ARHITEKTONSKI FAKULTET UNIVERZITETA U SARAJEVU

KATEDRA ZA TEORIJU I HISTORIJU ARHITEKTURE I ZAŠTITU GRADITELJSKOG NASLIJEĐA

ŠK.GOD.2016/17

RANOHRIŠĆANSKA
ARHITEKTURA
TEORIJA I HISTORIJA ARHITEKTURE_2
PREDAVANJE 03
2

• SREDNJOVJEKOVNA ARHITEKTURA SE RAZVIJALA NA PODRUČJU

RIMSKOG CARSTVA (EVROPSKI DIJELOVI + BLISKI ISTOK), POSTUPNO
SE ŠIRILA NA OSTALE DIJELOVE ISTOČNE I SJEVERNE EVROPE.

• ARHITEKTURA SE RAZVIJA PREKO STILSKIH PRAVACA U

IZMIJENJENIM DRUŠTVENIM USLOVIMA.

NAJSNAŽNIJI UTICAJI:

1. HRIŠĆANSKA RELIGIJA
2. FORMIRANJE DRŽAVNIH I VJERSKIH ORGANIZACIJA U OKVIRU
POSTEPENOG STVARANJA FEUDALIZMA
3

• POČETAK SREDNJOVJEKOVNE ARHITEKTURE OGRANIČEN JE NA

PERIOD OD IV DO VI VIJEKA I ODVIJAO SE U SLOŽENIM USLOVIMA:

1. RAĐANJE HRIŠĆANSTVA (OD I VIJEKA, BORBA S DRUGIM

RELIGIJAMA, PROGONI, POBJEDA);
313.MILANSKI EDIKT O TOLERANCIJI VJERA;
380.CAR TEODOSIJE PROGLAŠAVA HRIŠĆANSTVO ZVANIČNOM
RELIGIJOM RIMSKOG CARSTVA
391.ZABRANA SVIH PAGANSKIH VJERA.

2. PRENOS PRESTONICE IZ RIMA U KONSTANTINOPOLJ (CARIGRAD)

226.;
GRAD POSVEĆEN 330.
4

3. PODJELA NA ISTOČNO I ZAPADNO RIMSKO CARSTVO NAKON

SMRTI TEODOSIJA VELIKOG 395.

4. PROPAST ZAPADNOG CARSTVA 476.

5. PROPAST VIZANTIJE 1453.

VELIKE ETNIČKE PROMJENE – SEOBA NARODA, OD V DO VIII I IX

VIJEKA.

NAJBOLJE JE SAČUVANA SAKRALNA ARHITEKTURA, STAMBENA

SLABO, VOJNA DJELIMIČNO.
5

• S OBZIROM NA PROMJENE U ORGANIZACIJI PROSTORA,

KONSTRUKCIJI I STILU, ARH. SREDNJEG VIJEKA SE DIJELI NA:

1. RANOHRIŠĆANSKU ARH. :

A/ IV I V VIJEK - KASNOANTIČKA ARH.

(TERITORIJALNO SE POKLAPA SA RIMSKIM CARSTVOM)

B/ VI–VIII VIJEK - ARH. HRIŠĆANSKOG ISTOKA;

- RANOVIZANTIJSKA ARH.

2. VIZANTIJSKU ARH. (DO 1453. G.) PREROMANSKA ARH. – OD IX DO XI

VIJEKA

3. ROMANSKU ARH. – OD XI DO XII VIJEKA

4. GOTSKU ARH. – OD XIII DO XV (XVI) VIJEKA

 HRIŠĆANSKA VJERA ISKAZUJE POTREBU ZA OKUPLJANJEM VJERNIKA PRI MOLITVI,
JELU I NOVOM KULTU – SAHRANJIVANJU VJERNIKA

6
 RANOHRIŠĆANSKA ARHITEKTURA –
PREUZIMANJE I PRILAGOĐAVANJE ARH. OBLIKA NOVOJ NAMJENI
7

OKUPLJANJE ZA MOLITVU I JELO PRVOBITNO JE BILO U KUĆAMA BOGATIJIH HRIŠĆANA

(DOMUS ECLESSIA–ZAJEDNICA) U TRIKLINIJUMIMA
 Aleksandria
Rim - Katakombe/Osnova
Katakombe/Izgled
8
 VELIKI PROGONI USLOVILI SU PRIMJENU KATAKOMBI ZA SAHRANJIVANJE

9
10

• PROGRAMSKI UTICAJI VELIKIH EPISKOPSKIH CENTARA: JERUSALIMA,

RIMA, ANTIOHIJE, ALEKSANDRIJE, CARIGRADA, MILANA, RAVENE

• OSNOVNI OBLICI KASNOANTIČKE SAKRALNE ARH. ISKAZANI SU KROZ:

1. PODUŽNI (LONGITUDINALNI) PLAN ZA CRKVE HRIŠĆANSKOG KULTA

2. CENTRALNI PLAN ZA GRAĐEVINE SPECIJALNE NAMJENE (KRSTIONICE,

MARTIRIJUMI, MEMORIJE...)
11

DVA OSNOVNA TIPA PODUŽNOG (LONGITUDINALNOG) PLANA:

1. LATINSKI TIP BAZILIKE

2. HELENISTIČKI TIP BAZILIKE
 LATINSKI TIP BAZILIKE
12

LATINSKI TIP

•ATRIJUM
•PISCINA
•PORTIK
•KATIHUMENA
•GLAVNI BROD
•BOČNI BRODOVI
•TRIUMFALNI LUK
•TRANSEPT
•OLTAR
•APSIDA
•SINTRONON
•EPISKOPSKA

STOLICA (katedra)
13
 14

SAN PAOLO FUORI LE SAN PIETRO – RIM – 330g.

MURA – RIM, 380.g.
 KONSTANTINOVA AULA
PALATINA U TRIRU
15
16

GLAVNI SPOMENICI:

- SAN GIOVANNI IN LATERANO – RIM – 321.G.

- SAN PIETRO – RIM – 330.G.
- SAN PAOLO FUORI LE MURA – RIM – 380.G.
- SANTA MARIA MAGGIORE – RIM – 432.G.
(PRVOBITNO BILA PAGANSKA BAZILIKA)
 SAN ĐOVANI IN LATERANO
17
 CRKVA SV.PAVLA VAN ZIDINA RIMA
18
 SAN APOLLINARE IN CLASSE
19

HELENISTIČKI TIP

•SPOLJNA PRIPRATA
(EKSONARTEKS)
•PRIPRATA (NARTEKS)
•GLAVNI BROD
•BOČNI BROD
•OLTARSKA APSIDA
•PROSKOMIDIJA
•ĐAKONIKON
 SAN APOLLINARE IN CLASSE
20
 KOD KOLONADA ZIDOVI SU RELATIVNO TANKI, JER POSTOJE
SAMO VERTIKALNE SILE.
21
22

GLAVNI SPOMENICI:

- SAN APOLLINARE NUOVO - RAVENA

- SAN APOLLINARE IN CLASSE - RAVENA
- EUFRAZIJANA - POREČ
- KATEDRALA U TORČELU
- BAZILIKE - CARIČIN GRAD
- SV. DIMITRIJE - SOLUN (PETOBRODNA)
 SAN APOLINARE IN KLASE –
RAVENA
23
 SAN APOLINARE IN KLASE
– RAVENA
24
 SAN APOLLINARE NUOVO – RAVENA
25
 CRKVA SVETOG DIMITRIJA U SOLUNU
26
 EUFRAZIJANA U POREČU
27
 SANTA MARIA MAGGIORE – RIM
28
29

• CENTRALNI PLAN - GRAĐEVINE ZA SPECIFIČNE SAKRALNE

NAMJENE:

1. KRSTIONICE (BAPTISTERIJUMI) - SAMOSTALNE GRAĐEVINE ILI

ANEKSI

2. MEMORIJALNI OBJEKTI - GROBNE CRKVE, MARTIRIJUMI I

MEMORIJE

• PORIJEKLO U ANTIČKIM MAUZOLEJIMA I KRUŽNIM PAGANSKIM

HRAMOVIMA

• ZASNOVANI NA GEOMETRIJSKI PRAVILNIM OBLICIMA (PROSTI,

SLOŽENI I UPISANI TIPOVI)
 KRSTIONICE
30
31
 MARTIRIJUMI
32

SVETA KONSTANCA U RIMU

 SVETA KONSTANCA
U RIMU
33
 MAUZOLEJ GALA PLACIDIJE U RAVENI
34
 MAUZOLEJ GALA PLACIDIJE U RAVENI
35