóêåôáé
ùì á
ö é Ý ñ 47
’Á
óôÞí ŠðïäïìÞ …ëùí ô™í ðáñáìÝôñùí ô\ò ïsêï-
íïìéê\ò êáß êïéíùíéê\ò AíÜëõóçò, ðïý Tðé÷åéñår-
ôáé ó' á‰ôÞ ôÞí ìåëÝôç. ÓôÞí ðïñåßá ô\ò Vñåõ-
íáò á‰ô\ò èÜ êáôáâëçèår ðñïóðÜèåéá íÜ êáôá-
äåé÷èår ðþò ôü äåäïìÝíï á‰ôü TðçñåÜæåé êÜèå ðï-
ëéôéêÞ AíÜðôõîçò êáß êïéíùíéê\ò TíóùìÜôùóçò,
Cñá êáß ôßò ó÷Ýóåéò ìÝ ôïýò Cëëïõò äñ™íôåò óôü
äéåèíÝò óýóôçìá.
‘Ç íÝá tóôïñéêÞ öÜóç, ðïý TãêáéíéÜóèçêå
ðáíôïˆ ìÝ ôßò ðñïêçñýîåéò ô\ò Aíåîáñôçóßáò a
ôßò tóôïñéêÝò TðáíáóôÜóåéò Að' ôü 1952 ê.U.,
äçìéïõñãïˆóå ôÞí áuóèçóç ìé@ò AíáíÝùóçò ô\ò
ðïëéôéóôéê\ò æù\ò. ²Áíèçóç ô\ò ðíåõìáôéê\ò
æù\ò, AíáíÝùóç ô\ò ðïëéôéóôéê\ò äçìéïõñãßáò
êáß äçìéïõñãßá íÝùí ÷þñùí ãíþóåùò, säéáéôÝñùò
óôüí ôïìÝá ô™í äéáöüñùí TêöñÜóåùí êáß Têäç-
ëþóåùí ôïˆ sóëáìéêïˆ ðïëéôéóìïˆ. ‘Ç ðïéçôéêÞ
ðáñáãùãÞ, ôÜ ìõèéóôïñÞìáôá, ôÜ äïêßìéá, ‚ êé-
íçìáôïãñÜöïò, …ðùò êáß ït åsêáóôéêÝò ôÝ÷íåò,
äÝí AðïõóéÜæïõí Að' ôü ðïëéôéóôéêü óêçíéêü. Ït
Töçìåñßäåò êáß ôÜ ðåñéïäéêÜ V÷ïõí ðïëëáðëáóéá-
óèår, ðáñ' …ëï ðïý TëÝã÷ïíôáé Að' ôü ìïíïêïì-
ìáôéêü êáèåóôþò. ÔÜ óõìðüóéá, ôÜ óåìéíÜñéá
êáß ôÜ óõíÝäñéá, Tèíéêïˆ a äéåèíïˆò ÷áñáêô\ñá,
äéáäÝ÷ïíôáé ôü Xíá ôü Cëëï ó' Xíá êëßìá óêëç-
ñïˆ Aíôáãùíéóìïˆ ìåôáîý ô™í äéáöüñùí ìïõ-
óïõëìáíéê™í êñáô™í (ð.÷. Uïñôáóìïß Tðåôåßùí
ô™í ìåãÜëùí ðñïóþðùí ôïˆ ðáñåëèüíôïò). ²Å-
ôóé Añèñþíåôáé Xíáò ôåñÜóôéïò óõëëïãéêüò ëüãïò
(Añáâéêüò, ôïõñêéêüò, sñáíéêüò, TêêïóìéêåõìÝíïò
ìÝ÷ñé ôü 1970, «sóëáìéêüò» Vêôïôå) ðïý äéáôñÝ-
÷åé …ëï ôüí êüóìï, ðÝñá Að' ôÜ sóëáìéêÜ óýíï-
ñá. ÌÝ ôüí Tìöýëéï ðüëåìï ôïˆ ËéâÜíïõ, ôÞí s-
ñáíéêÞ TðáíÜóôáóç, ôÞí êáôáðßåóç êáß ôÞ ëï-
ãïêñéóßá óôÜ ðåñéóóüôåñá êáèåóô™ôá, _ ðíåõ-
ìáôéêÞ êáß ðïëéôéóôéêÞ æùÞ âñ\êå Tí ôÝëåé êá-
ôáöýãéï óôßò ìåãÜëåò ðüëåéò ô\ò Äýóçò, …ðùò
ôü Ðáñßóé, ôü Ëïíäríï, ôÞí Ñþìç, ôÞí Ãåíåýç,
ôÞ Âïóôþíç, ôÞí ÍÝá ‘Õüñêç.
‘Ï TñåõíçôÞò, ðïý Aíáæçôår íÜ äéáêñßíåé ôßò
ðñïóùðéêüôçôåò ðïý Aíáäåéêíýïíôáé ìÝ ôü Vñãï
ôïõò a Vñãá ìÝ óçìáóßá a ñåýìáôá óêÝøåùò a
öéëïëïãéêÝò êáß êáëëéôå÷íéêÝò ó÷ïëÝò óôÞí Šðü
AíÜëõóç ðåñßïäï, äéáðéóôþíåé ìéÜ êáôÜóôáóç A-
äéáöïñßáò a Xíá åyäïò Aíùíõìßáò êáß êïéíïôõðßáò
óôßò ðíåõìáôéêÝò êáß ðïëéôéóôéêÝò äñáóôçñéüôç-
ôåò. ’Åí™ ãéÜ ôÞí ðåñßïäï 1800-1950, ôÞí «öé-
ëåëåýèåñç» ðåñßïäï, åyíáé å‹êïëç _ ðáñáðïìðÞ
óÝ íüìáôá ðïéçô™í, ìõèéóôïñéïãñÜöùí, äéáíï-
ïõìÝíùí, óêçíïèåô™í, ôñáãïõäéóô™í, ô™í ‚ðïß-
ùí ôü Vñãï — säéáéôÝñùò óôüí Añáâéêü êüóìï —
åy÷å îåðåñÜóåé ôÜ TèíéêÜ óýíïñá, óôÞí óçìåñéíÞ
 ùì á
48
ö é Ý ñ
’Á
êáôÜóôáóç öáßíåôáé …ôé _ ðñïóðÜèåéá äçìéïõñ-
ãßáò ôïˆ êñÜôïõò-Vèíïõò ðåñéüñéóå ásóèçô™ò ôÞí
êõêëïöïñßá ô™í Vñãùí êáß óõ÷íÜ ôÞí äéáíïçôé-
êÞ êáß ðïëéôéóôéêÞ ôïõò TìâÝëåéá48.
‘Ï ÷ñüíïò êáß ‚ öéëüîåíïò ÷™ñïò ôïˆ ðåñéï-
äéêïˆ äÝí TðéôñÝðïõí ôÞí ëåðôïìåñ\ AíÜëõóç
ô™í óõíèçê™í Šðü ôßò ‚ðïråò äçìéïõñãårôáé ôü
ðíåõìáôéêü Vñãï. ‘Ç ðáíôá÷ïˆ ðáñïˆóá Tðßóç-
ìç säåïëïãßá äÝí åyíáé _ ìüíç Uñìçíåßá. Åyíáé …-
ìùò Xíáò óçìáíôéêüò ðáñÜãùí. ´Ïðùò ðñÝðåé íÜ
ôïíéóèår _ ðïéêéëßá ô™í ãëùóó™í …ðùò óôü Ðá-
êéóôÜí, ôÞí ’Éíäßá êáß ôÞí ’Éíäïíçóßá, _ á‰îçìÝ-
íç ðåñéèùñéïðïßçóç ô™í ìåéïíïôÞôùí Tîáéôßáò U-
íüò Tðéèåôéêïˆ Tèíéêéóìïˆ, ït äõóêïëßåò Vêäïóçò
êáß äéáíïì\ò, _ Aðïõóßá Uíüò êïéíïˆ têáíïˆ íÜ A-
ðáíôÞóåé óôßò ôïëìçñÝò äçìéïõñãßåò, _ TèíéêÞ A-
ðïãïÞôåõóç ðïý äéáäÝ÷èçêå ðáíôïˆ — säéáéôÝ-
ñùò óôüí Añáâéêü ÷™ñï ìåôÜ ôÞí fôôá ôïˆ 1967
— ôÞí å‰öïñßá ô™í Aãþíùí ô\ò Tèíéê\ò Aðå-
ëåõèåñþóåùò êáß ô™í ðñþôùí ÷ñüíùí ô\ò Aíå-
îáñôçóßáò, ‚ óÝ ìåãÜëï ðïóïóôü ŠðÜñ÷ùí Aíáë-
öáâçôéóìüò, ðáñ' …ëåò ôßò ðñïüäïõò ô\ò ðáéäåß-
áò êáß ‚ óêëçñüò ðáíôïˆ Aíôáãùíéóìüò ìåôáîý
ô\ò Tèíéê\ò ãëþóóáò, ðïý Aíáæçôår ôüí Têóõã-
÷ñïíéóìü ôçò, êáß ô™í ãëùóó™í ô\ò TðéóôÞìçò
êáß ô\ò ôå÷íïëïãßáò. ÄÝí ŠðÜñ÷ïõí Aêüìç äéá-
èÝóéìá óôáôéóôéêÜ óôïé÷årá ðïý èÜ ì@ò TðÝôñå-
ðáí ôÞí ìÝôñçóç ô™í ìåãåè™í ðïý Aöïñïˆí óôüí
ãñáðôü ëüãï, ôïýò ôýðïõò ô™í ðåñéïäéê™í, ô™í
Töçìåñßäùí êáß ô™í âéâëßùí ðïý êõêëïöïñïˆí, …-
ðùò êáß ôÞí ðñïóìïíÞ ôïˆ êïéíïˆ óÝ ó÷Ýóç ìÝ
ôÞí ðáñå÷ïìÝíç ðñïóöïñÜ. ÌÝ ôÞí «sóëáìéêÞ T-
ðáíÜóôáóç» _ AðïëïãçôéêÞ öéëïëïãßá V÷åé êåñ-
äßóåé Xíá å‰ñý êïéíü. ‘Ç êïéíùíéïëïãéêÞ á‰ôÞ
ðëåõñÜ ô\ò «sóëáìéê\ò AíÜäõóçò» äÝí V÷åé Šðï-
ãñáììéóèår äåüíôùò ìÝ÷ñé óÞìåñá. Êáß óôÞí
ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç äÝí åyíáé ìüíï _ æÞôçóç
ðïý óõìâÜëëåé óôÞí TîÜðëùóç ô\ò öéëïëïãßáò
á‰ô\ò, AëëÜ êáß ôÜ ïsêïíïìéêÜ ìÝóá ðïý äéáèÝ-
ôïõí ït Tíäéáöåñüìåíåò êõâåñíÞóåéò, ƒ÷é ìüíï ãéÜ
íÜ Aíôáðïêñéèïˆí óôÞ æÞôçóç á‰ôÞ, AëëÜ êáß
ãéÜ íÜ ôÞí TðáõîÞóïõí. ´Ïëç á‰ôÞ _ öéëïëïãßá
åyíáé äéáíïçôéêü Tñãáëårï ô™í AãùíéæïìÝíùí ãéÜ
ôÞí AðïêáôÜóôáóç ôïˆ Aìüëõíôïõ Añ÷Ýãïíïõ
’ÉóëÜì êáß ôÞí äéÜëõóç ô\ò íåï-Gahiliya (_ âÜñ-
âáñç ðñü ôïˆ ’ÉóëÜì êïéíùíßá). ‘Ç öéëïëïãßá á‰-
ôÞ, äéáäéäïìÝíç ñáãäáßùò ìÝ íüìéìá a ðáñÜíïìá
ìÝóá óÝ …ëåò ôßò ìïõóïõëìáíéêÝò êïéíùíßåò, ôñÝ-
öåé ƒ÷é ìüíï ôü êïéíü sóëáìéêü Šðïóõíåßäçôï, Aë-
ëÜ êáß ôü öáíôáóé™äåò óÝ …ëåò ôßò óýã÷ñïíåò
ìïõóïõëìáíéêÝò êïéíùíßåò. Åyíáé ãíùóôÞ _ ðï-
ëéôéêÞ äýíáìç ôïˆ öáíôáóéþäïõò á‰ôïˆ. ’Åðé-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôõã÷Üíåé íÜ óáãçíåýåé, äéáíïçôéê™ò êáß ðïëéôé-
óôéê™ò, Aêüìç êáß ðáäïýò ô\ò Têêïóìßêåõóçò.
Ãé' á‰ôü êáß ôü ðñüâëçìá ô™í ó÷Ýóåùí ìåôáîý
èñçóêåßáò êáß ðïëéôåßáò, óôÞí óýã÷ñïíç sóëáìé-
êÞ óêÝøç, åyíáé Xíá èÝìá ðåñéðåðëåãìÝíï êáß
öïñôéóìÝíï ìÝ ðïëý ðÜèïò. ‘Ç Cñíçóç íÜ ôåèår
Vóôù êáß Aêñïèéã™ò ôü èÝìá á‰ôü, Aíáèåùñþí-
ôáò …ëç ôÞí tóôïñéêï-ðïëéôéêÞ AíÜðôõîç Šðü ôÞí
ðôéêÞ ðÜíôá ãùíßá ôïˆ ’ÉóëÜì, Aðü ôÞí Tðï÷Þ
ô\ò TãêáôÜóôáóçò ôïˆ ÷áëéöÜôïõ ô™í Oum-
mayah ô\ò Äáìáóêïˆ, äåß÷íåé ôüí ôñüðï ëåéôïõñ-
ãßáò ô\ò êõñéáñ÷ïýóçò säåïëïãßáò. ’Áðïññßðôå-
ôáé èåùñçôéê™ò êÜèå TðéññïÞ ô\ò Äýóçò, Tí™ ôÜ
ðïëéôéóôéêÜ ôçò ðñüôõðá ÷ñçóéìïðïéïˆíôáé óôßò
ôÝ÷íåò êáß ôÜ ãñÜììáôá.
‘Ï ÷™ñïò Têåríïò, …ðïõ ‚ êüóìïò ô™í óõì-
âüëùí êáß ô™í óçìåßùí ðïý Aðïôåëïˆí ôü sóëá-
ìéêü ðñüôõðï ŠðÝóôç ôÜ ÷åéñüôåñá ðëÞãìáôá,
åyíáé Têåríïò ô\ò ðïëåïäïìßáò êáß ô\ò Añ÷éôåêôï-
íéê\ò. Ðáíôïˆ _ AðïéêéïêñáôéêÞ Añ÷éôåêôïíéêÞ
åy÷å AíôéðáñáèÝóåé ôÞí «å‰ñùðáúêÞ» óôÞí «só-
ëáìéêÞ» a «AñáâéêÞ» ðüëç49. ÓÝ AñêåôÝò tóôï-
ñéêÝò ðüëåéò åy÷áí äéáóùèår ìíçìårá ìåãÜëçò t-
óôïñéê\ò êáß êáëëéôå÷íéê\ò óçìáóßáò. ’Áð' ôÞí
äåêáåôßá …ìùò ôïˆ '60, _ öõóéïãíùìßá êÝíôñùí
ôïˆ sóëáìéêïˆ ðïëéôéóìïˆ, …ðùò _ Ôå÷åñÜíç, _
ÂáãäÜôç, _ Äáìáóêüò, ôü ×áëÝðé, ôü ÊÜéñï, _
Ôñßðïëéò, _ Ôýíéò, ôü ’ÁëãÝñé, _ ÊáæáìðëÜíêá
V÷ïõí ñéæéê™ò AëëÜîåé. Ìßá óýã÷ñïíç ðïëåïäï-
ìßá, Aíôßãñáöï ô™í âéïìç÷áíéê™í ðüëåùí ô\ò
Äýóçò, V÷åé ðáíôïˆ Tðéâëçèår óÝ âÜñïò ðïëëÝò
öïñÝò ðåñéï÷™í êáß ðáñáäïóéáê™í óõíïéêé™í ðïý
Cîéæáí êáëýôåñç ôý÷ç.
ÓÜí êáôáêëåräá óçìåéþíïõìå ìéÜ Aíáäßðëù-
óç êÜèå ÷þñáò óôÞí äéêÞ ôçò «ðïëéôéóôéêÞ ôáõ-
ôüôçôá». Ït ðïëéôéóôéêÝò AíôáëëáãÝò, ìåôáîý
ô™í äéáöüñùí ðïëéôéóôéê™í êáß ãëùóóïëïãéê™í
ðåñéï÷™í, åyíáé AóÞìáíôåò Cí ìÞ Aíýðáñêôåò.
’Áêüìç êáß ìåôáîý ÷ùñ™í ãåéôüíùí …ðùò ð.÷.
_ Â. êáß _ Í. ‘ÕåìÝíç a ït ÷™ñåò ô\ò Â. ’Á-
öñéê\ò. ‘Ç ëáôñåßá ô\ò «Tèíéê\ò ôáõôüôçôáò»
a ô\ò «Tèíéê\ò Uíüôçôáò» ðñïâÜëëåôáé óÝ âÜ-
ñïò ô\ò óôÝñåçò ðïëéôéóôéê\ò êáß èñçóêåõôéê\ò
‚ìïéïãÝíåéáò, ðïý Šößóôáôáé ìåôáîý ô™í ëá™í
ô™í Aíáöåñèåéó™í ðåñéï÷™í.
ÅÐÉËÏÃÏÓ
‘Ç TìöÜíéóç ôïˆ ’ÉóëÜì óôÞ äéåèí\ óêçíÞ
êáôÜ ôïýò íåþôåñïõò ÷ñüíïõò óõíäÝåôáé ìÝ ôïýò
Aã™íåò ô™í AðïéêéïêñáôïõìÝíùí ÷ùñ™í ô\ò
ÌÝóçò ’Áíáôïë\ò, ô\ò ’Áöñéê\ò êáß ô\ò ’Áóßáò,

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ãéÜ ðïëéôéêÞ AðåëåõèÝñùóç êáß Aíåîáñôçóßá. ’Á-
ðü äÝ ôü 1950 ê.U. Aíáäåéêíýåôáé óôáäéáê™ò óÝ
Xíáí Aðü ôïýò óçìáíôéêïýò «äñ™íôåò» ôïˆ äéå-
èíïˆò óõóôÞìáôïò.
ÓôÞí ðëåéïøçößá ôïõò, ït ÷™ñåò ìÝ ìïõóïõë-
ìáíéêÞ ðëåéïøçößá AíÞêïõí ãåùãñáöéê™ò óôüí
Íüôï êáß ðïëéôéê™ò óôüí Ôñßôï Êüóìï, Tíôüò
ôïˆ ‚ðïßïõ öéëïäïîïˆí íÜ äéáäñáìáôßóïõí Xíá óç-
ìáíôéêü ñüëï. ‘Ç ðáãêüóìéá …ìùò TðéâïëÞ ôïˆ
Äõôéêïˆ ðñïôýðïõ (modèle) ðïëéôéêï-ïéêïíï-
ìéê\ò êáß êïéíùíéê\ò AíÜðôõîçò, óõãêñïõüìåíç
ìÝ ôü ’ÉóëÜì, …ðùò êáß _ äõôéêÞ Aðïéêéïêñáôßá
ðïý TäõíÜóôåõóå ôüí ’Éóëáìéêü ÷™ñï ôïýò ôåëåõ-
ôáßïõò ás™íåò, Šð\ñîáí ãåíåóéïõñãïß óïâáñ™í ãéÜ
ôßò ÷™ñåò á‰ôÝò ðïëéôéêï-êïéíùíéê™í ðñïâëçìÜ-
ôùí. ÔÜ ðñïâëÞìáôá á‰ôÜ Tîáêïëïõèïˆí íÜ ðá-
ñáìÝíïõí óÝ êáôÜóôáóç Aäéåîüäïõ, êáß íÜ V÷ïõí
âáèýôáôåò Tðéðôþóåéò Tðß ô™í äéåèí™í ó÷Ýóåùí.
‘Ç ìåëÝôç äÝ êáß Vñåõíá ôïˆ sóëáìéêïˆ «äñ™í-
ôïò» Að' ôßò êïéíùíéêÝò Tðéóô\ìåò ãåíéê™ò êáß
säéáéôÝñùò Að' ôßò äéåèíårò ó÷Ýóåéò, ìÝ ôÞ ÷ñÞóç
ô™í (äõôéê™í) ó÷çìÜôùí AíÜëõóçò êáß óôï÷á-
óìïˆ, Aðåäåß÷èç AôåëÝóöïñç.
´Ïëåò ó÷åäüí ït ìïõóïõëìáíéêÝò ÷™ñåò T-
ãíþñéóáí ôÞí ðåñßïäï ô™í Aãþíùí ôïõò ãéÜ ôÞí
ðïëéôéêÞ AðåëåõèÝñùóç. ’Åðáêïëïýèçóå _ ðå-
ñßïäïò ô\ò Tèíéê\ò å‰öïñßáò, ðïý êáôÝëçîå óôÞí
AðïãïÞôåõóç. Óôü óôÜäéï á‰ôü, ôü óçìåñéíü, …-
ëïé ït ôïìårò ô\ò êïéíùíßáò Tðéêáëïˆíôáé ôü ’Éó-
ëÜì. Ït ðïëéôéêïß Cñ÷ïíôåò, ãéÜ ôÞí êñáôéêÞ êáß
TèíéêÞ óõãêñüôçóç ô\ò ÷þñáò ôïõò, Aðïæçôïˆí
ôÞí sóëáìéêÞ íïìéìïðïßçóç ãéÜ íÜ êáëýøïõí
ôïýò á‰ôïó÷åäéáóìïýò ôïõò. Óôü ’ÉóëÜì Aíáæç-
ôårôáé ôü ïsêïíïìéêü Têåríï ðñüôõðï, ðïý èÜ A-
ðáëëÜîåé ôÜ êñÜôç Að' ôÞí ôå÷íïëïãéêÞ êáß ïs-
êïíïìéêÞ TîÜñôçóç, …ðùò êáß Têåßíç ô™í ôñï-
ößìùí, ðïëý ìåãáëýôåñç Að' Têåríåò ô\ò Aðïé-
êéïêñáôéê\ò ðåñéüäïõ. Óôü ðïëéôéóôéêü ðåäßï, _
AðïëïãçôéêÞ öéëïëïãßá ìÝ ðïëëÞ äõóêïëßá êá-
ëýðôåé ôÞí Aðïõóßá ðñáãìáôéê\ò äçìéïõñãßáò.
´Ïóïí Aöïñ@ óôü èñçóêåõôéêü Tðßðåäï, äéáðé-
óôþíïõìå …ôé …ëåò ït Aóáöårò äõíÜìåéò ôïˆ èñç-
óêåõôéêïˆ öáíôáóéþäïõò êéíïˆíôáé ãéÜ ôÞí äç-
ìéïõñãßá ìé@ò íÝáò ôáõôüôçôáò, säåïëïãéê™ò s-
ó÷õñüôåñçò, ðïëéôéóôéê™ò …ìùò ìÝ ëéãüôåñç
äéáýãåéá. Ðñüêåéôáé ãéÜ ìéÜ säéüìïñöç ðåñßðôù-
óç ô\ò èÝóçò ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ öáéíïìÝíïõ óÝ
ìßá Tí Aíáðôýîåé êïéíùíßá, ðïý ÷ñÞæåé Aêüìç ìå-
ëÝôçò êáß Vñåõíáò.
´Ïëåò á‰ôÝò ït «ìåôáâëçôÝò» êáèïñßæïõí
êáôÜ Xíá ìåãÜëï ðïóïóôü ôÞí äéåèí\ óõìðåñéöï-
ñÜ ôïˆ ’ÉóëÜì.
ùì á
ö é Ý ñ 49
’Á
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ‘Ç ìåëÝôç á‰ôÞ Aðïôåëår ôü ðñïóùñéíü ðüñéóìá
óåéñ@ò Tñåõí™í ôïˆ ãñÜöïíôïò Aðü ôü 1974 ê.U. Êáô' Añ-
÷Üò Šðü ôÞí ásãßäá ô™í Bñìïäßùí Šðçñåóé™í ôïˆ Ðáãêï-
óìßïõ Óõìâïõëßïõ ’Åêêëçóé™í (Ãåíåýç). ’Áð' ôü 1979-
82 óôü ‘Åëëçíéêü ÊÝíôñï Ìåóïãåéáê™í êáß ’Áñáâéê™í
Óðïõä™í ô\ò Ðáíôåßïõ ’ÁíùôÜôçò Ó÷ïë\ò Ðïëéôéê™í ’Å-
ðéóôçì™í êáß Að' ôü 1983 óôÞí uäéá ôÞí ÐÜíôåéï. ÄÝò A-
êüìç M. Arkoun, L' Islam hier, demain, Paris 19822.
2. Ð.÷. _ ’ÉóëáìéêÞ TðáíÜóôáóç ô\ò Ðåñóßáò (1979)
ðïý êáôÝëáâå Tî AðÞíçò …ëïõò ôïýò AíáëõôÝò ôïˆ Šðü T-
îÝôáóç ÷þñïõ. Ãé' á‰ôïýò _ ìåôáâëçôÞ «èñçóêåßá» a e-
ôáí Aíýðáñêôç óôü ðïëéôéêï-éäåïëïãéêü óýóôçìá ô\ò V-
ñåõíÜò ôïõò a êáôåëÜìâáíå äåõôåñåýïõóá èÝóç.
3. ’Áð' ôßò ðñüóöáôåò TîáéñÝóåéò, G. Kepel, Le prophète
et le pharaon, Paris 1984, êáß E. Sivan, Radical Islam,
Medieval theology and modern politics, Yale, 1985.
4. M. Arkoun, Critique de la raison islamique, Paris
1984.
5. F-A. Isambert, La sécularisation, in Encyclopae-
dia Universalis, ô.14, óåë. 36-37, Aêüìç, H. Blumen-
berg, The legitimacy of the modern Age, M.I.T. Press,
1983. M. Aige, Symbole, fonction, histoire, Paris 1982.
6. ÃéÜ ôÞí Vñåõíá ô\ò tóôïñßáò êáß ô\ò ðñïâëçìáôéê\ò
ôïˆ äéáëüãïõ á‰ôïˆ ‚ TñåõíçôÞò äéáèÝôåé äýï âáóéêÝò óåé-
ñÝò Têäüóåùí. ‘Ç ðñþôç Têäßäåôáé Að' ôü Añìüäéï ôì\ìá
ôïˆ Ðáãêïóìßïõ Óõìâïõëßïõ ’Åêêëçóé™í Inter-faith dia-
logue êáß _ äåýôåñç Að' ôÞí Añìüäéá ãñáììáôåßá ôïˆ Âá-
ôéêáíïˆ, Rélations avec les réligions non-chrétiennes. ÄÝò
Tðßóçò êáß ôßò Têäüóåéò ôïˆ Pontificio Istituto di Studi
Arabi e d' Islamica (Roma).
7. ÐáñÜâáëå, A. Kremmer-Marietti, Positivisme, in
Encyclopaedia Universalis, ô. 13, óåë. 398-400 êáß Neo-
Positivisme, G.G. Granger, idem, ô.11, óåë. 683-685.
8. ÃéÜ ôüí äõíáìéêü á‰ôü óõíôåëåóôÞ ô\ò ’Éóëáìéê\ò
TðáíÜóôáóçò óôü ’ÉñÜí, äÝò A. Kelidar, Ayatollah
Khomeini's concept of Islamic government, óôü A. Cudsi
- A.E. Hilal Dessouki, Islam and Power, London 1981,
óåë. 75-79 êáß Imam Khomeini, Islam and Revolution,
London 1985.
9. Êùí/íïõ Ã. ÐÜôåëïõ, ÐïëéôéêÞ ‘Éóôïñßá ôïˆ ’Éó-
ëáìéêïˆ ÷þñïõ (7ïò-18ïò ásþíáò), ’ÁèÞíá 1987, óåë. 63-
67 êáß 69-74.
10. ibid, óåë. 40 ê.U.
11. R. Caspar, Histoire de la pensée réligieuse
musulmane, Rome 1987, óåë. 287-295.
12. Êùí/íïõ Ã. ÐÜôåëïõ, ìí. Vñãï, óåë. 33-58.
13. ’Åð' á‰ô™í äÝ ôÞí ðáñÜãñáöï Á´ «‘Ç ëåéôïõñãé-
êüôçò ôïˆ èñçóêåõôéêïˆ öáéíïìÝíïõ» ôïˆ UðïìÝíïõ (2ïõ)
ìÝñïõò ô\ò Vñåõíáò á‰ô\ò.
14. Ì. Arkoun, Lectures du Coran, Paris 19862, óåë.
145-146.
15. Êùí/íïõ Ã. ÐÜôåëïõ, ìí. Vñãï, óåë. 85 ê.U. A.
Miquel, L' Islam et sa civilisation, Paris 1977, óåë. 310-404.
16. A. Samir, Le dévelopement inégal: essai sûr les
formations sociales du capitalisme périphérique, Paris
1973.
17. ÃéÜ ôü ’ÉóëÜì óôÞ ÍïôéïáíáôïëéêÞ ’Áóßá, äÝò
World Council of Churches Advancing together into the
next century. Our commun Responsibility in preparing
our peoples for the industrial age, Geneva 1987.
18. A. Bennigsen, Official Islam and Soufi Brother-
 ùì á
50
ö é Ý ñ
’Á
hoods in the Soviet Union Today, óôü ìí. Vñãï Islam and
Power... óåë. 95-106.
19. A Miquel, L' Islam et sa civilisation, Paris 1977,
óåë. 351-354.
20. ÃéÜ ôü ’ÉóëÜì óôÞí Ìáýñç ’ÁöñéêÞ, D.B. Cruise
O' Brien, Islam and Power in Black Africa, óôü ìí. Vñ-
ãï Islam and Power... óåë. 158-166.
21. ÃéÜ ôÞí TðïðïéÀá ôïˆ Nasser äÝò, J. LACOU-
TURE, Nasser, Paris 1971, ìôöñ. UëëçíéêÞ ôïˆ Ê. Èå-
ïöÜíïõò, ÍÜóåñ, 2 ôüìïé, ’ÁèÞíá 1972, óôßò Têäüóåéò ÐÜ-
ðõñïò ÐñÝò.
22. R. Caspar, Histoire de la pensée réligieuse
musulmane.... passim.
23. Ibid.
24. R. Mantran L' expansion musulmane, Paris
19792, óåë. 157, 160, 226, 249, 250, R. Caspar, ìí.
Vñãï, passim.
25. Êùí/íïõ Ã. ÐÜôåëïõ, ìí. Vñãï, óåë. 136-140.
26. Ït ðåñéóóüôåñåò, Cí ƒ÷é …ëåò ït TîåãÝñóåéò êáß T-
ðáíáóôÜóåéò ìÝóá óôüí ’Éóëáìéêü ÷™ñï, Að' ôÞí Añ÷Þ ôïˆ
’ÉóëÜì ê.U. êáôÜ ô\ò êåíôñéê\ò ðïëéôéê\ò Tîïõóßáò, ðñï-
Ýâáëáí ôÜ êïéíùíéêïðïëéôéêÜ ásôÞìáôÜ ôïõò Tí íüìáôé
ôïˆ ’ÉóëÜì.
27. ÄÝò infra ôÞí ðáñÜãñáöï Â, «Ïsêïíïìßá êáß êïé-
íùíßá».
28. ÄÝò supra ðáñáðïìðÞ Añ. 14.
29. ‘Ç AíÜëõóç ô™í êïéíùíé™í ðïý Aðïôåëïˆí ôü Aí-
ôéêåßìåíï ô\ò VñåõíÜò ìáò êáôáëáìâÜíåé TëÜ÷éóôï ÷™ñï
óôÞí ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá. ÐñÝðåé …ìùò íÜ ëå÷èår …ôé êáß
ït óõíè\êåò äÝí å‰íïïˆí ôÝôïéïõ åuäïõò Vñåõíåò. Ð.÷. ôÜ t-
óôïñéêÜ Añ÷årá (ô™í íåùôÝñùí ÷ñüíùí) åyíáé Aðñüóéôá
óôïýò TñåõíçôÝò, êáß ït Cìåóåò êïéíùíéïëïãéêÝò êáß Tèíï-
ëïãéêÝò Vñåõíåò ðñïóêñïýïõí åuôå óôßò Šðïøßåò ô™í Añ÷™í,
åuôå óôÞí êáôçãïñçìáôéêÞ CñíçóÞ ôïõò. ‘Ç Tèíïëïãßá ås-
äéê™ò åyíáé ðïðôç óôÜ ìÜôéá ô\ò ðïëéôéê\ò Tîïõóßáò, äéü-
ôé èåùñårôáé «sìðåñéáëéóôéêÞ» TðéóôÞìç ðïý äéåãåßñåé ôßò
säéïìïñößåò ôùí ðåñéöåñåé™í, êáß óõíåð™ò ðñïêáëår Tìðü-
äéá óôßò ðñïóðÜèåéÝò ôïõò ãéÜ ôÞí Uíüôçôá êáß ôÞí ‚ìïéï-
ãÝíåéá ôïˆ êñÜôïõò. ²Åôóé Aãíïïˆíôáé êáß _ TîÝëéîç ô\ò T-
èíïëïãßáò êáß ô\ò Aíèñùðïëïãßáò, …óï êáß _ ðïëéôéêÞ óêÝ-
øç ãéÜ ôßò äïìÝò Uíüò ‚ìïóðüíäïõ êñÜôïõò. Åyíáé Aîéïóç-
ìåßùôï …ôé ï‰äÝí êáèåóôþò ôïˆ sóëáìéêïˆ ðïëéôéêïˆ ÷þ-
ñïõ äÝí ðåñéëáìâÜíåé óôü ðñüãñáììÜ ôïõò ôÞí ‚ìïóðïí-
äéáêÞ ëýóç, ðïý èÜ ôïˆ TðÝôñåðå íÜ Tíóùìáôþóåé óôü êïé-
íùíéêü óýíïëï óçìáíôéêÝò Tèíï-ðïëéôéóôéêÝò ‚ìÜäåò, …ðùò
ït Êïˆñäïé, ït ’ÁñìÝíéïé, ït Ìðåñìðåñßíïé, ït ×ñéóôéáíïß êáß
ït AíéìéóôÝò. Á‰ôü ðñïûðïèÝôåé Xíá óåâáóìü Aðüëõôï ô™í
äéáöïñåôéê™í ðïëéôéóì™í, ðñ@ãìá ðïý äÝí åyíáé ôü êýñéï
÷áñáêôçñéóôéêü ôïˆ êñÜôïõò - Vèíïõò êáß ôïˆ Tèíéêéóìïˆ
ôïˆ ×É× ásþíá. ²Éóùò èÜ ðñÝðåé íÜ ëÜâïõìå Šð' „øç êáß
ôÞí Uíïðïéïˆóá èåïëïãßá ô™í ìïõóïõëìáíéê™í êáß ÷ñéóôéá-
íéê™í á‰ôïêñáôïñé™í, ðïý åy÷áí ôÜîåé ›ò AðïóôïëÞ ôïõò
ôÞí äéÜäïóç ô\ò AðïêåêáëõììÝíçò AëÞèåéáò.
30. Êùí/íïõ Ã. ÐÜôåëïõ, ÐïëéôéêÞ ‘Éóôïñßá óåë. 69-74.
31. R. Caspar, Histoire de la pensée réligieuse óåë.
145-172.
32. Ibid, óåë. 200, 235, 282, 363.
33. Êùí/íïõ Ã. ÐÜôåëïõ, ÐïëéôéêÞ ‘Éóôïñßá... óåë.
79-85, 89-91, 131-133. ’Áð' á‰ôü ôü Vôïò Añ÷ßæåé _ Vê-
äïóç ô™í ðïñéóìÜôùí óôÞí AããëéêÞ ãëþóóá, Að' ôüí Tê-
äïôéêü ïyêï Croom Helm, Uíüò TêôåôáìÝíïõ Tñåõíçôéêïˆ
ðñïãñÜììáôïò ãéÜ ôü ÊñÜôïò ìÝ …ëåò ôßò ðáñáìÝôñïõò ôïõ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óôüí Añáâéêü êüóìï. Ôü ðñüãñáììá á‰ôü åy÷å ãßíåé ìÝ ôÞ
óõíåñãáóßá ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ ÊÝíôñïõ ’Áñáâéê™í êáß ’Éóëá-
ìéê™í Óðïõä™í ô\ò Ðáíôåßïõ ’ÁíùôÜôçò Ó÷ïë\ò Ðïëé-
ôéê™í ’Åðéóôçì™í êáß ôïˆ Instituto di Affari Interna-
tionali ô\ò Ñþìçò.
34. ´Ïðùò _ ó÷Ýóç ðáôÝñá êáß ãéïˆ, ìçôÝñáò êáß êü-
ñçò, óõæýãïõ êáß ô\ò ãõíáßêáò ôïõ, äáóêÜëïõ êáß ìáèçôïˆ
(óôÞí ðáéäáãùãéêÞ ó÷Ýóç), ðíåõìáôéêïˆ ðáôÝñá êáß ìáèç-
ôïˆ (óôÞí ó÷Ýóç ô\ò ðíåõìáôéê\ò ìýçóçò), AöÝíôç êáß
äïýëïõ (äïìÞ ðáôñéáñ÷ßáò), AöÝíôç êáß ìáèçôåõïìÝíïõ (÷åé-
ñùíáêôéêÝò óõíôå÷íßåò), Tñãïäüôç êáß ŠðáëëÞëïõ, ðñïúóôá-
ìÝíïõ êáß ŠöéóôáìÝíïõ (óôÞ óçìåñéíÞ ãñáöåéïêñáôßá).
35. A. Merad, The ideologisation of Islam in the con-
temporary muslim world, in A. Cudsi-A.E. Hilal - Dessu-
ki, Islam and Power, óåë. 37-48.
36. Åyíáé ãíùóôüò ‚ ôñüðïò ìÝ ôüí ‚ðïrï Aðáíôïˆóå
óôßò åsóçãÞóåéò a ðñïôÜóåéò, Tí Šðïõñãéê¨ óõìâïõëߤ a
óÝ Cëëåò ŠðïõñãéêÝò óõóêÝøåéò, ôïˆ ðñïÝäñïõ Nasser ‚
Anouar-al-Sadat, ‚ ìåôÝðåéôá äéÜäï÷üò ôïõ. «Naam ya
moualem». ÌÜëéóôá Êýñéå a ÄÜóêáëå.
37. L. Cahen, Mouvements populaires et autonomism
urbain dans l' Asie musulmane du Moyen Age, Arabica,
1958-1959, óåë. 225-250 êáß 25-26.
38. Ð.÷. ’ÉóëáìéêÞ ÔñÜðåæá ’Áíáðôýîåùò, ’Éóëáìéêü
’ÅðéìåëçôÞñéï ’Åìðïñßïõ êáß Âéïìç÷áíßáò, ‘Åôáéñåßá ô™í
’Éóëáìéê™í Ðñùôåõïõó™í, ’Éóëáìéêü ÄéåèíÝò Ðñáêôïñårï
Ôýðïõ, ÄéåèíÞò ’ÉóëáìéêÞ ‘Ïìïóðïíäßá Öïéôçôéê™í ’Ïñ-
ãáíþóåùí ê.ô.ë.
39. Mawardi, Ibn Taymiyya, Ibn Khaldun.
40. M. Carnou, The state and political theory, PUB
press, 1984.
41. T.B. Simaturang: Problems of dialogue in
Indonesia: an Introduction, óôü Worlkd Council of
Churches, Advancing together into the next century óåë.
8-12.
42. J. Lacouture, Bourguiba Habib, in Encyclopae-
dia Universalis, t. 3, óåë. 527-528.
43. ÃéÜ ôÞí ðáñÜãñáöï á‰ôÞ ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí êõ-
ñßùò ôü AíáöåñèÝí Vñãï ôïˆ S. Amin, êáß ôïˆ Á. Sid
Ahmed, Dévelopement sans croissance: l' expérience des
économies petroliéres du Tiers-Monde, Paris 1983.
44. È. Êïõëïõìð\ - Ä. Êþíóôá, Äéåèíårò Ó÷Ýóåéò,
ÌéÜ óõíïëéêÞ ðñïóÝããéóç ô.â´, ’ÁèÞíá, 1985, óåë. 311-
323.
45. R. Caspar, Histoire de la pensée réligieuse
musulman, óåë. 337-343.
46. T. Timur, The economic system in contemporary
Islamic thought: a critical interprétation in Internation-
al Journal of Middle East Studies, 1985.
47. ÐáñÜâáëå Aêüìç, G. Tillion, Le harem et les
cousins, Paris 1966, I. Young, Scènes de la vie privée
de l' Islam, Paris 1979, A. Gaudio/R. Peletier, Femmes
d' Islam ou le sexe inerdit, Paris 1980, J. Mince, La
femme dans le monde arabe, Paris 1980, F.A. Sabbah,
La femme dans l' inconscient musulman, Paris 1982. F.
Mernissi, Sexe, idéologie, Islam, Paris 1983.
48. A. Miquel, L' Islam et sa civilisation, óåë. 337-
340.
49. Ibid, óåë. 306-307, M. Terrasse, Archéologie
islamique in Encyclopaedia Universalis, Organum t.1,
óåë. 189-823, Ibid, L' évolution de la ville islamique,
óåë. 1491-1496.

‘Ç óçìáóßá ôïˆ Añáâéêïˆ êüóìïõ ãéÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá
à éÜ ôßò ðíåõìáôéêÝò ó÷Ýóåéò ôïˆ ’ÉóëÜì ìÝ
ôü ‘Åëëçíéêü ðíåˆìá Täçìïóßåõóá Vñãï ìÝ
ôßôëï ôü ‘Åëëçíéêü ‘Õðüâáèñï ôïˆ ’Éóëá-
ìéóìïˆ êáß äÝí óêïðåýù Tä™ íÜ Aíáöåñè™ óôßò
ƒíôùò ðïëõðïßêéëåò ó÷Ýóåéò ôïˆ ’Áñáâéêïˆ êü-
óìïõ ìÝ ôüí ‘Åëëçíéóìü1. Óôßò å‰ñýôåñåò ì@æåò
ô\ò ‘Åëëçíéê\ò êïéíùíßáò, ôüóï ‚ Ìïõóïõëìá-
íéêüò êüóìïò …óï êáß ‚ ’Áñáâéêüò óõã÷Ýïíôáé ìÝ
ôïýò Ôïýñêïõò Ìùáìåèáíïýò, Aðü ôïýò ‚ðïßïõò
ït ´Åëëçíåò V÷ïõí AðïêôÞóåé ìáêñÜ ðårñá ìÝ ðé-
êñÝò AíáìíÞóåéò. ’ÁëëÜ ôü ’ÉóëÜì åyíáé äéáöïñå-
ôéêü óôßò äéÜöïñåò ÷™ñåò ðïý èåùñïˆíôáé êá-
èáñ™ò sóëáìéêÝò, Aðü Têåríï ðïý ôñïöïäïôårôáé
óÞìåñá Aðü ôÜ Tðéôüðéá êïéíùíéêÜ êáß ðïëéôéêÜ
ðñïâëÞìáôá.
Ït öáíáôéêïß öïíôáìåíôáëéóôÝò äÝí Aíôéäñïˆí
êáôÜ ô™í êõâåñíÞóåþí ôïõò ãéáôß Aðïìáêñýíïí-
ôáé Aðü ôü ÊïñÜíéï, AëëÜ ãéáôß äÝí ìðïñïˆí íÜ
Tðéëýóïõí ôÜ ÷ñïíßæïíôá ðñïâëÞìáôá ô\ò Aíåñ-
ãßáò êáß ô\ò äéáöèïñ@ò. ²Áëëùóôå _ Aíåñãßá åy-
íáé ìÞôçñ ðÜóçò êáêßáò. ´Ïðùò …ëåò ït Tðáíá-
óôÜóåéò, Vôóé êáß ‚ Aêñárïò ’Éóëáìéóìüò ôñÝöå-
ôáé Aðü ôÞí êïéíùíéêÞ Aäéêßá ìÝ …ëåò ôßò ðáñá-
ìÝôñïõò ôçò, ôÞ öôþ÷åéá, ôÞí Aðáéäåõóßá êáß
ôÞí êáôáðßåóç. ÈÜ ìðïñïýóáìå íÜ só÷õñéóèïˆìå
…ôé ‚ ’Éóëáìéóìüò óÞìåñá ÷ñçóéìïðïéårôáé ðåñéó-
óüôåñï Aðü êÜèå Cëëç Tðï÷Þ ãéÜ ôÞí êáôÜêôç-
óç ô™í äéêáéùìÜôùí ôïˆ Aíèñþðïõ êáß ƒ÷é ãéÜ
ôÞí èñçóêåõôéêÞ êáëëéÝñãåéá ô™í ðéóô™í.
Ãé' á‰ôü ôü ëüãï ït ó÷Ýóåéò ô™í ‘ÅëëÞíùí
ìÝ ôïýò ²Áñáâåò åŠñßóêïíôáé ðéü êïíôÜ óôÜ Aí-
èñþðéíá ðñïâëÞìáôá êáß ƒ÷é óôÞ èñçóêåßá2.
²Áëëï ðñ@ãìá åyíáé ‚ ’Áñáâéóìüò ðïý ó÷åôßæåôáé
Cìåóá ìÝ ôü ‘Åëëçíéêü ðíåˆìá êáß Cëëï Ìïõ-
óïõëìáíéóìüò. ÓôÞí ðñÜîç óÞìåñá ôñßá åyíáé ôÜ
óçìårá ðïý V÷ïõí AíÜãêç ðñïóï÷\ò ãéÜ ôßò ’Á-
ñáâïåëëçíéêÝò ó÷Ýóåéò. Ït æùôéêÝò AíÜãêåò ôïˆ
’Áñáâéêïˆ ÷þñïõ, _ TðéëïãÞ ô™í ’Áñáâéê™í ñ-
ãáíéóì™í ìåôÜ ô™í ‚ðïßùí ðñÝðåé íÜ ãßíïõí T-
— ‘Ï Óåâáóìéþôáôïò Ìåèüäéïò Öïýãéáò, Ìçôñïðïëßôçò Ðéóéäßáò ôïˆ Ïsêïõìåíéêïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ,
ãåííÞèçêå óôÜ Êáëýâéá ôïˆ Öåíåïˆ Êïñéíèßáò ôü 1925. Óðïýäáóå Èåïëïãßá óôü ÐáíåðéóôÞìéï ’Á-
èçí™íÿ Vêáíå ìåôáðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò óôü ÌÜíôóåóôåñ. ÊáôÜ ôÜ Vôç 1968-1979 eôáí ’Áñ÷éåðß-
óêïðïò ’Áîþìçò (Ásèéïðßáò) êáß ôÞí ðåñßïäï 1979-1988 ’Áñ÷éåðßóêïðïò Èõáôåßñùí êáß ÌåãÜëçò
Âñåôáííßáò. ²Å÷åé ìåãÜëç óõããñáöéêÞ äñÜóç óÝ èÝìáôá èåïëïãéêÜ AëëÜ êáß ãåíéêüôåñá.
ùì á
ö é Ý ñ
’Á
Ìçôñïðïëßôçò Ðéóéäßáò Ìåèüäéïò Öïýãéáò
ðáöÝò êáß ‚ óõãêåñáóìüò ô™í Aìïéâáßùí óõìöå-
ñüíôùí.
´Ïôáí ôü 1956 Vêëåéóå ôü Aåñïäñüìéï ôïˆ
ÊáÀñïõ êáé ìåôáöÝñèçêáí óôÞí ’ÁèÞíá ït ðåñéó-
óüôåñåò Aðü ôßò äéåèíårò AåñïðïñéêÝò Uôáéñåråò, _
’ÁèçíáúêÞ ðñùôåýïõóá Vãéíå êüìâïò ðñùôßóôçò
äéåèíïˆò óçìáóßáò. ’ÁìöéâÜëëù Cí _ Aíáôáñá÷Þ
ôïˆ ËéâÜíïõ Vóôñåøå ôüí ôñáðåæéôéêü êïëïóóü
ô\ò Âçñõôïˆ ðñüò ôÞí ‘ÅëëÜäá. ÄÝí åyìáé âÝ-
âáéïò Cí Vãéíáí óïâáñÝò TíÝñãåéåò ðñüò ôïˆôï.
’Áêüìç äÝí öáßíåôáé íÜ V÷ïõí êéíçèår ôÜ
‘ÅëëçíéêÜ TðéìåëçôÞñéá êáß ït ëïéðïß ñãáíéóìïß,
…óï ðñÝðåé, ãéÜ ôÞ äéÜèåóç Uëëçíéê™í ðñïúüíôùí
óôßò AñáâéêÝò ÷™ñåò. ÄÝí AíáöÝñïìáé óôßò säéù-
ôéêÝò UëëçíéêÝò ðñùôïâïõëßåò, ït ‚ðïråò V÷ïõí
óçìåéþóåé Tðéôõ÷ßåò, …ðùò _ Flora Pyramids
Paper Mills SAE ô\ò ×áñôïðïéÀáò ÈñÜêçò ôïˆ
ÐÜíïõ Æåñßôç. ’Áðü ôßò ðñùôïâïõëßåò á‰ôÝò äÝí
šöåëårôáé _ ‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá.
‘ÕðÜñ÷ïõí ðåñéèþñéá ãéÜ ôÞí ðñïþèçóç óôßò
’ÁñáâéêÝò ÷™ñåò Aíèñþðùí ìÝ åsäéêÞ ðåßñá, …-
ðùò ït ãéáôñïß, ït ãåùðüíïé êáß Aêüìç ãéÜ ôÞí
wäñõóç íïóïêïìåßùí TðáíäñùìÝíùí ìÝ ´Åëëçíåò
ãéáôñïýò. ÄÝí åyìáé âÝâáéïò êáôÜ ðüóïí ôü ëéìÜ-
íé ôïˆ Ðåéñáé™ò V÷åé Tðáñê™ò Aîéïðïéçèår ãéÜ ôÞ
äéåõêüëõíóç ô\ò ʼnñùðáúê\ò Êïéí\ò ’Áãïñ@ò íÜ
ðñïùèÞóåé Tìðïñåýìáôá, ôÜ ‚ðïrá ìåôáöÝñïíôáé
ìÝóù Óìýñíçò, Tí™ ït ²Áñáâåò èÜ ðñïôéìïˆóáí
ôüí Ðåéñáé@ a ôÞ ËáôôÜêåéá ô\ò Óõñßáò.
ÐñÜãìáôé ôü 1975 _ ‘ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóç
Aíáêïßíùóå ôÞí AðüöáóÞ ôçò íÜ äéåñåõíÞóåé ôßò
äõíáôüôçôåò Aíáðôýîåùò ïsêïíïìéê™í êáß Tìðï-
ñéê™í ó÷Ýóåùí ìåôáîý ‘ÅëëÜäïò êáß ’Áñáâéê™í
÷ùñ™í ô\ò ÌÝóçò ’Áíáôïë\ò. ’ÁëëÜ ôü Cíïéã-
ìá á‰ôü ï‹ôå Tðéôåëéê™ò ï‹ôå Têôåëåóôéê™ò Š-
ëïðïéÞèçêå. ÄÝí Añêår _ ðñüèåóç. ’Áêüìç ï‹ôå
äéÜëïãïò Šößóôáôáé, Aöïˆ åyíáé ó÷åäüí Cãíùóôç
óôÞí ‘ÅëëÜäá _ AñáâéêÞ íïïôñïðßá, ðáñ' …ëç ôÞí
ðáñïõóßá óôÞí Áuãõðôï ôüóùí ‘ÅëëÞíùí. ÐÜí-
 ùì á
52
ö é Ý ñ
’Á
ôùò V÷åé Aðü ôü 1971 Têäïèår ÄéÜôáãìá täñýóå-
ùò Ãñáöåßïõ ïsêïíïìéê\ò óõíåñãáóßáò êáß Aíá-
ðôýîåùò ó÷Ýóåùí ‘ÅëëÜäïò êáß ’Áöñéêáíéê™í
Êñáô™í, ìÝóá óôÜ ‚ðïrá ðéèáíüí ðåñéëáìâÜíïí-
ôáé êáß ït ’ÁñáâéêÝò ÷™ñåò, êé' Cí ƒ÷é ðñÝðåé íÜ
óõìðåñéëçöèïˆí.
‘Ïìéëïˆíôåò ðåñß ’Áñáâéêïˆ ÷þñïõ Tííïïˆìå
ôÞ ÓáïõäéêÞ ’Áñáâßá, ôü ãíùóôü ÊïõâÝúô, ôü
Ìðá÷ñÝúí, ôü ’ÉñÜê êáß ôÜ ‘ÅíùìÝíá ’ÁñáâéêÜ
’Åìéñ@ôá, ðïý äçìéïõñãÞèçêáí ìåôÜ ôÞí Têårèåí
Aðï÷þñçóç ô™í ²Áããëùí (1970/2), ÊáôÜñ êáß
’ÏìÜí.
‘Ç äçìéïõñãßá ô\ò êñßóåùò óôüí Ðåñóéêü
Êüëðï, ìåôáîý ’ÉñÜê êáß ÊïõâÝúô, šöÝëçóå ôßò
ìåãÜëåò ÄõíÜìåéò, Aëë' Tæçìßùóå êáß ðñü ðÜí-
ôùí Töüâéóå ôïýò TñãáæïìÝíïõò óôßò ÷™ñåò á‰-
ôÝò ´Åëëçíåò.
Ït ´Åëëçíåò êáß ït ²Áñáâåò ô\ò Ásãýðôïõ V-
÷ïõí ðïëý óôåíÝò ó÷Ýóåéò, säßùò Aðü ôßò ðñ™ôåò
äåêáåôßåò ôïˆ ðåñáóìÝíïõ ás™íá, …ôáí Aíáðôý-
÷èçêáí óôÞ ÌÝóç ’ÁíáôïëÞ. ²Åêôïôå _ ‘Åëëç-
íéêÞ óêÝøç êáß _ ðñïóùðéêÞ ðáñïõóßá ô™í ‘Åë-
ëÞíùí óôÞí ðåñéï÷Þ á‰ôÞ eóáí å‰ðñüóäåêôåò.
’ÁíáöÝñù Xíá Tíôõðùóéáêü ãåãïíüò. ´Ïôáí ït
´Åëëçíåò ô\ò ’Áëåîáíäñåßáò AðïöÜóéóáí íÜ êôß-
óïõí ôüí ìåãáëïðñåð\ Íáü ôïˆ Å‰áããåëéóìïˆ
ô\ò Èåïôüêïõ, ‚ Ìù÷Üì ²Áëëõ ôïýò åyðå: «Ïs-
êïäïìÞóáôå ’Åêêëçóßáí …óïí ïzïí ìåãáëïðñåð\
…ðùò êAãþ AãÜëëùìáé Tðß ôj èÝI á‰ô\ò. Ås ï‹ê
V÷åôå öéñìÜíéïí Tãþ äþóù Šìrí». ²Åôóé Têôßóèç-
êáí ìÝóá óÝ Uêáôü ÷ñüíéá ðåñéóóüôåñåò Aðü
ðåí\íôá UëëçíéêÝò ’Åêêëçóßåò óôÞí Áuãõðôï.
Åsäéêþôåñá TíäéáöÝñïõí óÞìåñá ôÞí ‘ÅëëÜ-
äá, Aðü ãåíéêùôÝñáò Aðüøåùò, ït ’ÁñáâéêÝò ÷™-
ñåò ðÝñá Aðü ôÞí ’ÅñõèñÜ ÈÜëáóóá. ‘Ç Ëéâýç,
_ ’Áëãåñßá êáß ôü Ìáñüêï äÝí V÷ïõí ìåãÜëï Tí-
äéáöÝñïí ãéÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá. ’Åîáßñåóç, …ðùò ãíù-
ñßæïõìå, Aðïôåëår ãéÜ ðïëëïýò ëüãïõò _ Áuãõ-
ðôïò.
’Åíôáˆèá ðñÝðåé íÜ óçìåéùèår …ôé Aðü ôßò
äõíáôüôçôåò ôïˆ ’Áñáâéêïˆ ÷þñïõ ðñþôç Vóðåõ-
óå íÜ šöåëçèår _ Ñïõìáíßá, Aêïëïýèçóå _ Âïõë-
ãáñßá êáß êáôüðéí _ Ãéïõãêïóëáâßá. Ït ÷™ñåò
á‰ôÝò ðñïÝâçóáí óÝ TíôáôéêÞ äéáöÞìéóç ô™í
ðñïúüíôùí ôïõò óôüí ’Áñáâéêü êüóìï. ‘Ç ‘Åë-
ëÜäá ëüãù ô\ò TëåõèÝñáò ïsêïíïìßáò ôçò åy÷å ôÞ
äõíáôüôçôá íÜ êéíçèår ðñüò ôüí ’Áñáâéêü êüóìï
ìÝ Šøçëüôåñç Aðüäïóç, ìÝ ôÞ äéÜèåóç ô™í ðñïú-
üíôùí ôçò Têår a ìÝ ôÞí ðñïþèçóç ô™í ôå÷íéê™í
ôçò, AëëÜ êáß ìÝ ôßò Tðåíäýóåéò ôçò óÝ ôïìårò
ô™í èáëáóóßùí ìåôáöïñ™í, ô\ò âéïìç÷áíßáò êáß
ôïˆ ôïõñéóìïˆ.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
’Åíôáˆèá ðñÝðåé íÜ ëå÷èår ðþò _ Ôïõñêßá
ìüíï ìÝ ôÞ Ëéâýç V÷åé ïsêïíïìéêÝò ó÷Ýóåéò, säéáß-
ôåñá óôïýò óôñáôéùôéêïýò Tîïðëéóìïýò êáß ôïˆ-
ôï ãéáôß ït ²Áñáâåò äÝí óõìðáèïˆí ôÞí Ôïõñêßá3.
ÌåôÜ Aðü ìåãÜëç êáèõóôÝñçóç _ ‘ÅëëÜäá
AíáæÞôçóå ìéÜ íÝá TðáöÞ ìÝ ôüí ’Áñáâéêü êü-
óìï, …ôáí ôüí ÖåâñïõÜñéï ôïˆ 1992 ‚ ôüôå ðñù-
èõðïõñãüò ô\ò ‘ÅëëÜäïò Êùíóôáíôríïò Ìçôóï-
ôÜêçò TðåóêÝöèç ôü ÑéÜíô, ôü ÊïõâÝúô êáß ôü
²Áìðïõ ÍôÜìðé. ‘Ç Tðßóêåøç ÷áñáêôçñßóèçêå
Aðü ôü Óô. ʼnóôáèéÜäç4 AðïêáëõðôéêÞ, Tí™ ‚
uäéïò ‚ ê. ÌçôóïôÜêçò ÷áñáêôÞñéóå á‰ôÞí Tã-
êÜñäéá, TíäéáöÝñïõóá êáß Tðéôõ÷\ ðÝñá Aðü êÜ-
èå ðñïóäïêßá. ‘Ï ʼnóôáèéÜäçò ãñÜöåé …ôé óôü
ÑéÜíô êáß óôü ÊïõâÝúô ´Åëëçíåò êñáôéêïß ðáñÜ-
ãïíôåò êáß Tðé÷åéñçìáôßåò ðïý óõíüäåõáí ôüí
Ðñùèõðïõñãü TðáíåéëçììÝíá Cêïõóáí Aðü ²Á-
ñáâåò óõíïìéëçôÝò ôïõò «ðïˆ aóáóôáí äÝêá ÷ñü-
íéá...». ’ÁëëÜ ‚ ʼnóôáèéÜäçò ðñïóèÝôåé …ôé _
‘ÅëëçíéêÞ ðáñïõóßá óôÞ ðåñéï÷Þ ãßíåôáé óÝ ìéÜ
ðñáãìáôéêÜ óçìáíôéêÞ óôéãìÞ ãéÜ ôßò ÷™ñåò êáß
ôÜ êñáôßäéá ô\ò ðåñéï÷\ò. Ôß …ìùò Aêñéâ™ò ðñï-
Ýêõøå ãéÜ ôßò ó÷Ýóåéò ôïˆ ’Áñáâéêïˆ êüóìïõ ìÝ
ôÞí ‘ÅëëÜäá äÝí ãíùñßæù. Á‰ôü ðïý åyíáé ãíù-
óôü Aöïñ@ ´Åëëçíåò säé™ôåò, ït ‚ðïrïé V÷ïõí ìå-
ãÜëåò äïóïëçøßåò ìÝ ôüí ’Áñáâéêü êüóìï êé' á‰-
ôü åyíáé ãíùóôü ôïrò ð@óé.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ÃéÜ ôßò ó÷Ýóåéò ôïˆ ’ÉóëÜì ìÝ ôüí ‘Åëëçíéóìü Š-
ðÜñ÷åé ìåãÜëç âéâëéïãñáößá ìÝ êõñéþôåñç ìéÜ Aðü ôßò ðïë-
ëÝò Tñãáóßåò ðåñß ôïˆ ’Éóëáìéóìïˆ ôïˆ G. von Grunebaum:
Islam and Medieval Hellenism. Social and Cultural Per-
spectives. Variorum Reprints, London (1976), óôÞí ‚ðïßá
ðåñéëáìâÜíïíôáé ït ðéü óçìáíôéêÝò ìåëÝôåò ôïˆ sóëáìïëü-
ãïõ ôïýôïõ óõããñáöÝùò ãéÜ ôßò ðïëéôéóôéêÝò AëëçëåðéäñÜ-
óåéò ‘Åëëçíéóìïˆ êáß ’ÉóëÜì.
Ït ´Åëëçíåò êáß ït ‘Åâñárïé, ôÜ «Vèíç ô™í ãñáö™í»,
åyíáé óåâáóôÜ Aðü ôüí Ìùáìåèáíéóìü, ãé' á‰ôü êáôÜ ôÞí
ðåñßïäï ô™í ìåãÜëùí ’Áñáâéê™í êáôáêôÞóåùí (7ï êáß 8ï
ás™íåò) ït ´Åëëçíåò êáß ït ‘Åâñárïé äÝí ŠðÝóôçóáí äéùã-
ìïýò, AëëÜ ìÝ åsäéêÝò ñõèìßóåéò ðñïóôáôåýèçêáí êáß ït
’Åêêëçóßåò ôùí êáß ït ðåñéïõóßåò ôùí. ÔÜ ðáñáäåßãìáôá
ô™í óõìöùíé™í êáôÜ ôÞí ðáñÜäïóç ô™í ‘Éåñïóïëýìùí ôü
638 êáß ô\ò ’Áëåîáíäñåßáò ìåôáîý 642-46 åyíáé Tíäåéêôé-
êÜ.
‘Ï ²Áëõ Íïýñ (Ôü ÊïñÜíéï êáß ôü ÂõæÜíôéï, (1970),
óåë. 4, 53, 64) ãñÜöåé åsäéêÜ ðþò «...ït ²Áñáâåò êáôþñ-
èùóáí íÜ ìåôáöñÜóïõí ðïëëÜ Aðü ôÜ äéáóùèÝíôá ìÝ÷ñé
ôÞí Tðï÷Þ Têåßíç Vñãá ô™í ’Áñ÷áßùí ‘ÅëëÞíùí êáß Uëëç-
íüãëùóóùí óõããñáöÝùí êáß íÜ äéáôõðþóïõí óôÜ AñáâéêÜ
ôÞí ‚ñïëïãßá ô™í ëåðôïôÜôùí Tííïé™í ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ.
2. ÄÝí ðñÝðåé íÜ ôáõôßæïõìå ôüí ’Áñáâéóìü ìÝ ôüí ’Éó-
ëáìéóìü ðïý Aóêår óÞìåñá ôñïìïêñáôßá ðÜóçò öýóåùò. Ït

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
²Áñáâåò Šð\ñîáí êáß åyíáé ìÝ÷ñé óÞìåñá öéëÝëëçíåò. ÐñÝ-
ðåé íÜ äéáêñßíïõìå ôüí ’Áñáâéêü êüóìï Aðü ôïýò ðïéêßëçò
Tèíéêüôçôïò êáß êáôáãùã\ò sóëáìéóôÝò óôÞí ʼnñþðç.
ÓÞìåñá óôÞí ’Áããëßá ït ìïõóïõëìÜíïé Aðïôåëïˆí ôü 1,4%
ôïˆ ðëçèõóìïˆ (798.280 êáô.), óôÞ Ãåñìáíßá 2,7% ôïˆ
ðëçèõóìïˆ (1.620.000 êáô.), óôÞ Ãáëëßá 5% ôïˆ ðëç-
èõóìïˆ (2.805.000 êáô.), óôÞí ’Éôáëßá ëéãüôåñï Aðü 1%
(ðåñßðïõ 576.000 êáô.), óôÞ Äáíßá 1% (52.000 êáô.),
óôÞí ‘ÅëëÜäá 0,99% (ðåñßðïõ 110.000), Tê ô™í ‚ðïßùí:
35.000 ÐïìÜêïé. ’Åê ôïýôùí óôÞí ’Áããëßá ŠðÜñ÷ïõí
50.000 ²Áñáâåò, óôÞí Ãåñìáíßá 32.000, óôÞ Ãáëëßá ït
ðåñéóóüôåñïé ðñïÝñ÷ïíôáé Aðü ôÞ Â. ’ÁöñéêÞ. ÐñÝðåé íÜ
óçìåéùèår …ôé ôüóï óôÞ Ãåñìáíßá …óï êáß óôÞ Ãáëëßá Š-
ðÜñ÷ïõí ðñïóÞëõôïé óôü ’ÉóëÜì. ‘Ç äñÜóç ô™í ’Éóëáìé-
óô™í óôÞí ’Áããëßá, ôÞ Ãåñìáíßá êáß ôÞ Ãáëëßá åyíáé óç-
ìáíôéêÞ. Âë. ëåðôïìÝñåéåò óôü äçìïóßåõìá ôïˆ Êáèçãç-
ôïˆ ôïˆ ’Éïíßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ É.È. ÌÜæç ìÝ ôüí ôßôëï:
Ôü ʼnñùðáúêü ’ÉóëÜì: ÑáôóéóôéêÞ Vêñçîç a å‰êáéñßá ãéÜ
äéÜëïãï; óôÞí ’Åöçìåñßäá Ôü Â\ìá, 1 ’Éáíïõáñßïõ 1993,
óåë. 48-49. Ðñâë. êáß ôü TîáéñåôéêÜ TíäéáöÝñïí äçìïóß-
åõìá ô™í ’Åöçìåñßäùí The European êáß ‘Ç Êáèçìåñé-
íÞ, ’Åëåõèåñßá ô\ò Ãíþìçò, 29 ’Éáí. 1992 ãéÜ ôïýò ʼn-
ñùðáßïõò ’ÉóëáìéóôÝò êáß ð™ò ït öïíôáìåëéóôÝò ìÝ Añá-
âéêÞ ïsêïíïìéêÞ Tíßó÷õóç ñãáíþíïõí ôïýò ÌïõóïõëìÜ-
íïõò ìåôáíÜóôåò. ÓôÞ Âñåôáííßá ït Ìïõóïõëì@íïé óõíôç-
ñïˆí «ÂïõëÞ», Tí™ óôÞ Ãáëëßá V÷ïõí ’Éíóôéôïˆôï Ìïõ-
óïõëìáíéê™í Óðïõä™í ô\ò ʼnñþðçò. ‘Ç ÓáïõäéêÞ ’Áñá-
âßá êáß óáïõäéêÝò ñãáíþóåéò ÷ñçìáôïäïôïˆí Tä™ êáß ðïë-
ëÜ ÷ñüíéá sóëáìéêÜ ðñïãñÜììáôá óôÞí ʼnñþðç, äéÜ ìÝ-
óïõ ô\ò ’Éóëáìéê\ò ÔñáðÝæçò ’Áíáðôýîåùò. ‘Õðïëïãßæå-
ôáé …ôé åy÷áí äéáèÝóåé ôïõëÜ÷éóôïí 22 äéóåêáôïììýñéá äïë-
ëÜñéá ó' …ëïí ôüí êüóìï ìåôáîý 1973 êáß 1990 ãéÜ ôÞí
êáôáóêåõÞ ôæáìé™í êáß Cëëùí ðïëéôéóôéê™í êáß Têðáéäåõ-
ôéê™í êÝíôñùí.
3. ÌÝ ôßôëï Ôü ’ÉóëÜì ñéæþíåé óôÞí ʼnñþðç äçìïóé-
åýèçêå ìáêñÜ Tîéóôüñçóç ô\ò óçìåñéí\ò ðáñïõóßáò óôÞí
ʼnñþðç ôïˆ ’Éóëáìéóìïˆ. Ôü ñåˆìá ô™í ìåôáíáóô™í ã-
êïˆôáé Tí™ ‚ ðëçèõóìüò ô\ò ãçñáé@ò ^ðåßñïõ ãçñÜóêåé,
ãñÜöåéÿ êáß Tñùô@ ìðïñïˆí ït äýï ðïëéôéóìïß íÜ óõíõðÜñ-
îïõí; ÓõããñáöÝáò ô\ò ðïëõôßìïõ á‰ô\ò Vñåõíáò åyíáé ‚
Christopher Dickey êáß äçìïóéåýèçêå óôü Â\ìá óôßò
ùì á
ö é Ý ñ 53
’Á
28.5.95. ´Åíáò Cëëïò AñèñïãñÜöïò óôÞí uäéá Töçìåñßäá ôü
Â\ìá óôßò 11 ’Éïõëßïõ 1993, åy÷å ëåðôïìåñ™ò êáôáãñÜ-
øåé ðïéïß Aðïôåëïˆí a ì@ëëïí óõãêñïôïˆí ôü ’Éóëáìéêü ôü-
îï. Ðñüêåéôáé ðåñß ôïˆ Nicole Pope. ÓôÞí uäéá Vêäïóç ô\ò
á‰ô\ò Töçìåñßäïò äçìïóéåýïíôáé åsäÞóåéò ãéÜ ôüí ôñüðï ìÝ
ôüí ‚ðïrï TëÝã÷ïõí ït ðñÜêôïñåò ô\ò Ìüó÷áò ôïýò ’Éóëá-
ìéóôÝò ô™í ðñþçí äçìïêñáôé™í ô\ò Êåíôñéê\ò ’Áóßáò êáß
ãéÜ ôü ôß äéáöïñïðïéår ôïýò ÌïõóïõëìÜíïõò ô\ò ’Áìåñéê\ò.
Ðïrïé åyíáé ït óôü÷ïé ôïõò êáß ð™ò ‚ ’Áìåñéêáíéêüò ìç÷á-
íéóìüò ôïýò Aðïññïö@, …ðùò êáß …ëåò ôßò Cëëåò èñçóêåõ-
ôéêÝò ‚ìÜäåò. ‘Ï Peter Steinfels ðïý ãñÜöåé ôü Cñèñï Š-
ðïóôçñßæåé, …ôé ït ðåñéóóüôåñïé ìïõóïõëìÜíïé óôßò Ç.Ð.Á.
äßíïõí ðñïôåñáéüôçôá óÝ ðñïóùðéêÜ èÝìáôá êáß óôü ïsêï-
ãåíåéáêü ðåñéâÜëëïí.
4. Óô. ʼnóôáèéÜäç, ‘Ç ‘ÅëëÜäá Aíáæçôår ìéÜ íÝá ðï-
ëéôéêÞ óôÞí ðåñéï÷Þ. ‘Ç ’ÁñáâéêÞ Têóôñáôåßá ôïˆ ê. Ê.
ÌçôóïôÜêç. ’Åöçìåñßäá Ôü Â\ìá, 16 Öåâñ. 1992.
Óçì. Ãé' áõôïýò ðïý TíäéáöÝñïíôáé säéáßôåñá ãéÜ ôÞí
Tðßäñáóç ô\ò ‘Åëëçíéê\ò óêÝøåùò Tðß ô™í ’ÁñÜâùí óç-
ìåéþíù ôÜ ðñüóöáôá Vñãá: Roshdi Rashed, Oeuvres
philosophiques et scientifiques d' al-Kindi, Vol. I. L'
Optique et la catoptrique. E.J. Brill, Leiden, 1996. ‘Ï
ôüìïò á‰ôüò Aó÷ïëårôáé ìÝ ôÞí tóôïñßá ô™í ðôéê™í ôïˆ
9ïõ ás™íïò êáß ìÝ ôÞ ìåôáâßâáóç Uíüò Aðü ôÜ ðñ™ôá âé-
âëßá ðïý TãñÜöçóáí óôÞí ’ÁñáâéêÞ ðåñß ô™í ðôéê™í êáß
ô™í êáôïðôñéê™í, Aêñéâ™ò ðåñß ôïˆ Âéâëßïõ Tðß ô™í A-
êôßíùí êáß ô\ò Tðáíïñèþóåùò ô™í ’Ïðôéê™í ôïˆ Å‰êëåß-
äç. Ôü äåýôåñï óõíáöÝò Vñãï AíÞêåé óôüí Rüdiger Arnzen,
ìÝ ôßôëï: Aristoteles' de Anima. Eine verborene spätan-
tike Paraphrase in arabischer und persischer Überliefer-
ung. ÈÜ êõêëïöïñÞóåé Añ÷Ýò ôïˆ Öåâñïõáñßïõ 1997 Aðü
ôüí uäéï Têäïôéêü ïyêï ô™í E.J. Brill. Ðñüêåéôáé ðåñß ìé@ò
Aíùíýìïõ ’Áñáâéê\ò ðáñáöñÜóåùò ôïˆ Ðåñß øõ÷\ò Vñãïõ
ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò, ôü ‚ðïrï ìåôáöñÜóèçêå êáôÜ ôüí 13ï
ás™íá óôÞí ÐåñóéêÞ, êáß èåùñårôáé ›ò _ ðñþôç ìáñôõñßá
ôïˆ ’Áñáâï-éóëáìéóìïˆ ãéÜ ôÞí ’ÁñéóôïôåëéêÞ øõ÷ïëïãßá.
‘Ï óõããñáöÝáò ôïˆ ìåãÜëïõ ôïýôïõ óôÞ ÃåñìáíéêÞ Vñãïõ
Rüdiger Arnzen åyíáé ìáæß ìÝ ôïýò Gerhard Endress êáß
Dimitri Gutas, ït Têäüôåò ôïˆ A Greek and Arabic Lex-
icon (Galex), E.J. Brill, 1992.
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á
ÔÝóóåñéò AëçèéíÝò tóôïñßåò
Ó ôÜ …óá V÷ïõí aäç ãñáöår ãéÜ ôü ’ÉóëÜì
óôÞí Ôïõñêßá, ôü ôåˆ÷ïò á‰ôü èÜ ðñïóèÝ-
óåé ôÞí äéêÞ ôïõ êáôÜèåóç. Ôü æÞôçìá åy-
íáé ãíùóôü óôßò ãåíéêÝò ôïõ ãñáììÝò: ÐëÜú óôü
óïõííéôéêü «Tðßóçìï» ’ÉóëÜì ô\ò ðëåéïíüôçôïò
— ðïý åyíáé êé á‰ôü ƒ÷é ÷ùñßò Cðåéñåò Šðïäéáé-
ñÝóåéò êáß Aðï÷ñþóåéò — ŠðÜñ÷åé ôü èåëêôéêþ-
ôáôï ìùóáúêü ôïˆ Uôåñüäïîïõ ’ÉóëÜì, ‚ ðïéêßëïò
äçëáäÞ êüóìïò ô™í «AëåâÞäùí» êáß ìÝóá ó' á‰-
ôÞí ôÞí ìïõóïõëìáíéêÞ èÜëáóóá ŠðÜñ÷ïõí, ðÜí-
ôïôå Šðïãåßùò, ðÜíôïôå óôÜ êñõöÜ, ìÝ ìéÜ ðñï-
óÝããéóç óôÞí ðßóôç âáèýññéæç êáß ìõóôéêÞ, ãíù-
óôÞ óõíÞèùò ìüíï óôüí Èåü, Cëëïôå óõóðåéñù-
ìÝíïé óÝ Côõðåò ‚ìÜäåò êáß Cëëïôå ›ò ìåìïíù-
ìÝíåò øõ÷Ýò, ëéãüôåñï a ðåñéóóüôåñï ÷ñéóôéáíß-
æïíôåò, ït ëåãüìåíïé êñõðôï÷ñéóôéáíïß. ÐÝñáí
á‰ô™í ô™í ãåíéêïôÞôùí äÝí èÜ Tðé÷åéñÞóù íÜ T-
ðåêôáè™.
’Áðïöåýãïíôáò ðáñáðëáíçôéêÝò ìåãåèýíóåéò
êáß BðëïõóôåõôéêÜ ðñïêñïýóôåéá óõìðåñÜóìáôá,
óõìâÜëëù óôÞí ðñïóðÜèåéá ô\ò «ÍÝáò Êïéíù-
íéïëïãßáò» ìÝ ôÞí äéêÞ ìïõ ìéêñÞ êáß säéüôõðç,
ðëÞí Cìåóç êáß óõãêåêñéìÝíç ìáñôõñßá, ôÞí ‚-
ðïßá Tñáíßæïìáé Aðü ôßò óçìåéþóåéò a ôßò Aíá-
ìíÞóåéò ô™í ôüóùí êáß ôüóùí ôáîéäé™í ìïõ óôÞí
Êùíóôáíôéíïýðïëç, óôü äéÜóôçìá 1988-1995.
Ó÷åäüí á‰ôïíüçôá ôÜ …óá êáôáãñÜöù óÝ …-
ðïéïí, Vóôù êáß Tðéäåñìéê™ò, ãíùñßæåé ôïýò êü-
óìïõò ôïˆ ’ÉóëÜì, äÝí åyíáé äõíáôü óôüí ôüðï ìáò
— ôüðï ›óôüóï óýíïñï ô\ò ðÜëáé ðïôÝ ×ñéóôéá-
íùóýíçò — íÜ ðáñïõóéáóèïˆí Aó÷ïëßáóôá ÷ù-
ñßò íÜ ðáñåñìçíåõèïˆí. Ôüóç åyíáé _ ðñïêáôÜëç-
øç ðïý ì@ò äéáêñßíåé, ôüóç _ ãåíéêÞ óýã÷õóç
ëüãù ô\ò ðëçèþñáò ô™í AíåîåëÝãêôùí ðëçñï-
öïñé™í ðïý ì@ò êáôáêëýæïõí, êáèþò êáß ô\ò óõ-
óôçìáôéê\ò ðñïóðÜèåéáò ðïý êáôáâÜëëåôáé íÜ
åŠñåèår êáß íÜ êáôáäåé÷èår ðáíôïˆ, Cí ƒ÷é _ Š-
ðåñï÷Þ ìáò, ôïõëÜ÷éóôïí _ Aðüëõôç AíôßèåóÞ
ìáò ìÝ ôüí ãåéôïíéêü ëáü.
Ôü êáôáóêåýáóìá âåâáßùò êáôáññÝåé óôÞí
ðñþôç Tðßóêåøç. Ìéêñüò …ìùò ‚ êßíäõíïò íÜ A-
ðïêáëõöèår _ AðÜôç, êáè' …ôé Tîáéôßáò ô\ò ôü-
— ‘Ï Êþóôáò Ì. Óôáìáôüðïõëïò ãåííÞèçêå óôÞí ’ÁèÞíá ôü 1953. Åyíáé ÄéäÜêôùñ ô\ò Âõæáíôéí\ò
‘Éóôïñßáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ô\ò Óïñâüííçò êáß óõããñáöÝáò âéâëßùí êáß Cñèñùí ãéÜ ôüí ‘Åëëçíé-
óìü ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò êáôÜ ôÞí ’ÏèùìáíéêÞ êáß óýã÷ñïíç ðåñßïäï.
Êþóôáò Ì. Óôáìáôüðïõëïò
óçò ðáñáðëçñïöüñçóçò — AëëÜ êáß ëüãù ô\ò
T÷èñüôçôïò ðïý óõíå÷™ò êáëëéåñãår _ Tðßóçìç
Ôïõñêßá, öÝñïíôáò Vôóé ôåñÜóôéï ìåñßäéï å‰èýíçò
— ôü ôáîräé á‰ôü …ëï êáß ëéãþôåñïé ôü Aðïôïë-
ìïˆí.
ÔÜ ôÝóóåñá ðåñéóôáôéêÜ ðïý èÜ Aöçãçè™ V-
÷ïõí …ëá Xíá êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü: ÔÞí Xùò X-
íáí âáèìü ŠðÝñâáóç ô™í ‚ñßùí AíÜìåóá óôü ’Éó-
ëÜì êáß ôÞí ñèüäïîç ×ñéóôéáíùóýíç, ðïý åyíáé
_ íôüðéá Têäï÷Þ ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ óôÞí ’Åã-
ãýò êáß óôÞí ÌÝóç ’ÁíáôïëÞ. Åyíáé Tíôõðùóéá-
êü …ôé ôü öáéíüìåíï, ðáëáéü, …óï êáß _ ìïõóïõë-
ìáíéêÞ êáôÜêôçóç, Tðéâéþíåé Xùò ôßò _ìÝñåò ìáò
ðáñÜ ôüí Tèíéêéóôéêü êáß èñçóêåõôéêü öáíáôéóìü
ôïˆ ásþíá ìáò. ’Áðïêáëýðôåé äýï ðñáãìáôéêü-
ôçôåò, óõíäåäåìÝíåò Xùò Xíá óçìårï ìåôáîý ôïõò,
ðïý AíÞêïõí óôÞí êáôçãïñßá ô™í «á‰ôïíïÞôùí»
ðïý TðåóÞìáíá: á) ôü ð™ò ôü èñçóêåõüìåíï, åu-
ôå ãíçóßùò åuôå Tê äåéóéäáéìïíßáò, Côïìï, óÝâå-
ôáé ðñùôßóôùò ôü «èårïí» êé UðïìÝíùò ôÞí èñç-
óêåßá ôïˆ Cëëïõ, ðïëë¨ ì@ëëïí …ôáí á‰ôÞ, V-
óôù êáß ›ò ŠðïäååóôÝñá, Aíáãíùñßæåôáé Tðßóç-
ìá Aðü ôÞí äéêÞ ôïõ ðßóôç …ðùò Aêñéâ™ò óõì-
âáßíåé ìÝ ôïýò ìïõóïõëìÜíïõò Tí ó÷Ýóåé ðñüò ôüí
×ñéóôéáíéóìü êáß â) ôÞí Aíèåêôéêüôçôá ô\ò á‰-
ôïêñáôïñéê\ò êëçñïíïìßáò ô\ò ðåñéï÷\ò, ôÜ A-
íåîßôçëá äçëáäÞ u÷íç ô\ò Tðß ás™íåò óõìâéþóå-
ùò ô™í äýï ëá™í, ó÷Ýóç ðïý äÝí åyíáé Bðë™ò
ðáñÜèåóç Cí Aíáëïãéóèïˆìå ðþò óçìáíôéêü ðï-
óïóôü ô™í ìïõóïõëìÜíùí ô\ò ãåéôïíéê\ò ÷þñáò
åyíáé Ñùìéïß ðïý «ôïýñêåøáí» óôü Aðþôåñï a A-
ðþôáôï ðáñåëèüí. Åyíáé äÝ öõóéêü, óôïé÷årá ôïˆ
èñçóêåõôéêïˆ óõãêñéôéóìïˆ íÜ Aðáíô™íôáé óõíç-
èÝóôåñá óôÞí «êáôåßäùëï» Êùíóôáíôéíïýðïëç,
…ðïõ ôü ôæáìß ãåéôïíåýåé ìÝ ôÞí Têêëçóßá êáß
ôÞí óõíáãùãÞ, ôüóï äéüôé _ ìáæéêÞ óõíýðáñîç
ðëçèõóì™í äéáöïñåôéê\ò Tèíüôçôïò êáß äéáöïñå-
ôéê\ò èñçóêåßáò ðáñåôÜèç ó' á‰ôÞí Xùò ôÜ ìÝ-
óá ðåñßðïõ ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ 1960, …óï êáß äéü-
ôé ôü ðïóïóôü ô™í AëëïèñÞóêùí óôïýò êüëðïõò
ôçò Šð\ñîå êáôÜ ðáñÜäïóéí säéáßôåñá Šøçëü.
’Áñêår íÜ Šðåíèõìßóïõìå ðþò, Tðß ás™íåò, _ A-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
íáëïãßá ôïˆ ðëçèõóìïˆ ôçò eôáí 55 ðñüò 45 Š-
ðÝñ ô™í ÌïõóïõëìÜíùí (ìÝ ôü ðïóïóôü ô™í Ñù-
ìé™í êõìáéíüìåíï ìåôáîý ôïˆ 25 êáß 30%) êáß
ðþò _ ó÷Ýóç á‰ôÞ ôüí 19ï ás™íá êé ›ò ôÜ
1922-1924 Vôé âåëôéþèçêå åsò ƒöåëïò ô™í ìÞ
ìïõóïõëìÜíùí, …ôáí _ Êùíóôáíôéíïýðïëç, êï-
óìüðïëç …óï ðïôÝ óôü ðáñåëèüí, êáôÝóôç ðüëç
ìåéïíïôÞôùí, Šðü ôÞí Vííïéá ðþò êáììßá Aðü ôßò
óõíïéêïˆóåò ó' á‰ôÞí Tèíüôçôåò äÝí Vöèáíå ìü-
íç ôçò óôü 50% ôïˆ óõíïëéêïˆ ðëçèõóìïˆ. Ôü-
óï ñéæùìÝíåò åyíáé ït óõìðåñéöïñÝò ðïý TãÝííç-
óáí á‰ôÝò ït óõíè\êåò, žóôå íÜ Tîáêïëïõèïˆí íÜ
Aðáíô™íôáé êáß óÝ ›ñéóìÝíïõò Aðü ôïýò óçìåñé-
íïýò êáôïßêïõò ô\ò Ðüëçò ðáñÜ ôü ãåãïíüò …ôé
_ ôüôå êáôÜóôáóç V÷åé Tíôåë™ò Aíáôñáðår êáß
ðáñ' …ëïí ðïý ôü 70% ôïˆ óçìåñéíïˆ ðëçèõóìïˆ
ô\ò ‘ÅðôÜëïöçò äÝí V÷åé êCí ãåííçèår ó' á‰ôÞí,
Aëë' V÷åé ìåôáíáóôåýóåé Aðü ôü Tóùôåñéêü ô\ò
’Áíáôïë\ò. Óçìåéþíù Tðßóçò ðþò _ ðáñîç á‰-
ôïˆ ôïˆ öáéíïìÝíïõ ôïˆ ‚ðïßïõ ›ñéóìÝíåò ƒøåéò
èÜ ðáñïõóéÜóïõí ït ôÝóóåñéò á‰ôïâéïãñáöéêÝò t-
óôïñßåò ðïý èÜ Aöçãçè™ êáß ðïý Aóöáë™ò äÝí
ðåñéïñßæåôáé óôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç, ðñïóèÝôåé
Xíáí Aêüìç óçìáíôéêþôáôï ëüãï ŠðÝñ ô\ò ðá-
ñáìïí\ò ôïˆ Ïsêïõìåíéêïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ óôÞí
ðñïáéþíéá Xäñá ôïõ.
1. ‘Ï Cíèñùðïò ô™í ´Åî ÌáñìÜñùí
Ôü óôá÷ôß ðë\èïò ãÝìéæå AóöõêôéêÜ ôÜ ðå-
æïäñüìéá ô\ò ëåùöüñïõ ðïý Aðü ôÜ êñáôéêÜ íï-
óïêïìårá óôü ðÜíù Cêñï ô™í ‘Õøùìáèåßùí (á‰-
ôÜ ðïý óôüí ðåñßâïëü ôïõò Tãêëåßïõí ôÜ ÷áëÜ-
óìáôá ô\ò ìïí\ò Ãáóôñßùí Tí ôïrò ‘Åëåíéáíïrò)
ôÝìíåé ôÞí óõíïéêßá Aíçöïñßæïíôáò óôÜ ´Åî ÌÜñ-
ìáñá. ’Áðü ôü ôáîß êïßôáæá AöçñçìÝíá ôü AäéÜ-
öïñï ðë\èïò, ôÜ AäéÜöïñá êôßñéá, …ëç á‰ôÞ ôÞí
ìßæåñç, Cäåíäñç, óêïíéóìÝíç, ðíéãìÝíç óôü ôóé-
ìÝíôï êáß ôÞí Cóöáëôï, ðÜëáé ðïôÝ êáôáðñÜóé-
íç ìÝ êÞðïõò êáß îõëüóðéôá ðåñéï÷Þ ô\ò ðåñß-
ôåé÷çò Ðüëçò. ÌÝ Aðáó÷ïëïˆóå ‚ ó÷åäéáóìüò
ô\ò Tîåñåõíçôéê\ò ðïñåßáò ìáò óÝ ìéÜ ãåéôïíéÜ
ðïý TëÜ÷éóôá ôüôå Tãíþñéæá. Ðïˆ Vðñåðå íÜ
ðïˆìå óôü ôáîß íÜ óôáèår, óÝ ðïéü øïò ô\ò ëå-
ùöüñïõ èÜ åuìáóôå Tããýôåñá åuôå ðñüò ôÞí êéí-
óôÝñíá ôïˆ Ìùêßïõ åuôå ðñüò ôÞí ÃïñãïåðÞêï-
ï. ÓõëëïãéóìÝíïò êïßôáæá Vôóé Aðü ôü ðáñÜèõñï
÷ùñßò íÜ âëÝðù, …ôáí îáöíéêÜ _ ìáôéÜ ìïõ óêÜ-
ëùóå óÝ ìéÜ ìïñöÞ. ÍôõìÝíïò eôáí ôü uäéï ìÝ
ôïýò ëïéðïýò ðåñáóôéêïýò, óôÜ ãêñßæá a óôÜ
÷ñþìáôá ô\ò œ÷ñáò. ’ÁäéÜöïñï. Ôü ðñüóùðü
ôïõ …ìùò Cóôñáöôå êáß ôüóï ãéÜ ìéÜ óôéãìÞ îå-
ùì á
ö é Ý ñ 55
’Á
÷þñéóå Aðü ôïýò ëïéðïýò, ðïý åy÷á ôÞí áuóèçóç
ðþò ‚ êüóìïò ðáñáìÝñéæå ãéÜ íÜ ðåñÜóåé. Ôüí A-
íÝöåñá óôÞí ößëç ðïý eôáí ìáæß ìïõ, á‰ôüò …-
ìùò åy÷å ÷áèår. Îáíáãýñéóá óôïýò ÷Üñôåò ìïõ
êáé âåâáéþôåñïò ãéÜ êÜôé ðïý Aíáæçôïˆóá, äõü-
ôñårò UêáôïíôÜäåò ìÝôñá ðéü êÜôù óôáìáôÞóá-
ìå êé' AöÞóáìå ôï ôáîß. ‘Ç óéãïõñéÜ ìïõ äÝí äé-
Þñêåóå ðïëý. ·Çôáí _ äåýôåñç öïñÜ ðïý Tðéóêå-
ðôüìïõí ôÜ ´Åî ÌÜñìáñá, ôÞí äÝ ðñþôç åy÷á
Vëèåé Aðü ôÞí Aíôßèåôç êáôåýèõíóçÿ Xíáò âõæáí-
ôéíüò èÜ Vëåãå Aðü ôÞí êïéëÜäá ôïˆ Ëýêïõ. ²Å-
ôóé ásóèáíüìïõí ëßãï ÷áìÝíïò. ÓôÜèçêá ëïéðüí
óôü ðïëýâïï óôáõñïäñüìé, Cíïéîá ôüí Aããëéêü ‚-
äçãü óôüí ‚ðïrï åy÷á óçìåéþóåé ðáñáôçñÞóåéò A-
ðü ôÞí ðñïçãïõìÝíç Tðßóêåøç …ôáí Cêïõóá íÜ
ìÝ ñùôïˆí óôÜ ãáëëéêÜ: «ÌÞðùò ìðïñ™ íÜ
öáí™ ÷ñÞóéìïò óÝ êÜôé;». ÓÞêùóá ôï êåöÜëé êé'
Aíôßêñõóá ìðñïóôÜ ìïõ ôüí Cãíùóôï. ÔÜ ãáëëé-
êÜ ôïõ Cíåôá, _ ðñïöïñÜ ôïõ AñêåôÜ êáëÞ. ’Å-
îáêïëïõèïˆóå íÜ ôÜ äéäÜóêåôáé óôü ãáëëéêü sí-
óôéôïˆôï ôïˆ Ôáîßì. «Äéáó÷ßæåôå ãé' á‰ôü ‚ëü-
êëçñç ôÞí Ðüëç», Aðüñçóá. Åuðáìå ëßãï ðåñéó-
óüôåñá. ÓôÞí óõæÞôçóç åy÷å Aíáìé÷èår, Tíôõðù-
óéáóìÝíç Aðü ôüí îÝíï, _ Âéêôþñéá. ‘Ï uäéïò êá-
ôïéêïˆóå óôÜ ´Åî ÌÜñìáñá, èáññ™ ìÝ ôÞí ìç-
ôÝñá ôïõ. Íáß, Tãíþñéæå ôÞí ÃïñãïåðÞêïï. ²Ï-
÷é ðïëëÜ ãéÜ ôÞí tóôïñßá ôçò (ðñüò ðëçñïöüñç-
óç ôïˆ Aíáãíþóôç èÜ ð™ ìüíïí ðþò åyíáé êôé-
óìÝíç óôÞí èÝóç ô\ò ìïí\ò ô\ò Èåïôüêïõ ô™í
Êýñïõ, …ðïõ Tìüíáóå ‚ Ñùìáíüò ‚ Ìåëùäüò)ÿ
ðëÞí …ìùò Šð\ñîå ëåðôïìåñÝóôáôïò ›ò ðñüò ôßò
£ñåò ô™í Aêïëïõèé™í, ôÞí žñá ô\ò êõñéáêÜôé-
êçò ëåéôïõñãßáò, ãéÜ ôßò _ìÝñåò …ðïõ TðéóêÝðôå-
ôáé ôüí íáü tåñåýò. Ìéëïˆóå ãéÜ ôÞí ÃïñãïåðÞ-
êïï ìÝ óåâáóìü, ïsêåéüôçôá êáß AãÜðç... ‘Ï íïˆò
ìïõ ð\ãå Aëëïˆ. ÌÝ ôñüðï Tñþôçóá Cí eôáí
ìïõóïõëìÜíïò. Êáß âÝâáéá åyìáé ìïõóïõëìÜíïò,
åyðå. Êé' TðåéäÞ ðñïóðáè™ íÜ åyìáé êáëüò ìïõ-
óïõëìÜíïò ðçãáßíù ðÝíôå öïñÝò ôÞí _ìÝñá óôü
ôæáìß êáß ìéÜ öïñÜ ôÞí UâäïìÜäá (êÜèå Êõñéá-
êÞ) óôÞí Têêëçóßá!
2. Ït Tíïñrôåò ôïˆ ‘Áãßïõ ×áñáëÜìðïõò
²Åöèáóá óôÞí Ðüëç ìÝ ôÞí ðñùúíÞ ðôÞóç
ô\ò ’Ïëõìðéáê\ò êáß êáèþò eôáí ÊõñéáêÞ (10
Öåâñïõáñßïõ), Cöçóá ôßò AðïóêåõÝò ìïõ óôü îå-
íïäï÷årï êáß ìÝ ôü uäéï ôáîß óõíÝ÷éóá ãéÜ ôü Ðá-
ôñéáñ÷årï. ÓôÞí åuóïäï ô\ò á‰ë\ò ðïý ãéÜ Êõ-
ñéáêÞ ðñùÀ eôáí AóõíÞèéóôá Vñçìç, óõíÞíôçóá
ãíþñéìü ìïõ óõíïäéêü ìçôñïðïëßôç íÜ ðåñéìÝíåé
ôü á‰ôïêßíçôü ôïõ ãéÜ íÜ ìåôáâår óôü ÌðåìðÝ-
 ùì á
56
ö é Ý ñ
’Á
êé, …ðïõ ÷ïñïóôáôïˆóå ‚ ÐáôñéÜñ÷çò, — eôáí
‚ ÄçìÞôñéïò Á´, ôü ôåëåõôárï a ôü ðñïôåëåõôárï
Vôïò ô\ò Ðáôñéáñ÷åßáò ôïõ — óôüí íáü ôïˆ ‘Á-
ãßïõ ×áñáëÜìðïõò ðïý ðáíçãýñéæå. Ìïˆ ðñüôåé-
íå íÜ ôüí óõíïäåýóù.
Äéáó÷ßóáìå ôÞí äåýôåñç ãÝöõñá ôïˆ Êåñá-
ôßïõ, ôüí Vñçìï, ëü㤠Êõñéáê\ò, Ãáëáô@ ›ò ôßò
AêôÝò ôïˆ Âïóðüñïõ. ÓõííåöéÜ. ‘Ç èÜëáóóá
ãêñßæá, ÷åéìùíéÜôéêç, _ Aíôßðåñá ƒ÷èç ôïˆ Êá-
ôÜóôåíïõ èáìðÞ. ‘Ï ðáíýøçëïò, ìáêñýò á‰ëü-
ãõñïò ôïˆ óïõëôáíéêïˆ óåñáãéïˆ, _ äåíäñïóôïé÷ßá
ìÝ ôïýò Šðåñáéùíüâéïõò ðëáôÜíïõò ìÝ ôïýò ðñá-
óéíéóìÝíïõò Aðü ôÞí Šãñáóßá êïñìïýò, ôÜ êáé-
íïýñãéá îåíïäï÷årá óôü øùìá, …ðïõ ôü Bãßáóìá
ô™í ÔåóóáñÜêïíôá ìáñôýñùí ðßóù Aðü ôü
Íôïëì@ Ìá÷ôóÝ, _ Aøräá ôïˆ tåñïˆ ô\ò Ðáíá-
ãßáò ôïˆ ìðÜíéïõ óôü Äéðëïêéüíéï-Ìðåæßêôáò, ôü
êáìðáíáñéü ðÜíù óôü äñüìï ôïˆ ‘Áãßïõ Öùê@
óôü ’ÏñôÜêéïú, ôü êëåéóôü ñçìáãìÝíï ñùìáßúêï
ó÷ïëårï. ÐåñÜóáìå êÜôù Aðü ôÞí ôåñÜóôéá êñå-
ìáóôÞ ãÝöõñá ôïˆ Âïóðüñïõ. Ëßãï ðéü êÜôù,
óôÞí ÎçñïêñÞíç, ‚ ´Áãéïò ’ÉùÜííçò ‚ Ðñüäñï-
ìïò ìÝ ôüí ÷áñáêôçñéóôéêü ôñïõëëróêï ôïõ êáß
ðéü ðÝñá ôÜ îýëéíá êïíÜêéá óôü ÌÝãá Ñåˆìá ðïý
_ êáéíïýñãéá ðáñáëéáêÞ ‚äüò AðÝêïøå Aðü ôÞí
èÜëáóóá. Ôüí Âüóðïñï êáôÝâáéíå Xíá ìåãÜëï
ñùóóéêü öïñôçãü. Óôü ÌðåìðÝêé êáôåõèõíèÞ-
êáìå ðñüò ôü Tóùôåñéêü ôïˆ ïsêéóìïˆ. Êé' Tä™,
…ðùò ó÷åäüí ðáíôïˆ ðéÜ óôüí Âüóðïñï, ðïëõêá-
ôïéêßåò ôñé™í-ôåóóÜñùí ñüöùí êáèþò êáß TëÜ-
÷éóôá Tä™ êé' Têår îõëüóðéôá ìÝóá óÝ ÷åéìùíéÜ-
ôéêïõò êÞðïõò. ÔÜ ðáñêáñéóìÝíá á‰ôïêßíçôá,
êáèþò ‚ äñüìïò óôÝíåõå …óï ðñï÷ùñïýóáìå óôÜ
Tíäüôåñá, äõó÷Ýñáéíáí ôÞí ðïñåßá ìáò. ÓôÞí á‰-
ëÞ ô\ò Têêëçóßáò. ÌéêñÞ ôñßêëéôç âáóéëéêÞ ô\ò
ôïõñêïêñáôßáò ìÝ ÷áñáêôçñéóôéêÝò ôßò ôïýâëéíåò
ôáéíßåò óôÞí AóïâÜíôéóôç ðÝôñéíç ƒøç ôçò —
êüóìïò ðïëýò, êáëïíôõìÝíïò, êõñéáêÜôéêïò. ‘Ï
Ïsêïõìåíéêüò ÐáôñéÜñ÷çò óôüí èñüíï ôïõÿ äßðëá
ôïõ ôü ðáñáèñüíé êåíü, AíÝìåíå ôüí ´Åëëçíá ðñü-
îåíï ðïý åy÷å êáèõóôåñÞóåé. Îå÷þñéóá Aðü ìá-
êñéÜ Añêåôïýò ãíùóôïýò, Ñùìéïýò, ôïýò ‚ðïßïõò
_ ðáíÞãõñéò AëëÜ êáß _ ðáôñéáñ÷éêÞ ÷ïñïóôá-
óßá åy÷å ôñáâÞîåé Têår Aðü äéÜöïñá ìÝñç ô\ò Ðü-
ëçò. ‘Ç ïsêïãÝíåéá ›óôüóï ðßóù ìïõ ìéëïˆóå
ôïõñêéêÜ, …ðùò Tðßóçò êÜôé óôÜ ôïõñêéêÜ øéèý-
ñéóáí äýï Cíäñåò ðïý TóôÝêïíôï ìðñïóôÜ ìïõ.
’ÁíôåëÞöèçí ðþò ìÝñïò ôïˆ TêêëçóéÜóìáôïò äÝí
eóáí Ñùìéïß. ‘Ç Aêïëïõèßá ðñïþäåõå. ‘Ï êüóìïò
* ’Åðñüêåéôï ì@ëëïí ãéÜ Šðïëåßììáôá ôïˆ ‚ìùíýìïõ tâçñéêïˆ ìåôï÷ßïõ ðïý ðñïçãÞèçêå, óôÞí èÝóç á‰ôÞ, ôïˆ Tíïñéá-
êïˆ íáïˆ.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðáñáìÝñéóå ãéÜ íÜ ðåñÜóåé ‚ ´Åëëçí Ãåíéêüò.
Âã\êá ãéÜ ëßãï óôÞí á‰ëÞ íÜ ðåñéåñãáóè™ ôüí
÷™ñï. ÄÝí èõìïˆìáé ð™ò îåêßíçóå _ óõæÞôçóç.
Èõìïˆìáé ìüíïí ðþò ìïˆ ìßëçóå óôÜ ôïõñêéêÜ
êáß ðþò Tãþ AðÞíôçóá óôÜ AããëéêÜ ðþò äÝí êá-
ôáëáâáßíù. ÓõíÝ÷éóå ìÝ Cíåóç óôÜ AããëéêÜ.
ÊáèçãçôÞò ó' Xíá Aðü ôÜ ÐáíåðéóôÞìéá ô\ò
Ðüëçò, ÷çìéêüò èáññ™, — Tíïñßôçò ôïˆ ‘Áãßïõ
×áñáëÜìðïõò, ìïˆ åyðå ìéóïáóôåéåõüìåíïò —
Tñ÷üôáí êÜèå ÷ñüíï AíÞìåñá ô\ò Uïñô\ò óôÞí
Têêëçóßá ìÝ ôïýò ãõéïýò ôïõ. Ôü uäéï Vêáìíáí êáß
ðïëëïß Að' ôïýò êáôïßêïõò ôïˆ Ìðåìðåêéïˆ. ÌÝ
›äÞãçóå êáôüðéí óôÜ ÷áëÜóìáôá, AðÝíáíôé Aðü
ôÞí åuóïäï ô\ò Têêëçóßáò ðñüò ôü øùìá, — s-
óüãåéá èïëùôÜ èáëÜìéá óÜí êåëéÜ óôÞí óåéñÜ,
ðïý êáô' á‰ôüí eóáí ôÜ Tñåßðéá ðáëáéïôÝñïõ,
óôÞí èÝóç á‰ôÞ, íáïˆ. Ìïˆ Väåéîå åsò Tðßññùóéí
ôïˆ só÷õñéóìïˆ ôïõ*, ìüëéò óõíÞèéóáí ôÜ ìÜôéá
óôü _ìßöùò, ìåãÜëïõò óêïõñü÷ñùìïõò óôáõñïýò
óôÞí èïëùôÞ ðåôñüêôéóôç ñïöÞÿ ðñüóåîá Tðß-
óçò, Tä™ êé' Têår, ìéóïëåéùìÝíá êåñéÜ, Cëëá óôü
äÜðåäï, Cëëá ìðçãìÝíá óôßò ó÷éóìÜäåò ôïˆ A-
êáíüíéóôïõ ôïß÷ïõ. ÓôÞí á‰ëÞ ìÝ óýóôçóå óÝ öß-
ëïõò êáß ãåßôïíÝò ôïõ. Ït ðåñéóóüôåñïé ìéëïˆóáí
AããëéêÜ, eóáí äÝ ðáíåðéóôçìéáêïß a Tëåýèåñïé T-
ðáããåëìáôßåò. ²Áíèñùðïé äõôéêüôñïðïé êáß å‰-
êáôÜóôáôïé. ’ÅðÝóôñåøá óôüí íáü. ÌåôÜ ôÞí A-
ðüëõóç èÜ Aêïëïõèïˆóå óýíáîç óôÞí êïéíïôéêÞ
áuèïõóá ìÝ ôá óõíÞèç êåñÜóìáôá, ôïýò êáöÝäåò,
ôÜ ëéêÝñ. Ãíùñßæïíôáò ðþò Tðñüêåéôï ðëÝïí ãéÜ
êáèáñÜ UëëçíéêÞ óõãêÝíôñùóç ït Ôïˆñêïé ðåñß-
ïéêïé Aðå÷þñçóáí. ’Áóöáë™ò êáß êÜðïéïé — ƒ-
÷é ðïëëïß — Ñùìéïß. Óôü Tðéôñïðéêü, ãýñù A-
ðü ôüí ðáôñéÜñ÷ç êáß ôüí ðñüîåíï, äÝí åuìáóôáí
…ëïé ìáæß, íôüðéïé, ðáñåðéäçìïˆíôåò êáß TðéóêÝ-
ðôåò ðåñéóóüôåñïé Aðü ôñéÜíôá-ôñéáíôáðÝíôå C-
ôïìá.
3. Ôü ëÜäé ôïˆ ‘Áãßïõ Óðõñßäùíá
ÔÜ Cëïãá ðïý Vóåñíáí ôÜ ðáåôüíéá äõóêï-
ëåýôçêáí ðïëý óôüí êáêïôñÜ÷áëï êáôÞöïñï ðïý
Aðü ôü Tîùêêë\óé ô\ò ìåôáìïñöþóåùò óôÞí êï-
ñõöÞ ôïˆ âïõíïˆ ôïˆ Ìáêáñßïõ êáôåâáßíåé óôüí
Bìáîçôü ðïý êÜíåé ôüí ãˆñï ô\ò ×Üëêçò. ÔÝëç
’Áðñéëßïõ, ÌåãáëïâäïìÜäá ôïˆ 1994. ‘Ç Cíïé-
îç Aêüìç äåéëÞ. Ït îå÷áóìÝíåò, Aðü êáéñü Aðå-
ñéðïßçôåò ôñéáíôáöõëëéÝò åy÷áí ›óôüóï Aíèßóåé
øçëÜ óôÞí Ìåôáìüñöùóç, …ðùò Tðßóçò êáß ôÜ

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÓêçíÞ áðü ôÞ æùÞ óôÞí ðáéèñï (ìéêñïãñáößá ôïˆ 16ïõ ás™íá).
Aãñéïëïýëïõäá óôÜ îÝöùôá ðïý ôÜ óêÝðáæå ÷ëù-
ñÞ, öùôåéíÞ, _ ðñþôç AíïéîéÜôéêç ÷ëüç. ´Ïìùò
‚ AÝñáò eôáí øõ÷ñüò êáß ìüëéò Têñýâåôï ‚ cëéïò
Vêáíå êñˆï. Ït BìáîÜäåò ìáò óõìðáèÝóôáôïé, C-
êñùò ðåñéðïéçôéêïß, ðáñÜ ôÞí äõóêïëßá ô\ò Tðé-
êïéíùíßáò. ’Áäýíáôïí ë.÷. íÜ ì@ò AöÞóïõí íÜ
ðåñðáôÞóïõìå ›ò ôÞí êïñõöÞ. ÈÜ AíÝâáæáí, ås
äõíáôüí ìÝ …ëïõò ìáò ìÝóá, ôÜ BìÜîéá …óï ðéü
ŠøçëÜ ìðïñïˆóáí óôü âïõíü ôïˆ Ìáêáñßïõ. ’Å-
ìårò ðñïôéìÞóáìå í' AíçöïñÞóùìå ðåæ\ Aðü ëý-
ðçóç ãéÜ ôÜ Cëïãá, Tí™ ôÜ ðáåôüíéá ôñßæïíôáò
êáß êëõäùíéæüìåíá ðßóù ìáò ðÜó÷éæáí íÜ âãÜ-
ëïõí ôüí AíÞöïñï. ÊáôáëÞîáìå ðÜíù ðåñßðïõ A-
ðü ôÞí èÝóç «ðñÜóéíç ðÝôñá», ëßãï ðñïôïˆ ‚
äñüìïò óôñáöår ðñüò ôÜ íïôéïäõôéêÜ, ðñüò ôÞí C-
êñá ô\ò «êïõôóïõëüðåôñáò», …ðùò ëÝãåôáé ‚ ìé-
êñüò êÜâïò ðïý Aðü ôÞí ìåñéÜ ôïˆ ðåëÜãïõò
êëåßíåé êÜðùò ôüí …ñìï ôïˆ ÔóÜì-ëéìáíéïˆ. ÔÜ
ðåˆêá Cóôñáöôáí îåðëõìÝíá Aðü ôÞí ‚ëïíýêôéá
âñï÷Þ. ‘Ï ‚ñßæùí Aíïéêôüò. ÊáôÜíôéêñõ óôÞí
Ðñßãêçðï äéåêñßíåôï êáèáñÜ ‚ ´Áç-Ãéþñãçò
ùì á
ö é Ý ñ 57
’Á
Êïõäïõí@ò êáß ðéü ðÝñá, äõôéêþôåñá, êáôáìå-
óÞò óôü ðÝëáãïò, ìÝ öüíôï ôÜ âéèõíéþôéêá âïõ-
íÜ, ìéêñÞ ðõñáìßäá, _ Íßáíäñïò.
’ÁöÞóáìå ãéÜ äåýôåñç öïñÜ ôÞí äçìïóéÜ, A-
êïëïõèþíôáò Xíá ì@ëëïí AóáöÝò ìïíïðÜôé ðïý
êáôçöüñéæå, óôñùìÝíï ðåõêïâåëüíåò ðñüò ôüí
´Áãéï Óðõñßäùíá. ÔÜ èáëáóóïðïýëéá êñïÜæáí
ðÜíù Aðü ôÜ êåöÜëéá ìáò, Tíþ êÜðïõ ìáêñý-
ôåñá ãáýãéæå Xíá óêõëß. Ôü èÝáìá óôÜ äåîéÜ ìáò
AíáðÜíôå÷ï, Aðïêáñäéùôéêü. ‘Ïëüêëçñç _ ðëá-
ãéÜ, žò ôÞí èÜëáóóá, ìÝ …ñéï ôüí ðåñßâïëï ô\ò
óêÞôçò, ÷ùìáôåñÞ! ‘Ï Cíåìïò ðïý ó÷åäüí ðÜí-
ôïôå öõó@ óôüí êÜâï á‰ôüí êáß ït ãëÜñïé, óêïñ-
ðßæïõí ôÜ óêïõðßäéá UêáôïíôÜäåò ìÝôñá ‚ëüãõ-
ñá. ’Åä™, ðëÜú óôü ìïíáóô\ñé, Cëëï ôüðï äÝí
åu÷áíå íÜ êÜìïõí óêïõðéäüôïðï; ÔÜ BìÜîéá
óôáìÜôçóáí óôÞí åuóïäï ô\ò óêÞôçò. Ït B-
ìáî@äåò Cíáøáí ôóéãÜñï êé' Vâãáëáí êïëáôóéü.
‘Ç äßöõëëç ìåôáëëéêÞ ðüñôá êëåéóôÞ ìÝ ëïõ-
êÝôï. Ðßóù Aðü ôü êéãêëßäùìá êçðÜñéï ìÝ
óêáììÝíï ÷™ìá, ëßãá Cíèç êáß ëá÷áíéêÜ, Xíá
 ùì á
58
ö é Ý ñ
’Á
a ðåñéóóüôåñá ìíÞìáôá êé' ‚ îýëéíïò íáüò ìÝ
ôüí Aóýììåôñá ìéêñü ôñïõëëróêï. Öñïõñüò ôïˆ
÷þñïõ Xíá ëõêüóêõëï íüìáôé Ôæüôæïò (Ôæüôæïò
‚ ô) êáèþò óôÞí óõíÝ÷åéá ðëçñïöïñçèÞêáìå.
’Áðü ôÞí åuóïäï öÜíçêå Xíáò íåáñüò ðïý êÜôé
öþíáîå óôÜ ôïõñêéêÜ êáß ìåôÜ ÷Üèçêå ðßóù A-
ðü ôüí íáü êáß óôÞí óõíÝ÷åéá ðñüâáëå êáß ðñü-
ó÷áñá eñèå ðñüò ôü ìÝñïò ìáò í' Aíïßîåé ‚ êõñ-
Èüäùñïò, «êÜôé ðåñéóóüôåñï Aðü öýëáêáò, êÜ-
ôé ëéãþôåñï Aðü Tñçìßôçò», Ãíþñéæå ôÞí CöéîÞ
ìáò êáß ì@ò ðåñßìåíå. Ôïˆ ìåôÝöåñá ôïýò ÷áé-
ñåôéóìïýò ðáëáéïˆ êïéíïˆ ìáò ößëïõ, ðïý Aðü
êáéñü ðéÜ TãêáôåóôçìÝíïò óôÞí ’ÁèÞíá Tîáêï-
ëïõèår íÜ âáóáíßæåôáé, íÜ TìðíÝåôáé êáß íÜ äç-
ìéïõñãår Aðü ôÞí íïóôáëãßá ô\ò ×Üëêçò. Ðå-
ñéþñéóå ôüí Ôæüôæï êáß ì@ò êáëùóþñéóå óößã-
ãïíôÜò ìáò ãåñÜ ôü ÷Ýñé. ÃÝñïò ãäïíôÜ÷ñïíïò
êáôÜ ôÜ ëåãüìåíÜ ôïõ, äÝí èÜ ôüí Vêáíåò ðå-
ñéóóüôåñï Aðü 65-70 ÷ñïí™í. Êïíôüò, ëéðüóáñ-
êïò, ãåñïäåìÝíïò, ëßãï êõñôüòÿ óêáñß ãåñï-èá-
ëáóóéíïˆ êé' ƒøç _ëéïêáììÝíç, á‰ëáêùìÝíç A-
ðü ñõôräåò. ÔÞí UðïìÝíç èÜ ôüí Aêïýãáìå íÜ
øÜëëåé ìÝ óôáèåñÞ, ëáúêÞ êáß êÜðùò Víñéíç
öùíÞ, óôü Aíáëüãéï ô\ò ‘Áãßáò ÔñéÜäïò, óôÞí
ÈåïëïãéêÞ Ó÷ïëÞ. ÊïéíÞ, äßññéêôç óôÝãç óêå-
ðÜæåé ôüóï ôüí íáü …óï êáß ôüí ìÝãá TîùíÜñèç-
êá êáß ôÜ ãýñù êåëëéÜ. ‘Ï ÷™ñïò ì@ëëïí óêï-
ôåéíüò êáß Šãñüò, ì' á‰ôÞ ôÞ ÷áñáêôçñéóôéêÞ
ìõñùäéÜ ðïý V÷ïõí ôÜ êåëëéÜ óôßò ÊáñõÝò, óôü
‘Áãéïíüñïò. ’Åä™ êé' Têår óôïéâáãìÝíá îýëá,
ôóïõâÜëéá êáß Tñãáëårá ãéÜ ôü ðåñéâüëé êáß ôÜ
ìåñåìåôßóìáôá. ÓÝ êÜèå ðåñßðïõ äùìÜôéï, ìá-
æß ìÝ ôü ìåôáëëéêü êñåââÜôé êáß _ Aðáñáßôçôç
îõëüóïìðá. ÓôÜ ñÜöéá ëÜìðåò ðåôñåëáßïõ.
ÐñïóêõíÞóáìå óôüí íáü. ÍïéêïêõñåìÝíïò, íç-
óéþôéêïò. ÔÞí åsêüíá ôïˆ ‘Áãßïõ Óðõñßäùíïò ‚
êõñ-Èüäùñïò, åuôå ãéÜ ðåñéóóüôåñç AóöÜëåéá
— êáè' …ôé ðñüóöáôá åy÷áí ìðår êëÝöôåò óôÞí
óêÞôç —, åuôå ãéÜ íÜ ìÞí ÷ñåéÜæåôáé êÜèå ôü-
óï íÜ îåêëåéäþíåé ôÞí TóùôåñéêÞ ôæáìÝíéá ðüñ-
ôá ôïˆ íáïˆ, ôÞí åy÷å ìåôáöÝñåé óÝ ðñü÷åéñï
ðñïóêõíçôÜñé, óôüí ìÝãá íÜñèçêá, ôü êåíôñéêü
äùìÜôéï ôïˆ …ëïõ êôéñßïõ. ÌðñïóôÜ ôçò, óÝ
êïéíü, íïìßæù, ãõÜëéíï ðïô\ñé, Vêáéãå êáíô\ëé,
Aêïßìçôï. ÄÝí èÜ ìáíôÝøåôå ðïéüò óôÝëíåé ôü
ëÜäé ôïˆ ‘Áãßïõ, ìïˆ åyðå ‚ êõñ-Èüäùñïò êá-
èþò, Añãüôåñá, êáèÞìåíïé óôüí ìéêñü ðëáêü-
óôñùôï Tîþóôç ìÝ öüíôï ôÜ íåñÜ êáß ôÜ íçóéÜ
ô\ò Ðñïðïíôßäïò, Vêáìá ëüãï ãéÜ ôÞí Êáìá-
ñéþôéóóá, íˆí óôñáôéùôéêÞ íáõôéêÞ ó÷ïëÞ, ôÞí
‚ðïßá Tñ÷üìåíïé åu÷áìå ðñïóðåñÜóåé ìÝ ôü BìÜ-
îé. Åyíáé ït ãõíárêåò ô™í Aîéùìáôéê™í ô\ò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óôñáôéùôéê\ò ó÷ïë\ò. ×ùñßò ôßò ïsêïãÝíåéåò
ô™í Aîéùìáôéê™í, Tä™ êáß ÷ñüíéá, ‚ ´Áãéïò äÝí
èÜ åy÷å ëÜäé íÜ êÜøåé óôü êáíô\ëé ôïõ!
4. Ït ðñïóêõíçôÝò ôïˆ ‘Áãßïõ ÈåñÜðïíôá
Êáßôïé åy÷á ëçóìïíÞóåé ôßò _ìÝñåò ô\ò U-
âäïìÜäïò êáôÜ ôßò ‚ðïråò ðáñåõñßóêåôáé tåñåýò
óôáëìÝíïò Aðü ôü Ðáôñéáñ÷årï óôüí ´Áãéï Èå-
ñÜðïíôá, êáèþò ôü ÷åéìùíéÜôéêï Aðüãåõìá ôå-
ëåßùíå, äÝí åu÷áìå ðëÝïí ÷ñüíï ãéÜ ðïëëÜ êáß
âñéóêüìáóôå êïíôÜ óôü Bãßáóìá, óôÞí ðëáôårá
ô\ò ‘Áãßáò Óïößáò, ôü ðÜëáé ðïôÝ Á‰ãïõóôár-
ïí, Aðïöáóßóáìå íÜ êáôçöïñßóùìå ðñüò ôÜ T-
êår. ‘Ï äñüìïò, Aðü ôïýò ðéü ðïëõóý÷íáóôïõò,
…ðïõ óôÜ ôüóá á‰ôïêßíçôá V÷åé ðñïóôåèår êáß ôü
íÝï Šðåñóýã÷ñïíï ôñÜì. ÓõíäÝåé ôÞí ðñþçí ãåé-
ôïíéÜ ô\ò AíùôÜôçò äéïéêÞóåùò êáß íˆí ôïõñé-
óôéêþôáôç ðåñéï÷Þ ô\ò ‘Áãßáò Óïößáò, ôïˆ óå-
ñáãéïˆ, ôïˆ ‘Éððïäñüìïõ êáß ôïˆ ôåìÝíïõò ôïˆ
ÓïõëôÜí ’Á÷ìÝô, ìÝ ôüí óéäçñïäñïìéêü óôáèìü
êáß ôü Tìðïñéêþôáôï Óßñêåôæé, ðÝñáóìá ó÷åäüí
Šðï÷ñåùôéêü ãéÜ …ðïéïí Aðü ôü êÝíôñï ô\ò âõ-
æáíôéí\ò Ðüëåùò êáôåõèýíåôáé óôüí Ãáëáô@ êáß
óôü ÐÝñáí. ÌåôÜ ôÞí Ðýëç ôïˆ Ãêéïýë ×áíÝ,
óôÞí ãùíßá ôïˆ _ìéêõêëéêïˆ óïõëôáíéêïˆ ’ÁëÜú
êéïóêéïˆ êáß Aêñéâ™ò AðÝíáíôß ôïõ, óôÞí Añ÷é-
ôåêôïíéêÞ Têäï÷Þ ôçò ôïˆ 19ïõ ás™íá, _ ‘Õøç-
ëÞ, ƒíôùò ŠøçëïôÜôç, Ðýëç, Xäñá íˆí ô\ò Íï-
ìáñ÷ßáò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. ÓôÜ äåîéÜ ìáò
ôü Tîùôåñéêü ôår÷ïò ôïˆ óåñáãéïˆ êáôÝñ÷åôáé êé'
á‰ôü ðñüò ôüí ÊåñÜôéï. Ëßãá ìÝôñá ìåôÜ ôÞí
‘ÕøçëÞ Ðýëç, ó÷åäüí Aíôßêñõ óôü óçìårï ðïý
_ ëåùöüñïò ×ïõíôáâåíôéêéÜñ Aðï÷ùñßæåôáé ôü
èùìáíéêü ôår÷ïò êáß óôñÝöåôáé ðñüò ôü Óßñêå-
ôæé êáß ôü ëéìÜíé, óôÝêåôáé êïëëçôü óôÜ ôåß÷ç,
ìüíï ôïõ óôÞí ðëåõñÜ á‰ôÞ ôïˆ äñüìïõ, ôñéþ-
ñïöï, C÷áñï, ãêñßæï êôßóìá: ‚ ´Áãéïò ÈåñÜðùí
ô™í Ñùìç™í. ‘Ç ÷áìçëÞ ðïñôßôóá AíïéêôÞ.
Âñá÷ýò íÜñèçêáò ìÝ ôü ðáãêÜñé, óôÜ äåîéÜ, êá-
ôåâáßíïíôáò ëßãá óêáëÜêéá, ôü Bãßáóìá êé' Añé-
óôåñÜ _ óêÜëá ðïý ‚äçãår óôïýò ñüöïõò, óôÜ
äùìÜôéá ô\ò ðÜëáé ðïôÝ ’Áóôéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ
Óßñêåôæé êáß ô\ò Öéëïðôþ÷ïõ ’Áäåëöüôçôïò ôïˆ
«´Áç ÈåñÜðïõ». Ôü Bãßáóìá, ãíùóôü Aðü ôÜ
âõæáíôéíÜ ÷ñüíéá âñÝèçêå Tðß ás™íåò Aðïìïíù-
ìÝíï Aðü ôÞí ðüëç êáèþò ðåñéåëÞöèç óôÞí V-
êôáóç ôïˆ óåñáãéïˆ. ’Áñãüôåñá, óôÜ ôÝëç ô\ò
âáóéëåßáò ôïˆ ìåôáññõèìéóô\ Ìá÷ìïýô ´, ìü-
ëéò ït óïõëô@íïé Cñ÷éóáí íÜ ìåôáöÝñùíôáé óôÜ
ðëÝïí óýã÷ñïíá ðáñáèáëÜóóéá óåñÜãéá ôïõò
óôüí Âüóðïñï êáß ôü Ôüð-êáðïˆ Vðáõóå íÜ åy-

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
íáé _ ìüíéìç êáôïéêßá ôïˆ ÐáíôéóÜ÷ êáß ×áëß-
öç, ït ×ñéóôéáíïß Tðáí\ëèáí óôü ðáëáéü ôïõò áu-
ôçìá êáß ôïýò äüèçêå _ Cäåéá íÜ êôßóïõí êïë-
ëçôÜ óôü ôår÷ïò, Aðñüóùðï ôñéþñïöï êôßóìá,
óôü ‚ðïrï ›äÞãçóáí ìÝ Aãùãü, ìÝóá Aðü ôÜ ôåß-
÷ç, ôü íåñü ôïˆ BãéÜóìáôïò. ‘Ç Vêðëçîç íÜ
âñïˆìå ôü Bãßáóìá ãåì@ôï êüóìï! ‘Ï tåñåýò, öï-
ñþíôáò ðåôñá÷\ëé, ñèüò óôü óôáóßäé äßðëá óôÜ
óêáëéÜ. ²Áêïõãå ìÝ ðñïóï÷Þ ìéÜ ìáíôçëïöïñå-
ìÝíç ãõíárêá ðïý Tîïìïëïãårôï a äéçãårôï ó' á‰-
ôüí ïsêïãåíåéáêÞ ôçò äõóêïëßá. ÓôÜ ôïõñêéêÜ.
Ðßóù ôçò ôñårò-ôÝóóåñéò ãõíárêåò, ìÝ ôÜ øþíéá
óôÜ ÷Ýñéá, êé' Xíáò Cíäñáò ìåóÞëéêáò ìÝ ìÜëëé-
íï óêïõöß, ðåñßìåíáí ŠðïìïíåôéêÜ ôÞí óåéñÜ
ôïõò. Äõï Cëëåò ãõíárêåò ìÝ ôóÜíôåò êáß óáê-
êïˆëåò êáß Xíá ðáéäß Tìöáíßóèçêáí óôÞí åuóïäï.
²Áíáøáí Aðü Xíá êåñß, ðÝñáóáí âéáóôéêÜ ôÞí
ùì á
ö é Ý ñ 59
’Á
ðáëÜìç ðñ™ôá óôÞí ìáñìÜñéíç TðéöÜíåéá ôïˆ A-
íáãëýöïõ ðïý ðáñéóô@ ôüí ´Áãéï êé' óôåñá óôü
ìÝôùðï êáß óôÜ ìáëëéÜ ôïõò, aðéáí íåñü Aðü ôü
ôÜóé ô\ò êñÞíçò êáß ìð\êáí êé' á‰ôÝò óôÞí óåé-
ñÜ. ‘Ç ðñþôç ãõíárêá ôåëåßùíå. ‘Ï tåñåýò ô\ò
äéÜâáóå Uëëçíéêþôáôá ìéÜí å‰÷Þ êé' á‰ôÞ öåý-
ãïíôáò ôïˆ ößëçóå ôü ÷Ýñé êé' Cöçóå óôüí äß-
óêï äßðëá ôïõ Xíá ÷áñôïíüìéóìá. ÔÞí èÝóç ôçò
ð\ñå _ UðïìÝíç. Óôü ìåôáîý åy÷å ìðår íåáñü
æåõãÜñé. ‘Ç ãõíárêá ìáíôçëëïöïñåìÝíç êé' á‰-
ôÞ. ‘Ï íÝïò Cíäñáò, Aôåíßæïíôáò ôüí ´Áãéï óÞ-
êùóå ôÜ ÷Ýñéá óôÞí êëáóóéêÞ óôÜóç ô\ò äÝç-
óçò... ’ÁðïôñáâçãìÝíïé ðáñÜìåñá êïéôïˆìå
óõãêëïíéóìÝíïé. Á‰ôÜ åyíáé ôÜ AíáðÜíôå÷á ä™-
ñá, ôÜ èáýìáôá ô\ò Ðüëçò, øéèýñéóá óôÞí öß-
ëç ðïý TðåóêÝðôåôï ôüí ´Áãéï ÈåñÜðïíôá ãéÜ
ðñþôç öïñÜ.
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á
Ôü ’ÉóëÜì óôÞí ’ÏèùìáíéêÞ Tðáñ÷éáêÞ äéïßêçóç
ôïˆ Uëëáäéêïˆ ÷þñïõ
Ó ôÞí UëëçíéêÞ ãñáììáôåßá ït ëÝîåéò Ôïˆñ-
êïò êáß ìïõóïõëìÜíïò åyíáé ƒ÷é ìüíï Aë-
ëçëÝíäåôåò TííïéïëïãéêÜ AëëÜ ó÷åäüí ôáõ-
ôüóçìåò. Åyíáé ÷áñáêôçñéóôéêüò ‚ óôß÷ïò ôïˆ
äçìïôéêïˆ ôñáãïõäéïˆ «ãßíåóáé Ôïˆñêïò, ÄéÜêï
ìïõ, ôÞí ðßóôç óïõ í' AëëÜîåéò;», …ðïõ Ôïˆñêïò
óçìáßíåé ðáäüò ôïˆ ’ÉóëÜì. ‘Ç TííïéïëïãéêÞ
ôáýôéóç ô™í Aíôéèåôéê™í æåõã™í ´Åëëç-
íáò/Ôïˆñêïò êáß ÷ñéóôéáíüò/ìïõóïõëìÜíïò öåß-
ëåôáé óôÞí ìáêñáßùíç óõìâßùóç-AíôéðáñÜèåóç
ô™í äýï Tèí™í óôü ÷™ñï ô\ò ðÜëáé ðïôÝ ’Ïèù-
ìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò (1453-1924). ÊáôÜ ôÞí
ðåñßïäï ô\ò ôïõñêïêñáôßáò ðñÜãìáôé _ åsäïðïéüò
äéáöïñÜ AíÜìåóá óôïýò êõñßáñ÷ïõò ’Ïèùìáíïýò
êáß ôïýò êõñéáñ÷ïýìåíïõò êáôáêôçìÝíïõò ëáïýò
(´Åëëçíåò, ÓëÜâïõò, ÂïõëãÜñïõò, ’Áñìåíßïõò,
‘Åâñáßïõò êáß Cëëïõò) eôáí _ èñçóêåßá. ÌÝ âÜ-
óç á‰ôÞí ðñïóäéïñéæüôáí _ íïìéêÞ èÝóç ô™í êá-
ôïßêùí ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò, _ êïéíùíéêÞ ôïõò ôÜ-
îç êáß êõñßùò ït öïñïëïãéêÝò Šðï÷ñåþóåéò ôïõò,
…ðùò ðñïêýðôåé Aðü ôÞí èùìáíéêÞ íïìïèåóßá
êáß ìÜëéóôá ôÞ öïñïëïãéêÞ (êáíïõííáìÝäåò).
ÓôÜ ðáñáêÜôù èÜ Tðé÷åéñÞóïõìå ìéÜí Bäñï-
ìåñ\ óêéáãñÜöçóç ôïˆ ôñüðïõ ìÝ ôüí ‚ðïrï Tì-
ðëåêüôáí ôü ’ÉóëÜì, ›ò Tðßóçìç èñçóêåßá ôïˆ
èùìáíéêïˆ êñÜôïõò, óôÞ äéïßêçóç êáß Cñá óôÞí
TîïõóéáóôéêÞ ó÷Ýóç ô™í ìïõóïõëìÜíùí êáôá-
êôçô™í ìÝ ôïýò êáôáêôçìÝíïõò ñèüäïîïõò ÷ñé-
óôéáíéêïýò ðëçèõóìïýò, ït ‚ðïrïé Aðïôåëïˆóáí
ôÞí ðëåéïøçößá ô™í ìÞ ìïõóïõëìÜíùí Šðçêüùí
ôïõ.
ÊáôÜ ôïýò ðñþôïõò ás™íåò ô\ò tóôïñßáò ôçò
_ èùìáíéêÞ êïéíùíßá åy÷å äýï âáóéêÝò ôÜîåéò:
ôïýò óôñáôéùôéêïýò êáß ôïýò ñáãéÜäåò (Tìðü-
ñïõò, Aãñüôåò êáß ãåíéêÜ ôïýò Aó÷ïëïýìåíïõò ìÝ
ôÞí ðáñáãùãÞ êáß ôÞí ïsêïíïìßá). Óôïýò ôåëåõ-
ôáßïõò á‰ôïýò ðåñéëáìâÜíïíôáí Aäéáêñßôùò ìïõ-
óïõëìÜíïé êáß ìÞ. Ït ñáãéÜäåò Šðï÷ñåþíïíôáí,
— ‘Ç ’Áíáóôáóßá Êõñêßíç-Êïýôïõëá ãåííÞèçêå ôü 1954 óôÞ ÄñÜìá. Óðïýäáóå ‘Éóôïñßá êáß ’Áñ-
÷áéïëïãßá óôÞ ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í, ô\ò ‚ðïßáò, ôü 1991, Aíáãïñåýèç-
êå AñéóôïâÜèìéïò äéäÜêôùñ. ÓÞìåñá Šðçñåôår óôü Ðåéñáìáôéêü Ó÷ïëårï ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Á-
èçí™í.
’Áíáóôáóßá Êõñêßíç - Êïýôïõëá
óÝ Aíôßèåóç ìÝ ôïýò óôñáôéùôéêïýò, óÝ öïñïëü-
ãçóç, ðïý eôáí ðïëý âáñýôåñç ãéÜ ôïýò ìÞ ìïõ-
óïõëìÜíïõò. ‘Ç ëÝîç ñáãéÜò (reaya) óÞìáéíå Añ-
÷éêÜ «ðïßìíéï» êáß Aðïôåëïˆóå ìåôáöïñÜ Aðü
ôÞí AãñïôéêÞ æùÞ, …ðïõ ôü ðïßìíéï ðñïóôáôåý-
åôáé êáß êáèïäçãårôáé Aðü ôü âïóêü ôïõ (óôÞí
ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç ôÞí èùìáíéêÞ _ãåóßá).
‘Ùò êýñéá AðïóôïëÞ ôïõ ôü èùìáíéêü êñÜôïò
èåùñïˆóå ôÞí ðñáãìáôïðïßçóç ô™í säáíéê™í ôïˆ
Islam, äçëáäÞ ôü íÜ ‚äçãÞóåé ôïýò ñáãéÜäåò óôü
óåñéÜô (seriat), äçëáäÞ óôü äñüìï ô™í Tíôïë™í
ôïˆ Èåïˆ (’Éíáëôóßê, óåë. 117-123). Óôü ðëáß-
óéï á‰ô\ò ô\ò Aðïóôïë\ò ðñáãìáôïðïéÞèçêáí
êáôÜ ôïýò ðñþôïõò ás™íåò ‚ìáäéêïß Tîéóëáìé-
óìïß, êÜðïôå âßáéïé, AíÜìåóá óôßò óõíÝðåéåò ô™í
‚ðïßùí eôáí êáß ôü öáéíüìåíï ôïˆ êñõðôï÷ñé-
óôéáíéóìïˆ. (Óáññ\ò, ’ÏóìáíéêÞ ðñáãìáôéêüôç-
ôá, É, óåë. 260-261).
’Áðü ôïýò óõóôçìáôéêïýò êáß ñãáíùìÝíïõò
Tîéóëáìéóìïýò ‚ ðéü ÷áñáêôçñéóôéêüò eôáí ‚ èå-
óìüò ôïˆ devsirme, ôïˆ ãíùóôïˆ óôïýò ´Åëëç-
íåò ðáéäïìáæþìáôïò. (Óáññ\ò, …ð.ð., óåë. 228
êáß Uî\ò êáß ’Éíáëôóßê, …ð.ð., óåë. 138-142).
ÌÝ ôÞ ìÝèïäï ôïˆ ðáéäïìáæþìáôïò Aíõðïëüãé-
óôïò Añéèìüò ÷ñéóôéáíüðáéäùí Aðïìáêñýíïíôáí
Aðü ôßò ïsêïãÝíåéåò êáß ôßò säéáßôåñåò ðáôñßäåò
ôïõò, Tîéóëáìßæïíôáí, Têðáéäåýïíôáí óôñáôéùôé-
êÜ êáß ãßíïíôáí äåêôïß óôÞí Cñ÷ïõóá óôñáôéù-
ôéêÞ ôÜîç, ãéÜ íÜ óôåëå÷þóïõí ôßò ôÜîåéò ô™í
ãåíéôóÜñùí (yeni ceri = íÝïò óôñáôüò), Tðßëå-
êôùí ìïíÜäùí ôïˆ èùìáíéêïˆ óôñáôïˆ. ‘Ï
óôñáôüò á‰ôüò Tîõðçñåôïˆóå êõñßùò ôÞí AíÜãêç
ôïˆ óïõëôÜíïõ íÜ äéáèÝôåé AöïóéùìÝíïõò óôü
ðñüóùðü ôïõ ðïëåìéóôÝò êáß ìÜëéóôá Aîéùìá-
ôïý÷ïõò, ït ‚ðïrïé, AðÜôñéäåò êáß AíÝóôéïé, ÷ñù-
óôïˆóáí AðïêëåéóôéêÜ óôÞ óïõëôáíéêÞ å‹íïéá ôÞ
æùÞ êáß ôÞ, óõ÷íÜ ëáìðñÞ, óôáäéïäñïìßá ôïõò
÷ùñßò íÜ V÷ïõí, ›ò «äïˆëïé» (kapikullari) ôïˆ

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óïõëôÜíïõ, ôÞ äõíáôüôçôá íÜ äéåêäéêÞóïõí ôü
èñüíï. ²Áí, Aíôßèåôá, ‚ óïõëôÜíïò ðåñéóôïé÷éæü-
ôáí Aðü ãüíïõò só÷õñ™í èùìáíéê™í ïsêïãå-
íåé™í, èÜ ŠðÝêåéôï óÝ óõíå÷Þ êßíäõíï Aíáôñïð\ò.
ÃéÜ ôü ëüãï á‰ôü äÝí åyíáé êáèüëïõ ôõ÷árï …ôé
ðïëëïß âåæßñçäåò êáß Cëëïé Šøçëüâáèìïé Aîéùìá-
ôïˆ÷ïé ôïˆ êñÜôïõò ðñïÝñ÷ïíôáí Aðü ôü ðáéäï-
ìÜæùìá êáß ìåñéêïß Tíèõìïˆíôáí Aêüìç ôÞ ÷ñé-
óôéáíéêÞ ôïõò êáôáãùãÞ, Tíäå÷ïìÝíùò êáß ôÞí
ïsêïãÝíåéÜ ôïõò, äåäïìÝíïõ …ôé ôïýò óôñáôïëï-
ãïˆóáí êáôÜ ôÞí TöçâéêÞ _ëéêßá. ²Åôóé _ Cñ-
÷ïõóá ôÜîç ô™í óôñáôéùôéê™í Tìðëïõôßóôçêå
ìÝ TîéóëáìéóìÝíïõò ÷ñéóôéáíïýò, ãåãïíüò óôü ‚-
ðïrï ‚ñéóìÝíïé Ôïˆñêïé tóôïñéêïß Aðïäßäïõí ›ò X-
íá âáèìü ôÞí ðáñáêìÞ ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò á‰ôï-
êñáôïñßáò (’Éíáëôóßê, óåë. 124).
‘Ç ôÜîç ô™í reaya, TîÜëëïõ, ðñáêôéêÜ ôáõ-
ôßóôçêå ìÝ ôïýò ÷ñéóôéáíïýò Šðçêüïõò ôïˆ êñÜ-
ôïõò, åsäéêÜ óôßò ðåñéï÷Ýò Têåríåò, …ðïõ ït ìïõ-
óïõëìÜíïé Aðïôåëïˆóáí ìéêñÞ ìåéïøçößá êáß äÝí
Tðéäßäïíôáí á‰ôïðñïóþðùò óôÞí ðáñáãùãÞ, …-
ðùò óõíÝâáéíå ð.÷. óôÞí Ðåëïðüííçóï. ²Åôóé T-
ðéêñÜôçóå óôÜ êåßìåíá ô™í ‘ÅëëÞíùí óõããñá-
öÝùí ô\ò ðñïåðáíáóôáôéê\ò ðåñéüäïõ íÜ ÷ñçóé-
ìïðïéårôáé ‚ …ñïò «ñáãéÜò» ãéÜ ôüí Šðüäïõëï ÷ñé-
óôéáíü.
‘Ç âáóéêÞ êïéíùíéêÞ äéáóôñùìÜôùóç óôÞí
‚ðïßá AíáöåñèÞêáìå Cñ÷éóå óôáäéáêÜ íÜ AíáôñÝ-
ðåôáé Aðü ôÜ ôÝëç ôïˆ 17ïõ ásþíá, …ôáí ït ìå-
ãÜëåò óôñáôéùôéêÝò êáôáêôçôéêÝò Tðé÷åéñÞóåéò
ô™í ’Ïèùìáí™í êüðáóáí êáß _ á‰ôïêñáôïñßá
åsó\ëèå óÝ öÜóç óôñáôéùôéê\ò ðáñáêì\ò. ’Åí™
›ò ôüôå _ ðáñï÷Þ ôéìáñßïõ óÝ Aîéùìáôïý÷ïõò
ôïˆ èùìáíéêïˆ óôñáôïˆ Aðïôåëïˆóå AíôÜëëáã-
ìá ô™í óôñáôéùôéê™í Šðçñåóé™í ôïõò, Vêôïôå
Cñ÷éóå íÜ óõìâáßíåé ôü Aíôßóôñïöï: só÷õñïß ìïõ-
óïõëìÜíïé ãáéïêôÞìïíåò ô™í Tðáñ÷é™í a ðëïý-
óéïé ìïõóïõëìÜíïé ô\ò ðñùôåýïõóáò êáß ô™í Cë-
ëùí Aóôéê™í êÝíôñùí (ayan), ðïý äéÝèåôáí ôÞí
ïsêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá, Tîáãüñáæáí ìÝ ôÞ ìÝèï-
äï ôïˆ iltizam (Têðëåéóôçñéáóìüò ô™í ðñïóüäùí
ô™í Tðáñ÷é™í) ôÞ äéïßêçóç ô™í Tðáñ÷é™í, Aíá-
ëáìâÜíïíôáò êáß ôÜ óõíäåäåìÝíá ìÝ á‰ôÞ óôñá-
ôéùôéêÜ Aîéþìáôá. ÓôÞí Ðåëïðüííçóï ‚ ðáóÜò
äéïéêçôÞò ôçò, ‚ ‚ðïrïò åy÷å ôüí ôßôëï ôïˆ Ìü-
ñá Âáëåó\, äÝí eôáí êáôÜ ôü 18ï ásþíá ðáñÜ
Xíáò muhassil, äçëáäÞ ðëåéïäüôçò TêìéóèùôÞò
ô™í ðñïóüäùí ôçò, TðéöïñôéóìÝíïò êáß ìÝ ôÞí
ðïëéôéêÞ êáß óôñáôéùôéêÞ äéïßêçóÞ ôçò. Á‰ôü
óõíÝâáéíå êáß óÝ Cëëåò Tðáñ÷ßåò ôïˆ êñÜôïõò, …-
ðùò ð.÷. óôÞí Êýðñï (Êõñêßíç-Êïýôïõëá, óåë.
88-89). Êáß TðåéäÞ _ TìðëïêÞ óôÞ äçìïóéïíï-
ùì á
ö é Ý ñ 61
’Á
ìéêÞ/äéïéêçôéêÞ äéáäéêáóßá eôáí ó÷åäüí Aðïêëåé-
óôéêü ðñïíüìéï ô™í ìïõóïõëìÜíùí, _ êïéíùíéêÞ
äéáóôñùìÜôùóç Tîåëß÷ôçêå ðëÝïí óÝ Aíôßèåóç A-
íÜìåóá óÝ ìïõóïõëìÜíïõò êáß ìÞ (÷ñéóôéáíïýò
êáß ‘Åâñáßïõò).
Ït Aëëüäïîïé ðëçèõóìïß ôïˆ èùìáíéêïˆ
êñÜôïõò Aíôéìåôùðßæïíôáí óõíÞèùò Aðü ôßò êñá-
ôéêÝò Añ÷Ýò ›ò «ðñïóôáôåõüìåíïé» ŠðÞêïïé, ït
‚ðïrïé ƒöåéëáí íÜ êáôáâÜëëïõí öüñïõò ›ò AíôÜë-
ëáãìá ô\ò ðáñå÷üìåíçò á‰ô\ò «ðñïóôáóßáò»,
’Áðü ôïýò ðåñéóóüôåñïõò öüñïõò äÝí AðáëëÜó-
óïíôáí âÝâáéá êáß ït ìïõóïõëìÜíïé, ôü øïò …-
ìùò ô™í öüñùí ðïý TðéâÜëëïíôáí óôïýò ÷ñéóôéá-
íïýò eôáí ðïëëáðëÜóéï Têåßíïõ ðïý Tðéâáëëüôáí
óôïýò ìïõóïõëìÜíïõò. ’Åðßóçò ït ÷ñéóôéáíïß Š-
ðÝêåéíôï óÝ êÜèå åuäïõò á‰èáéñåóßåò êáß êáôá-
÷ñÞóåéò Tîïõóßáò Tê ìÝñïõò ô™í ôïðéê™í Tðáñ-
÷éáê™í Añ÷™í. ÊáôÜ ôïýò 18ï êáß 19ï ásþíá ït
êáôá÷ñÞóåéò á‰ôÝò åy÷áí ðÜñåé ôÞ ìïñöÞ êáß ôÞí
Vêôáóç èåïìçíßáò ãéÜ ôïýò Šðüäïõëïõò ÷ñéóôéá-
íïýò, ït ‚ðïrïé AíáãêÜæïíôáí íÜ têáíïðïéïˆí ôÞí
Aðëçóôßá Aêüìç êáß ôïˆ êáôþôåñïõ ñãÜíïõ ô\ò
èùìáíéê\ò äéïßêçóçò (Êõñêßíç-Êïýôïõëá, óåë.
33-82). ‘Ç êáôáðßåóç á‰ôÞ, _ ‚ðïßá óõíôÝëå-
óå, êáôÜ ôÞ ãíþìç ìáò, óÝ ìåãÜëï âáèìü êáß
óôÞí Vîáñóç ôïˆ Tèíéêéóôéêïˆ êéíÞìáôïò, Šð\ñ-
îå ðåñéóóüôåñï ðñïúüí ô\ò ñáãäáßáò ðáñáêì\ò
ô™í èùìáíéê™í äéïéêçôéê™í èåóì™í êáß ëéãü-
ôåñï Aðüññïéá èñçóêåõôéê™í a säåïëïãéê™í Aíôé-
ðáñáèÝóåùí. ÐïëëÝò óïõëôáíéêÝò äéáôáãÝò (öéñ-
ìÜíéá) äéÝôáóóáí ôßò ôïðéêÝò Añ÷Ýò íÜ ìÞí á‰-
èáéñåôïˆí óÝ âÜñïò ô™í ñáãéÜäùí, AëëÜ ït äéá-
ôáãÝò á‰ôÝò Vìåíáí êáôÜ êáíüíá AíåêôÝëåóôåò,
èëéâåñÞ AíôáíÜêëáóç ô\ò êáôÜññåõóçò ôïˆ êý-
ñïõò ô\ò ðÜëáé ðïôÝ êñáôáé@ò ‘Õøçë\ò Ðýëçò,
ôÞí Tîïõóßá ô\ò ‚ðïßáò Šðïíüìåõáí ït öõãüêåí-
ôñåò äõíÜìåéò ðïý Aíáðôýóóïíôáí óÝ óçìáíôéêÜ
Tðáñ÷éáêÜ äéïéêçôéêÜ êÝíôñá, …ðùò ð.÷. ô™í ’É-
ùáííßíùí ôïˆ ’Áë\ Ôåðåëåíë\ (²Áñò, óåë. 317
êáß Uî\ò).
‘Ï ðáñáäïóéáêüò ëïéðüí äéá÷ùñéóìüò óÝ
óôñáôéùôéêïýò êáß ñáãéÜäåò ŠðïêáôáóôÜèçêå A-
ðü êïéíùíéêü äéá÷ùñéóìü ìÝ âÜóç ôÞ èñçóêåßá.
ÐáñÜ ôü …ôé ït ’Ïèùìáíïß ÷ñçóéìïðïßçóáí ôÞ
èñçóêåßá ôïõò ›ò säåïëïãéêü …ðëï, ðñáêôéêÜ
óôü÷ïò ô\ò äéÜêñéóçò ô™í Šðçêüùí ôïˆ êñÜôïõò
óÝ ìïõóïõëìÜíïõò êáß ìÞ eôáí _ TîáóöÜëéóç ïs-
êïíïìéê™í ðüñùí ãéÜ ôÞ óõíôÞñçóç ôïˆ êñÜôïõò
êáß ô\ò Cñ÷ïõóáò ìïõóïõëìáíéê\ò ôÜîçò ìÝóá
Aðü ôÞí öïñïëüãçóç ô™í ìÞ ìïõóïõëìÜíùí Š-
ðçêüùí. Óõíáêüëïõèá ôü èñçóêåõôéêü säáíéêü
ôïˆ ôåëéêïˆ Tîéóëáìéóìïˆ …ëùí ô™í Šðçêüùí ô\ò
 ùì á
62
ö é Ý ñ
’Á
á‰ôïêñáôïñßáò, ðïý Tíäå÷ïìÝíùò TíÝðíåå öáíá-
ôéêïýò ðéóôïýò ôïˆ ÐñïöÞôç, Tð' ï‰äåíß óõíÝ-
ðëåå ðÜíôùò ìÝ ôÜ ïsêïíïìéêÜ óõìöÝñïíôá ôïˆ
êñÜôïõò, óôü ‚ðïrï ït Aãñßùò öïñïëïãïýìåíïé êáß
êáôÜ äéáöüñïõò ôñüðïõò êáôáðéåæüìåíïé ÷ñéóôéá-
íéêïß ðëçèõóìïß eôáí ït átìïäüôåò ôïˆ êñáôéêïˆ
êáß ô™í säéùôéê™í èçóáõñïöõëáêßùí. Ãåíéêüò T-
îéóëáìéóìüò óõíåðáãüôáí ìéÜ êïéíùíßá Aðïôå-
ëïýìåíç AðïêëåéóôéêÜ Aðü Cñ÷ïõóá ôÜîç, ÷ùñßò
ðáñáãùãïýò êáß öïñïëïãïýìåíïõò. Ãé' á‰ôü ït
âßáéïé Tîéóëáìéóìïß eôáí ôïðéêïß êáß Aöïñïˆóáí
TîáéñåôéêÝò ðåñéðôþóåéò, Tí™ _ óõíÞèçò ðñáêôé-
êÞ, ðïý Tðßóçìá êáèéÝñùóå ‚ uäéïò ‚ ÌùÜìåè ´
‚ ÐïñèçôÞò (ìÝ ôÜ ðåñßöçìá «ðñïíüìéá» ðïý
ðáñá÷þñçóå óôüí Ïsêïõìåíéêü ðáôñéÜñ÷ç ôü
1453), óõíßóôáôï óôü óåâáóìü ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò
Têêëçóßáò. ²Åôóé, …ôáí ‚ óïõëôÜíïò Óåëßì ‚ Á´
(1512-1520) ðñüôåéíå ôüí Šðï÷ñåùôéêü Tîéóëá-
ìéóìü …ëùí ô™í ÷ñéóôéáí™í ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò,
«_ AðÜíôçóç ô\ò èùìáíéê\ò êõâåñíÞóåùò eë-
èå AìÝóùò êáß eôáí êáôçãïñçìáôéêÞ. Á‰ôü ðïý
æçôïˆóå ‚ óïõëôÜíïò ðáñåâßáæå ôÞí ðáñÜäïóç
êáß ôïýò íüìïõò. ‘Ï Óåëßì äÝí TðÝìåéíå» (Êéôóß-
êçò, óåë. 187).
ÐñïêåéìÝíïõ âÝâáéá ãéÜ «Tèåëïíôéêü», åsñç-
íéêü Tîéóëáìéóìü ôÜ ðáñå÷üìåíá ïsêïíïìéêÜ êáß
êïéíùíéêÜ êßíçôñá eôáí óçìáíôéêÜ: ðáíçãõñéêÞ
Cíïäïò óôÞí Aíþôåñç êïéíùíéêÞ ôÜîç êáß ìéÜ óåé-
ñÜ Aðü öïñïëïãéêÜ êáß Cëëá ðñïíüìéá (Óáññ\ò,
’ÏóìáíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, É, óåë. 258-259).
‘Ï ðïëõóõëëåêôéêüò ÷áñáêôÞñáò á‰ôïˆ ôïˆ
Tèíéêïˆ êáß èñçóêåõôéêïˆ ìùóáúêïˆ, ðïý Aðïôå-
ëïˆóå ôÞí èùìáíéêÞ á‰ôïêñáôïñßá, TðÝâáëëå A-
íáãêáóôéêÞ Aíåîéèñçóêåßá êáß ãåíéêüôåñç Aíï÷Þ
óôßò ôïðéêÝò êïõëôïˆñåò êáß ãë™óóåò êáß ãéÜ X-
íáí Aêüìç ëüãï: _ TðéâïëÞ ô\ò ôÜîçò êáß _ A-
ðïìÜêñõíóç ôïˆ Tíäå÷ïìÝíïõ óõíåííüçóçò êáß A-
ðü êïéíïˆ TîÝãåñóçò ô™í Šðüäïõëùí ðëçèõóì™í
êáôÜ ô\ò èùìáíéê\ò Aðïëõôáñ÷ßáò ìðïñïˆóå íÜ
Tðéôåõ÷èår AðïôåëåóìáôéêÜ ìüíï ìÝóá Aðü ôÞ
ãíùóôÞ ðïëéôéêÞ ôïõ «äéáßñåé êáß âáóßëåõå».
(Óáññ\ò, …ð.ð., É, óåë. 265 êáß Uî\ò). ‘Ç èù-
ìáíéêÞ Tîïõóßá óõíåéäçôÜ êáß óõóôçìáôéêÜ Tðé-
äßùêå ôÞí ðáñï÷Þ ðïéêßëùí, äéáöïñåôéê™í …ìùò
AíÜìåóÜ ôïõò, ðñïíïìßùí êáß êõñßùò öïñïáðáë-
ëáã™í óôßò äéÜöïñåò Tðáñ÷ßåò êáß Vèíç ô\ò á‰-
ôïêñáôïñßáò. ’Áêüìç êáß AíÜìåóá óÝ ‚ìïåèíårò
êáß ‚ìüèñçóêïõò ãåßôïíåò, …ðùò ït ñèüäïîïé ÷ñé-
óôéáíïß êÜôïéêïé ô™í äéáöüñùí Uëëçíéê™í Tðáñ-
÷é™í, Šð\ñ÷áí ôåñÜóôéåò öïñïëïãéêÝò êáß äéïéêç-
ôéêÝò äéáöïñÝò.
Åyíáé ð.÷. ãíùóôü …ôé ït Ôïˆñêïé äÝí TðÝôñå-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðáí ãåíéêÜ ôßò êùäùíïêñïõóßåò ô™í íá™í, êá-
èþò êáß …ðïéá Cëëç TêäÞëùóç ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò
ëáôñåßáò ðïý èÜ ìðïñïˆóå íÜ «óêáíäáëßóåé» ôïýò
ìïõóïõëìÜíïõò ðéóôïýò. Êáß …ìùò UëëçíéêÝò
ðçãÝò ô\ò ôïõñêïêñáôßáò AíáöÝñïõí …ôé óôÜ Æá-
ãïñï÷þñéá ð.÷. ït êùäùíïêñïõóßåò TðéôñÝðïíôáí,
…ðùò êáß óôÞ ÄçìçôóÜíá ô\ò ÐåëïðïííÞóïõ e-
ôáí Tëåýèåñç _ ÷ñÞóç ô™í óçìÜíôñùí (Óáññ\ò,
…ð.ð., ÉÉ, óåë. 345 êáß Ìé÷. Ïsêïíüìïõ, ‘Éóôï-
ñéêÜ ô\ò ‘Åëëçíéê\ò ðáëéããåíåóßáò, ’ÁèÞíá,
1873, óåë. 29). ÓôÞí ÐÜôñá ‚ Uïñôáóìüò ôïˆ
ÐÜó÷á ãéíüôáí ìÝ êÜèå ëáìðñüôçôá, âáñåëüôá,
êüêêéíá á‰ãÜ, øçôÜ AñíéÜ, ðïôÜ, ìïõóéêÞ, ÷ï-
ñü, Aêüìá êáß ìÝ ðéóôïëéÝò, Tí™ óôÞí ÊáëáìÜ-
ôá TðéôñÝðïíôáí Aêüìç êáß ït íõêôåñéíÝò ëéôá-
íåråò óôïýò äñüìïõò, óýìöùíá ìÝ ìáñôõñßåò îÝ-
íùí ðåñéçãçô™í êáß ìÜëéóôá ôïˆ Vãêõñïõ W.
Martin Leake. ’ÁíáöÝñåôáé Tðßóçò …ôé óôÜ íç-
óéÜ ôïˆ Ásãáßïõ Tðéôñåðüôáí Tëåýèåñá Aðü ôïýò
Ôïýñêïõò _ Aíïéêïäüìçóç a TðéóêåõÞ ô™í ÷ñé-
óôéáíéê™í íá™í êáß Cëëåò èñçóêåõôéêÝò Têäçëþ-
óåéò (William Miller, ‘Ç Öñáãêïêñáôßá óôÞí
‘ÅëëÜäá, ’ÁèÞíá, 1990 â´ Vêäïóç, óåë. 707).
’Åêår …ìùò ðïý ït äéáöïñïðïéÞóåéò eôáí óç-
ìáíôéêÝò êáß êáßñéåò eôáí ‚ ôïìÝáò ô\ò öïñïëï-
ãßáò. ÃåéôïíéêÜ ÷ùñéÜ ŠðÝêåéíôï óÝ ôåñÜóôéáò
êëßìáêáò öïñïëïãéêÝò säéáéôåñüôçôåò ãéÜ äéÜöï-
ñïõò ëüãïõò, óõíçèÝóôåñïò ô™í ‚ðïßùí eôáí _
ãåíéêåõìÝíç êáôÜ ôïýò äýï ôåëåõôáßïõò ás™íåò
ô\ò ôïõñêïêñáôßáò âáêïõöïðïßçóç, äçëáäÞ Aöé-
Ýñùóç ìé@ò ðüëçò a êáß ‚ëüêëçñçò ðåñéï÷\ò óÝ
ìïõóïõëìáíéêü tåñü a å‰áãÝò wäñõìá a ðáñá÷þ-
ñçóç ðåñéï÷\ò óÝ ðñüóùðï ôïˆ óïõëôáíéêïˆ ðå-
ñéâÜëëïíôïò (óõíÞèùò óÝ ãõíárêåò ôïˆ ÷áñåìéïˆ)
›ò ÷åéñïíïìßá óïõëôáíéê\ò å‰íïßáò ðñüò ôü ðñü-
óùðï á‰ôü. Óôßò ðåñéðôþóåéò á‰ôÝò ït èùìáíé-
êÝò äéïéêçôéêÝò Añ÷Ýò ô\ò Tðáñ÷ßáò (ôïˆ ðáóá-
ëéêßïõ), óôÞí ‚ðïßá Šðáãüôáí _ ðåñéï÷Þ á‰ôÞ,
ìéêñÞ Xùò ìçäáìéíÞ äéêáéïäïóßá åy÷áí óôü âá-
êïýöé, ôü ‚ðïrï äéá÷åéñéæüôáí åsäéêüò AðåóôáëìÝ-
íïò ôïˆ äéêáéïý÷ïõ täñýìáôïò a ðñïóþðïõ. Ôü
äéá÷åéñéóôÞ á‰ôü, ‚ ‚ðïrïò, Cí _ ðåñéï÷Þ ôïˆ âá-
êïõöéïˆ Aðïôåëïˆóå ‚ëüêëçñç Tðáñ÷ßá, AíåëÜì-
âáíå êáß ôü Aîßùìá ôïˆ âïåâüäá ôçò (ð.÷. óôÞí
ÐÜôñá Aðü ôü 1790 êáß Uî\ò), Vëåã÷å åsäéêüò T-
ðüðôçò (íáæßñçò), ðïý Xäñåõå óôÞí ðñùôåýïõóá
êáß eôáí Vìðéóôï ðñüóùðï ôïˆ äéêáéïý÷ïõ ô™í
ðñïóüäùí ôïˆ âáêïõöéïˆ. ’ÁðïôÝëåóìá ô\ò ðñá-
êôéê\ò á‰ô\ò eôáí íÜ ãëéôþóïõí ït êÜôïéêïé ôïˆ
âáêïõöéïˆ Aðü ðïëëÝò á‰èáéñåóßåò êáß êáôá÷ñÞ-
óåéò ô™í ôïðéê™í èùìáíéê™í Añ÷™í êáß íÜ ðñï-
êáëïˆí Vôóé ôü öèüíï ô™í ëéãüôåñï ôõ÷åñ™í ãåé-
 ùì á
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ö é Ý ñ 63
’Á
ôüíùí ôïõò. ‘Ç âáêïõöïðïß-
çóç ìé@ò ðåñéï÷\ò äÝí ÷áéñå-
ôéæüôáí ìüíï ìÝ Aíáêïýöéóç
Aðü ôïýò ÷ñéóôéáíïýò êáôïß-
êïõò ôçò, AëëÜ ðïëý óõ÷íÜ
Tðéäéùêüôáí Aðü ôïýò uäéïõò,
óýìöùíá ìÝ ôÞ ìáñôõñßá Uë-
ëçíéê™í ðçã™í ô\ò Tðï÷\ò.
ÐñÝðåé Tä™ íÜ äéåõêñéíß-
óïõìå …ôé _ öïñïëïãéêÞ TëÜ-
öñõíóç ôïˆ âáêïõöéïˆ äÝ óõ-
íéóôïˆóå ôüóï AðáëëáãÞ Aðü
ôïýò èåóìïèåôçìÝíïõò êáß s-
ó÷ýïíôåò ãåíéêÜ öüñïõò, …óï
óôÞí Bðëïðïßçóç ô\ò äéáäé-
êáóßáò åuóðñáîÞò ôïõò Aðü
ôïýò äéêáéïý÷ïõò. Ït êÜôïé-
êïé Uíüò âáêïõöéïˆ ðáñÝêáì-
ðôáí ôßò ôïðéêÝò èùìáíéêÝò
äéïéêçôéêÝò Añ÷Ýò êáß êáôÝ-
âáëëáí ôïýò öüñïõò Aðåõèåß-
áò óôü äéá÷åéñéóôÞ (ìïõôåâå-
ëÞ) ôïˆ tåñïˆ täñýìáôïò, A-
ðáëëáóóüìåíïé Vôóé Aðü ôßò
êáôá÷ñÞóåéò ô™í Aíáñßèìç-
ôùí äéáìåóïëáâçô™í. Ôü uäéï
uó÷õå êáß ãéÜ ôßò êïéíüôçôåò
Têåríåò, ðïý åy÷áí êáôïñèþ-
óåé, ìÝóù ô™í äéáóõíäÝóåùí
ô™í êïéíïôéê™í ôïõò Añ÷üí-
ôùí ìÝ Aîéùìáôïý÷ïõò ô\ò
ðñùôåýïõóáò, íÜ öïñïëï-
ãïˆíôáé ìÝ ôü óýóôçìá ìá-
êôïý (maktu), äçëáäÞ ìÝ A-
ðåõèåßáò êáôáâïëÞ Uíüò êáô'
AðïêïðÞí öïñïëïãéêïˆ ðïóïˆ
óôÞí êåíôñéêÞ Tîïõóßá. ’Áí-
ôéèÝôùò, ït öïñïëïãïýìåíïé
ìÝ âÜóç ôü óýíçèåò êáôÜ
ôïýò ôåëåõôáßïõò ás™íåò ô\ò
ôïõñêïêñáôßáò óýóôçìá ilti-
zam (Têìßóèùóç ðñïóüäùí «‘Ç AíÜëçøç ôïˆ ÌùÜìåè» (ìéêñïãñáößá ôïˆ 16ïõ ás™íá). Ôüí ÐñïöÞôç
ðåñéâÜëëåé öùôïóôÝöáíï Aðü öëüãåòÿ ôü ðñüóùðü ôïõ åyíáé óêåðáóìÝíï.
ôïˆ êñÜôïõò óÝ säé™ôåò) ƒöåé-
ëáí êáôÜ êáíüíá íÜ têáíï-
ðïéïˆí ôÞí Aðëçóôßá ìé@ò ‚ëüêëçñçò óôñáôé@ò ëüãïõò, åy÷áí Aíáðôýîåé Aîéïóçìåßùôç ïsêïíïìé-
Têìéóèùô™í êáß Šðåêìéóèùô™í ôïˆ öüñïõ ô\ò êÞ êáß ìÜëéóôá TìðïñïíáõôéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
ðåñéï÷\ò ôïõò (Êõñêßíç-Êïýôïõëá, óåë. 77- ‘Ç äçìéïõñãßá, óôßò ðåñéï÷Ýò á‰ôÝò, Šðïôõðþ-
80). äïõò Aóôéê\ò ôÜîçò, ðïý Aðïêôïˆóå äéáóõíäÝóåéò
ÓõíÞèùò ìÜëéóôá ït ðåñéï÷Ýò ðïý Tôßèåíôï ìÝ îÝíïõò Tìðïñéêïýò ïuêïõò êáß ó÷åôéêÞ ïsêïíï-
êÜôù Aðü åsäéêü ðñïíïìéáêü öïñïëïãéêü êáèå- ìéêÞ å‰ñùóôßá, ðïëëáðëáóßáæå ôßò äõíáôüôçôåò
óôþò eôáí Têåríåò ðïý, ãéÜ äéáöüñïõò ãåùãñá- ô™í êáôïßêùí ôïõò íÜ Tðéôý÷ïõí säéáßôåñç êáôÜ
öéêïýò, tóôïñéêïýò a êáß êáèáñÜ óõãêõñéáêïýò ðåñßðôùóç ìåôá÷åßñéóç Aðü ôÞí êõâÝñíçóç ôïˆ
 ùì á
64
ö é Ý ñ
’Á
êñÜôïõò, ìÝ äùñïäïêßåò óÝ Šøçëüâáèìá óôåëÝ÷ç
ôçò, ìÝ äéáðñïóùðéêÝò ó÷Ýóåéò a êáß ìÝ ôÞ ìå-
óïëÜâçóç îÝíùí «ðñïóôáô™í» (ð.÷. Tìðïñéê™í
ïuêùí ôïˆ Tîùôåñéêïˆ, ðïý TíäéáöÝñïíôáí ãéÜ ôÞí
ðñïþèçóç ô™í óõìöåñüíôùí ôïõò óÝ ëéìÜíéá a
Cëëá TìðïñéêÜ êÝíôñá ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò á‰ôï-
êñáôïñßáò). ²Åôóé _ öïñïëïãéêÞ äéáöïñïðïßçóç
ó÷åôéæüôáí Cìåóá êáß ìÝ ôü åyäïò êáß ôü Tðßðå-
äï ô\ò ïsêïíïìéê\ò äñáóôçñéüôçôáò ôïˆ ÷ñéóôéá-
íéêïˆ ðëçèõóìïˆ êÜèå ðåñéï÷\ò.
²Áëëïò ëüãïò säéáßôåñçò ìåôá÷åßñéóçò ôïˆ
ðëçèõóìïˆ ìé@ò ðåñéï÷\ò eôáí _ óçìáóßá ô\ò
óõãêåêñéìÝíçò ðåñéï÷\ò ãéÜ ôÞí Cìõíá a ôÞ äç-
ìüóéá ôÜîç. Ït êÜôïéêïé ô\ò Tðáñ÷ßáò ô\ò Êá-
ëáìÜôáò AðïëÜìâáíáí ð.÷. ðïëý ìåãáëýôåñç
èñçóêåõôéêÞ êáß Cëëåò Tëåõèåñßåò Aðü ôÞí Šðü-
ëïéðç Ðåëïðüííçóï, ãéáôß Aðïôåëïˆóáí ðñïôåß-
÷éóìá AðÝíáíôé óôÞ ÌÜíç, ìéÜ ðåñéï÷Þ …ðïõ _
TðéâïëÞ ô\ò ôÜîçò Aðü ôÞí ðëåõñÜ ô\ò èùìá-
íéê\ò Tîïõóßáò eôáí Aðü ðñïâëçìáôéêÞ Xùò A-
íýðáñêôç. Êáß ôÜ Äåñâåíï÷þñéá óôÞ Ìåãáñßäá
AðïëÜìâáíáí öïñïáðáëëáãÝò êáß Cëëá ðñïíüìéá,
›ò öýëáêåò ôïˆ ’Éóèìïˆ ô\ò Êïñßíèïõ, Tðéöïñ-
ôéóìÝíïé ìÝ ôüí Vëåã÷ï ô\ò ìüíçò á‰ô\ò Aðü îç-
ñÜ åsóüäïõ êáß Tîüäïõ ô\ò ÐåëïðïííÞóïõ. ‘Ç u-
äéá _ Ðåëïðüííçóïò Aðïôåëïˆóå íåõñáëãéêÞ ãéÜ
ôü êñÜôïò ðåñéï÷Þ, ëüãù ô\ò ãåùãñáöéê\ò ôçò
ãåéôíßáóçò ìÝ ôÞí ’Éôáëßá êáß ôïˆ ó÷åôéêÜ ðñü-
óöáôïõ âåíåôïêñáôïýìåíïõ ðáñåëèüíôïò ôçò.
‘Ç Tðéäåéêíõüìåíç Aðü ôÞí èùìáíéêÞ Tîïõ-
óßá Aíåîéèñçóêßá èåùñçôéêÜ AðÝññåå Aðü ôÞ ó÷å-
ôéêÞ ñÞóç ôïˆ Êïñáíßïõ ãéÜ óåâáóìü ðñüò ôïýò
ëáïýò ô\ò Âßâëïõ, äçëáäÞ ôïýò ÷ñéóôéáíïýò êáß
ôïýò ‘Åâñáßïõò (Êéôóßêçò, óåë. 98), ðñáêôéêÜ
…ìùò Šðçñåôïˆóå ôÞí uäéá ôÞí ðñïïðôéêÞ Tðéâß-
ùóçò ôïˆ êñÜôïõò. ×ñçóßìåõå Tðßóçò êáß ›ò ìÝ-
óï ðëïõôéóìïˆ äéáöüñùí Aîéùìáôïý÷ùí, ït ‚ðïr-
ïé Tîåâßáæáí ôïýò ÷ñéóôéáíïýò êáôïßêïõò ìé@ò ðå-
ñéï÷\ò ìÝ ôÞí AðåéëÞ TêôÝëåóçò äéïéêçôéê™í A-
ðïöÜóåùí åsò âÜñïò ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò ëáôñåßáò,
AðïöÜóåùí ðïý ït uäéïé åy÷áí Tíäå÷ïìÝíùò ðñï-
êáëÝóåé. Ð.÷. öñüíôéæáí íÜ Têäïèår äéÜôáãìá ãéÜ
ôÞí êáôåäÜöéóç Uíüò ÷ñéóôéáíéêïˆ íáïˆ a ôÞ ìå-
ôáôñïðÞ ôïõ óÝ ìïõóïõëìáíéêü ôÝìåíïò êáß óôÞ
óõíÝ÷åéá Aðáéôïˆóáí Aðü ôïýò Tíïñßôåò ôïõ óå-
âáóôÜ ÷ñçìáôéêÜ ðïóÜ ãéÜ ôÞí Aêýñùóç a Vóôù
ôÞí AíáóôïëÞ TêôÝëåóçò ôïˆ äéáôÜãìáôïò. ’Á-
êüìá êáß _ Vãêñéóç ô\ò ðñïôåéíüìåíçò Aðü ôü
Ðáôñéáñ÷årï _ìåñïìçíßáò Uïñôáóìïˆ ôïˆ ÐÜó÷á
ãéíüôáí êÜèå ÷ñüíï AöïñìÞ ÷ñçìáôéóìïˆ Aðü ôÞí
ðëåõñÜ ô™í èùìáíéê™í Añ÷™í (Óáññ\ò, ’Ïóìá-
íéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, ô. ÉÉ, óåë. 527, 528,
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
536). ‘Ïìïßùò, TîáããÝëëïíôáí AðåéëÝò âßáéùí T-
îéóëáìéóì™í, ƒ÷é ãéÜ íÜ ðñáãìáôïðïéçèïˆí, Aë-
ëÜ ãéÜ íÜ ðñïêáëÝóïõí ôÞí êáôáâïëÞ ÷ñçìá-
ôéê™í ðïó™í Aðü ôÞí ðëåõñÜ ô™í ÷ñéóôéáí™í ãéÜ
ôÞí AðïôñïðÞ ôïõò.
Öáßíåôáé …ôé ðïëëïß só÷õñïß Aîéùìáôïˆ÷ïé
ôïˆ èùìáíéêïˆ êáèåóô™ôïò, êáôÜ ôïýò ás™íåò
ô\ò ðáñáêì\ò ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò,
ðïý ôü èñçóêåõôéêü ôïõò óõíáßóèçìá åy÷å Aôï-
íÞóåé, äÝí åy÷áí Tíäïéáóìïýò íÜ ðáñáâáßíïõí ôü
ôõðéêü êáß ôïýò ðåñéïñéóìïýò ðïý ôïýò TðÝâáë-
ëå _ ìïõóïõëìáíéêÞ èñçóêåßá, …ôáí âñßóêïíôáí
óÝ säéùôéêü êýêëï, Tðéäåéêíýïíôáò å‰óÝâåéá ìüíï
óÝ äçìüóéïõò ÷þñïõò (Ëáßäç Ìüíôáãêéïõ, óåë.
125). ²Åôóé _ èñçóêåßá eôáí ãé' á‰ôïýò Bðë™ò
säåïëïãéêü êáß ðïëéôéêü ìÝóï, ðïý ôïýò ÷ñçóß-
ìåõå åuôå ãéÜ íÜ äéáôçñïˆí ôÞ èÝóç ôïõò óôÞí
êñáôéêÞ ìç÷áíÞ åuôå ãéÜ íÜ ðñïùèïˆí ôÞí ðñï-
óùðéêÞ ôïõò öéëïäïîßá, óÝ ðåñßðôùóç ìÜëéóôá
ðïý Vôñåöáí âëÝøåéò TðÝêôáóçò ô\ò óöáßñáò T-
ðéññï\ò ôïõò a êáß AíåîáñôïðïßçóÞò ôïõò Aðü
ôÞí ‘Õ. Ðýëç. Ït Aîéùìáôïˆ÷ïé á‰ôïß, óõíÞèùò
BãéÜíçäåò äéïéêçôÝò AðïìáêñõóìÝíùí Aðü ôü
êÝíôñï Tðáñ÷é™í, ôçñïˆóáí ìéÜ Aîéïóçìåßùôç
êáéñïóêïðéêÞ óôÜóç óôü èñçóêåõôéêü æÞôçìá.
‘Ç èñçóêåõôéêÞ äéáöïñÜ AíÜìåóá óôïýò ìïõ-
óïõëìÜíïõò êáß ôïýò ÷ñéóôéáíïýò Aðïôåëïˆóå óõ-
÷íÜ, ãéÜ ôïýò ôïðéêïýò _ãåìüíåò, äéÝîïäï Têôü-
íùóçò ô™í ásóèçìÜôùí AãáíÜêôçóçò Tê ìÝñïõò
ô™í êáôáðéåæüìåíùí Aðü ôßò á‰èáéñåóßåò ôïõò
íôüðéùí ìïõóïõëìáíéê™í ðëçèõóì™í. Êáëëéåñ-
ãþíôáò ôüí èñçóêåõôéêü êáß êáô' TðÝêôáóç T-
èíéêü ñáôóéóìü ô™í ìïõóïõëìÜíùí óÝ âÜñïò ô™í
÷ñéóôéáí™í êáß ô™í ÷ñéóôéáí™í óÝ âÜñïò ô™í ‘Å-
âñáßùí, ït ’Ïèùìáíïß Cñ÷ïíôåò óõ÷íÜ Vðáéæáí ôü
äéêü ôïõò ðïëéôéêü ðáé÷íßäé óÝ âÜñïò ô\ò êåí-
ôñéê\ò Tîïõóßáò, ðïý ðñïóðáèïˆóå íÜ äéáôçñår
ëåðôÝò sóïññïðßåò. ×áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìá-
ôá Aîéùìáôïý÷ùí, ðïý AíÞãáãáí óÝ TðéóôÞìç ôü
èñçóêåõôéêü êáéñïóêïðéóìü, eôáí óôüí Uëëáäéêü
÷™ñï ‚ ’Áë\ò Ôåðåëåíë\ò óôÞí ²Çðåéñï (Sugar
B., óåë. 241) êáß ‚ ãéüò ôïõ Âåë\ò óôÞí Ðåëï-
ðüííçóï. ²Åôóé ôü 1800, êáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô\ò
Têóôñáôåßáò ôïˆ Tíáíôßïí ô™í Óïõëéùô™í, ‚
’Áë\ò, ãéÜ íÜ TîÜøåé ôü ìÝíïò ô™í óôñáôéùô™í
ôïõ, «ðáñïõóßáæå ôÞí Têóôñáôåßá ôïõ ›ò Tê-
óôñáôåßá ŠðÝñ ðßóôåùò Tíáíôßïí ô™í T÷èñ™í ô\ò
èñçóêåßáò» (²Áñò, óåë. 214). ‘Ï uäéïò …ìùò äÝ
äßóôáóå íÜ Šðïó÷åèår óôïýò êáðåôÜíéïõò ô™í
‘ÅëëÞíùí Bñìáôùë™í, ðïý Šðçñåôïˆóáí óôü
óôñáôü ôïõ, …ôé «…ôáí ôü êñÜôïò ôïõ ãßíåé Aíå-
îÜñôçôï, èÜ åyíáé TîáóöáëéóìÝíç _ èñçóêåõôéêÞ

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
sóüôçôá». ‘Ï uäéïò ðáó@ò AíáöÝñåôáé …ôé åy÷å t-
äñýóåé êáß ÷ñéóôéáíéêü ìïíáóôÞñé óôÞí ²Çðåéñï,
Tí™ eôáí ãíùóôüò ‚ óåâáóìüò ðïý Tðéäåßêíõå
ðñüò ôüí Eãéï Êïóì@ ôüí Ásôùëü (Ëåêêïˆ Å‰-
áããÝëïõ, ÔÜ UëëçíéêÜ ìïíáóôÞñéá, ô. 2, ’ÁèÞ-
íá, 1996, óåë. 195 êáß Uî\ò). ÄÝí V÷ïõìå ëü-
ãïõò íÜ ðéóôåýïõìå …ôé _ êáéñïóêïðéêÞ êáß äé-
ðñüóùðç á‰ôÞ ôáêôéêÞ ôïˆ ’Áë\ Aðïôåëïˆóå T-
îáßñåóç ìÝóá óôÞí ’ÏèùìáíéêÞ á‰ôïêñáôïñßá.
Êáß âÝâáéá äÝí Aíáöåñüìáóôå ìüíï óôÞí AíÜëï-
ãç óõìðåñéöïñÜ ôïˆ ãéïˆ ôïˆ Âåë\, êáôÜ ôÞ èç-
ôåßá ôïõ ›ò äéïéêçô\ ôïˆ Ìïñé@ óôü äéÜóôçìá
1807-1812.
‘Ç ôÜóç íÜ ðáñáêÜìðôåôáé _ èñçóêåõôéêÞ
äéáöïñÜ ìðñïóôÜ óôü êïéíü ðïëéôéêü a «êïììá-
ôéêü» óõìöÝñïí öáßíåôáé êáß Aðü ôßò óõììá÷ßåò
AíÜìåóá óÝ ìïõóïõëìÜíïõò êáß ÷ñéóôéáíïýò, …-
ðùò óõíÝâç ôü 1809 óôÞí Ðåëïðüííçóï ìÝ ôÞí
TðáíÜóôáóç êáôÜ ôïˆ Âåë\ ðáó@ Aðü ôïýò È.
Êïëïêïôñþíç êáß Ìáõñïìé÷áëáßïõò Aöåíüò êáß
ôïýò Ëáëáßïõò ìïõóïõëìÜíïõò ôïˆ ’Áë\ ÖáñìÜ-
êç AöåôÝñïõ, ït ‚ðïrïé ìÜëéóôá äÞëùíáí, óýì-
öùíá ìÝ ôÞ ìáñôõñßá ôïˆ ’É. ÖéëÞìïíá (Óáññ\ò,
ÐåíÜ÷, óåë. 135) …ôé «_ óçìáßá ô™í _íùìÝíùí
ìåñ™í... öÝñåé Aìïéâárá, ôÜ óýìâïëá ô\ò _ìéóå-
ëÞíïõ êáß ôïˆ óôáõñ. Êáß …óïí Aöïñ@ âÝâáéá
óôïýò ´Åëëçíåò TðáíáóôÜôåò, åy÷áí êÜèå ëüãï
íÜ Tðéäéþîïõí AíôéêáôÜóôáóç ôïˆ ŠðÜñ÷ïíôïò
êáèåóô™ôïò ìÝ Cëëï, Vóôù êáß ‚ìïóðïíäéáêü. Ït
ìïõóïõëìÜíïé …ìùò óõíåñãÜôåò ôïõò êéíïˆíôáí
êáôÜ ôïˆ Têðñïóþðïõ ô\ò íüìéìçò Tîïõóßáò, A-
ðü êáèáñ™ò «öáôñéáóôéêÜ» êßíçôñá.
²Áí óÝ Tðßðåäï äéïßêçóçò êáß ìÜëéóôá öïñï-
ëïãßáò _ TîïõóéáóôéêÞ ó÷Ýóç ìïõóïõëìÜíïõ /
÷ñéóôéáíïˆ eôáí óáö™ò T÷èñéêÞ Xùò TîïíôùôéêÞ
ãéÜ ôüí äåýôåñï, óÝ Tðßðåäï äéáðñïóùðéê™í ó÷Ý-
óåùí _ ó÷Ýóç á‰ôÞ eôáí óõ÷íÜ öéëéêÞ êáß ðÜí-
ôùò ƒ÷é AíáãêáóôéêÜ T÷èñéêÞ. ’ÅîÜëëïõ ìïõ-
óïõëìÜíïé êáß ÷ñéóôéáíïß eóáí TíôåôáãìÝíïé óôüí
uäéï Šëéêü ðïëéôéóìü êáß äÝí ðáñïõóßáæáí óïâá-
ñÝò äéáöïñÝò óôüí ôñüðï êïéíùíéê\ò ñãÜíùóçò,
óõìðåñéöïñ@ò êáß óêÝøçò. ²Ï÷é ìüíï Šð\ñ÷å ‚-
ìïéüôçôá óôÞí Têðáßäåõóç êáß ôÞí êïõëôïýñá
÷ñéóôéáí™í êáß ìïõóïõëìÜíùí (Óáññ\ò, ’Ïóìá-
íéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, ÉÉ, óåë. 375, Óáññ\ò,
ÐåíÜ÷, óåë. 134), AëëÜ êáß _ ìåôáîý ôïõò
ãëùóóéêÞ óõíåííüçóç eôáí äåäïìÝíç. ‘Ç Uëëç-
íéêÞ ãëþóóá ƒ÷é ìüíï eôáí óõíÞèùò êáôáíïçôÞ
óôïýò íôüðéïõò Ôïýñêïõò ô™í Uëëçíéê™í Tðáñ-
÷é™í, AëëÜ ìåñéêïß Aðü á‰ôïýò eôáí óÝ èÝóç íÜ
ôÞ äéáâÜæïõí êáß íÜ ôÞ ãñÜöïõí (Êõñêßíç - Êïý-
ôïõëá, óåë. 162). Êáß âÝâáéá ït ÷ñéóôéáíïß ãíþ-
ùì á
ö é Ý ñ 65
’Á
ñéæáí êáôÜ êáíüíá íÜ óõíåííïïˆíôáé óôÞí ôïõñ-
êéêÞ, ðïý eôáí Aðáñáßôçôç ãéÜ ôÞí Tðéêïéíùíßá
ôïõò ìÝ ôßò èùìáíéêÝò Añ÷Ýò. ÔÜ äéïéêçôéêÜ êáß
äéêáéïðñáêôéêÜ Vããñáöá ô\ò ôïõñêïêñáôßáò ðá-
ñïõóéÜæïõí Xíá TîáéñåôéêÜ TíäéáöÝñïí, ìåéêôü, Uë-
ëçíïôïõñêéêü ëåîéëüãéï, …ðïõ ït äéïéêçôéêïß êáß
ïsêïíïìéêïß …ñïé åyíáé ôïõñêéêïß, TíôåôáãìÝíïé …-
ìùò êëéôéêÜ êáß óÝ ‚ñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò öù-
íïëïãéêÜ óôÞí UëëçíéêÞ ãë™óóá, Tí™ ït Aöçñç-
ìÝíåò Vííïéåò êáß ït …ñïé ðïý TêöñÜæïõí Vííïéåò
ôïˆ Šëéêïˆ ðïëéôéóìïˆ (óêåýç, ñïˆ÷á, ìÝóá ìå-
ôáöïñ@ò, TðáããÝëìáôá êôë.) åyíáé Uëëçíéêïß. ÓÝ
äýóêïëåò óôéãìÝò, …ðùò óôüí êßíäõíï ðïý Tãêõ-
ìïíår ãéÜ ôüí ðëçèõóìü ìéÜ Tðéäçìßá, ìïõóïõë-
ìÜíïé êáß ÷ñéóôéáíïß Aíôéäñïˆóáí ìÝ ôüí uäéï öü-
âï, ìÝ ôÞí uäéá TãêáñôÝñçóç êáß Tíáðüèåóç ô™í
Tëðßäùí óùôçñßáò ó÷åäüí AðïêëåéóôéêÜ óôÞ èåßá
Ðñüíïéá (ìéÜ óôÜóç ôÞí ‚ðïßá ït äõôéêïåõñùðár-
ïé ñèïëïãéóôÝò ðåñéçãçôÝò êáôáäßêáæáí Aðåñß-
öñáóôá ›ò ìïéñïëáôñßá), ìÝ ôßò uäéåò ðñïëÞøåéò
êáß äåéóéäáéìïíßåò, ìÝ ôüí uäéï ðüíï êáß Aãùíßá
ãéÜ ôü ìÝëëïí. ’ÅíäéáöÝñïí ó÷åôéêü ðáñïõóéÜæïõí
êáß ït ‚ìïéüôçôåò AíÜìåóá óôßò ðáñïéìßåò êáß ôÜ
Cëëá ëáúêÜ AðïöèÝãìáôá, êáèþò êáß óôÜ ðáñá-
ìýèéá êáß ôßò ðáñáäüóåéò ô™í äýï ëá™í.
Êïéíüò, TîÜëëïõ, ðáñïíïìáóôÞò óôÞ íïïôñï-
ðßá êáß ô™í äýï èñçóêåõôéê™í êïéíïôÞôùí eôáí
_ äõóðéóôßá ðñüò ôÞ Äýóç êáß _ Aðüññéøç ôïˆ
äõôéêïˆ ñèïëïãéóìïˆ, ‚ ‚ðïrïò ƒ÷é ìüíï Tðáã-
ãåëëüôáí AëëÜ êáß Aîßùíå Têóõã÷ñïíéóìü óôßò
êïéíùíéêÝò êáß ðïëéôéêÝò äïìÝò ô\ò ’Áíáôïë\ò.
‘Ï Têóõã÷ñïíéóìüò á‰ôüò êñéíüôáí ðïðôïò êáß
›ò ðñüò ôÞ óêïðéìüôçôÜ ôïõ (ðñïþèçóç ô™í äõ-
ôéê™í ïsêïíïìéê™í êáß äéðëùìáôéê™í óõìöåñüí-
ôùí óôü èùìáíéêü êñÜôïò) êáß ›ò ðñüò ôÞ óõì-
âáôüôçôÜ ôïõ ìÝ ôü ðíåˆìá ô\ò ìïõóïõëìáíéê\ò
AëëÜ êáß ô\ò ñèüäïîçò ÷ñéóôéáíéê\ò èñçóêåßáò
(Óáññ\ò, ’ÏóìáíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, ÉÉ, óåë.
541).
Ït Bðëïß Cíèñùðïé äÝí åy÷áí ðïëëÝò å‰êáéñß-
åò óõã÷ñùôéóìïˆ ìÝ Aëëüèñçóêïõò, ãéáôß ït -
èùìáíéêÝò ðüëåéò åy÷áí óáö™ò äéá÷ùñéóìÝíåò
óõíïéêßåò (ìá÷áëÜäåò) ãéÜ ôïýò ðéóôïýò êÜèå
èñçóêåýìáôïò (âë. Íéê. Ôïíôüñùö, ‘Ç âáëêáíé-
êÞ ðüëç, ’ÁèÞíá, 1986). Ït ìéêôïß ãÜìïé Tðß-
óçò, ÷ùñßò íÜ Aðïêëåßïíôáé Tíôåë™ò, äÝí Tíèáñ-
ñýíïíôáí ðÜíôùò, ôïõëÜ÷éóôïí Aðü ÷ñéóôéáíéê\ò
ðëåõñ@ò, ãéáôß ðñïûðÝèåôáí Tîéóëáìéóìü ôïˆ/ô\ò
÷ñéóôéáíïˆ/\ò óõæýãïõ («ìÜíá ìïõ, óöÜæïìáé,
ìÜíá ìïõ, êáßãïìáé, Ôïˆñêï äÝí ðáßñíù»), Tí™
_ Aíôßèåôç äéáäéêáóßá Aðáãïñåõüôáí á‰óôçñÜ A-
ðü ôüí èùìáíéêü íüìï. ·Çôáí êé á‰ôü Xíá óç-
 ùì á
66
ö é Ý ñ
’Á
ìårï å‹íïéáò ðñüò ôÞí Tðßóçìç sóëáìéêÞ èñç-
óêåßá, ðïý åy÷å Aðïêëåéóôéêü ôçò ðñïíüìéï ôüí
ðñïóçëõôéóìü.
Ðåñéóóüôåñåò å‰êáéñßåò óõã÷ñùôéóìïˆ åy÷áí
ït êïéíïôéêïß Cñ÷ïíôåò ô™í ÷ñéóôéáí™í ìÝ ôïýò
ìïõóïõëìÜíïõò ‚ìïëüãïõò ôïõò, ƒ÷é ìüíï ãéáôß
åy÷áí êïéíÝò Bñìïäéüôçôåò êáß êáèÞêïíôá, AëëÜ
êáß ãéáôß óõ÷íÜ óõíåñãÜæïíôáí Tðé÷åéñçìáôéêÜ
ìåôáîý ôïõò êáß åy÷áí UðïìÝíùò êïéíÜ óõìöÝñïí-
ôá. Åyíáé ãíùóôÞ _ «êïììáôéêÞ» óõíåñãáóßá
êáß ït óõììá÷ßåò ô™í öáôñé™í ‘ÅëëÞíùí ðñïå-
óô™í êáß Ôïýñêùí BãéÜíçäùí óôÞí Ðåëïðüííç-
óï êáôÜ ôßò ôåëåõôáråò äåêáåôßåò ô\ò ôïõñêï-
êñáôßáò (Êõñêßíç-Êïýôïõëá, óåë. 172-173).
ÄÝí åyíáé êáèüëïõ Aîéïðåñßåñãï, óôü ðëáßóéï ô\ò
óõíåñãáóßáò á‰ô\ò, ôü …ôé äßíïíôáí Aêüìç êáß
ðáñáããåëßåò ãéÜ AãïñÜ âéâëßùí ìÝ Vñãá Añ÷áßùí
‘ÅëëÞíùí óõããñáöÝùí, ðïý AíáëÜìâáíå íÜ Aãï-
ñÜóåé Ôïˆñêïò BãéÜíçò óôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç
ãéÜ ëïãáñéáóìü ´Åëëçíá ðñïåóôïˆ (ÉÅÅÅ, ’Áñ-
÷årï ²Áñãïõò).
²Áò ìÞ íïìéóôår …ôé ït ôõ÷üí AãáèÝò äéáðñï-
óùðéêÝò ó÷Ýóåéò, Aêüìç êáß _ ïsêïíïìéêÞ óõíåñ-
ãáóßá AíÜìåóá óÝ ´Åëëçíåò êáß Ôïýñêïõò êïéíï-
ôéêïýò Cñ÷ïíôåò a «Tðé÷åéñçìáôßåò», Tîßóùíå
êïéíùíéêÜ ôïýò ìÝí ðñüò ôïýò äÝ. ‘Ï ÷ñéóôéáíüò
eôáí ðÜíôïôå ŠðÞêïïò äåýôåñçò êáôçãïñßáò, …-
óá ðëïýôç êé Cí åy÷å, …óåò äéáóõíäÝóåéò ìÝ Šøç-
ëïýò ðñïóôÜôåò óôÞí ðñùôåýïõóá êé Cí äéÝèåôå.
‘Ï ÷ñéóôéáíüò ðñïåóôüò eôáí ðÜíôïôå ‚ êýñéïò
ðïðôïò óôÜ ìÜôéá ô\ò èùìáíéê\ò äéïßêçóçò
êáß _ ìåôáôñïðÞ ôïõ Aðü ößëï êáß óõíåñãÜôç óÝ
Aðïäéïðïìðárï ôñÜãï ìðïñïˆóå íÜ ðñáãìáôï-
ðïéçèår ìÝ AóÞìáíôç AöïñìÞ êõñéïëåêôéêÜ ìÝóá
óÝ ìéÜ íý÷ôá (Sugar B., óåë. 259).
’Éäéáßôåñá óÝ Tðáñ÷ßåò …ðïõ ït ìïõóïõëìÜíïé
Aðïôåëïˆóáí ìåéïøçößá, …ðùò ð.÷. óôÞí Ðåëï-
ðüííçóï, ásóèÜíïíôáí AíáóöÜëåéá êáß AíÝðôõó-
óáí ìåãÜëç êá÷õðïøßá. ÓÝ Vããñáöá ô\ò ðñïå-
ðáíáóôáôéê\ò ðåñéüäïõ ït ìïõóïõëìÜíïé Aðïêá-
ëïˆí ôïýò ‚ìïèñÞóêïõò ôïõò «Aäåëöïýò», ÷áñá-
êôçñéóìüò ðïý AðïññÝåé âÝâáéá Aðü ôü ÊïñÜíé
(…ëïé ït ìïõóïõëìÜíïé èåùñïˆíôáé Aäåëöïß ìåôá-
îý ôïõò) AëëÜ Tíäå÷ïìÝíùò Šðïäçëþíåé êáß ôü
âáèýôåñï óýíäåóìï ðïý ásóèÜíïíôáí ðåñéóôïé÷é-
æüìåíïé Aðü Aëëüèñçóêïõò êáß Cñá T÷èñéêÜ äéá-
êåßìåíïõò Šðçêüïõò.
´Ïôáí ìÜëéóôá, Aðü ôü 18ï ásþíá êáß êõñß-
ùò Aðü ôü 19ï, Cñ÷éóå íÜ Tíôåßíåôáé, ›ò óõíÝ-
ðåéá êáß ô\ò å‰ñùðáúê\ò Tðßäñáóçò, ‚ Tèíéêéóìüò
ô™í Šðüäïõëùí ÷ñéóôéáíéê™í ëá™í ô\ò Âáëêá-
íéê\ò, ðñïêëÞèçêå ôÜóç Aíáæùðýñùóçò ôïˆ ðá-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ëáéïˆ ìïõóïõëìáíéêïˆ öáíáôéóìïˆ, ‚ ‚ðïrïò Cñ-
÷éóå ðëÝïí, óôü âáëêáíéêü ôïõëÜ÷éóôïí ÷™ñï, íÜ
ìåôáó÷çìáôßæåôáé óÝ ôïõñêéêü Tèíéêéóìü. ‘Ïñé-
óìÝíïé óïõëôÜíïé, …ðùò ‚ Óåëßì ô (1789-
1807), Aíôéìåôþðéóáí ìÝ säéáßôåñç êá÷õðïøßá
Aêüìç êáß ôü uäéï ôü ›ò ôüôå óôÞñéãìá ô\ò T-
îïõóßáò ôïõò, ôïýò ãåíßôóáñïõò. ‘Ï Óåëßì Tðåäß-
ùîå ôÞí ñãÜíùóç ãíÞóéïõ ôïõñêéêïˆ óôñáôïˆ óÝ
AíôéêáôÜóôáóç ô™í Tîùìïô™í ãåíéôóÜñùí. ‘Ç
ðñïóðÜèåéÜ ôïõ …ìùò AðÝôõ÷å, êáèþò ‚ ðïëõ-
óõëëåêôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïˆ êñÜôïõò ôïõ äÝí e-
ôáí Aêüìç žñéìïò ãéÜ Tèíéêü Aíáðñïóäéïñéóìü
(Êéôóßêçò, óåë. 236-237).
’Áðü ôÞí Cëëç ðëåõñÜ, _ ÷ñéóôéáíéêÞ ’Åê-
êëçóßá AíáãêÜóôçêå íÜ Tíôåßíåé ôßò ðñïóðÜèåé-
Ýò ôçò ãéÜ ôÞí ôüíùóç ô\ò ðßóôåùò ôïˆ ðïéìíß-
ïõ ôçò, ôü ‚ðïrï Tîáéôßáò ô\ò óõíå÷™ò á‰îáíï-
ìÝíçò ïsêïíïìéê\ò êáôáðßåóçò Aíôéìåôþðéæå Tí-
ôïíüôáôï ðåéñáóìü íÜ Aóðáóôår ôüí sóëáìéóìü
êáß íÜ Aðïëáýóåé …ëá ôÜ êïéíùíéêÜ êáß ïsêïíï-
ìéêÜ ðñïíüìéá ô\ò ìåôáóôñïö\ò ôïõ. Ït ðñïóðÜ-
èåéåò ô\ò ’Åêêëçóßáò AðÝäùóáí, êáß _ èñçóêåõ-
ôéêÞ óõíåßäçóç ô™í ‘ÅëëÞíùí óõíôÝëåóå óôÞ
äéáôÞñçóç êáß ðåñáéôÝñù AíÜðôõîç ô\ò Tèíéê\ò
ôïõò óõíåéäÞóåùò ôÜ êñßóéìá á‰ôÜ ÷ñüíéá.
‘Ç êáôÜóôáóç ëïéðüí äéáìïñöùíüôáí ›ò
Uî\ò ðåñßðïõ: ït ÷ñéóôéáíïß åy÷áí ôÞ äõíáôüôçôá
íÜ äéáôçñÞóïõí ôÞ èñçóêåõôéêÞ ôïõò ðßóôç, ôÞ
ãë™óóá êáß ôÞí ðáéäåßá ôïõò, êáèþò êáß …ëåò
ôßò TèíéêÝò ôïõò säéáéôåñüôçôåò, ìÝ ôüí …ñï …ôé
AðïäÝ÷ïíôáí ãéÜ ôüí Uáõôü ôïõò ìéÜ èÝóç êïéíù-
íéêÜ êáôþôåñç. ‘Ç èÝóç á‰ôÞ óõíåðáãüôáí T-
ðá÷è\ êáß óõ÷íÜ AíåîÝëåãêôç öïñïëüãçóç êáß
Aðüëõôç TîÜñôçóç Aðü ôßò UêÜóôïôå êáëÝò a êá-
êÝò äéáèÝóåéò ô™í ôïðéê™í èùìáíéê™í Añ÷™í,
ôßò ‚ðïråò _ êåíôñéêÞ Tîïõóßá Aäõíáôïˆóå ðéÜ íÜ
TëÝãîåé. ´Ïóï ït ´Åëëçíåò ðÜëåõáí ãéÜ ôÞí Šëé-
êÞ ôïõò Tðéâßùóç, ït öùíÝò äéáìáñôõñßáò eôáí
ó÷åôéêÜ ìåìïíùìÝíåò. Ðïëëïß ñáãéÜäåò åy÷áí A-
ðïäå÷ôår ôÞí ðñáãìáôéêüôçôá ô\ò pax ottoman-
ica, ðïý ôïýò TðÝôñåðå íÜ Aóêïˆí ôÜ ÷ñéóôéáíé-
êÜ ôïõò êáèÞêïíôá êáß íÜ æïˆí Aíåìðüäéóôïé
óôüí ôüðï ôïõò. ’Áðü ôü 18ï …ìùò ásþíá Aí-
äñþèçêå ìéÜ só÷õñÞ ÷ñéóôéáíéêÞ êáß ìÜëéóôá A-
óôéêÞ ôÜîç, ìÝóá êáß Vîù Aðü ôÞí èùìáíéêÞ
á‰ôïêñáôïñßá, _ ‚ðïßá Têôüò Aðü ïsêïíïìéêÞ å‰-
ñùóôßá AðÝêôçóå êáß TðáöÞ ìÝ ôßò óýã÷ñïíåò s-
äÝåò ôïˆ å‰ñùðáúêïˆ äéáöùôéóìïˆ êáß äÝ÷ôçêå
TðéäñÜóåéò Aðü ôÜ êéíÞìáôá ôïˆ Tèíéêéóìïˆ. Ôþ-
ñá ðéÜ ‚ êïéíùíéêüò Šðïâéâáóìüò êáß _ Aóýóôï-
ëç ïsêïíïìéêÞ TêìåôÜëëåõóç Tê ìÝñïõò ô™í ìïõ-
óïõëìÜíùí êñéíüôáí ›ò ðáíôåë™ò AðáñÜäåêôç.

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
‘Ç èñçóêåõôéêÞ äéáöïñÜ Vôåéíå …ëï êáß ðåñéóóü-
ôåñï óÝ TèíéêÞ AíôéðáñÜèåóç. ²Åôóé ôü 1821,
óôÞ ìåãÜëç UëëçíéêÞ TðáíÜóôáóç, èÜ óõíõðÜñ-
îïõí ôü èñçóêåõôéêü ìÝ ôü êïéíùíéêü/ôáîéêü
óôïé÷årï, ôáõôéóìÝíá Aðüëõôá ìÝ ôü áuôçìá ãéÜ
TèíéêÞ AðïêáôÜóôáóç, ›ò äéáöïñåôéêÝò ƒøåéò
ôïˆ uäéïõ íïìßóìáôïò.
ÌÝ Cëëá ëüãéá, ‚ ´Åëëçíáò TðáíáóôÜôçò
ôïˆ 1821 Aîéþíåé ôÞí TèíéêÞ ôïõ AðïêáôÜóôá-
óç, ôÞí ‚ðïßá Tííïår êáß ›ò AðáëëáãÞ ôïõ Aðü
ôÞí êïéíùíéêÞ, ðïëéôéêÞ êáß ïsêïíïìéêÞ êáôáäõ-
íÜóôåõóç, ôÞí ‚ðïßá óõíåðáãüôáí _ èÝóç ôïõ ›ò
Šðçêüïõ äåõôÝñáò êáôçãïñßáò ëüãù ô™í èñç-
óêåõôéê™í ôïõ ðåðïéèÞóåùí óôü ìïõóïõëìáíéêü
èùìáíéêü êñÜôïò. ÃéÜ ôïýò ëüãïõò á‰ôïýò, ôü
äßëçììá Cí _ UëëçíéêÞ TðáíÜóôáóç eôáí êïéíù-
íéêÞ/ôáîéêÞ a TèíéêÞ a êáß èñçóêåõôéêÞ åyíáé
øåõäÝò. ·Çôáí …ëá á‰ôÜ ìáæß, ãéáôß …ëåò á‰ôÝò
ït ðôõ÷Ýò ô\ò ðñïóùðéêüôçôáò ôïˆ ´Åëëçíá èß-
ãïíôáí êÜôù Aðü ôü èùìáíéêü êáèåóôþò. Ãé'
á‰ôü äçëþóåéò …ðùò Têåßíç ôïˆ Äçì. ‘ÕøçëÜí-
ôç: «ÄÝí ðïëåìïˆìå ôïýò ìïõóïõëìÜíïõò, AëëÜ
ðïëåìïˆìå ôÞí Aäéêßá êáß ôÞí ôõñáííßá» (Êéôóß-
êçò, óåë. 228-229) äÝí åyíáé äéüëïõ AíôéöáôéêÝò
ìÝ ôü óêïðü ôïˆ ’Áãþíá, …ðùò ôüí Vèåóå _ ëáú-
êÞ ìïýóá: «ÃéÜ ôïˆ ×ñéóôïˆ ôÞí ðßóôç ôÞí B-
ãßá êáß ô\ò ðáôñßäáò ôÞí Tëåõèåñßá».
ÓõìðÝñáóìá: ‘Ç èñçóêåõôéêÞ äéáöïñÜ AíÜ-
ìåóá óôü ’ÉóëÜì êáß ôüí ×ñéóôéáíéóìü äÝí Aðå-
ôÝëåóå ðïôÝ ôü ìïíáäéêü óçìårï ôñéâ\ò óôßò ó÷Ý-
óåéò AíÜìåóá óôïýò Šðüäïõëïõò êáß ôïýò êáôá-
êôçôÝò. ’ÁîéïðïéÞèçêå …ìùò Aðü ôÞí Cñ÷ïõóá -
èùìáíéêÞ ôÜîç ›ò ðñüó÷çìá ãéÜ ôÞí TîáóöÜëé-
óç ïsêïíïìéê™í ðüñùí, säßùò ìåôÜ ôÞ ëÞîç ô\ò
ðåñéüäïõ ô™í ìåãÜëùí êáôáêôçôéê™í ðïëÝìùí
ùì á
ö é Ý ñ 67
’Á
êáß ôüí ôåñìáôéóìü ô\ò åsóñï\ò ðïëåìéê™í ëåé™í
óôü êñáôéêü èçóáõñïöõëÜêéï. Ôü ðñüó÷çìá á‰-
ôü ëåéôïýñãçóå óôÞ óõíÝ÷åéá ›ò åyäïò ìðïýìå-
ñáíãê Tíáíôßïí ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò,
ãéáôß _ Aëüãéóôç êáß AíåîÝëåãêôç ïsêïíïìéêÞ Tê-
ìåôÜëëåõóç êáß ‚ êïéíùíéêüò Šðïâéâáóìüò ô™í
Šðüäïõëùí ÷ñéóôéáíéê™í ðëçèõóì™í, ðïý âáóß-
óôçêå óôßò èñçóêåõôéêÝò ôïõò ðåðïéèÞóåéò, ôü-
íùóáí ôü èñçóêåõôéêü êáß ìÝóá Aðü á‰ôü ôü T-
èíéêü óõíáßóèçìá ô™í ñáãéÜäùí êáß ðñïêÜëåóáí
TðáíáóôáôéêÜ êéíÞìáôá êáß TîåãÝñóåéò ìÝ ìïé-
ñáråò óõíÝðåéåò ãéÜ ôÞí Aêåñáéüôçôá ôïˆ èùìá-
íéêïˆ êñÜôïõò.
ÅÐÉËÏÃÇ ÂÁÓÉÊÇÓ ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁÓ
Alexander John C., «Toward a History of Post-Byzantine
Greece: The ottoman kanunnames of the Greek lands,
circa 1500 - circa 1600, ’ÁèÞíá, 1985.
Áñò Ãêñéãêüñé Ë., ‘Ç ’Áëâáíßá êáß _ ²Çðåéñïò óôÜ ôÝëç
ôïˆ ÉÇ´ êáß óôßò Añ÷Ýò ôïˆ ÉÈ´ ásþíá, ’ÁèÞíá, 1994.
’Éíáëôóßê ×áëßë, ‘Ç ’ÏèùìáíéêÞ Á‰ôïêñáôïñßá. ‘Ç êëáó-
óéêÞ Tðï÷Þ, 1300-1600, ’ÁèÞíá, 1995.
Êéôóßêçò ÄçìÞôñçò, ‘Éóôïñßá ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò Á‰ôïêñá-
ôïñßáò, 1280-1924, ’ÁèÞíá, 1996.
Êõñêßíç-Êïýôïõëá ’Áíáóôáóßá, ‘Ç èùìáíéêÞ äéïßêçóç
óôÞí ‘ÅëëÜäá. ‘Ç ðåñßðôùóç ô\ò ÐåëïðïííÞóïõ (115-
1821), ’ÁèÞíá, 1996.
Ìüíôáãêéïõ Ëáßäç, Ôü ‚äïéðïñéêü ôñé™í ^ðåßñùí, ’ÁèÞíá,
×åéìþíáò 1994-95.
Óáññ\ò Íåïêë\ò, ’ÏóìáíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, ’ÁèÞíá,
÷.÷.
ÐñïåðáíáóôáôéêÞ ‘ÅëëÜäá êáß ’Ïóìáíéêü êñÜôïò. ’Áðü
ôü ÷åéñüãñáöï ôïˆ ÓïõëåûìÜí ÐåíÜ÷ TöÝíôç, ôïˆ Ìï-
ñáÀôç (1785), ’ÁèÞíá 1993.
Sugar Peter F., ‘Ç íïôéïáíáôïëéêÞ Å‰ñþðç êÜôù Aðü ’Ï-
èùìáíéêÞ êõñéáñ÷ßá, (1354-1804), ô. Á´-´, ’ÁèÞíá,
1994.
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á
Ìåôáññõèìßóåéò êáß ’ÉóëÜì óôÞí Ôïõñêßá
Á ðü ôü 1800 Añ÷ßæåé óôÞí ôüôå ’Ïèùìáíé-
êÞ Á‰ôïêñáôïñßá _ ðñïóðÜèåéá íÜ óõíäõ-
áóôår _ ’ÉóëáìéêÞ Èñçóêåßá êáß _ Tðéñ-
ñïÞ ôçò óôÞ ëåéôïõñãßá ôïˆ ÊñÜôïõò êáß óôßò
êïéíùíéêÝò ðåðïéèÞóåéò ìÝ äõôéêÝò säÝåò.
Ôü 1839 êáß ôü 1856 êáôáñãårôáé ‚ äéá÷ù-
ñéóìüò ô™í ’Ïèùìáí™í Šðçêüùí âÜóåé èñçóêåõ-
ôéê™í êñéôçñßùí Tí™ êáôÜ ôü äåýôåñï cìéóõ ôïˆ
19ïõ ásþíá ït Mithat Paça, Ali Paça êáß Fuat
Paça äéåõñýíïõí ôßò ìåôáññõèìßóåéò, åsóÜãïíôáò
ôü äõôéêü ôñáðåæéêü óýóôçìá êáß ôÜ ó÷ïëårá äõ-
ôéêïˆ ôýðïõ êáß ãéÜ ôÜ äýï öýëá. ÄÝí êáôáñãïˆí
…ìùò ôü medrese, ôü ðáñáäïóéáêü Têðáéäåõôéêü
óýóôçìá. ÐáñÜ ôßò ìåôáññõèìßóåéò, ït uäéïé èåù-
ñïˆí ôïýò Uáõôïýò ôïõò ìïõóïõëìÜíïõò.
Ôü 1908 ït Íåüôïõñêïé Aíáññé÷™íôáé ðñáîé-
êïðçìáôéêÜ óôÞí Tîïõóßá. ÐñïóèÝôïõí öùíÞåí-
ôá óôü Añáâéêü AëöÜâçôï êáß óõíå÷ßæïõí ôÞí w-
äñõóç ó÷ïëåßùí ëáúêïˆ ôýðïõ.
Ït ìåôáññõèìßóåéò óôÞí Ôïõñêßá äÝ÷ïíôáé ìßá
ìåãÜëç œèçóç ôü 1924, ìÝ ôÞí Cíïäï ôïˆ Êå-
ìÜë óôÞí Tîïõóßá. ‘Ï ÊåìÜë êáôáñãår ôü ×áëé-
öÜôï êáß täñýåé ëáúêü ÊñÜôïò. ‘Ç AíáôïëéêÞ
ìïõóéêÞ êáß ðïßçóç, _ Tíäõìáóßá êëð. ôßèåíôáé
Šðü Aðáãüñåõóç. Êáôáñãårôáé ôü Añáâéêü AëöÜ-
âçôï êáß åsóÜãåôáé ôü ëáôéíéêü. ´Ïôáí ‚ ’Éíïíïý
Aíåâáßíåé óôÞí Tîïõóßá, ôü 1938, ðáñáôçñårôáé
÷áëÜñùóç ô™í ìÝôñùí. Ôü 1950 êáß ìÝ÷ñé ôü
1960, ‚ðüôå êáß êõâåñíïˆí ït óõíôçñçôéêïß, ôÜ
sóëáìéêÜ êéíÞìáôá Aðïêôïˆí ðåñéóóüôåñç Tðéñ-
ñïÞ óôü ëáü ðáñüôé ït óõíôçñçôéêïß, ðïý Tìöá-
íßæïíôáí ›ò öéëïìïõóïõëìÜíïé, óõíå÷ßæïõí ôÞí
ðñïóðÜèåéá Têäõôéêéóìïˆ ô\ò Ôïõñêßáò. ’Áðü ôü
1960 Xùò ôü 1962 ït ðáäïß ôïˆ ÊåìÜë Aíá-
êôïˆí ôÞí Tîïõóßá.
’Áðü ôü 1980 êáß Tíôåˆèåí _ Aíôéðïëßôåõóç
âáèìéárá Šðï÷ùñår, ìÝ÷ñé ôüí ðñüóöáôï ó÷çìá-
ôéóìü ÊõâÝñíçóçò óõíáóðéóìïˆ ìÝ ðñùèõðïõñ-
ãü ôüí Añ÷çãü ôïˆ sóëáìéêïˆ êüììáôïò Íåôóìå-
ôßí ’ÅñìðáêÜí.
— ‘Ï Ãåþñãéïò Ôóïˆôóïò ãåííÞèçêå óôÞí ’ÁèÞíá ôü 1963. Öïßôçóå óôü Ôì\ìá Ðïëéôéê™í ’Åðé-
óôçì™í êáß Äçìüóéáò Äéïßêçóçò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í êáèþò êáß óôü ÐáíåðéóôÞìéï La-
vern. ÓÞìåñá åyíáé ŠðïøÞöéïò äéäÜêôùñ óôü ÐáíåðéóôÞìéï ’Éùáííßíùí ìÝ èÝìá ôÞ óõíèÞêç ô™í Óå-
âñ™í.
Ãåþñãéïò Á. Ôóïˆôóïò
’Áðü ôü 1980 êáß Tíôåˆèåí, ït sóëáìéóôÝò
êÝñäéæáí Väáöïò Tí™ ôÜ ðáñáäïóéáêÜ êüììáôá
ô\ò Aíôéðïëßôåõóçò V÷áíáí ôÞí TðéññïÞ ôïõò. Ït
sóëáìéóôÝò AíÞêïõí óôü 60% ôïˆ ðëçèõóìïˆ ðïý
Aêïëïõèår ôü Óïõíéôéêü äüãìá, Tí™ ôü Šðüëïéðï
40% ôïˆ ðëçèõóìïˆ ÷áñáêôçñßæåôáé óÞìåñá ìÝ
ôÞ ãåíéêÞ íïìáóßá ÓéÀôåò a ’Áëåâßôåò.
Ït Óïõííßôåò eôáí AíÝêáèåí ït ðéü ðáñáäï-
óéáêïß ÌïõóïõëìÜíïé êáß ït ðáäïß ôïˆ ÊåìÜë
óôñÝöïíôáí êõñßùò Tíáíôßïí ôïõò. ÐáñÜ ôü ãå-
ãïíüò ô™í ìåôáññõèìßóåùí, ‚ ÊåìÜë äÝí aèå-
ëå íÜ ðëçãþóåé ôÜ ásóèÞìáôá ô™í Ìïõóïõë-
ìÜíùí êáß ‚ Têäõôéêéóìüò ô\ò êïéíùíßáò ðñï-
ùèårôï êõñßùò ìÝ ôÞí TíáëëáãÞ ô™í ãåíå™í.
’Áíáìößâïëá, _ ðïëéôéêÞ äñáóôçñéüôçôá Tëåã-
÷üôáí Aðü ôßò êõâåñíçôéêÝò Šðçñåóßåò, ðïý
ðÜíôïôå ðáñáêïëïõèïˆóáí säéáßôåñá ôïýò Óïõí-
íßôåò. Åyíáé …ìùò ãåãïíüò …ôé ït sóëáìéêÝò ñ-
ãáíþóåéò, ðáñÜ ôÞí TíôõðùóéáêÞ ñçôïñåßá
ôïõò, äÝí Aðïôåëïˆóáí ðñáãìáôéêü êßíäõíï ãéÜ
ôü êáèåóôþò.
‘Ç êïéíùíßá, ìåôÜ ôü 1930 êõñßùò, AëëÜæåé
åsêüíá. Ït óçìåñéíïß Óïõííßôåò ðïý øçößæïõí ôüí
’ÅñìðáêÜí åyíáé, óÝ ìåãÜëï âáèìü, êÜôïéêïé ô™í
ðüëåùí êáß AíÞêïõí óôÜ ìéêñïáóôéêÜ óôñþìá-
ôá. ´Ïìùò ôü êßíçìá ô™í Óïõííéô™í Šðïóôçñß-
æåôáé Aðü ìåãÜëïõò Tðé÷åéñçìáôßåò êáß, …ðùò
öáßíåôáé, Aðü ôÞ ÓáïõäéêÞ ’Áñáâßá.
Ït Óïõííßôåò Aðïôåëïˆíôáé Aðü ðïëëÝò Tðé-
ìÝñïõò ‚ìÜäåò ìÝ ðïéêßëåò ìõóôéêéóôéêÝò ôÜóåéò,
ìåôáîý ô™í ‚ðïßùí ŠðÜñ÷ïõí äéáíïïýìåíïé ìÝ èåï-
ëïãéêÝò êáß ðïëéôéêÝò Aíçóõ÷ßåò. Ôü ’Éóëáìéêü
êüììá åyíáé óõíáóðéóìüò äéáöïñåôéê™í ðñïóåã-
ãßóåùí ìÝóá óôü Óïõííéóìü. Óçìáíôéêü ìÝñïò
ô™í øçöïöüñùí Aðïôåëårôáé Aðü Êïýñäïõò, ðïý
ôü ðñïôéìïˆí ãéáôß èåùñårôáé ëéãüôåñï Tèíéêéóôé-
êü Aðü ôÜ Cëëá.
ÓÞìåñá âåâáßùò ‚ ’ÅñìðáêÜí êõâåñí@ ìáæß
ìÝ ôü óôñáôü êé á‰ôü óõìâáßíåé ãéÜ êáèáñÜ ëåé-
ôïõñãéêïýò ëüãïõò.

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
‘Ï ’ÅñìðáêÜí äÝí åyíáé óÝ èÝóç íÜ ðåñéïñß-
óåé ôÞí ðáñáäïóéáêÞ äýíáìç ô™í ’Åíüðëùí Äõ-
íÜìåùí. Ït ²Åíïðëåò ÄõíÜìåéò, ìÝ ôÞ óåéñÜ
ôïõò, Aíáãíùñßæïõí …ôé ÷ùñßò ôüí ’ÅñìðáêÜí èÜ
Täçìéïõñãårôï ðïëéôéêü êåíü Tí™ Têôéìïˆí ôüí V-
ëåã÷ï ðïý Aóêïˆí ït ’ÉóëáìéóôÝò óôßò óõíäéêá-
ëéóôéêÝò ñãáíþóåéò.
Åyíáé TíäéáöÝñïí íÜ óçìåéùèår …ôé ït Óïõííß-
ôåò V÷ïõí äéêü ôïõò ôñüðï æù\ò, ðïý ðåñéëáì-
âÜíåé ôßò êáèçìåñéíÝò Aó÷ïëßåò êáß ôÞ äéáóêÝäá-
óç. Øùíßæïõí Aðü äéêÜ ôïõò ìáãáæéÜ, óõíáí-
ôéïˆíôáé óÝ äéêïýò ôïõò ÷þñïõò, AãïñÜæïõí âé-
âëßá êáß äßóêïõò Aðü ôÜ äéêÜ ôïõò êáôáóôÞìá-
ôá êáß âëÝðïõí êéíçìáôïãñáöéêÜ Vñãá äéê\ò ôïõò
ðáñáãùã\ò. ÄéáèÝôïõí ôü äéêü ôïõò ãñáðôü êáß
^ëåêôñïíéêü ôýðï. ‘Ï ôñüðïò ðïý âéþíïõí ôü ’Éó-
ëÜì èõìßæåé ðåñéóóüôåñï ðïëéôéêï-êïéíùíéêü êß-
íçìá êáß ëéãüôåñï èñçóêåõôéêü.
Ôü Šðüëïéðï 40% ôïˆ ðëçèõóìïˆ AíÞêåé óÝ
äéÜöïñåò ‚ìÜäåò, Aðïãüíïõò ðáëáé™í ìïíá÷éê™í
ôáãìÜôùí, êñõðôï÷ñéóôéáíïýò êëð. Ït Ìïõ-
óïõëìÜíïé á‰ôïß äÝí óõ÷íÜæïõí óÝ ôæáìéÜ AëëÜ
óÝ äéêïýò ôïõò ÷þñïõò óõãêÝíôñùóçò. ²Å÷ïõí ôü
äéêü ôïõò ÊïñÜíé, ðïý äéáöÝñåé Aðü ôü êïéí™ò A-
ðïäåêôü. Ðñüêåéôáé ãéÜ Xíá ôïõñêéêü ðïëéôéêï-
èñçóêåõôéêü êßíçìá, ðïý AðïññÝåé Aðü ôü ðáëáé-
ùì á
ö é Ý ñ 69
’Á
ü «ëáúêü» ’ÉóëÜì ô™í Äåñâßóçäùí êáß Cëëùí
ôáãìÜôùí.
’ÅðåéäÞ _ ðñïóÝããéóÞ ôïõò ðñüò ôü ’ÉóëÜì
eôáí ðïëý å‰ñåßáò ìïñö\ò, ðïëëïß ðëáéóßùíáí
óôü ðáñåëèüí ôßò ²Åíïðëåò ÄõíÜìåéò, ôüí ÊåìÜë
êáß ôÜ AñéóôåñÜ êüììáôá. ÓÞìåñá êáôáâÜëëå-
ôáé ðñïóðÜèåéá íÜ Uíþóïõí ôßò äéáöïñÝò ôïõò êáß
íÜ Añèñþóïõí ôü äéêü ôïõò ëüãï.
ÓõìðåñáóìáôéêÜ, èÜ ìðïñïýóáìå íÜ ðïˆìå
…ôé Aíáæçôårôáé Xíáò ôñßôïò äñüìïò, ðïý èÜ óõì-
öéëéþóåé ôü èùìáíéêü ðáñåëèüí ìÝ ôßò ôåñÜóôé-
åò ìåôáâïëÝò ðïý ðñïêÜëåóáí ït ìåôáññõèìßóåéò.
‘Ç Êïéíùíßá V÷åé Šðïóôår âáèåéÝò ìåôáâïëÝò
Aðü ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ ×áëéöÜôïõ …ìùò, ôü óôñá-
ôïêñáôéêü êáèåóôþò ðïý ŠðÜñ÷åé óÞìåñá, ìÝ ôÞí
Aäõíáìßá ôïõ íÜ Tîáóöáëßóåé ôÞ æùÞ ôïˆ ìÝóïõ
ðïëßôç, äÝí Tããõ@ôáé ôü ìÝëëïí ô\ò ÷þñáò, ôïõ-
ëÜ÷éóôïí …ðùò ôü ðñïäéáãñÜöåé ôü ðñüóöáôï ðá-
ñåëèüí êáß ôü ðáñüí ôçò.
Ït óôñáôéùôéêÝò äáðÜíåò ðïý åyíáé ô\ò ôÜ-
îåùò ô™í 4 äéó. äïëëáñßùí Tôçóßùò, _ ðñïóðÜ-
èåéá âßáéïõ Têôïõñêéóìïˆ ô\ò êïéíùíßáò, ‚ Aíôáñ-
ôïðüëåìïò ô™í Êïýñäùí êáß _ Tí ãÝíåé Tðéèåôé-
êÞ ðïëéôéêÞ ô\ò ÷þñáò á‰ô\ò, äÝí èßãïõí ôßò å‰-
áßóèçôåò ÷ïñäÝò ô™í AíåðôõãìÝíùí ÷ùñ™í ðïý
ðåñß Cëëá ôõñâÜæïõí. ‘Ùò ðüôå …ìùò;
 ùì á
ö é Ý ñ
’Á
ÅÍÄÅÉÊÔÉÊÇ ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ
ÃÉÁ ÔÏ ÉÓËÁÌ
Á. ÅËËÇÍÉÊÇ
Al-Zahlaoui ’ÉùóÞö, ‘Ç ÷ñéóôéáíéêÞ ìáñôõñßá ìÝóá óÝ X-
íá Ìïõóïõëìáíéêü êüóìï, óôüí ôüìï «ÃåííçèÞôù ôü
èÝëçìÜ Óïõ». ‘Ç AðïóôïëÞ ô\ò ’Ïñèïäïîßáò óÞìåñá.
ÓõíÝäñéï ‘Éåñáðïóôïë\ò êáß Å‰áããåëéóìïˆ ’Ïñèïäüîùí
êáß ’Áíáôïëéê™í ’Ïñèïäüîùí ìÞ-×áëêçäïíßùí ’Åêêëç-
óé™í (ÍåÜðïëç Èåóóáëïíßêçò, 16-24 ’Áðñéëßïõ
1988)», Èåó/íßêç 1989, óåë. 105-114 (Vêä. ‘É. Ìç-
ôñïðüëåùò Íåáðüëåùò êáß Óôáõñïõðüëåùò Èåó/íßêçò).
’Áñãõñßïõ ’ÁóôÝñéïò, Äõíáôüôçôåò Uíüò íÝïõ äéáëüãïõ ìå-
ôáîý ×ñéóôéáíéóìïˆ êáß Ìïõóïõëìáíéóìïˆ, «’Åðéóôç-
ìïíéêÞ ’Åðåôçñßò ô\ò Èåïëïãéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ ’Áñé-
óôïôåëåßïõ Ðáí/ìßïõ Èåó/íßêçò», ôüì. 24, Èåó/íßêç
1979, óåë. 381-413.
Argyriou Asterios, Koran et histoire, «Èåïëïãßá» 54
(1983), óåë. 250-302, 542-567, 696-710. 55
(1984), óåë. 193-214, 665-704.
’Áñãõñßïõ ’ÁóôÝñéïò, ÊïñÜíéï êáß ‘Éóôïñßá, Têä. ’Áðïóôï-
ëéê\ò Äéáêïíßáò, ’ÁèÞíá 1992.
Ãåùñãïýëçò Êùí/íïò, Ìïõóïõëìáíéóìüò, «ÈñçóêåõôéêÞ
êáß ’ÇèéêÞ ’Åãêõêëïðáéäåßá», ôüì. 9, ’ÁèÞíá 1966,
óåë. 111-133.
ÃéáííïõëÜôïò ’ÁíáóôÜóéïò ’Åðßóêïðïò ’Áíäñïýóçò, ’Éó-
ëÜì. ÈñçóêåéïëïãéêÞ Tðéóêüðçóç, ’ÁèÞíá 19854, óåë.
339 («ÐïñåõèÝíôåò»), (1ç Vêä. 1975).
ÃéáííïõëÜôïò ’ÁíáóôÜóéïò ’Åðßóêïðïò ’Áíäñïýóçò, ÈÝ-
óåéò ô™í ÷ñéóôéáí™í Víáíôé ô™í Cëëùí Èñçóêåé™í, ’Á-
èÞíá 19752.
ÃéáííïõëÜôïò ’ÁíáóôÜóéïò ’Åðßóêïðïò ’Áíäñïýóçò, Ôü ’Éó-
ëÜì, ðåñéïä. «Óýíáîç», Añéèì. 11, 1984, óåë. 96-98.
ÃéáííïõëÜôïò ’ÁíáóôÜóéïò ’Åðßóêïðïò ’Áíäñïýóçò, ‘Ï
äéÜëïãïò ô™í ÷ñéóôéáí™í ìÝ ôü ’ÉóëÜì. ÌéÜ ñèüäïîç
Cðïøç, «’ÁíáöïñÜ åsò ìíÞìçí Ìçôñïðïëßôïõ ÓÜñäåùí
Ìáîßìïõ 1914-1986», ôüì. Á´, Ãåíåýç 1989.
’Åñçìßôïõ, ‘Ï ÌùÜìåè äéêôÜôùñ a ðñïöÞôçò; Èñçóêåéï-
ëïãéêÞ ìåëÝôç, ’Áè\íáé 1960, (1ç Vêä. Èåó/íßêç 1946).
ÆéÜêáò Ãñçãüñéïò, ‘Ï ìõóôéêüò ðïéçôÞò Jallaladin Rumi
êáß _ äéäáóêáëßá á‰ôïˆ (äéäáêôïñ. äéáôñ.), Èåó/íßêç
1973.
ÆéÜêáò Ãñçãüñéïò, ‘Ç Vííïéá ô\ò Tëåõèåñßáò ô\ò âïõëÞ-
óåùò êáß ôïˆ êáêïˆ åsò ôüí ìåôáãåíÝóôåñïí sóëáìéêüí
ìõóôéêéóìüí, «’ÅðéóôçìïíéêÞ ’Åðåôçñßò ô\ò Èåïëï-
ãéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ Ðáí/ìßïõ Èåó/íßêçò», ôüì. 18,
Èåó/íßêç 1973, óåë. 449-512.
ÆéÜêáò Ãñçãüñéïò, ‘Ç ðåñß Tó÷Üôùí äéäáóêáëßá ôïˆ ’Éó-
ëÜì, Èåóóáëïíßêç 1976 (AíÜô. Aðü ôüí ôüìï 20 ô\ò
«’Åðéóôçìïíéê\ò ’Åðåôçñßäïò ô\ò Èåïëïãéê\ò Ó÷ïë\ò
ôïˆ ’Áñéóôïôåëåßïõ Ðáí/ìßïõ Èåó/íßêçò», Èåó/íßêç
1975, óåë. 317-419).
ÆéÜêáò Ãñçãüñéïò, Ðßóôéò, Tëðßò êáß óùôçñßá êáôÜ ôü ’Éó-
ëÜì, Èåó/íßêç 1978.
ÆéÜêáò Ãñçãüñéïò, ‘Éóôïñßá ô™í ÈñçóêåõìÜôùí, ´: Ôü
’ÉóëÜì, Èåó/íßêç 1988.
ÆéÜêáò Ãñçãüñéïò, ÔÜ UëëçíéêÜ ãñÜììáôá êáß ‚ ’Áñéóôï-
ôÝëçò óôÞí ’ÁñáâéêÞ ðáñÜäïóç, Èåó/íßêç 1986, óåë.
204, (Vêä. ‘Õðçñåóßáò ÄçìïóéåõìÜôùí Ðáí/ìßïõ
Èåó/íßêçò).
Ibn Khaldun, Ðñïëåãüìåíá, Têä. ÊÜëâïò, ’ÁèÞíá 1980.
‘Éåñü ÊïñÜíéï, ÅsóáãùãÞ Á. Êáñéþôïãëïõ. ÌåôÜöñáóç
Ã. ÐåíôÜêçò, Têä. Äçìéïõñãßá, ’ÁèÞíá 1996.
Êáñéþôïãëïõ ’Áë, ‘Ç ðåñß ôïˆ ’ÉóëÜì êáß ô\ò ðôþóåùò
á‰ôïˆ UëëçíéêÞ ÷ñçóìïëïãéêÞ ãñáììáôåßá. ’Áðü ôüí
16ïí ás. ìÝ÷ñé ôüí 18ïí ás., ’Áè\íáé 1982 (äéä. äéá-
ôñ.).
Êáñéþôïãëïõ ’Áë., ’Ïñèïäïîßá êáß ’ÉóëÜì, Têä. Äüìïò,
’ÁèÞíá 1995.
Ëïýâáñéò Íéêüëáïò, ’Éóëáìéóìüò, «ÌåãÜëç ‘ÅëëçíéêÞ
’Åãêõêëïðáßäåéá», ôüì. 13, ’ÁèÞíá (1926;), óåë.
218-219.
Ìéñìßñïãëïõ Âë., Ït Äåñâßóóáé, Tí ’ÁèÞíáéò 1940.
Ìé÷áçëßäçò Å., Ôü Ðñüóùðïí ôïˆ ’Éçóïˆ êáôÜ ôü ÊïñÜ-
íéïí, ’ÁëåîÜíäñåéá 1930.
Ìé÷áçëßäçò Å., Ôñßðôõ÷ïí: (Á´ ‘Ç UëëçíéêÞ Têêëçóéáóôé-
êÞ ãñáììáôïëïãßá Tí Añáâéêïrò êåéìÝíïéò, ÷åéñïãñÜöïéò
êáß TêäéäïìÝíïéò). ´ Ôü ðñüóùðïí ô\ò Ìáñßáò, ìç-
ôñüò ôïˆ Ìåóóßá, åsò ôü ÊïñÜíéïí. ô ÔÜ èåìÝëéá ôïˆ
’ÉóëÜì, ’ÁëåîÜíäñåéá 1973.
McAffe Ward, ÔÜ ðÝíôå ìåãÜëá æùíôáíÜ Èñçóêåýìáôá,
ìåôÜöñ. ÓÜââá ’Áãïõñßäç, ’ÁèÞíá 1990, óåë. 271
(227-269: ’ÉóëÜì), («²Áñôïò Æù\ò»).
ÌïõóôÜêçò Ãé™ñãïò, Ït ðÝíôå ìåãÜëåò Èñçóêåråò ôïˆ êü-
óìïõ (ôÜ ŠðÝñ êáß ôÜ êáôÜ), ’ÁèÞíá 1984, óåë. 354
(275-333: ’ÉóëÜì), (ÐáôÜêçò).
ÌùÜìåè, Ôü ÊïñÜíéï, ìôöñ. Ìßíáò ÆùãñÜöïõ-Ìåñáíáß-
ïõ, ’ÁèÞíá C.V., óåë. 472 (Ó. ÄáñåìÜò).
Íïìéêüò ×.Á., Ït ²Áñáâåò. Ôü ’ÉóëÜì - Ït êáôáêôÞóåéò,
Têä. Äçìéïõñãßá, ’ÁèÞíá 19923.
Íïýñ Á., Ôü ÊïñÜíéïí êáß ôü ÂõæÜíôéïí, ’ÁèÞíá 1970.
ÍéêïëáêÜêçò ’Çëßáò, ‘Ï tåñüò ðüëåìïò ôïˆ ’ÉóëÜì «Ôæé-
÷Üíô». Óýóôáóç - êáèéÝñùóç - Óýã÷ñïíåò TöáñìïãÝò
ôïõ, Èåó/íßêç 1989, óåë. 174 («Ìáßáíäñïò»).
ÍéêïëáêÜêçò ’Çëßáò, Ôü ’ÉóëÜì êáôÜ ôüí Eãéï ’ÉùÜííç
ôüí Äáìáóêçíü, «’Åðéóôçì. ’Åðåôçñ. Èåïë. Ó÷.», íÝá
óåéñÜ, Ôì\ìá Ðïéìáíôéê\ò, ôüì. 1, Èåó. 1990, óåë.
257-296.
Íßêïëóïí Ñ., Ït ìõóôéêïß ô™í Óïýöé, ’ÁèÞíá 1985, («Ðý-
ñéíïò Êüóìïò»).
Ðáíþôçò ’Áñéóôåßäçò, Ìïõóïõëìáíéóìüò, «ÌåãÜëç Ðáé-
äáãùãéêÞ ’Åãêõêëïðáßäåéá», ôüì. 4ïò, ’Áè. 1968,
óåë. 36-38, («‘ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá» - Herder).
Ðáñáóêåõüðïõëïò Á.Á., Át Èñçóêåráé: ‘ÉóôïñéêÞ Vêèåóéò
êáß AíÜëõóéò ô™í Èñçóêåé™í ô\ò Aíèñùðüôçôïò, ’Áè\-
íáé 1971, (åsäéêü êåöÜëáéï ãéÜ ôü ’ÉóëÜì).
Ðéôóßëêáò ’Á÷éëëåýò, Èñçóêåýìáôá ôïˆ êüóìïõ êáß ×ñé-
óôéáíéóìüò, ËÜñéóá 1975, óåë. 157 (90-121: Ìùáìå-
èáíéóìüò êáß ×ñéóôéáíéóìüò).
ÓäñÜêáò ʼnÜããåëïò, ‘Ç êáôÜ ôïˆ ’ÉóëÜì ðïëåìéêÞ ô™í
Âõæáíôéí™í Èåïëüãùí, Èåóóáëïíßêç 1961, óåë. 125.
Ôü ‘Éåñü ÊïñÜíéï, ’ÁèÞíá 1987 (á´ Vêä. 1978), óåë.
12+954 (öùôïóôïé÷åéïèåóßá, Têôýðùóç, âéâëéïäåóßá:
’Áäåëöïß ’ÁèáíáóéÜäç Á.Å.).

ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Â. ÎÅÍÏÃËÙÓÓÇ
Anawati G.G. - Gardet L., Mystique musulmane, (Paris,
1961).
Andrae T., Mohammed, sein Leben and sein Glaube,
Göttingen 1932.
Blachère R., Introduction au Coran (Paris 1952).
Brockelmann C., Geschichte der arabischen Literatur,
Leiden 1943-1949.
Corbin H., En islam iranien, ô. 3, Gallirard, Paris 1971.
Gardet K., Mohammedanism, London 1961.
Grunebaum G.E., Medieval Islam. A Study in cultural
ùì á
ö é Ý ñ 71
’Á
Orientation, Chicago, London 1954-1966.
Khaury A. - Th., Les théologiens Byzantins et l' Islam.
Textes et auteurs, Louvain, Paris 1969.
Paret R., Mohammed und der Koran, Stuttgart 1972.
Schimenel A., Mystische Dimensionen des Islam. Die
Geschichte des Sufismus, Diederichs, Köln 1985.
Vryonis S. Jr., The Decline of Medieval Hellenism in
Asia Minor and the Process of Islamization from the
Eleventh Through the Fifteenth Century (Berkeley,
Los Angeles, London 1971.
Watt M.W., Muhammad at Mecca, Oxford 1953.
Watt M.W., Muhammad at Medina, Oxford 1956.
 ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÄÉÄÁÊÔÏÑÉÊÇÓ ÄÉÁÔÑÉÂÇÓ

ÐÅÑÉËÇØÇ ÄÉÁÔÑÉÂÇÓ ÅÐÉ ÄÉÄÁÊÔÏÑÉÁ Ç ÏÐÏÉÁ ÊÁÔÁÔÅÈÇÊÅ ÓÔÏ ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ ÔÏÕ SUSSEX
É

SAMENNES AND NON-IDENTITY:

A STORY IN THE PHILOSOPHY OF THE EVERYDAY
ÏÌÏÉÏÔÇÔÁ ÊÁÉ ÌÇ ÔÁÕÔÏÔÇÔÁ:
ÌÉÁ ÌÅËÅÔÇ ÓÔÇÍ ÖÉËÏÓÏÖÉÁ ÔÏÕ ÊÁÈÇÌÅÑÉÍÏÕ.

ôïˆ ÇÑÁÊËÇ ÌÁÕÑÉÄÇ

‘Ï óêïðüò á‰ô\ò ô\ò äéáôñéâ\ò åyíáé íÜ Tîå-
ôÜóåé Aðü ìéÜ êñéôéêÞ óêïðéÜ ôÞí Vííïéá ôïˆ êá-
èçìåñéíïˆ êáß ô\ò êáèçìåñéíüôçôáò Šðü ôü ö™ò
ô\ò óýã÷ñïíçò öáéíïìåíïëïãéêÜ TðçñåáóìÝíçò
óêÝøçò. Êáß ðáñüôé V÷åé ãßíåé AñêåôÞ äïõëåéÜ óÝ
ó÷Ýóç ìÝ á‰ôü ôü èÝìá Aðü ôÞí êïéíùíéïëïãßá ô\ò
êáèçìåñéí\ò æù\ò ‚ äéêüò ìáò óêïðüò åyíáé íÜ èå-
ìáôïðïéÞóïõìå ôü êáèçìåñéíü óÝ ìéÜ ðñïóðÜèåéá
êáôáíüçóçò ô™í öéëïóïöéê™í TñùôçìÜôùí êáß èå-
ìÜôùí ðïý âñßóêïíôáé êÜôù Aðü ôÞí Vííïéá ô\ò
êáèçìåñéíüôçôáò. Îåêéí@ìå ëïéðüí óôÞí åsóáãùãÞ
Aðü ìéÜ ìéêñÞ Tðéóêüðçóç ô™í äéáöüñùí ôÜóåùí
êáß ó÷ïë™í ô\ò êïéíùíéïëïãßáò ô\ò êáèçìåñéí\ò
æù\ò ðïý …ìùò ì@ò Cöçóå ðïëëÜ AíáðÜíôçôá T-
ñùôÞìáôá ›ò ðñüò ôü ðåñéå÷üìåíï ô\ò Vííïéáò ô\ò
êáèçìåñéíüôçôáò. ’Áêïëïõèår ìéÜ ìéêñÞ AíáöïñÜ
óÝ Xíá êåßìåíï ôïˆ Maurice Blanchot ðïý ì@ò ås-
óÜãåé óÝ ìåñéêÜ Aðü ôÜ âáóéêÜ ðñïâëÞìáôá êáß
ðáñÜäïîá ðïý Aðïôåëïˆí ôÞ èåìáôéêÞ ô\ò êáèç-
ìåñéíüôçôáò, …ðùò åyíáé _ Vëëåéøç Tããåíïˆò íïÞ-
ìáôïò êáß ï‰óßáò óôü Tðßðåäï ô\ò êáèçìåñéí\ò
æù\ò ôü ‚ðïrï …ìùò ðáñÜëëçëá íïçìáôïäïôår …ëç
ôÞí Aíèñþðéíç ðáñîç a ôü ãåãïíüò …ôé á‰ôü ðïý
åyíáé ìðñïóôÜ ìáò óÜí Cìåóá âéùìÝíï åyíáé êáß ôü
ëéãþôåñï öáíåñü êáß ôü ðéü äýóêïëá êáôáíïÞóéìï.
Ôü ðñ™ôï êåöÜëáéï åyíáé ìéÜ êåéìåíéêÞ AíÜëõ-
óç äýï ðïëý óçìáíôéê™í Vñãùí ôïˆ Edmund
Husserl ôÜ ‚ðïrá Aðïôåëïˆí âáóéêÝò AíáöïñÝò ôü-
óï ô\ò óýã÷ñïíçò öáéíïìåíïëïãéêÜ TðçñåáóìÝíçò
êïéíùíéïëïãßáò …óï êáß ô\ò öéëïóïößáò. ÓôÜ êåß-
ìåíá á‰ôÜ (’ÉäÝåò êáß _ Êñßóç ô™í ʼnñùðáúê™í
’Åðéóôçì™í) âëÝðïõìå ìéÜ âáèåéÜ äõóðéóôßá AðÝ-
íáíôé óÝ á‰ôü ðïý ‚ uäéïò ‚ Husserl ‚ìïëïãår …ôé
åyíáé _ êïéíÞ, ðñï-èåùñçôéêÞ, êáèçìåñéíÞ èåþñç-
óç ôïˆ êüóìïõ (natural attitude) êáß _ ‚ðïßá, …-
óï êáß Cí åyíáé Aíáãêárá êáß «öõóéêÞ» êáß Aðï-
ôåëår ìÜëéóôá ðñïûðüèåóç ô\ò Tðéóôçìïíéê\ò ìå-
èüäïõ, åyíáé Xíá «Tìðüäéï» ôü ‚ðïrï ðñÝðåé íÜ Š-
ðåñâår (ôÞí ŠðÝñâáóç á‰ôÞ ôÞí íïìÜæåé Tðï÷Þ) _
ŠðåñâáôéêÞ öáéíïìåíïëïãßá (transcendental phe-
nomenology) ãéÜ íÜ ìðïñÝóåé íÜ êáôáíïÞóåé ôÞí
ï‰óßá (åyäïò) ô\ò óõíåßäçóçò. ÓôÜ ôåëåõôárá ôïõ
êåßìåíá èÜ äþóåé ðåñéóóüôåñç Vìöáóç óôÞí AíÜ-
ëõóç ôïˆ êïéíïˆ, êáèçìåñéíïˆ, âéùìÝíïõ êüóìïõ
(lebenswelt) óÜí ôü Aíáðüäñáóôï ðåäßï ô\ò Cìå-
óçò, âéùìÝíçò Tìðåéñßáò ðïý …ìùò ‚ öáéíïìåíïëü-
ãïò ðñÝðåé íÜ AíáéñÝóåé, Vóôù êáß ðñïóùñéíÜ, ž-
óôå íÜ êáôáíïÞóåé ôÞí Šðïêåéìåíéêüôçôá ðïý Aí-
ôéóôïé÷år ó' á‰ôÞ ôÞí ðñáãìáôéêüôçôá — ôü Š-
ðåñâáôéêü ’Åãþ.
Ôü äåýôåñï êåöÜëáéï AíáöÝñåôáé óôü êëáóóé-
êü Vñãï ôïˆ Martin Heidegger Åyíáé êáß ×ñüíïò
óôÞí ðñïóðÜèåéá íÜ Aðïäåßîïõìå …ôé Xíáò Aðü ôïýò
èåìåëéþäåéò ìï÷ëïýò ô\ò …ëçò AíÜëõóçò åyíáé _ Ví-
íïéá ô\ò êáèçìåñéíüôçôáò (Alltäglichkeit). Á‰ôÞ
_ öáéíïìåíéêÜ AóÞìáíôç — ìðñïóôÜ óôÜ «ìåãÜ-
ëá» ðñïâëÞìáôá ô\ò öéëïóïößáò — Vííïéá AíÜãå-
ôáé Aðü ôüí Heidegger óôÞ ðéü êïéíÞ, âáóéêÞ, óõ-
íçèéóìÝíç êáôÜóôáóç ô\ò ðáñîçò. ‘Ï Heidegger
êÜèå Cëëï ðáñÜ Šðïôéì@ ôÞí óçìáóßá ô\ò êáèç-
ìåñéíüôçôáò Aöïˆ ôïíßæåé …ôé êáíåßò äÝí ŠðÜñ÷åé
ðÝñá êáß Têôüò Að' á‰ôÞí êáß …ôé Aðïôåëår ðñïû-
ðüèåóç êÜèå íôïëïãéê\ò êáôáíüçóçò, AëëÜ Tìårò
èåùñïˆìå ôÞí óôÜóç ôïõ óÜí ðáñáäåéãìáôéêÞ ô™í
Aíôéöáôéê™í ásóèçìÜôùí ðïý V÷åé _ öéëïóïößá A-
ðÝíáíôé óôü êáèçìåñéíü. ’Áðü ôÞ ìéÜ ìåñéÜ äçëá-
äÞ ãíùñßæåé …ôé _ êáèçìåñéíüôçôá åyíáé _ âáóéêÞ
êáôÜóôáóç, ðôéêÞ a ðåäßï …ðïõ AíáãêáóôéêÜ Tã-
ãñÜöåôáé _ Aíèñþðéíç ðáñîç êáß óõíåð™ò ðñÝðåé
íÜ ôÞí Aðïäå÷ôår óÜí ôÝôïéá. ’Áðü ôÞí Cëëç, _
öéëïóïößá óÜí ãíþóç ôïˆ Aëçèéíïˆ (A-ëÞèåéá êá-
ôÜ ôÞí Tôõìïëïãßá ôïˆ Heidegger) ƒ÷é ìüíï äÝí

— ‘Ï ‘Çñáêë\ò Ìáõñßäçò ãåííÞèçêå óôÞí ’ÁèÞíá ôü 1963. ²Å÷åé óðïõäÜóåé êïéíùíéïëïãßá (ÂÁ) óôü
ÐáíåðéóôÞìéï Queen's ôïˆ Êáíáä@ êáß óôü Sussex ô\ò ’Áããëßáò (ÌÁ) êáß åyíáé äéäÜêôùñ Êïéíù-
íéïëïãßáò êáß Öéëïóïößáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ôïˆ Sussex.
74
ìðïñår íÜ Añêåóôår AëëÜ êáß äõóðéóôår — êáß óÝ
óçìårá êñéôéêÜñåé ìÝ Xíá ^èéêéóôéêü ôüíï — AðÝ-
íáíôé óôÞí äåäïìÝíç êáß á‰ôáðüäåéêôç êáèçìåñé-
íüôçôá _ ‚ðïßá ìÜëéóôá èåùñårôáé …ôé Aðïêñýðôåé
ôÞí ï‰óßá êáß ôÞí AëÞèåéá ô\ò ðáñîçò (á‰ôü ðïý
íïìÜæåé á‰èåíôéêüôçôá - Eigentlich) êáß óõíåð™ò
V÷åé AíÜãêç íÜ ôÞí Šðåñâår. ‘Ï Heidegger Aíáëý-
åé óÝ âÜèïò á‰ôÞ ôÞí êáèçìåñéíÞ êáôÜóôáóç ô\ò
ðáñîçò ðïý êõñéáñ÷årôáé Aðü ôü Aðñüóùðï das
Man (Á‰ôïß) Aðïêñýðôïíôáò Vôóé ôÞí AëÞèåéá ôïˆ
Dasein: ôÞí ðñïâëçìáôéêÞ ôïˆ èáíÜôïõ. ‘Ç íôï-
ëïãéêÞ AíÜëõóç V÷åé óÜí óêïðü ôçò íÜ êáôáäåßîåé
á‰ôÞ ôÞí AëÞèåéá ôïˆ Dasein ðÝñá Aðü ôÞí êá-
èçìåñéíüôçôá Vóôù êáß Cí á‰ôÞ _ AëÞèåéá äÝí
ìðïñår íÜ ãßíåé ôñüðïò æù\ò — Töüóïí æïˆìå A-
íáãêáóôéêÜ óôÞí êáèçìåñéíüôçôá — AëëÜ åyíáé
ìüíï ìéÜ óôéãìÞ ãíþóçò (Augenblick).
Ôü ôñßôï êåöÜëáéï ðñáãìáôåýåôáé ôÞí Vííïéá
ô\ò ÷ñïíéêüôçôáò ìÝóá óôÞí êáèçìåñéíüôçôá ðïý
óõíÞèùò ‚ñßæåôáé óÜí _ ôáõôüóçìç TðáíáëçðôéêÞ
Aëëçëïõ÷ßá ôïˆ ÷ñüíïõ êÜèå ìÝñá êáß …ëåò ôßò ìÝ-
ñåò. ’Åä™ TîåôÜæïõìå ôßò Aíáëýóåéò ô\ò ÷ñïíéêü-
ôçôáò ôïˆ Husserl êáß ôïˆ Heidegger ìÝ säéáßôå-
ñç Vìöáóç óôÞí AíÜãíùóÞ ôïõò Aðü ôüí Jacques
Derrida. ‘Ï Derrida ì@ò äßíåé êáß ôü êëåéäß ãéÜ
ôÞí êáôáíüçóç ô™í äýï öáéíïìåíéêÜ Aíôßèåôùí ôÜ-
óåùí ðïý ÷áñáêôçñßæïõí ôÞí äéáäï÷Þ ôïˆ êáèçìå-
ñéíïˆ ÷ñüíïõ: ôÞí êõêëéêÞ Tðáíáëçðôéêüôçôá —
êáß óõíåð™ò ôáõôïóçìßᗠôïˆ êáèçìåñéíïˆ ÷ñü-
íïõ (á‰ôü ðïý êïéí™ò íïìÜæåôáé ñïõôßíá) êáß ôü
ãñáììéêü ðÝñáóìá ôïˆ Aíåðßóôñåðôïõ êáß Aíåðá-
íÜëçðôïõ ÷ñüíïõ …ðùò á‰ôüò ðåñíÜåé êáß ÷Üíåôáé
ìÝóá óôÞí êáèçìåñéíüôçôá. ’ÅÜí _ Vìöáóç ôïˆ
÷ñüíïõ óôÞí êáèçìåñéíüôçôá åyíáé óôü ðáñüí (ðá-
ñüí/ðáñïõóßá) —ìéÜ ôÜóç ðïý ÷áñáêôçñßæåé ãåíé-
êüôåñá ôÞ ÄõôéêÞ ìåôáöõóéêޗ _ äéêÞ ìáò êá-
ôáíüçóç ôïˆ ðáñüíôïò âáóßæåôáé óÝ á‰ôü ðïý ‚
Derrida íïìÜæåé u÷íïò (trace) ôü ‚ðïrï ‚äçãår ðÝ-
ñá Aðü ôïýò ìåôáöõóéêïýò äõéóìïýò ðáñïõóßá/A-
ðïõóßá, uäéïí/Cëëïí ôü u÷íïò åyíáé _ ìç-ðáñïõóßá
ðïý äÝí åyíáé ï‹ôå ðáñïõóßá ï‹ôå Aðïõóßá, AëëÜ ôü
óçìårï ìé@ò ðáñïõóßáò ðïý á‰ôïáíáéñårôáé. ×ñç-
óéìïðïéïˆìå ëïéðüí óÜí Añ÷Þ ìáò ãéÜ ôÞí êáôáíü-
çóç ôïˆ ÷ñüíïõ á‰ôü ðïý ‚ Derrida íïìÜæåé iter-
ability óÜí ôÞí ëïãéêÞ ðïý óõíäÝåé ôÞí TðáíÜëç-
øç ìÝ ôÞí Uôåñüôçôá êáß óýìöùíá ìÝ ôÞí ‚ðïßá
ìðïñïˆìå íÜ êáôáíïÞóïõìå ôÞí óôéãìÞ, óÜí ôü T-
ëÜ÷éóôï óõóôáôéêü óçìårï ôïˆ ÷ñüíïõ, óôÞí Tðá-
íÜëçøÞ ôçò óÜí …ìïéá AëëÜ ìÞ ôáõôüóçìç (Xôå-
ñç). ‘Ï êáèçìåñéíüò ÷ñüíïò ëïéðüí ‚ñßæåôáé óÜí _
TðáíÜëçøç —ìÝóá óôÞ äéáäï÷Þ ðáñåëèüí-ðáñüí-
ìÝëëïí— ô\ò óôéãì\ò óÜí uäéá êáß óÜí äéáöïñåôé-
êÞ, óÜí ìÞ ôáõôüóçìç ìÝ ôüí Uáõôü ôçò êáß óõ-
íåð™ò ðïôÝ Aðüëõôá ðáñïˆóáÿ _ êáèçìåñéíüôçôá
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ìðïñïˆìå íÜ ðïˆìå …ôé åyíáé ìéÜ ìåôáöïñÜ ãéÜ ôÞí
óõíÞèç êáôáíüçóç ôïˆ ðåñÜóìáôïò ôïˆ ÷ñüíïõ
ðïý ‚ñßæåé ôÞí Aíèñþðéíç ðáñîç.
Óôü ôÝôáñôï êåöÜëáéï óõæçô@ìå ôÞí ó÷Ýóç
ãë™óóáò êáß êáèçìåñéíüôçôáò ðïý TêöñÜæåôáé,
êáôÜ êýñéï ëüãï, óÝ á‰ôü ðïý íïìÜæåôáé «êïéíÞ
ëïãéêÞ». ‘Ç Vííïéá ô\ò ãë™óóáò ðïý ÷ñçóéìï-
ðïéïˆìå åyíáé å‰ñýôåñç Aðü ôÞí óôåíÜ ãëùóóïëï-
ãéêÞ êáß ðåñéëáìâÜíåé ôåëéêÜ …ëï ôü åñïò ô\ò Aí-
èñþðéíçò äéáíüçóçò êáß Tðéêïéíùíßáòÿ _ ãë™óóá
åyíáé ‚ ïyêïò ôïˆ ƒíôïò, …ðùò èÜ Vëåãå ‚ Heideg-
ger. ‘Õðü á‰ôÞ ôÞí Vííïéá _ êáèçìåñéíÞ ÷ñÞóç ôïˆ
ëüãïõ ðïý TêöñÜæåôáé óÜí «êïéíÞ ëïãéêÞ» óõíå-
ðÜãåôáé ìéÜ óõíïëéêÞ êáôáíüçóç ô™í ó÷Ýóåùí ìå-
ôáîý ôïˆ ‘Åáõôïˆ, ôïˆ Êüóìïõ êáß ô™í ²Áëëùí.
’Áöïˆ óõæçôÞóïõìå ëïéðüí óýíôïìá ôßò Aðüøåéò
ôïˆ Heidegger ãéÜ ôÞí ãë™óóá, ðñï÷ùñ@ìå óÝ ìéÜ
âáèýôåñç äéåñåýíçóç ô™í öéëïóïöéê™í ðñïûðïèÝ-
óåùí ðïý âñßóêïíôáé êÜôù Aðü ôÞí óõíÞèç êáôá-
íüçóç ô\ò êáèçìåñéí\ò ãëþóóáò óÜí Vêöñáóç êáß
Tðéêïéíùíßá ìÝ ãíþìïíá ôÞí AíÜãíùóç ô\ò èåù-
ñßáò ô™í speech acts ôïˆ John Austin Aðü ôüí
Derrida. ‘Ç èÝóç ìáò åyíáé …ôé ôüóï _ Vííïéá ô\ò
Tðéêïéíùíßáò …óï êáß ô\ò Vêöñáóçò âáóßæïíôáé óÝ
ìéÜ ìåôáöõóéêÞ êáôáíüçóç ô\ò ãë™óóáò, ìéÜ êá-
ôáíüçóç _ ‚ðïßá, Têôüò ô™í Cëëùí, èÜ aèåëå, Aë-
ëÜ äÝí ìðïñår, íÜ èåìåëéþóåé Xíá Aðüëõôï äéá÷ù-
ñéóìü ìåôáîý ôïˆ êáèçìåñéíïˆ êáß ôïˆ ìç-êáèç-
ìåñéíïˆ (öéëïóïöéêïˆ, èåùñçôéêïˆ, Tðéóôçìïíéêïˆ,
ðïéçôéêïˆ) ëüãïõ. ÐáñÜ ôßò á‰ôáðÜôåò ô\ò öëï-
óïößáò (óÜí Šðüäåéãìá èåùñçôéêïˆ ëüãïõ) …ôé ìðï-
ñår íÜ ŠðÜñîåé ìéÜ Cëëç «êáèáñÞ» ãë™óóá — äç-
ëáäÞ Aìüëõíôç Aðü ôßò «Bðëïúêüôçôåò» ô\ò êá-
èçìåñéí\ò ãëþóóáò — Tìårò ðñïôåßíïõìå Tä™ ôÞí
êáôáíüçóç á‰ô\ò ô\ò ó÷Ýóçò óÜí Aëëçëï-ìüëõí-
óç ðïý êáôáëÞãåé óÝ Xíá ðÜíôïôå ó÷åôéêü êáß A-
óôáè\ — ðáñüëá á‰ôÜ Aíáãêárï — äéá÷ùñéóìü
ìåôáîý êáèçìåñéíïˆ êáß ìç-êáèçìåñéíïˆ ëüãïõ êáß
ãåíéêüôåñá ôÞí Tííüçóç ôïˆ êáèçìåñéíïˆ óÜí ôÞí
êïéíÞ —ìÝ ôÞí Vííïéá ô\ò êïéíüôçôáò AëëÜ êáß
óÜí óõíçèéóìÝíç/äåäïìÝíç— êáôÜóôáóç ôïˆ ëü-
ãïõ ìÝóá óôÞí ‚ðïßá TããñÜöåôáé ôü Aíèñþðéíï.
Ôü êåöÜëáéï ðÝíôå Aó÷ïëårôáé ìÝ ôÞí Vííïéá
ôïˆ ‘Åáõôïˆ êáß ô\ò ó÷Ýóçò ôïõ ìÝ ôüí ²Áëëï ƒ-
÷é ìüíï ãéáôß á‰ôÞ Aðïôåëår ôü âáóéêü óõóôáôéêü
êÜèå êïéíùíéê\ò ó÷Ýóçò (êáß …ëçò ô\ò èåùñßáò
ô\ò äéõðïêåéìåíéêüôçôáò, óôÞí ‚ðïßá äßíåé ôüóç
Vìöáóç _ êïéíùíéïëïãßá ô\ò êáèçìåñéí\ò æù\ò)
AëëÜ êáß ãéáôß ‚ ‘Åáõôüò —óÜí ‘Õðïêåßìåíï, ’Å-
ãþ êáß Ðñüóùðï— åyíáé á‰ôü ðïõ Tìöáíßæåôáé óÜí
_ Añ÷Þ êáß ôü êÝíôñï ô\ò êáèçìåñéí\ò äñÜóçò êáß
Aëëçëåðßäñáóçò. ’ÅîåôÜæïõìå ëïéðüí êñéôéêÜ ôßò
èåìáôéêÝò ðïý âñßóêïíôáé êÜôù Aðü ôÞ óõíÞèç ìå-
ôáöõóéêÞ êáôáíüçóç ôïˆ ‘Åáõôïˆ óÜí ðáñïõóßá,
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óÜí Uíüôçôá êáß óÜí Tðßêåíôñï êáß êáôáëÞãïõìå,
ìÝ ôÞí âïÞèåéá ôïˆ Derrida, óÝ ìéÜ êáôáíüçóç ôïˆ
‘Åáõôïˆ ‚ ‚ðïrïò ðáñÜãåôáé óÜí Xíá AðïôÝëåóìá
ô™í ó÷Ýóåùí êáß ô™í äéáöïñ™í Tííïé™í …ðùò ‚
÷ñüíïò, _ óõíåßäçóç, ‚ ëüãïò êëð. Á‰ôü óçìáßíåé
…ôé ôü ’Åãþ äÝí ìðïñår íÜ èåìåëéùèår ï‹ôå óÜí A-
ðüëõôá UíïðïéçìÝíï (Töüóïí ‚ ‚ñéóìüò ôïõ Tîáñô@-
ôáé AíáãêáóôéêÜ Aðü ôüí ²Áëëï êáß _ Uôåñüôçôá
åyíáé aäç TããåãñáììÝíç óôüí ‚ñéóìü ôïõ), ï‹ôå ðü-
ôå óÜí Aðüëõôá ðáñüí (ìÝóá óôÞ äéáäï÷Þ ðáñåë-
èüí-ðáñüí-ìÝëëïí êáß óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôçí ðÜíôá A-
íáãêáßá ðéèáíüôçôá ô\ò Aðïõóßáò/èíçóéìüôçôáò)
êáß óõíåð™ò äÝí ìðïñår íÜ Aðïôåëår ôü ìïíáäéêü,
ðñïíïìéáêü êÝíôñï äñÜóçò, Tìðåéñßáò êáß Aëëçëå-
ðßäñáóçò. ´Ïóï ãéÜ ôßò ó÷Ýóåéò ìÝ ôüí ²Áëëï, êáß
TðåéäÞ _ êáèçìåñéíüôçôá V÷åé Tî ‚ñéóìïˆ ðÜíôá
êïéíùíéêÞ êáß äéõðïêåéìåíéêÞ äéÜóôáóç, TîåôÜæïõ-
ìå Tä™ ôÞí ðïëý TíäéáöÝñïõóá èåùñßá ôïˆ
Emmanuel Levinas ðïý, ðñßí Aðü êÜèå êïéíùíéêÞ
a ^èéêÞ Cðïøç, Šðïóôçñßæåé ôÞí Aðüëõôç ‘Åôåñü-
ôçôá ôïˆ ²Áëëïõ, êáß _ ‚ðïßá ì@ò äåß÷íåé ìéÜ êá-
ôåýèõíóç ðïý îåðåñíÜåé ôÞ ìåôáöõóéêÞ êáôáíüç-
óç ôïˆ ²Áëëïõ Bðë™ò óÜí Cëëïõ ’Åãþ (ð.÷.
Husserl). ‘Ùóôüóï Tìårò Aêïëïõèïˆìå ôüí Derrida
ðÝñá Aðü ôÞí Aðüëõôç óõììåôñßá a Aóõììåôñßá
ô™í ó÷Ýóåùí ‘Åáõôïˆ êáß ²Áëëïõ ðñüò ìéÜ êáôá-
íüçóç ðïý AíôéëáìâÜíåôáé ôüí ²Áëëï óÜí TðáíÜ-
ëçøç ôïˆ ‘Åáõôïˆ óôÞ äéáöïñÜ ôïõ, óÜí TðáíÜ-
ëçøç ôïˆ uäéïõ ›ò ²Áëëï (êáß óõíåð™ò _ ôáõôü-
ôçôá ôïˆ Êáèåíüò ðáñÜãåôáé Aðü ôüí ²Áëëï) êáß
ôÞí ‚ðïßá ðñÝðåé íÜ ðÜñåé Šðüøç ôçò êÜèå ìåë-
ëïíôéêÞ ðñïóðÜèåéá ãéÜ ôÞí êáôáíüçóç ô\ò Ví-
íïéáò ô\ò êïéíùíéêüôçôáò a ô\ò äéõðïêåéìåíéêüôç-
ôáò ðïý ‚ñßæïõí ôÞí êáèçìåñéíüôçôá.
Ôü ôåëåõôárï êåöÜëáéï Aó÷ïëårôáé ìÝ ìéÜ A-
íáêåöáëáßùóç AëëÜ êáß ìéÜ óõóôçìáôïðïßçóç
ô™í óõìðåñáóìÜôùí ìáò óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôü Tñþôç-
ìá ôïˆ êáèçìåñéíïˆ. ‘Ç Tñãáóßá ìáò äÝí V÷åé óÜí
âáóéêü óôü÷ï ôçò íÜ êáôáããåßëåé ôÞí «Bðëïúêü-
ôçôá» ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í AëëÜ íÜ ðñáã-
ìáôþóåé ôü Aíáãêárï ðÝñáóìá ìÝóá Aðü ôÞí öé-
ëïóïößá —íÜ óêåöôår äçëáäÞ ôïýò uäéïõò ôïýò …-
ñïõò êáß ôßò ðñïûðïèÝóåéò ô™í êïéíùíéê™í Tðé-
óôçì™í— ðïý äéáëýåé ôßò á‰ôáðÜôåò ðåñß åìðåé-
ñéóìïˆ óôü âáèìü ðïý ‚ Tìðåéñéóìüò åyíáé ‚ uäéïò
ìéÜ öéëïóïöéêÞ Cðïøç. ‘Ç êáèçìåñéíüôçôá ›-
óôüóï, óÜí Vííïéá, äÝí Aðïôåëår ìéÜ UíïðïéçìÝíç
äïìÞ, äÝí Tííïårôáé óÜí ìéÜ Bðë\ ôáõôüôçôá êáß
äÝí V÷åé ìéÜ TííïéïëïãéêÞ êáèáñüôçôá, ðñÜãìá
ðïý äõóêïëåýåé ôÞ èåìáôïðïßçóÞ ôçòÿ åyíáé ‚ ôü-
ðïò ðïý íïçìáôïäïôår ôü êïéíùíéêü ÷ùñßò ‚ uäéïò
íÜ V÷åé TããåíÝò íüçìá, AëëÜ Tìårò äéóôÜæïõìå íÜ
ôüí ÷áñáêôçñßóïõìå ðñùôáñ÷éêü ãéáôß ôü êáèç-
ìåñéíü äÝí V÷åé ìéÜ ï‰óßá, Xíá åyäïò, ìéÜ Añ÷Þ.
75
ÊáôÜ ôÞí CðïøÞ ìáò TÜí _ êáèçìåñéíüôçôá A-
íáãêáóôéêÜ ðñÝðåé íÜ ‚ñéóôår ìÝóù ôïˆ Cëëïõ
ôçò —ôïˆ ìÞ-êáèçìåñéíïˆ (ôïˆ AóõíÞèéóôïõ, ôïˆ
ðáñÜäïîïõ, ôïˆ öáíôáóôéêïˆ ê.ëð.)— äÝí ìðïñår
›óôüóï íÜ äéá÷ùñéóôår Aðüëõôá Að' á‰ôüÿ ôü êá-
èçìåñéíü êáß ôü ìÞ-êáèçìåñéíü Aëëçëïóõìðëç-
ñþíïíôáé, Aëëçëïìïëýíïíôáé êáß Aëëçëïêáôáñ-
ãïˆíôáé óÜí êïììÜôéá ìé@ò äïì\ò Aëëçëïåîáñ-
ôïýìåíùí Tííïé™í ðïý êáèïñßæïõí á‰ôü ðïý íï-
ìÜæåôáé êïéí™ò «Aíèñþðéíç ðáñîç». ’ÅÜí ‚ …-
ñïò êáèçìåñéíüôçôá V÷åé êÜðïéï íüçìá — êáß
á‰ôü ôü TÜí èÝôïõìå óÜí Añ÷Þ êáß ôÝëïò ô\ò Tñ-
ãáóßáò ìáò — á‰ôü åyíáé, êáôÜ ðñïóÝããéóç êáß
ãåíéêÜ, _ äåäïìÝíç, ïsêårá ìïñöÞ ô\ò ðáñîçò,
á‰ôüò ‚ Aäéáöïñïðïßçôïò ñõèìüò ô\ò æù\ò, á‰-
ôüò ‚ «ìÝóïò …ñïò» ô\ò Aíèñþðéíçò êáôÜóôáóçò
êÜèå ìÝñá êáß …ëåò ôßò ìÝñåò. ‘Õðïóôçñßæïõìå
ëïéðüí …ôé á‰ôü ðïý íïìÜæïõìå «êáèçìåñéíüôç-
ôá» ðáñÜãåôáé óÜí ìéÜ óõãêåêñéìÝíç ó÷Ýóç ìÝ
ôü ÷ñüíï (_ TðáíÜëçøç ôïˆ säßïõ óôÞ äéáöïñÜ),
ìÝ ôü ëüãï (êáèçìåñéíÞ ãë™óóá, êïéíÞ ëïãéêÞ)
êáß ìÝ ôÞí …ëç ìåôáöõóéêÞ ôïˆ ‘Åáõôïˆ óôÞ ó÷Ý-
óç ôïõ ìÝ ôüí ²Áëëï (‚ ‘Åáõôüò óÜí Tðßêåíôñï
ô\ò êáèçìåñéí\ò äñÜóçò êáß Aëëçëåðßäñáóçò).
Ôü êáèçìåñéíü åyíáé ‚ ÷™ñïò (êáß ‚ ÷ñüíïò) …ðïõ
…ôé ŠðÜñ÷åé öáíåñþíåôáé óôü ðáñüí óÜí ðáñïõóß-
á AëëÜ _ êáèçìåñéíüôçôá óÜí _ ðéü ïsêårá êáß
êïéíÞ Aíèñþðéíç êáôÜóôáóç óõíÝ÷åéá ì@ò äéá-
öåýãåé, äÝí Tìöáíßæåôáé, ÷Üíåôáé óÜí ëÞèçÿ äÝí
åyíáé ëïéðüí ï‹ôå Aðüëõôá ðáñüí, ï‹ôå Aðüëõôá
Aðüí AëëÜ åyíáé ôü u÷íïò (ô\ò Tìðåéñßáò, ô\ò ìíÞ-
ìçò, ô\ò ãëþóóáò, ôïˆ ÷ñüíïõ) ðïý á‰ôï-áíáé-
ñårôáé, ðïý óâÞíåé ôÜ uäéá ôÜ óçìÜäéá ô\ò ðáñïõ-
óßáò ôïõ. ÔÝëïò ðñïóðáèÞóáìå íÜ óêåöôïˆìå ôÞ
ó÷Ýóç ìåôáîý ô\ò ìç-èåìáôïðïéçìÝíçò, ðñï-èå-
ùñçôéê\ò, êáèçìåñéíüôçôáò êáß ôïˆ èåùñçôñéêïˆ
ëüãïõ Tí ãÝíåé, óÜí ìéÜ óðåéñïåéä\ êßíçóç ôïˆ ëü-
ãïõ — á‰ôü ðïý ‚ Derrida íïìÜæåé «_ìé-õðåñ-
âáôéêü» — ðïý äéáñê™ò êéíårôáé ìåôáîý ôïˆ Š-
ðåñâáôéêïˆ ðåäßïõ ôïˆ èåùñçôéêïˆ ëüãïõ (ð.÷.
öéëïóïößá, TðéóôÞìç) êáß ô\ò êáèçìåñéí\ò, âéù-
ìÝíçò ãíþóçò êáß Tìðåéñßáò (ôïˆ êáèçìåñéíïˆ ëü-
ãïõ) ÷ùñßò íÜ ìðïñår íÜ Uäñáéùèår —äçëáäÞ íÜ
Šðåñâáôéêïðïéçèår— óÝ êáíÝíá Aðü ôÜ äýï. Á‰-
ôÞ _ óõíå÷Þò êßíçóç —ôü ðÝñáóìᗠðñüò ôÜ
ðÜíù êáß ðñüò ôÜ êÜôù äÝí ì@ò TðéôñÝðåé íÜ T-
öçóõ÷Üóïõìå ï‹ôå óôüí AíáãêáóôéêÜ Šðåñâáôé-
êü ëüãï ô\ò èåùñßáò— óôüí ‚ðïrï ïôùò a Cë-
ëùò äÝí ìðïñår íÜ æÞóåé êáíåßò ãéáôß ðñÝðåé íÜ
æÞóåé AíáãêáóôéêÜ óôü êáèçìåñéíü — AëëÜ ï‹-
ôå êáß óôÞí êïéíÞ, äåäïìÝíç «ðñáãìáôéêüôçôá»
ôïˆ êáèçìåñéíïˆ ìÝóá óôÞí ‚ðïßá — …íôáò äå-
äïìÝíç, «öõóéêÞ» êáß á‰ôáðüäåéêôç — äÝí ìðï-
ñår êáíåßò íÜ óêåöôår ôü Aíèñþðéíï.
 â ë é ï -
é
â ßåò
ö ï ñ
ÂéâëéïêñéôéêÞ
ÉÓÔÏÑÉÏÃÑÁÖÉÁ ÅÊ ÔÙÍ ÅÍÏÍÔÙÍ
‘Ç óõññáöÞ ÐñåôåíôÝñç ãéÜ ôüí
annum mirabilem 1996
É.Ê. ÐÑÅÔÅÍÔÅÑÇÓ, ‘Ç Äåýôåñç
Ìåôáðïëßôåõóç - ÐñïóùðéêÝò
óçìåéþóåéò Aðü ìéÜ ìåãÜëç AíáôñïðÞ,
’Åêä. ÐÏËÉÓ, ’ÁèÞíá 1997.
«Ôßðïôá äÝí Tðñïïéùíßæåôï …ôé á‰ôÞ _ ÷ñïíéÜ ôïˆ
1996 èÜ Aðïäåéêíõüôáí ìéÜ ÷ñïíéÜ êáìðÞ ãéÜ ôÞí
‘ÅëëÜäá». Ì' á‰ôÞí ôÞí óôñáìðïõëçãìÝíç öñÜóç
Añ÷ßæåé ôü âéâëßï ôïˆ É.Ê. ÐñåôåíôÝñç «‘Ç Äåýôåñç
Ìåôáðïëßôåõóç - ÐñïóùðéêÝò óçìåéþóåéò Aðü ìéÜ
ìåãÜëç AíáôñïðÞ», ’Åêä. ÐÏËÉÓ. Äßíåé êáôÜ óýì-
ðôùóç ìéÜ ðåñéåêôéêüôáôç ðñþôç Tíôýðùóç ôïˆ
óõíôáêôéêïˆ, ôïˆ öïõò, ô\ò ãñáììáôéê\ò êáß ô\ò
èåìáôéê\ò ôïˆ êåéìÝíïõ1, _ ‚ðïßá äÝí AíáôñÝðåôáé
ìÝ÷ñé ôü ôÝëïò.
Ðéèáíüí ït ðïëý Aðáéôçôéêïß Aíáãí™óôåò íÜ V-
êëåéíáí Têåßíç ôÞí óôéãìÞ ôü âéâëßï. Ït ðåñßåñãïé, u-
óùò TðÝìåíáí Tëðßæïíôáò …ôé ‚ óõããñáöÝáò èÜ ðá-
ñïõóéÜæåé ðõêíü ðáñáóêÞíéï, Têêéíþíôáò Aðü ôÞí
ðñïíïìéáêÞ èÝóç ôïˆ äçìïóéïãñÜöïõ ôïˆ ÂÞìáôïò
êáß ôïˆ ’ÁíôÝííá. Äõóôõ÷™ò èÜ Aðïãïçôåýïíôáí êáß
á‰ôïß. ‘Õðïóôçñßæù …ôé ôü âéâëßï äÝí ðñïóêïìßæåé êá-
íÝíá íÝï Aîéïóçìåßùôï óôïé÷årï, —ðëÞí uóùò ô\ò
ðáñÞ÷çóçò ÐáãêÜëïõ ãéÜ ôÜ Óôñáôܗ ï‹ôå öùôß-
æåé ôÜ ãíùóôÜ Šðü AóõíÞèåéò ãùíßåò. ’ÅðéðëÝïí åy-
íáé TîáéñåôéêÜ ðñï÷åéñïãñáììÝíï, ðïëý ðåñéóóüôåñï
‘Õðåíèõìßæïõìå …ôé ôÜ êåßìåíá ðïý óôÝëíïíôáé ðñüò äçìïóßåõóç óôßò «Âéâëéïöïñßåò» èÜ ðñÝðåé íÜ åy-
íáé äáêôõëüãñáöá a å‰êñéíÝóôáôá ÷åéñüãñáöá, ãñáììÝíá Aðü ôÞ ìßá ðëåõñÜ ô\ò óåëßäáò, óÝ äýï Aíôß-
ôõðá êáß íÜ ðåñéëáìâÜíïõí …ëá ôÜ óôïé÷årá ôïˆ ðáñïõóéáæüìåíïõ âéâëßïõ (ƒíïìá óõããñáöÝá, ôßôëï, Tê-
äüôç, ðüëç, ÷ñïíïëïãßá Vêäïóçò, Añéèìü óåëßäùí).
Êåßìåíá ðïý äÝí ðëçñïˆí ôßò ðáñáðÜíù ðñïûðïèÝóåéò èÜ êñßíïíôáé á‰ôïìÜôùò ›ò ìÞ äçìïóéåýóéìá.
Aðü …óï èÜ äéêáéïëïãïˆóå _ öõóéêÞ óðïõäÞ íÜ öèÜ-
óåé ôü ðñïúüí ðñ™ôï óôÞí AãïñÜ.
’Åí ƒøåé ô™í AíùôÝñù èåùñ™ …ôé ðñÝðåé íÜ Tîç-
ãÞóù ôÞí ðáñïˆóá ðñïóðÜèåéá âéâëéïðáñïõóßáóçò
ãéÜ Xíá ðüíçìá ðïý êñßíù ›ò Cíåõ ìåãÜëçò Aîßáò:
Ôü âáóéêü êßíçôñï åyíáé _ äéÜèåóç Aíôéññüðçóçò ô™í
äéèõñÜìâùí ðïý ãñÜöïíôáé a Aêïýãïíôáé ëüãù A-
êñéâ™ò ô\ò äåóðüæïõóáò èÝóçò ôïˆ óõããñáöÝá. ’Áë-
ëÜ êáß ðÝñáí ô™í ãñáðô™í ŠðÜñ÷åé êáß ‚ ìýèïò ðïý
óõíïäåýåé ôü âéâëßï, …ôé ðáñïõóéÜæåôáé Aðü Šðïõñãïýò
êáß äéáâÜæåôáé Aðü ðñùèõðïõñãïýò2.
Ït «ðñïóùðéêÝò» óçìåéþóåéò ôïˆ É.Ê. Ðñåôåí-
ôÝñç ðáñáêïëïõèïˆí ôÞí ðïñåßá ôïˆ Êþóôá Óçìßôç
Aðü ôüí Xíá óôüí Cëëï èñßáìâï ìÝ÷ñé ôÞí ‚ñéóôéêÞ
íßêç ôïõ óôßò ãåíéêÝò TêëïãÝò ôïˆ Óåðôåìâñßïõ
1996. Ôï âéâëßï åyíáé äéáñèñùìÝíï óÝ äåêáôñßá êå-
öÜëáéá, ìÝ åsóáãùãÞ êáß Tðßìåôñï. ‘Ç åsóáãùãÞ êáß
ôü Tðßìåôñï äßíïõí ôÞí èåùñßá êáß ôÜ Šðüëïéðá ôÞí
tóôïñßá.
ÓôÞí åsóáãùãÞ ôßèåíôáé ôÜ èåìÝëéá ôïˆ só÷õñé-
óìïˆ …ôé ôü 1996 _ ‘ÅëëÜäá åy÷å ìéÜ Äåýôåñç Ìå-
ôáðïëßôåõóç3. ‘Ç Aðüäåéîç âñßóêåôáé óôÞí Aíôéóôïß-
÷çóç Êáñáìáíë\ò - ÊåíôñïäåîéÜ - Têäçìïêñáôéóìüò
ôü 1974, Óçìßôçò - ÊåíôñïáñéóôåñÜ - Têóõã÷ñïíé-
óìüò ôü 1996. Óôü Tðßìåôñï ìÝ ôßôëï «‘Ç Tðáããå-
ëßá ôïˆ AíåêðëÞñùôïõ Têóõã÷ñïíéóì4 AíáöÝñåôáé
TêôåôáìÝíá óôüí Têóõã÷ñïíéóìü ìåñéê™ò á‰ôïâéï-
ãñáöïýìåíïò5.
‘Ç êáôÜëçîç ô\ò AíÜëõóçò óôÞí ðåñßðôùóç ðïý
Aðïôý÷åé ‚ Têóõã÷ñïíéóìüò öÝñíåé ñßãïò óôüí Aíá-
ãíþóôç: «...Êé _ ðüñôá èÜ Aíïßîåé ƒ÷é óôßò “ëáúêÝò
äõíÜìåéò” (…ðùò uóùò Tëðßæïõí ìåñéêïß) AëëÜ óôÞí T-
èíéêÞ ðåñéðÝôåéá, óôÞí AðñïêÜëõðôç TîÜñôçóç êáß
78
óôÞí öáóßæïõóá TêôñïðÞ». ²Å÷ïõìå ëïéðüí ôÞí ãíù-
óôÞ Aíéóüôçôá. Óçìßôçò a ôÜíêò.
Ðéèáíüí á‰ôü ôü öïâåñü äßëçììá ‚äÞãçóå ôüí
óõããñáöÝá óôÞí Cíåõ …ñùí ðñïó÷þñçóç óôüí íˆí Tê-
óõã÷ñïíéóìü, Tí™ ãíùñßæåé êáëýôåñá «ôÞí ðïíçñÞ T-
ðéöýëáîç ãéÜ ôÞí AóÜöåéá ôïˆ …ñïõ». ʼnôõ÷™ò …ìùò
ŠðÜñ÷åé «..._ óýìðôùóç ô\ò ðáñÜôáîçò, ô\ò Tðáã-
ãåëßáò êáß ôïˆ ðñïóþðïõ». ‘Ç ëïãéêÞ êáôÜëçîç ôïˆ
óõëëïãéóìïˆ ôïˆ óõããñáöÝùò AöÞíåôáé ›ò Cóêçóéò6.
ÔÜ äåêáôñßá êåöÜëáéá äßíïõí ôü tóôïñéêü ô\ò A-
íáôñïð\ò. Åyíáé öáíåñÞ _ ðñïóðÜèåéá íÜ ðñïóïìïé-
ùèïˆí ìÝ ãëáöõñÝò óåêÜíò óåíáñßïõ. ÐñïôÜóåéò êïí-
ôÝò, óõ÷íÜ ìÝ ðáñáëåßøåéò …ñùí êáß AëëáãÝò ÷ñüíùí
ô™í ñçìÜôùí. Åyíáé ït óçìåéþóåéò ðñüò ôüí óêçíï-
èÝôç ðïý ôáõôü÷ñïíá äåß÷íïõí êáß ôÞí ôá÷ýôçôá ôïˆ
ãõñßóìáôïò. ÄéÜëïãïé äéáôñÝ÷ïõí ôü êåßìåíï. ÔÜ ìÝ-
ñç ô™í êåöáëáßùí ðçãáéíïÝñ÷ïíôáé ìÝóá óôüí ÷ñüíï
ðéü ãñÞãïñá êáß Aðü ôÜ óõíçèéóìÝíá öëÜò-ìðÜê.
ωäåßò øüãïò ãéÜ ôÞí TðéëïãÞ á‰ôÞ. Åyíáé ìßá
êëáóóéêÞ óõíôáãÞ äçìïóéïãñáöéêïˆ âéâëßïõ «Tîåëß-
îåùí» ðïý Aíäñþèçêå óôÞí ’ÁìåñéêÞ óôÞ äåêáåôßá
ôïˆ '60 (ðñïåäñéêÝò TêëïãÝò, èÜíáôïò ôïˆ ÊÝííåíôõ,
Ãïõþôåñãêáßçô).
Äõóôõ÷™ò …ìùò ôïˆôï ôü êåßìåíï äÝí å‰ôý÷çóå
Aðü á‰ôÞí ôÞí TðéëïãÞ. ÔÜ ðñïâëÞìáôá uóùò AíÜ-
ãïíôáé ëéãþôåñï óôÞí Vëëåéøç ëïãïôå÷íéê\ò têáíü-
ôçôáò êáß ðåñéóóüôåñï óôÞí ãåíéêÞ ðñï÷åéñüôçôá êáß
óðïõäÞ ðïý ðñïáíáöÝñèçêå. Ôü öïò säéáßôåñá, ì@ë-
ëïí ãéÜ ëüãïõò ïsêïíïìßáò ÷ñüíïõ, Aíôëår Aðü ôüóá
óôåñåüôõðá ðïý öôÜíïõí ìÝ÷ñé êáñéêáôïýñáò ðïëéôé-
êïˆ èñßëåñ7.
ÐáñáêÜôù Aðïóð™íôáé ‚ñéóìÝíá TäÜöéá ó÷åäüí
ôõ÷árá ãéÜ íÜ Tîïéêåéùèår ‚ Aíáãíþóôçò ìÝ ôÞí ãñá-
öÞ.
«ÌÝóá óôü ðñùèõðïõñãéêü “ÖÜëêïí” ðïý TóôÜ-
ëç TóðåõóìÝíá ãéÜ íÜ ôüí öÝñåé ðßóù, ôü êëßìá
åyíáé óõãêñáôçìÝíï. Óéùðçëüò ‚ Óçìßôçò ãñÜöåé
ôü êåßìåíï. ...ÈÝëçóå íÜ ôü ãñÜøåé ìüíïò ôïõ êé
AñíÞèçêå å‰ãåíéêÜ êÜèå ó÷åôéêÞ ðñïóöïñÜ ô™í
óõíåñãáô™í ôïõ. ‘Ùò ìßá ôåëåõôáßá ÷åéñïíï-
ìßá...»8.
’Áëëïˆ ôü öïò ôïˆ èñßëåñ ðáñá÷ùñår ôÞí èÝóç
ôïõ óÝ ðñüãñáììá ôáîéäéùôéê™í ðñáêôüñùí.
«Ôü âñÜäõ ït äýï Óçìßôçäåò —‚ Êþóôáò êé ‚
Óðýñïò— äåßðíçóáí ó÷åôéêÜ íùñßò óÝ Xíá öëù-
ñåíôéíü Uóôéáôüñéï. Ãýñéóáí íÜ êïéìçèïˆí óôü
“Villa Medici”. Ôü ðñüãñáììá ô\ò UðïìÝíçò èÜ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
eôáí êïõñáóôéêü, ôü åy÷å AíáëÜâåé ðñïóùðéêÜ ‚
Óðýñïò, ãíþóôçò êáß ëÜôñçò ô\ò ÔïóêÜíçò. Ôü
ðñùß Tðßóêåøç óôü ϋöéôóé (sic), ìéÜ Aðü ôßò ›-
ñáéüôåñåò ðéíáêïè\êåò ôïˆ êüóìïõ. ÌåôÜ, Aíá-
÷þñçóç ãéÜ ôü ÓÜí ÔæåìéíéÜíï, Xíá Aðü ôÜ ðéü
ãñáöéêÜ ÷ùñéïõäÜêéá ô\ò ÔïóêÜíçò. ’ÅðéóôñïöÞ
óôÞ Öëùñåíôßá AñãÜ ôü Aðüãåõìá...»
’ÁëëÜ êáß äéáðëïêÝò, ðÜíôïôå êüóìéåò. Äårôå
ðþò êéíäýíåøå ôü öýëëï ôïˆ ÂÞìáôïò. Ãåíéê™ò ‚
É.Ê.Ð. TðéëÝãåé íÜ îáöíéÜæåôáé ìÝ ôÜ ðñïöáí\ êáß
äßíåé …ëåò ôßò C÷ñçóôåò ëåðôïìÝñåéåò.
Ôáõôï÷ñüíùò, ðñÝðåé íÜ âãÜëïõìå êáß ôü öýëëï
ô\ò Töçìåñßäáò... ²Å÷ù TðéêïéíùíÞóåé ìÝ ôÞ
Öëùñåíôßá êáß V÷ù æçôÞóåé íÜ Tñùôçèår ‚ ðñù-
èõðïõñãüò, íÜ îÝñïõìå ðïý ð@ìå: óýãêñïõóç a
óõìâéâáóìüò; Ôß êáðíü èÜ âãÜëåé _ ðüëç ô™í
Ìåäßêùí; ²Áóðñï a ìáˆñï; ‘Ç žñá ðåñíÜåé êáß
‚ Øõ÷Üñçò ãêñéíéÜæåé …ôé «ì' á‰ôïýò ôïýò ðáóü-
êïõò ðïý ìðëÝîáìå, äÝí èÜ âãÜëïõìå Töçìåñß-
äá...» Êáß îáöíéêÜ ‚ êáðíüò! ²Áóðñïò! (ðáñáèÝ-
ôåé êñéôÞñéá Óçìßôç). ´Ïëá á‰ôÜ óôÞí êáèïìé-
ëïõìÝíç óçìáßíïõí: ìðáæïýêáò... Íïìßæù …ôé ðï-
ôÝ Cëëïôå äÝí V÷ù ãñÜøåé ñåðïñôÜæ ìÝ ôüóç A-
íáêïýöéóç»9.
Ôü ðñüóùðï ôïˆ Aöçãçô\ ðáëéíäñïìår ìåôáîý
ôñé™í ñüëùí, ôïˆ Tî AðïññÞôùí, ôïˆ á‰ôüðôç êáß,
óðáíéþôåñá, ôïˆ Vììåóá ðëçñïöïñçìÝíïõ. ’Áíèñþðé-
íç åyíáé _ ôÜóç ôïˆ É.Ê.Ð. íÜ Aíáäåßîåé ôüí Uáõôü
ôïõ óÝ êáßñéï ößëéï ðáñÜãïíôá, ì@ëëïí ƒ÷é óôßò Aðï-
öÜóåéò, AëëÜ Aóöáë™ò óôÞí AíÜëõóç. Ãåýóç …ëùí
ô™í AíùôÝñù Tí óõíäõáóì™ ëáìâÜíåôáé AìÝóùò Aðü
ôßò ðñ™ôåò óåëßäåò ôïˆ âéâëßïõ (óåë. 13):
«ÐåñéÝñãùò óôÜ ìåãÜöùíá åy÷áí Aíôéêáôáóôá-
èår ôÜ ðáñáäïóéáêÜ “ÊÜñìéíá ÌðïõñÜíᔠìÝ X-
íá ôñáãïýäé ô™í Queen: “I want it all, I want it
now...” ·Çôáí ôü ðéü ÷áñáêôçñéóôéêü Tðßìåôñï
ìé@ò ðïñåßáò ðïý Vöåñå ôÜ ðÜíù êÜôù êáß ôÞí
‚ðïßá ‚ Óçìßôçò äéÝôñåîå ìÝ ôÞ ëïãéêÞ ôïˆ A-
êñáßïõ ñßóêïõ, äéáøåýäïíôáò ôüí ðñïçãïýìåíï U-
áõôü ôïõ. ²Çîåñå …ôé äÝí åy÷å ðáñÜ Xíá ÷áñôß íÜ
ðáßîåé êé …ôé äÝí ìðïñïˆóå ðáñÜ íÜ ôü ðáßîåé T-
êåßíç ôÞ óôéãìÞ... ÈÜ êÝñäéæå a èÜ V÷áíå... äÝí
Šð\ñîå AíÜðáõëá äéüôé äÝí Šð\ñ÷å _ ðïëõôÝëåéá
ô\ò AíÜðáõëáò»10.
êáß AìÝóùò ìåôÜ, óôÞí uäéá óåëßäá, ðßóù ðÜëé óôÞí
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Añ÷Þ ô\ò ðïñåßáò ãéÜ íÜ äéêáéùèår ‚ óåíáñéïãñÜöïò-
óýìâïõëïò:
«’Áñ÷Ýò ’Éáíïõáñßïõ, óôü ãñáöårï ôïõ Tðß ô\ò ‚-
äïˆ ’Áêáäçìßáò. Óõæçôþíôáò, ðáñáôÞñçóá …ôé _
Aðüöáóç íÜ äéåêäéêÞóåé ôÞí ðñùèõðïõñãßá åy÷å
›ò Cìåóç ëïãéêÞ óõíÝ÷åéá ôÞí _ãåóßá ôïˆ ÐÁ-
ÓÏÊ êáß ðñüùñåò TêëïãÝò, ôü óõíôïìüôåñï äõ-
íáôüí. ÊáíÝíá â\ìá äÝí ìðïñår íÜ ŠðÜñîåé á‰ôï-
ôåë™ò ÷ùñßò ôü Uðüìåíï. Ìïˆ AðÜíôçóå ìÝ ôü
÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ Šðïìåéäßáìá: “Íáß, AëëÜ äÝí
ëÝãåôáé...”»11.
ÐÝñáí ô™í ìç÷áíåýóåùí Aðïêáëýðôïíôáé êáß
óõíèçìáôéêÝò óõíåííïÞóåéò ìÝóù ñãÜíùí Aóöá-
ëåßáò:
«...‘Ï Óçìßôçò êáèüôáí óôÜ Xäñáíá ôïˆ ’Åêôå-
ëåóôéêïˆ, ðßóù Aðü ôü â\ìá ô™í ‚ìéëçô™í. ’Á-
ðü ôÞí áuèïõóá, ‚ ÔóïõêÜôïò óôÝëíåé Xíáí Aóôõ-
íïìéêü ô\ò Aóöáëåßáò ãéÜ íÜ ôüí ñùôÞóåé “íÜ ìá-
æÝøù ŠðïãñáöÝò;”. ‘Ï Óçìßôçò, ÷ùñßò íÜ óçêù-
èår, ôïˆ Aðáíô@ ì' Xíá êáôáöáôéêü íåˆìá».
ÌÝ÷ñéò Tä™ _ ðáñÜèåóç Täáößùí. ÔÜ AðïóðÜ-
óìáôá å‹êïëá ðáñáóýñïõí ãéáôß åyíáé _ êáèáñüôåñç
ìïñöÞ êñéôéê\ò. ’Åí êáôáêëåßäé, Vîù Aðü ôÜ ãñáì-
ìáôïëïãéêÜ óôïé÷årá ô™í ‚ðïßùí ôÜ ðñïâëÞìáôá Të-
ðßæù íÜ öáßíïíôáé å‹êïëá ŠðÜñ÷åé Xíá âáóéêü ðñü-
âëçìá ðåñéå÷ïìÝíïõ. ‘Ï É.Ê.Ð. åyíáé óáö™ò èáõìá-
óôÞò Cíåõ …ñùí ôïˆ Óçìßôç, AëëÜ ‚ èáõìáóìüò ôïõ
êáôáëÞãåé Tí ðïëëïrò êáôáóôñïöéêüò.
ÐáñÜ ôÜ öëçíáöÞìáôá ðåñß Têóõã÷ñïíéóìïˆ, ‚
É.Ê.Ð. äåß÷íåé íÜ ãïçôåýåôáé ðñùôßóôùò Aðü ôü ñß-
óêï, ôÞí ôý÷ç, ôü ðåðñùìÝíï, ôÜ óõóôÞìáôá, ôÜ
ó÷Ýäéá êáß ôÞ äïëïðëïêßá Tí ãÝíåé. Åyíáé öõóéêü íÜ
ðñïâÜëëåé á‰ôÝò ôßò óõíè\êåò êáß óôüí cñùÜ ôïõ,
AëëÜ ì' á‰ôüí ôüí ôñüðï ðáñïõóéÜæåé ôüí Óçìßôç óÜí
Cíèñùðï ìç÷áíåýóåùí êáß ƒ÷é Tìðíåýóåùí. Á‰ôü A-
äéêår êáôÜöùñá ôüí Óçìßôç12. ²Éóùò ìÜëéóôá Tä™
âñßóêåôáé _ ìåãáëýôåñç Aóôï÷ßá ôïˆ âéâëßïõ, óôßò
÷áìÝíåò å‰êáéñßåò ðïý ìðïñïˆí íÜ êáôáëïãéóôïˆí.
‘Ï É.Ê.Ð. åy÷å ôü ìÝãéóôï ðñïíüìéï ô\ò Cìåóçò
Tðáö\ò ìÝ ôüí Óçìßôç êáß ìÝ ôü Tðéôåëårï ôïõ ƒ÷é
ìüíï ó' …ëï ôü êñßóéìï äéÜóôçìá, AëëÜ êáß ðñïçãïõ-
ìÝíùò ãéÜ AñêåôÜ ÷ñüíéá, Aöüôïõ åy÷å Têäçëþóåé Añ-
÷çãéêÝò öéëïäïîßåò. Äõóôõ÷™ò äÝí Têìåôáëëåýôçêå
ôÞí TããýôçôÜ ôïõ, Aðü …óï AíôéëáìâÜíïìáé óðÜíéá
ãéÜ Xíáí ôýðï óÜí ôüí Óçìßôç, ãéÜ ôÞí AíÜäåéîç ô\ò
ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ êáß ô™í ðéóôåýù ôïõ. Ôü âéâëßï
79
äÝí êáôüñèùóå íÜ óôÞóåé Xíá óôïé÷åé™äåò, Vóôù,
ðïñôñárôï ôïˆ Óçìßôç ô™í säå™í13. Êáß TðåéäÞ äÝí
ìðïñår êáß íÜ ôÜ ðår …ëá —óáö™ò Aðüëõôá äéêáéï-
ëïãçìÝíï ãéÜ Xíá äñ™íôá äçìïóéïãñÜöï Tíôüò ôïˆ
ÓõãêñïôÞìáôïò— TðéëÝãåé ôüí á‰ôï-å‰íïõ÷éóìü Tðß
ô\ò ï‰óßáò. ÈÜ Añ÷åéïèåôçèår ›ò Cëëç ìéÜ Tðéðüëáé-
ç ãñáöÞ tóôïñßáò ô\ò óôéãì\ò.
ÓôÝëéïò Ð. ÊáöáíôÜñçò
’Åðé÷åéñçóéáêüò ’ÅñåõíçôÞò
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Äéáêéíäõíåýù ôÞí AíÜëõóç: ÃñáììáôéêÜ êáß óõíôáêôé-
êÜ ôü «ôßðïôá äÝí Tðñïïéùíßæåôï», óõíôáêôéêÜ ôü «÷ñïíéÜ êáì-
ðÞ» êáß èåìáôéêÜ ‚ só÷õñéóìüò …ôé …ëá á‰ôÜ ðïý Vãéíáí åyíáé
êáß AíáðÜíôå÷á êáß èáõìáóôÜ. Ôü öïò êáëýðôåé ôü …ëïí. ²Áë-
ëùóôå êáß ‚ Šðüôéôëïò åyíáé èýìá ô™í Tðéëïã™í ôïˆ óõããñá-
öÝá. ’Åãêáèßóôáôáé êõêëéêüôçôá: ìßá ìåãÜëç AíáôñïðÞ — ìå-
ãÜëï æÞôçìá — ìåãÜëï âéâëßï — ìÝãáò êáß ‚ óõããñáöÝáò...
Âåâáßùò êáôÜ ôïýò ðåñéóóüôåñïõò _ AíáôñïðÞ åyíáé Aðüëõôïò
…ñïò, äÝí V÷åé âáèìïýò, …ðùò ð.÷. _ AëëáãÞ.
2. Ëõðïˆìáé ðïý äÝí ðáñáêïëïýèçóá ôÞí ðáñïõóßáóç ôïˆ
âéâëßïõ êáß Vôóé äÝí ìðïñ™ íÜ ìåôáöÝñù ôÞí Aôìüóöáéñá ôïˆ
Uïñôáóìïˆ. ‘Ùóôüóï, _ ôåëåôÞ åy÷å å‰ñýôáôç êÜëõøç óôüí Ôý-
ðï …ðïõ ôïíéæüôáí ôü ðÜíäçìïí ô\ò óõãêÝíôñùóçò ðñïåîÜñ÷ïí-
ôïò ôïˆ Ê. Óçìßôç. ‘Ï Ïsêïíïìéêüò Ôá÷õäñüìïò ìÜëéóôá ás-
óèÜíèçêå ôÞí AíÜãêç íÜ äéêáéïëïãÞóåé Aðïõóßåò, ð.÷. «...èÜ
eôáí êáß ‚ Ã. ÐáðáíäñÝïõ, Cí äÝí ôüí åy÷å íéêÞóåé _ ãñßððç...»
(30/1/97).
3. ´Åíá ÷áñáêôçñéóôéêü Aðüóðáóìá Aðü ôÞí Aíáããåëßá:
«Êáß îáöíéêÜ _ ìåãÜëç AíáôñïðÞ. ÌÝóá óÝ êôþ ì\íåò, óÝ
ñõèìü TðÝëáóçò êáß êñáôþíôáò ôÞí AíÜóá ôçò, _ ‘ÅëëÜäá
Væçóå ìéÜ Äåýôåñç Ìåôáðïëßôåõóç». Åsêüíá ‘Éððïäñïìßïõ.
‘Ï É.Ê.Ð. ì@ëëïí êÜíåé ðñïâïëÞ ô™í äéê™í ôïõ óõíáéóèç-
ìÜôùí êáß ô™í Tíôõðþóåùí ôïˆ TðÜíù óôÞí ‘ÅëëÜäá ‚ëü-
êëçñç.
4. ÄÝí äéáöåýãåé âåâáßùò …ôé ‚ ôßôëïò âåëôéþíåé ôüí ’Åëå-
öÜíôåéï «‘Ç Tðáããåëßá ô\ò Aäýíáôçò TðáíÜóôáóçò».
5. Ãåíéê™ò ŠðÜñ÷ïõí ðïëëÜ á‰ôïâéïãñáöéêÜ óôïé÷årá äéÜ-
óðáñôá óôü âéâëßï AëëÜ óôü Tðßìåôñï ôü öáéíüìåíï åyíáé Tíôï-
íþôåñï êáèþò ‚ É.Ê.Ð. ðáñïõóéÜæåé ôÞí äéêÞ ôïõ ôáýôéóç ìÝ
ôüí Têóõã÷ñïíéóìü. «...ÈÝìá ðáéäåßáò...» äçëþíåé, AëëÜ êáß
êáôáãùã\ò, Aíáêáëýðôïõìå «...’ÁíÝêáèåí èåùñïˆóá …ôé _ ðéü
ãïçôåõôéêÞ öõóéïãíùìßá ô\ò ïsêïãåíåßáò ìïõ eôáí Xíáò ìáêñé-
íüò ðñüãïíïò, ‚ ‘Éåñþíõìïò ÐñåôåíôÝñçò, ðïý äéÝðñåøå ›ò T-
ðáããåëìáôßáò êé Aðïôõ÷þí TðáíáóôÜôçò...».
6. ÐñÝðåé íÜ äçëþóù óôü óçìårï á‰ôü …ôé äÝí âëÝðù ôÞí
ìåãÜëç AíáôñïðÞ, ðéèáíüí ï‹ôå ôÞí äåýôåñç ìåôáðïëßôåõóç, êáß
êáôÜ ôïˆôï äéáöùí™ ìÝ ôÜ èáõìáóôÜ ãåãïíüôá ôïˆ âéâëßïõ (âë.
êáß «Ôåëéê™ò ‘Ç Óõñßá ÂëÜðôåôáé;» ’Áíôß 7/6/96).
7. ’Åðéóçìáßíù Tä™ ôÞí ëõôñùôéêÞ êáñéêáôïõñßóôéêç ãñáöÞ
ðïëéôéêïˆ èñßëåñ ôïˆ ÐÜí-ÐÜí. ÐëÝïí …óïé ãñÜöïõí ðïëéôéêÞ tóôï-
ñßá Vóôù êáß ô\ò óôéãì\ò êéíäõíåýïõí íÜ âñåèïˆí Šðü ôÞí óêéÜ ôïõ.
8. ÔÜ ôåëåõôárá AðïóéùðçôéêÜ åyíáé ôïˆ É.Ê.Ð. ²Éóùò óç-
ìáßíåé …ôé åyíáé äéêÞ ôïõ óêÝøç êáß ƒ÷é äçìïóéïãñáöéêÞ ðëçñï-
80
öïñßá. ’Åëðßæù íÜ Aíáãíùñßæïíôáé êáß ït Cëëåò Aãêõëþóåéò: ‘Ç
ðñïóùðéêüôçôá ôïˆ Añ÷çãïˆ Aíáäåéêíýåôáé óôåñåïóêïðéêÜ:
óéùðçëüò ãñÜöåé (ð™ò Aëëé™ò Cñáãå, AëëÜ ôïˆ AñÝóåé, ôü ÷ñç-
óéìïðïßçóå êáß Aëëïˆ) Añíårôáé å‰ãåíéêÜ (åyíáé á‰ôüðôçò a B-
ðë™ò TðåéäÞ ‚ Ó. åyíáé Tí ãÝíåé å‰ãåíÞò;) êáß …ëá á‰ôÜ ìÝóá
óôü óõãêñáôçìÝíï êëßìá.
9. ÔÜ AðïóéùðçôéêÜ ôïˆ É.Ê.Ð. ‘Ç Aíáêïýöéóç åyíáé ãéÜ
ôÞí äéáôÞñçóç ô\ò ìåãÜëçò Aíáôñïð\ò a ìÞðùò ãéáôß ‚ Øõ-
÷Üñçò êáß ‚ ÐñåôåíôÝñçò ìðüñåóáí íÜ âãÜëïõí ôü öýëëï;
10. ÔÜ AðïóéùðçôéêÜ ôïˆ É.Ê.Ð. ‘Ï Aíáãíþóôçò èÜ ðñü-
óåîå óßãïõñá Aðü ðñïçãïõìÝíùò …ôé …ëá ãßíïíôáé ìÝ êïììÝíç
ôÞí AíÜóá, ÷ùñßò AíÜðáõëá.
11. ÔÜ AðïóéùðçôéêÜ ôïˆ É.Ê.Ð. ÄÝí åyíáé ôü ìüíï ÷áñá-
êôçñéóôéêü Šðïìåéäßáìá ôïˆ âéâëßïõ, V÷åé êáß ‚ ÐáðáíäñÝïõ X-
íá Cëëï.
12. ÄñÜôôïìáé ô\ò å‰êáéñßáò ãéáôß uóùò äÝí ðñïêýðôåé ìÝ-
Íßêïõ ÄÅÍÄÑÉÍÏÕ: ‘ÇñÜêëåéôïò -
ÊÞñõãìá ãéÜ óôÜóç æù\ò, ’Åêäüóåéò
ÐáðáæÞóç 1996, óåë. 304 óÝ 6
ìÝñç (17 êåöÜëáéá).
‘Ç ðñþôç Vêðëçîç Vñ÷åôáé Aðü ôüí ôßôëï ôïˆ
âéâëßïõ: «êÞñõãìá ãéÜ óôÜóç æù\ò». ’Áëëé™ò åu÷á-
ìå žò ôþñá óõíçèßóåé íÜ ì@ò ðáñïõóéÜæïõí ôüí ‘Ç-
ñÜêëåéôï. Ôüí óõããñáöÝá ôïˆ ðáñüíôïò Vñãïõ ôüí îÝ-
ñáìå Aðü óðïñáäéêÜ äçìïóéåõüìåíåò ìåëÝôåò ôïõ Tðß
èåìÜôùí ô\ò Añ÷áßáò ‘Åëëçíéê\ò öéëïóïößáò, ðïý …-
ëåò åy÷áí Xíá êïéíü ãíþñéóìá: íÜ åsóÜãïõí «êáéíÜ
äáéìüíéá» óôÞí ðåðáôçìÝíç. ‘Ï Äåíäñéíüò V÷åé aäç
TããñÜöùò só÷õñéóôår …ôé óÝ ðëåróôá óçìårá ït êñá-
ôïˆóåò Uñìçíåråò, ðñïåñ÷üìåíåò säßùò Aðü ʼnñùðáß-
ïõò UëëçíéóôÝò, ðáñáðïéïˆí ôü Uëëçíéêü ðíåˆìá. ‘Ï-
ðüôå, ôïýò Aíáãíùñßæåé ìÝí óåâáóìü êáß Têôßìçóç ãéÜ
ôÞí AíáóôñïöÞ ôïõò ìÝ ôÞí ‘ÅëëçíéêÞ ãñáììáôåßá,
…ìùò ðáñÜëëçëá Tðé÷åéñår ôÞí AðïêáôÜóôáóç ô™í
ôñùô™í óçìåßùí ô\ò Uñìçíåßáò. ‘Ç ðñïêåßìåíç ìå-
ëÝôç ôïõ ãéÜ ôüí ‘ÇñÜêëåéôï öáßíåôáé íÜ åyíáé _ êï-
ñõöáßá óôéãìÞ ô\ò …ëçò á‰ô\ò ðñïóðÜèåéáò, …ðïõ êáß
óôüí Šðüôéôëü ôçò ôÞí ‚ñßæåé ›ò: «ìéÜ Tî Šðáñ÷\ò
ðñïóÝããéóç óôüí _ñáêëåßôåéï óôï÷áóìü».
ÓôÞí ðáñïˆóá ìåëÝôç ìáò èÜ Aó÷ïëçèïˆìå ÷ù-
ñéóôÜ ìÝ ôÞ ìåèïäïëïãßá ôïˆ óõããñáöÝá, êáß êáôü-
ðéí ìÝ ôü ðåñéå÷üìåíï ôïˆ Vñãïõ ôïõ.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óá Aðü ôßò ãñáììÝò á‰ôÝò íÜ äçëþóù, ãéÜ …óï Aîßæåé, …ôé têá-
íïðïéÞèçêá ìåñéê™ò ôïõëÜ÷éóôïí Aðü ôÞí Cíïäï ôïˆ Óçìßôç
óôÞí Tîïõóßá êáß äÝí Šð\ñîá Tðéêñéôéêüò ðáñÜ ìüíï ãéÜ ôÞí êõ-
íéêüôçôá ðïý TðÝäåéîå óôÞí ðñïêÞñõîç ô™í ðñïþñùí Têëïã™í
(âë. ‘Ç ÌáêñÜ ÓïóéáëéóôéêÞ Ðïñåßá ôïˆ Êþóôá Óçìßôç, ’É-
óïôéìßá, 2/3/96, êáß Å‰ôõ÷™ò, êáß ‚ Óçìßôçò Xíáò ìéêñüò Ðá-
ðáíäñÝïõ åyíáé, ’Áíôß 30/8/96).
13. ÌÝóù ô™í säå™í ôïˆ Óçìßôç âåâáßùò. ÈÜ åy÷å säéáßôå-
ñç Aîßá _ ìåëÝôç ô\ò ó÷Ýóçò säåïëïãßáò êáß ðñáêôéê\ò. ‘Ï
É.Ê.Ð. êáôáðéÜíåôáé TëÜ÷éóôá ìÝ ôü èÝìá, ð.÷. óôÜ ãåãïíüôá
ô™í ’Éìßùí AíáöÝñåé óçìßôåéá ñÞóç …ôé ôü Tðßðåäï ô™í Tíüðëùí
äõíÜìåùí åyíáé óýììåôñï ìÝ ôÞí Šðüëïéðç ãñáöåéïêñáôßá, ƒ÷é
êáëýôåñï. ÄÝí ìíçìïíåýåé ï‹ôå êÜí ôÞí êñßóéìç äéÜëåîÞ ôïõ óôü
’ÉíôåñêïíôéíÝíôáë, óÝ Aíýðïðôï ÷ñüíï, ’Ïêôþâñéï 1996, …ðïõ
Vèåóå ðñüò ðñïâëçìáôéóìüí ôÞí ì@ëëïí ðïëýðëïêç Vííïéá ôïˆ
êïéíùíéêïˆ tóôïˆ Aóöáëåßáò.
‘Ùò ðñüò ôÞ ìåèïäïëïãßá. Ðñ™ôï, ‚ Äåíäñéíüò
ðñïóðáèår íÜ åsóáãÜãåé Xíá êáéíïýñãéï öïò óôü öé-
ëïóïöéêü ëüãï. ÓÝ Aíôßèåóç ðñüò ôßò äéáôõðïýìåíåò
ñèüäïîåò èÝóåéò, Aðïêçñýóóåé ìéÜ êáô' á‰ôüí «ëå-
ãüìåíç öéëïóïöéêÞ ãë™óóá, öïñôùìÝíç ìÝ AêáôÜëç-
ðôåò äéáôõðþóåéò ðïý îåêéíïˆí Aðü TãêåöáëéêÝò êá-
ôáóêåõÝò ÷ùñßò Aíôßêñõóìá óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá».
ÈÝëåé ôÞ öéëïóïößá íÜ ìéë@ «óÝ ìéÜ ãë™óóá æùíôá-
íÞ, “ðñïöïñéêޔ (ìÝãáò äéäÜóêáëïò ‚ ÐëÜôùí), ãéÜ
íÜ ìðïñår äõíáìéêÜ íÜ ðåñí@ ôü ìÞíõìÜ ôçò». Á‰ôü
ðïëý AðÝ÷åé Aðü ôïˆ íÜ ìåéþíåé ôÞí TðéóôçìïíéêÞ Tã-
êõñüôçôá ôïˆ Vñãïõ, …ðïõ ït ðñïâáëëüìåíåò Aðüøåéò
èÝëïõí íÜ åyíáé AôñÜíôá÷ôá ôåêìçñéùìÝíåò, Tí™ ðá-
ñÜëëçëá ït ƒ÷é Cìïéñåò ëïãïôå÷íßáò ðåñéãñáöÝò êÜ-
íïõí ðñïóéôÞ êáß å‰÷Üñéóôç ôÞí AíÜãíùóç, Aêüìç
êáß óÝ Côïìá ðïý äÝí åsäéêåýïíôáé óôÞ öéëïóïößá.
Äåýôåñï, ‚ óõããñáöÝáò ðáßñíåé AðïóôÜóåéò Aðü
ôÞ ãíþñéìç ôáêôéêÞ, êáôÜ ôÞí ‚ðïßá ðáñáôßèåíôáé
Xíá-Xíá ôÜ óùæüìåíá AðïóðÜóìáôá ôïˆ _ñáêëåßôåéïõ
Vñãïõ, êáß Aêïëïõèår _ Uñìçíåßá ôïõò. ²Å÷åé ›ò A-
öåôçñßá ìéÜ êáèïëéêÞ èåþñçóç, ôÞ äÝ êÜèå äéáôýðù-
óç ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ ôÞí Tñåõí@ ƒ÷é Bðë™ò Aðü ôü
êåßìåíü ôçò, AëëÜ êáß Aðü ôü …ëï ðíåˆìá ôïˆ Tì-
ðíåõóô\ ôçò, ôßò óõíè\êåò Šðü ôßò ‚ðïråò ðñïêý-
ðôïõí Aðü ôü …ëï óêçíéêü. ²Åôóé óÝ ðëåróôåò ðåñé-
ðôþóåéò, AëëÜ säßùò óôü óýíïëï, ôÜ Tîáãüìåíá åyíáé
äéáöïñåôéêÜ Aðü ôÜ aäç ãíùóôÜ ìáò. Ôü äÝ óýíïëï
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
á‰ôü Šðüêåéôáé óÝ ìéÜí Cñôéá Añ÷éôåêôïíéêÞ, ðïý T-
ðáãùãéêÜ ‚äçãår Aðü ôßò âÜóåéò óôÞí êïñýöùóç ô™í
íïçìÜôùí ôïõ. ÔÜ AðïóðÜóìáôá TíôÜóóïíôáé óÝ ôïý-
ôç ôÞí Añ÷éôåêôïíéêÞ, ït äÝ óÝ ðëåróôá óçìårá äéäü-
ìåíåò Aðü ôüí Äåíäñéíü ìåôáöñÜóåéò ôïõ Aðïôåëïˆí
ðñïêëçôéêÞ Aíôßèåóç ðñüò ôÜ ðáñáäåäåãìÝíá. ‘Ï u-
äéïò óçìåéþíåé — èÜ ëÝãáìå, ìÝ êÜðïéá äüóç Tãùé-
óìïˆ — …ôé «V÷åé ôÞí Tî ï‰ñáíïˆ ôý÷ç, _ ãë™óóá
ô™í AðïóðáóìÜôùí íÜ åyíáé _ ãë™óóá ôïõ», Có÷å-
ôá ðñüò ôÞ äéáöïñåôéêÞ äéá÷ñïíéêÞ öÜóç ôçò. ‘Ïðü-
ôå êáß äéåêäéêår ôÜ ðñùôårá Víáíôé ô™í îÝíùí ìåôá-
öñáóô™í ›ò ðñüò ôÞí Aðüäïóç ôïˆ _ñáêëåßôåéïõ íï-
Þìáôïò óÝ äýóêïëá êáß Aìöéëåãüìåíá óçìårá.
Ôñßôï, _ …ëç ðñáãìÜôåõóç ãßíåôáé ìÝ êñéôÞñéï ôü
ö™ò ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ ’Éùíéêïˆ ðíåýìáôïò, á‰ôïˆ ðïý
êõñéáñ÷ïˆóå óôü ÷™ñï æù\ò êáß äñÜóçò ôïˆ ‘ÇñÜ-
êëåéôïõ. ‘Õðåíèõìßæåôáé …ôé ït Uñìçíåråò ôüí äÝ÷ôç-
êáí ›ò «Óêïôåéíü» (‚ ÷áñáêôçñéóìüò Vñ÷åôáé Aðü
ôÞí uäéá ôÞí Añ÷áéüôçôá), AëëÜ êáß ït Uñìçíåråò á‰-
ôÝò, ðïëëÝò Aíáãüìåíåò óÝ ìÝãéóôá íüìáôá ô\ò íå-
üôåñçò êáß óýã÷ñïíçò äéåèíïˆò äéáíüçóçò, äÝí êáôÜ-
öåñáí íÜ ñßîïõí ö™ò, íÜ âáäßóïõí ìÝ÷ñé ôþñá ðñüò
êÜðïéï äñüìï êïéí\ò Aðïäï÷\ò. Ëáâýñéíèïò _ …ëç Uñ-
ìçíåõôéêÞ ðñïóðÜèåéá ðïý, êáôÜ ôüí Äåíäñéíü, Vêá-
ìå ôüí «Óêïôåéíü» óêïôåéíüôåñï. Óôü ðñïêåßìåíï ‚
óõããñáöÝáò Aðïêñïýåé ôßò óõíÞèùò Tðéóôñáôåõüìå-
íåò säÝåò ãéÜ Tðçñåáóìü ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ Aðü Aíá-
ôïëéêÝò a ñöéêÝò a ðõèáãüñåéåò ìõóôéêéóôéêÝò äïîá-
óßåò, ãéÜ ìåôáèáíÜôéåò Tðéâéþóåéò êáß AìïéâÝò, óôßò
‚ðïråò _ ðñïóöõãÞ ãßíåôáé Aðü ôÞí Uñìçíåßá ãéÜ íÜ
Tîçãçèïˆí ôÜ ŠðïôéèÝìåíá AíåîÞãçôá. ’Áðïêñïýåé T-
ðßóçò ôÜ èñõëïýìåíá ðáñÜëïãá, AíôéöáôéêÜ a ðáñÜ-
äïîá óôüí ‘ÇñÜêëåéôï — êáß säßùò ôïýò ðåñéëÜëç-
ôïõò _ñáêëåßôåéïõò «ãñßöïõò». ‘Ï óõããñáöÝáò óç-
ìåéþíåé: «ï‹ôå ôÞ äéêÞ ìáò Uñìçíåßá èÜ èåùñÞóïõìå
AðïäåêôÞ, Cí AöÞíåé ðßóù ôçò AîåäéÜëõôïõò ãñß-
öïõò». Ãé' á‰ôüí, …ëá îåäéáëýíïíôáé Šðü ôü ö™ò ôïˆ
‘Åëëçíéêïˆ ðíåýìáôïò êáß ìÝ ôÞ âïÞèåéá ìé@ò äüêé-
ìçò ëïãéê\ò óêÝøçò.
Á‰ôÜ ›ò ðñüò ôÞ ìåèïäïëïãßá — êáß ÷ùñßò íÜ
Tîáíôëïˆìå ôü èÝìá óôÜ óôåíÜ êáô' AíÜãêçí …ñéá ô\ò
ðáñïýóáò. ’Åñ÷üìáóôå ôþñá óôü ðåñéå÷üìåíï ô\ò
êñéíüìåíçò ìåëÝôçò.
Ôß Aêñéâ™ò èÝëçóå íÜ ì@ò ðår, êáôÜ ôüí óõããñá-
öÝá, ‚ ŠðïôéèÝìåíïò Óêïôåéíüò öéëüóïöïò ìÝ ôßò ôü-
óï Aìöéëåãüìåíåò ñÞóåéò ôïõ; ÈÜ äéáêñßíïõìå êé Tä™
‚ñéóìÝíá óçìårá.
Ðñ™ôï, žò ôþñá äéáâÜæáìå ãéÜ _ñáêëåßôåéåò èå-
ùñßåò ðåñß «ñï\ò», Uíüôçôáò ô™í AíôéèÝôùí, «ðïëÝ-
ìïõ» ›ò ðáôÝñá ô™í ðÜíôùí êëð. êëð. — óÜ íÜ åy-
81
÷å ðår ‚ ‘ÇñÜêëåéôïò ìåãáëïöõårò ìÝí, AëëÜ óêüñ-
ðéåò êïõâÝíôåò. Óôü ðñïêåßìåíï ‚ Äåíäñéíüò, óôÞ ãå-
íéêÞ ôïõ èåþñçóç, Aíáêáëýðôåé ãéÜ …ëåò ôßò _ñáêëåß-
ôåéåò ñÞóåéò ôüí êïéíü ðáñïíïìáóôÞ, ôü óõíäåôéêü
êñßêï ìÝ ôÞí Uíéáßá êáôåýèõíóç, ðïý Aðü ôü Xíá ìÝ-
ñïò ôßò Aðïäåéêíýåé í' Aðïôåëïˆí ‚ëïêëçñùìÝíç Uñ-
ìçíåßá ôïˆ êüóìïõ, óõìðáíôéêïˆ êáß Aíèñþðéíïõ, A-
ðü ôü Cëëï Šðïãñáììßæåé ôÞí Uíüôçôá ôïˆ óôü÷ïõ êáß
ôüí ñãáíéêü äåóìü ðïý á‰ôüò ðñïóäßäåé óôü óýíïëï.
Êïóìïëïãßá; Íáß, êáß ìÜëéóôá TêðëçêôéêÞ, ðïý óÝ
‚ñéóìÝíá óçìårá ðñïëáâáßíåé ôßò äéáðéóôþóåéò ô\ò
óçìåñéí\ò TðéóôÞìçòÿ AëëÜ ƒ÷é êïóìïëïãßá per se,
ƒ÷é äé' UáõôÞí. ‘Ï óõããñáöÝáò Aðïäåéêíýåé …ôé êáß ôÜ
ðëÝïí «êïóìïëïãéêÜ» AðïóðÜóìáôá Aðïôåëïˆí ìÝ-
ñïò Uíüò …ëïõ ðïý êáôáôåßíåé Aëëïˆ. ²Åôóé _ _ñá-
êëåßôåéá öéëïóïößá, _ êáôÜ èåùñßåò Tðß ìÝñïõò Aíôé-
ìåôùðéæüìåíç žò ôþñá, Aíáêýðôåé ðëÝïí ›ò ðë\ñåò,
óõíåðÝò êáß êáëÜ äéáñèñùìÝíï öéëïóïöéêü óýóôçìá
— äéáðßóôùóç óôÞí ‚ðïßá, AíáãíùñéóìÝíá, êáíåßò óÝ
äéåèíÝò ðåäßï äÝí åy÷å ìÝ÷ñé óÞìåñá öôÜóåé.
Äåýôåñï, ›ò ðñüò á‰ôüí Aêñéâ™ò ôü óôü÷ï ô\ò
óõíïëéê\ò _ñáêëåßôåéáò óêÝøçò, ‚ óõããñáöÝáò êÜíåé
óôñïöÞ 180 ìïéñ™í Tí ó÷Ýóåé ðñüò ôÜ ðáñáäåäåãìÝ-
íá Aðü ôÞí UëëçíéêÞ êáß îÝíç äéáíüçóç. ‘Õðåôßèåôï
…ôé ôü —ìÞ óùæüìåíï— óýããñáììá ôïˆ «Óêïôåé-
í eôáí Ðåñß öýóåùò (…ðùò êáß …ëùí ô™í äéáíï-
çô™í ô\ò ðñïêëáóóéê\ò Tðï÷\ò). ÊÜðïéá äÝ Cðïøç
Uíüò ãñáììáôéêïˆ ô\ò Añ÷áéüôçôáò, ôïˆ Äéïäüôïõ, …-
ôé ôü óýããñáììá eôáí ƒ÷é ðåñß öýóåùò AëëÜ Ðåñß
ðïëéôåßáò, åy÷å êáôÜ êáíüíá ðåñéöñïíçèår Aðü íåüôå-
ñïõò êáß óýã÷ñïíïõò UñìçíåõôÝò. Óôü ðñïêåßìåíï ‚
Äåíäñéíüò, ìÝ AäéÜâëçôá ëïãéêÜ Tðé÷åéñÞìáôá Aðï-
äåéêíýåé …ôé ôü _ñáêëåßôåéï óýããñáììá eôáí Aêñéâ™ò
Ðåñß ðïëéôåßáòÿ Tíôåë™ò äÝ TðéêïõñéêÜ Tðéêáëårôáé
ãéÜ ôïˆôï êáß ôÞí TðéóÞìáíóç ôïˆ ðåñéöñïíçìÝíïõ
Äéïäüôïõ. Ôü óõìðÝñáóìá åyíáé …ôé ‚ ‘ÇñÜêëåéôïò
êáôÜóôñùóå ôü …ëï ôïõ óýóôçìá Vôóé ðïý íÜ ‚äçãår
óÝ ìéÜ ÐïëéôéêÞ öéëïóïößá êáß ’ÇèéêÞ, …ëá äÝ ôÜ êï-
óìïëïãéêÜ êëð., Šðçñåôïˆóáí á‰ôüí Aêñéâ™ò ôü óôü-
÷ï. ‘Ç äÝ Cêñùò ôåêìçñéùìÝíç, ëïãéêÜ èåìåëéùìÝ-
íç, äéáðßóôùóç ôïˆ Äåíäñéíïˆ …ôé ‚ _ñáêëåßôåéïò ÷ñü-
íïò êéíårôáé óÝ äýï Tðßðåäá, Xíá óõìðáíôéêü êáß Xíá
Aíèñþðéíï, ‚äçãår óôÞí TîÞãçóç ô™í AíåîÞãçôùí.
ÔåëéêÜ Aôåíßæïõìå óôüí ‘ÇñÜêëåéôï ìéÜ öéëïóïößá
ô\ò óõìðåñéöïñ@ò êáß ô\ò æù\ò — Aðü Tä™ êáß ‚
ôßôëïò ôïˆ ðáñïõóéáæüìåíïõ âéâëßïõ: êÞñõãìá ãéÜ
óôÜóç æù\ò.
Ôñßôï, Aðü ôÞí …ëç ðñáãìÜôåõóç Aíáäýåôáé AíÜ-
ãëõöç _ säéüññõèìç ìïñöÞ ôïˆ «óêïôåéí öéëïóü-
öïõ. Åyðáí: eôáí ðåñéöñïíçôÞò ô\ò Aíèñùðüôçôáòÿ
82
eôáí Xíáò TðçñìÝíïò ŠâñéóôÞòÿ eôáí TñáóôÞò ôïˆ ðá-
ñÜëïãïõ, ôïˆ Aíôéöáôéêïˆ, ôïˆ ìõóôçñéþäïõò... Ôß-
ðïôå Aðü á‰ôÜ. ·Çôáí ‚ ãíÞóéïò (óùìáôéêÜ êáß säß-
ùò øõ÷éêÜ) Aðüãïíïò ôïˆ Êüäñïõ, ‚ å‰ðáôñßäçò, ‚
èñåììÝíïò ìÝ ôü Aãùíéóôéêü säå™äåò, ‚ ëéôüò êáß á‰-
óôçñüò ìÝ ôüí Uáõôü ôïõ, ìÜ êáß AíåëÝçôïò ãéÜ ôÞí
êáôÜíôéá Têåßíùí ðïý, êáôÜ ôÞ ãíþìç ôïõ, Vóåñíáí
óôü âïˆñêï êáß ôü äçìüóéï âßï êáß ôÞí …ëç Šðüóôá-
óç ô\ò ðáôñßäáò ôïõ, ô\ò ’ÅöÝóïõ. ’ÏñãéóìÝíïò öï-
âåñÜ, AëëÜ êáß Víôïíá ðáñþí óôÞ æùÞ ôçò ðüëçò.
·Çôáí Xíáò ôñáãéêüò cñùáò: Aãùíßóôçêå Aðåãíù-
óìÝíá ãéÜ ìéÜí Aíüñèùóç, ãéÜ ôÞí ‚ðïßá aîåñå …ôé äÝí
èÜ Vñèåé — aîåñå (êáôÜ ôüí êáâáöéêü óôß÷ï) …ôé «ït
Ì\äïé TðéôÝëïõò èÜ äéáâïˆíå». Ôü êÞñõãìÜ ôïõ, óýì-
öùíá ìÝ ôïˆ Äåíäñéíïˆ ôßò Aíáëýóåéò, eôáí Aíåðéèý-
ìçôï êáß ãé' áõôü _ Aíèñùðüôçôá, êáß _ óýã÷ñïíÞ
ôïõ êáß _ ìåôáãåíÝóôåñç, ôü äéáóôñÝâëùóåÿ êáß ôüí
uäéï ôüí ðñïôßìçóå ›ò «Óêïôåéíü».
ÌÝ …óç ôþñá óõíôïìßá ìðïñïˆìå, èÜ äþóïõìå X-
íá äéÜãñáììá ôïˆ ðáñïõóéáæüìåíïõ âéâëßïõ, ›ò ðñüò
ôÞí Uñìçíåßá ðÜíôá ðïý äßíåé ‚ óõããñáöÝáò óôÞí _-
ñáêëåßôåéá óêÝøç.
ÌÝñïò ðñ™ôï. ÓôÜ êåöÜëáéá Á´ êáß Â´ ‚ óõã-
ãñáöÝáò, óõíåðÞò ðñüò ôÞ ìåèïäïëïãßá ôïõ, êáôá-
ãñÜöåé ôü ÷™ñï, ãåùãñáöéêü êáß tóôïñéêü, …ðïõ ‚ ‘Ç-
ñÜêëåéôïò êáß _ öéëïóïößá ôïõ Vëáâáí ðáñîç. Óôü
êåöÜëáéï ô Aíáðôýóóïíôáé ôÜ ó÷åôéêÜ ìÝ ôü ìÞ äéá-
óùèÝí _ñáêëåßôåéï óýããñáììá êáß ìÝ ôüí ðñïóáíá-
ôïëéóìü ô\ò …ëçò öéëïóïößáò ôïõ: ƒ÷é ðåñß öýóåùò,
êáèþò aäç åuðáìå, AëëÜ Ðåñß ðïëéôåßáò.
ÌÝñïò äåýôåñï. Óôü êåöÜëáéï Ä´ Šðïãñáììßæå-
ôáé …ôé ‚ Cíèñùðïò êáß _ æùÞ ôïõ Aðïôåëïˆí Aíáã-
êáóôéêÜ ìÝñïò ô\ò …ëçò óõìðáíôéê\ò ôÜîçò. Óõ-
íåð™ò ôü ìüíï «óïöü» ðïý ìðïñïˆìå íÜ êÜíïõìå, åy-
íáé íÜ ãíùñßóïõìå ôÞí ôÜîç á‰ôÞí êáß íÜ óõíôïíé-
óôïˆìå øõ÷éêÜ ìÝ á‰ôÞí. ’Áëëé™ò, AôïìéóôéêÝò íïï-
ôñïðßåò êáß ðñÜîåéò äÝ âãáßíïõí óÝ êáëü. ‘Ï «êü-
óìïò» ðïý ì@ò ðåñéâÜëëåé êáß ì@ò äéÝðåé ðñÝðåé íÜ
ãßíåôáé êáôáíïçôüò êáß äåêôüò ›ò êïéíüò ãéÜ ôïýò
ðÜíôåò êáß ôÜ ðÜíôá — «îõíüò» êáôÜ ôÞí sùíéêÞ
äéÜëåêôï, …ñïò ðïý ðñõôáíåýåé óôÞ öñáóåïëïãßá ôïˆ
‘ÇñÜêëåéôïõ. ÐáñÜëëçëá ‚ Äåíäñéíüò Tðéóçìáßíåé …-
ôé Vôóé AíÝêõøå ãéÜ ôÞí ðáãêüóìéá ‘Éóôïñßá ô\ò óêÝ-
øçò _ öéëïóïöéêÞ óýíäåóç ô\ò êïóìïèåùñßáò ìÝ ôÞí
Aíèñþðéíç ðñÜîçÿ Vôóé ãåííÞèçêå _ öéëïóïößá ôïˆ
ðñÜôôåéí, á‰ôÞ ðïý AñéóôïôåëéêÜ íïìÜóôçêå «ðñá-
êôéêÞ öéëïóïößá».
Óôü êåöÜëáéï Å´ êáôáóôñþíåôáé _ _ñáêëåßôåéá
ãíùóéïèåùñßá, ›ò ôü …ðëï ìÝ ôü ‚ðïrï ‚ Cíèñùðïò
èÜ ìðïñÝóåé íÜ ãíùñßóåé ôüí «êüóìï». ’Åä™ Aíáêý-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðôåé êáß ‚ ðåñßöçìïò, ‚ äéåèí™ò ðïëõóõæçôçìÝíïò êáß
ôáëáéðùñçìÝíïò _ñáêëåßôåéïò «ëüãïò», AëëÜ ƒ÷é ìÝ
ôÞí Vííïéá (a ì@ëëïí ìÝ ôßò ëáâõñéíèþäåéò Vííïéåò)
ðïý ôïˆ V÷åé Aðïäþóåé _ ðáñáäïóéáêÞ öéëïóïößá.
«Ëüãïò» åyíáé ôü ìÞíõìá ðïý óïˆ óôÝëíåé _ öýóç
äéáìÝóïõ ô™í öáéíïìÝíùí ôçò, ãéÜ ôü íüçìá ô\ò æù\ò
óïõ. ‘Ùóôüóï ðñÝðåé íÜ èÝëåéò êáß íÜ ìðïñårò íÜ «Uñ-
ìçíåýóåéò» á‰ôü ôü ìÞíõìá — ãéÜ íÜ ãíùñßóåéò êáß
íÜ êáôáëÜâåéò...
ÌÝñïò ôñßôï. Óôü êåöÜëáéï ÓÔ´ ‚ êáôÜ ôüí ‘Ç-
ñÜêëåéôï «êüóìïò», ôÜ ðÜíôá ðïý ì@ò ðåñéâÜëëïõí
êé ‚ uäéïò ‚ Uáõôüò ìáò, ðáñÜ ôÞí ðïéêéëïìïñößá ôïõò,
Aðïêáëýðôïíôáé ›ò «´Åíá», ìÝ Uíéáßá ŠðïäïìÞ ôïõ
ôü säéüìïñöï _ñáêëåßôåéï «ðˆñ», ðïý êÜèå Cëëï ðá-
ñÜ öùôéÜ óçìáßíåé, êáß ðïý ìåôÝñ÷åôáé AäéÜêïðåò T-
íáëëáãÝò êáß ðáñáëëáãÝò äçìéïõñãþíôáò ôÞí ðëç-
èþñá ô™í öáéíïìÝíùí, ðÜíôá ›óôüóï ôçñþíôáò Xíá
AðáñÝãêëéôï «ìÝôñï» óôßò TíáëëáãÝò ôïõ á‰ôÝò —
‚ ðñüäñïìïò ô™í óçìåñéí™í èåùñé™í ãéÜ ôÞ óýóôá-
óç ô\ò ëçò êáß ôÞ äéáôÞñçóç ô\ò TíÝñãåéáò. Óôü
êåöÜëáéï Æ´ Aíáëýåôáé ðáñáðÝñá _ äïìÞ ôïˆ êüóìïõ
á‰ôïˆ, ôïˆ ‚ðïßïõ ôßò äéåñãáóßåò êéíïˆí ït ìÝóá ôïõ
äõíÜìåéò, ‚ «ðüëåìïò» êáß _ «Vñéò», äéáóðþíôáò ôïí
óÝ öáéíïìåíéêÜ AíôéèåôéêÝò êáôáóôÜóåéò, ït ‚ðïråò ›-
óôüóï óõíéóôïˆí ëåéôïõñãéêÝò Uíüôçôåò. Ôá öáéíïìå-
íéêÜ á‰ôÜ Aíôßèåôá Aðïôåëïˆí ôüí êüóìï ìáò êáß ôßò
Aîßåò ô\ò æù\ò ìáò. ’ÁëëÜ ›ò Uíüôçôåò, ðñÝðåé íÜ
ãßíïíôáé AðïäåêôÝò êáß ãéÜ ôÞí å‰÷Üñéóôç êáß ãéÜ ôÞ
äõóÜñåóôç ðëåõñÜ ôïõò, ðïý êé ït äõü Aðïôåëïˆí A-
íáðüóðáóôá óôïé÷årá ôïˆ Aíèñþðéíïõ âßïõ.
Ôü êåöÜëáéï Ç´ ðñáãìáôåýåôáé ôÜ ôïˆ _ñáêëåß-
ôåéïõ èåïˆ: åyíáé _ óýíèåóç ô™í AíôéèÝôùí êáß êårôáé
ðÝñá Aðü Aíèñþðéíåò AîéïëïãÞóåéò. Åyíáé ‚ …ëïò êü-
óìïò, V÷ïíôáò ìÝóá ôïõ ôßò äõíÜìåéò ðïý ôüí êéíïˆí.
‘Ç ðáñáäïóéáêÞ èñçóêåßá ìÝ ôïýò Aíèñùðüìïñöïõò
èåïýò êáß ôßò äåéóéäáéìïíßåò âÜëëåôáé Cãñéá Aðü ôüí
Aíõðüôáêôï óïöü ô\ò ’ÅöÝóïõ.
ÌÝñïò ôÝôáñôï. ÓôÜ êåöÜëáéá È´, É´ êáß ÉÁ´ ðå-
ñß ÷ñüíïõ, ‚ ‘ÇñÜêëåéôïò Aðïäåéêíýåôáé íÜ Tíóùìá-
ôþíåé ôüí ÷ñïíéêü ðáñÜãïíôá óÝ êÜèå ôé Šðáñêôü,
ðñïëáâáßíïíôáò Vôóé ôÞ óýã÷ñïíç èåùñßá ãéÜ ôü ÷ù-
ñï÷ñïíéêü óõíå÷Ýò. ‘Ï Äåíäñéíüò Aðïêñïýåé ›ò AâÜ-
óéìç ôÞí ðÜãéá èÝóç ô\ò ðáñáäïóéáê\ò öéëïóïößáò,
…ôé ‚ ‘ÇñÜêëåéôïò Aíôéêáèéóô@ ôü Åyíáé ìÝ ôü Ãßãíå-
óèáé. Äéáôõðþíåé …ìùò óõíÜìá ôÞ èåùñßá, …ôé ‚ _-
ñáêëåßôåéïò ÷ñüíïò ëåéôïõñãår óÝ äýï Tðßðåäá. Óôü X-
íá, ‚ óõìðáíôéêüò, ‚ «êïóìéêüò» ÷ñüíïò, ðïý ásþ-
íéá AíáóôñÝöåé ôÞí êßíçóÞ ôïõ TðáíáëáìâÜíïíôáò ôÜ
uäéá ó÷Þìáôá, ìÝ êõñßáñ÷ï ðáñÜãïíôá ôÞ óõíÝ÷åéá
ô™í ó÷çìÜôùí á‰ô™í. Óôü Cëëï, ‚ ÷ñüíïò ô™í Aôï-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ìéê™í ŠðÜñîåùí, ‚ «ásþí», Xíá «ðáéäß ðïý ðáßæåé»
êáß ðïý ðáñáóýñåé óôÞ «ñïÞ» ôïõ Aíèñþðéíåò ŠðÜñ-
îåéò êáß êáôáóôÜóåéò. ’Åä™ êáß ït ðåñßöçìïé _ñáêëåß-
ôåéïé ðïôáìïß, Tä™ êáß ït ŠðïôéèÝìåíåò AíôéöÜóåéò ôïˆ
ôýðïõ «åuìáóôå êáß äÝí åuìáóôå», ðïý V÷ïõí Aðïôå-
ëÝóåé ôü óôáõñü ìáñôõñßïõ (a ôÞí ðñïóöéëÞ Tíôñýöç-
óç;) ô™í žò ôþñá Uñìçíåé™í — AíôéöÜóåéò ðïý ‚
óõããñáöÝáò äéáëýåé óôÜ Tî £í óõíåôÝèçóáí. Äçëþ-
íåôáé ëïéðüí ìÝ …ëá ôáˆôá (_ñáêëåßôåéïò óôü÷ïò ãéÜ
ôüí ‚ðïrï ìéëÞóáìå) …ôé AëçèéíÝò Aîßåò åyíáé ƒ÷é ït
öåõãáëÝåò ô™í Aôïìéêéóôéê™í Tðéäéþîåùí, AëëÜ ït
óôáèåñÝò ït Šðçñåôïˆóåò ôÞí AèÜíáôç óõíÝ÷åéá, óôü
ðñïêåßìåíï ôÞí Aíèñþðéíç óõíÝ÷åéá. ÃéÜ ôü öõóéêü
íüìï êáß ÷ñüíï _ AôïìéêÞ ðáñîç V÷åé ìçäåíéêÞ óç-
ìáóßá.
ÌÝñïò ðÝìðôï. ’Åä™ öôÜíïõìå óôÞí ðåìðôïõ-
óßá ôïˆ _ñáêëåßôåéïõ ïsêïäïìÞìáôïò: ôÞí TöáñìïãÞ
ô™í …óùí «êïóìéê™í» žò ôþñá AíáöÝñáìå, ôÞí T-
öáñìïãÞ ëÝìå óôüí Aíèñþðéíï ÷™ñï. Ôü êåöÜëáéï É´
îåêáèáñßæåé ìéÜ ðñïûðüèåóç: Tñåõí@ óÝ âÜèïò ôÞí _-
ñáêëåßôåéá óêÝøç ðÜíù óôü êáßñéï èÝìá ô\ò Tëåõèå-
ñßáò ô\ò âïõëÞóåùò, ìÝ ôÞí Vííïéá ôïˆ ðüóï åyíáé ‚
Cíèñùðïò Šðåýèõíïò ãéÜ ìéÜí Aðïäïêéìáæüìåíç óõì-
ðåñéöïñÜ ôïõ. ‘Ï ‘ÇñÜêëåéôïò, Šðü ìéÜí säéüññõèìç
óõëëïãéóôéêÞ, êÜíåé «ðéóôåýù» ôïõ á‰ôÞ ôÞí å‰èý-
íç — Aðü 'ä™ êáß _ ñãÞ ôïõ ãéÜ ôïýò óõìðïëßôåò
ôïõ. Óôü èåìåëéáêü ãéÜ ôü …ëï Vñãï êåöÜëáéï Éô ôß-
èåôáé ðëÝïí ‚ Cíèñùðïò ›ò Aíèñþðéíç óõíÝ÷åéá êáß
ñß÷íåôáé Cðëåôï ö™ò óôïýò «ãñßöïõò» ô™í Aðïóðá-
óìÜôùí  62 êáß 88: ðþò ït èíçôïß åyíáé AèÜíáôïé,
ðþò åyíáé «ôü uäéï» ðñÜãìá ôü æùíôáíü êáß ôü ðå-
èáìÝíï, ôü íåáíéêü êáß ôü ãåñáóìÝíï... Óôü êåöÜëáéï
ÉÄ´ _ Aíèñþðéíç óõíÝ÷åéá, á‰ôÞ _ ìüíç óôáèåñÞ A-
îßá, ðïý èÜ ìðïñïˆóå êáß íÜ Vãêåéôáé óôÞí Aíèñùðü-
ôçôá ‚ëüêëçñç, Tä™ tóôïñéêÜ Tìöáíßæåôáé ›ò _ ãíù-
óôÞ ìáò ãéÜ ôÞí Añ÷áéüôçôá ðüëéò-êñÜôïò. ÐñÝðåé
ëïéðüí êáß ó' á‰ôÞí íÜ só÷ýåé ›ò «èårïò íüìïò» _
óõìðáíôéêÞ íïìïôÝëåéá, äéÝðïíôáò ôÞ óõìðåñéöïñÜ
ô™í ðïëéô™í ôçò. Óôü êåöÜëáéï ÉÅ´ (ó' á‰ôü êáß óôü
Uðüìåíï Aîßæåé íÜ TíôñõöÞóåé ‚ Aíáãíþóôçò) ôßèåôáé
_ óõíåðÞò ðñüò …ëá ôÜ ðñïçãïýìåíá _ñáêëåßôåéá Ðï-
ëéôåéïëïãßá, Tðßóçò _ ’ÇèéêÞ, Cêñùò Aíôßèåôåò ðñüò
83
ôßò žò ôþñá ðáñáäï÷Ýò …ôé ‚ ‘ÇñÜêëåéôïò eôáí Xíáò
AñéóôïêñÜôçò «T÷èñüò ôïˆ ëá.
Ôü êåöÜëáéï ÉÓÔ´ ‚äçãår óôÞí êáôáêëåßäá, óôü
êáôÜ ôüí ‘ÇñÜêëåéôï íüçìá ô\ò æù\ò. Ôü _ñùéêü
Aíôßêñõóìá ô\ò ôåëåõôáßáò, _ èõóßá ôïˆ Aôïìïêåí-
ôñéóìïˆ óôÞí säÝá ô\ò êïéí\ò šöÝëåéáò ÷áñßæïõí óôüí
èíçôü Cíèñùðï ôü áuóèçìá ô\ò Aèáíáóßáò, ƒ÷é êÜ-
ðïéáò Aèáíáóßáò ìåôáöõóéê\ò, AëëÜ Xíá áuóèçìá ðïý
AðïëáìâÜíåé êáíåßò Tä™ êáß ôþñá: åyíáé _ _ñáêëåß-
ôåéá «å‰áñÝóôçóéò», _ «AíÝëðéóôç» äéêáßùóç ô\ò
äéáöïñåôéêÜ Aäéêáßùôçò Aôïìéê\ò ðáñîçò.
ÔÝëïò óôü ´Åêôï ÌÝñïò, ›ò êåöÜëáéï ÉÆ´, äß-
äïíôáé óôïé÷årá ãéÜ ôßò ìåôÝðåéôá TðéäñÜóåéò ô\ò _-
ñáêëåßôåéáò óêÝøçò êáß äéáôõðþíïíôáé Šðü _ñáêëåß-
ôåéï ðñróìá êÜðïéåò, ì@ëëïí ìåëáã÷ïëéêÝò, säÝåò ôïˆ
óõããñáöÝá ›ò ðñüò ôÞ èÝóç ôïˆ óçìåñéíïˆ säßùò Aí-
èñþðïõ.
Ôü …ëï Vñãï ðïý ðáñïõóéÜæïõìå äÝ èÝëåé íÜ AíÞ-
êåé óôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò öéëïóïößáò. Äéåêäéêår èÝóç
óôÞí Vñåõíá ãéÜ ôÞí Aíèñþðéíç æùÞ …ðùò, êáôÜ ôü
óõããñáöÝá, ôÞí ðñïóäéüñéóå ‚ ‘ÇñÜêëåéôïò. ´Ïóá
ãñÜöïíôáé V÷ïõí ôÞ óçìáóßá ôïõò êáô' Tîï÷Þí ãéÜ
ôüí ôùñéíü êüóìï. ÌÝóá óôü ëáâýñéíèï ô™í Uñìç-
íåé™í ãéÜ ôüí «Óêïôåéíü», säßùò Aðü îÝíïõò ‘Åëëç-
íéóôÝò ìÝ ìåãÜëá íüìáôá, _ ðáñïˆóá Tñãáóßá Uíüò
´Åëëçíá óõããñáöÝá, ìÝ ôÞ äéåßóäõóç êáß ôÞí Aäéáì-
öéóâÞôçôç ðñùôïôõðßá ðïý ôÞ äéáêñßíåé, óßãïõñá äé-
êáéïˆôáé íÜ åyíáé öéëüäïîç. Ðñïðáíôüò äÝí Aðïôåëår
ðáíäÝêôç îÝíùí ãíùì™í. ‘Ï Äåíäñéíüò AíôéìÜ÷åôáé
ðïëëÝò Að' á‰ôÝò, Šðçñåôþíôáò ôü säáíéêü, …ðùò ‚
uäéïò ëÝåé, ìé@ò ìá÷üìåíçò öéëïóïößáò. Ìåëåôþíôáò
äéáðßóôùóå …ôé Aíáêýðôåé êÜôé íÝï ãéÜ íÜ ðår — êáß
ôü åyðå, ôåêìçñéþíïíôÜò ôï ðÜíù óôÜ ŠðÜñ÷ïíôá äå-
äïìÝíá êáß óÝ ëïãéêÜ óõìðåñÜóìáôá èåìåëéùìÝíá
ðÜíù óôÜ uäéá äåäïìÝíá. ²Áí âñåèår êÜðïéïò íÜ êá-
ôáññßøåé á‰ôÞ ôÞ èåìåëßùóç, ôüôå ôü ðáñüí Vñãï ìç-
äåíßæåôáé, åyíáé óÜí íÜ ìÞ ãñÜöôçêå ðïôÝ. ²Áí …ìùò
(…ðùò íïìßæïõìå) ôïˆôï äÝ óõìâår, ôüôå êÜèå ìåëëïí-
ôéêüò UñìçíåõôÞò ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ èÜ V÷åé íÜ îåêé-
íÞóåé Aðü ôÞí ðáñïˆóá êáéíïýñãéá Aöåôçñßá.
Äñ. ’Çëßáò ÔåìðÝëçò
84
GRAECO-ARABICA (1983-1997).
ÄÅÊÁÔÅÓÓÅÑÁ ×ÑÏÍÉÁ ÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÇÓ ÓÕÍÁÍÔÇÓÇÓ ÅËËÁÄÁÓ-ÁÍÁÔÏËÇÓ
ÄåêáôÝóóåñá ÷ñüíéá V÷ïõí ðåñÜóåé Aðü ôüôå ðïý
‚ êáèçãçôÞò Â. ×ñçóôßäçò îåêßíçóå ìéÜ Tðßðïíç ðï-
ñåßá ãéÜ ôÞí ðñïþèçóç ô™í Aíáôïëéê™í óðïõä™í
óôÞí ‘ÅëëÜäá.
Ït AíáôïëéêÝò óðïõäÝò Šð\ñîáí Aíôéêåßìåíï óõ-
óôçìáôéê\ò ìåëÝôçò óÝ ðïëëÜ ðáíåðéóôÞìéá ô™í Ç-
ÐÁ êáß säßùò óôü ÐáíåðéóôÞìéï Ðñßíóôïí. ‘Ç Tðá-
öÞ ôïˆ êáèçãçôïˆ Â. ×ñçóôßäç ìÝ ôÞí tóôïñéêÞ T-
ðéóôÞìç óôü Ðñßíóôïí ðåñéåóôñÜöç ãýñù Aðü ôÞ ìå-
ëÝôç ôïˆ Añáâï-sóëáìéêïˆ ðïëéôéóìïˆ êáß ôßò ó÷Ýóåéò
ôïõ ìÝ ôÞí Añ÷áßá ‘ÅëëÜäá êáß ôü ÂõæÜíôéï. Óôü
Ðñßíóôïí äüèçêå säéáßôåñç Vìöáóç óôÞí ìÝèïäï Vñåõ-
íáò ãíùóôÞ ›ò «intercultural-interdisciplinary».
’Åðéöáíårò TðéóôÞìïíåò êáß êáèçãçôÝò …ðùò ‚ Philip
Hitti, Bernard Lewis ê.C. Têðñïóùðïˆóáí á‰ôÞ ôÞí
ôÜóç.
’ÅðéóôñÝöïíôáò Aðü ôßò ÇÐÁ óôÞí ‘ÅëëÜäá,
äéáðßóôùóå …ôé Šð\ñ÷å Xíá êåíü óôüí ôïìÝá á‰ôü ô™í
Aíáôïëéê™í óðïõä™í. Óôü ÐáíåðéóôÞìéï ’Áèçí™í _
êáèçãÞôñéá ê. Ásê. ×ñéóôïöéëïðïýëïõ óôÞñéîå ìÝ
èÝñìç ôßò ðñïóðÜèåéÝò ôïõ ãéÜ ôÞí wäñõóç èÝóçò ’Á-
íáôïëéê™í Óðïõä™í óôü ÐáíåðéóôÞìéï á‰ôü. Äõ-
óôõ÷™ò, _ ðñïóðÜèåéá á‰ôÞ äÝí ‚ëïêëçñþèçêå.
ʼnôõ÷™ò, _ AíÜãêç ãéÜ ôÞ ìåëÝôç ôïˆ Aíáôïëé-
êïˆ ðïëéôéóìïˆ Vãéíå AíôéëçðôÞ Aðü ôü ÐáíåðéóôÞ-
ìéï ’Éùáííßíùí êáß säéáßôåñá Aðü ôïýò êáèçãçôÝò
ê.ê. ÓôÝöáíï Ðáðáäüðïõëï, Æá÷áñßá Ôóéñðáíë\,
’ÁèáíÜóéï Ðáëéïýñá êáß Å‰Üããåëï ×ñõóü. ²Åôóé t-
äñýèçêå _ èÝóç ôïˆ Añáâéêïˆ ðïëéôéóìïˆ óôü Ðáíå-
ðéóôÞìéï á‰ôü. ’Áðü ôÞ èÝóç á‰ôÞ Vãéíå äõíáôüí íÜ
óõãêåíôñùèår ìéÜ ‚ìÜäá óõíáäÝëöùí êáß öïéôçô™í ït
‚ðïrïé ìÝ ìåãÜëï Tíèïõóéáóìü Tíßó÷õóáí ôßò ðñïóðÜ-
èåéåò ôïˆ êáèçãçôïˆ Â. ×ñçóôßäç ãéÜ ôÞ ìåëÝôç ôïˆ
Aíáôïëéêïˆ ðïëéôéóìïˆ êáß ôßò ó÷Ýóåéò ôïõ ìÝ ôüí Uë-
ëçíéêü.
ÐáñÜëëçëá ñãáíþèçêáí Xîé äéåèí\ óõíÝäñéá, äýï
óôÞí ’ÁèÞíá, ôñßá óôïýò Äåëöïýò êáß Xíá óôÞí Êý-
ðñï êáôÜ ôÜ Vôç 1983, 1985, 1988, 1991, 1993
êáß 1996.
ÐÝñáí á‰ô™í, äéïñãáíþèçêáí äýï TêèÝóåéò ìÝ èÝ-
ìá ôÞ íáõóéðëïÀá óôÞí ’ÁíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï. ‘Ç
ðñþôç öéëïîåíÞèçêå óôü ÊÝíôñï Äåëö™í ôü 1985 êáß
ðåñéåëÜìâáíå ìïíôÝëá ìåóáéùíéê™í ðëïßùí, ÷Üñôåò
êáß öùôïãñáöéêÝò AíáðáñáóôÜóåéò Añáâéê™í êáß âõ-
æáíôéí™í ðëïßùí. ‘Ç äåýôåñç ðáñïõóéÜóôçêå óôü ’Å-
èíéêü ´Éäñõìá ’Åñåõí™í ôü 1990 ìÝ ðñüóèåôï Šëéêü.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÐñÝðåé íÜ ôïíéóèår …ôé äéáðñåðårò TðéóôÞìïíåò
Að' …ëï ôüí êüóìï óõãêåíôñþèçêáí óôÞí ‘ÅëëÜäá
óõììåôÝ÷ïíôåò óôÜ äéåèí\ óõíÝäñéá, äéåõèõíôÝò Aíá-
ôïëéê™í síóôéôïýôùí Aðü ôÞí ʼnñþðç êáß ôÞ ÌÝóç
’ÁíáôïëÞ, Aêáäçìáúêïß êáß TðéðëÝïí ëïãïôÝ÷íåò Aðü
ôÞ ÌÝóç ’ÁíáôïëÞ.
ÔÜ ÐñáêôéêÜ ô™í óõíåäñßùí á‰ô™í äçìïóéåýôç-
êáí óôü ðåñéïäéêü Graeco-Arabica, ìïíáäéêü óôü åy-
äïò ôïõ. ’ÅðéóôÞìïíåò äéáöüñùí êëÜäùí V÷ïõí ôÞí
å‰êáéñßá íÜ AíôáëëÜîïõí Aðüøåéò êáß íÜ äçìïóéåý-
óïõí ôÜ AðïôåëÝóìáôá ô\ò óõãêñéôéê\ò ìåëÝôçò ôïˆ
‘Åëëçíïáíáôïëéêïˆ êüóìïõ óôÞí ‚ðïßá Tðéäßäïíôáé.
Ãé' á‰ôü ôü ëüãï _ äéåèíÞò AðÞ÷çóç êáß Aíôáðüêñé-
óç Šð\ñîå ƒ÷é ìüíï èåôéêÞ, AëëÜ êáß Tíèïõóéþäçò.
’Áîßæåé íÜ óçìåéùèår …ôé ôü 6ï ÓõíÝäñéï ‘Åëëç-
íïáíáôïëéê™í êáß ’Áöñéêáíéê™í Óðïõä™í ñãáíþèç-
êå ãéÜ ðñþôç öïñÜ Aðü ôü íåïúäñõèÝí ’Éíóôéôïˆôï
‘Åëëçíïáíáôïëéê™í êáß ’Áöñéêáíéê™í Óðïõä™í ðïý
öéëïäïîår íÜ óõíå÷ßóåé ìÝ ìåãáëýôåñç Víôáóç ôßò ðï-
ëéôéóôéêÝò á‰ôÝò äñáóôçñéüôçôåò. ’ÅðéðëÝïí ôü ´É-
äñõìá Ìáêáñßïõ ôïˆ Ã´ Šðü ôÞí êáèïäÞãçóç ôïˆ T-
ñåõíçôïˆ ôïõ ðñþçí äéåõèõíôïˆ ôïˆ ‘Éäñýìáôïò á‰-
ôïˆ, Èåïäþñïõ Ðáðáäüðïõëïõ, AãêÜëéáóå ôÞí …ëç
ðñïóðÜèåéá êáß ôÞí Vèåóå Šðü ôÞí ásãßäá ôïõ.
ÓõìðëÞñùìá ôïˆ 6ïõ Óõíåäñßïõ Aðïôåëår ôü Óå-
ìéíÜñéï ðïý UôïéìÜæåôáé íÜ ãßíåé óôü Íáýðëéï óôÜ ôÝ-
ëç ’Éïõëßïõ 1997. ’Áîßæåé íÜ óçìåéùèår …ôé Têôüò A-
ðü ôÜ TðéóôçìïíéêÜ èÝìáôá ôÜ ‚ðïrá èÜ óõæçôçèïˆí
óôü ÓåìéíÜñéï á‰ôü, èÜ ñãáíùèår êáß óôñïããõëÞ
ôñÜðåæá ìÝ ôü Tðßêáéñï èÝìá «×ñéóôéáíéóìüò êáß ’Éó-
ëÜì».
H H H
‘Ï Âáóßëçò ×ñçóôßäçò ãåííÞèçêå óôÞí ’ÁëåîÜí-
äñåéá ô\ò Ásãýðôïõ. Óðïýäáóå óôü ÐáíåðéóôÞìéï ’Á-
èçí™í êáß Aíáãïñåýôçêå äéäÜêôùñ ’Áíáôïëéê™í
Óðïõä™í óôü ÐáíåðéóôÞìéï Ðñßíóôïí (1970).
ÄéåôÝëåóå Junior Fellow óôü ÐáíåðéóôÞìéï Har-
vard êáß äßäáîå Xîé ÷ñüíéá óôü ÐáíåðéóôÞìéï Colum-
bia ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò (1971-1977). Ôü 1978 ãýñé-
óå óôÞí ‘ÅëëÜäá. ÓÞìåñá äéäÜóêåé ‘Éóôïñßá êáß Ðï-
ëéôéóìü ô™í ’ÁñÜâùí óôü ÐáíåðéóôÞìéï ’Éùáííßíùí.
ÄéåôÝëåóå TðéóêÝðôçò êáèçãçôÞò óÝ ðïëëÜ ðá-
íåðéóôÞìéá ô\ò ÌÝóçò ’Áíáôïë\ò êáß ô\ò ʼnñþðçò
(ÐáíåðéóôÞìéï ôïˆ ÊáÀñïõ, ×áñôïýì-ÓïõäÜí, Ãéáñ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 85

ìïýê ’Éïñäáíßáò, ÐáíåðéóôÞìéï Óïñâüííçò, Âåñïëß-
íïõ êëð.).
³Åãñáøå ôÝóóåñá âéâëßá êáß UîÞíôá ìåëÝôåò ðïý
AíáöÝñïíôáé óôßò AöñéêáíïâõæáíôéíÝò êáß Añáâïâõ-
æáíôéíÝò ó÷Ýóåéò.
Ðáãêüóìéá Aíáãíùñßæåôáé ›ò Xíáò Aðü ôïýò
êáëýôåñïõò åsäéêïýò ô\ò Añáâïúóëáìéê\ò íáõóé-
ðëïÀáò êáß Vãñáøå ó÷åôéêÜ Cñèñá óôÞí ’Åãêõêëï-
ðáßäåéá ôïˆ ’ÉóëÜì êáß óôü Dictionary of Middle
Ages.

’Áêïëïõèïˆí ðåñéëÞøåéò ÷áñáêôçñéóôéê™í Cñèñùí ôïˆ Graeco-Arabica (1ïò-6ïò ôüìïò).

ÔÜ Cñèñá ãñÜöôçêáí êõñßùò óôÜ ’ÁããëéêÜ êáß ÃáëëéêÜ.

Á´. ÍÁÕÓÉÐËÏÚÁ - ÍÁÕÔÉÊÏÓ ÐÏËÅÌÏÓ

• Â. ×ÑÇÓÔÉÄÇ: Äýï ðáñÜëëçëá íáõôéêÜ Tã÷åéñßäéá ôïˆ 10ïõ ásþíá. Óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 10ïõ ásþíá ãñÜöôç-
êáí äýï íáõôéêÜ Tã÷åéñßäéá ðïý ðñïóöÝñïõí óõãêåêñéìÝíåò ‚äçãßåò óôïýò íáõÜñ÷ïõò ãéÜ ôÞí ðïëåìéêÞ Uôïéìüôç-
ôá ô™í óôüëùí ôïõò (åéêüíá 1). Ðñüêåéôáé ãéÜ ôÜ Íáõìá÷éêÜ ôïˆ ËÝïíôïò ÓÔ´ ôïˆ Óïöïˆ êáß ãéÜ Xíá óýíôï-
ìï íáõôéêü Vããñáöï Cãíùóôïõ ÷áëßöç ôïˆ 10ïõ ásþíá, ôü ‚ðïrï Tíóùìáôþèçêå óôü Vñãï Kitab al Kharaj ôïˆ
²Áñáâá óõããñáöÝá Qudama ibn Jafar.
ÓôÜ äýï á‰ôÜ Tã÷åéñßäéá äÝí ŠðÜñ÷åé êáìéÜ Aëëçëåðßäñáóçÿ ðáñïõóéÜæïíôáé …ìùò TíäéáöÝñïõóåò ‚ìïéüôçôåò,
TðåéäÞ êáß óôÜ äýï Aíôéêáôïðôñßæåôáé _ íáõôéêÞ ðïëåìéêÞ ôáêôéêÞ ô™í Âõæáíôéí™í êáß ’ÁñÜâùí óôßò Añ÷Ýò ôïˆ
10ïõ ásþíá, ðïý óçìáäåýåé ôü êïñýöùìá ô\ò Aêì\ò ô™í íáõôéê™í óôüëùí êáß óôïýò äýï êüóìïõò.

Ñùìáúêü Tìðïñéêü ðëïrï

86 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ÔÜ êïéíÜ óçìårá ô™í äýï êåéìÝíùí TîåôÜæïíôáé Aðü ôüí óõããñáöÝá á‰ô\ò ô\ò ìåëÝôçò óÝ óýãêñéóç êáß ìÝ
ôßò ðëçñïöïñßåò Cëëùí ðçã™í — Añáâéê™í êáß âõæáíôéí™í — êáèþò êáß ìÝ ôÞ ó÷åôéêÞ åsêïíïãñáößá, ìÝ óôü-
÷ï íÜ Tñåõíçèïˆí óõóôçìáôéêÜ ‚ñéóìÝíá ãåíéêüôåñá ðñïâëÞìáôá ðïý AíáöÝñïíôáé óôÞ íáõôéêÞ Uôïéìüôçôá ôïˆ
âõæáíôéíïˆ êáß Añáâéêïˆ óôüëïõ ôüí 10ï ásþíá.

• Ó. ÁÐÏÓÔÏËÏÐÏÕËÏÕ: ‘Ç ´Áëùóç ô\ò Ìïøïõåóôßáò (+965) êáß ô\ò Ôáñóïˆ (965) Aðü âõæáíôé-
íÝò êáß AñáâéêÝò ðçãÝò. ‘Ç óõããñáöÝáò AíáöÝñåôáé óôÞí Eëùóç ô\ò Ìïøïõåóôßáò êáß ô\ò Ôáñóïˆ âáóéóìÝíç
óÝ âõæáíôéíÝò êáß AñáâéêÝò ìáñôõñßåò.
Ït ²Áñáâåò tóôïñéêïß êáß säéáßôåñá ‚ Ibn Miskawi ðåñéãñÜöïõí ìÝ äñáìáôéêüôçôá ôÞí TãêáôÜëåéøç ô\ò Ôáñ-
óïˆ Aðü ôüí ìïõóïõëìáíéêü ðëçèõóìü ôçò. Ôü uäéï öõóéêü åyíáé íÜ ðåñéãñÜöïõí ït Âõæáíôéíïß ìÝ …óï ðåñéóóüôå-
ñåò ëåðôïìÝñåéåò ôÞí Eëùóç ô™í äýï ðüëåùí, êáôïñèþìáôá AëçèéíÜ Aîéïèáýìáóôá, Cí ëÜâïõìå Šðüøç ìáò ôÞí
÷ýñùóç êáß ôßò äõíáôüôçôåò ô™í äýï ðüëåùí.

• Â. ×ÑÇÓÔÉÄÇ: Íáõôéêüò Ðüëåìïò óôÞí ’ÁíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï (6ïò-14ïò ás.). ÌéÜ AñáâéêÞ ìåôÜöñá-
óç ô™í Íáõìá÷éê™í ôïˆ ËÝïíôá ÓÔ´ ôïˆ Óïöïˆ. ‘Ï óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé ãéÜ ðñþôç öïñÜ AðïóðÜóìáôá
Añáâéê\ò ìåôÜöñáóçò ô™í Íáõìá÷éê™í ôïˆ ËÝïíôá ÓÔ´ ôïˆ Óïöïˆ.

• ÌÏÕÓÔÁÖÁ ÁÌÐÁÍÔÉ: ´Åíáò Êþäéêáò ÍáõóéðëïÀáò ôïˆ ðïôáìïˆ Íåßëïõ óôÞí UëëçíïñùìáúêÞ T-
ðï÷Þ. ‘Ï óõããñáöÝáò AíáöÝñåôáé óÝ Xíá êþäéêá íáõóéðëïÀáò ‚ ‚ðïrïò ‚ñßæåé ôïýò êáíüíåò íáõóéðëïÀáò ôïˆ Íåß-
ëïõ. ’ÅíäåéêôéêÜ, ït êõâåñíÞóåéò ô™í ðëïßùí åyíáé Šðï÷ñåùìÝíïé íÜ ãíùóôïðïéïˆí óôßò Añ÷Ýò êáß ôÞí Aóôõíï-
ìßá ô\ò Ásãýðôïõ ôÜ óçìårá äéÝëåõóçò êáß ôïýò ôüðïõò ðáñáìïí\ò ô™í ðëïßùí. ÄÝí TðéôñÝðåôáé íÜ ìåôáöÝñïí-
ôáé Tìðïñåýìáôá ÷ùñßò ôÜ ó÷åôéêÜ óõíïäåõôéêÜ Vããñáöá.

• Â. ×ÑÇÓÔÉÄÇ: ’ÅðéäñïìÝò êáß ’Åìðüñéï óôÞí ’ÁíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï. ‘Ï óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé Xíá Tì-
ðïñéêü Tã÷åéñßäéï ôïˆ 10ïõ ásþíá ãñáììÝíï Aðü Xíáí ²Áñáâá ðïý ãåííÞèçêå óôÞí Añáâïêñáôïýìåíç ÊñÞôç.

• Ô. ÊÏËÉÁ: ÔÜ ÔáêôéêÜ
ôïˆ ËÝïíôá Óïöïˆ êáß ït ²Á-
ñáâåò. ‘Ï óõããñáöÝáò TîåôÜ- Áéãõðôéáêü ðëïßï
æåé ôÞí Tðßäñáóç ô\ò âõæáí- ÑùìáúêÞò åðï÷Þò.
ôéí\ò ðïëåìéê\ò ôÝ÷íçò êáß s-
äéáßôåñá ô\ò íáõôéê\ò óôïýò
²Áñáâåò.

• Lucien BASCH: Êï-

ðôéêÜ ðëïrá. Óýã÷ñïíá Tñù-
ôÞìáôá. ÐáñïõóéÜæïíôáé äéÜ-
öïñïé ôýðïé ðëïßùí ìÝ ðëïý-
óéá åsêïíïãñÜöçóç êáß ìåëå-
ôþíôáò ðñïâëÞìáôá ðïý Aíá-
öÝñïíôáé óôüí ôå÷íéêü Tîïðëé-
óìü ôïõò.

• Ìé÷Üëç Ó. ÊÏÑÄÙÓÇ:
’ÁóóÜì: ‘Ç ðýëç Aðü êáß
ðñüò Êßíá (Â.Á. ’Éíäßá). Ôü
Cñèñï á‰ôü âáóßæåôáé óÝ Uëëç-
íïëáôéíéêÝò êáß êéíåæéêÝò ðç-
ãÝò, säéáßôåñá ‚äïéðïñéêÜ, ït
‚ðïråò ðéóôïðïéïˆí …ôé Xíáò A-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 87

ðü ôïýò äñüìïõò ðïý Xíùíå ôÞí Êßíá ìÝ ôÞí ’Éíäßá êáß ôü äõôéêü êüóìï ðåñíïýóå Aðü ôü ’ÁóóÜì. ’Áíôßèåôá ‚
ðåñéöåñåéáêüò èáëáóóéíüò äñüìïò ÷ñçóéìïðïéüôáí ðåñéóóüôåñï óÝ Tðï÷Ýò èáëáóóïêñáôßáò säéáßôåñá ôüí 7ï ì.×.
ásþíá, ðåñßïäï ô\ò ñùìáúê\ò èáëáóóïêñáôßáò êáß ôïýò Ç´-É´ ás™íåò, ðåñßïäï ô\ò Añáâéê\ò èáëáóóïêñáôßáò.

• Frederick H. van DOORNINCK, Jr.: Ôï ìåóáéùíéêü íáõÜãéï óôü Serce Limani. ´Åíá Öáôéìéäï-âõæáíôé-
íü Tìðïñéêü ôáîßäé. ´Åíá óçìáíôéêü íáõÜãéï Uíüò öáôéìéäéêïˆ ðëïßïõ ôïˆ 11ïõ ásþíá Aíáóýñèçêå Aðü ôïýò åsäé-
êïýò TðéóôÞìïíåò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ôïˆ ÔÝîáò ìÝ Tðéêåöáë\ò ôüí êáèçãçôÞ Frederick H. van Doorninck. Óôü
Cñèñï Aðïäåéêíýåôáé …ôé ôÜ AñáâéêÜ ðëïßá Aãêõñïâïëïˆóáí óõ÷íÜ óôÜ âõæáíôéíÜ ëéìÜíéá ôüí 11ï ì.×. ásþíá.

• Charles VERLINDEN: ÊïóìÜò ’Éíäéêïðëåýóôçò, Óþðáôñïò êáß ‚ Añáâéêüò êüóìïò. Óôü Cñèñï ôïˆ äéÜ-
óçìïõ ÂÝëãïõ Aêáäçìáúêïˆ TîåôÜæåôáé _ íáõóéðëïÀá ô™í âõæáíôéí™í ðëïßùí óôÞí ’ÅñõèñÜ ÈÜëáóóá …ðùò ðå-
ñéãñÜöåôáé óôü Vñãï ôïˆ Êïóì@ ’Éíäéêïðëåýóôç (6ïò ì.×. ás.). ‘Ç ìåôÝðåéôá AñáâéêÞ íáõóéðëïÀá ô\ò ’Åñõèñ@ò
ÈÜëáóóáò âáóßóôçêå óôÞí ðñïãåíÝóôåñç âõæáíôéíÞ.

• ÄçìÞôñéïõ ËÅÔÓÉÏÕ: Ôü èáëÜóóéï Åìðüñéï óôü íáõôéêü Tã÷åéñßäéï Íüìïò Ñïäßùí Íáõôéêüò. ‘Ï Íüìïò
Ñïäßùí Íáõôéêüò Aðïôåëår ìéÜ Aðü ôßò ðéü óðïõäáråò âõæáíôéíÝò íïìéêÝò ðçãÝò ðïý AíáöÝñïíôáé óôü âõæáíôéíü
äßêáéï. ‘Ï óõããñáöÝáò Aíáëýåé ôßò âáóéêüôåñåò äéáôÜîåéò ðïý AíáöÝñïíôáé óôüí êþäéêá á‰ôüí.

´. ÖÉËÏÓÏÖÉÁ ÊÁÉ ÈÑÇÓÊÅÉÁ ÓÔÉÓ ÅËËÇÍÏÁÑÁÂÉÊÅÓ Ó×ÅÓÅÉÓ

• Rudolf MACUCH: ‘Åëëçíéêïß ôå÷íéêïß …ñïé óôßò AñáâéêÝò Tðéóô\ìåò. ‘Ï óõããñáöÝáò AíáöÝñåôáé óôïýò
Uëëçíéêïýò ôå÷íéêïýò …ñïõò ðïý ÷ñçóéìïðïéïˆíôáé óôßò AñáâéêÝò ìåóáéùíéêÝò Tðéóô\ìåò êáß ôÞ öéëïóïößá. ‘Ï
äéÜóçìïò AíáôïëéóôÞò ðáñïõóéÜæåé AíáëõôéêÜ ðáñáäåßãìáôá ôïˆ ôñüðïõ ÷ñÞóçò ôïõò. ’ÅðéðëÝïí ôïíßæåé …ôé ït
²Áñáâåò TðçñåÜóôçêáí óçìáíôéêÜ óôßò Tðéóô\ìåò Aðü ôÞí Añ÷áßá UëëçíéêÞ óêÝøç.

• Ana LABARTA: ´Åíá íÝï ÷åéñüãñáöï ô\ò Añáâéê\ò ðáñáëëáã\ò ôïˆ Materia Medica ôïˆ Äéïóêïõ-
ñßäïõ. Ït ²Áñáâåò ìåôÝöñáóáí ìÝ säéáßôåñï TíäéáöÝñïí sáôñéêÜ Vñãá ô™í Añ÷áßùí ‘ÅëëÞíùí. ‘Ç óõããñáöÝáò A-
íáöÝñåôáé óÝ Xíá åsäéêü ÷åéñüãñáöï ôïˆ Äéïóêïõñßäïõ ðïý äéÝóùóáí ït ²Áñáâåò êáôÜ ôÞ ìåóáéùíéêÞ ðåñßïäï.

• Franz ROSENTHAL: Ðíåõìáôþäåéò ðáñáôçñÞóåéò öéëïóüöùí êáß óïö™í óôÞí AñáâéêÞ ðçãÞ Kitab
al-Ajdwibah. ‘Ï äéÜóçìïò AíáôïëéóôÞò ðáñïõóéÜæåé ðíåõìáôþäåéò ñÞóåéò äéáóÞìùí ‘ÅëëÞíùí öéëïóüöùí, ô™í
‚ðïßùí ãßíåôáé ìíåßá óôïýò ²Áñáâåò óõããñáöårò.

ô. Ó×ÅÓÅÉÓ ÂÕÆÁÍÔÉÏÕ-ÁÖÑÉÊÇÓ

• Èåïäþñïõ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÕ: Ó÷åôéêÜ ìÝ ôü ðñüâëçìá ô\ò öõë\ò Ìðáíôïý. ‘Ï óõããñáöÝáò, Aðü ôïýò
TëÜ÷éóôïõò Aöñéêáíïëüãïõò ðïý Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôÞ ìåëÝôç ô™í ÷ùñ™í íïôßùò ô\ò Óá÷Üñáò, TîåôÜæåé ôÞí TîÜ-
ðëùóç ô\ò öõë\ò Ìðáíôïý ìÝ âÜóç ôßò Añ÷áéïëïãéêÝò êáß öéëïëïãéêÝò ìáñôõñßåò. Óôü Cñèñï TðéóõíÜðôåôáé ìéÜ
ðñùôüôõðç êáß TîáíôëçôéêÞ âéâëéïãñáößá.

• Jehan DESANGES: ÌåñéêÝò óêÝøåéò ðïý AíáöÝñïíôáé óôÞ ÷ñÞóç ô\ò Uëëçíéê\ò ãëþóóáò óôÜ ëéìÜ-
íéá ô\ò ñùìáúê\ò ’Áöñéê\ò. ‘Ï äéÜóçìïò AíáôïëéóôÞò ì@ò äåß÷íåé ðþò _ UëëçíéêÞ ãëþóóá äéáäüèçêå êáß óôÜ
ëéìÜíéá ô\ò Âïñåßïõ ’Áöñéê\ò …ðïõ Tðéêñáôïˆóå _ ëáôéíéêÞ ãëþóóá.

Ä´. Ï ÌÅÃÁÓ ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÓÔÉÓ ÁÍÁÔÏËÉÊÅÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÅÓ

• Manuela MARIN: Ðáñáäüóåéò êáß èñýëïé ôïˆ ÌåãÜëïõ ’ÁëåîÜíäñïõ óôÞí sóëáìéêÞ ‘Éóðáíßá. ‘Ç óõã-
ãñáöÝáò ì@ò äåß÷íåé ðþò Aêüìç êáß óôÞí sóëáìéêÞ ‘Éóðáíßá äéáäüèçêáí ðïëëïß èñýëïé ðïý AíáöÝñïíôáé óôü ÌÝ-
ãá ’ÁëÝîáíäñï.
88 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

Å´. ÔÅ×ÍÇ ÊÁÉ ÁÑ×ÁÉÏËÏÃÉÁ ÓÔÉÓ ÅËËÇÍÏÁÑÁÂÉÊÅÓ Ó×ÅÓÅÉÓ

• Michael RODZIEWICZ: ‘Åëëçíï-éóëáìéêÜ óôïé÷årá óôßò AíáóêáöÝò ôïˆ Kom-el Dikka. ‘Õðü ôü
ö™ò ô™í íÝùí Añ÷áéïëïãéê™í åŠñçìÜôùí: ÐáñáôçñÞóåéò óôÞí ðñþéìç ìåóáéùíéêÞ ðåñßïäï. ÌåôÜ ôÞí Añáâé-
êÞ êáôÜêôçóç ô\ò ’ÁëåîÜíäñåéáò ô\ò Ásãýðôïõ ôü 645 ì.×. _ ðüëç á‰ôÞ ÷Üíåé ôÞí ðáëéÜ ôçò áuãëç, AëëÜ
äéáôçñår Aêüìç óôÞí Añ÷éôåêôïíéêÞ êáß ôÞí ôÝ÷íç ôçò ðïëëÜ UëëçíéêÜ óôïé÷årá, ðïý Tíóùìáôþèçêáí óôÜ só-
ëáìéêÜ.
• Á. ÄÅËÇÂÏÑÑÉÁ: ‘ÅëëçíéêÝò ìåëÝôåò óçìáíôéê™í Añáâéê™í Vñãùí ôÝ÷íçò. Ôü Ìïõóårï ÌðåíÜêç äéá-
èÝôåé Aîéüëïãá Vñãá ôÝ÷íçò ôïˆ Añáâéêïˆ ðïëéôéóìïˆ, ôÜ ‚ðïrá …ìùò äÝí V÷ïõí ìåëåôçèår Tðáñê™ò.
ÓÔ´. ÄÉÁÖÏÑÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
• David NICOLLE: Ìáñôõñßåò ãéÜ ôÜ âõæáíôéíÜ …ðëá. ‘Ï óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé, ìÝ ðëïýóéá åsêïíï-
ãñÜöçóç, ôüí ‚ðëéóìü ô™í Âõæáíôéí™í.
• Ãåùñãßïõ ÊÅ×ÁÃÉÏÃËÏÕ: ‘Ï Âõæáíôéíüò êáß ìåôáâõæáíôéíüò Óõíôßðáò. ’ÅìðåñéóôáôùìÝíï Cñèñï ãéÜ
ôÞ ìåôÜöñáóç ôïˆ Sindbad (Óõíôßðáò) ôïˆ Öéëïóüöïõ óôÜ UëëçíéêÜ.
Ãåþñãéïò Ôóïˆôóïò

ÂõæáíôéíÝò
ðáíïðëßåò
 ÅÕÑÅÔÇÑÉÏ ÁÑÈÑÙÍ ÔÇÓ «ÍÅÁÓ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁÓ»
1ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «’ÅðéóôÞìç êüóìïõ íÝïõ».
2. ÓõíÝíôåõîç Ðáí. Êáíåëëüðïõëïõ: «ÐïëéôéêÞ êáß
êïéíùíßá óôÞ íåüôåñç ‘ÅëëÜäá».
3. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ï ‘Åëëçíéêüò Šðïáóôé-
óìüò». (‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
4. Í. ÌïõæÝëçò: «‘Åëëçíéóìüò öïñìáëéóìüò: ðïëé-
ôéêÝò êáé ðïëéôéóôéêÝò ðëåõñÝò ŠðáíÜðôõîçò».
(’Áðü ôü âéâëßï: «ÍåïåëëçíéêÞ êïéíùíßá - ²Ïøåéò
ŠðáíÜðôõîçò», ‘ÅîÜíôáò, 1978, 2ç Vêäïóç).
5. Ê. Ôóïõêáë@ò: «‘Ç Cñèñùóç êñÜôïõò êáß êïé-
íùíßáò» (‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
* ’Áðü ôü âéâëßï: «ÊñÜôïò, Êïéíùíßá êáß ’Åñ-
ãáóßá óôÞ ÌåôáðïëåìéêÞ ‘ÅëëÜäá», ÈåìÝëéï,
’ÁèÞíá, 1976.
6. Ì. Ðåôìåæßäïõ-Ôóïõëïõâ\: «ÊïéíùíéêÞ êáß ðï-
ëéôéóôéêÞ AíáðáñáãùãÞ óôÞ íåïåëëçíéêÞ êïéíù-
íßá» (‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
* ’Áðü ôÞí åsóÞãçóç: «Social and cultural
reproduction in modern Greece», ’ÅôÞóéï ÓõíÝ-
äñéï Âñåôáíéê\ò ´Åíùóçò Êïéíùíéïëüãùí, 1983.
7. Ì. ’ÁìÜñáíôïò: «’Áðïëïãßá ôïˆ Aíïñèïëïãé-
óì. (Äéåèí\ ñåýìáôá).
8. ×ñ. ’Áíáãíþóôïõ: «’ÅðáíÜóôáóç êáß AíôåðáíÜ-
óôáóç (ÌÝñïò Á´: ‘Ç TðáíÜóôáóç)» (Äéåèí\ ñåý-
ìáôá).
9. D. Bell: «‘Ç íÝá ôÜîç: ìéÜ íüèá Vííïéá» (Äéåèí\
ñåýìáôá). ÌåôÜöñáóç Ì.Ç. Ìåëåôüðïõëïõ.
* ’Áðü ôü âéâëßï: «The winding passage, essays
and sociological journeys, 1960-1980», New
York basic books harper, 1980.
10. Ä. Êáñìïêüëéáò: «Gynnar Myrdal (1898-
1987)» (Äéåèí\ ñåýìáôá).
11. Â. Êáñáðïóôüëç: «ÌïñöÝò ô\ò êïéíùíéê\ò äñÜ-
óçò» (Äéåèí\ ñåýìáôá). (’Áðü ôü âéâëßï: «Ìïñ-
öÝò ô\ò êïéíùíéê\ò äñÜóçò», ÈåìÝëéï, ’ÁèÞíá,
1974).
12. «Ït ðáôÝñåò ô\ò ‘Åëëçíéê\ò êïéíùíßáò: Äçìï-
óèÝíçò Äáíéçëßäçò» (’Áñ÷årï, ’ÁöéÝñùìá óôüí
Äçì. Äáíéçëßäç).
13. ÄçìïóèÝíçò Äáíéçëßäçò: «‘Ç êïéíüôçôá ôïˆ ðï-
ëéôéóìïˆ (öõëÞ, Vèíïò, ðïëéôéóìüò)» (’ÁöéÝñùìá
óôü Äçì. Äáíéçëßäç).
14. ÂéâëéïêñéôéêÞ — ’ÁíáöïñÝò óÝ ìåôáöñÜóåéò
êëáóóéê™í Vñãùí, …ðùò: Marc Bloch, «Êïéíüôç-
ôá êáß êïéíùíßá», ìôö. Ì. ÌáñêÜêçò, ’Áíáãíù-
óôßäçò, ’ÁèÞíá, 1986 ê.C.
ÊñéôéêÞ óôü: Ã. Êáôóïýëç, Ì. ÍéêïëéíÜêïõ, Â.
Ößëéá «ÏsêïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá ô\ò Íåüôåñçò ‘Åë-
ëÜäáò, Aðü ôü 1453 ìÝ÷ñé ôü 1830», ôüìïò Á´,
ÐáðáæÞóçò, ’ÁèÞíá, 1987.
15. Ì.Ç.Ì. «‘Ç UëëçíéêÞ êïéíùíßá ìðñïóôÜ óôü íÝï
êüóìï» (²Áñäçí).
2ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «‘Ç AëÞèåéá ãéÜ ôÞ ãë™óóá».
2. ÓõíÝíôåõîç Âáó. Ìé÷áëïëéÜêïõ: «ÊïéíùíéêÝò
äïìÝò, säåïëïãßá êáß óýìâïëá óôÞ óçìåñéíÞ ‘Åë-
ëÜäá».
3. Í. ÄÞìïõ: «Êïéíùíßá êáß ôçëåüñáóç óôÞí ‘Åë-
ëÜäá» (‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
* ÅsóÞãçóç óôü óõíÝäñéï: «Ãõíáßêá êáß ÌáæéêÜ
ÌÝóá ’ÅíçìÝñùóçò». 1985, ÃåíéêÞ Ãñáììáôåßá
’Éóüôçôáò.
4. Ä. ÌáãêëéâÝñáò: «‘Ç UëëçíéêÞ êïéíùíéïëïãéêÞ
óêÝøç êáß _ UëëçíéêÞ êïéíùíßá» (‘ÅëëçíéêÞ êïé-
íùíßá).
* Ðñïäçìïóßåõóç Aðü ôü: «Ðáñáäüóåéò Êïéíù-
íéïëïãßáò», 1988.
5. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «ÍÝá êïéíùíéêÜ óôñþìáôá
ôïˆ ìåôáðïëÝìïõ» (‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
6. Mathias Finger: «‘Ç êñßóç ô\ò ðïëéôéê\ò óêÝ-
øçò êáß _ TíáëëáêôéêÞ êïõëôïýñá» (Äéåèí\ ñåý-
ìáôá).
* ’Áðü ôü äåëôßï ô\ò äéåèíïˆò ðïëéôéê\ò ïsêïíï-
ìßáò, 1986. ÌåôÜöñáóç Ì.Ç. Ìåëåôüðïõëïõ.
7. ×ñ. ’Áíáãíþóôïõ: «’ÅðáíÜóôáóç êáß AíôåðáíÜ-
óôáóç (ÌÝñïò ´: ‘Ç AíôåðáíÜóôáóç)» (Äéåèí\
ñåýìáôá).
8. Óð. Êïõôñïýëçò: «‘Ç Uôåñüôçôá êáß _ Aíôßöá-
óç ôïˆ êüóìïõ: Aðü ôüí ‘ÇñÜêëåéôï óôüí Ëüñåí-
ôæ» (ÊïéíùíéêÞ öéëïóïößá).
9. ×ñïíïëüãéï (’ÁöéÝñùìá óôüí Ã. ÐáðáíäñÝïõ).
10. È. Äéáìáíôüðïõëïò: «ÈÝóåéò êáß säÝåò ôïˆ Ã.
ÐáðáíäñÝïõ» (’ÁöéÝñùìá óôüí Ã. ÐáðáíäñÝïõ).
11. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Ãåþñãéïò ÐáðáíäñÝïõ: ÌéÜ
ðñïóðÜèåéá Aíôéêåéìåíéê\ò ðñïóÝããéóçò» (’ÁöéÝ-
ñùìá óôüí Ã. ÐáðáíäñÝïõ).
12. ’ÁðïóðÜóìáôá Aðü ôÞ äßêç ô\ò Ëáìßáò (’ÁöéÝ-
ñùìá óôüí Ã. ÐáðáíäñÝïõ).
13. Ä. Ãëçíüò: «ÔÜ säáíéêÜ ô\ò ðáéäåßáò êáß ‚ ê.
ÐáðáíäñÝïõ» (’ÁöéÝñùìá óôüí Ã. ÐáðáíäñÝïõ).
14. ÂéâëéïêñéôéêÞ:
Ã. Óáêéþôçò: Ioannis Papadopoulos: «Dynami-
que du discours politique et conquète du pou-
voir, Le cas du PASOK, 1974-1981», Aäçìï-
óßåõôç äéäáêôïñéêÞ äéáôñéâÞ, Ôì\ìá Ðïëéôéê\ò
’ÅðéóôÞìçò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Ãåíåýçò, 1987.
‘Ç Ðåñåóôñüúêá êáß ôü ìÝëëïí ôïˆ Têäçìïêñá-
ôéóìïˆ ô\ò Óïâéåôéê\ò ´Åíùóçò, Ì. Ãêïñìðá-
ôóþö, «Ðåñåóôñüéêá», ’Á. ËéâÜíçò, ’ÁèÞíá,
1987.
15. Ã. Óáêéþôçò: «Ðôõ÷Ýò ô\ò êïéíùíéê\ò ŠðáíÜ-
ðôõîçò óôÞí ‘ÅëëÜäá» (Äéáêá™ò).
16. Ì.Ç.Ì.: «‘Ï Tèíéêéóìüò, Aðáñáßôçôç ðñïûðüèå-
óç ôïˆ äéåèíéóì (²Áñäçí).
92
3ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «ÊïéíùíéïëïãéêÞ Aíôßëçøç ôïˆ Ëüãïõ
óôüí ‘ÇñÜêëåéôï».
2. ÓõíÝíôåõîç ’ÁíäñÝá ËåíôÜêç: «ÄéáóôÜóåéò êáß
ðñïïðôéêÝò ôïˆ óýã÷ñïíïõ Uëëçíéóì.
3. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Íåïöáóéóìüò óôÞí Uëëçíé-
êÞ íåïëáßá» (‘ÅëëçíéêÜ).
4. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Ì@ò ÷ñåéÜæåôáé Xíáò ÌÜúïò
'68» (‘ÅëëçíéêÜ).
5. Ð. Ôáôóüðïõëïò: «×éïˆìïñ êáß AêáäçìáúêÞ æù-
Þ».
6. Â. ÃåùñãéÜäïõ: «Ìç-êáðéôáëéóôéêïß ðáñÜìåôñïé
óôÞ äéáäéêáóßá óõãêñüôçóçò ôïˆ íåï-Uëëçíéêïˆ
êñÜôïõò» (‘ÅëëçíéêÞ Êïéíùíßá).
7. Óð. Êïõôñïýëçò: «‘Åëëçíéêüôçôá-Äýóç: Óýã-
÷ñïíåò äéáóôÜóåéò ìé@ò ðñïâëçìáôéê\ò ó÷Ýóçò»
(‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
8. Â. Ëåìðïýêáò: «ÊïéíùíéêÞ óôáôéêÞ êáß äõíáìé-
êÞ» (‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
9. Æ. Ðáëçüò: «‘ÅëëçíéêÞ Têðáßäåõóç êáß äéáäéêá-
óßåò êïéíùíéê\ò Tðéëïã\ò» (‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
10. Ã. Óáêéþôçò: «’Åðéêïéíùíßá: ðñïûðüèåóç êáß …-
ñïò ãéÜ ìéÜ êïéíùíßá ðéü AëçèéíÞ» (Óýã÷ñïíç êïé-
íùíßá).
11. Ã. ×ëéáïõôÜêçò: «‘Ï ñüëïò ôïˆ ðïäïóöáßñïõ óôÞ
óýã÷ñïíç êïéíùíßá» (Óýã÷ñïíç êïéíùíßá).
12. Óð. Ìáêñ\ò: «’Åí Añ÷\: ‘Ï ëüãïò ðåñß säåïëï-
ãßáò», Á´ ìÝñïò, Ìáñîéóìüò.
13. Ì. Êüêêéíïò: «Óýã÷ñïíá ìÝóá ìáæéê\ò TíçìÝ-
ñùóçò êáß _ ðáñáãüìåíç êïõëôïýñá».
14. ÂéâëéïêñéôéêÞ
Æ. Ðáëçüò: «‘Ç ðïëéôéêÞ ïsêïíïìßá ô\ò Uëëç-
íéê\ò Têðáßäåõóçò», AíÝêäïôç äéäáêô. äéáôñéâÞ,
Ðáí/êü ÊïëëÝãéï ôïˆ Cariff, 1986.
Ä. ÔóÜêùíáò: «Êïéíùíßá êáß ëïãïôå÷íßá óôü ìå-
óïðüëåìï», ÊÜêôïò, ’ÁèÞíá, 1987.
Ê. Êáñáâßäáò: «Á‰ôïíïìßá êáß óïóéáëéóìüò»,
ÊÝäñïò êáß ×. ÊáôÜêç: «Ït ôñårò ôáõôüôçôåò
ô\ò Uëëçíéê\ò ïsêïãÝíåéáò», ÐáðáæÞóçò.
15. Ã.Ó.: «’Áñ÷árï ðíåˆìá: êëçñïíïìéÜ ãéÜ Xíáí ðï-
ëéôéóìü Aíýðáñêôï» (Äéáêá™ò).
16. Ì.Ç.Ì.: «‘Ç êáôÜêôçóç ôïˆ äéáóôÞìáôïò êáß
ôÜ íÝá äåäïìÝíá» (²Áñäçí).
4ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «‘Ï ÌåãáëÝîáíäñïò, Aðü ôÞí tóôïñßá óôü
ìýèï».
2. ÓõíÝíôåõîç ÄçìÞôñç ÐåñðáôÜñç: «ÍÝá Añéóôå-
ñÜ: ÈåùñÞóåéò êáß ðñïâëçìáôéêÝò óôü êáôþöëé
ôïˆ 21ïõ ás™íá».
3. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «’ÉäáíéêÜ ãéÜ ôÞí UëëçíéêÞ
íåïëáßá» (‘ÅëëçíéêÜ).
4. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ï èÜíáôïò ô™í öåñåëðß-
äùí» (‘ÅëëçíéêÜ).
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
5. È. Äéáìáíôüðïõëïò: «‘Ç ’Áñãþ» ôïˆ Èåïôïê@»
(‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
6. Í. ÊáôñéâÝóçò: «Ðáñáïéêïíïìßá: ðñïóÝããéóç ó'
Xíá ðáëéü ðñüâëçìá» (Óýã÷ñïíç Êïéíùíßá).
7. Óð. Ìáêñ\ò: «’Åí Añ÷\: ‘Ï ëüãïò ðåñß säåïëï-
ãßáò» (Óýã÷ñïíç êïéíùíßá), ´ ìÝñïò.
8. Æ. Ðáëçüò: «ÊïéíùíéêÞ êéíçôéêüôçôá êáß ásóéü-
äïîïò óôñïõêôïõñáëéóìüò» (Óýã÷ñïíç êïéíùíßá).
9. Ã. Óáêéþôçò: «Ðïßçóç: Aãþíáò êáß Aãùíßá ãéÜ
ôÞí êïéíùíßá».
10. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Ðáí. Êáíåëëüðïõëïò: ‘Ç
ðíåõìáôéêÞ êïéíùíßá êáß ‚ ÷áñéóìáôéêüò _ãÝ-
ôçò» (’ÁöéÝñùìá óôüí Ðáí. Êáíåëëüðïõëï).
11. ÓõíÝíôåõîç Ðáí. Êáíåëëüðïõëïõ: «ÐíåõìáôéêÝò
TðéäñÜóåéò êáß säåïëïãéêÝò TðéëïãÝò» (’ÁöéÝñùìá
óôüí Ð. Êáíåëëüðïõëï).
12. «Ðáñüí êáß ìÝëëïí» (²Áñäçí).
5ï Ôåˆ÷ïò, ’ÁöéÝñùìá óôÞí ‘ÅëëçíéêÞ äåîéÜ
1. ÑÝíïò: «’Áðü ôÞí êñéôéêÞ ôïˆ ìåôáðïëÝìïõ».
2. È. Äéáìáíôüðïõëïò: «ÔÜ âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôé-
êÜ ô\ò óõíôçñçôéê\ò ðáñÜôáîçò».
3. Í. ÄÞìïõ: «’Åíáíôßïí ô™í äéáêñßóåùí».
ÌÝñïò Á´: ‘Ç tóôïñßá ô\ò Uëëçíéê\ò äåîé@ò.
4. È. Äéáìáíôüðïõëïò: «Óôáèìïß óôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò
óõíôçñçôéê\ò ðáñáôÜîåùò».
5. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Ãåíåáëïãßá ô\ò Uëëçíéê\ò
äåîé@ò (1909-1989)».
6. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Ït _ãÝôåò ô\ò Uëëçíéê\ò äå-
îé@ò».
7. Ã. Êáôóïýëçò: «‘Ç Aíáôïìßá ô\ò säåïëïãßáò ô\ò
Uëëçíéê\ò “Äåîé@ò”».
8. Ñ. ÊáíáêÜñçò-Ñïˆöïò: «‘Ç íåïåëëçíéêÞ óõíôç-
ñçôéêÞ säåïëïãßá».
9. Ê. Êüêêéíïò: «ÐïëéôéêïêïéíùíéêÝò óõíáñôÞóåéò
êáß ìéÜ êïéíùíéïëïãéêÞ ðñïâëçìáôéêÞ ô™í êïì-
ìÜôùí ô\ò Uëëçíéê\ò äåîé@ò».
10. Ê. Êáëëßáò: «ÌåñéêÝò ðïëéôéêÝò óêÝøåéò ãéá ôÞ
äåêáåôßá ôïˆ 1950, êáèþò êáß óýíôïìç Aíáöï-
ñÜ óôÞí säåïëïãßá ô\ò ÍÝáò Äçìïêñáôßáò».
11. J. Meynaud: «‘Ç ’ÅèíéêÞ ÑéæïóðáóôéêÞ ´Åíù-
óç».
* ’Áðü ôÞ ìåëÝôç ô™í Meynaud, Ìåñëüðïõëïõ,
Íïôáñ@: «Ït ðïëéôéêÝò äõíÜìåéò óôÞí ‘ÅëëÜäá»,
ÌðÜõñïí, ’ÁèÞíá, 1975.
12. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Ðüóï äåîéÜ eôáí _ äéêôáôï-
ñßá;».
* ’Áðü ôü ðåñéïäéêü «’Áíôß», ’Áðñßëéïò, 1987,
ìÝ ôßôëï óôÞí ôüôå ìïñöÞ: «‘Ç säåïëïãßá ô™í
Óõíôáãìáôáñ÷™í».
13. Óð. Ìáêñ\ò: «Êáñáìáíëéóìüò: Ôü status quo U-
íüò ìýèïõ».
14. Êë. Êïõôóïýêçò: «‘Ç ʼnñþðç, _ ‘ÅëëçíéêÞ
(ðïëéôéêÞ) ‘Çãåóßá êáß ‚ ’Åêóõã÷ñïíéóìüò ô\ò
‘Åëëçíéê\ò êïéíùíßáò».
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
15. Ê. ×ñéóôßäçò: «Ðüóï öéëåëåýèåñç åyíáé _ ïsêï-
íïìéêÞ ðïëéôéêÞ ô\ò ÍÝáò Äçìïêñáôßáò».
16. ×. Ôóáñäáíßäçò: «‘Ç TîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ô\ò
ÍÝáò Äçìïêñáôßáò: 1974-1981».
17. Ó. Ðáðáäüðïõëïõ: «Ït èÝóåéò ô\ò ÍÝáò Äçìï-
êñáôßáò ãéÜ ôÞí ‘ÅëëçíéêÞ ’ÅîùôåñéêÞ Ðïëéôé-
êÞ (1981-1988)».
ÌÝñïò ´: Ït ðñïïðôéêÝò ô\ò ‘Åëëçíéê\ò äåîé@ò.
18. Ã. ÂïõëãáñÜêçò: «‘Ç Öéëåëåýèåñç ’ÅðáíÜóôá-
óç».
19. Ê. Êáñáìáíë\ò: «’Áñ÷Ýò ãéÜ ìéÜ íÝá äåîéÜ».
20. Ð. ÌðáêïãéÜííçò: «‘Ç säåïëïãßá ô\ò Tëåõèåñß-
áò ðïëéôéêÞ ôïˆ ìÝëëïíôïò».
21. Áé. Ìðïõñáôßíïò: «Ðñüò ìéÜí “säåïëïãßᔠãéÜ
ôÞí íÝá UëëçíéêÞ äåîéÜ».
22. Ì.Ç.Ì.: «‘Ç ÍÝá Äçìïêñáôßá ›ò êõâÝñíçóç»
(²Áñäçí).
6ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «ÊáëïêáéñéíÝò óçìåéþóåéò Êïéíùíéïëïãß-
áò».
2. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘ÅëëëÜäá êáß Å‰ñþðç. ²Ï-
÷é óôÞí ðáèçôéêÞ Aöïìïßùóç — Íáß óôÞ äç-
ìéïõñãéêÞ óõììåôï÷Þ» (‘ÅëëçíéêÜ).
3. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «×ñ. ÓáñôæåôÜêçò: ìéÜ Uë-
ëçíïêåíôñéêÞ ðñïåäñßá» (‘ÅëëçíéêÜ).
4. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ï Ì. ÄïõêÜêçò ðñùèõ-
ðïõñãüò ô\ò ‘ÅëëÜäáò» (‘ÅëëçíéêÜ).
5. Â. Ëåìðïýêáò: «‘Õðüèåóç Ruschdie: Xíá óçìåé-
ùôéêü ðåñéóôáôéêü» (Óçìåéïëïãßá).
6. Ê. ’Áíôùíßïõ: «ÐïëéôéóìéêÞ ðñïðáãÜíäá êáß
äéáìüñöùóç óôåñåïôýðùí óôÜ ðáéäéêÜ åsêïíïãñá-
öçìÝíá ðåñéïäéêÜ» (Êéíïýìåíá Ó÷Ýäéá).
7. ×ñ. ÔóïõñáìÜíçò: «Comics êáß TãêëçìáôéêÞ
óõìðåñéöïñÜ» (Êéíïýìåíá Ó÷Ýäéá).
8. Ð. Ëýôñáò: «‘Ï ñüëïò ôïˆ ôïõñéóìïˆ óôÞ óýã-
÷ñïíç êïéíùíßá» (Óýã÷ñïíç êïéíùíßá).
9. ×ñ. Óôñáôçãïðïýëïõ: «‘Ç Vííïéá ô\ò êïéíùíéê\ò
äñÜóçò êáôÜ ôüí ÌÜî ÂÝìðåñ» (ÊïéíùíéïëïãéêÞ
Èåùñßá).
10. Óð. Êïõôñïýëçò: «‘Ç ðïëéôéêÞ ›ò åyíáé êáß ›ò
äÝïí óôüí ÊÜñë Óìßô» (ÐïëéôéêÞ Èåùñßá).
11. Ã. Óáêéþôçò: «Ït ðïëéôéóôéêÝò ó÷Ýóåéò ÇÐÁ-
ÅÓÓÄ êáß _ äéáäéêáóßá ãéÜ ôÞí óõíýðáñîç ô™í
êïéíùíé™í ôïõò» (Äéåèíårò ó÷Ýóåéò).
12. Óð. Ìáêñ\ò: «Íßêïò Ðïõëáíôæ@ò: ‘Ï ìáñîéóôÞò
èåùñçôéêüò — ‚ Cíèñùðïò, ’ÁèÞíá-Ðáñßóé-Êü-
óìïò. ’Áíôß ðñïëüãïõ» (’ÁöéÝñùìá óôüí Í. Ðïõ-
ëáíôæ@).
13. «’ÅëÜóóïí ÷ñïíïëüãéï Uíüò ìåßæïíïò ìáñîéóô\»
(’ÁöéÝñùìá óôüí Í. Ðïõëáíôæ@).
14. Ó.Ð.: «Í. Ðïõëáíôæ@ò, ’ÁîÝ÷áóôïò ößëïò a T-
ðåíäåäõìÝíï óõìöÝñïí;» (’ÁöéÝñùìá óôüí Í.
Ðïõëáíôæ@).
15. Óð. Ìáêñ\ò: «Í. Ðïõëáíôæ@ò, Èåùñçôéêüò ô\ò
93
ìáñîéóôéê\ò ðïëéôéê\ò èåùñßáò» (’ÁöéÝñùìá óôüí
Í. Ðïõëáíôæ@).
16. Ê. ÂñáôóÜëç: «Ôü êáðéôáëéóôéêü êñÜôïò êáß ‚
ðïëéôéêüò ôïõ ìç÷áíéóìüò» (’ÁöéÝñùìá óôüí Í.
Ðïõëáíôæ@).
17. Ì. Óáêáë\ò: «‘Ï Bob Jessop ãéÜ ôüí Í. Ðïõ-
ëáíôæ@» (’ÁöéÝñùìá óôüí Í. Ðïõëáíôæ@).
* ’Áðü ôü âéâëßï ôïˆ B. Jessop: «Íßêïò Ðïõëáí-
ôæ@ò, ÌáñîéóôéêÞ Èåùñßá êáß ÐïëéôéêÞ Óôñáôç-
ãéêÞ», Macmillan, Ëïíäßíï, 1985.
18. Óð. Ìáêñ\ò: «’ÁíïéêôÞ TðéóôïëÞ: Í. Ðïõëáí-
ôæ@ò: ‘Ï èÜíáôüò ôïõ êáß _ óýã÷ñïíç UëëçíéêÞ
äéáíüçóç» (’ÁöéÝñùìá óôüí Í. Ðïõëáíôæ@).
19. Ã.Ó.: «‘Ç ãçñÜóêïõóá UëëçíéêÞ íåïëáßá» (Äéá-
êá™ò).
20. Ì.Ç.Ì.: «Ïsêïëïãßá êáß íåïöáóéóìüò» (²Áñ-
äçí).
7ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò êáß ½Çñêïò ’Áðïóôïëßäçò: «’ÁíáæÞôçóç
ôïˆ íåïåëëçíéê.
2. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ç TèíéêÞ óõíåßäçóç ô™í
óçìåñéí™í ‘ÅëëÞíùí» (‘ÅëëçíéêÜ).
3. Â. Ëåìðïýêáò: ÓçìåéïëïãéêÞ AíÜëõóç ìé@ò öù-
ôïãñáößáò: «’ÁèÞíá 1988».
4. Ì. ’ÁìÜñáíôïò: «ÊïéíùíéïëïãéêÝò ðáñáôçñÞóåéò
óôÞí öáíôÜñéêç æùÞ» (Óôñáôüò).
5. Æ. Ðáëçüò: «Ðåëáôåßá êáß êïéíùíéêÞ Aíáãêáéü-
ôçôá óôÞ óôñáôéùôéêÞ æùÞ» (Óôñáôüò).
6. Óð. Ìáêñ\ò: «’ÅêëïãéêÞ ãëþóóá: _ Cñ÷ïõóá
áuóèçóç (_ AâÜóôá÷ôç Tëáöñüôçôá ô\ò ñùìéï-
óýíçò» (ÍåïåëëçíéêÞ æùÞ).
7. ×ñ. Óôñáôçãïðïýëïõ: «‘Ç ËåéôïõñãéóôéêÞ Èåþ-
ñçóç ô\ò Ïsêïõìåíéê\ò ÊõâåñíÞóåùò óôÞí ‘Åë-
ëÜäá» (ÍåïåëëçíéêÞ æùÞ).
8. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «²Éùí. Äñáãïýìçò. ‘Ï ñïìáí-
ôéêüò Tèíéêéóìüò» (’Éäåïëïãßá).
9. Î. ÊïíôéÜäçò: «’ÅêöÜíóåéò ôïˆ íåïöáóéóì
(Óýã÷ñïíïò êüóìïò).
10. Ã. ÔñéÜíôçò: «’Åñãïâéïãñáößá ôïˆ Emile
Durkheim» (Êëáóóéêïß ô\ò êïéíùíéïëïãßáò).
11. Í. Ãïõóãïýíçò: «‘ÏñéïèåôÞóåéò óôßò Aíèñþðéíåò
Tðéóô\ìåò» (’Åðéóôçìïëïãßá).
12. Ä. ’Ïñöáíßäçò: «ÃéÜ ìéÜ êïéíùíéïëïãéêÞ Aîéïëü-
ãçóç ô\ò ðïßçóçò» (ÔÝ÷íç êáß êïéíùíßá).
13. Óð. Êïõôñïýëçò: «Ôü âéâëéïðùëårï ô\ò ÍÝáò
Êïéíùíéïëïãßáò» (ÂéâëéïêñéôéêÞ).
14. Ã.Ó.: «‘Ç Eëùóç ô™í ôåé÷™í êáß _ Cíïéîç ô™í
ðïëéô™í» (Äéáêá™ò).
15. Ì.Ç.Ì.: «‘Ç ÃéÜëôá, _ ÌÜëôá êáß ït êßíäõíïé
ãéÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá» (²Áñäçí).
8ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «Êïéíùíéïëïãßá êáß Ëïãïôå÷íßá».
94
2. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «’Éäåïëïãßá êáß ðñáãìáôéêü-
ôçôá ô\ò Uëëçíéê\ò äåîé@ò» (‘ÅëëçíéêÜ).
3. Óð. Êïõôñïýëçò: «Ôü ðáñÜëïãï óôÞí êáèçìåñé-
íÞ ðïëéôéêÞ ðñáêôéêÞ» (‘ÅëëçíéêÜ).
4. Óð. Ìáêñ\ò: «‘Ç ‘ÅëëÜäá ðñüò ôü 1992 êáß ôü
2000: êïéíùíéêÞ äõíáìéêÞ êáß ðïëéôéêÞ øõ÷ïëï-
ãßá» (‘ÅëëçíéêÜ).
5. Î. ÊïíôéÜäçò: «Êýðñïò 1990» (‘ÅëëçíéêÜ).
6. Ë. ÊáâÜêïò: «’Áíôéêñýæïíôáò ôÞí êïéíùíßá
ìáò».
7. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ï Ö. ÖïõêéãéÜìá, _ ‘Éóôï-
ñßá êáß ôü ôÝëïò ôçò (ìåñéêÝò ìåèïäïëïãéêÝò ðá-
ñáôçñÞóåéò)».
8. Ì. ÔÜñêé: «‘Ç êñßóç ôïˆ ìïíôåñíéóìïˆ êáß ôÜ
íÝá êïéíùíéêÜ êéíÞìáôá» (Äéåèí\ ñåýìáôá).
9. Ê. Äåóðïôüðïõëïò: «Ôü êïéíùíéêü ðñüâëçìá
êáô' ’ÁñéóôïôÝëç» (ÊïéíùíéêÞ Öéëïóïößá).
* ’Áðü ôü âéâëßï ôïõ: «ÌåëåôÞìáôá ðïëéôéê\ò
öéëïóïößáò», óåë. 123-142, ÐáðáæÞóçò, ’ÁèÞ-
íá, 1983.
10. Ã. Êáôóïýëçò: «‘Ç säåïëïãßá ôïˆ ÐÁÓÏÊ»
(’ÁöéÝñùìá: 4 êïéíùíéïëïãéêÝò Uñìçíåråò ãéÜ ôü
ÐÁÓÏÊ).
11. Óð. Êïõôñïýëçò: «Óïóéáëéóìüò êáß Ëáúêéóìüò _
UëëçíéêÞ ðåñßðôùóç» (’ÁöéÝñùìá: 4 êïéíùíéïëï-
ãéêÝò Uñìçíåråò ãéÜ ôü ÐÁÓÏÊ).
12. Óð. Ìáêñ\ò: «ÐÁÓÏÊ: _ AèÝáôç ƒøç ô\ò äå-
îé@ò» (’ÁöéÝñùìá: 4 êïéíùíéïëïãéêÝò Uñìçíåråò
ãéÜ ôü ÐÁÓÏÊ).
13. Ä. ÐïõëÜêïò: «‘Ç Aðïôõ÷ßá ô\ò óýíèåóçò êáß _
AóôáèÞò sóïññïðßá (Aíáôïìßá ðáñáêì\ò)» (’Áöé-
Ýñùìá: 4 êïéíùíéïëïãéêÝò Uñìçíåråò ãéÜ ôü ÐÁ-
ÓÏÊ).
14. Óð. Êïõôñïýëçò: «Ôü âéâëéïðùëårï ô\ò ÍÝáò
Êïéíùíéïëïãßáò».
15. Ì.Ç.Ì.: «Ôü TëÜóóïí êáß ôü ìåræïí» (²Áñäçí).
9ï Ôåˆ÷ïò, ’ÁöéÝñùìá: ‘ÅëëÜò-Ôïõñêßá
1. «Óôáèìïß óôÞí ‘Éóôïñßá ô™í ‘Åëëçíïôïõñêéê™í
ó÷Ýóåùí (1071-1990)».
ÌÝñïò Á´: ‘Ç óçìåñéíÞ Ôïõñêßá êáß ït Tðéäéþîåéò ôçò.
2. Ã. ÃêïâÝóçò: «‘Ç Ôïõñêßá óÞìåñá».
3. Ä. ÐïõëÜêïò: «’Áíáôïëßá êáß ’ÁæåñìðáúôæÜí —
Ôü ìõóôéêü ô\ò Ãíþóçò ô™í ðéóô™í ô\ò ’ÁëÞ-
èåéáò».
4. Í. Óáññ\ò: «‘ÅëëçíïôïõñêéêÝò ó÷Ýóåéò êáß å‰-
ñùðáúêÞ ‚ëïêëÞñùóç».
5. Ó. Óïëôáñßäçò: «‘Ç TèíéêéóôéêÞ ðñïðáãÜíäá óôÜ
ôïõñêéêÜ ó÷ïëårá».
ÌÝñïò ´: Óõíè\êåò êáß ðñáãìáôéêüôçôá.
6. Ì.Ç.Ì.: «‘Ç ÓõíèÞêç ô\ò ËùæÜííçò: ‘Ï Ôý-
ðïò êáß _ ωóßá».
7. ²Éäáò: «‘Ç ÓõíèÞêç ô\ò ËùæÜííçò êáß ït ðáñá-
âéÜóåéò ôçò Aðü ôü 1923 Xùò óÞìåñá».
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
8. ×ñ. Âñïýóôçò: «Ôü ðñüâëçìá ô\ò Äõôéê\ò ÈñÜ-
êçò».
9. Ð. ×éäßñïãëïõ: «‘Ç äõôéêÞ ÈñÜêç Šðü ôü ö™ò
ô\ò Tèíéê\ò säÝáò ô™í Ôïýñêùí ìÝ âÜóç ôïõñêé-
êÜ äçìïóéåýìáôá».
10. Î. ÊïíôéÜäçò: «‘ÅëëçíïôïõñêéêÝò ó÷Ýóåéò êáß
Êýðñïò».
ÌÝñïò ô: ‘Ç UëëçíéêÞ TîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ
êáß ït á‰ôáðÜôåò ôçò.
11. Ì. Äïýíôáò: «‘Ç ðñïïðôéêÞ ô™í Uëëçíïôïõñ-
êéê™í ó÷Ýóåùí êáß ôïˆ êõðñéáê.
12. ×ñ. ËõìðÝñçò: «’ÁðïäÝóìåõóç Aðü ôü äüãìá
ô\ò Uíüôçôáò ôïˆ óôñáôçãéêïˆ ÷þñïõ ‘ÅëëÜäïò-
Ôïõñêßáò».
13. Óð. Êïõôñïýëçò: «‘Ç Uëëçíéêüôçôá ›ò äéáöïñÜ».
14. Ì.Ç.Ì.: «Ôü æÞôçìá ôïˆ ðáôñéùôéóì (²Áñ-
äçí).
10ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «‘ÇñÜêëåéôïò» (ìÝñïò Á´).
2. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Ït ðçãÝò ô\ò Uëëçíéêüôç-
ôáò êáß ït ásôßåò AðïäéÜñèñùóÞò ôçò» (‘Åëëçíé-
êÜ).
3. Óð. Ìáêñ\ò: «Ôü æÞôçìá ô\ò Uëëçíéêüôçôáò, ït
øåõôï-ïéêïëüãïé êáß ôü Uëëçíéêü ôïðßï» (‘Åëëç-
íéêÜ).
4. ÓõíÝíôåõîç Jean Ziegler: «ÓÝ ôß ÷ñçóéìåýåé _
êïéíùíéïëïãßá». (ÌåôÜöñáóç Aðü ôÜ ãáëëéêÜ ôïˆ
ÌåëÝôç Ìåëåôüðïõëïõ.)
5. Ä. Ôóáôóïýëçò: «ÌéÜ êïéíùíéï-óçìåéïëïãéêÞ
ðñïóÝããéóç ôïˆ ÈåÜôñïõ ìÝóá Aðü ôÞí «’Áíäñï-
ìÜ÷ç» ôïˆ Ñáêßíá» (Óçìåéïëïãåßá).
6. M. Zhelyaskova: «‘Ç êïéíùíéïëïãßá óôÞí Âïõë-
ãáñßá» (Äéåèí\ ñåýìáôá).
7. Í. Ìáñáíôæßäçò: «ÃéÜ ôÞí tåñáñ÷ßá óôü Tóùôå-
ñéêü ô™í ðïëéôéê™í êïììÜôùí» (êïéíùíéïëïãéêÞ
èåùñßá).
8. È. Ðåëáãßäçò: «‘Ç å‰Ýëéêôç Tîåéäßêåõóç ›ò
óôñáôçãéêÞ AíÜðôõîçò» (‘ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá).
9. Óð. Ìáêñ\ò: «Ìåôá-ðïëéôéêÞ ãñáöÞ êáß AðÜñ-
íçóç ôïˆ ëáúêéóìïˆ — «‚ ôåëåõôárïò ô™í Ìïú-
êáí™í» (ÊïéíùíéêÞ êñéôéêÞ).
10. Ì. ’ÁìÜñáíôïò: «Åuêïóé óçìårá ãéÜ ìéÜ Tðéóôç-
ìïíéêÞ óõíÝíôåõîç» (Ìåèïäïëïãßá).
11. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «’ÁöéÝñùìá óôüí Óåñáöåßì
ÌÜîéìï».
12. Óð. Êïõôñïýëçò: «ÂéâëéïêñéôéêÞ».
13. Ì.Ç.Ì.: «‘Ï ’ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò 80 ÷ñüíéá
ìåôÜ: 1910-1990» (²Áñäçí).
11ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «‘ÇñÜêëåéôïò» (ìÝñïò ´).
2. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «: «‘Ç ‘ÅëëÜäá ðïôÝ äÝí ðå-
èáßíåé» (‘ÅëëçíéêÜ).
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
3. Óð. Ìáêñ\ò: «ÔÜ Víäïîá Ðáñßóéá êáß _ Ìáñ-
ãéïñÞ» (‘ÅëëçíéêÜ).
4. Î. ÊïíôéÜäçò: «‘Ï ìáèçôéêüò ÌÜçò êáß ôü ôÝ-
ëïò ô\ò ìåôáðïëßôåõóçò» (‘ÅëëçíéêÜ).
5. ÓõíÝíôåõîç ìÝ ôüí ’Áñ. ÍéêïëáÀäç: «Ðåñß èåñá-
ðåßáò êáß ãë™óóáò ô™í ‘ÅëëÞíùí».
6. ×. Ðáúäïýóç: «Óôåñåüôõðá êáß ãõíáéêårá ðåñéï-
äéêÜ».
7. Ê. ×áñáëÜìðïõò: «Ït ôÜîåéò êáß ôÜ öˆëá a ‚
êïéíùíéêüò ó÷çìáôéóìüò».
8. ’Á. Âïóêüò: «‘Åëëçíéóìüò êáß Uëëçíéêüôçôá ô\ò
Êýðñïõ» (’ÁöéÝñùìá óôÞí Uëëçíéêüôçôá).
9. Í. ÄÞìïõ: «‘Åëëçíéêüôçôá» (’ÁöéÝñùìá óôÞí
Uëëçíéêüôçôá).
10. Óð. Ìáêñ\ò: «Ó÷Ýäéï ãéÜ ìéÜ èåùñßá ô\ò Uëëç-
íéêüôçôáò» (’ÁöéÝñùìá óôÞí Uëëçíéêüôçôá).
11. Áé. Ìðïõñáôßíïõ: «‘Åëëçíéêüôçôá êáß êñßóç ðï-
ëéôéóì (’ÁöéÝñùìá óôÞí Uëëçíéêüôçôá).
12. Ä. ÐïõëÜêïò: «Ït óõìðëçãÜäåò ôïˆ ‘Åëëçíé-
óì (’ÁöéÝñùìá óôÞí Uëëçíéêüôçôá).
13. Ã. Óáêéþôçò: «‘Åëëçíéêüôçôá: AíáæÞôçóç Uíüò
÷áìÝíïõ ôïðßïõ» (’ÁöéÝñùìá óôÞí Uëëçíéêüôç-
ôá).
14. Ô. Ôæáìáëßêïò: «‘Åëëçíéóìüò êáß Ôå÷íïêñáôßá»
(’ÁöéÝñùìá óôÞí Uëëçíéêüôçôá).
15. Æ. Ðáëçüò, Ì.Ç.Ì., Î. ÊïíôéÜäçò: «Âéâëéïêñé-
ôéêÞ».
16. Ì.Ç.Ì.: «Äéêôáôïñßá» (²Áñäçí).
12ï Ôåˆ÷ïò: ÊñéôéêÞ ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ Óôñá-
ôïˆ. (Åsäéêü ôåˆ÷ïò)
ÌÝñïò Á´: ’Áíáôïìßá ô™í ‘Åëëçíéê™í
’Åíüðëùí ÄõíÜìåùí.
1. Î. ÊïíôéÜäçò: «Ït ðáéäéêÝò AóèÝíåéåò ôïˆ Uëëç-
íéêïˆ óôñáô.
2. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ï óôñáôüò ›ò ìç÷áíéóìüò
êïéíùíéêïðïßçóçò».
3. Æ. Ðáëçüò: «ÐïëéôéêÞ ðåëáôåßá êáß UëëçíéêÞ
êïéíùíßá».
4. ×. Âñïýóôçò: «‘Ï ñüëïò ô™í Tíüðëùí äõíÜìåùí
êáß ôü æÞôçìá ôïˆ èåóìéêïˆ Têóõã÷ñïíéóì.
ÌÝñïò ´: ‘Ï Uëëçíéêüò óôñáôüò óôü ö™ò ô™í åsäéê™í.
5. ÓõíÝíôåõîç ôïˆ ÕÅÈÁ ’ÉùÜííç Âáñâéôóéþôç.
6. É. Ìðïˆôïò: «Êïéíïâïõëåõôéêüò Vëåã÷ïò ô™í
Å.Ä.».
7. È. ÓôÜèçò: «ÔÜ TèíéêÜ èÝìáôá êáß ït ðñïôåñáé-
üôçôåò AðÝíáíôé óôßò ôïõñêéêÝò ðñïêëÞóåéò».
8. Ë. Âáóéëéêüðïõëïò: «Ôü óýíôáãìá, ôÜ AôïìéêÜ
äéêáéþìáôá êáß ït Víïðëåò äõíÜìåéò».
9. ×. ËõìðÝñçò: «ËåéôïõñãéêÞ AíáâÜèìéóç ôïˆ A-
ìõíôéêïˆ ìáò óõóôÞìáôïò».
10. Ä. ÌáãêëéâÝñáò: «‘Ç Aíáãêáéüôçôá ô™í Aíèñù-
ðéóôéê™í óðïõä™í óôÞ óôñáôéùôéêÞ ó÷ïëÞ Å‰-
åëðßäùí».
11. Ì. ‘ÕÜêéíèïò: «ÐñïìÞèåéåò óôßò ’Åí. ÄõíÜìåéò».
95
12. Óð. Ìáíôïýâáëïò: «‘Åëëçíéêüò óôñáôüò êáß ^-
èéêü Šðüâáèñï».
ÌÝñïò ô: ’Áíèñþðéíá äéêáéþìáôá êáß Aîéüìá÷ï.
13. Óð. Øý÷áò: «’Áðü ôü óôñáôü óôÞí Cñíçóç óôñÜ-
ôåõóçò».
14. Óð. Øý÷áò: «‘Ç êáôÜñãçóç ôïˆ óôñáôïˆ êáß _
Vííïéá ô\ò Cìõíáò».
15. Í. Êáóßìçò: «’Áíôéññçóßåò êáß êïéíùíéêÞ èçôåß-
á».
16. ’Áíþíõìïò ’Áîéùìáôéêüò: «‘Ç êïéíùíéêÞ-Tíáë-
ëáêôéêÞ èçôåßá êáß _ UëëçíéêÞ ðñáãìáôéêüôç-
ôá».
ÌÝñïò Ä´: ÐñïôÜóåéò ãéÜ Xíá óýã÷ñïíï óôñÜôåõìá.
17. Â. ÐáðáæÞóçò: «‘Ç TíóùìÜôùóç ôïˆ óôñáôåý-
ìáôïò óôÞí UëëçíéêÞ êïéíùíßá».
18. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «15 ìÝôñá ãéÜ ôïýò óôñáôåý-
óéìïõò».
19. Ä. Êõñéáêßäçò: «ÃéÜ Xíá íÝï Uëëçíéêü óôñáôü».
20. Ì. ’ÁìÜñáíôïò: «Ð™ò êáôáêô@ôáé ôü ^èéêü U-
íüò óôñáôåýìáôïò».
21. Ì.Ç.Ì.: «²Áíäñåò ðüëçïò ðýñãïé AñÞéïé». (²Áñ-
äçí).
13ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «‘ÇñÜêëåéôïò êáß ²Åãåëïò».
2. ‘ÅëëçíéêÜ: (ÃñÜöïõí ït: ÌåëÝôçò ’Ç. Ìåëåôü-
ðïõëïò êáß Óðýñïò Ìáêñ\ò).
’ÁöéÝñùìá: Thomas Bottomore
3. Óð. Ìáêñ\ò: «Quo Vadis Êïéíùíéïëïãßá;».
4. Thomas Bottomore: «‘Ç êïéíùíéêÞ TðéóôÞìç êáß
‚ TêðíÝùí ásþíáò ìáò» (ÓõíÝíôåõîç).
5. È. Êïíéáâßôçò: «‘Ç êïéíùíéïëïãßá óôÞ äåêáåôßá
ôïˆ '90».
6. Â. ÖéïñáâÜíôåò: «‘Ç AñíçôéêÞ ásóèçôéêÞ ›ò èå-
ùñçôéêïðïßçóç ô™í Tìðåéñé™í ô\ò ìïíôÝñíáò ôÝ-
÷íçò».
7. Ásì. Ìðïõñáôßíïò: «‘Ç ðñïóôáóßá ô\ò ìÞ säåï-
ëïãßáò».
8. Â. Îõäé@ò: «‘Ç êïéíüôçôá ›ò Vííïéá êñéôéêÞ
óôÞí ðïëéôéêÞ óêÝøç ô™í íåùôÝñùí ÷ñüíùí».
9. Ä. Ôóáôóïýëçò: «“Ôü ðïéçôéêü êßíçìá ðñüò ôÞí
Tëåõèåñßᔠìé@ò Šðåññåáëéóôéê\ò öùôïãñáöéê\ò
åsêüíáò».
10. J. Van Langendonck: «’Éäéùôéêïðïßçóç êáß êïé-
íùíéêÞ AóöÜëåéá» (Tëåýè. Aðüäïóç: Ã. ’Áìßôóç,
Æ. Óðõñüðïõëïõ).
11. Ã. Óáêéþôçò - Ô. Ôæáìáëßêïò - Í. Ìáñáíôæß-
äçò: ÂéâëéïêñéôéêÞ.
12. Óð. Ìáêñ\ò: ÂéâëéïáíáöïñÝò.
13. Ã. Óáêéþôçò: «Ðáéäåßá: ÆÞôçìá êñáôéê\ò ðï-
ëéôéê\ò a êïéíùíéê\ò óõíåßäçóçò;».
14. Ì.Ç.Ì.: «Ôü Êïéíùíéêü êáß ôü ’Åèíéêü» (²Áñ-
äçí).
96
14ï Ôåˆ÷ïò: Íßôóå (Åsäéêü ôåˆ÷ïò)
1. R. Hayman: «ÅsóáãùãéêÝò óêÝøåéò ãéÜ ìéÜ âéï-
ãñáößá ôïˆ Íßôóå».
2. ×ñïíïëüãéï.
3. Walter Kaufman: «‘Ç óçìáóßá ôïˆ Íßôóå».
4. G. Deleuze: «Ôü ôñáãéêü».
5. E. Fink: «‘Ï ‘ÕðåñÜíèñùðïò êáß ‚ èÜíáôïò ôïˆ
Èå.
6. Ä.Í. ËáìðñÝëëçò: «Ôü ðáßãíéï ôïˆ êüóìïõ. ÌÞ
ìåôáöõóéêÞ êáôåýèõíóç ô\ò óêÝøçò a ìåôáöõ-
óéêÞ ôçò Tìðåéñßá;».
7. Ô. Ðåíôæïðïýëïõ-Âáëáë@: «Heidegger, Uñìç-
íåõôÞò ôïˆ Nietzsche: ‘Ï å‰ñùðáúêüò ìçäåíé-
óìüò».
8. Öñ. Íßôóå: «²Åôóé ìßëçóå ‚ Æáñáôïýóôñá». (T-
ðßëïãïò).
9. Ð. Êáíåëëüðïõëïõ: «Ôü ôÝëïò ôïˆ Æáñáôïý-
óôñá». (ðñüëïãïò).
10. Ã. ÌáèéïõäÜêçò: Âéâëéïãñáößá.
11. Ã. ÔñéÜíôçò: Âéâëéïðáñïõóßáóç.
12. Ì.Ç.Ì.: «‘Ç å‰èýíç ô\ò ’Éäåïëïãßáò: Ït âëá-
âåñÝò óõíÝðåéåò ôïˆ Íéôóåúóì (²Áñäçí).
15ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «‘ÇñÜêëåéôïò».
’ÁöéÝñùìá: ÃÜëëïé äéáíïïýìåíïé
ãéÜ ôÞí êñßóç ô\ò ’Áñéóôåñ@ò.
2. ÓõíÝíôåõîç óôÞ «ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá» ô\ò A.
Kriegel.
3. Jean Marie Vincent: «’Áðü ôÞí TîçìåñùìÝíç A-
ñéóôåñÜ óôÞí êñéôéêÞ AñéóôåñÜ».
4. Stephane Courtois: «Ôü ôÝëïò ìé@ò Aðßèáíçò t-
óôïñßáò. ‘Ç ðåñßðôùóç ôïˆ Ãáëëéêïˆ Êïììïõíé-
óôéêïˆ Êüììáôïò».
5. ÓõæÞôçóç ìÝ ôüí Jean Lojkine.
6. Yolene Dilas-Rocherieux: «’Áðü ôüí ÐëÜôùíá
óôü Ã.Ê.Ê. ãéÜ Xíá íÝï ‚ñéóìü ôïˆ êïììïõíé-
óì.
7. ÐåñéëÞøåéò (Résumés).
8. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ç ðïëéôéêÞ óêÝøç ôïˆ Äç-
ìçôñßïõ Ãïýíáñç».
9. Ô. Ôæáìáëßêïò: «’Áðïôßìçóç Ôå÷íïëïãßáò (Êïé-
íùíéêÝò, ’ÇèéêÝò, ÐïëéôéêÝò ðáñÜìåôñïé óôüí ôå-
÷íïëïãéêü ó÷åäéáóìü)».
10. Ä. Êáëôþíçò: «‘Ç ðñïâëçìáôéêÞ ô\ò ãíþóçò
ôïˆ íüìïõ óôÞ äßíç ô\ò óôñáôçãéê\ò ôïˆ êñÜ-
ôïõò».
11. Ã. Ðáíïýóçò: «ÓõìâïëÞ óôÞ ìÞ ôõðïðïßçóç ôïˆ
“Aãïñáßïõ TãêëÞìáôïò”».
12. Í. Ìáñáíôæßäçò - Ô. Ôæáìáëßêïò - Ã. Êüêêéíïò
- ‘ÏìÜäá ’Åêðáéäåõôéê™í ÌÝóçò ’Åêðáßäåõóçò:
ÂéâëéïêñéôéêÞ.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
16ï Ôåˆ÷ïò: Êïéíïôéóìüò (Åéäéêü ôåˆ÷ïò)
1. ÑÝíïò: «Êþóôáò Êáñáâßäáò, ‚ ðñßíïò ô\ò Äù-
ñßäáò».
2. Êùíóôáíôríïò Ä. Êáñáâßäáò: «’ÁíÝêäïôç á‰ôï-
âéïãñáößá».
3. Í.É. Ðáíôáæüðïõëïò: «‘Ï Êùíóôáíôríïò Êáñá-
âßäáò êáß ‚ ó÷åäéáóìüò ô\ò Êïéíïôéê\ò Äçìïêñá-
ôßáò».
4. Î.É. Ðáðáññçãüðïõëïò: «‘Ï êïéíïôéóìüò ôïˆ
Êùíóôáíôßíïõ Êáñáâßäá: ÐñïâëÞìáôá Êáíïíé-
óôéê\ò Èåìåëßùóçò».
5. Ê. ËéâéåñÜôïò: «“‘ÅíùìÝíïé ðáñÜ ôïýò äéá÷ùñé-
óìïýò” - Ôü öÜóìá ô\ò ‘Éóôïñéê\ò Êïéíüôçôáò».
6. Êëþíô ËùñÜí: «Êïéíïôéóìüò êáß (èåùñçôéêÞ) T-
ðéêáéñüôçôá».
7. Â. Îõäé@ò: «‘Ç êïéíüôçôá ›ò Vííïéá êñéôéêÞ
óôÞí ðïëéôéêÞ óêÝøç ô™í íåþôåñùí ÷ñüíùí
(óðïõäÞ óôüí Ferdinand Tönnies)».
8. Ì.Ç. Ìåëåôüðïõëïò - ÔÜêçò Ôæáìáëßêïò - Í.
Ìáñáíôæßäçò: ÂéâëéïêñéôéêÞ.
17ï Ôåˆ÷ïò: ‘Ç ó÷ïëÞ ô\ò Öñáíêöïýñôçò
(Åsäéêü ôåˆ÷ïò)
1. ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá: «ÐÝíôå ×ñüíéá».
2. Â. ÖéïñáâÜíôåò: «‘Ç ðñïâëçìáôéêÞ ô\ò êñéôéê\ò
èåùñßáò».
3. Ã. ÌáèéïõäÜêçò: ÂéïãñáöéêÜ ô™í óçìáíôéêüôå-
ñùí èåùñçôéê™í ô\ò ó÷ïë\ò ô\ò Öñáíêöïýñôçò.
4. Å. Ðáðáäçìçôñßïõ: «‘Ç Ó÷ïëÞ ô\ò Öñáíêöïýñ-
ôçò ãéÜ ôü ðñüâëçìá ô\ò êïõëôïýñáò».
5. Ó. Ìé÷áÞë: «Walter Benjamin: ̈èïò êáß tóôï-
ñßá».
6. Ë. Êïíéáâßôç - ÃêÝëåñóôåô: «J. Habermas: Äï-
ìéêÞ AëëáãÞ ô\ò äçìüóéáò óöáßñáò (äõíáôüôçôåò
êáß ðåñéïñéóìïß Tìðåéñéê\ò Töáñìïã\ò óôÞí Vñåõ-
íá ãéÜ ôÞí ïsêïãÝíåéá)».
7. Óô. ÑïæÜíçò: «Ôü AíÝöéêôï ô\ò ôÝ÷íçò: ‘Åñìç-
íåõôéêÞ ðñïóÝããéóç óÝ ìéÜ èÝóç ôïˆ Theodor
Adorno».
8. Â. ÄçìçôñÝáò: «Theodor Adorno: ‘Ç óçìáóßá
ô\ò Añíçôéê\ò ásóèçôéê\ò».
9. Ô. Ðáôñþíçò: «ÊñéôéêÞ ôïˆ TñãáëåéïðïéçìÝíïõ
ëüãïõ óôÞ ìáèçìáôéêÞ ðáéäåßá».
10. Âéâëéïãñáößá.
11. Ä. Êïðáíßôóáò: «Êáñáâßäáò, Cobbet êáß íÝïé
óõíèåôéêïß ôýðïé ãéÜ ôÞí ñãÜíùóç ô\ò Tñãáóß-
áò».
12. Ä. Ôóáôóïýëçò: Âéâëéïöïñßåò.
18ï Ôåˆ÷ïò
1. ÑÝíïò: «‘ÇñÜêëåéôïò».
2. Ã. Ðáðáäüðïõëïò: «Óôïé÷årá ãéÜ ôÞí Uñìçíåßá
ô™í säåïëïãé™í».
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
3. Í. ×ñçóôÜêçò: «ÃéÜ ìéÜ Aíèñùðïëïãßá ô\ò íå-
üôçôáò».
4. Ô. Ôæáìáëßêïò: «‘Ç ðñïâëçìáôéêÞ ô\ò ’Áðïôé-
ìÞóåùò Ôå÷íïëïãßáò».
5. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «“‘Ç Á‰ôïêñáôïñßᔠôïˆ
Êùíóôáíôßíïõ Óïêüëç».
6. Ãñ. ÊÜôóáò: «Èýëáêåò Ìåôáíáóô™í ›ò Tíáë-
ëáêôéêüò ôñüðïò êïéíùíéêï-ïéêïíïìéê\ò ðñïóáñ-
ìïã\ò óÝ ìéÜ íÝá êïéíùíßá».
7. É. Ðáðáäüðïõëïò: «‘Ï âéùìÝíïò êüóìïò: ðñï-
óÝããéóç óôÜ TëÜ÷éóôá ôïˆ êïéíïˆ âßïõ êáß ô\ò T-
ðéêïéíùíßáò ìÝ AöïñìÞ ôü Vñãï ôïˆ Âáóßëç Êá-
ñáðïóôüëç».
8. Óð. Êïõôñïýëçò: «Ôü tåñü, _ êïéíüôçôá, ‚ óôï-
÷áóìüò».
ÍÝåò äéäáêôïñéêÝò äéáôñéâÝò
9. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «Les origines et le rôle social
de la dictature des colonels en Grèce».
10. Í.Ã. Íéêïëïýäçò: «Laonikos Chalkokondyles: A
Translation and Commentary of the “Demon-
strations of Histories”».
11. Ç. ’Éù. Ðáðáññçãüðïõëïò: «Family, Law and
Society: Philosophical and Interdisciplinary
Perspectives - With a Case Study of Modern
Greece».
12. Ä.Á. Óùôçñüðïõëïò: «State and Party: The
Greek state bureaucracy and the Panhellenic
Socialist Movement (PASOK) 1981-1989».
13. Ä. Ôóáôóïýëçò: Âéâëéïöïñßåò.
19ï Ôåˆ÷ïò
1. Ôï säåïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï ô\ò ôÜóçò Ðáðáèå-
ìåë\ (Ðáñïõóßáóç êáß óõíÝíôåõîç).
2. Íéêüëáïò Ðáíôáæüðïõëïò: «‘Ï êïéíïôéóìüò óÞ-
ìåñá: ÊáôáâïëÝò êáß ðñïïðôéêÝò).
3. Óðýñïò Êïõôñïýëçò: «Å‰ñõðßäçò êáß Íßôóå».
4. Ãéþñãïò Ðëåéüò: «‘Ç êéíïýìåíç åsêüíá ›ò ðïëé-
ôéóìéêü ó÷\ìá».
5. ×ñéóôßíá Êùíóôáíôïðïýëïõ: «Ôå÷íïëïãßá êáß
ðÜëé: ‘Ïñéïèåôþíôáò ôßò TðéêïéíùíéáêÝò êáôáâï-
ëÝò ô\ò ìåôáìïíôÝñíáò êïéíùíßáò».
6. ÄçìÞôñçò Âåñãßäçò: «Êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêÝò T-
îåëßîåéò êáß óôñáôçãéêÝò Têðáßäåõóçò/êáôÜñôé-
óçò Tíçëßêùí óôÞí ‘ÅëëÜäá».
7. Ê. ÍÜíôéá ÓåñåìåôÜêç: «ÌåëÝôåò ô™í öýëùí a
ãõíáéêåråò óðïõäÝò: ÈåùñçôéêÜ êáß ðáéäáãùãéêÜ
æçôÞìáôá, Tñåõíçôéêïß óôü÷ïé êáß ðñïãñáììáôé-
óìüò».
8. Ì. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ï Ðáíáãéþôçò Êáíåëëü-
ðïõëïò êáß _ UíùôéêÞ säåïëïãßá».
ÍÝåò äéäáêôïñéêÝò äéáôñéâÝò
9. ’Çëßáò ÔåìðÝëçò: «The school of Ammonius, son
of Hermias, on knowledge of the divine».
10. ÄçìÞôñçò Ôóáôóïýëçò: Âéâëéïöïñßåò.
97
20ï Ôåˆ÷ïò
1. Óðýñïò Êïõôñïýëçò: «´Åíáò TðáíáóôÜôçò óôüí
êáéñü ìáò: Ì.Í. ÑÜðôçò a ÐÜìðëï».
2. Ì.Í. ÑÜðôçò: «‘Ï Ó. Öñüõíô AðÝíáíôé óôÞ âßá
êáß óôüí ðüëåìï».
3. ÓõíÝíôåõîç ôïˆ Ì.Í. ÑÜðôç.
4. ÔÜêçò Ôæáìáëßêïò: «‘Ç ãåùóôñáôçãéêÞ äõíáìé-
êÞ ìåôÜ ôüí ðüëåìï».
5. Yves Fricker: «‘Ç TñãáôéêÞ ôÜîç ô\ò äåêáåôß-
áò ôïˆ '80».
6. Íßêïò Ìáñáíôæßäçò: «Ôü èñçóêåõôéêü ìÝóá óôü
ðïëéôéêü: èñçóêåßá êáß ðïëéôéêÞ óÝ ìßá AãñïôéêÞ
êïéíüôçôá ô\ò ËÝóâïõ».
7. ’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò: «Ôü AíáôïëéêïóëÜâéêï säß-
ùìá êáß _ ’Éëëõñïóëáâßá».
8. ×Üñçò ÍáîÜêçò: «Ït íÝåò ôå÷íïãñáöåéïêñáôéêÝò
Tëßô óôÞí ìåôáâéïìç÷áíéêÞ êïéíùíßá êáß ôÜ íÝá
÷áñáêôçñéóôéêÜ ô™í êõñéáñ÷ïýìåíùí ôÜîåùí».
9. Îåíïö™í ÊïíôéÜäçò: «Ït íÝåò ñõèìßóåéò ðñïóôá-
óßáò ôïˆ äéêáéþìáôïò óôÞí Šãåßá - óõíôáãìáôé-
êÞ Aîéïëüãçóç ìÝ Cîïíåò ôÞ öéëåëåýèåñç êáß ôÞí
êïéíùíéêÞ Aíôßëçøç ãéÜ ôÞí Šãåßá».
10. Jacky Pruneddy: «‘Ç AðåéëÞ ô\ò ôçëåüñáóçò -
ãïçôåßá, Aëëïôñßùóç, «Tê-ðïëéôéóìüò».
11. Óêåˆïò ÐáðáúùÜííïõ: «ÊïéíùíéêÞ Tñãáóßá -
ðáéäáãùãéêÞ êáß AíáðáñáãùãÞ».
12. Âáóßëçò ÖéïñïâÜíôåò: «ÐïëéôéóôéêÞ ðïëéôéêÞ -
óôïé÷åßá åíüò óýã÷ñïíïõ êáß êôçôéêïˆ ó÷åäßïõ».
13. Âéâëéïöïñßåò: ãñÜöïõí: Íéêüëáò ÓåâáóôÜêçò,
Íéêüëáò ×ñçóôÜêçò, ÓôÝëëá Öñõä@, Ãé™ñãïò
ÔñéÜíôçò, ÌåëÝôçò Ç. Ìåëåôüðïõëïò êáß ‚ Äç-
ìÞôñçò Ôóáôóïýëçò.
21ï Ôåˆ÷ïò: ’ÁöéÝñùìá óôÞ ÌåãÜëç ’ÉäÝá
1. ÔéìÞ óôïí Ìé÷Üëç ÑÜðôç-ÐÜìðëï.
2. ÌåëÝôçò ’Ç. Ìåëåôüðïõëïò: «‘Ç ÌåãÜëç ’ÉäÝá
- Aðüðåéñá óõíïëéê\ò ðñïóÝããéóçò».
3. Óðýñïò Êïõôñïýëçò: «ÌåãÜëç ’ÉäÝá, _ ìáèç-
ôåßá ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ óôÞí C÷ñáíôç å‰ôÝëåéá».
4. ‘ÅëÝíç Ãëýêáôæç-’ÁñâåëÝñ: «‘Ç ãÝííçóç ô\ò
ÌåãÜëçò ’ÉäÝáò».
5. Ê.È. Äçìáñ@ò: «Ô\ò ìåãÜëçò ôáýôçò säÝáò».
6. Ê. Êáñáâßäáò: «ÑÞãáò ‚ Öåñárïò êáß _ ðïëéôé-
êÞ ñãÜíùóéò ô\ò ’Áíáôïë\ò».
7. ’É. Äñáãïýìçò: «Ôü êñÜôïò».
8. Ê. Êáñáâßäáò: «‘Ç ìéêñÞ êáß _ ìåãÜëç ‘Åë-
ëÜò».
9. ÐñïêÞñõîç ôïˆ ’Áñâáíßôéêïõ ÓõíäÝóìïõ ô\ò ’Á-
èÞíáò ðñüò ôïýò ’Áäåñöïýò ’Áñâáíßôåò ô\ò ’Áñ-
âáíéôé@ò.
10. ×ñ\óôïò ’Áë. ÐáÀæçò: «‘Ï óêåðôéêéóìüò ôïˆ
Pascal ›ò ìÝóïí êñéôéê\ò ôïˆ ñèïëïãéóìïˆ êáß
èåìåëßùóçò ô\ò Tî Aðïêáëýøåùò èñçóêåßáò».
98
11. ’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò: «Äçìïêñáôßá êáß Öïñïëï-
ãßá».
12. François Thual: «‘Ç ãåùðïëéôéêÞ ô\ò ’Ïñèïäï-
îßáò».
13. Ãåþñãéïò Êüêêéíïò: «‘Ç Vííïéá ôïˆ ðëÞèïõò óôÜ
ðëáßóéá ôïˆ öéëåëåõèåñéóìïˆ êáß ôïˆ ðïëéôéêïˆ A-
íïñèïëïãéóì.
14. Îåíïö™í ÊïíôéÜäçò: «ÔïðéêÞ êïéíùíßá êáß êñá-
ôéêüò ó÷åäéáóìüò».
15. ÃéÜííçò Ðáñáóêåõüðïõëïò: «‘Ï ’Åèíéêéóìüò
óôÞí Tðï÷Þ ô\ò Ïsêïëïãéê\ò êñßóçò».
ÍÝåò äéäáêôïñéêÝò äéáôñéâÝò
16. Ðáˆëïò Ãñçã. Íôáâáñßíïò: «‘Ç ðëùôéíéêÞ Š-
ðÝñâáóç ôïˆ ðëáôùíéêïˆ ëüãïõ».
17. Âéâëéïöïñßåò: ãñÜöïõí: Ã. Êüêêéíïò, Í. ×ñç-
óôÜêçò, Ã. ÌáèéïõäÜêçò, Ð. ÊáðåëÜñç, Í.
Êïøéä@ò, ’Ç. ÔåìðÝëçò, Ó.Á. Êïõôñïýëçò.
18. Âéâëéï-åðéóçìÜíóåéò: 42 âéâëßá êïéíùíéïëïãéêïˆ,
Aíèñùðïëïãéêïˆ, tóôïñéêïˆ êáß øõ÷ïëïãéêïˆ ðå-
ñéå÷ïìÝíïõ Aðü ôüí ÄçìÞôñç Ôóáôóïýëç.
19. Ì.Ç.Ì.: «´Áãéïí ²Ïñïò». (²Áñäçí).
22ï Ôåˆ÷ïò
1. ’ÁñéóôïôÝëçò ÍéêïëáÀäçò (1922-1996).
2. ’ÁöéÝñùìá óôüí Êùíóôáíôríï Êáëëßá.
Êùíóôáíôríïò Ì. Êáëëßáò:
Ãéáôß óõíåñãÜóèçêá ìÝ ôÞ ÄåîéÜ. Йò ït ’Áìå-
ñéêáíïß ìïˆ ðñüôåéíáí ôÞí ðñùèõðïõñãßá.
Äårãìá Aãþíùí ãéÜ ôÜ TèíéêÜ ðñïâëÞìáôá.
‘Ç ðñïóöïñÜ ôïˆ Ê. Êáëëßá óôÞí Ðáéäåßá.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
40 ìçí™í èçôåßá óôü ‘Õðïõñãårï Äéêáéïóýíçò óÝ
øõ÷ñïðïëåìéêÞ ðåñßïäï.
’Åñãïãñáößá Ê. Êáëëßá.
3. ÊÜñë ÐïëÜíé: «ÊñÜôïò êáß Ïsêïíïìßá óôßò Añ-
÷áúêÝò êïéíùíßåò».
4. ÌåëÝôçò ’Ç. Ìåëåôüðïõëïò: «ÎáíáäéáâÜæïíôáò
ôüí ÖáëìåñÜûåñ: Ôü ðñüâëçìá ô\ò óõíÝ÷åéáò ôïˆ
‘Åëëçíéêïˆ ²Åèíïõò».
5. Óðˆñïò ’Á. Êïõôñïýëçò: «Ôü îåññßæùìá ôïˆ Aí-
èñþðïõ êáß _ “íôïëïãéêÞ-éóôïñéêޔ óçìáóßá
ô\ò ðáôñßäáò».
6. ÄçìÞôñçò Ã. Êüêïñçò: «’ÅîÝôáóç ãõíáéêåßùí
÷áñáêôÞñùí óÝ êùìùäßåò ôïˆ 19ïõ ásþíá êáß
óõíáöårò AíáöïñÝò óôÞí säåïëïãßá ô\ò Tðï÷\ò».
7. Íßêïò ÑÜðôçò: «ÌéÜ ðñïâëçìáôéêÞ ãéÜ ôÞí Tê-
ðáéäåõôéêÞ ðáñÝìâáóç óôßò Aíáðôõóóüìåíåò
÷™ñåò: îåðåñíþíôáò Aðü ôþñá ôü “Aíþôáôï …-
ñé.
8. ʼnêëåßäçò ÓáêåëëÜñéïò: «Å‰ñùðáúêÞ AìõíôéêÞ
êïéíüôçôá: Xíá ìåôáðïëåìéêü Tðåéóüäéï».
9. Âáóßëåéïò Ê. ÂïõúäÜóêçò: «‘Ç èÝóç ô\ò ãõíáß-
êáò ›ò ìÝëïõò ÄÅÐ (Äéäáêôéêïˆ ’Åñåõíçôéêïˆ
Ðñïóùðéêïˆ) óôÜ ÐáíåðéóôÞìéÜ ìáò. ‘Ç ðåñß-
ðôùóç ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò.
10. Âéâëéïöïñßåò: ÂéâëéïêñéôéêÞ: ãñÜöïõí: Ãé™ñãïò
Êüêêéíïò, ’Çëßáò ÔåìðÝëçò, ÄçìÞôñçò ×ïñü-
óêåëçò.
Âéâëéïðáñïõóßáóç: Íßêïò Êïøéä@ò, Ã.Í. Ìï-
ó÷üðïõëïò.
Âéâëéï-åðéóçìÜíóåéò: Ãéþñãïò Êüêêéíïò, ’Çëßáò
ÔåìðÝëçò êáß ‚ ÄçìÞôñçò Ôóáôóïýëçò.
11. ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá: «Ït ðñ™ôïé íåêñïß». (²Áñ-
äçí).
 ’Áðü ôÞí Á‰ãÞ
ôïˆ Öñåéäåñßêïõ Írôóå
Ö ôù÷üò, ÷áñïýìåíïò êé AíåîÜñôçôïò — åyíáé äõ-
íáôü íÜ óõíäõáóôïˆí …ëá á‰ôÜ. Öôù÷üò, ÷áñïý-
ìåíïò êáß äïˆëïò — êé á‰ôÜ Tðßóçò. Êáß äÝí èÜ 'îå-
ñá ôß êáëýôåñï íÜ ð™ óôïýò TñãÜôåò ðïý äïõëåýïõí
óôÞ óêëáâéÜ ô™í Tñãïóôáóßùí — ìÝ ôÞí ðñïûðü-
èåóç …ôé äÝí ôü ásóèÜíïíôáé ‚ëüôåëá ›ò íôñïðÞ ôü
íÜ ÷ñçóéìïðïéïˆíôáé êáô' á‰ôüí ôüí ôñüðï, óÜí ôßò
âßäåò ìé@ò ìç÷áí\ò, êáß — êáôÜ ìéÜ Vííïéá — ›ò
óõìðëçñþìáôá ô\ò Aíèñþðéíçò Töåõñåôéêüôçôáò.
ÍôñïðÞ! íÜ ðéóôåýåé êáíåßò …ôé ìéÜ Šøçëüôåñç
AìïéâÞ èÜ ìðïñïˆóå AëÞèåéá íÜ Cñåé ôÞí ï‰óßá ô\ò
ìéæÝñéáò ôïõò — Tííï™ ôÞí Aðñüóùðç ŠðïäïýëùóÞ
ôïõò! ÍôñïðÞ! íÜ ðåßèåôáé êáíåßò ìÝ öëõáñßåò êáß
íÜ íïìßæåé …ôé ôÜ÷á ìðïñår á‰ôÞ _ á‹îçóç ô\ò A-
ðñïóùðßáò, á‰ôÞ _ íôñïðÞ ô\ò óêëáâé@ò ìÝóá óôÜ
ðëáßóéá ô™í ìç÷áíïåéä™í Vñãùí ìé@ò íÝáò êïéíùíß-
áò, óô' AëÞèåéá íÜ ãßíåé AñåôÞ! ÍôñïðÞ! íÜ V÷åéò
ìéÜ ôéìÞ ãéÜ ôÞí ‚ðïßá óôáìáô@ò ðéÜ íÜ åyóáé ðñü-
óùðï ãéÜ íÜ ãßíåéò ìéÜ âßäá!
Åyóôå êé Tóårò óõíùìüôåò óôü óçìåñéíü ðáñáëï-
ãéóìü ô™í Tèí™í, ðïý èÝëïõí ðñïðáíôüò íÜ ðáñÜ-
ãïõí …óï ôü äõíáôüí ðåñéóóüôåñï êáß íÜ ðëïõôáßíïõí
…óï ôü äõíáôüí ðåñéóóüôåñï; ÄéêÞ óáò Šðüèåóç èÜ
eôáí íÜ ôïýò AíôéôÜîåôå Xíáí Cëëïí Šðïëïãéóìü: ðü-
óï ìåãÜëá ðïóÜ Tóùôåñéê\ò Aîßáò A÷ñçóôåýïíôáé
ãéÜ Xíáí ôÝôïéï Tîùôåñéêü óêïðü. Ðïˆ åyíáé …ìùò _
äéêÞ óáò TóùôåñéêÞ Aîßá, …ôáí äÝí åyóôå óÝ èÝóç ðéÜ
íÜ êáôáëÜâåôå ôß óçìáßíåé íÜ Aíáóáßíåôå Tëåýèåñá;
´Ïôáí äÝí TëÝã÷åôå óôü ðáñáìéêñü ðéÜ ôüí Uáõôü
óáò; ´Ïôáí …ëï êáß ðéü óõ÷íÜ AíáãïõëéÜæåôå ìÝ ôüí
Uáõôü óáò, …ðùò ì' Xíá ÷áëáóìÝíï ðïôü; ´Ïôáí A-
êïˆôå ôßò Töçìåñßäåò êáß ëïîïêïéô@ôå ôüí ðëïýóéï
ãåßôïíá, ëáßìáñãïé Aðü ôÞí ãñÞãïñç Cíïäï êáß ðôþ-
óç ô\ò Tîïõóßáò, ô™í ÷ñçìÜôùí êáß ô\ò êïéí\ò
ãíþìçò; ´Ïôáí äÝí V÷åôå ðëÝïí ðßóôç óôÞ öéëïóï-
ößá ðïý öïñ@ êïõñÝëéá a óôÞí Tëåõèåñïöñïóýíç T-
êåßíùí ðïý äÝí V÷ïõí ï‰äåìßá AíÜãêç a Vëëåéøç; ´Ï-
ôáí _ Uêïýóéá åsäõëëéáêÞ æùÞ ô\ò öôþ÷åéáò, _ æù-
Þ ÷ùñßò TðÜããåëìá a ãÜìï, æùÞ ðïý èÜ 'ðñåðå
óôïýò ðíåõìáôéêüôåñïõò AíÜìåóÜ óáò, V÷åé ãßíåé ðå-
ñßãåëïò ãéÜ ó@ò; ’Áíôç÷ïˆí Gñá ãå óô' á‰ôéÜ óáò ït
öùíÝò ô™í óïóéáëéóô™í ðáëéÜôóùí, ðïý èÝëïõí íÜ
ó@ò ìïõñëÜíïõí ìÝ ôñåëëÝò Tëðßäåò; Á‰ô™í ðïý ó@ò
êáëïˆí íÜ åyóôå Xôïéìïé êáß ôßðïô' Cëëïÿ Xôïéìïé A-
ðü óÞìåñá ãéÜ ôü á‹ñéï, žóôå íÜ ðåñéìÝíåôå êáß äþ-
óôïõ íÜ ðåñéìÝíåôå êÜôé Aðü êÜðïõ Aëëïˆ, êáß êá-
ôÜ ôÜ Cëëá, íÜ æårôå …ðùò æïýóáôå êáß ðñßí — ž-
óðïõ á‰ôÞ _ AíáìïíÞ ãßíåé ðåßíá êáß äßøá êáß ðõ-
ñåôüò êáß ôñÝëëá, êáß öôÜóåé Tí ôÝëåé _ ìÝñá ô™í
bestia triumphans ì' …ëç ôçò ôÞ äüîá;
Êüíôñá ó' …ëá á‰ôÜ, ‚ êáèÝíáò èÜ 'ðñåðå íÜ
óêåöôår åsëéêñéíÜ: «íÜ öýãù ôü óõíôïìüôåñï, êáß óÝ
ðåñéï÷Ýò Cãñéáò öñåóêÜäáò íÜ ãßíù ‚ êýñéïò ôïˆ êü-
óìïõ, êáß ðÜíù Að' …ëá: êýñéïò ôïˆ Uáõôïˆ ìïõÿ í'
AëëÜæù óõíå÷™ò ôüðïõò äéáìïí\ò …óï âëÝðù íÜ ìïˆ
ãíÝöåé Vóôù ê' Xíá óçìÜäé óêëáâé@òÿ íÜ ìÞí Aðï-
öåýãù ôÞí ðåñéðÝôåéá êáß ôüí ðüëåìï, êáß íÜ åyìáé
Xôïéìïò ãéÜ èÜíáôï Cí ìïˆ ôý÷ïõí ït ÷åéñüôåñåò ô™í
ðåñéóôÜóåùí — ìüíï ƒ÷é ðéÜ á‰ôÞ _ Cðñåðç äïõ-
ëåßá, ƒ÷é ðéÜ á‰ôÞ _ óêõèñùðÞ, á‰ôÞ _ äçëçôçñé-
þäçò êáß óõíùìïôéêÞ æùÞ! ÍÜ ðïéü èÜ eôáí ôü óù-
óôü öñüíçìá! ït TñãÜôåò óôÞí ʼnñþðç ðñÝðåé íÜ A-
íáêïéíþóïõí …ôé ›ò ôÜîç Aðïôåëïˆí ìéÜ Aíèñþðéíç
Aäõíáôüôçôá — êé ƒ÷é ìüíïí, …ðùò óõíçèßæåôáé, ìéÜ
óêëçñÞ ñãÜíùóç ÷ùñßò óêïðü: ƒöåéëáí íÜ åsóÜãïõí
ôÞí Tðï÷Þ ìé@ò AðÝñáíôçò Tîüäïõ Aðü ôÞí ʼnñù-
ðáúêÞ êõøÝëç, ìé@ò ðñùôüãíùñçò Tîüäïõ êáôÜ óìÞ-
íç, ðïý …ìïéÜ ôçò íÜ ìÞí åy÷å îáíáãßíåé, êáß ì' á‰-
ôÞ ôÞí ëáìðñÞ ðñÜîç ô\ò ìåôáíÜóôåõóçò, íÜ äéá-
ìáñôõñçèïˆí êáôÜ ô\ò ìç÷áí\ò, êáôÜ ôïˆ êåöáëáß-
ïõ êáß êáôÜ ô\ò Tðéëïã\ò ìÝ ôÞí ‚ðïßá Aðåéëïˆí-
ôáé ôþñá íÜ ãßíïõí Aíáãêárá åuôå äïˆëïé ôïˆ êñÜ-
ôïõò åuôå äïˆëïé Uíüò Tðáíáóôáôéêïˆ êüììáôïò. ’Å-
êôüò ʼnñþðçò ðéÜ, ìáæß ìÝ ôïýò TñãÜôåò èÜ ìåôá-
íáóôåýóïõí êé' ït AñåôÝò ô\ò ʼnñþðçòÿ êé Têåríï
ðïý óôÞí ðáôñßäá Cñ÷éóå íÜ Têöõëßæåôáé êáß íÜ ãß-
íåôáé ìéÜ Tðéêßíäõíç äõóèõìßá êé TãêëçìáôéêÞ ôÜ-
óç, Að' ôÞ óôéãìÞ ðïý èÜ âãår Vîù, óôüí Cëëïí A-
Ýñá, èÜ AðïêôÞóåé ìéÜ Cãñéá êé ƒìïñöç öõóéêüôç-
ôá, êáß èÜ íïìáóôår _ñùéóìüò...
ÌåôÜöñáóç: ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò

Ôå÷íçôïß «ðáñÜäåéóïé»
Ï t Tðßìïíá Aíé÷íåýïíôåò ôÞí ðáñïõóßá ôïˆ A-
ðüëõôïõ Aðïêáëýðôïõí óôü ðñáãìáôéêü íÜ
Tíïéêår ôü ÌçäÝí. ´Ï,ôé åyíáé ðñáãìáôéêü åyíáé
äß÷ùò íüçìá. Ðïëëïß êáôÝöõãáí êáß êáôáöåý-
ãïõí óôïýò ôå÷íçôïýò «ðáñÜäåéóïõò», ëåçëá-
ôþíôáò ôüí Uáõôü ôïõò. Äéüôé ‚ ÐáñÜäåéóïò A-
ðïäÞìçóå, AëëÜ êáß ãéáôß Aóöõêôéïˆí ìÝóá ó' X-
íáí ðåæü êüóìï ÷ùñßò å‰áéóèçóßåò, ÷ùñßò AëÞ-
èåéåò, ÷ùñßò AãÜðç.
Ôü áuóèçìá ô\ò Aðåëðéóßáò, ô\ò äõóèõìßáò
AðÝíáíôé óôÞí æùÞ, ì@ò ðïëéïñêår äß÷ùò íÜ äç-
ìéïõñãår êÜôé, BðëÜ ìçäåíßæåé êáß ìçäåíßæåôáé.
ÔÜ ƒíåéñá, ït TöéÜëôåò ô™í ðáñáéóèçóéïãüíùí åy-
íáé ôÜ ìüíá ƒíåéñá ðïý óõíèÝôåé ‚ ìïíôÝñíïò êü-
óìïò. ‘Ç êáôÜóôáóç ô\ò Tñåßðùóçò, ô\ò êáôá-
óôñïö\ò, êÜðïôå ìðïñïˆóå íÜ êáëëéåñãår ãüíéìá
ôü ðíåˆìá, ôþñá BðëÜ AíáðáñÜãåôáé.
‘Ï êüóìïò ô\ò Aíßáò, ô\ò âáñâáñüôçôáò, ôïˆ
Aôïìéêéóìïˆ, ô\ò èåïðïßçóçò ôïˆ ÷ñÞìáôïò á‰-
ôïêáôáóôñÝöåôáé ìÝóá óôÞí äßíç ô™í íáñêù-
ôéê™í. ´Ïìùò _ Aðåëðéóßá ìðïñår íÜ äéï÷åôåõèår
óÝ Cëëåò êáôáóôÜóåéò. ’ÁëëÜ ôÜ íáñêùôéêÜ óõí-
äÝïíôáé ìÝ ðïëý ŠøçëÜ óõìöÝñïíôá. ÄÝí åyíáé B-
ðëÜ ôü ðáñáäïóéáêü Vãêëçìá ðïý ôÜ äéáêéíår.
Ðïëéôéêïß, äéêáóôéêïß, Aóôõíïìéêïß, ðáñáêñáôé-
êïß óõíåñãÜæïíôáé BñìïíéêÜ óôü ðñïóïäïöüñï Tì-
ðüñéï íáñêùôéê™í. Ït Êüíôñáò óôÞí ÍéêáñÜ-
ãïõá, ït «Ãêñßæïé Ëýêïé» óôÞí Ôïõñêßá, ‚ Êñï-
áôéêüò óôñáôüò åyíáé ‚ñéóìÝíåò Aðü ôßò ðéü ãíù-
óôÝò ðåñéðôþóåéò. Åyíáé âåâáéùìÝíï …ôé ðïëëïß
Vìðïñïé íáñêùôéê™í ìðáéíïâãáßíïõí ìÝ Aðßóôåõ-
ôç å‰êïëßá óôßò UëëçíéêÝò öõëáêÝò. ÔÜ ðïëéôé-
êÜ AðïôåëÝóìáôá åyíáé Tìöáí\: ‚ íáñêïìáíÞò
äÝí åyíáé Tëåýèåñïò Cíèñùðïò êáß ðïëéôéêÜ åyíáé
ï‰äÝôåñïò.
Á Ñ Ä Ç Í
Ì@ò Vëåãáí èÜ íéêÞóåôå …ôáí Šðïôá÷ôårôå.
‘Õðïôá÷ôÞêáìå êáß âñÞêáìå ôÞ óôÜ÷ôç.
Ì@ò Vëåãáí èÜ íéêÞóåôå …ôáí AãáðÞóåôå.
’ÁãáðÞóáìå êáß âñÞêáìå ôÞ óôÜ÷ôç.
Ì@ò Vëåãáí èÜ íéêÞóåôå …ôáí Tãêáôáëåßøåôå ôÞ æùÞ óáò.
’Åãêáôáëåßøáìå ôÞ æùÞ ìáò êáß âñÞêáìå ôÞ óôÜ÷ôç.
Ã. ÓåöÝñçò
Йò èÜ Aíôéìåôùðéóôår á‰ôÞ _ êáôÜóôáóç;
Êáô' Añ÷Þí íÜ óõíåéäçôïðïéçèår _ ðïëéôéêÞ
ðëåõñÜ ô™í íáñêùôéê™í, íÜ Tíéó÷õèïˆí ït èåñá-
ðåõôéêÝò êïéíüôçôåò, íÜ ŠðÜñîåé ðñáãìáôéêÞ êá-
ôáóôïëÞ óôïýò Tìðüñïõò íáñêùôéê™í.
‘Ç «óïóéáë-íåïöéëåëåýèåñç» säåïëïãßá, ìÝ
äéåèíårò Têðñïóþðïõò ðñþçí Añéóôåñïýò óÜí ôüí
Ì.Á. Ëåâý êáß ôüí Í.Ê. Ìðåíôßô, ðñùôïóôá-
ôår óôÞí Aðïäï÷Þ ô\ò ÍÝáò ÔÜîçò, ô\ò ÷õäáéü-
ôçôáò ô\ò säéùôéê\ò ôçëåüñáóçò êáß ô\ò Tëåý-
èåñçò Tìðïñßáò ô™í íáñêùôéê™í. Ðáñ' …ôé åyíáé
ãíùóôü …ôé _ íïìéìïðïßçóç …ðïõ Vãéíå ìåãéóôï-
ðïßçóå ôÞí Tãêëçìáôéêüôçôá êáß ôÞí ÷ñÞóç
ôïõò. Èåùñår …ôé åyíáé Aôïìéêü äéêáßùìá ìÝóá
óôÜ ðëáßóéá ô\ò Tëåýèåñçò Aãïñ@ò. ´Ïìùò ôü C-
ôïìï äÝí ìðïñår íÜ ôßèåôáé ŠðåñÜíù ô\ò êïéíù-
íßáò. ÔÜ íáñêùôéêÜ äÝí åyíáé Tìðüñåõìá óÜí ô'
Cëëá, AëëÜ êáß êáíÝíá Tìðüñåõìá äÝí ìðïñår íÜ
êõêëïöïñår ÷ùñßò Vëåã÷ï.
‘Ç Cìõíá óôÞí óýã÷ñïíç âáñâáñüôçôá, ðïý
ìéÜ ìïñöÞ ôçò åyíáé _ ìáæéêÞ êõêëïöïñßá ô™í
íáñêùôéê™í, Añ÷ßæåé ìÝ ôÞí ðíåõìáôéêÞ Aíôåðß-
èåóç óôü «óïóéáë-íåïöéëåëåýèåñç óõíáßíåóç».
Ðñïôåñáéüôçôá óôü êïéíïôéêü, ƒ÷é óôü Aôïìéêü,
AãÜðç óôüí ÷ñÞóôç, óêëçñü êáß AðçíÞ äéùãìü
óôüí Vìðïñï …ðïéïò êáß Cí åyíáé á‰ôüò, ôÝôïéåò
ðñÝðåé íÜ 'íáé ït Añ÷Ýò ìáò ãéÜ ôÞí Aíôéìåôþðé-
óç ô™í íáñêùôéê™í.
Äéüôé _ êáôÜóôáóç ô\ò Uëëçíéê\ò êïéíùíßáò
êáß ôïˆ óýã÷ñïíïõ êüóìïõ Aðáéôïˆí íÝïõò Tëåý-
èåñïõò, Šãéårò, Xôïéìïõò íÜ ŠëïðïéÞóïõí ôÞí ìå-
ãÜëç ²Åîïäï, Aðü ôü ðñáãìáôéêü …ðïõ êáôïéêår
ôü ìçäÝí, ôü ìÞ-íüçìá.
Ó.Á. ÊÏÕÔÑÏÕËÇÓ